Złota Horda

Po swojej śmierci w 1227 r. Czyngis-chan podzielił imperium mongolskie pomiędzy swoich czterech synów jako apanaże, ale imperium pozostało zjednoczone pod rządami najwyższego chana.Jochi był najstarszy, ale zmarł sześć miesięcy przed Czyngisem.Najbardziej wysunięte na zachód ziemie okupowane przez Mongołów, obejmujące tereny dzisiejszej południowej Rosji i Kazachstanu, zostały przekazane najstarszym synom Jochiego, Batu Khanowi, który ostatecznie został władcą Błękitnej Hordy, i Ordzie Khanowi, który został przywódcą Białej Hordy.Mówi się, że nazwa Złota Orda została zainspirowana złotym kolorem namiotów, w których mieszkali Mongołowie w czasie wojny, prawdziwym złotym namiotem używanym przez Batu-chana lub Uzbek-chana, lub została nadana przez słowiańskie dopływy w celu opisania wielkie bogactwo chana.

Podbój Khwarezmii przez Mongołów miał miejsce w latach 1219–1221, kiedy wojska imperium mongolskiego pod wodzą Czyngis-chana najechały ziemie imperium Khwarazmian w Azji Środkowej.Kampania, która nastąpiła po aneksji chanatu Qara Khitai, przyniosła powszechne zniszczenia, w tym liczne zbrodnie wojenne, i zakończyła podbój Azji Środkowej przez Mongołów.Obie strony wojujące, choć duże, powstały niedawno: dynastia Khwarazmian rozszerzyła się ze swojej ojczyzny, aby zastąpić imperium Seldżuków pod koniec XII wieku i na początku XII wieku;niemal jednocześnie Czyngis-chan zjednoczył ludy mongolskie i podbił zachodnią dynastię Xia.Chociaż początkowo stosunki były serdeczne, Czyngis rozgniewał się serią prowokacji dyplomatycznych.Kiedy Khwarazmshah Muhammed II stracił starszego dyplomatę mongolskiego, chan zmobilizował swoje siły, szacowane na 90 000–200 000 ludzi, i najechał.Siły szacha były szeroko rozproszone i prawdopodobnie miały przewagę liczebną - zdając sobie sprawę ze swojej niekorzystnej sytuacji, zdecydował się na indywidualne obsadzanie swoich miast garnizonami, aby ugrzęznąć Mongołów.Jednakże dzięki doskonałej organizacji i planowaniu udało im się odizolować i podbić miasta Transoxian: Buchara, Samarkanda i Gurganj.Czyngis i jego najmłodszy syn Tolui następnie spustoszyli Chorasan, niszcząc Herat, Nishapur i Merv, trzy największe miasta na świecie.W międzyczasie Muhammed II został zmuszony do ucieczki przez mongolskich generałów Subutai i Jebe;nie mogąc dotrzeć do żadnego bastionu wsparcia, zmarł w nędzy na wyspie na Morzu Kaspijskim.Jego synowi i spadkobiercy Jalal-al Dinowi udało się zmobilizować znaczne siły, pokonując mongolskiego generała w bitwie pod Parwan;został jednak zmiażdżony przez samego Czyngisa w bitwie nad Indus kilka miesięcy później.

Najazd Mongołów na Wołgę na Bułgarię trwał od 1223 do 1236 roku. Państwo bułgarskie, skupione w dolnej Wołdze i Kamie, było przez większą część swojej historii ośrodkiem handlu futrami w Eurazji.Przed podbojem Mongołów Rosjanie z Nowogrodu i Włodzimierza wielokrotnie plądrowali i atakowali te tereny, osłabiając w ten sposób gospodarkę i siłę militarną państwa bułgarskiego.W latach 1229–1234 doszło do kilku starć, a w 1236 r. Imperium mongolskie podbiło Bułgarów.

Po inwazji Mongołów na Azję Środkową i późniejszym upadku imperium Khwarezmian, siły mongolskie pod dowództwem generałów Jebe i Subutai wkroczyły do ​​Iraku-i Ajam.Jebe poprosił cesarza mongolskiego Czyngis-chana o pozwolenie na kontynuowanie podbojów przez kilka lat, zanim powrócił do głównej armii przez Kaukaz.Bitwa nad rzeką Kalką toczyła się pomiędzy imperium mongolskim, którego armią dowodzili Jebe i Subutai Waleczny, a koalicją kilku księstw ruskich , w tym kijowskiego i halickiego, oraz Kumanami.Byli pod wspólnym dowództwem Mścisława Śmiałego i Mścisława III z Kijowa.Bitwa rozegrała się 31 maja 1223 roku nad brzegiem rzeki Kalki na terenie dzisiejszego obwodu donieckiego na Ukrainie i zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Mongołów.

Imperium mongolskie najechało i podbiło Ruś Kijowską w XIII wieku, niszcząc liczne miasta, w tym Riazań, Kołomnę, Moskwę, Włodzimierz i Kijów, a jedynymi dużymi miastami, które uniknęły zniszczenia, były Nowogród i Psków.Kampanię zwiastowała bitwa nad rzeką Kalką w maju 1223 r., która zakończyła się zwycięstwem Mongołów nad siłami kilku księstw ruskich.Mongołowie wycofali się, zebrawszy informacje wywiadowcze, co było celem obowiązującego rozpoznania.Nastąpiła inwazja Batu-chana na pełną skalę na Rusi, od 1237 do 1242. Inwazja została zakończona procesem sukcesji mongolskiej po śmierci Ögedei-chana.Wszystkie księstwa ruskie zostały zmuszone do poddania się panowaniu mongolskiemu i stały się wasalami Złotej Ordy, z których część przetrwała do 1480 r. Inwazja, ułatwiona początkiem rozpadu Rusi Kijowskiej w XIII wieku, miała głębokie konsekwencje dla historia Europy Wschodniej, w tym podział ludu wschodniosłowiańskiego na trzy odrębne narody: współczesną Rosję, Ukrainę i Białoruś oraz powstanie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego .

Jesienią 1237 roku Horda mongolska pod wodzą Batu-chana najechała ruskie księstwo Ryazan.Książę riazański Jurij Igorewicz zwrócił się o pomoc do księcia włodzimierskiego Jurija Wsiewołodowicza, lecz jej nie otrzymał.Ryazan, stolica Księstwa Riazań, był pierwszym rosyjskim miastem oblężonym przez najeźdźców mongolskich pod wodzą Batu-chana.Pisarz kroniki ruskiej opisał następstwa bitwy słowami: „Nie było już nikogo, kto mógłby jęczeć i płakać”.

