Historia Węgier Oś czasu

przypisy

Bibliografia


Historia Węgier
History of Hungary ©HistoryMaps

3000 BCE - 2024

Historia Węgier



Granice Węgier z grubsza odpowiadają Wielkiej Nizinie Węgierskiej ( Kotlinie Panońskiej ) w Europie Środkowej.W epoce żelaza znajdowało się na skrzyżowaniu sfer kulturowych plemion celtyckich (takich jak Scordisci, Boii i Veneti), plemion dalmatyńskich (takich jak Dalmaty, Histri i Liburni) oraz plemion germańskich (takich jak Lugii, Gepidowie i Markomanie).Nazwa „panońska” pochodzi od Panonii, prowincji Cesarstwa Rzymskiego.Jedynie zachodnia część terytorium (tzw. Zadunaj) współczesnych Węgier wchodziła w skład Panonii.Kontrola rzymska upadła wraz z najazdami Hunów w latach 370–410, a Pannonia była częścią Królestwa Ostrogotów od końca V do połowy VI wieku, a jego następcą został Kaganat Awarów (VI do IX wieku).Węgrzy zajęli Kotlinę Karpacką w sposób zaplanowany z góry, z długą wprowadzką w latach 862–895.Chrześcijańskie Królestwo Węgier zostało założone w 1000 roku za panowania króla św. Stefana, a przez następne trzy stulecia rządziła dynastia Árpád.W późnym średniowieczu królestwo rozszerzyło się na wybrzeże Adriatyku i zawarło unię personalną z Chorwacją za panowania króla Kolomana w 1102 r. W 1241 r., za panowania króla Béli IV, Węgry zostały najechane przez Mongołów pod wodzą Batu-chana.Przewaga liczebna Węgrów została zdecydowanie pokonana w bitwie pod Mohi przez armię mongolską .Podczas tej inwazji zamordowano ponad 500 000 Węgrów, a całe królestwo obrócono w popiół.Ojcowski ród panującej dynastii Árpádów dobiegł końca w 1301 roku, a wszyscy kolejni królowie Węgier (z wyjątkiem króla Macieja Korwina) byli potomkami dynastii Árpádów.Węgry poniosły największy ciężar wojen osmańskich w Europie w XV wieku.Szczyt tych zmagań przypadł na panowanie Macieja Korwina (1458–1490).Wojny osmańsko-węgierskie zakończyły się znaczną utratą terytorium i podziałem królestwa po bitwie pod Mohaczem w 1526 r.Obrona przed ekspansją osmańską przeniosła się do Austrii Habsburgów, a pozostała część królestwa węgierskiego znalazła się pod panowaniem cesarzy Habsburgów.Utracone terytorium zostało odzyskane wraz z zakończeniem Wielkiej Wojny Tureckiej, w ten sposób całe Węgry stały się częścią monarchii Habsburgów.Po powstaniach nacjonalistycznych w 1848 r. Kompromis austro-węgierski z 1867 r. podniósł status Węgier poprzez utworzenie wspólnej monarchii.Terytorium zgrupowane pod habsburskim Archiregnum Hungaricum było znacznie większe niż współczesne Węgry po ugodzie chorwacko-węgierskiej z 1868 r., która ustaliła status polityczny Królestwa Chorwacji-Slawonii na ziemiach Korony Świętego Szczepana.Po pierwszej wojnie światowej państwa centralne wymusiły rozkład monarchii Habsburgów.Traktaty z Saint-Germain-en-Laye i Trianon odłączyły około 72% terytorium Królestwa Węgier, które zostało scedowane na Czechosłowację, Królestwo Rumunii , Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, Pierwszą Republikę Austriacką, II Rzeczypospolitej i KrólestwaWłoch .Następnie ogłoszono krótkotrwałą Republikę Ludową.Po nim nastąpiło przywrócone Królestwo Węgier, ale rządziło nim regent Miklós Horthy.Oficjalnie reprezentował węgierską monarchię Karola IV, apostolskiego króla Węgier, który był przetrzymywany w niewoli podczas ostatnich miesięcy swego pobytu w opactwie Tihany.W latach 1938–1941 Węgry odzyskały część utraconych terytoriów.Podczas II wojny światowej Węgry znalazły się w 1944 roku pod okupacją niemiecką, a następnie do końca wojny pod okupacją sowiecką .Po II wojnie światowej II Republika Węgierska powstała w obecnych granicach Węgier jako socjalistyczna Republika Ludowa, trwająca od 1949 r. do końca komunizmu na Węgrzech w 1989 r. III Republika Węgierska powstała na mocy zmienionej wersji konstytucji z 1949 r., a nową konstytucję przyjęto w 2011 r. Węgry przystąpiły do ​​Unii Europejskiej w 2004 r.
Epoka brązu na Węgrzech
Europa epoki brązu ©Anonymous
3600 BCE Jan 1

Epoka brązu na Węgrzech

Vučedol, Vukovar, Croatia
W epoce miedzi i brązu trzema znaczącymi grupami były kultury Badenii, Makó i Ottomány (nie mylić z Turkami Osmańskimi).Największym postępem była oczywiście obróbka metali, ale kultura Badenii przyniosła także kremację, a nawet handel na duże odległości z odległymi obszarami, takimi jak Bałtyk czy Iran .Burzliwe zmiany w późnej epoce brązu położyły kres rodzimej, stosunkowo zaawansowanej cywilizacji, a początek epoki żelaza przyniósł masową imigrację indoeuropejskich nomadów, uważanych za starożytnego irańskiego pochodzenia.
Epoka żelaza na Węgrzech
kultura halsztacka ©Angus McBride
700 BCE Jan 1

Epoka żelaza na Węgrzech

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
W Kotlinie Karpackiej epoka żelaza rozpoczęła się około 800 roku p.n.e., kiedy na te terytorium przybyła nowa ludność i objęła dawne skupiska ludności wzmocnione robotami ziemnymi.Nowa populacja mogła składać się ze starożytnych plemion irańskich , które odłączyły się od federacji plemion żyjących pod zwierzchnictwem Cymeryjczyków.[1] Byli koczownikami jeździeckimi i tworzyli lud kultury Mezőcsát, posługujący się narzędziami i bronią wykonaną z żelaza.Rozszerzyli swoje panowanie na tereny dzisiejszej Wielkiej Niziny Węgierskiej i wschodnią część Zadunaju.[2]Około 750 roku p.n.e. zachodnie części Zadunaju stopniowo zasiedlali przedstawiciele kultury halsztackiej, ale przetrwała także wcześniejsza ludność tego terytorium, dzięki czemu obie kultury archeologiczne istniały razem przez wieki.Ludność kultury halsztackiej przejmowała dawne fortyfikacje ludnościowe (np. w Velem, Celldömölk, Tihany), ale budowała też nowe, otoczone wałem ziemnym (np. w Sopron).Szlachtę chowano w grobowcach komorowych przysypanych ziemią.Część ich osad położonych wzdłuż Szlaku Bursztynowego rozwinęła się w centra handlowe.[1]
Sigynnae
Scytowie ©Angus McBride
500 BCE Jan 1

Sigynnae

Transylvania, Romania
W latach 550-500 p.n.e. nad rzeką Cisą i w Siedmiogrodzie osiedlili się nowi ludzie.Ich imigracja mogła mieć związek albo z kampaniami wojskowymi króla perskiego Dariusza I (522 p.n.e. - 486 p.n.e.) na Półwyspie Bałkańskim, albo z walkami pomiędzy Cymeryjczykami a Scytami.Ludność tę, która osiedliła się w Transylwanii i Banacie, można utożsamić z Agathyrsi (prawdopodobnie starożytnym plemieniem trackim, którego obecność na tych terenach odnotował Herodot);podczas gdy tych, którzy żyli na terenach dzisiejszej Wielkiej Niziny Węgierskiej, można utożsamić z Sigynnae.Nowa ludność wprowadziła w Kotlinie Karpackiej posługiwanie się kołem garncarskim i utrzymywała bliskie kontakty handlowe z sąsiednimi ludami.[1]
Celtowie
plemiona celtyckie ©Angus McBride
370 BCE Jan 1

Celtowie

Rába
W IV wieku p.n.e. plemiona celtyckie wyemigrowały na tereny wokół rzeki Raby i pokonały mieszkający tam lud Ilirów, ale Ilirowie zdołali zasymilować Celtów, którzy przyjęli ich język.[2] Około 300 roku p.n.e. prowadzili udaną wojnę ze Scytami.Ludy te z czasem połączyły się ze sobą.W latach 290 i 280 pne Celtowie, którzy migrowali w kierunku Półwyspu Bałkańskiego, przeszli przez Zadunaj, ale niektóre plemiona osiedliły się na tym terytorium.[3] Po 279 roku p.n.e. Scordisci (plemię celtyckie), pokonani pod Delfami, osiedlili się u zbiegu rzek Sawy i Dunaju i rozszerzyli swoje panowanie na południową część Zadunaju.[3] Mniej więcej w tym czasie północnymi częściami Zadunaju rządzili Taurowie (również plemię celtyckie), a do 230 roku p.n.e. Celtowie (ludność kultury La Tène) stopniowo okupowali całe terytorium Wielkiej Niziny Węgierskiej .[3] Między 150 a 100 rokiem p.n.e. nowe plemię celtyckie Bojowie przenieśli się do Kotliny Karpackiej i zajęli północną i północno-wschodnią część tego terytorium (głównie terytorium dzisiejszej Słowacji).[3] Południowa Transdanubia była kontrolowana przez najpotężniejsze plemię celtyckie, Scordisci, którym Dakowie stawiali opór ze wschodu.[4] Dakowie byli zdominowani przez Celtów i nie mogli angażować się w politykę aż do I wieku p.n.e., kiedy plemiona zostały zjednoczone przez Burebistę.[5] Dacia podbiła Scordisci, Taurisci i Boii, jednak Burebista zmarł wkrótce potem i upadła scentralizowana władza.[4]
Reguła rzymska
Legiony rzymskie w bitwie podczas wojen dackich. ©Angus McBride
20 Jan 1 - 271

Reguła rzymska

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
Rzymianie rozpoczęli militarne najazdy w Kotlinie Karpackiej w 156 roku p.n.e., kiedy to zaatakowali Scordisci mieszkających w regionie Zadunajskim.W 119 roku p.n.e. pomaszerowali przeciwko Siscii (dziś Sisak w Chorwacji) i umocnili swoje panowanie nad przyszłą prowincją Illyricum na południe od Kotliny Karpackiej.W 88 roku p.n.e. Rzymianie pokonali Scordisci, których panowanie zostało wyparte do wschodnich części Syrmii, podczas gdy Panończycy przenieśli się do północnych części Zadunaju.[1] Okres między 15 p.n.e. a 9 n.e. charakteryzował się ciągłymi powstaniami Panonii przeciwko powstającej potędze Cesarstwa Rzymskiego.Cesarstwo Rzymskie podbiło Pannończyków, Daków , Celtów i inne ludy na tym terytorium.Terytorium na zachód od Dunaju zostało podbite przez Cesarstwo Rzymskie między 35 a 9 rokiem pne i stało się prowincją Cesarstwa Rzymskiego pod nazwą Panonia.Najbardziej wysunięte na wschód części dzisiejszych Węgier zostały później (106 n.e.) zorganizowane jako rzymska prowincja Dacja (trwająca do 271 r.).Terytorium między Dunajem a Cisą było zamieszkane przez sarmackich Jazygów między I a IV wiekiem n.e., a nawet wcześniej (najwcześniejsze pozostałości datowane są na 80 rok p.n.e.).Cesarz rzymski Trajan oficjalnie zezwolił Jazygom na osiedlenie się tam jako konfederatów.Pozostałe terytorium znajdowało się w rękach Traków (Daków).Ponadto Wandalowie osiedlili się nad górną Cisą w 2. połowie II wieku n.e.Cztery wieki panowania rzymskiego stworzyły zaawansowaną i kwitnącą cywilizację.W tym okresie powstało wiele ważnych miast dzisiejszych Węgier, takich jak Aquincum (Budapeszt), Sopianae (Pécs), Arrabona (Győr), Solva (Esztergom), Savaria (Szombathely) i Scarbantia (Sopron).Chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się w Panonii w IV wieku, kiedy stało się oficjalną religią imperium.
Okres migracji na Węgrzech
Imperium Hunów było wieloetniczną konfederacją plemion stepowych. ©Angus McBride
375 Jan 1

