Cesarstwo Bizantyjskie: dynastia macedońska

Schizma Focjana była czteroletnią (863–867) schizmą między stolicami biskupimi Rzymu i Konstantynopola.Kwestia skupiała się na prawie cesarza bizantyjskiego do obalenia i mianowania patriarchy bez zgody papiestwa.W 857 r. Ignacy został obalony lub zmuszony do rezygnacji ze stanowiska patriarchy Konstantynopola za panowania cesarza bizantyjskiego Michała III z powodów politycznych.W następnym roku zastąpił go Focjusz.Papież Mikołaj I, pomimo wcześniejszych nieporozumień z Ignacym, sprzeciwił się temu, co uważał za niewłaściwe usunięcie Ignacego i wyniesienie na jego miejsce świeckiego Focjusza.Po tym, jak jego legaci przekroczyli swoje instrukcje w 861 r., Poświadczając wyniesienie Focjusza, Mikołaj zmienił swoją decyzję w 863 r., potępiając Focjusza.Sytuacja nie uległa zmianie aż do roku 867. Zachód wysyłał misjonarzy do Bułgarii .W 867 r. Focjusz zwołał sobór i ekskomunikował Mikołaja oraz cały Kościół zachodni.W tym samym roku wysoki rangą dworzanin Bazyli I uzurpował sobie tron ​​cesarski od Michała III i przywrócił Ignacego na stanowisko patriarchy.

Bazyli I został skutecznym i szanowanym monarchą, rządzącym przez 19 lat, mimo że był człowiekiem bez formalnego wykształcenia i niewielkiego doświadczenia wojskowego lub administracyjnego.Co więcej, był dobrodziejstwem towarzysza rozpustnego monarchy i zdobył władzę dzięki serii wyrachowanych morderstw.To, że reakcja polityczna na zabójstwo Michała III była niewielka, jest prawdopodobnie spowodowane jego niepopularnością wśród biurokratów Konstantynopola z powodu braku zainteresowania obowiązkami administracyjnymi urzędu cesarskiego.Ponadto publiczne przejawy bezbożności Michała ogólnie zraziły ludność Bizancjum.Po objęciu władzy Bazyli szybko pokazał, że zamierza skutecznie rządzić i już podczas koronacji okazał jawną religijność, formalnie poświęcając swoją koronę Chrystusowi.Przez całe swoje panowanie utrzymywał reputację konwencjonalnej pobożności i ortodoksji.

Cesarz Franków Ludwik II prowadził kampanię przeciwko Emiratowi Bari nieprzerwanie od 866 do 871 roku. Ludwik od początku był sprzymierzony z Longobardami z południowychWłoch , ale próba wspólnego działania z Cesarstwem Bizantyjskim nie powiodła się w 869 roku. miasta Bari w 871 r. Ludwikowi pomagała flota słowiańska zza Adriatyku.Miasto upadło, a emir został wzięty do niewoli, co doprowadziło do upadku emiratu, ale w Tarencie pozostała obecność Saracenów.Sam Ludwik został zdradzony przez swoich lombardzkich sojuszników sześć miesięcy po zwycięstwie i musiał opuścić południowe Włochy.

Panowanie cesarza Bazylego naznaczone było trwającą kłopotliwą wojną z heretyckimi paulicjanami, skupionymi w Tefryce nad górnym Eufratem, którzy zbuntowali się, sprzymierzyli się z Arabami i najechali aż do Nicei, plądrując Efez.Paulicjanie byli chrześcijańską sektą, która – prześladowana przez państwo bizantyjskie – założyła odrębne księstwo w Tephrike na wschodniej granicy Bizancjum i współpracowała przeciwko Cesarstwu z muzułmańskimi emiratami Thughur, pogranicza kalifatu Abbasydów .W bitwie pod Bathys Ryax Bizantyjczycy dowodzeni przez generała Bazylego Krzysztofa odnieśli zdecydowane zwycięstwo, które doprowadziło do rozbicia armii Paulicjanów i śmierci jej przywódcy Chrysocheira.Wydarzenie to zniszczyło potęgę państwa paulicyjskiego i usunęło główne zagrożenie dla Bizancjum, zwiastując upadek samego Tephrike i wkrótce potem aneksję księstwa paulicyjskiego.

Generał Nikeforos Fokas (Starszy) odniósł sukces w zdobyciu Tarentu i znacznej części Kalabrii w 880 r. Sukcesy na Półwyspie Apenińskim otworzyły tam nowy okres dominacji Bizancjum.Przede wszystkim Bizantyńczycy zaczęli umacniać swoją pozycję na Morzu Śródziemnym, a zwłaszcza na Adriatyku.

Leon VI, zwany Mądrym, był bardzo oczytany, co doprowadziło do jego epitetu.Za jego panowania trwał renesans literatury zapoczątkowany przez jego poprzednika Bazylego I;ale Cesarstwo było także świadkiem kilku porażek militarnych na Bałkanach przeciwko Bułgarii i Arabom na Sycylii i na Morzu Egejskim.Jego panowanie było także świadkiem formalnego zamknięcia kilku starożytnych instytucji rzymskich, takich jak odrębny urząd rzymskiego konsula.

Bazylika była zbiorem praw ukończonych ok.892 n.e. w Konstantynopolu na rozkaz cesarza bizantyjskiego Leona VI Mądrego za czasów dynastii macedońskiej.Była to kontynuacja wysiłków jego ojca, Bazylego I, mających na celu uproszczenie i dostosowanie kodeksu prawnego Corpus Juris Civilis cesarza Justyniana I wydanego w latach 529–534, który stał się nieaktualny.Określenie „Bazylika” pochodzi z języka greckiego: Τὰ Βασιλικά, co oznacza „prawa cesarskie”, a nie od imienia cesarza Bazylego, które choć ma wspólną etymologię „imperialny”.

W 894 r. Stylianos Zaoutzes, czołowy minister Leona VI, przekonał cesarza do przeniesienia rynku bułgarskiego z Konstantynopola do Salonik.Posunięcie to wpłynęło nie tylko na interesy prywatne, ale także na międzynarodowe znaczenie handlowe Bułgarii i na zasadę handlu bizantyjsko-bułgarskiego, uregulowaną traktatem z 716 r. i późniejszymi umowami na zasadzie największego uprzywilejowania.Przeniesienie rynku bułgarskiego do Salonik skróciło bezpośredni dostęp do towarów ze wschodu, które w nowych okolicznościach Bułgarzy musieliby kupować za pośrednictwem pośredników, bliskich współpracowników Stylianosa Zaoutzesa.W Salonikach Bułgarzy również byli zmuszeni płacić wyższe cła za sprzedaż swoich towarów, wzbogacając kumpli Zaoutzesa.Wyparcie kupców z Konstantynopola było ciężkim ciosem dla bułgarskich interesów gospodarczych.Kupcy złożyli skargę do Symeona I, który z kolei podniósł tę kwestię do Leona VI, ale apelacja pozostała bez odpowiedzi.Symeon, który według kronikarzy bizantyjskich szukał pretekstu do wypowiedzenia wojny i realizacji swoich planów przejęcia tronu bizantyjskiego, zaatakował, prowokując to, co czasami nazywa się (niewłaściwie) pierwszą wojną handlową w Europie.