Po tym, jak Mongołowie splądrowali jego stolicę, Włodzimierza, Jurij uciekł przez Wołgę na północ, do Jarosławia, gdzie pospiesznie zebrał armię.Następnie on i jego bracia zwrócili się w stronę Władimira w nadziei, że odciążą miasto, zanim zajmą je Mongołowie, ale było już za późno.Jurij wysłał siły składające się z 3000 ludzi pod dowództwem Dorozha, aby zbadali, gdzie są Mongołowie;po czym Dorozh wrócił, mówiąc, że Jurij i jego siły byli już otoczeni.Kiedy próbował zebrać swoje siły, został zaatakowany przez siły mongolskie pod Burundai i uciekł, ale został dogoniony na rzece Sit i tam zginął wraz ze swoim siostrzeńcem, księciem Jarosławia Wsiewołoda.Bitwa nad rzeką Sit miała miejsce 4 marca 1238 roku w północnej części dzisiejszego dystryktu sonkowskiego obwodu twerskiego w Rosji, w pobliżu siole Bożonki, pomiędzy hordami mongolskimi Batu-chana a Rusią pod panowaniem Wielkiego Książę Jurij II Włodzimierz-Suzdal podczas najazdu Mongołów na Ruś .Bitwa ta oznaczała koniec zjednoczonego oporu wobec Mongołów i zainaugurowała dwa stulecia dominacji Mongołów nad współczesną Rosją i Ukrainą .

Zajmując miasto Torzhok 5 marca 1238 r., Po dwutygodniowym oblężeniu, Mongołowie kontynuowali podróż do Nowogrodu.Do miasta jednak nie dotarli, głównie dlatego, że mieli trudności z poruszaniem się po lasach i po przebyciu około 100 kilometrów w nieznanym miejscu oznaczonym w kronikach jako Ignacki Krzyż porzucili plany zdobycia Nowogrodu, skręcili na południe i podzielone na dwie grupy.Część sił dowodzonych przez Kadana i Burzy przeszła wschodnim szlakiem przez ziemię riazańską.Główne siły dowodzone przez Batu-chana przeszły przez Dolgomost 30 km na wschód od Smoleńska, następnie wkroczyły do ​​Księstwa Czernigowskiego na górnych dziąsłach, spaliły Wszcziż, ale potem nagle skręciły na północny wschód, omijając Briańsk i Karaczew, pod koniec marca 1238 r. do Kozielska nad rzeką Żyzdrą.W tym czasie miasto było stolicą Księstwa na czele dwunastoletniego księcia Wasilija, wnuka Mścisława Światosławicza z Czernigowa, który zginął w bitwie pod Kalką w 1223 r. Miasto było dobrze ufortyfikowane: otoczone wałami obronnymi zbudowali na nich mury, ale Mongołowie dysponowali potężnym sprzętem oblężniczym.Oblężenie Kozielska było jednym z głównych wydarzeń zachodniego (kipczackiego) marszu Mongołów (1236–1242) i najazdu Mongołów na Ruś (1237–1240) pod koniec kampanii mongolskiej w północno-wschodniej Rosji ( 1237-1238).Mongołowie rozpoczęli oblężenie wiosną 1238 roku iw końcu zdobyli i zniszczyli miasto Kozielsk, jeden z pomocniczych ośrodków książęcych Księstwa Czernigowskiego.

Najazd Mongołów na Ruś można podzielić na dwie fazy.Zimą 1237-38 podbili tereny północnej Rusi (księstwa Ryazan i Włodzimierz-Suzdal) z wyjątkiem Republiki Nowogrodzkiej, ale wiosną 1238 roku wycofali się z powrotem na Dzikie Pola.Druga kampania, wymierzona w terytoria południowej Rusi (księstwa Czernigowa i Kijowa), miała miejsce w 1239 r. Złupienie Czernihowa było częścią najazdu Mongołów na Ruś.

Kiedy Mongołowie wysłali do Kijowa kilku posłów z żądaniem poddania się, zostali oni straceni przez Michała z Czernigowa, a później Dmytro. W następnym roku armia Batu-chana pod taktycznym dowództwem wielkiego mongolskiego generała Subutai dotarła do Kijowa.Miasto znajdowało się wówczas we władaniu księstwa halicko-wołyńskiego.Naczelnym dowódcą w Kijowie był wojewoda Dmytro, zaś Danyło z Halicza przebywał w tym czasie na Węgrzech , zabiegając o unię wojskową, aby zapobiec inwazji.Oblężenie Kijowa przez Mongołów zakończyło się zwycięstwem Mongołów.Był to ciężki cios dla morale i militarny Halicza-Wołynia, który pozwolił Batu-chanowi przedostać się na zachód do Europy.

Najazdy mongolskie na Anatolię miały miejsce w różnym czasie, począwszy od kampanii 1241–1243, której kulminacją była bitwa pod Köse Dağ.Prawdziwą władzę nad Anatolią sprawowali Mongołowie po kapitulacji Seldżuków w 1243 r. aż do upadku Ilchanatu w 1335 r. Ponieważ sułtan seldżucki zbuntował się kilka razy, w 1255 r. Mongołowie przetoczyli się przez środkową i wschodnią Anatolię.Garnizon Ilkhanate stacjonował w pobliżu Ankary.

Mongołowie uważali, że Kumanowie poddali się ich władzy, ale Kumanowie uciekli na zachód i szukali azylu w Królestwie Węgier.Po tym, jak król Węgier Béla IV odrzucił ultimatum Batu Khana dotyczące poddania Kumanów, Subutai zaczął planować inwazję Mongołów na Europę.Batu i Subutai mieli poprowadzić dwie armie do ataku na same Węgry, podczas gdy trzecia pod dowództwem Baidara, Ordy Khana i Kadana miała zaatakować Polskę w ramach dywersji w celu okupacji sił północnoeuropejskich, które mogłyby przyjść z pomocą Węgrom.Siły Ordy zdewastowały północną Polskę i południowo-zachodnią granicę Litwy.Baidar i Kadan spustoszyli południową część Polski: najpierw splądrowali Sandomierz, aby odciągnąć wojska północnoeuropejskie od Węgier;następnie 3 marca pokonali wojsko polskie w bitwie pod Turskiem;następnie 18 marca pokonali pod Chmielnikiem kolejną armię polską;24 marca zajęli i spalili Kraków, a kilka dni później bezskutecznie próbowali zdobyć śląską stolicę Wrocław.Bitwa pod Legnicą – bitwa pomiędzy imperium mongolskim a połączonymi siłami europejskimi, która miała miejsce pod wsią Legnickie Pole (Wahlstatt) w Księstwie Śląskim.Połączone siły Polaków i Morawian pod dowództwem księcia Henryka II Pobożnego śląskiego, wspierane przez szlachtę feudalną i kilku rycerzy z rozkazów wojskowych wysłanych przez papieża Grzegorza IX, próbowały powstrzymać najazd Mongołów na Polskę.Bitwa miała miejsce dwa dni przed zwycięstwem Mongołów nad Węgrami w znacznie większej bitwie pod Mohi.