Okres migracji na Węgrzech

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
Po długim okresie bezpiecznych rządów rzymskich, od lat 320-tych Panonia ponownie toczyła częste wojny z ludami wschodniogermańskimi i sarmackimi na północy i wschodzie.Zarówno Wandalowie, jak i Goci przemaszerowali przez prowincję, powodując ogromne zniszczenia.[6] Po podziale Cesarstwa Rzymskiego Panonia pozostawała pod panowaniem Cesarstwa Zachodniorzymskiego, choć dystrykt Sirmium znajdował się właściwie bardziej w strefie wpływów Wschodu.Gdy łacińska ludność prowincji uciekała przed ciągłymi najazdami barbarzyńców [7] , nad brzegiem Dunaju zaczęły pojawiać się grupy Hunów.W 375 roku n.e. koczowniczy Hunowie rozpoczęli najazdy na Europę ze wschodnich stepów, rozpoczynając Wielki Wiek Migracji.W 380 roku Hunowie przeniknęli na tereny dzisiejszych Węgier i pozostali ważnym czynnikiem w regionie aż do V wieku.Prowincje panońskie ucierpiały w okresie wędrówek ludów począwszy od 379 r., osadnictwo sprzymierzeńca Goth-Alan-Hun powodowało powtarzające się poważne kryzysy i zniszczenia, współcześni określali je jako stan oblężenia, Panonia stała się korytarzem najazdowym zarówno na północy, jak i w południe.Ucieczka i emigracja Rzymian rozpoczęła się po dwóch ciężkich dekadach w 401 r., co również spowodowało recesję w życiu świeckim i kościelnym.Kontrola Hunów stopniowo rozszerzała się na Panonię od 410 r., Ostatecznie Cesarstwo Rzymskie ratyfikowało cesję Panonii traktatem w 433 r. Ucieczka i emigracja Rzymian z Panonii trwała nieprzerwanie aż do inwazji Awarów.Hunowie, korzystając z odejścia Gotów, Kwadów i innych, stworzyli w 423 roku znaczące imperium z siedzibą na Węgrzech.W 453 roku osiągnęli szczyt ekspansji pod rządami znanego zdobywcy, Huna Attyli.Imperium upadło w 455 roku, kiedy Hunowie zostali pokonani przez sąsiednie plemiona germańskie (takie jak Kwadowie, Gepidi i Sciri).
Ostrogotów i Gepidów
Hun i gotycki wojownik. ©Angus McBride
453 Jan 1

Ostrogotów i Gepidów

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
Hunowie, korzystając z odejścia Gotów, Kwadów i innych, stworzyli w 423 roku znaczące imperium z siedzibą na Węgrzech.W 453 roku osiągnęli szczyt ekspansji pod rządami znanego zdobywcy, Huna Attyli.Imperium upadło w 455 roku, kiedy Hunowie zostali pokonani przez sąsiednie plemiona germańskie (takie jak Kwadowie, Gepidi i Sciri).Gepidowie (mieszkający na wschód od górnej Cisy od 260 roku n.e.) następnie przenieśli się do wschodniego Kotliny Karpackiej w 455 roku. Przestali istnieć w 567 roku, kiedy zostali pokonani przez Longobardów i Awarów.Germańscy Ostrogoci zamieszkiwali Panonię, za zgodą Rzymu, między 456 a 471 rokiem.
Longobardowie
Wojownicy Longobardów, północne Włochy, VIII wiek n.e. ©Angus McBride
530 Jan 1 - 568

Longobardowie

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
Pierwsi Słowianie przybyli na te tereny, niemal na pewno z północy, wkrótce po odejściu Ostrogotów (471 n.e.), razem z Longobardami i Herulidami.Około 530 roku w Panonii osiedlili się germańscy Longobardowie.Musieli walczyć z Gepidami i Słowianami.Od początku VI wieku Longobardowie stopniowo przejmowali ten region, docierając ostatecznie do Sirmium, ówczesnej stolicy Królestwa Gepidów.[8] Po serii wojen z udziałem Bizantyjczyków, ci ostatni ostatecznie padli ofiarą inwazji panońskich Awarów pod wodzą Khagana Bayana I. Z powodu strachu przed potężnymi Awarami, Longobardowie również odeszli do Italii w 568 r., po czym całe dorzecze znalazło się pod panowaniem Kaganatu Awarów.
Panońscy Awarowie
Awarowie i bułgarscy wojownicy, Europa Wschodnia, VIII wiek n.e. ©Angus McBride
567 Jan 1 - 822

Panońscy Awarowie

Ópusztaszer, Pannonian Basin,
Koczowniczy Awarowie przybyli z Azji w latach sześćdziesiątych V wieku, całkowicie zniszczyli Gepidi na wschodzie, wypędzili Longobardów na zachodzie i podporządkowali Słowian, częściowo ich asymilując.Awarowie utworzyli duże imperium, podobnie jak Hunowie kilkadziesiąt lat wcześniej.Po panowaniu ludów germańskich nastąpiły prawie dwa i pół stulecia panowania nomadów.Awar Khagan kontrolował rozległe terytoria rozciągające się od Wiednia po rzekę Don, często prowadząc wojny z Bizantyjczykami, Niemcami i Włochami.Panońscy Awarowie i inne świeżo przybyłe ludy stepowe w swojej konfederacji, takie jak Kutrigurowie, zmieszały się z elementami słowiańskimi i germańskimi i całkowicie wchłonęły Sarmatów.Awarowie pokonali także podbite ludy i odegrali ważną rolę w wędrówkach słowiańskich na Bałkany.[9] VII wiek przyniósł poważny kryzys społeczeństwu Awarów.Po nieudanej próbie zdobycia Konstantynopola w 626 r., podporządkowane ludy powstały przeciwko swojej dominacji, a wielu z nich, takich jak Onogurowie na wschodzie [10] i Słowianie z Samo na zachodzie, odłamało się.[11] Utworzenie Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego oddaliło Cesarstwo Bizantyjskie od Kaganatu Awarów, więc rozszerzające się Cesarstwo Franków stało się jego nowym głównym rywalem.[10] Imperium to zostało zniszczone około roku 800 w wyniku ataków Franków i Bułgarów, a przede wszystkim w wyniku wewnętrznych waśni, jednakże populacja Awarów pozostała liczna aż do przybycia Madziarów z Árpáda.Od 800 roku cały obszar Kotliny Panońskiej znajdował się pod kontrolą dwóch mocarstw (Francji Wschodniej i Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego).Około 800 roku północno-wschodnie Węgry stały się częścią słowiańskiego księstwa nitrzańskiego, które następnie w 833 roku stało się częścią Wielkich Moraw.
Reguła Franków
Starcie Awarów z Frankiem Karolingów na początku IX wieku. ©Angus McBride
800 Jan 1

Reguła Franków

Pannonian Basin, Hungary
Po roku 800 południowo-wschodnie Węgry zostały podbite przez Bułgarię.Bułgarom brakowało mocy, aby ustanowić skuteczną kontrolę nad Transylwanią .[12] Zachodnie Węgry (Panonia) były dopływem Franków .W ramach ekspansjonistycznej polityki Królestwa Franków Wschodnich podstawowe państwa słowiańskie nie mogły się rozwinąć, z wyjątkiem jednego, Księstwa Moraw, które było w stanie rozszerzyć się na dzisiejszą zachodnią Słowację.[13] W 839 roku na południowo-zachodnich Węgrzech (pod zwierzchnictwem Franków) powstało słowiańskie Księstwo Balatonu.Panonia pozostawała pod kontrolą Franków aż do podboju Węgier.[14] Mimo osłabienia, Awarowie nadal zamieszkiwali Kotlinę Karpacką.Najbardziej znaczącym zasobem stali się jednak szybko rosnący Słowianie [15] , którzy wkraczali na te tereny głównie od południa.[16]
895 - 1301
Fundacja i okres wczesnego średniowieczaornament
Węgierski podbój Kotliny Karpackiej
Węgierski podbój Kotliny Karpackiej ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
895 Jan 1 - 1000

Węgierski podbój Kotliny Karpackiej

Pannonian Basin, Hungary
Przed przybyciem Węgrów trzy wczesnośredniowieczne potęgi, Pierwsze Cesarstwo Bułgarskie , Wschodnia Francja i Morawy, walczyły między sobą o kontrolę nad Kotliną Karpacką.Czasami zatrudniali węgierskich jeźdźców jako żołnierzy.Dlatego Węgrzy zamieszkujący stepy pontyjskie na wschód od Karpat wiedzieli, co stanie się ich ojczyzną, gdy rozpocznie się ich podbój.Podbój węgierski rozpoczął się w kontekście „późnej lub„ małej ”migracji ludów”.Węgrzy zajęli Kotlinę Karpacką w sposób zaplanowany z góry, z długą wprowadzką w latach 862–895.Właściwy podbój rozpoczął się w 894 r., kiedy rozpoczęły się konflikty zbrojne z Bułgarami i Morawami po prośbach o pomoc Arnulfa, króla Franków i Leona VI , cesarza bizantyjskiego.[17] Podczas okupacji Węgrzy zastali niewielką populację i nie napotkali żadnych ugruntowanych państw ani skutecznej kontroli nad żadnym imperium na równinie.Udało im się szybko opanować kotlinę [18] , pokonując I carat bułgarski, rozpadając Księstwo Moraw i trwale ugruntowując tam swoje państwo [19] już do roku 900. [20] Znaleziska archeologiczne wskazują, że osiedlili się oni na ziemiach w pobliżu do tego czasu Sava i Nyitra.[21] Węgrzy wzmocnili swoją kontrolę nad Kotliną Karpacką, pokonując armię bawarską w bitwie stoczonej pod Brezalauspurc 4 lipca 907 r. Rozpoczęli serię kampanii do Europy Zachodniej w latach 899–955, a także obrali sobie za cel Cesarstwo Bizantyjskie w latach 943–955. 971. Siła militarna narodu pozwoliła Węgrom na prowadzenie skutecznych, zaciętych kampanii aż do terytoriów współczesnej Hiszpanii.Jednak stopniowo osiedlili się w dorzeczu i około roku 1000 założyli monarchię chrześcijańską, Królestwo Węgier.
Od nomadów do rolników
From Nomads to Agriculturists ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
960 Jan 1