W 894 roku wybuchła wojna między Bułgarią a Bizancjum na mocy decyzji cesarza Leona VI Mądrego, realizującej prośbę jego teścia, bazyleopata Stylianosa Zaoutzesa, o przeniesienie centrum bałkańskiej działalności handlowej z Konstantynopola do Salonik, okazało się skutkować wyższymi cłami na bułgarski handel.Tak więc car Bułgarii Symeon I pokonuje Bizantyjczyków pod Adrianopolem przed końcem roku.Ale potem Bizantyjczycy zwracają się do swojej standardowej metody radzenia sobie w takich sytuacjach: przekupują osobę trzecią do pomocy i w tym przypadku wynajmują Madziarów z państwa Etelköz, aby zaatakowali Bułgarię naddunajską od północnego wschodu.Węgrzy przekraczają Dunaj w 895 roku i dwukrotnie zwyciężają nad Bułgarami.Symeon wycofuje się więc do Durostorum, którego skutecznie broni, a w 896 roku znajduje pomoc dla swojej strony, przekonując zazwyczaj przyjaznych Bizancjum Pieczyngów, aby mu pomogli.Następnie, gdy Pieczyngowie rozpoczęli walkę z Madziarami na ich wschodniej granicy, Symeon i jego ojciec Borys I, były car, który opuścił klasztor, aby wspomóc w tej sytuacji swojego następcę, zbierają ogromną armię i maszerują na północ, aby bronić swoich imperium.Rezultatem było wielkie zwycięstwo Bułgarii, które zmusiło Madziarów z królestwa Etelköz do opuszczenia stepów południowej Ukrainy .Zwycięstwo pozwoliło Symeonowi poprowadzić swoje wojska na południe, gdzie zdecydowanie pokonał Bizantyjczyków w bitwie pod Boulgarophygon.

Bitwa pod Boulgarophygon toczyła się latem 896 roku w pobliżu miasta Bulgarophygon, współczesnego Babaeski w Turcji, pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim a Pierwszym Cesarstwem Bułgarskim .Rezultatem była zagłada armii bizantyjskiej, co zadecydowało o zwycięstwie Bułgarii w wojnie handlowej toczącej się w latach 894–896.Pomimo początkowych trudności w wojnie z Madziarami , którzy występowali w roli bizantyjskich sojuszników, bitwa pod Boulgarophygon okazała się pierwszym zdecydowanym zwycięstwem młodego i ambitnego bułgarskiego władcy Symeona I nad Cesarstwem Bizantyjskim.Symeon zadał Bizantyjczykom szereg porażek, dążąc do swego ostatecznego celu, tronu w Konstantynopolu.Traktat pokojowy podpisany w wyniku bitwy potwierdził bułgarską dominację na Bałkanach.

Złupienie Tesaloniki w 904 r. przez flotę kalifatu Abbasydów było jedną z najgorszych katastrof, jakie spadły na Cesarstwo Bizantyjskie za panowania Leona VI, a nawet w X wieku.Muzułmańska flota złożona z 54 statków, dowodzona przez renegata Leona z Trypolisu, który niedawno nawrócił się na islam, wypłynęła z Syrii, a jej początkowym celem była stolica cesarstwa, Konstantynopol.Muzułmanów odstraszono od ataku na Konstantynopol i zamiast tego zwrócili się do Tesaloniki, całkowicie zaskakując Bizantyjczyków, których flota nie była w stanie zareagować na czas.Pojawili się najeźdźcy Abbasydów i po krótkim oblężeniu trwającym krócej niż cztery dni atakującym udało się szturmować mury od strony morza, pokonać opór Tesaloniczan i zdobyć miasto 29 lipca.Łupienie trwało przez cały tydzień, zanim najeźdźcy udali się do swoich baz na Lewancie, po uwolnieniu 4000 muzułmańskich więźniów, zdobywając 60 statków, zdobywając dużą ilość łupów i 22 000 jeńców, głównie młodych ludzi, i niszcząc przy tym 60 bizantyjskich statków .

Leon VI wywołał wielki skandal swoimi licznymi małżeństwami, które nie dały prawowitego następcy tronu.Jego pierwsza żona Theophano, którą Bazyli zmusił go do poślubienia ze względu na jej rodzinne powiązania z Martinakioi i której Leo nienawidził, zmarła w 897 r., A Leo poślubił Zoe Zaoutzaina, córkę jego doradcy Stylianosa Zaoutzesa, choć zmarła również w 899.Po śmierci Zoe trzecie małżeństwo było technicznie nielegalne, ale ożenił się ponownie, tylko po to, by jego trzecia żona Eudokia Baïana zmarła w 901 roku. Zamiast poślubić się po raz czwarty, co byłoby jeszcze większym grzechem niż trzecie małżeństwo (według Patriarcha Nicholas Mystikos) Leo wziął za kochankę Zoe Karbonopsina.Ożenił się z nią dopiero po urodzeniu syna w 905 r., ale spotkał się ze sprzeciwem patriarchy.Zastępując Mikołaja Mystikosa Eutymiuszem, Leon uznał swoje małżeństwo przez kościół (aczkolwiek z dołączoną długą pokutą i zapewnieniem, że Leon zdelegalizuje wszystkie przyszłe czwarte małżeństwa).

Wojna rosyjsko-bizantyjska z 907 r. jest związana w Kronice Podstawowej z imieniem Olega z Nowogrodu.Z kroniki wynika, że ​​była to najbardziej udana operacja militarna Rusi Kijowskiej przeciwko Cesarstwu Bizantyjskiemu.Zagrożenie dla Konstantynopola zostało ostatecznie złagodzone przez negocjacje pokojowe, które zaowocowały traktatem rosyjsko-bizantyjskim z 907 r. Zgodnie z traktatem Bizantyjczycy płacili daninę w wysokości dwunastu hrywien za każdą ruską łódź.

W 906 roku admirałowi Himeriosowi udało się odnieść pierwsze zwycięstwo nad Arabami.Kolejne zwycięstwo nastąpiło w 909 r., aw następnym roku poprowadził wyprawę na wybrzeże Syrii: Laodycea została splądrowana, jej zaplecze splądrowane, a wielu jeńców schwytanych przy minimalnych stratach.

Wojna bizantyjsko- bułgarska z lat 913–927 toczyła się pomiędzy Cesarstwem Bułgarskim a Cesarstwem Bizantyjskim przez ponad dekadę.Choć wojnę sprowokowała decyzja cesarza bizantyjskiego Aleksandra o zaprzestaniu płacenia Bułgarii corocznej daniny, inicjatywę militarną i ideologiczną wysunął Bułgarski Symeon I, który domagał się uznania za cara i dawał jasno do zrozumienia, że ​​jego celem jest podbój nie tylko tylko Konstantynopol, ale także reszta Cesarstwa Bizantyjskiego.

Większość jego panowania była zdominowana przez współregentów: od 913 do 919 był pod regencją swojej matki, a od 920 do 945 dzielił tron ​​z Romanem Lekapenosem, którego córkę Helenę poślubił, i jego synami.Konstantyn VII jest najbardziej znany z Geoponika, ważnego traktatu agronomicznego opracowanego za jego panowania, oraz jego czterech książek: De Administrando Imperio, De Ceremoniis, De Thematibus i Vita Basilii.