Mongołowie zaatakowali wschodnią część Europy Środkowej pięcioma odrębnymi armiami.Dwóch z nich zaatakowało przez Polskę , aby chronić flankę przed polskimi kuzynami Węgierskiego Béli IV, odnosząc kilka zwycięstw.Przede wszystkim pokonali pod Legnicą wojska księcia Henryka II Pobożnego śląskiego.Armia południowa zaatakowała Siedmiogród , pokonała wojewodę i rozbiła armie siedmiogrodzkie.Główna armia dowodzona przez Khana Batu i Subutai zaatakowała Węgry przez ufortyfikowaną przełęcz Verecke i unicestwiła armię dowodzoną przez Denisa Tomaja, hrabiego palatyna, 12 marca 1241 r., podczas gdy ostatnia armia pod dowództwem brata Batu, Shibana, maszerowała łukiem na północ od głównego szlaku siła.Przed inwazją król Béla osobiście nadzorował budowę gęstych naturalnych barier wzdłuż wschodniej granicy Węgier, mając na celu spowolnienie natarcia Mongołów i utrudnienie ich ruchu.Mongołowie posiadali jednak wyspecjalizowane jednostki, które z dużą szybkością oczyszczały ścieżki, usuwając przeszkody w zaledwie 3 dni.W połączeniu z ekstremalną szybkością natarcia Mongołów, zwaną przez europejskiego obserwatora „błyskawicą”, Węgrom brakowało czasu na odpowiednie zgrupowanie sił.

Ögedei Khan zmarł w wieku pięćdziesięciu sześciu lat po upiciu się podczas polowania, co zmusiło większość armii mongolskiej do wycofania się z powrotem do Mongolii, aby książęta krwi mogli być obecni przy wyborze nowego wielkiego chana .Siły mongolskie wycofują się po otrzymaniu wiadomości o śmierci Ögedei Khana;Batu Khan zostaje nad Wołgą, a jego brat Orda Khan wraca do Mongolii.Do połowy 1242 roku Mongołowie całkowicie wycofali się z Europy Środkowej.

Podczas inwazji Mongołów na Europę mongolskie guzy dowodzone przez Batu-chana i Kadana najechały Serbię, a następnie Bułgarię wiosną 1242 roku, po pokonaniu Węgrów w bitwie pod Mohi i spustoszeniu węgierskich regionów Chorwacji, Dalmacji i Bośni.Początkowo wojska Kadana ruszyły na południe wzdłuż Morza Adriatyckiego na terytorium Serbii.Następnie, skręcając na wschód, przekroczył środek kraju – po drodze plądrując – i wkroczył do Bułgarii, gdzie dołączyła do niego reszta armii pod dowództwem Batu.Kampania w Bułgarii prawdopodobnie toczyła się głównie na północy, gdzie archeologia dostarcza dowodów zniszczeń z tego okresu.Mongołowie jednak przekroczyli Bułgarię, aby zaatakować Cesarstwo Łacińskie na południu, zanim całkowicie się wycofali.Bułgaria została zmuszona do oddania hołdu Mongołom i sytuacja ta była kontynuowana później.

Po śmierci Batu Khana jego syn Sartaq Khan zastępuje go jako chan Złotej Ordy, ale było to krótkotrwałe.Zmarł w 1256 roku przed powrotem z dworu Wielkiego Chana Möngkego w Mongolii, niecały rok po swoim ojcu, prawdopodobnie otruty przez wujów Berke i Berkhchira.Następcą Sartaqa został na krótko Ulaqchi w 1257 roku, zanim jego wujek Berke objął tron.Ulaghchi umiera, a Berke, muzułmanin, zostaje jego następcą.

Najazd Mongołów na Litwę w latach 1258–1259 jest powszechnie postrzegany jako zwycięstwo Mongołów, ponieważ terytoria litewskie zostały opisane jako „zdewastowane” w następstwie najazdu Mongołów, co było „prawdopodobnie najstraszniejszym wydarzeniem XIII wieku” dla Litwy .Bezpośrednio po tej inwazji Litwa mogła stać się dopływem lub protektoratem i sojusznikiem Hordy na kilka lat lub dziesięcioleci.Podobny los prawdopodobnie spotkał sąsiadów Litwinów, Jaćwingów.Niektórzy wojownicy litewscy lub jaćwingscy prawdopodobnie brali udział w najeździe mongolskim na Polskę w 1259 r., choć nie ma dokumentów historycznych wyjaśniających, czy robili to za zgodą swoich przywódców, czy jako wolni najemnicy, czy jako wojska przymusowe.Niemniej jednak inwazja nie miała większych ani trwałych konsekwencji dla Litwy, zwłaszcza że nie została ona bezpośrednio włączona do imperium mongolskiego ani nie podlegała mongolskiej administracji darughachi.Klęska Litwy osłabiła jednak władzę litewskiego króla Mindoga, który ostatecznie został zamordowany w 1263 r., co oznaczało także koniec krótkotrwałego, chrześcijańskiego Królestwa Litwy.Tymczasowe przesunięcie lojalności jego następcy, Wielkiego Księstwa Litewskiego, w stronę Mongołów lub przynajmniej od chrześcijańskiej Europy, było także krótkotrwałym zwycięstwem Mongołów.

Drugiego najazdu mongolskiego na Polskę dokonał generał Boroldai (Burundai) w latach 1259–1260.Podczas tego najazdu miasta Sandomierz, Kraków, Lublin, Zawichost i Bytom zostały po raz drugi splądrowane przez Mongołów.Inwazja rozpoczęła się pod koniec 1259 r., po wysłaniu potężnej armii mongolskiej do Królestwa Galicyjsko-Wołyńskiego w celu ukarania króla galicyjskiego Daniela za jego niezależne działania.Król Daniel musiał spełnić żądania Mongołów i w 1258 roku jego siły dołączyły do ​​Mongołów w najeździe na Wielkie Księstwo Litewskie.Aby osłabić pozycję Daniela, Złota Orda zdecydowała się zaatakować jego sojuszników, króla węgierskiego Bélę IV i księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego.Celem najazdu było splądrowanie podzielonego Królestwa Polskiego (patrz Testament Bolesława III Krzywoustego) i osłabienie księcia krakowskiego Bolesława V Wstydliwego, którego prowincja Małopolska rozpoczęła proces szybkiego rozwoju.Zgodnie z planem mongolskim najeźdźcy mieli wkroczyć do Małopolski na wschód od Lublina i skierować się w stronę Zawichostu.Po przekroczeniu Wisły armia mongolska miała rozbić się na dwie kolumny, działające na północ i południe od Gór Świętokrzyskich.Kolumny miały zjednoczyć się pod Chęcinami, a następnie skierować się na południe, do Krakowa.W sumie siły mongolskie pod dowództwem Boroldaja liczyły 30 000 żołnierzy, z oddziałami ruskimi króla galicyjskiego Daniela, jego brata Wasilka Romanowicza, Kipczakami i prawdopodobnie Litwinami lub Jaćwingami.