Od nomadów do rolników

Székesfehérvár, Hungary
W VIII–X wieku n.e. Madziarowie, którzy początkowo prowadzili półkoczowniczy tryb życia charakteryzujący się wypasem, zaczęli przechodzić do osiadłego społeczeństwa rolniczego.Zmiana ta była spowodowana potrzebami ekonomicznymi, takimi jak niewystarczające pastwiska dla nomadyzmu i niemożność dalszej migracji.W rezultacie Węgrzy, łącząc się z miejscową ludnością słowiańską i inną, ujednolicili się i zaczęli rozwijać ośrodki ufortyfikowane, które później przekształciły się w ośrodki powiatowe.Węgierski system wiejski również ukształtował się w X wieku.Znaczące reformy w strukturze władzy powstającego państwa węgierskiego zainicjowali wielcy książęta Fajsz i Taksony.Jako pierwsi zaprosili chrześcijańskich misjonarzy i założyli forty, co oznaczało zwrot w kierunku bardziej zorganizowanego i osiadłego społeczeństwa.W szczególności Taksony przeniósł centrum księstwa węgierskiego z Górnej Cisy do nowych lokalizacji w Székesfehérvár i Esztergom, przywrócił tradycyjną służbę wojskową, zaktualizował uzbrojenie armii i zorganizował przesiedlenia Węgrów na dużą skalę, jeszcze bardziej umacniając transformację z rangi wodza do społeczeństwa państwowego.
Chrystianizacja Węgrów
Chrystianizacja Węgrów ©Wenzel Tornøe
973 Jan 1

Chrystianizacja Węgrów

Hungary
Pod koniec X wieku n.e. powstające państwo węgierskie, położone na granicy chrześcijaństwa, zaczęło przyjmować chrześcijaństwo pod wpływem niemieckich misjonarzy katolickich ze Wschodniej Francji.W latach 945–963 kluczowi przywódcy Księstwa Węgierskiego, zwłaszcza gyula i horka, przeszli na chrześcijaństwo .Istotnym kamieniem milowym w chrystianizacji Węgier był rok 973, kiedy Géza I wraz ze swoim domem przyjął chrzest, ustanawiając formalny pokój ze świętym cesarzem rzymskim Ottonem I. Pomimo chrztu Géza I zachował wiele pogańskich wierzeń i praktyk, co było odzwierciedleniem jego wychowania przez jego pogańskiego ojca, Taksony’ego.Założenie pierwszego węgierskiego klasztoru benedyktynów przez księcia Gézę w 996 r. oznaczało dalszą konsolidację chrześcijaństwa na Węgrzech.Pod rządami Gézy Węgry zdecydowanie przeszły ze społeczeństwa koczowniczego do osiadłego królestwa chrześcijańskiego, co zostało podkreślone przez udział Węgier w bitwie pod Lechfeld, która miała miejsce na krótko przed panowaniem Gézy w 955 r.
Królestwo Węgier
Rycerze z XIII wieku ©Angus McBride
1000 Jan 1 - 1301

Królestwo Węgier

Hungary
Królestwo Węgier powstało w Europie Środkowej, gdy w 1000 lub 1001 roku koronowano na króla Stefana I, Wielkiego Księcia Węgrów. Wzmocnił on władzę centralną i zmusił poddanych do przyjęcia chrześcijaństwa.Chociaż wszystkie źródła pisane podkreślają jedynie rolę, jaką odegrali w tym procesie niemieccy i włoscy rycerze i duchowni, znaczna część węgierskiego słownictwa dotyczącego rolnictwa, religii i spraw państwowych została zaczerpnięta z języków słowiańskich.Wojny domowe i powstania pogańskie, a także próby rozszerzenia władzy nad Węgrami przez świętych cesarzy rzymskich zagroziły nowej monarchii.Monarchia ustabilizowała się za panowania Władysława I (1077–1095) i Kolomana (1095–1116).Władcy ci zajęli Chorwację i Dalmację przy poparciu części miejscowej ludności.Obie sfery zachowały swoją autonomiczną pozycję.Następcy Władysława i Kolomana - zwłaszcza Béla II (1131–1141), Béla III (1176–1196), Andrzej II (1205–1235) i Béla IV (1235–1270) - kontynuowali tę politykę ekspansji w kierunku Półwyspu Bałkańskiego oraz ziemie na wschód od Karpat, przekształcając ich królestwo w jedno z głównych mocarstw średniowiecznej Europy.Bogate w nieuprawiane ziemie, złoża srebra, złota i soli Węgry stały się ulubionym celem kolonistów głównie niemieckich, włoskich i francuskich.Ci imigranci byli głównie chłopami, którzy osiedlili się na wsiach, ale niektórzy byli rzemieślnikami i kupcami, którzy założyli większość miast Królestwa.Ich przybycie odegrało kluczową rolę w kształtowaniu miejskiego stylu życia, zwyczajów i kultury średniowiecznych Węgier.Położenie królestwa na skrzyżowaniu międzynarodowych szlaków handlowych sprzyjało współistnieniu kilku kultur.Budynki romańskie, gotyckie i renesansowe oraz dzieła literackie pisane po łacinie świadczą o przeważającym rzymskokatolickim charakterze kultury;ale istniały również ortodoksyjne, a nawet niechrześcijańskie mniejszości etniczne.Łacina była językiem ustawodawstwa, administracji i sądownictwa, ale „pluralizm językowy” przyczynił się do przetrwania wielu języków, w tym wielkiej różnorodności dialektów słowiańskich.
Inwazja Mongołów
Mongołowie pokonują chrześcijańskich rycerzy w bitwie pod Legnicą w 124 r. ©Angus McBride
1241 Jan 1 - 1238

Inwazja Mongołów

Hungary
W latach 1241–1242 królestwo doznało poważnego ciosu w następstwie najazdu Mongołów na Europę.Po najeździe Mongołów na Węgry w 1241 r. armia węgierska została katastrofalnie pokonana w bitwie pod Mohi.Król Béla IV uciekł z pola bitwy, a następnie z kraju po tym, jak Mongołowie ścigali go aż do jego granic.Zanim Mongołowie się wycofali, zginęła duża część populacji (20–50%).[22] Na równinach zniszczono od 50 do 80% osad.[23] Natarcie mogły wytrzymać jedynie zamki, silnie ufortyfikowane miasta i opactwa, gdyż Mongołowie nie mieli czasu na długie oblężenia – ich celem było jak najszybsze przedostanie się na zachód.Machiny oblężnicze oraz inżynierowiechińscy i perscy, którzy obsługiwali je dla Mongołów, pozostały na podbitych ziemiach Rusi Kijowskiej.[24] Zniszczenia spowodowane najazdami mongolskimi doprowadziły później do zaproszenia osadników z innych części Europy, zwłaszcza z Niemiec.Podczas kampanii Mongołów przeciwko Rusi Kijowskiej około 40 000 Kumanów, członków koczowniczego plemienia pogańskich Kipczaków, zostało wypędzonych na zachód od Karpat.[25] Tam Kumanie zwrócili się o ochronę do króla Béli IV.[26] Irański lud Jassic przybył na Węgry wraz z Kumanami po ich pokonaniu przez Mongołów.Kumanie stanowili być może aż 7–8% ludności Węgier w drugiej połowie XIII wieku.[27] Na przestrzeni wieków zostali oni w pełni zasymilowani przez ludność węgierską, a ich język zanikł, zachowali jednak swoją tożsamość i autonomię regionalną aż do 1876 roku [. 28]W wyniku najazdów mongolskich król Béla nakazał budowę setek kamiennych zamków i fortyfikacji, aby pomóc w obronie przed możliwą drugą inwazją mongolską.Mongołowie rzeczywiście powrócili na Węgry w 1286 r., ale powstrzymały ich nowo wybudowane systemy zamków kamiennych i nowa taktyka wojskowa obejmująca większy odsetek ciężko uzbrojonych rycerzy.Najeżdżające siły mongolskie zostały pokonane pod Pesztem przez armię królewską króla Władysława IV.Późniejsze najazdy również zostały z łatwością odparte.Zamki zbudowane przez Bélę IV okazały się w późniejszym czasie bardzo przydatne w długiej walce z Imperium Osmańskim .Koszty ich budowy jednak zadłużyły króla węgierskiego u głównych posiadaczy feudalnych, tak że władza królewska odzyskana przez Bélę IV po znacznym osłabieniu jego ojca Andrzeja II została ponownie rozproszona wśród mniejszej szlachty.
Ostatnie Arpady
Béla IV Węgier ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1242 Jan 1 - 1299

Ostatnie Arpady

Hungary
Po wycofaniu się Mongołów Béla IV porzucił politykę odzyskiwania dawnych ziem koronnych.[29] Zamiast tego obdarzył swoich zwolenników dużymi posiadłościami i nakłaniał ich do budowy zamków z kamienia i zaprawy murarskiej.[30] Zapoczątkował nową falę kolonizacji, która zaowocowała przybyciem wielu Niemców, Morawian, Polaków i Rumunów.[31] Król ponownie zaprosił Kumanów i osiedlił ich na równinach wzdłuż Dunaju i Cisy.[32] Wydaje się, że mniej więcej w tym samym czasie osiedliła się w królestwie grupa Alanów, przodków ludu Jassic.[33]Pojawiły się nowe wsie, składające się z drewnianych domów zbudowanych obok siebie na równych działkach.[34] Zniknęły chaty, a powstały nowe wiejskie domy składające się z salonu, kuchni i spiżarni.[35] Najbardziej zaawansowane techniki rolnicze, w tym asymetryczne ciężkie pługi [36] , rozprzestrzeniły się również w całym królestwie.Migracje wewnętrzne odegrały również kluczową rolę w rozwoju nowych domen powstających na dawnych ziemiach królewskich.Nowi właściciele ziemscy zapewniali przybywającym do ich majątków swobodę osobistą i korzystniejsze warunki materialne, co umożliwiało poprawę sytuacji także chłopom, którzy zdecydowali się nie ruszać.[37] Béla IV nadał przywileje kilkunastu miastom, w tym Nagyszombat (Trnava, Słowacja) i Peszt.[38]Kiedy Władysław IV został zamordowany w 1290 r., Stolica Apostolska ogłosiła królestwo pustym lennem.[39] Chociaż Rzym nadał królestwo synowi swojej siostry, Karolowi Młotowi, następcy tronu Królestwa Neapolu, większość panów węgierskich wybrała Andrzeja, wnuka Andrzeja II i syna księcia o wątpliwej legitymacji.[40] Wraz ze śmiercią Andrzeja III męska linia rodu Árpádów wymarła i rozpoczął się okres anarchii.[41]
1301 - 1526
Era obcych dynastii i ekspansjiornament
Interregnum
Interregnum ©Angus McBride
1301 Jan 1 00:01 - 1323

Interregnum

Hungary
Śmierć Andrzeja III stworzyła szansę dla kilkunastu lordów, czyli „oligarchów”, którzy do tego czasu uzyskali de facto niezależność od monarchy, na wzmocnienie swojej autonomii.[42] Zdobyli wszystkie zamki królewskie w wielu hrabstwach, gdzie każdy musiał albo przyjąć ich zwierzchnictwo, albo opuścić.W Chorwacji sytuacja korony stała się jeszcze bardziej tragiczna, gdy wicekról Paul Šubić i rodzina Baboniców uzyskali de facto niepodległość, a Paul Šubić nawet wybił własną monetę i został nazwany przez współczesnych chorwackich historyków „niekoronowanym królem Chorwatów”.Na wieść o śmierci Andrzeja III wicekról Šubić zaprosił na tron ​​Karola Andegaweńskiego , syna zmarłego Karola Martela, który pospieszył do Ostrzyhomia, gdzie został koronowany na króla.[43] Jednak większość świeckich panów sprzeciwiała się jego rządom i proponowała tron ​​synowi imiennika króla czeskiego Wacława II.Legat papieski przekonał wszystkich panów do zaakceptowania rządów Karola Andegaweńskiego w 1310 r., Ale większość terytoriów pozostawała poza kontrolą królewską.[44] Wspomagany przez prałatów i rosnącą liczbę pomniejszych szlachciców, Karol I rozpoczął serię wypraw przeciwko wielkim panom.Wykorzystując brak jedności wśród nich, pokonał ich jednego po drugim.[45] Pierwsze zwycięstwo odniósł w bitwie pod Rozgonami (dzisiejsze Rozhanovce, Słowacja) w 1312 roku [. 46]
Andegaweńskie
Angevins ©Angus McBride
1323 Jan 1 - 1380