Kiedy Leon zmarł w 912 r., jego następcą został jego młodszy brat Aleksander, który odwołał Mikołaja Mystikosa i wypędził Zoję z pałacu.Na krótko przed śmiercią Aleksander wywołał wojnę z Bułgarią .Zoja powróciła po śmierci Aleksandra w 913 r., ale Mikołaj zmusił ją do wstąpienia do klasztoru św. Eufemii w Konstantynopolu po uzyskaniu obietnicy senatu i duchowieństwa, że ​​nie przyjmą jej na cesarzową.Jednak niepopularne ustępstwa Mikołaja na rzecz Bułgarów w tym samym roku osłabiły jego pozycję i w 914 Zoe udało się obalić Mikołaja i zastąpić go na stanowisku regenta.Mikołajowi pozwolono pozostać patriarchą po tym, jak niechętnie uznał ją za cesarzową.Zoe rządziła przy wsparciu cesarskich biurokratów i wpływowego generała Leona Fokasa Starszego, który był jej ulubieńcem.W 919 r. doszło do zamachu stanu z udziałem różnych frakcji, ale zwyciężyła opozycja wobec Zoe i Leona Fokasa;w końcu admirał Romanos Lekapenos przejął władzę, poślubił swoją córkę Helenę Lekapene z Konstantynem VII i zmusił Zoe do powrotu do klasztoru św. Eufemii.

W 917 r. Leo Fokasowi powierzono dowodzenie zakrojoną na szeroką skalę wyprawą przeciwko Bułgarom .Plan przewidywał dwutorowy atak, jeden od południa przez główną armię bizantyjską pod dowództwem Leona Fokasa i jeden od północy przez Pieczyngów, których miała przewieźć przez Dunaj flota bizantyjska pod dowództwem Romana Lekapenosa.W wypadku jednak Pieczyngowie nie pomogli Bizantyjczykom, po części dlatego, że Lekapenos pokłócił się z ich wodzem (lub, jak sugeruje Runciman, mógł zostać nawet przekupiony przez Bułgarów), a po części dlatego, że rozpoczęli już na własną rękę plądrowanie, nie zważając na planu bizantyjskiego.Pozostawiony bez wsparcia zarówno Pieczyngów, jak i floty, Fokas poniósł miażdżącą klęskę z rąk cara Symeona w bitwie pod Acheloos.Bitwa pod Achelous, znana również jako bitwa pod Anchialus, miała miejsce 20 sierpnia 917 roku na rzece Achelous w pobliżu bułgarskiego wybrzeża Morza Czarnego, w pobliżu twierdzy Tuthom (współczesne Pomorie) pomiędzy siłami bułgarskimi i bizantyjskimi.Bułgarzy odnieśli zdecydowane zwycięstwo, które nie tylko zapewniło Symeonowi I dotychczasowe sukcesy, ale uczyniło go de facto władcą całego Półwyspu Bałkańskiego, z wyłączeniem dobrze chronionej stolicy bizantyjskiej Konstantynopola i Peloponezu.Bitwa ta, będąca jedną z największych i najkrwawszych bitew europejskiego średniowiecza, była jedną z najgorszych katastrof, jakie kiedykolwiek spotkały armię bizantyjską, i odwrotnie, jednym z największych sukcesów militarnych Bułgarii .Do najbardziej znaczących konsekwencji należało oficjalne uznanie tytułu cesarskiego bułgarskich monarchów i wynikające z tego potwierdzenie równości Bułgarii z Bizancjum.

Bitwa pod Katasyrtai miała miejsce jesienią 917 r., wkrótce po uderzającym triumfie Bułgarów pod Achelous, w pobliżu wioski o tej samej nazwie, niedaleko stolicy Bizancjum Konstantynopola (obecnie Stambuł).Rezultatem było zwycięstwo Bułgarii.Ostatnie bizantyjskie siły zbrojne zostały dosłownie zniszczone i droga do Konstantynopola została otwarta, ale Serbowie zbuntowali się na zachodzie, a Bułgarzy postanowili zabezpieczyć swoje tyły przed ostatecznym atakiem na stolicę Bizancjum, co dało wrogowi cenny czas na odzyskanie sił.

25 marca 919 r. na czele swojej floty Lekapenos przejął Pałac Boukoleon i stery rządu.Początkowo nazywano go magistros i megas hetaireiarches, ale szybko umocnił swoją pozycję: w kwietniu 919 jego córka Helena wyszła za mąż za Konstantyna VII, a Lekapenos przyjął nowy tytuł basileopator;24 września został mianowany Cezarem;a 17 grudnia 919 r. Romanos Lekapenos został koronowany na cesarza starszego.W kolejnych latach Roman koronował swoich synów na współcesarzy, Krzysztofa w 921, Stefana i Konstantyna w 924, choć na razie Konstantyna VII uważano za pierwszego w hierarchii po samym Romanie.Warto zauważyć, że ponieważ pozostawił Konstantyna VII nietkniętym, został nazwany „łagodnym uzurpatorem”.Roman umocnił swoją pozycję, wydając córki z członkami potężnych rodów arystokratycznych Argyros i Mouseles, odwołując zdetronizowanego patriarchę Mikołaja Mystikosa i kończąc konflikt z papiestwem o cztery małżeństwa cesarza Leona VI.

W latach 920–922 Bułgaria zwiększyła swój nacisk na Bizancjum, prowadząc kampanię na zachodzie przez Tesalię, docierając do Przesmyku Korynckiego, a na wschodzie w Tracji, docierając i przekraczając Dardanele, aby oblegać miasto Lampsakos.Siły Symeona pojawiły się przed Konstantynopolem w 921 r., kiedy zażądały obalenia Rzymian i zdobyły Adrianopol;w 922 odnieśli zwycięstwo pod Pigae, spalając większość Złotego Rogu i zajmując Bizye.Bitwa pod Pegae – stoczona na przedmieściach Konstantynopola pomiędzy siłami Cesarstwa Bułgarskiego a Cesarstwa Bizantyjskiego podczas wojny bizantyjsko-bułgarskiej toczącej się w latach 913–927.Bitwa rozegrała się w miejscowości zwanej Pegae (tj. „źródło”), nazwanej na cześć pobliskiego kościoła Najświętszej Marii Panny Źródlanej.Linie bizantyjskie upadły już po pierwszym bułgarskim ataku, a ich dowódcy uciekli z pola bitwy.W późniejszej porażce większość żołnierzy bizantyjskich została zabita od miecza, utonęła lub została wzięta do niewoli.

W 922 r. Bułgarzy kontynuowali udane kampanie w bizantyjskiej Tracji, zdobywając wiele miast i twierdz, w tym Adrianopol, najważniejsze miasto Tracji, i Bizye.W czerwcu 922 r. starli się z kolejną armią bizantyjską i pokonali ją pod Konstantynopolem, potwierdzając bułgarską dominację na Bałkanach.Jednak sam Konstantynopol pozostawał poza ich zasięgiem, ponieważ Bułgarii brakowało siły morskiej, aby rozpocząć udane oblężenie.Próby bułgarskiego cesarza Symeona I, aby wynegocjować wspólny bułgarsko-arabski atak na miasto z Fatymidami , zostały odkryte przez Bizantyjczyków i odparte.