Wojna domowa w Toluid była wojną o sukcesję toczoną między Chanem Kubilajem a jego młodszym bratem, Ariqem Böke, od 1260 do 1264 roku. Möngke Khan zmarł w 1259 roku bez zadeklarowanego następcy, co przyspieszyło walki wewnętrzne między członkami rodu Tolui o tytuł Wielkiego Khana, która przerodziła się w wojnę domową.Wojna domowa Toluid i wojny, które po niej nastąpiły (takie jak wojna Berke – Hulagu i wojna Kaidu – Kubilaj ), osłabiły władzę Wielkiego Chana nad imperium mongolskim i podzieliły imperium na autonomiczne chanaty.

Oblężenie i drugie złupienie Sandomierza miało miejsce w latach 1259-1260 podczas drugiego najazdu mongolskiego na Rzeczpospolitą .Miasto zostało zrównane z ziemią, a mieszkańcy dokonali masakry.Sandomierz, najważniejsze miasto południowo-wschodniego średniowiecznego Królestwa Polskiego i drugie co do wielkości miasto Małopolski, zostało zdobyte przez najeźdźców 2 lutego 1260 roku. Wojska mongolskie i ruskie doszczętnie zniszczyły miasto, mordując prawie wszystkich mieszkańców, w tym 49 Dominikanie wraz z opatem Sadokiem, którzy ukryli się w kościele św. Jakuba.

Berke szukał wspólnego ataku z Bajbarsem i zawarł sojusz zmamelukami przeciwko Hulagu.Złota Orda wysłała młodego księcia Nogai, aby najechał Ilkhanat , ale Hulagu zmusił go do powrotu w 1262 roku. Armia Ilkhanidów przekroczyła następnie rzekę Terek, zdobywając pusty obóz Jochidów.Na brzegach Terek został zaatakowany przez armię Złotej Hordy pod Nogai, a jego armia została pokonana w bitwie nad rzeką Terek (1262), a wiele tysięcy zostało ściętych lub utonęło, gdy lód na rzece puścił przodem.Następnie Hulegu wycofał się z powrotem do Azerbejdżanu.

Seldżuckisułtan Rûm Kayqubad II zaapelował do Berke, chana Złotej Ordy, aby zaatakował Cesarstwo Bizantyjskie w celu uwolnienia jego brata Kaykausa II.Mongołowie przekroczyli zamarznięty Dunaj zimą 1263/1264 roku.Pokonali armie Michała VIII wiosną 1264 roku. Podczas gdy większość pokonanej armii uciekła, cesarz bizantyjski uciekł z pomocą włoskich kupców.Następnie Tracja została splądrowana.Michał VIII został zmuszony do uwolnienia Kaykausa i podpisał traktat z Berke, w którym zgodził się wydać jedną ze swoich córek, Euphrosyne Palaiogina, za mąż za Nogai.Berke oddał Krym Kaykausowi jako apanage i zgodził się poślubić Mongołkę.Michael wysłał także hołd Hordzie.

Sojusz bizantyjsko-mongolski powstał pod koniec XIII i na początku XIV wieku pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim a Imperium Mongolskim.Bizancjum faktycznie próbowało utrzymać przyjazne stosunki zarówno ze Złotą Hordą, jak i królestwami Ilchanatu , które często toczyły ze sobą wojnę.Sojusz obejmował liczne wymiany prezentów, współpracę wojskową i powiązania małżeńskie, ale został rozwiązany w połowie XIV wieku.Wkrótce po bitwie pod Köse Dağ w 1243 r. Cesarstwo Trebizondy poddało się imperium mongolskiemu, podczas gdy dwór nicejski zaprowadził porządek w swoich fortecach.Na początku lat pięćdziesiątych XII w. łaciński cesarz Konstantynopola Baldwin II wysłał do Mongolii poselstwo w osobie rycerza Baudoina de Hainaut, który po powrocie spotkał się w Konstantynopolu z odchodzącym Wilhelmem z Rubruck.Wilhelm z Rubruck odnotował również, że około 1253 roku spotkał wysłannika Jana III Dukasa Vatatzesa, cesarza Nicei, na dworze Möngke Khana.Cesarz Michał VIII Palaiologos, po przywróceniu panowania Cesarstwa Bizantyjskiego, zawarł sojusz z Mongołami, którzy sami byli bardzo przychylni chrześcijaństwu , ponieważ mniejszość z nich była chrześcijanami nestoriańskimi.Podpisał traktat w 1266 roku z mongolskim chanem Kipczaka (Złotej Ordy) i poślubił dwie swoje córki (poczęte przez kochankę, Diplovatatzinę) z królami mongolskimi: Euphrosyne Palaiologina, która poślubiła Nogai Khana ze Złotej Ordy i Maria Palaiologina, która poślubiła Abaqę Khana z Ilkhanid Persia .

Pod koniec XIII wieku przybyli kupcy z Republiki Genui i kupili miasto od rządzącej Złotej Ordy.Założyli kwitnącą osadę handlową zwaną Kaffa, która praktycznie zmonopolizowała handel w regionie Morza Czarnego i służyła jako główny port i centrum administracyjne dla osad genueńskich wokół Morza Czarnego.Tu mieścił się jeden z największych targów niewolników w Europie.Kaffa znajdowała się na zachodnim krańcu Wielkiego Jedwabnego Szlaku, a splądrowanie Konstantynopola przez krzyżowców w 1204 r. pozostawiło próżnię, którą wypełnili Wenecjanie i Genueńczycy.Ibn Battuta odwiedził to miasto i zauważył, że jest to „wielkie miasto położone wzdłuż wybrzeża morskiego, zamieszkane przez chrześcijan , w większości Genueńczyków”.Następnie stwierdził: „Udaliśmy się do jego portu, gdzie zobaczyliśmy wspaniały port, w którym znajdowało się około dwustu statków, zarówno wojennych, jak i handlowych, małych i dużych, ponieważ jest to jeden z najsłynniejszych portów na świecie”.

Berke nie pozostawił synów, więc wnuk Batu, Mengu-Timur, został nominowany przez Kubilaja i zastąpił swojego wuja Berke.W 1267 roku Mengu-Timur wydał dyplom – jarliq – zwalniający duchowieństwo ruskie z wszelkich podatków i przyznał Genueńczykom i Wenecji wyłączne prawa handlowe w Caffie i Azowie.Mengu-Timur nakazał wielkiemu księciu Rusi umożliwienie niemieckim kupcom swobodnego podróżowania po jego ziemiach.Dekret ten pozwolił także kupcom nowogrodzkim na swobodne podróżowanie po ziemiach Suzdal.Mengu Timur dotrzymał swojej przysięgi: kiedy Duńczycy i Rycerze inflanccy zaatakowali Republikę Nowogrodzką w 1269 r., wielki baskak Chana (darughachi), Amraghan i wielu Mongołów pomagało armii ruskiej zgromadzonej przez wielkiego księcia Jarosława.Niemcy i Duńczycy tak się przestraszyli, że wysłali prezenty Mongołom i opuścili rejon Narwy. Władza chana mongolskiego rozciągnęła się na wszystkie księstwa ruskie, a w latach 1274–75 przeprowadzono spis ludności we wszystkich miastach Rusi, łącznie ze Smoleńskiem i Witebsk.