Andegaweńskie

Hungary
Karol I wprowadził scentralizowaną strukturę władzy w latach dwudziestych XIV wieku.Stwierdzając, że „jego słowa mają moc prawną”, nigdy więcej nie zwołał sejmu.[47] Karol I zreformował system dochodów królewskich i monopoli.Nałożył na przykład „trzydziestą” (podatek od towarów przemieszczanych przez granice królestwa) [48] i upoważnił właścicieli ziemskich do zatrzymania jednej trzeciej dochodów z kopalń otwieranych w ich majątkach.[Nowe] kopalnie produkowały około 2250 kilogramów (4960 funtów) złota i 9 000 kilogramów (20 000 funtów) srebra rocznie, co stanowiło ponad 30 procent światowej produkcji aż do hiszpańskiego podboju obu Ameryk w latach 90. XIX wieku.[48] ​​Karol I nakazał także bicie stabilnych złotych monet wzorowanych na florenie florenckim.[50] Jego zakaz handlu niebitym złotem spowodował niedobory na rynku europejskim, które trwały aż do jego śmierci w 1342 roku [. 51]Ludwik I, przypuszczalny spadkobierca Kazimierza III, kilkakrotnie pomagał Polakom w walce z Litwą i Złotą Ordą .[52] Wzdłuż południowych granic Ludwik I zmusił Wenecjan do wycofania się z Dalmacji w 1358 r. [53] i zmusił wielu lokalnych władców (w tym Tvrtko I z Bośni i Łazara z Serbii) do przyjęcia jego zwierzchnictwa.Fanatyzm religijny jest jednym z charakterystycznych elementów panowania Ludwika I.[54] Bezskutecznie próbował siłą nawrócić wielu swoich prawosławnych poddanych na katolicyzm.[55] Wypędził Żydów około 1360 r., ale pozwolił im powrócić w 1367 r. [56]
Krucjata Zygmunta
Sigismund's Crusade ©Angus McBride
1382 Jan 1 - 1437

Krucjata Zygmunta

Hungary
W 1390 roku Stefan Lazarević z Serbii przyjął zwierzchnictwo sułtana osmańskiego, tym samym ekspansja Imperium Osmańskiego dotarła do południowych granic Węgier.[57] Zygmunt postanowił zorganizować krucjatę przeciwko Turkom.[58] Zgromadziła się wielka armia składająca się głównie z rycerzy francuskich, ale krzyżowcy zostali rozgromieni w bitwie pod Nikopolis w 1396 roku [. 59]Osmanie zajęli Twierdzę Golubac w 1427 roku i zaczęli regularnie plądrować sąsiednie ziemie.[60] Północne rejony królestwa (dzisiejsza Słowacja) były plądrowane niemal co roku przez czeskich husytów od 1428 r. [61] Jednak idee husyckie rozprzestrzeniły się w powiatach południowych, głównie wśród mieszczan Szerémség.Kaznodzieje husyccy jako pierwsi przetłumaczyli Biblię na język węgierski.Jednak wszyscy husyci zostali straceni lub wypędzeni z Szerémség pod koniec lat trzydziestych XIV wieku.[62]
Wiek Hunyadi
Age of Hunyadi ©Angus McBride
1437 Jan 1 - 1486

Wiek Hunyadi

Hungary
Pod koniec 1437 roku stany wybrały Alberta V z Austrii na króla Węgier.Zmarł na czerwonkę podczas nieudanej operacji wojskowej przeciwko Imperium Osmańskiemu w 1439 r. Chociaż wdowa po Albercie, Elżbieta Luksemburska, urodziła pośmiertnie syna, Władysława V, większość szlachty wolała monarchę zdolnego do walki.Ofiarowali koronę Władysławowi III Polski.Koronację dokonali zarówno Władysław, jak i Władysław, co wywołało wojnę domową.John Hunyadi był czołową węgierską postacią wojskową i polityczną w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej XV wieku.Władysław mianował Hunyadiego (wraz ze swoim bliskim przyjacielem Mikołajem Újlakim) na dowódcę południowej obrony w 1441 r. Hunyadi dokonał kilku najazdów na Turków.Podczas jego „długiej kampanii” w latach 1443-1444 wojska węgierskie przedostały się w obrębie Imperium Osmańskiego aż do Sofii.Stolica Apostolska zorganizowała nową krucjatę, lecz Turcy unicestwili siły chrześcijańskie w bitwie pod Warną w 1444 r., podczas której zginął Władysław.Zgromadzeni szlachcice wybrali w 1458 roku na króla syna Jana Hunyadiego, Macieja Hunyadiego. Król Maciej wprowadził daleko idące reformy fiskalne i wojskowe.Zwiększone dochody królewskie umożliwiły Maciejowi utworzenie i utrzymanie stałej armii.Składająca się głównie z najemników czeskich, niemieckich i węgierskich, jego „Czarna Armia” była jedną z pierwszych zawodowych sił zbrojnych w Europie.[63] Matthias wzmocnił sieć twierdz wzdłuż południowej granicy, [64] ale nie kontynuował ofensywnej polityki swojego ojca przeciwko osmańskiej.Zamiast tego przypuścił ataki na Czechy, Polskę i Austrię, argumentując, że próbuje zawrzeć sojusz wystarczająco silny, aby wypędzić Turków z Europy.Dwór Macieja należał „bez wątpienia do najwybitniejszych w Europie”.[65] Jego biblioteka, Bibliotheca Corviniana, zawierająca 2000 rękopisów, była drugą co do wielkości biblioteką wśród współczesnych księgozbiorów.Matthias był pierwszym monarchą na północ od Alp, który wprowadził do swoich królestw styl włoskiego renesansu.Zainspirowany swoją drugą żoną, Beatrycze z Neapolu, po 1479 roku zlecił odbudowę pałaców królewskich w Budzie i Wyszehradzie pod patronatem włoskich architektów i artystów.
Upadek i rozbiór Królestwa Węgier
Bitwa nad Sztandarem Tureckim. ©Józef Brandt
1490 Jan 1 - 1526

Upadek i rozbiór Królestwa Węgier

Hungary
Reformy Macieja nie przetrwały burzliwych dziesięcioleci, które nastąpiły po jego śmierci w 1490 roku. Oligarchia kłótliwych magnatów przejęła kontrolę nad Węgrami.Nie chcąc kolejnego surowego króla, doprowadzili do wstąpienia na tron ​​Władysława II, króla Czech i syna Kazimierza IV Polski, właśnie ze względu na jego notoryczną słabość: był znany jako król Dobže lub Dobzse (co oznacza „wszystko w porządku” ), z jego zwyczaju przyjmowania bez pytania każdej petycji i każdego dokumentu, który mu przedstawiono.Władysław II zniósł także podatki, które wspierały armię najemników Macieja.W rezultacie armia króla rozproszyła się w chwili, gdy Turcy zagrażali Węgrom.Magnaci zlikwidowali także administrację Macieja i zantagonizowali pomniejszą szlachtę.Kiedy Władysław II zmarł w 1516 r., królem został jego dziesięcioletni syn Ludwik II, ale krajem rządziła rada królewska powołana przez sejm.Węgry znajdowały się pod rządami magnatów w stanie bliskim anarchii.Finanse króla były w rozsypce;pożyczał, aby pokryć wydatki domowe, mimo że stanowiły one około jednej trzeciej dochodu narodowego.Obrona kraju osłabła, gdy straż graniczna straciła wynagrodzenie, fortece popadły w ruinę, a inicjatywy mające na celu zwiększenie podatków w celu wzmocnienia obrony zostały stłumione.W sierpniu 1526 r. Turcy pod dowództwem Sulejmana pojawili się na południowych Węgrzech, a on poprowadził prawie 100 000 żołnierzy turecko-islamskich do serca Węgier.Armia węgierska, licząca około 26 000 żołnierzy, spotkała się z Turkami pod Mohaczem.Chociaż wojska węgierskie były dobrze wyposażone i dobrze wyszkolone, brakowało im dobrego dowódcy wojskowego, a posiłki z Chorwacji i Siedmiogrodu nie dotarły na czas.Zostali całkowicie pokonani, a nawet 20 000 zabitych na polu, podczas gdy sam Louis zginął, spadając z konia do bagna.Po śmierci Ludwika rywalizujące frakcje węgierskiej szlachty wybrały jednocześnie dwóch królów, Jana Zápolyę i Ferdynanda Habsburga.Turcy wykorzystali okazję, zdobywając miasto Buda, a następnie dokonując podziału kraju w 1541 roku.
1526 - 1709
Okupacja osmańska i dominacja Habsburgówornament
Królewskie Węgry
Royal Hungary ©Angus McBride
1526 Jan 1 00:01 - 1699

Królewskie Węgry

Bratislava, Slovakia
Królewskie Węgry to nazwa części średniowiecznego Królestwa Węgier, gdzie Habsburgowie zostali uznani za królów Węgier w następstwie zwycięstwa osmańskiego w bitwie pod Mohaczem (1526) i późniejszego podziału kraju.Tymczasowy podział terytorialny pomiędzy rywalizującymi ze sobą władcami Janem I i Ferdynandem I nastąpił dopiero w 1538 r. na mocy traktatu z Nagyváradu [66] , kiedy Habsburgowie zajęli północną i zachodnią część kraju (Królewskie Węgry) z nową stolicą Pressburg (Pozsony , obecnie Bratysława).Jan I zabezpieczył wschodnią część królestwa (tzw. Wschodnie Królestwo Węgier).Monarchowie Habsburgów potrzebowali potęgi gospodarczej Węgier do wojen osmańskich.W czasie wojen osmańskich obszar byłego Królestwa Węgier został zmniejszony o około 60%.Pomimo tych ogromnych strat terytorialnych i demograficznych, mniejsze i mocno rozdarte wojną Królewskie Węgry były pod koniec XVI wieku równie ważne jak austriackie ziemie dziedziczne czy czeskie ziemie koronne.[67]Terytorium dzisiejszej Słowacji i północno-zachodniego Zadunaju było częścią tego państwa, podczas gdy kontrola nad regionem północno-wschodnich Węgier często przesuwała się między Królewskimi Węgrami a Księstwem Siedmiogrodu.Centralne terytoria średniowiecznego królestwa węgierskiego zostały zaanektowane przez Imperium Osmańskie na 150 lat (patrz Osmańskie Węgry ).W 1570 r. Jan Zygmunt Zápolya abdykował jako król Węgier na rzecz cesarza Maksymiliana II na mocy traktatu w Speyer.Termin „Królewskie Węgry” wyszedł z użycia po 1699 r., a królowie Habsburgów nazywali nowo powiększony kraj bardziej formalnym terminem „Królestwo Węgier”.
Osmańskie Węgry
Żołnierze osmańscy XVI-XVII wiek. ©Osprey Publishing
1541 Jan 1 - 1699