W 923 r. Kourkouas został mianowany głównodowodzącym armii bizantyjskiej wzdłuż wschodniej granicy, naprzeciw kalifatu Abbasydów i półautonomicznych muzułmańskich emiratów granicznych.Sprawował tę funkcję przez ponad dwadzieścia lat, nadzorując decydujące sukcesy militarne Bizancjum, które zmieniły równowagę strategiczną w regionie.W IX wieku Bizancjum stopniowo odzyskiwało swoją siłę i wewnętrzną stabilność, podczas gdy kalifat stawał się coraz bardziej bezsilny i podzielony.Pod przywództwem Kourkouasa armie bizantyjskie po raz pierwszy od prawie 200 lat wkroczyły w głąb terytorium muzułmańskiego, poszerzając granice cesarstwa.Emiraty Melitene i Qaliqala zostały podbite, rozszerzając kontrolę Bizancjum na górny Eufrat i zachodnią Armenię .Pozostali książęta iberyjscy i ormiańscy zostali wasalami bizantyjskimi.Kourkouas odegrał także rolę w pokonaniu większego najazdu Rusi w 941 r. i odzyskał Mandylion z Edessy, ważną i świętą relikwię, która według wierzeń przedstawia twarz Jezusa Chrystusa.

Zdesperowany, by podbić Konstantynopol, Symeon zaplanował dużą kampanię w 924 r. i wysłał posłów do szyickiego władcy Fatymidów Ubayda Allaha al-Mahdiego Billaha, który posiadał potężną flotę, której potrzebował Symeon.Ubayd Allah zgodził się i wysłał swoich przedstawicieli z powrotem do Bułgarów , aby zaaranżowali sojusz.Jednak wysłannicy zostali schwytani przez Bizantyjczyków w Kalabrii.Romanowie zaoferowaliEgiptowi pokój pod rządami Fatymidów, uzupełniając tę ​​ofertę hojnymi darami i zrujnowali nowo zawarty sojusz Fatymidów z Bułgarią .Latem tego samego roku Symeon przybył do Konstantynopola i zażądał spotkania z patriarchą i cesarzem.9 września 924 r. rozmawiał z Romanami nad Złotym Rogiem i zawarł rozejm, zgodnie z którym Bizancjum będzie płacić Bułgarii roczny podatek, ale zwróci część miast na wybrzeżu Morza Czarnego.

27 maja 927 roku Symeon zmarł na zawał serca w swoim pałacu w Presławiu.Kronikarze bizantyjscy wiążą jego śmierć z legendą, według której Roman ściął głowę posągowi będącemu nieożywionym sobowtórem Symeona i właśnie w tej godzinie zmarł.Car Symeon I pozostaje jedną z najbardziej cenionych bułgarskich postaci historycznych.Piotr, syn Symeona, negocjował traktat pokojowy z rządem bizantyjskim.Cesarz bizantyjski Roman I Lakapenos chętnie przyjął propozycję pokoju i zaaranżował dyplomatyczne małżeństwo między swoją wnuczką Marią a bułgarskim monarchą.W październiku 927 Piotr przybył pod Konstantynopol, aby spotkać się z Romanami i podpisał traktat pokojowy, poślubiając Marię 8 listopada w kościele Zoödochos Pege.Aby zaznaczyć nową erę w stosunkach bułgarsko-bizantyjskich, księżniczce zmieniono imię na Eirene („pokój”).Traktat z 927 r. faktycznie stanowi owoc sukcesów militarnych i inicjatyw dyplomatycznych Symeona, umiejętnie kontynuowanych przez rząd jego syna.Pokój został uzyskany po przywróceniu granic do tych określonych w traktatach z 897 i 904 r. Bizantyjczycy uznali tytuł cesarza bułgarskiego monarchy (bazyleus, car) i status autokefału bułgarskiego patriarchatu, jednocześnie płacąc Bułgarii coroczną daninę przez odnowiło się Cesarstwo Bizantyjskie.Piotr Bułgarii będzie rządził pokojowo przez 42 lata.

W 933 Kourkouas wznowił atak na Melitene.Mu'nis al-Muzaffar wysłał siły, by pomóc oblężonemu miastu, ale w wynikłych potyczkach Bizantyjczycy zwyciężyli i wzięli wielu jeńców, a armia arabska wróciła do domu bez odciążenia miasta.Na początku 934 roku, na czele 50 000 ludzi, Kourkouas ponownie przekroczył granicę i pomaszerował w kierunku Melitene.Inne państwa muzułmańskie nie zaoferowały żadnej pomocy, zaabsorbowane zamieszaniem po usunięciu kalifa al-Qahira.Kourkouas ponownie zajął Samosatę i oblegał Melitene.Wielu mieszkańców miasta opuściło je na wieść o zbliżaniu się Kourkouasa, a głód ostatecznie zmusił resztę do poddania się 19 maja 934 r. Obawiając się wcześniejszych buntów miasta, Kourkouas pozwolił pozostać tylko tym mieszkańcom, którzy byli chrześcijanami lub zgodzili się nawrócić się na chrześcijaństwo .Większość tak zrobiła, a pozostałych nakazał wydalić.Melitene została w pełni włączona do imperium, a większość jej żyznych ziem została przekształcona w majątek cesarski (kouratoreia).

Wczesnym latem 941 r., gdy Kourkouas przygotowywał się do wznowienia kampanii na Wschodzie, jego uwagę odwróciło nieoczekiwane wydarzenie: pojawienie się floty ruskiej , która najechała okolice samego Konstantynopola.W stolicy nie było armii i floty bizantyjskiej, a pojawienie się floty ruskiej wywołało panikę wśród ludności Konstantynopola.Podczas gdy marynarka wojenna i armia Kourkouasa zostały odwołane, pospiesznie zebrana eskadra starych statków uzbrojona w ogień grecki i umieszczona pod protovestiariosem Teofanesem pokonała flotę ruską 11 czerwca, zmuszając ją do porzucenia kursu w kierunku miasta.Ocalali Rusi wylądowali na wybrzeżach Bitynii i spustoszyli bezbronną okolicę.Patrikios Bardas Fokas pospieszył na ten obszar z wszystkimi żołnierzami, jakie udało mu się zgromadzić, powstrzymał najeźdźców i czekał na przybycie armii Kourkouasa.W końcu pojawił się Kourkouas i jego armia i napadli na Rusów, którzy rozproszyli się, aby splądrować okolicę, zabijając wielu z nich.Ci, którzy przeżyli, wycofali się na swoje statki i pod osłoną nocy próbowali przedostać się do Tracji.Podczas przeprawy cała flota bizantyjska zaatakowała i unicestwiła Rusi.