Kaidu pokonał Baraqa w pobliżu Khujand z pomocą Mengu-Timura, Chana Złotej Ordy, który trzykrotnie spędził pod wodzą swojego wuja Berkhe-Chira.Transoxiana została następnie spustoszona przez Kaidu.Baraq uciekł do Samarkandy, a następnie do Buchary, plądrując po drodze miasta, próbując odbudować swoją armię.Baraq traci jedną trzecią Transoxiany.

Wojna Kaidu – Kubilaj była wojną między Kaidu, przywódcą rodu Ögedei i de facto chanem chanatu Czagataj w Azji Środkowej, a Kubilaj-chanem, założycielem dynastii Yuan wChinach i jego następcą Temurem Khanem, która trwała kilka dekad od 1268 do 1301. Nastąpiło to po wojnie domowej w Toluidzie (1260–1264) i doprowadziło do trwałego podziału imperium mongolskiego.Do czasu śmierci Kubilaja w 1294 r. Imperium mongolskie rozpadło się na cztery odrębne chanaty, czyli imperia: chanat Złotej Ordy na północnym zachodzie, chanat Czagatai pośrodku, ilchanat na południowym zachodzie i dynastię Yuan na wschodzie. we współczesnym Pekinie.Chociaż Temür Khan zawarł później pokój z trzema chanatami zachodnimi w 1304 r., po śmierci Kaidu, cztery chanaty kontynuowały swój własny, odrębny rozwój i upadły w różnym czasie.

Następcą Mengu-Timura został w 1281 r. jego brat Töde Möngke, który był muzułmaninem.Jednak Nogai Khan był teraz na tyle silny, aby ugruntować swoją pozycję niezależnego władcy.W ten sposób Złotą Hordą rządziło dwóch chanów.Töde Möngke zawarł pokój z Kubilajem, zwrócił mu synów i uznał jego zwierzchnictwo.Nogai i Köchü, chan Białej Hordy i syn Ordy Khana, również zawarli pokój z dynastią Yuan i Ilkhanatem .Według historykówmameluckich Töde Möngke wysłał mamelukom list, w którym zaproponował walkę z ich wspólnym wrogiem, niewierzącym Ilchanatem.Wskazuje to, że mógł interesować się Azerbejdżanem i Gruzją, rządzonymi przez Ilkhanów.

Bunt Kumanów w 1282 r. mógł być katalizatorem inwazji mongolskiej.Kumańscy wojownicy wypędzeni z Węgier zaoferowali swoje usługi Nogaj-chanowi, de facto przywódcy Złotej Ordy, i opowiedzieli mu o niebezpiecznej sytuacji politycznej na Węgrzech .Widząc w tym szansę, Nogai zdecydował się rozpocząć zakrojoną na szeroką skalę kampanię przeciwko pozornie słabemu królestwu.Skutki inwazji nie mogły bardziej kontrastować z wynikami inwazji z 1241 roku.Inwazja została z łatwością odparta, a Mongołowie stracili większość swoich sił najeźdźczych z powodu kilkumiesięcznego głodu, licznych małych nalotów i dwóch głównych porażek militarnych.Stało się tak głównie dzięki nowej sieci fortyfikacji i reformom wojskowym.Po niepowodzeniu kampanii 1285 r. nie doszło do żadnej większej inwazji na Węgry, chociaż małe najazdy Złotej Ordy były częste aż do XIV wieku;

W porównaniu z dwoma pierwszymi najazdami najazd z lat 1287–1288 był krótki i znacznie mniej niszczycielski.Mongołowie nie zdobyli żadnych znaczących miast ani zamków i stracili znaczną liczbę ludzi.Wzięli też mniej jeńców i łupów niż podczas poprzednich najazdów.Polski historyk Stefan Krakowski przypisuje względne niepowodzenie inwazji mongolskiej dwóm głównym przyczynom.Po pierwsze, podczas gdy 30 000 ludzi było większych niż poprzednie najazdy na Polskę , rywalizacja między Talabuga i Nogai oznaczała, że ​​obie kolumny nie współpracowały dobrze, przy czym pierwsza wycofała się, zanim druga wkroczyła do Polski.Po drugie, zmodernizowane fortyfikacje Polaków znacznie utrudniały zdobycie ich osad, co umożliwiło Leszkowi i jego szlachcie wykonanie prostego, trzyetapowego planu obronnego.Pierwszy etap to obrona bierna garnizonów, drugi to walka z małymi oddziałami mongolskimi przez lokalne siły wypadowe, a trzeci etap to kontratak dużej armii węgiersko-polskiej przeciwko rozproszonym i zredukowanym Mongołom.Kontrastuje to dość ostro z pierwszą inwazją.

Nogai i Talabuga nigdy się nie dogadywali.Jesienią 1290 roku Talabuga, sądząc, że Nogai spiskuje przeciwko niemu, zdecydował się zebrać armię i pomaszerować przeciwko swemu generałowi.Nogai postanowił udawać niewiedzę, chociaż doskonale znał niechęć Talabugi do niego;wysłał także listy do matki Talabugi, mówiąc, że ma osobistą radę dla chana, którą może zrobić tylko sam, zasadniczo prosząc o formalne spotkanie książąt.Matka Talabugi poradziła mu, aby zaufał Nogai, po czym Talabuga rozwiązał większość swoich sił i pojawił się na spotkaniu z Nogai tylko z niewielką świtą.Jednak Nogai był dwulicowy;przybył na wyznaczone miejsce spotkania w towarzystwie dużej grupy żołnierzy i Tokhty, a także trzech synów Mengu-Timura.Kiedy Nogai i Talabuga się spotkali, ludzie Nogai wpadli w zasadzkę, szybko pojmając Talabugę i jego zwolenników;Następnie Nogai, z pomocą protegowanych, udusił Talabugę na śmierć.Następnie zwrócił się do młodego Toqty i powiedział: „Talabuga uzurpował sobie tron ​​​​twojego ojca, a twoi bracia, którzy są z nim, zgodzili się cię aresztować i skazać na śmierć. Wydam ich tobie, a ty możesz zrób z nimi, co chcesz”.Następnie Toqta kazał ich zabić.Za swoją rolę w umieszczeniu Toqty na tronie Nogai otrzymał dochody krymskich miast handlowych.Następnie Nogai ściął głowy wielu mongolskim szlachcicom, którzy byli zwolennikami Talabugi, aby umocnić rządy jego rzekomego marionetkowego chana.Toqta został ogłoszony chanem na początku 1291 roku.

Klika mongolska (tatarska) Nogaj-chana, część większej Złotej Ordy, była mocno zaangażowana w Królestwo Serbii w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XII wieku.W 1292 r. groziła poważna inwazja, ale udało się jej zapobiec, gdy Serbia przyjęła panowanie mongolskie.Bałkańskie natarcie kliki Nogai było szersze niż tylko Serbia.W 1292 r. doprowadziło to do obalenia i wygnania króla Bułgarii Jerzego I.Sporadyczny konflikt ze Złotą Ordą był drugą poważną konfrontacją Serbów z Mongołami po inwazji Mongołów na Serbię w 1242 roku.