Osmańskie Węgry

Budapest, Hungary
Osmańskie Węgry były południową i środkową częścią tego, co było Królestwem Węgier w okresie późnego średniowiecza, które zostało podbite i rządzone przez Imperium Osmańskie od 1541 do 1699 roku. Panowanie osmańskie obejmowało prawie cały region Wielkiej Niziny Węgierskiej (z wyjątkiem północno-wschodnich części) i południowego Zadunaju.Terytorium to zostało najechane i przyłączone do Imperium Osmańskiego przez sułtana Sulejmana Wspaniałego w latach 1521-1541. Północno-zachodnia krawędź królestwa węgierskiego pozostała niezdobyta, a członkowie rodu Habsburgów uznani za królów Węgier, nadając mu nazwę „Królewski Węgry".Granica między nimi stała się wówczas linią frontu w wojnach osmańsko-habsburskich przez następne 150 lat.Po klęsce Turków w Wielkiej Wojnie Tureckiej większość osmańskich Węgier została przekazana Habsburgom na mocy traktatu karłowickiego w 1699 roku.W okresie panowania osmańskiego Węgry zostały podzielone ze względów administracyjnych na Eyalets (prowincje), które następnie podzielono na Sanjaks.Własność większości ziemi została przekazana żołnierzom i urzędnikom osmańskim, przy czym około 20% terytorium zostało zatrzymane przez państwo osmańskie.Jako terytorium graniczne, znaczna część osmańskich Węgier była silnie ufortyfikowana przez garnizony żołnierzy.Pozostając słabo rozwinięty gospodarczo, stał się drenażem zasobów osmańskich.Chociaż istniała pewna imigracja z innych części Imperium i pewne nawrócenia na islam, terytorium pozostało w dużej mierze chrześcijańskie.Turcy byli stosunkowo tolerancyjni religijnie i ta tolerancja pozwoliła protestantyzmowi prosperować w przeciwieństwie do Królewskich Węgier, gdzie Habsburgowie go stłumili.Pod koniec XVI wieku około 90% ludności stanowili protestanci, głównie kalwini.W tych czasach tereny dzisiejszych Węgier zaczęły ulegać zmianom w związku z okupacją osmańską.Rozległe ziemie pozostały niezamieszkane i porośnięte lasami.Równiny zalewowe stały się bagnami.Życie mieszkańców po stronie osmańskiej było niebezpieczne.Chłopi uciekali do lasów i bagien, tworząc bandy partyzanckie, zwane oddziałami Hajdú.Ostatecznie terytorium dzisiejszych Węgier stało się drenażem Imperium Osmańskiego, pochłaniając większość jego dochodów na utrzymanie długiego łańcucha fortów granicznych.Jednak niektóre gałęzie gospodarki kwitły.Na ogromnych bezludnych terenach gminy miejskie hodowały bydło, które wypasano do południowych Niemiec i północnych Włoch - w niektórych latach eksportowano 500 000 sztuk bydła.Wino trafiało do Czech, Austrii i Polski.
Wielka wojna turecka
Sobieskiego pod Wiedniem przez Stanisława Chlebowskiego – króla Jana III i wielkiego księcia litewskiego ©Stanisław Chlebowski
1683 Jul 14 - 1699 Jan 26

Wielka wojna turecka

Hungary
Wielka wojna turecka, zwana także wojnami Świętej Ligi, była serią konfliktów między Imperium Osmańskim a Świętą Ligą składającą się ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Polski i Litwy, Wenecji , Rosji i Królestwa Węgier.Intensywne walki rozpoczęły się w 1683 r., a zakończyły podpisaniem traktatu karłowickiego w 1699 r. Klęska sił osmańskich pod wodzą wielkiego wezyra Kara Mustafy Paszy podczas drugiego oblężenia Wiednia w 1683 r. z rąk połączonych wojsk polskich i Święte Cesarstwo Rzymskie pod rządami Jana III Sobieskiego było decydującym wydarzeniem, które zachwiało układem sił w regionie.Na mocy traktatu karłowickiego, który zakończył wielką wojnę turecką w 1699 r., Turcy oddali Habsburgom znaczną część terytorium, które wcześniej zabrali średniowiecznemu Królestwu Węgier.W następstwie tego traktatu członkowie dynastii Habsburgów zarządzali znacznie powiększonym Habsburgskim Królestwem Węgier.
Wojna o niepodległość Rakoczego
Kuruc przygotowujący się do ataku na wędrowny powóz i jeźdźców, ok.1705 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1703 Jun 15 - 1711 May 1

Wojna o niepodległość Rakoczego

Hungary
Wojna Rakoczego o niepodległość (1703–1711) była pierwszą znaczącą walką o wolność na Węgrzech przeciwko absolutystycznym rządom Habsburgów.Walczyła w nim grupa szlachciców, bogatych i wysoko postawionych postępowców, którzy chcieli położyć kres nierównym stosunkom władzy, na czele z Franciszkiem II Rakoczym (po węgiersku II. Rákóczi Ferenc).Jej głównymi celami była ochrona praw różnych porządków społecznych oraz zapewnienie gospodarczego i społecznego rozwoju kraju.Z powodu niekorzystnego układu sił, sytuacji politycznej w Europie i konfliktów wewnętrznych walka o wolność została ostatecznie stłumiona, ale udało się powstrzymać Węgry przed włączeniem się w integralną część imperium Habsburgów, a konstytucja została zachowana, mimo że dopiero formalność.Po odejściu Osmanów Habsburgowie zdominowali Królestwo Węgier.Ponowne pragnienie wolności Węgrów doprowadziło do wojny o niepodległość Rakoczego.Najważniejszymi przyczynami wojny były nowe i wyższe podatki oraz odnowiony ruch protestancki.Rakoczi był węgierskim szlachcicem, synem legendarnej bohaterki Ilony Zrínyi.Część młodości spędził w niewoli austriackiej.Kurucy byli oddziałami Rakoczego.Początkowo armia Kuruców odniosła kilka ważnych zwycięstw dzięki swojej przewadze lekkiej kawalerii.Ich bronią były głównie pistolety, miecze świetlne i fokosy.W bitwie pod Saint Gotthard (1705) János Bottyán zdecydowanie pokonał armię austriacką.Węgierski pułkownik Ádám Balogh prawie schwytał Józefa I, króla Węgier i arcyksięcia Austrii.W 1708 r. Habsburgowie ostatecznie pokonali główną armię węgierską w bitwie pod Trencsén, co zmniejszyło dalszą skuteczność armii Kuruców.Podczas gdy Węgrzy byli wyczerpani walkami, Austriacy pokonali armię francuską w wojnie o sukcesję hiszpańską.Mogliby wysłać więcej wojsk na Węgry przeciwko rebeliantom.Siedmiogród ponownie stał się częścią Węgier od końca XVII wieku i był prowadzony przez namiestników.
1711 - 1848
Reforma i przebudzenie narodoweornament
Rewolucja węgierska 1848 r
W Muzeum Narodowym recytowana jest Pieśń Narodowa ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1848 Mar 15 - 1849 Oct 4

Rewolucja węgierska 1848 r

Hungary
Węgierski nacjonalizm pojawił się wśród intelektualistów pod wpływem epoki oświecenia i romantyzmu.Szybko się rozwijał, dając podstawy rewolucji 1848–49.Szczególny nacisk położono na język madziarski, który zastąpił łacinę jako język państwowy i szkolny.[68] W latach dwudziestych XIX wieku cesarz Franciszek I został zmuszony do zwołania sejmu węgierskiego, który zapoczątkował okres reform.Niemniej jednak postęp został spowolniony przez szlachtę, która trzymała się swoich przywilejów (zwolnienie z podatków, wyłączne prawo wyborcze itp.).Osiągnięcia miały więc głównie charakter symboliczny, jak choćby rozwój języka madziarskiego.15 marca 1848 r. masowe demonstracje w Peszcie i Budzie umożliwiły węgierskim reformatorom przeforsowanie listy Dwunastu Żądań.Sejm węgierski wykorzystał rewolucje 1848 r. na terenach Habsburgów do uchwalenia ustaw kwietniowych, kompleksowego programu legislacyjnego obejmującego dziesiątki reform praw obywatelskich.W obliczu rewolucji zarówno w kraju, jak i na Węgrzech, austriacki cesarz Ferdynand I musiał najpierw zaakceptować węgierskie żądania.Po stłumieniu powstania austriackiego nowy cesarz Franciszek Józef zastąpił swojego epileptycznego wuja Ferdynanda.Józef odrzucił wszelkie reformy i zaczął uzbrajać się przeciwko Węgrom.Rok później, w kwietniu 1849 r., powstał niezależny rząd Węgier.[69]Nowy rząd odłączył się od Cesarstwa Austriackiego.[70] W węgierskiej części Cesarstwa Austriackiego zdetronizowano ród Habsburgów i proklamowano pierwszą Republikę Węgierską z Lajosem Kossuthem jako gubernatorem i prezydentem.Pierwszym premierem został Lajos Batthyány.Józef i jego doradcy umiejętnie manipulowali mniejszościami etnicznymi nowego narodu, chłopstwem chorwackim, serbskim i rumuńskim, kierowanym przez księży i ​​oficerów mocno lojalnych wobec Habsburgów, i nakłaniali ich do buntu przeciwko nowemu rządowi.Węgrów wspierała zdecydowana większość Słowaków, Niemców i Rusinów w kraju oraz prawie wszyscy Żydzi, a także duża liczba ochotników z Polski, Austrii i Włoch.[71]Wielu członków narodowości niewęgierskiej zapewniło sobie wysokie stanowiska w armii węgierskiej, na przykład generał János Damjanich , etniczny Serb, który został węgierskim bohaterem narodowym dzięki dowództwu 3. Korpusu Armii Węgierskiej.Początkowo siłom węgierskim ( Honvédség ) udało się utrzymać pozycję.W lipcu 1849 r. węgierski parlament ogłosił i uchwalił najbardziej postępowe prawa etniczne i mniejszościowe na świecie, ale było już za późno.Aby stłumić węgierską rewolucję, Józef przygotował swoje wojska do walki z Węgrami i uzyskał pomoc od „Żandarma Europy”, rosyjskiego cara Mikołaja I. W czerwcu wojska rosyjskie najechały Siedmiogród w porozumieniu z wojskami austriackimi maszerującymi na Węgry z zachodnich frontów, na których zwyciężyły (Włochy, Galicja i Czechy).Siły rosyjskie i austriackie pokonały armię węgierską, a generał Artúr Görgey poddał się w sierpniu 1849 r. Austriacki marszałek Julius Freiherr von Haynau został następnie na kilka miesięcy gubernatorem Węgier i 6 października nakazał egzekucję 13 dowódców armii węgierskiej jako a także premier Batthyány;Kossuth uciekł na wygnanie.Po wojnie 1848–1849 kraj pogrążył się w „biernym oporze”.Namiestnikiem Królestwa Węgier został arcyksiążę Albrecht von Habsburg, który tym razem zasłynął z germanizacji prowadzonej przy pomocy czeskich oficerów.
1867 - 1918
Cesarstwo Austro-Węgierskie i wojna światowaornament
Austro-Węgry
Parada w Pradze, Królestwo Czech, 1900 ©Emanuel Salomon Friedberg
1867 Jan 1 - 1918