Po odwróceniu uwagi Rusi w styczniu 942 r. Kourkouas rozpoczął nową kampanię na Wschodzie, która trwała trzy lata.Pierwszy atak spadł na terytorium Aleppo, które zostało gruntownie splądrowane: podczas upadku miasta Hamus niedaleko Aleppo nawet źródła arabskie odnotowują wzięcie do niewoli przez Bizantyjczyków 10–15 000 jeńców.Pomimo niewielkiego kontrataku Thamala lub jednego z jego sług z Tarsu latem, jesienią Kourkouas przypuścił kolejną poważną inwazję.Na czele wyjątkowo dużej armii, liczącej według źródeł arabskich około 80 000 ludzi, przedostał się ze sprzymierzonego Taronu do północnej Mezopotamii .Mayyafiriqin, Amida, Nisibis, Dara – miejsca, gdzie od czasów Herakliusza 300 lat wcześniej nie stanęła żadna armia bizantyjska – zostały szturmowane i spustoszone.Prawdziwym celem tych kampanii była jednak Edessa, składowisko „ Świętego Mandylionu ”.Uważa się, że była to tkanina używana przez Chrystusa do wycierania twarzy, pozostawiająca ślad jego rysów, a następnie podarowana królowi Edessy Abgarowi V.Dla Bizantyjczyków, zwłaszcza po zakończeniu okresu ikonoklazmu i przywróceniu kultu obrazów, był to zabytek o głębokim znaczeniu religijnym.W rezultacie jego zdobycie zapewniłoby reżimowi Lekapenos ogromny wzrost popularności i legitymizacji.Kourkouas napadał na Edessę co roku, począwszy od 942 roku i niszczył jej okolice, tak jak to zrobił w Melitene.Ostatecznie jego emir zgodził się na pokój, przysięgając, że nie będzie podnosił broni przeciwko Bizancjum i odda Mandylion w zamian za powrót 200 więźniów.Mandylion został przewieziony do Konstantynopola, gdzie przybył 15 sierpnia 944 roku, w święto Zaśnięcia Bogurodzicy.Odbył się triumfalny wjazd czczonej relikwii, która następnie została złożona w Theotokos kościoła Pharos, kaplicy palatynowej Wielkiego Pałacu.Jeśli chodzi o Kourkouasa, zakończył on swoją kampanię zwolnieniem Bithry (współczesne Birecik) i Germanikei (współczesne Kahramanmaraş).

Książę Igor kijowski był w stanie przeprowadzić nową kampanię morską przeciwko Konstantynopolowi już w latach 944/945.Pod groźbą jeszcze większej niż wcześniej siły Bizantyńczycy zdecydowali się na działania dyplomatyczne w celu uniknięcia inwazji.Oferowali Rusom daninę i przywileje handlowe.Oferta bizantyjska została omówiona między Igorem i jego generałami po dotarciu do brzegów Dunaju, ostatecznie ją przyjmując.W rezultacie ratyfikowano traktat rosyjsko-bizantyjski z 945 r.To ustanowiło przyjazne stosunki między obiema stronami.

Roman zachował i utrzymywał władzę do 16/20 grudnia 944 r., kiedy to został obalony przez swoich synów, współcesarzy Stefana i Konstantyna.Roman spędził ostatnie lata swojego życia na wygnaniu na wyspie Prote jako mnich i zmarł 15 czerwca 948 r. Przy pomocy żony Konstantynowi VII udało się usunąć szwagra i 27 stycznia 945 r. Konstantyn VII został jedynym cesarzem w wieku 39 lat, po życiu spędzonym w cieniu.Kilka miesięcy później, 6 kwietnia (Wielkanoc), Konstantyn VII koronował własnego syna Romana II na współcesarza.Ponieważ nigdy nie sprawował władzy wykonawczej, Konstantyn pozostał przede wszystkim oddany swoim zajęciom naukowym i przekazał swoją władzę biurokratom i generałom, a także swojej energicznej żonie Helenie Lekapene.

Konstantyn kontynuował reformy agrarne Romana I i starał się zrównoważyć obowiązki majątkowe i podatkowe, w związku z czym więksi właściciele majątków (dynatoi) musieli zwrócić ziemie nabyte od chłopów od 945 roku n.e., nie otrzymując w zamian żadnego odszkodowania.Za ziemię nabytą w latach 934-945 n.e. chłopi byli zobowiązani do zwrotu opłaty, którą otrzymali za swoją ziemię.Nowe prawa chroniły także prawa żołnierzy do ziemi.Dzięki tym reformom „sytuacja chłopstwa ziemskiego – które stanowiło podstawę całej siły gospodarczej i militarnej imperium – była lepsza niż przez stulecie”.

Konstantyn VII wypuścił nową flotę składającą się ze 100 statków (20 dromonów, 64 chelandii i 10 galer) przeciwko ukrywającym się na Krecie arabskim korsarzom, ale ta próba również się nie powiodła.W tym samym roku Bizantyjczycy podbili Germaniceę, wielokrotnie pokonali armie wroga, a w 952 przekroczyli górny Eufrat.Ale w 953 r. Hamdanid amir Sayf al-Daula odzyskał Germaniceę i wkroczył na terytorium cesarstwa.Ziemię na wschodzie ostatecznie odzyskał Nikeforos Fokas, który podbił Hadath w północnej Syrii w 958 r., oraz generał Jan Tzimiskes, który rok później zdobył Samosatę w północnej Mezopotamii .Flota arabska również została zniszczona przez ogień grecki w 957 r.

Bitwa pod Marash toczyła się w 953 roku w pobliżu Marash (współczesny Kahramanmaraş) pomiędzy siłami Cesarstwa Bizantyjskiego pod dowództwem Domestic of the Schools Bardas Phokas the Elder i Hamdanid Emir of Aleppo, Sayf al-Dawla, Bizantyjczyków najbardziej nieustraszony wroga w połowie X wieku.Pomimo przewagi liczebnej Arabowie pokonali Bizantyjczyków, którzy złamali się i uciekli.Sam Bardas Fokas ledwo uniknął interwencji swoich pomocników i odniósł poważną ranę twarzy, podczas gdy jego najmłodszy syn i namiestnik Seleucji, Konstantyn Fokas, został schwytany i przetrzymywany jako więzień w Aleppo, aż do śmierci spowodowanej chorobą jakiś czas później .Ta klęska, w połączeniu z porażkami w 954 i ponownie w 955, doprowadziła do zwolnienia Bardasa Fokasa ze stanowiska Domestic of the Schools i zastąpienia go przez jego najstarszego syna Nikephorosa Fokasa (późniejszego cesarza w latach 963–969).

Bitwa pod Raban była starciem stoczonym jesienią 958 roku w pobliżu twierdzy Raban pomiędzy armią bizantyjską, dowodzoną przez Jana Tzimiskesa (późniejszego cesarza w latach 969-976), a siłami emiratu Hamdanidów w Aleppo pod dowództwem słynnego emira Sajfa al- Dawla.Bitwa była wielkim zwycięstwem Bizantyjczyków i przyczyniła się do upadku potęgi militarnej Hamdanidów, która na początku lat pięćdziesiątych XX wieku okazała się wielkim wyzwaniem dla Bizancjum.

Roman II Porfirogeneta był cesarzem bizantyjskim od 959 do 963. W wieku dwudziestu jeden lat objął tron ​​po swoim ojcu Konstantynie VII i zmarł nagle i tajemniczo cztery lata później.Jego syn Bazyli II, bułgarski zabójca, ostatecznie objął po nim tron ​​w 976 roku.