Nogai i Tokhta wkrótce wdali się w śmiertelną rywalizację;choć współpracowali w najazdach na zbuntowane księstwa ruskie , pozostawali konkurencją.Teść i żona Tokhty często narzekali, że Nogai wydawał się uważać siebie za lepszego od Tokhty, a Nogai wielokrotnie odrzucał wszelkie żądania Tokhty stawiane mu, aby był obecny na jego dworze.Nie zgodzili się także co do polityki handlu prawami dla genueńskich i weneckich miast na Krymie.Dwa lata po tym, jak Nogai zainstalował Tokhtę, ich rywalizacja osiągnęła punkt kulminacyjny i Tokhta postanowił zebrać swoich zwolenników na wojnę z Nogai.

Tokhta, mając większą kontrolę nad wschodnimi częściami imperium, zdołał zgromadzić ogromne siły, większe niż Nogai, ale podobno mniej zdolne do walki zbrojnej dzięki doświadczeniu ludzi Nogai w ich wojnach w Europie.Obaj władcy rozbili obóz dziesięć mil od siebie na równinie Nerghi w 1297 roku, w połowie drogi między ziemiami Nogai i Tochta.Jeden dzień odpoczynku później nastąpiła ciężka bitwa trwająca przez większość dnia, w której Nogai i Tokhta osobiście wyróżnili się w bitwie (mimo wieku tego pierwszego).W końcu Nogai zwyciężył pomimo swojej przewagi liczebnej.Podobno 60 000 ludzi Tokhty zginęło (prawie jedna trzecia jego armii), ale samemu Tokhcie udało się uciec.

Po objęciu tronu przez Öz Beg Khan w 1313 roku przyjął islam jako religię państwową.Zbudował duży meczet w mieście Solkhat na Krymie w 1314 roku i zakazał buddyzmu i szamanizmu wśród Mongołów w Złotej Ordzie.Do 1315 roku Öz Beg z powodzeniem zislamizował Hordę i zabił książąt Jochid oraz buddyjskich lamów, którzy sprzeciwiali się jego polityce religijnej.Za panowania Öz Beg karawany handlowe szły bez przeszkód, aw Złotej Ordzie panował ogólny porządek.Kiedy Ibn Battuta odwiedził Saraj w 1333 roku, stwierdził, że jest to duże i piękne miasto z rozległymi ulicami i wspaniałymi targowiskami, gdzie Mongołowie, Alanowie, Kipczacy, Czerkiesi, Rusi i Grecy mieli swoje własne kwatery.Kupcy mieli tylko dla siebie specjalną, otoczoną murami część miasta.Öz Beg Khan przeniósł swoją rezydencję do Muchszy.

Öz Beg brał udział w wojnach z Bułgarią i Cesarstwem Bizantyjskim od 1320 do 1332 roku. Wielokrotnie napadał na Trację, częściowo w służbie wojny Bułgarii przeciwko Bizancjum i Serbii, która rozpoczęła się w 1319 roku. Jego armie plądrowały Trację przez 40 dni w 1324 i 15 dni. dni w 1337 r., biorąc 300 000 jeńców.Po śmierci Öz Bega w 1341 r. jego następcy nie kontynuowali jego agresywnej polityki i kontakt z Bułgarią ustał.Jego próba ponownego umocnienia mongolskiej kontroli nad Serbią zakończyła się niepowodzeniem w 1330 r. Cesarz bizantyjski Andronikos III rzekomo wydał swoją nieślubną córkę za Öz Bega, ale stosunki pogorszyły się pod koniec panowania Andonikosa i Mongołowie organizowali najazdy na Trację w latach 1320–1324 aż do bizantyjski port Vicina Macaria został zajęty przez Mongołów.Córce Andonikosa, która przyjęła imię Bayalun, udało się uciec z powrotem do Cesarstwa Bizantyjskiego, najwyraźniej w obawie, że zostanie wymuszona na islam.W południowo-wschodniej części Królestwa Węgier Wołoszczyzna i jej władca Basarab I stali się niezależną potęgą przy wsparciu Öz Bega po 1324 roku.

Powstanie Twerskie z 1327 r. Było pierwszym większym powstaniem ludu Włodzimierza przeciwko Złotej Ordzie.Został brutalnie stłumiony wspólnymi wysiłkami Złotej Ordy, Moskwy i Suzdala.Moskwa i Włodzimierz toczyli wówczas rywalizację o dominację, a całkowita porażka Włodzimierza skutecznie zakończyła ćwierćwieczną walkę o władzę.Złota Orda stała się później wrogiem Moskwy, a Rosja uwolniła się od wpływów mongolskich dopiero, gdy Wielka Orda stanęła nad rzeką Ugrą w 1480 r., ponad sto lat później.

Przy wsparciu swojej matki Tayduli Khatun, Jani Beg został chanem po wyeliminowaniu swojego starszego brata i rywala Tini Beg pod Saray-Jük w 1342 roku;zabił już innego ambitnego brata, Khiḍra Bega.Wiadomo, że aktywnie ingerował w sprawy księstw ruskich i litewskich.Wielcy książęta moskiewscy Symeon Gordij i Iwan II znajdowali się pod ciągłą presją polityczną i militarną ze strony Janiego Bega.Panowanie Jani Beg było naznaczone pierwszymi oznakami walk feudalnych, które ostatecznie przyczyniły się do upadku Złotej Ordy.

Mongołowie pod dowództwem Janibeg oblegali Kaffę i włoską enklawę w Tana, po bójce między Włochami i muzułmanami w Tana.Włoscy kupcy z Tany uciekli do Kaffy.Oblężenie Kaffy trwało do lutego 1344 r., Kiedy zostało zniesione po tym, jak włoskie siły humanitarne zabiły 15 000 żołnierzy mongolskich i zniszczyły ich machiny oblężnicze.Janibeg wznowił oblężenie w 1345 roku, ale po roku został ponownie zmuszony do jego zniesienia, tym razem przez epidemię dżumy, która spustoszyła jego siły.Włosi zablokowali porty mongolskie, zmuszając Janibeg do negocjacji, aw 1347 roku pozwolono Włochom ponownie założyć kolonię w Tana.Rozprzestrzenianie się zarazy w szeregach Mongołów zdemoralizowało armię, a duża jej część straciła zainteresowanie oblężeniem.Mongołowie jednak nie zamierzali się wycofać, nie bez zadawania Kaffie kawałka własnej udręki.Umieścili zwłoki swoich zmarłych na swoich katapultach i przerzucili je przez mury obronne Kaffy.Mieszkańcy Kaffa patrzyli, jak zgniłe ciała spadały z nieba, rozbijając się o ich ziemię, roznosząc zgniły zapach we wszystkich kierunkach.Chrześcijanie nie mogli ani się ukryć, ani uciec przed spustoszeniem, które na nich spadło.Przenieśli tyle zgniłych ciał, ile tylko mogli, wrzucając je do morza tak szybko, jak tylko mogli.Ale wtedy było już za późno;Czarna Śmierć była już w Kaffie.Uciekający mieszkańcy mogli przenieść chorobę z powrotem do Włoch, powodując jej rozprzestrzenienie się w Europie;