Austro-Węgry

Austria
Poważne klęski militarne, takie jak bitwa pod Königgrätz w 1866 r., Zmusiły cesarza Józefa do zaakceptowania wewnętrznych reform.Aby uspokoić węgierskich separatystów, cesarz zawarł sprawiedliwy układ z Węgrami, austro-węgierski kompromis z 1867 r. Wynegocjowany przez Ferenca Deáka , na mocy którego powstała dualistyczna monarchia Austro-Węgier.Obie sfery były rządzone oddzielnie przez dwa parlamenty z dwóch stolic, ze wspólnym monarchą i wspólną polityką zagraniczną i wojskową.Z ekonomicznego punktu widzenia imperium było unią celną.Pierwszym premierem Węgier po zawarciu kompromisu został hrabia Gyula Andrássy.Przywrócono starą węgierską konstytucję, a na króla Węgier koronowano Franciszka Józefa.Naród Austro-Węgier był geograficznie drugim co do wielkości krajem w Europie po Rosji.Jego terytoria oszacowano na 621 540 kilometrów kwadratowych (239 977 2) w [1905] roku. Po Rosji i Cesarstwie Niemieckim był trzecim najbardziej zaludnionym krajem w Europie.W tej epoce nastąpił znaczny rozwój gospodarczy na obszarach wiejskich.Dawniej zacofana gospodarka węgierska stała się stosunkowo nowoczesna i uprzemysłowiona na przełomie XIX i XX wieku, chociaż rolnictwo pozostawało dominującym PKB do 1880 r. W 1873 r. Stara stolica Buda i Óbuda (starożytna Buda) zostały oficjalnie połączone z trzecim miastem, Pesztem , tworząc w ten sposób nową metropolię Budapeszt.Peszt wyrósł na administracyjne, polityczne, gospodarcze, handlowe i kulturalne centrum kraju.Postęp technologiczny przyspieszył industrializację i urbanizację.PKB na mieszkańca rósł w przybliżeniu 1,45% rocznie od 1870 do 1913 roku, w porównaniu z innymi narodami europejskimi.Wiodącymi gałęziami przemysłu w tej ekspansji gospodarczej były elektryczność i elektrotechnika, telekomunikacja i transport (zwłaszcza budowa lokomotyw, tramwajów i statków).Kluczowymi symbolami postępu przemysłowego były koncern Ganz i zakłady Tungsram.W tym okresie powstało wiele instytucji państwowych i nowoczesnych systemów administracyjnych Węgier.Spis ludności państwa węgierskiego z 1910 r. (Bez Chorwacji) wykazał rozkład ludności Węgier 54,5%, rumuńskiej 16,1%, słowackiej 10,7% i niemieckiej 10,4%.[73] Religią, która miała największą liczbę wyznawców był katolicyzm (49,3%), następnie kalwinizm (14,3%), prawosławie greckie (12,8%), grekokatolicyzm (11,0%), luteranizm (7,1%) i judaizm (5,0%)
Węgry w I wojnie światowej
Hungary in World War I ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1914 Aug 1 - 1918 Nov 11

Węgry w I wojnie światowej

Europe
Po zamachu na austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 r. Seria kryzysów szybko się nasiliła.Wojna powszechna rozpoczęła się 28 lipca wypowiedzeniem wojny Serbii przez Austro-Węgry.Austro-Węgry powołały 9 milionów żołnierzy podczas I wojny światowej , z czego 4 miliony pochodziły z Królestwa Węgier.Austro-Węgry walczyły po stronie Niemiec , Bułgarii i Imperium Osmańskiego – tzw. mocarstw centralnych.Zajęli Serbię, a Rumunia wypowiedziała wojnę.Następnie mocarstwa centralne podbiły południową Rumunię i rumuńską stolicę Bukareszt.W listopadzie 1916 r. zmarł cesarz Franciszek Józef;nowy monarcha, cesarz Karol I Austrii (IV. Károly), sympatyzował z pacyfistami w swoim królestwie.Na wschodzie mocarstwa centralne odparły ataki Imperium Rosyjskiego .Front wschodni tzw. mocarstw Ententy sprzymierzonych z Rosją całkowicie się załamał.Austro-Węgry wycofały się z pokonanych krajów.Na froncie włoskim armia austro-węgierska nie mogła poczynić bardziej udanych postępów przeciwkoWłochom po styczniu 1918 r. Pomimo sukcesów na froncie wschodnim Niemcy poniosły impas i ostatecznie poniosły klęskę na bardziej zdecydowanym froncie zachodnim.Do 1918 r. sytuacja gospodarcza w Austro-Węgrzech uległa alarmującemu pogorszeniu;strajki w fabrykach były organizowane przez ruchy lewicowe i pacyfistyczne, a powstania w wojsku stały się na porządku dziennym.W stolicach Wiednia i Budapesztu austriackie i węgierskie lewicowe ruchy liberalne oraz ich przywódcy popierali separatyzm mniejszości etnicznych.Austro-Węgry podpisały zawieszenie broni w Villa Giusti w Padwie 3 listopada 1918 r. W październiku 1918 r. rozwiązano unię personalną między Austrią a Węgrami.
1918 - 1989
Okres międzywojenny, II wojna światowa i era komunizmuornament
Węgry w okresie międzywojennym
Komunista József Pogány przemawia do rewolucyjnych żołnierzy podczas rewolucji 1919 roku ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1919 Jan 1 - 1944

Węgry w okresie międzywojennym

Hungary
Okres międzywojenny na Węgrzech, obejmujący lata 1919-1944, charakteryzował się znaczącymi zmianami politycznymi i terytorialnymi.Po I wojnie światowej traktat z Trianon z 1920 r. drastycznie zmniejszył terytorium i liczbę ludności Węgier, co doprowadziło do powszechnej niechęci.Utrata dwóch trzecich terytorium skłoniła kraj do sprzymierzenia się z Niemcami i Włochami w celu odzyskania utraconych ziem.Reżim admirała Miklósa Horthy'ego, który rządził od 1920 do 1944 roku, koncentrował się na polityce antykomunistycznej i starał się zawrzeć sojusze w celu zrewidowania powojennego porozumienia.W latach trzydziestych Węgry stopniowo dążyły do ​​bliższego sojuszu z nazistowskimi Niemcami i faszystowskimi Włochami.Polityka zagraniczna kraju miała na celu odzyskanie terytoriów utraconych na rzecz sąsiednich państw, co doprowadziło do udziału w aneksjach Czechosłowacji i Jugosławii.Węgry dołączyły do ​​państw Osi podczas II wojny światowej , co początkowo wydawało się spełniać ich ambicje terytorialne.Jednak gdy wojna zwróciła się przeciwko Osi, Węgry próbowały wynegocjować odrębny pokój, co doprowadziło do okupacji niemieckiej w 1944 r. Okupacja doprowadziła do powstania marionetkowego rządu, znacznych prześladowań Żydów i dalszego zaangażowania w wojnę aż do ostatecznej okupacji przez siły sowieckie.
Węgry w czasie II wojny światowej
Królewska Armia Węgierska podczas II wojny światowej. ©Osprey Publishing
1940 Nov 20 - 1945 May 8

Węgry w czasie II wojny światowej

Central Europe
Podczas II wojny światowej Królestwo Węgier było członkiem państw Osi.[74] W latach trzydziestych Królestwo Węgier polegało na wzroście handlu zfaszystowskimi Włochami i nazistowskimi Niemcami , aby wydostać się z Wielkiego Kryzysu.Do 1938 r. węgierska polityka i polityka zagraniczna stały się bardziej ostro nacjonalistyczne, a Węgry przyjęły politykę irredentystyczną podobną do niemieckiej, próbując włączyć do Węgier obszary etniczne węgierskie w krajach sąsiednich.Węgry odniosły terytorialne korzyści ze swoich stosunków z Osi.Negocjowano ugody w sporach terytorialnych z Republiką Czechosłowacką, Republiką Słowacką i Królestwem Rumunii .20 listopada 1940 roku Węgry stały się czwartym członkiem, który dołączył do państw Osi, podpisując Pakt Trójstronny.[75] W następnym roku siły węgierskie uczestniczyły w inwazji na Jugosławię i inwazji na Związek Radziecki .Ich udział został odnotowany przez niemieckich obserwatorów ze względu na szczególne okrucieństwo, podczas którego narody okupowane były poddawane arbitralnej przemocy.Czasami nazywano węgierskich wolontariuszy zajmujących się „turystyką morderczą”.[76]Po dwóch latach wojny ze Związkiem Radzieckim premier Miklós Kállay rozpoczął jesienią 1943 r. negocjacje pokojowe ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią . [77] Berlin był już podejrzliwy wobec rządu Kállaya, a we wrześniu 1943 r. niemiecki generał Sztab przygotował projekt inwazji i okupacji Węgier.W marcu 1944 roku wojska niemieckie zajęły Węgry.Kiedy siły radzieckie zaczęły grozić Węgrom, regent Miklós Horthy podpisał rozejm między Węgrami a ZSRR.Wkrótce potem syn Horthy'ego został porwany przez niemieckich komandosów, a Horthy został zmuszony do unieważnienia zawieszenia broni.Regent został następnie odsunięty od władzy, a węgierski przywódca faszystowski Ferenc Szálasi utworzył nowy rząd, przy wsparciu Niemiec.W 1945 roku siły węgierskie i niemieckie na Węgrzech zostały pokonane przez nacierające wojska radzieckie.[78]Podczas II wojny światowej zginęło około 300 000 węgierskich żołnierzy i ponad 600 000 cywilów, w tym od 450 000 do 606 000 Żydów [79] i 28 000 Romów.[80] Zniszczonych zostało wiele miast, w szczególności stolica Budapeszt.Większość Żydów na Węgrzech była chroniona przed deportacją do niemieckich obozów zagłady przez kilka pierwszych lat wojny, choć przez długi czas podlegali uciskowi ze strony praw antyżydowskich, które ograniczały ich udział w życiu publicznym i gospodarczym.[81]
Okres komunistyczny na Węgrzech
Węgierski plakat propagandowy ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1949 Jan 1 - 1989