Bitwa pod Andrassos lub Adrassos była starciem stoczonym 8 listopada 960 r. na niezidentyfikowanej przełęczy w górach Taurus, pomiędzy Bizantyjczykami, dowodzonymi przez Leona Fokasa Młodszego, a siłami emiratu Hamdanidów z Aleppo pod dowództwem emira Sayfa al- Dawla.W połowie 960 roku, wykorzystując nieobecność znacznej części armii bizantyjskiej w kampanii przeciwko Emiratowi Krety, książę Hamdanidów rozpoczął kolejną inwazję na Azję Mniejszą i dokonał głębokiego najazdu na region Kapadocji.Jednak po powrocie jego armia została zaatakowana przez Leo Fokasa na przełęczy Andrassos.Sam Sayf al-Dawla ledwo uciekł, ale jego armia została unicestwiona.Zarówno współcześni arabscy, jak i współcześni historycy, tacy jak Marius Canard i JB Bikhazi, powszechnie uważali klęskę pod Andrassos za decydujące starcie, które na dobre zniszczyło zdolności ofensywne Hamdanidów i otworzyło drogę do kolejnych wyczynów Nikeforosa Fokasa.

Od wniebowstąpienia cesarza Romana II w 959 r. Nikeforos i jego młodszy brat Leo Fokas byli dowódcami odpowiednio wschodniej i zachodniej armii polowej.W 960 roku 27 000 wioślarzy i marines zostało zebranych do obsługi floty 308 statków przewożących 50 000 żołnierzy.Na polecenie wpływowego ministra Josepha Bringasa Nikeforosowi powierzono poprowadzenie tej wyprawy przeciwko muzułmańskiemu Emiratowi Krety.Nikeforos z powodzeniem poprowadził swoją flotę na wyspę i pokonał niewielkie siły arabskie po zejściu na ląd w pobliżu Almyros.Wkrótce rozpoczął dziewięciomiesięczne oblężenie twierdzy Chandax, gdzie jego siły ucierpiały przez zimę z powodu problemów z zaopatrzeniem.Po nieudanym ataku i wielu najazdach na okolicę Nikeforos wkroczył do Chandax 6 marca 961 r. I wkrótce odebrał muzułmanom kontrolę nad całą wyspą.Po powrocie do Konstantynopola odmówiono mu zwykłego zaszczytu triumfu, pozwolono mu na zwykłą owację na Hipodromie.Odzyskanie Krety było dużym osiągnięciem Bizantyjczyków, ponieważ przywróciło bizantyjską kontrolę nad wybrzeżem Morza Egejskiego i zmniejszyło zagrożenie ze strony piratów saraceńskich, dla których Kreta była bazą operacyjną.

Po podboju Krety Nikeforos powrócił na wschód i poprowadził dużą i dobrze wyposażoną armię do Cylicji.W lutym 962 zdobył Anazarbos, podczas gdy główne miasto Tars przestało uznawać Hamdanidzkiego emira Aleppo, Sayfa al-Dawla.Nikeforos nadal pustoszył cylicyjską wieś, pokonując w otwartej bitwie gubernatora Tarsu, ibn al-Zayyata;al-Zayyat później popełnił samobójstwo z powodu straty.Następnie Nikeforos wrócił do stolicy regionu, Cezarei.Na początku nowego sezonu kampanii al-Dawla wkroczył do Cesarstwa Bizantyjskiego, aby przeprowadzić naloty, strategia, która pozostawiła Aleppo niebezpiecznie bez obrony.Nikeforos wkrótce zajął miasto Manbidż.W grudniu armia podzielona między Nikeforosa i Jana I Tzimiskesa maszerowała w kierunku Aleppo, szybko rozbijając przeciwne siły dowodzone przez Naja al-Kasaki.Siły Al-Dawli dogoniły Bizantyjczyków, ale on również został rozgromiony, a Nikeforos i Tzimiskes weszli do Aleppo 24 lub 23 grudnia.Utrata miasta okazałaby się dla Hamdanidów zarówno strategiczną, jak i moralną katastrofą.Prawdopodobnie podczas tych kampanii Nikeforos zyskał przydomek „Blada śmierć Saracenów”.Podczas zdobywania Aleppo armia bizantyjska zdobyła 390 000 srebrnych dinarów, 2000 wielbłądów i 1400 mułów.

Splądrowanie Aleppo w grudniu 962 r. zostało przeprowadzone przez Cesarstwo Bizantyjskie pod rządami Nikeforosa Fokasa.Aleppo było stolicą emira Hamdanidów, Sayfa al-Dawli, ówczesnego głównego antagonisty Bizantyjczyków.Nikeforos odniósł drugi triumf za upadek Aleppo.

Nikefor II Fokas był cesarzem bizantyjskim od 963 do 969. Jego błyskotliwe wyczyny militarne przyczyniły się do odrodzenia Cesarstwa Bizantyjskiego w X wieku.Jego panowanie budziło jednak kontrowersje.Na zachodzie zaognił konflikt z Bułgarami i doprowadził do całkowitego przekazania Sycylii w ręce muzułmanów, podczas gdy weWłoszech po najazdach Ottona I nie osiągnął żadnych poważnych zdobyczy. Tymczasem na wschodzie zakończył podbój Cylicji i odbili nawet wyspy Kretę i Cypr, otwierając w ten sposób drogę kolejnym najazdom Bizancjum, sięgającym aż do Górnej Mezopotamii i Lewantu.Jego polityka administracyjna była mniej skuteczna, gdyż aby sfinansować te wojny, podwyższył podatki zarówno na lud, jak i na Kościół, utrzymując jednocześnie niepopularne stanowiska teologiczne i zrażając wielu swoich najpotężniejszych sojuszników.Należą do nich jego bratanek Jan Tzimiskes, który obejmie tron ​​po zabiciu Nikeforosa we śnie.

Bizantyjski odzyskanie Cylicji był serią konfliktów i potyczek między siłami Cesarstwa Bizantyjskiego pod wodzą Nikeforosa II Fokasa a Hamdanidem, władcą Aleppo, Sayfem al-Dawlą, o kontrolę nad regionem Cylicji w południowo-wschodniej Anatolii.Od podbojów muzułmańskich w VII wieku Cylicja była prowincją graniczną świata muzułmańskiego i bazą regularnych najazdów na bizantyjskie prowincje Anatolii.W połowie X wieku rozdrobnienie kalifatu Abbasydów i wzmocnienie Bizancjum pod dynastią macedońską umożliwiło Bizantyjczykom stopniowe podjęcie ofensywy.Pod rządami cesarza-żołnierza Nikefora II Fokasa (963–969), z pomocą generała i przyszłego cesarza Jana I Tzimiskesa, Bizantyjczycy pokonali opór Sayfa al-Dawli, który przejął kontrolę nad dawnymi kresami Abbasydów w północnej Syrii i rozpoczął serię agresywnych kampanii, które w latach 964–965 odbiły Cylicję.Udany podbój otworzył drogę do odzyskania Cypru i Antiochii w ciągu następnych kilku lat i zaćmienia Hamdanidów jako niezależnej potęgi w regionie.