Dżuma została podobno po raz pierwszy sprowadzona do Europy za pośrednictwem genueńskich kupców z ich miasta portowego Kaffa na Krymie w 1347 r. Podczas przedłużającego się oblężenia miasta, w latach 1345–1346 armia mongolskiej Złotej Ordy Jani Beg, której głównie wojska tatarskie cierpiały z powodu choroba katapultowała zainfekowane zwłoki ponad murami miejskimi Kaffa, aby zarazić mieszkańców, chociaż bardziej prawdopodobne jest, że zarażone szczury podróżowały przez linie oblężnicze, aby rozprzestrzenić epidemię na mieszkańców.Gdy choroba się rozprzestrzeniła, kupcy z Genui uciekli przez Morze Czarne do Konstantynopola, gdzie choroba po raz pierwszy dotarła do Europy latem 1347 roku.

Za panowania Özbega Khana (1313-1341) Złota Orda osiągnęła swój apogeum, czerpiąc korzyści z kwitnącego handlu lądowego od Morza Czarnego poChiny z dynastii Yuan.Przyjęcie islamu przez Özbega nie przeszkodziło w wspieraniu Kościoła prawosławnego, gdyż był on zwolniony z podatków.Ludność turko-mongolska w jego królestwie stopniowo asymilowała się z tożsamością tatarską.Pobór podatków z księstw ruskich , początkowo zarządzany przez urzędników Złotej Ordy, takich jak darughachi czy basqaq, został później przeniesiony na książąt ruskich.W latach pięćdziesiątych XIV wieku do 1382 roku system baskacki został wycofany, na co wskazują jego ostatnie wzmianki w Księstwie Ryazan.Złota Horda wywarła wpływ na politykę Rusi, często przyznając tytuł Wielkiego Księcia Włodzimierza faworyzowanym książętom ruskim jako taktyka mająca na celu utrzymanie kontroli i zarządzanie rywalizacjami.W połowie XIV wieku mocarstwa zewnętrzne, takie jak Algirdas z Litwy, zaangażowały się w politykę Hordy, wpływając na dynamikę regionalną.Połowa XIV wieku przyniosła Hordzie nieszczęścia, w tym rozprzestrzenianie się czarnej śmierci i upadek kilku chanatów mongolskich.Liczba ofiar śmiertelnych pandemii była znaczna zarówno w szeregach Hordy, jak i wśród ludności Rusi.Śmierć Özbega Khana w 1341 r. zapoczątkowała okres niestabilności i częstych królobójstw w panującej dynastii.Epoka ta, znana jako Wielkie Kłopoty, była świadkiem szybkiej serii chanów i konfliktów wewnętrznych.W latach 1360-1380 Złota Horda doświadczyła intensywnych konfliktów wewnętrznych.W tym czasie różne frakcje kontrolowały różne regiony, a księstwa ruskie często zmieniały lojalność.Bitwa pod Kulikowem w 1380 r. była kluczowym momentem, w którym siły moskiewskie pokonały armię mongolską, sygnalizując zmianę dynamiki władzy.Jednak władzę mongolską potwierdził Tokhtamysh, który pokonał Mamaja w bitwie nad rzeką Kalką w 1381 roku i został niekwestionowanym chanem.W 1382 r. oblężenie Moskwy przez Tochtamysza było karą przeciwko wyzwaniu Moskwy rzuconemu władzy Hordy.Pomimo wyłonienia się Moskwy jako znaczącego państwa ruskiego, wydarzenie to wzmocniło zwierzchnictwo Hordy.Kolejne lata, naznaczone wojną Tochtamysz-Timur, przyniosły upadek potęgi Złotej Ordy, zaburzając równowagę regionalną.

Bitwa nad Błękitnymi Wodami – bitwa stoczona jesienią 1362 lub 1363 roku na brzegach rzeki Syniukha, lewego dopływu południowego Bugu, pomiędzy wojskami Wielkiego Księstwa Litewskiego a Złotą Ordą.Litwini odnieśli zdecydowane zwycięstwo i sfinalizowali podbój Księstwa Kijowskiego .

Bitwa pod Kulikowem toczyła się między armiami Złotej Ordy pod dowództwem Mamaja i różnymi księstwami rosyjskimi pod zjednoczonym dowództwem księcia Dmitrija moskiewskiego.Bitwa miała miejsce 8 września 1380 r. Na Polu Kulikowym w pobliżu rzeki Don (obecnie obwód tulański w Rosji) i wygrał ją Dmitrij, który po bitwie stał się znany jako Donskoj, „z Dona”.Chociaż zwycięstwo nie zakończyło dominacji Mongołów nad Rusią, jest powszechnie uważane przez rosyjskich historyków za punkt zwrotny, w którym wpływy mongolskie zaczęły słabnąć, a potęga Moskwy zaczęła rosnąć.Proces ten ostatecznie doprowadził do niepodległości Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i powstania nowoczesnego państwa rosyjskiego.

Bitwa nad rzeką Kalka w 1381 roku toczyła się pomiędzy mongolskimi watażkami Mamai i Toqtamish o kontrolę nad Złotą Ordą.Toqtamish został zwycięzcą i jedynym władcą Hordy.Mamai miał wcześniej de facto kontrolę nad Hordą, jednak jego kontrola zaczęła się rozpadać, gdy najechał Toqtamish z Białej Hordy.W tym samym czasie książęta ruscy zbuntowali się przeciwko rządom mongolskim, odbierając Mamai cenne źródło dochodów podatkowych.Mamai najechał Ruś, ale został pokonany w słynnej bitwie pod Kulikowem.W międzyczasie Toqtamish na wschodzie zajął stolicę Złotej Ordy, Sarai.Mamai wykorzystał pozostałe pieniądze do zebrania małej armii i spotkał się z Toqtamishem w regionie wokół północnych rzek Doniec i Kalka.Nie zachowały się żadne szczegóły bitwy, ale Toqtamish, który prawdopodobnie miał większą armię, odniósł zdecydowane zwycięstwo.Później przejął Złotą Ordę.

Tochtamysz stał się potężnym monarchą, pierwszym chanem od ponad dwóch dekad, który rządził obiema połówkami (skrzydłami) Złotej Hordy.W ciągu nieco ponad roku stał się panem lewego (wschodniego) skrzydła, dawnego Ulusa z Ordy (zwanego w niektórych źródłach perskich Białą Hordą, a w tureckich Błękitną Hordą), a później także mistrzem prawe (zachodnie) skrzydło, Ulus Batu (zwane Błękitną Hordą w niektórych źródłach perskich i Białą Hordą w źródłach tureckich).Obiecywało to przywrócenie wielkości Złotej Ordy po długim okresie podziałów i wewnętrznych konfliktów.