Okres komunistyczny na Węgrzech

Hungary
Druga Republika Węgierska była republiką parlamentarną utworzoną na krótko po rozpadzie Królestwa Węgier w dniu 1 lutego 1946 r. i została rozwiązana w dniu 20 sierpnia 1949 r. Jej następcą została Węgierska Republika Ludowa.Węgierska Republika Ludowa była jednopartyjnym państwem socjalistycznym od 20 sierpnia 1949 r. [82] do 23 października 1989 r. [83] Rządziła nią Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza, która znajdowała się pod wpływem Związku Radzieckiego .[84] Na konferencji moskiewskiej w 1944 r. Winston Churchill i Józef Stalin zgodzili się, że po wojnie Węgry zostaną włączone do sowieckiej strefy wpływów.[85] HPR istniała do 1989 r., kiedy siły opozycji przyniosły koniec komunizmu na Węgrzech.Państwo uważało się za spadkobiercę Węgierskiej Republiki Rad, która powstała w 1919 roku jako pierwsze państwo komunistyczne powstałe po Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republice Radzieckiej (Rosyjska FSRR).W latach czterdziestych XX wieku Związek Radziecki nazwał ją „republiką ludowo-demokratyczną”.Geograficznie graniczyła od wschodu z Rumunią i Związkiem Radzieckim (przez Ukraińską SRR);Jugosławia (przez SR Chorwację, Serbię i Słowenię) na południowym zachodzie;Czechosłowacja na północy i Austria na zachodzie.Ta sama dynamika polityczna utrzymywała się przez lata, kiedy Związek Radziecki naciskał i manewrował węgierską polityką za pośrednictwem Węgierskiej Partii Komunistycznej, interweniując, gdy było to konieczne, poprzez przymus wojskowy i tajne operacje.[86] Represje polityczne i upadek gospodarczy doprowadziły do ​​ogólnokrajowego powstania ludowego w październiku–listopadzie 1956 r., znanego jako rewolucja węgierska 1956 r., które było największym pojedynczym aktem sprzeciwu w historii bloku wschodniego.Po początkowym dopuszczeniu rewolucji do końca, Związek Radziecki wysłał tysiące żołnierzy i czołgów, aby zmiażdżyć opozycję i zainstalować nowy kontrolowany przez Sowietów rząd pod dowództwem Jánosa Kádára, zabijając tysiące Węgrów i wypędzając setki tysięcy na wygnanie.Jednak na początku lat sześćdziesiątych rząd Kádára znacznie złagodził swoje stanowisko, wdrażając unikalną formę półliberalnego komunizmu, znaną jako „komunizm gulaszowy”.Państwo zezwoliło na import niektórych zachodnich produktów konsumenckich i kulturalnych, dało Węgrom większą swobodę podróżowania za granicę i znacząco zlikwidowało tajne państwo policyjne.Dzięki tym posunięciom Węgry w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku zyskały miano „najweselszego baraku w obozie socjalistycznym”.[87]Kádár, jeden z najdłużej urzędujących przywódców XX wieku, ostatecznie odszedł na emeryturę w 1988 r., po tym jak w obliczu pogorszenia koniunktury gospodarczej został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska przez jeszcze bardziej proreformatorskie siły.Węgry pozostały takie do końca lat 80. XX wieku, kiedy w bloku wschodnim wybuchły zamieszki, których kulminacją był upadek muru berlińskiego i rozpad Związku Radzieckiego.Pomimo końca komunistycznej kontroli na Węgrzech, konstytucja z 1949 r. nadal obowiązywała, ze zmianami odzwierciedlającymi przejście kraju do demokracji liberalnej.1 stycznia 2012 r. konstytucja z 1949 r. została zastąpiona zupełnie nową konstytucją.
Rewolucja węgierska 1956 r
Tłum wiwatuje nacjonalistycznych węgierskich żołnierzy w Budapeszcie. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1956 Jun 23 - Nov 4

Rewolucja węgierska 1956 r

Hungary
Rewolucja węgierska 1956 r., znana również jako powstanie węgierskie, była ogólnokrajową rewolucją przeciwko rządowi Węgierskiej Republiki Ludowej (1949–1989) i polityce spowodowanej podporządkowaniem rządu Związkowi Radzieckiemu (ZSRR).Powstanie trwało 12 dni, zanim 4 listopada 1956 r. zostało stłumione przez sowieckie czołgi i wojska. Tysiące zostało zabitych i rannych, a prawie ćwierć miliona Węgrów uciekło z kraju.[88]Rewolucja węgierska rozpoczęła się 23 października 1956 r. w Budapeszcie, kiedy studenci uniwersytetów zaapelowali do ludności cywilnej, aby przyłączyła się do nich pod budynkiem węgierskiego parlamentu, aby zaprotestować przeciwko geopolitycznej dominacji ZSRR na Węgrzech za pośrednictwem stalinowskiego rządu Mátyása Rákosiego.Delegacja studentów weszła do budynku Magyar Rádió, aby przekazać społeczeństwu obywatelskiemu szesnaście żądań reform politycznych i gospodarczych, ale została zatrzymana przez ochroniarzy.Kiedy protestujący studenci przed budynkiem radia zażądali uwolnienia swojej delegacji, policjanci z ÁVH (Państwowy Urząd Ochrony) zastrzelili kilku z nich.[89]W rezultacie Węgrzy zorganizowali się w rewolucyjne milicje do walki z ÁVH;lokalni węgierscy przywódcy komunistyczni i policjanci ÁVH zostali schwytani i zabici lub zlinczowani w trybie doraźnym;a więźniowie polityczni zostali zwolnieni i uzbrojeni.Aby zrealizować swoje żądania polityczne, gospodarcze i społeczne, lokalne rady (rady robotnicze) przejęły kontrolę nad samorządem miejskim Węgierskiej Partii Ludu Pracy (Magyar Dolgozók Pártja).Nowy rząd Imre Nagya rozwiązał ÁVH, ogłosił wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i zobowiązał się do przywrócenia wolnych wyborów.Pod koniec października intensywne walki ucichły.Chociaż początkowo chętny do negocjowania wycofania Armii Radzieckiej z Węgier, ZSRR stłumił rewolucję węgierską 4 listopada 1956 r. I walczył z węgierskimi rewolucjonistami do 10 listopada;represje powstania węgierskiego zabiły 2500 Węgrów i 700 żołnierzy Armii Radzieckiej i zmusiły 200 000 Węgrów do szukania schronienia politycznego za granicą.[90]
1989
Współczesne Węgryornament
Trzecia Republika
Wycofanie wojsk radzieckich z Węgier, 1 lipca 1990 r. ©Miroslav Luzetsky
1989 Jan 1 00:01

Trzecia Republika

Hungary
Pierwsze wolne wybory parlamentarne, które odbyły się w maju 1990 r., były właściwie plebiscytem na komunizm.Zrewitalizowani i zreformowani komuniści wypadli słabo.Najlepiej wypadły partie populistyczne, centroprawicowe i liberalne – MDF zdobyła 43% głosów, a SZDSZ 24%.Pod rządami premiera Józsefa Antalla MDF utworzyła centroprawicowy rząd koalicyjny z Niezależną Partią Drobnych Rolników i Chrześcijańsko-Demokratyczną Partią Ludową, aby uzyskać 60% większość w parlamencie.Do czerwca 1991 r. wojska radzieckie („Grupa Armii Południowej”) opuściły Węgry.Łączna liczba sowieckiego personelu wojskowego i cywilnego stacjonującego na Węgrzech wynosiła około 100 tysięcy, dysponując około 27 tysiącami sprzętu wojskowego.Wycofania dokonano 35 000 wagonów.Ostatnie jednostki dowodzone przez generała Wiktora Siłowa przekroczyły granicę węgiersko-ukraińską w Záhony-Chop.Koalicja była pod wpływem socjalizmu Horna, ekonomicznego ukierunkowania jej technokratów (którzy byli wykształceni na Zachodzie w latach 70.W obliczu zagrożenia bankructwem państwa Horn zainicjował reformy gospodarcze i agresywną prywatyzację przedsiębiorstw państwowych do koncernów wielonarodowych w zamian za oczekiwania inwestycyjne (w postaci odbudowy, rozbudowy i modernizacji).Socjalistyczno-liberalny rząd przyjął w 1995 r. program oszczędności fiskalnych, pakiet Bokros, który miał dramatyczne konsekwencje dla stabilności społecznej i jakości życia.Rząd wprowadził czesne na studiach policealnych, częściowo sprywatyzował usługi państwowe, ale wspierał naukę zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio, poprzez sektor prywatny.Rząd prowadził politykę zagraniczną integracji z instytucjami euroatlantyckimi i pojednania z krajami sąsiednimi.Krytycy argumentowali, że polityka koalicji rządzącej była bardziej prawicowa niż polityka poprzedniego prawicowego rządu.