Zdobycie Taorminy przez Aghlabidów w 902 r. oznaczało faktyczny koniec muzułmańskiego podboju Sycylii, ale Bizantyjczycy zachowali kilka przyczółków na wyspie, a sama Taormina wkrótce potem odrzuciła muzułmańską kontrolę.W 909 roku Fatymidzi przejęli metropolitalną prowincję Aghlabidów, Ifriqiya, a wraz z nią Sycylię.Fatymidzi zwrócili swoją uwagę na Sycylię, gdzie postanowili zredukować pozostałe przyczółki bizantyjskie: Taorminę, forty w Val Demone i Val di Noto oraz Romettę.Taormina padła ofiarą gubernatora Ahmada ibn al-Hasana al-Kalbi w Boże Narodzenie 962 r., po ponad dziewięciu miesiącach oblężenia, a w następnym roku jego kuzyn al-Hasan ibn Ammar al-Kalbi rozpoczął oblężenie Rometty.Załoga tego ostatniego wysłała na pomoc cesarza Nikefora II Fokasa, który przygotował wielką wyprawę, na czele której stał patrikios Niketas Abalantes i jego własny siostrzeniec Manuel Fokas.Bitwa w Cieśninie zakończyła się wielkim zwycięstwem Fatymidów i ostatecznym fiaskiem próby cesarza Nikefora II Fokasa mającej na celu odzyskanie Sycylii z rąk Fatymidów.

Po śmierci Ashota III w 967 r., jego dwaj synowie, Grigor II (Grzegorz Taronites) i Bagrat III (Pankratios Taronites), scedowali Armenię na Cesarstwo Bizantyjskie w zamian za ziemie i tytuły szlacheckie.W Bizancjum, prawdopodobnie wraz z innymi gałęziami swojego rodu, założonymi tam już w poprzednich dziesięcioleciach, utworzyli ród Taronitów, który był jednym ze starszych bizantyjskich rodów szlacheckich w XI–XII wieku.Pod panowaniem bizantyjskim Taron został zjednoczony z dystryktem Keltzene w jedną prowincję (temat), której gubernator ( strategos lub doux ) zwykle nosił rangę protospatharios .W połowie XI wieku został zjednoczony z tematem Vaspurakan pod jednym zarządcą.Taron stał się także stolicą metropolitalną z 21 stolicami sufragańskimi.

Od lutego 967 roku książę Benevento, Lombard Pandolf Ironhead, przyjął Ottona jako swojego zwierzchnika i otrzymał Spoleto i Camerino jako lenno.Decyzja ta wywołała konflikt z Cesarstwem Bizantyjskim, które rościło sobie pretensje do zwierzchnictwa nad księstwami południowych Włoch.Cesarstwo Wschodnie również sprzeciwiło się używaniu przez Ottona tytułu cesarza, wierząc, że tylko cesarz bizantyjski Nikefor II Fokas był prawdziwym następcą starożytnego Cesarstwa Rzymskiego.Bizantyńczycy rozpoczęli rozmowy pokojowe z Ottonem, pomimo jego ekspansywnej polityki w ich strefie wpływów.Otto pragnął zarówno cesarskiej księżniczki jako oblubienicy swojego syna i następcy Ottona II, jak i legitymacji i prestiżu związku między dynastią ottońską na zachodzie a dynastią macedońską na wschodzie.W następnych latach oba imperia starały się wzmocnić swoje wpływy w południowych Włoszech kilkoma kampaniami.

Pogorszyły się stosunki z Bułgarami .Jest prawdopodobne, że Nikefor przekupił Ruś Kijowską, aby najechała Bułgarów w odwecie za to, że nie blokowali najazdów Madziarów .To zerwanie w stosunkach zapoczątkowało trwający od kilkudziesięciu lat upadek dyplomacji bizantyjsko-bułgarskiej i było preludium do wojen toczonych między Bułgarami a późniejszymi cesarzami bizantyjskimi, zwłaszcza Bazylim II.Światosław i Rusi uderzyli na Bułgarię w 968 r., ale musieli się wycofać, aby ocalić Kijów przed inwazją Pieczyngów.

W 967 roku emir Alepppo, Sayf al-Dawla, zmarł na udar, pozbawiając Nikeforosa jedynego poważnego wyzwania w Syrii.Sayf nie doszedł do siebie w pełni po splądrowaniu Aleppo, które wkrótce potem zostało wasalem cesarskim.Po roku grabieży w Syrii cesarz bizantyjski Nikefor II Fokas postanowił wrócić na zimę do Konstantynopola.Jednak przed wyjazdem zbudował fort Bagras w pobliżu Antiochii i mianował jego dowódcą Michaela Bourtzesa.Nikeforos wyraźnie zabronił Bourtzesowi zajęcia Antiochii siłą w celu utrzymania strukturalnej integralności miasta.Bourtzes nie chciał jednak czekać ze zdobyciem twierdzy do zimy.Chciał też zaimponować Nikeforosowi i zasłużyć sobie na chwałę, dlatego rozpoczął negocjacje z obrońcami, szukając warunków poddania się.Bizantyjczycy byli w stanie zdobyć przyczółek w zewnętrznej obronie miasta.Po zdobyciu Antiochii Bourtzes został usunięty ze swojego stanowiska przez Nikeforosa z powodu jego nieposłuszeństwa i miał dalej pomagać w spisku, który zakończyłby się zabójstwem Nikeforosa, podczas gdy Petros przeniósł się w głąb terytorium Syrii, oblegając i biorąc samo Aleppo i ustanowienie bizantyjskiego dopływu Aleppo na mocy traktatu z Safar.

Spisek mający na celu zamordowanie Nikeforosa rozpoczął się, gdy zwolnił Michaela Bourtzesa ze swojego stanowiska po jego nieposłuszeństwie podczas oblężenia Antiochii.Bourtzes został zhańbiony i wkrótce miał znaleźć sojusznika, z którym mógłby spiskować przeciwko Nikeforosowi.Pod koniec 965 roku Nikeforos skazał Johna Tzimiskesa na wygnanie do wschodniej Azji Mniejszej za podejrzenie nielojalności, ale został wezwany na prośbę żony Nikeforosa, Teofano.Według Joannesa Zonarasa i Johna Skylitzesa, Nikeforos miał związek z Theophano pozbawiony miłości.On prowadził ascetyczne życie, podczas gdy ona potajemnie miała romans z Tzimiskesem.Theophano i Tzimiskes spiskowali, by obalić cesarza.W noc czynu zostawiła otwarte drzwi do sypialni Nikeforosa, a on został zamordowany w swoim mieszkaniu przez Tzimiskesa i jego świtę 11 grudnia 969 r. Po jego śmierci rodzina Fokasów wszczęła powstanie pod rządami siostrzeńca Nikeforosa, Bardasa Fokasa, ale ich bunt został szybko stłumiony, gdy Tzimiskes wstąpił na tron.

Jan I Tzimiskes był najstarszym cesarzem bizantyjskim od 11 grudnia 969 r. do 10 stycznia 976 r. Jako generał intuicyjny i odnoszący sukcesy, podczas swojego krótkiego panowania wzmocnił Cesarstwo i rozszerzył jego granice.Dopływ Aleppo został wkrótce zapewniony na mocy traktatu z Safar.W serii kampanii przeciwko wkroczeniu Rusi Kijowskiej na Dolny Dunaj w latach 970–971 wyparł wroga z Tracji w bitwie pod Arkadiopolis, przekroczył górę Haemus i oblegał twierdzę Dorostolon (Silistra) nad Dunajem przez sześćdziesiąt pięć dni, gdzie po kilku zaciętych bitwach pokonał Wielkiego Księcia Ruskiego Światosława I.W 972 roku Tzimiskes zwrócił się przeciwko imperium Abbasydów i jego wasalom, rozpoczynając od inwazji na Górną Mezopotamię .Druga kampania, w 975 r., była wycelowana w Syrię, gdzie jego siły zajęły Homs, Baalbek, Damaszek, Tyberiadę, Nazaret, Cezareę, Sydon, Bejrut, Byblos i Trypolis, ale nie udało im się zdobyć Jerozolimy.