Oblężenie Moskwy w 1382 r. było bitwą pomiędzy siłami moskiewskimi a Tochtamyszem, chanem Złotej Ordy wspieranym przez Timura .Klęska Rosji utwierdziła władzę Hordy nad częścią ziem rosyjskich, która 98 lat później obaliła panowanie Tatarów przez wielki bastion nad rzeką Ugrą.Tochtamysz przywrócił także Złotą Ordę jako dominującą potęgę regionalną, zjednoczył ziemie mongolskie od Krymu po Jezioro Bałkaskie i w następnym roku pokonał Litwinów pod Połtawą.Jednakże podjął katastrofalną decyzję o rozpoczęciu wojny ze swoim byłym panem, Tamerlanem, w wyniku czego Złota Horda nigdy się nie podniosła.

Wojna Tochtamysz–Timur toczyła się w latach 1386–1395 pomiędzy Tochtamyszem, chanem Złotej Ordy, a wodzem i zdobywcą Timurem , założycielem Imperium Timuridów, na terenach gór Kaukazu, Turkiestanu i Europy Wschodniej.Bitwa między dwoma władcami mongolskimi odegrała kluczową rolę w upadku władzy mongolskiej nad wczesnymi księstwami rosyjskimi.

Bitwa nad rzeką Kondurcha była pierwszą większą bitwą wojny Tochtamysz– Timur .Miało to miejsce nad rzeką Kondurcha, w bułgarskim Ulusie Złotej Ordy, na terenie dzisiejszego obwodu samarskiego w Rosji.Kawaleria Tokhtamysza próbowała okrążyć armię Timura ze skrzydeł.Armia środkowoazjatycka wytrzymała jednak atak, po czym nagły frontalny atak zmusił wojska Hordy do ucieczki.Jednak wielu żołnierzy Złotej Ordy uciekło, by ponownie walczyć pod Terek.Timur wcześniej pomagał Tokhtamyshowi w przejęciu tronu Białej Hordy w 1378 roku. W kolejnych latach obaj mężczyźni urosli w władzę, przy czym Tokhtamysh przejął pełną kontrolę nad Złotą Ordą, podczas gdy Timur rozszerzył swoją władzę na cały Bliski Wschód.Jednak Timur zajął Azerbejdżan, który według Tokhtamysha słusznie był terytorium Złotej Ordy.Najechał terytorium Timuridów, krótko oblegając Samarkandę, zanim został przepędzony przez Timura.Timur ścigał Tokhtamysha, dopóki ten nie odwrócił się, by z nim walczyć nad rzeką Kondurcha.

Bitwa nad rzeką Terek była ostatnią dużą bitwą wojny Tochtamysz–Timur i miała miejsce nad rzeką Terek na Północnym Kaukazie.Rezultatem było zwycięstwo Timura .

Bitwa nad rzeką Worskla była wielką bitwą w średniowiecznej historii Europy Wschodniej.Bitwa rozegrała się 12 sierpnia 1399 roku pomiędzy Tatarami pod dowództwem Edigu i Temur Qutlugh, a wojskami Tochtamysza i wielkiego księcia litewskiego Witolda.Bitwa zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Tatarów.

Wchodząc w konflikt ze swoim byłym opiekunem Timurem i zaostrzając go, Tokhtamysz obrał kurs prowadzący do zniweczenia wszystkich swoich osiągnięć i własnej zagłady.Władza Tokhtamysza spotkała się z poważnymi niepowodzeniami w wyniku dwóch wielkich najazdów Timura na główne terytoria Złotej Ordy w latach 1391 i 1395–1396.To sprawiło, że Tokhtamysh konkurował z rywalizującymi chanami, ostatecznie wypędzając go definitywnie i zaszczuwając go aż do śmierci w Sybirze w 1406 roku. Względne umocnienie władzy chana przez Tokhtamysza przetrwało go tylko przez krótki czas, w dużej mierze dzięki wpływowi jego nemezis Edigu;ale po roku 1411 ustąpił miejsca kolejnemu długiemu okresowi wojny domowej, która zakończyła się rozpadem Złotej Ordy.Co więcej, zniszczenie przez Timura głównych ośrodków miejskich Złotej Ordy, a także włoskiej kolonii Tana, zadało poważny i trwały cios opartej na handlu gospodarce państwa, co miało różne negatywne konsekwencje dla jego przyszłych perspektyw dobrobytu i przetrwania.

Po 1419 roku Złota Orda funkcjonalnie przestała istnieć.Ulugh Muhammad był oficjalnie Chanem Złotej Ordy, ale jego władza ograniczała się do dolnych brzegów Wołgi, gdzie panował także drugi syn Tokhtamysha, Kepek.Wpływy Złotej Ordy zostały zastąpione w Europie Wschodniej przez Wielkie Księstwo Litewskie, do którego Ulugh Muhammad zwrócił się o wsparcie.

Wielkie Siedlisko nad Ugrą było starciem między wojskami Achmata Chana Wielkiej Ordy a Wielkim Księciem Moskiewskim Iwanem III w 1480 r. nad brzegiem Ugry, które zakończyło się bezkonfliktowym odejściem Tatarów.W rosyjskiej historiografii jest to postrzegane jako koniec panowania tatarsko-mongolskiego nad Moskwą.

W 1500 r. wznowiono wojnę moskiewsko-litewską.Litwa po raz kolejny sprzymierzyła się z Wielką Ordą.W 1501 r. Chan Szejk Ahmed zaatakował wojska moskiewskie pod Rylskiem, Nowogrodem Siwierskim i Starodubem.Wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk był zajęty swoją sukcesją w Królestwie Polskim i nie brał udziału w kampanii.Ostra zima połączona ze spaleniem stepu przez Meñli I Gireja, chana chanatu krymskiego, spowodowała głód wśród sił szejka Ahmeda.Wielu jego ludzi opuściło go, a pozostała część została pokonana nad rzeką Sula w czerwcu 1502 roku.Szejk Ahmed został zmuszony do wygnania.Szukał schronienia w Imperium Osmańskim lub w sojuszu z Wielkim Księstwem Moskiewskim, zanim zwrócił się do Wielkiego Księstwa Litewskiego.Zamiast pomóc swojemu byłemu sojusznikowi, Wielkie Księstwo uwięziło szejka Ahmeda na ponad 20 lat.Wykorzystywano go jako kartę przetargową w negocjacjach z Chanatem Krymskim: jeśli Chanat nie zachowa się, szejk Ahmed zostanie zwolniony i wznowi wojnę z Chanatem.Po bitwie pod Olszanicą w styczniu 1527 r. Szejk Ahmed został zwolniony z więzienia.Mówi się, że udało mu się przejąć władzę w chanacie astrachańskim.Zmarł około 1529 r.