Footnotes



  1. Benda, Kálmán (General Editor) (1981). Magyarország történeti kronológiája - I. kötet: A kezdetektől 1526-ig. Budapest: Akadémiai Kiadó. p. 350. ISBN 963-05-2661-1.
  2. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története - 895-1301 The History of Hungary - From 895 to 1301. Budapest: Osiris. p. 316. ISBN 963-379-442-0.
  3. Elekes, Lajos; Lederer, Emma; Székely, György (1961). Magyarország története az őskortól 1526-ig (PDF). Vol. Magyarország története I. Budapest: Tankönyvkiadó., p. 10.
  4. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris, p. 17.
  5. Vékony, Gábor (2000). Dacians, Romans, Romanians. Matthias Corvinus Publishing. ISBN 1-882785-13-4, p. 38.
  6. Kontler, László (2002). A History of Hungary: Millennium in Central Europe. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-40390-317-4, p. 29.
  7. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris, p. 20.
  8. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris, p. 22.
  9. Elekes, Lajos; Lederer, Emma; Székely, György (1961). Magyarország története az őskortól 1526-ig (PDF). Vol. Magyarország története I. Budapest: Tankönyvkiadó, p. 21.
  10. Elekes, Lajos; Lederer, Emma; Székely, György (1961). Magyarország története az őskortól 1526-ig (PDF). Vol. Magyarország története I. Budapest: Tankönyvkiadó, p. 22.
  11. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris., p. 23.
  12. Barta, István; Berend, Iván T.; Hanák, Péter; Lackó, Miklós; Makkai, László; Nagy, Zsuzsa L.; Ránki, György (1975). Pamlényi, Ervin (ed.). A history of Hungary. Translated by Boros, László; Farkas, István; Gulyás, Gyula; Róna, Éva. London: Collet's. ISBN 9780569077002., p. 22.
  13. Kontler, László (2002). A History of Hungary: Millennium in Central Europe. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-40390-317-4, p. 33.
  14. Szőke, M. Béla (2014). Gergely, Katalin; Ritoók, Ágnes (eds.). The Carolingian Age in the Carpathians (PDF). Translated by Pokoly, Judit; Strong, Lara; Sullivan, Christopher. Budapest: Hungarian National Museum. p. 112. ISBN 978-615-5209-17-8, p. 112.
  15. Elekes, Lajos; Lederer, Emma; Székely, György (1961). Magyarország története az őskortól 1526-ig (PDF). Vol. Magyarország története I. Budapest: Tankönyvkiadó, p. 23.
  16. Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris, p. 26.
  17. Engel, Pál; Ayton, Andrew (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. I.B. Tauris. ISBN 978-0-85773-173-9.
  18. Macartney, Carlile A. (1962). Hungary: a short history. Chicago University Press. p. 5. ISBN 9780852240359.
  19. Szabados, György (2019). Miljan, Suzana; B. Halász, Éva; Simon, Alexandru (eds.). "The origins and the transformation of the early Hungarian state" (PDF). Reform and Renewal in Medieval East and Central Europe: Politics, Law and Society. Zagreb.
  20. Engel, Pál (1990). Glatz, Ferenc; Burucs, Kornélia (eds.). Beilleszkedés Európába a kezdetektől 1440-ig. Vol. Magyarok Európában I. Budapest: Háttér Lapkiadó és Könykiadó. p. 97. ISBN 963-7403-892.
  21. Barta, István; Berend, Iván T.; Hanák, Péter; Lackó, Miklós; Makkai, László; Nagy, Zsuzsa L.; Ránki, György (1975). Pamlényi, Ervin (ed.). A history of Hungary. Translated by Boros, László; Farkas, István; Gulyás, Gyula; Róna, Éva. London: Collet's. ISBN 9780569077002, p. 22.
  22. "One Thousand Years of Hungarian Culture" (PDF). Kulugyminiszterium.hu. Archived from the original (PDF) on 8 April 2008. Retrieved 29 March 2008.
  23. Makkai, Laszló (1994). "Transformation into a Western-type State, 1196-1301". In Sugar, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Bloomington, IN: Indiana University Press. p. 27. ISBN 0-253-20867-X.
  24. Chambers, James (1979). The Devil's Horsemen: The Mongol Invasion of Europe. New York City: Atheneum Books. ISBN 978-0-68910-942-3.
  25. Hévizi, Józsa (2004). Autonomies in Hungary and Europe: A Comparative Study (PDF). Translated by Thomas J. DeKornfeld (2nd Enlarged ed.). Buffalo, New York: Corvinus Society. pp. 18–19. ISBN 978-1-88278-517-9.
  26. "Mongol Invasions: Battle of Liegnitz". HistoryNet. 12 June 2006.
  27. Berend, Nóra (2001). At the Gate of Christendom: Jews, Muslims, and 'Pagans' in medieval Hungary, c. 1000-c. 1300. Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 72. ISBN 0-521-65185-9.
  28. "Jászberény". National and Historical Symbols of Hungary. Archived from the original on 29 July 2008. Retrieved 20 September 2009.
  29. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 80.
  30. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 104.
  31. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 81.
  32. Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge Concise Histories. Translated by Anna Magyar. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66736-4, p. 38.
  33. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 105.
  34. Makkai, László (1994). "The Hungarians' prehistory, their conquest of Hungary and their raids to the West to 955; The foundation of the Hungarian Christian state, 950–1196; Transformation into a Western-type state, 1196–1301". In Sugár, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Indiana University Press. pp. 8–33. ISBN 0-253-20867-X, p. 33.
  35. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 272.
  36. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 111.
  37. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 112.
  38. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, pp. 112–113.
  39. Makkai, László (1994). "The Hungarians' prehistory, their conquest of Hungary and their raids to the West to 955; The foundation of the Hungarian Christian state, 950–1196; Transformation into a Western-type state, 1196–1301". In Sugár, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Indiana University Press. pp. 8–33. ISBN 0-253-20867-X, p. 31.
  40. Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3, p. 110.
  41. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 84.
  42. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 84.
  43. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 126.
  44. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 130.
  45. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 88.
  46. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 131.
  47. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 133.
  48. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, pp. 192-193.
  49. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, p. 90.
  50. Bak, János (1994). The late medieval period, 1382–1526. In: Sugár, Peter F. (General Editor); Hanák, Péter (Associate Editor); Frank, Tibor (Editorial Assistant); A History of Hungary; Indiana University Press; ISBN 0-253-20867-X, p. 58.
  51. Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. ISBN 0-295-97290-4, p. 346.
  52. Kirschbaum, Stanislav J. (2005). A History of Slovakia: The Struggle for Survival. Palgrave. ISBN 1-4039-6929-9, p. 46.
  53. Georgescu, Vlad (1991). The Romanians: A History. Ohio State University Press. ISBN 0-8142-0511-9.
  54. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, pp. 165-166.
  55. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 172.
  56. Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66736-4, p. 53.
  57. Fine, John V. A. Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4, p. 412.
  58. Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9, pp. 102-103.
  59. Fine, John V. A. Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4, p. 424.
  60. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, pp. 232-234.
  61. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 339.
  62. Spiesz, Anton; Caplovic, Dusan; Bolchazy, Ladislaus J. (2006). Illustrated Slovak History: A Struggle for Sovereignty in Central Europe. Bolchazy-Carducci Publishers. ISBN 978-0-86516-426-0, pp. 52-53.
  63. Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. ISBN 0-295-97290-4, pp. 225., 238
  64. Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3, p. 309.
  65. Bak, János (1994). The late medieval period, 1382–1526. In: Sugár, Peter F. (General Editor); Hanák, Péter (Associate Editor); Frank, Tibor (Editorial Assistant); A History of Hungary; Indiana University Press; ISBN 0-253-20867-X, p. 74.
  66. István Keul, Early Modern Religious Communities in East-Central Europe: Ethnic Diversity, Denominational Plurality, and Corporative Politics in the Principality of Transylvania (1526–1691), BRILL, 2009, p. 40
  67. Robert Evans, Peter Wilson (2012). The Holy Roman Empire, 1495-1806: A European Perspective. van Brill's Companions to European History. Vol. 1. BRILL. p. 263. ISBN 9789004206830.
  68. Gángó, Gábor (2001). "1848–1849 in Hungary" (PDF). Hungarian Studies. 15 (1): 39–47. doi:10.1556/HStud.15.2001.1.3.
  69. Jeszenszky, Géza (17 November 2000). "From 'Eastern Switzerland' to Ethnic Cleansing: Is the Dream Still Relevant?". Duquesne History Forum.
  70. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Austria-Hungary" . Encyclopædia Britannica. Vol. 3 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 2.
  71. van Duin, Pieter (2009). Central European Crossroads: Social Democracy and National Revolution in Bratislava (Pressburg), 1867–1921. Berghahn Books. pp. 125–127. ISBN 978-1-84545-918-5.
  72. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Austria-Hungary" . Encyclopædia Britannica. Vol. 3 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 2.
  73. Jeszenszky, Géza (1994). "Hungary through World War I and the End of the Dual Monarchy". In Sugar, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Bloomington, IN: Indiana University Press. p. 274. ISBN 0-253-20867-X.
  74. Hungary: The Unwilling Satellite Archived 16 February 2007 at the Wayback Machine John F. Montgomery, Hungary: The Unwilling Satellite. Devin-Adair Company, New York, 1947. Reprint: Simon Publications, 2002.
  75. "On this Day, in 1940: Hungary signed the Tripartite Pact and joined the Axis". 20 November 2020.
  76. Ungváry, Krisztián (23 March 2007). "Hungarian Occupation Forces in the Ukraine 1941–1942: The Historiographical Context". The Journal of Slavic Military Studies. 20 (1): 81–120. doi:10.1080/13518040701205480. ISSN 1351-8046. S2CID 143248398.
  77. Gy Juhász, "The Hungarian Peace-feelers and the Allies in 1943." Acta Historica Academiae Scientiarum Hungaricae 26.3/4 (1980): 345-377 online
  78. Gy Ránki, "The German Occupation of Hungary." Acta Historica Academiae Scientiarum Hungaricae 11.1/4 (1965): 261-283 online.
  79. Dawidowicz, Lucy. The War Against the Jews, Bantam, 1986, p. 403; Randolph Braham, A Magyarországi Holokauszt Földrajzi Enciklopediája (The Geographic Encyclopedia of the Holocaust in Hungary), Park Publishing, 2006, Vol 1, p. 91.
  80. Crowe, David. "The Roma Holocaust," in Barnard Schwartz and Frederick DeCoste, eds., The Holocaust's Ghost: Writings on Art, Politics, Law and Education, University of Alberta Press, 2000, pp. 178–210.
  81. Pogany, Istvan, Righting Wrongs in Eastern Europe, Manchester University Press, 1997, pp.26–39, 80–94.
  82. "1949. évi XX. törvény. A Magyar Népköztársaság Alkotmánya" [Act XX of 1949. The Constitution of the Hungarian People's Republic]. Magyar Közlöny (in Hungarian). Budapest: Állami Lapkiadó Nemzeti Vállalat. 4 (174): 1361. 20 August 1949.
  83. "1989. évi XXXI. törvény az Alkotmány módosításáról" [Act XXXI of 1989 on the Amendment of the Constitution]. Magyar Közlöny (in Hungarian). Budapest: Pallas Lap- és Könyvkiadó Vállalat. 44 (74): 1219. 23 October 1989.
  84. Rao, B. V. (2006), History of Modern Europe A.D. 1789–2002, Sterling Publishers Pvt. Ltd.
  85. Melvyn Leffler, Cambridge History of the Cold War: Volume 1 (Cambridge University Press, 2012), p. 175
  86. Crampton, R. J. (1997), Eastern Europe in the twentieth century and after, Routledge, ISBN 0-415-16422-2, p. 241.
  87. Nyyssönen, Heino (1 June 2006). "Salami reconstructed". Cahiers du monde russe. 47 (1–2): 153–172. doi:10.4000/monderusse.3793. ISSN 1252-6576.
  88. "This Day in History: November 4, 1956". History.com. Retrieved 16 March 2023.
  89. "Hungarian Revolt of 1956", Dictionary of Wars(2007) Third Edition, George Childs Kohn, Ed. pp. 237–238.
  90. Niessen, James P. (11 October 2016). "Hungarian Refugees of 1956: From the Border to Austria, Camp Kilmer, and Elsewhere". Hungarian Cultural Studies. 9: 122–136. doi:10.5195/AHEA.2016.261. ISSN 2471-965X.

References



  • Barta, István; Berend, Iván T.; Hanák, Péter; Lackó, Miklós; Makkai, László; Nagy, Zsuzsa L.; Ránki, György (1975). Pamlényi, Ervin (ed.). A history of Hungary. Translated by Boros, László; Farkas, István; Gulyás, Gyula; Róna, Éva. London: Collet's. ISBN 9780569077002.
  • Engel, Pál; Ayton, Andrew (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. I.B. Tauris. ISBN 978-0-85773-173-9.
  • Engel, Pál (1990). Glatz, Ferenc; Burucs, Kornélia (eds.). Beilleszkedés Európába a kezdetektől 1440-ig. Vol. Magyarok Európában I. Budapest: Háttér Lapkiadó és Könykiadó. p. 97. ISBN 963-7403-892.
  • Benda, Kálmán (1988). Hanák, Péter (ed.). One Thousand Years: A Concise History of Hungary. Budapest: Corvina. ISBN 978-9-63132-520-1.
  • Cartledge, Bryan (2012). The Will to Survive: A History of Hungary. Columbia University Press. ISBN 978-0-23170-225-6.
  • Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge University Press. ISBN 978-0-52181-539-0.
  • Evans, R.J.W. (2008). Austria, Hungary, and the Habsburgs: Central Europe c.1683-1867. Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780199541621.001.0001. ISBN 978-0-19954-162-1.
  • Frucht, Richard (2000). Encyclopedia of Eastern Europe: From the Congress of Vienna to the Fall of Communism. New York City: Garland Publishing. ISBN 978-0-81530-092-2.
  • Hanák, Peter & Held, Joseph (1992). "Hungary on a fixed course: An outline of Hungarian history". In Held, Joseph (ed.). The Columbia history of Eastern Europe in the Twentieth Century. New York City: Columbia University Press. pp. 164–228. ISBN 978-0-23107-696-8. Covers 1918 to 1991.
  • Hoensch, Jörg K. (1996). A History of Modern Hungary, 1867–1994. Translated by Kim Traynor (2nd ed.). London, UK: Longman. ISBN 978-0-58225-649-1.
  • Janos, Andrew (1982). The Politics of backwardness in Hungary: 1825-1945. Princeton University Press. ISBN 978-0-69107-633-1.
  • Knatchbull-Hugessen, C.M. (1908). The Political Evolution of the Hungarian Nation. London, UK: The National Review Office. (Vol.1 & Vol.2)
  • Kontler, László (2002). A History of Hungary: Millennium in Central Europe. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-40390-317-4.
  • Macartney, C. A. (1962). Hungary, A Short History. Edinburgh University Press.
  • Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Translated by Anna Magyar. Cambridge Concise Histories. ISBN 978-0521667364.
  • Sinor, Denis (1976) [1959]. History of Hungary. New York City: Frederick A. Praeger Publishers. ISBN 978-0-83719-024-2.
  • Stavrianos, L. S. (2000) [1958]. Balkans Since 1453 (4th ed.). New York University Press. ISBN 0-8147-9766-0.
  • Sugar, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor, eds. (1994). A History of Hungary. Bloomington, IN: Indiana University Press. ISBN 0-253-20867-X.
  • Várdy, Steven Béla (1997). Historical Dictionary of Hungary. Lanham, MD: Scarecrow Press. ISBN 978-0-81083-254-1.
  • Elekes, Lajos; Lederer, Emma; Székely, György (1961). Magyarország története az őskortól 1526-ig (PDF). Vol. Magyarország története I. Budapest: Tankönyvkiadó.
  • Kristó, Gyula (1998). Magyarország története, 895-1301. Budapest: Osiris.
  • Vékony, Gábor (2000). Dacians, Romans, Romanians. Matthias Corvinus Publishing. ISBN 1-882785-13-4.