Bitwa pod Arcadiopolis toczyła się w 970 roku pomiędzy armią bizantyjską pod dowództwem Bardasa Sklerosa a armią ruską , w skład której wchodziły także sprzymierzone kontyngenty bułgarskie , peczynskie i węgierskie (madziarów).W poprzednich latach władca Rusi Światosław podbił północną Bułgarię , a teraz zagrażał także Bizancjum.Siły Rusi posuwały się przez Trację w kierunku Konstantynopola, kiedy napotkały siły Sklerosa.Mając mniej ludzi niż Rusi, Skleros przygotował zasadzkę i częścią swoich sił zaatakował armię Rusi.Następnie Bizantyjczycy udali odwrót i udało im się odciągnąć kontyngent Pieczyngów do zasadzki, rozbijając go.Pozostała część armii ruskiej poniosła wówczas ciężkie straty w wyniku ścigania Bizantyjczyków.Bitwa była ważna, ponieważ dała cesarzowi bizantyjskiemu Janowi I Tzimiskesowi czas na rozwiązanie swoich wewnętrznych problemów i zorganizowanie dużej wyprawy, która ostatecznie pokonała Światosława w następnym roku.

Bitwa pod Aleksandrettą była pierwszym starciem sił Cesarstwa Bizantyjskiego z kalifatem Fatymidów w Syrii.Bitwa toczyła się na początku 971 r. w pobliżu Aleksandretty, podczas gdy główna armia Fatymidów oblegała Antiochię, którą Bizantyńczycy zdobyli dwa lata wcześniej.Bizantyńczycy, dowodzeni przez jednego z domowych eunuchów cesarza Jana I Tzimiskesa, zwabili 4-tysięczny oddział Fatymidów, aby zaatakować ich puste obozowisko, a następnie zaatakowali ich ze wszystkich stron, niszcząc siły Fatymidów.Klęska pod Aleksandrettą, w połączeniu z inwazją Karmatów na południową Syrię, zmusiła Fatymidów do zniesienia oblężenia i zapewniła Bizancjum kontrolę nad Antiochią i północną Syrią.

Zajęty tłumieniem buntu Bardasa Fokasa przez cały rok 970, Tzimiskes zebrał swoje siły na początku 971 roku do kampanii przeciwko Rusi , przenosząc swoje wojska z Azji do Tracji oraz zbierając zaopatrzenie i sprzęt oblężniczy.Wyprawie towarzyszyła flota bizantyjska, której zadaniem było przewożenie żołnierzy w celu lądowania na tyłach wroga i odcięcia jego odwrotu przez Dunaj.Cesarz wybrał tydzień wielkanocny 971 r. na swój ruch, całkowicie zaskakując Rusów: przełęcze w górach Bałkanów pozostawiono niestrzeżone, albo dlatego, że Rusowie byli zajęci tłumieniem bułgarskich buntów, albo może (jak sugeruje AD Stokes) z powodu porozumienie pokojowe zawarte po bitwie pod Arcadiopolis wprawiło ich w samozadowolenie.Armia bizantyjska, dowodzona osobiście przez Tzimiskesa i licząca 30–40 000 żołnierzy, szybko posunęła się naprzód i bez przeszkód dotarła do Presławia.Armia Rusi została pokonana w bitwie pod murami miasta, a Bizantyjczycy przystąpili do oblężenia.Garnizon ruski i bułgarski pod dowództwem ruskiego szlachcica Sphangela stawiły zdecydowany opór, ale 13 kwietnia miasto zostało szturmowane.Wśród jeńców był Borys II i jego rodzina, których przywieziono do Konstantynopola wraz z bułgarskimi regaliami cesarskimi.Główne siły ruskie pod dowództwem Światosława wycofały się przed armią cesarską w kierunku Dorostolona nad Dunajem.Ponieważ Światosław obawiał się powstania bułgarskiego, kazał stracić 300 bułgarskich szlachciców, a wielu innych uwięził.Armia cesarska posuwała się naprzód bez przeszkód;bułgarskie garnizony w różnych fortach i twierdzach po drodze poddały się w sposób pokojowy.

Po tym, jak Bizantyjczycy pokonali zjednoczone siły rusko- bułgarskie w bitwie pod Arkadiopolis i odbili Perejasławiec, Światosław został zmuszony do ucieczki do północnej twierdzy Dorostolon (Drustur/Dorostorum).Cesarz Jan przystąpił do oblężenia Dorostolon, które trwało 65 dni.Jego armię wzmocniła flota złożona z 300 statków wyposażonych w ogień grecki.Rusi poczuli, że nie mogą przerwać oblężenia i zgodzili się podpisać traktat pokojowy z Cesarstwem Bizantyjskim, na mocy którego zrzekli się swoich interesów wobec ziem bułgarskich i miasta Chersonez na Krymie.

W końcu uznając tytuł cesarski Ottona, nowy cesarz wschodni Jan I Tzimisces wysłał swoją siostrzenicę Teofanu do Rzymu w 972 r., A ona poślubiła Ottona II 14 kwietnia 972 r. W ramach tego zbliżenia konflikt o południowe Włochy został ostatecznie rozwiązany: Cesarstwo Bizantyjskie zaakceptował panowanie Ottona nad księstwami Kapui, Benewentu i Salerno;w zamian cesarz niemiecki wycofał się z posiadłości bizantyjskich w Apulii i Kalabrii.

Następnie Melias ruszył na Amida z armią liczącą, według źródeł arabskich, 50 000 ludzi.Dowódca miejscowego garnizonu Hezarmerd wezwał na pomoc Abu Taghliba, ten zaś wysłał swojego brata, Abu’l-Qasima Hibat Allaha, który przybył przed miasto 4 lipca 973 r. Następnego dnia rozegrała się bitwa przed murami Amid, w których Bizantyjczycy zostali pokonani.Melias i grupa innych bizantyjskich generałów zostali schwytani następnego dnia i przewiezieni do Abu Taghlib.

Kampanie syryjskie Jana Tzimiskesa były serią kampanii podjętych przez cesarza bizantyjskiego Jana I Tzimiskesa przeciwko kalifatowi Fatymidów na Lewancie i kalifatowi Abbasydów w Syrii.Po osłabieniu i upadku dynastii Hamdanidów z Aleppo, znaczna część Bliskiego Wschodu stała się otwarta dla Bizancjum, a po zabójstwie Nikefora II Fokasa nowy cesarz Jan I Tzimiskes szybko nawiązał walkę z nowo odnoszącą sukcesy dynastią Fatymidów. kontrolę nad Bliskim Wschodem i jego ważnymi miastami, mianowicie Antiochią, Aleppo i Cezareą.Zaangażował także Hamdanida emira Mosulu, który był de iure pod zwierzchnictwem kalifa Abbasydów w Bagdadzie i jego władców Buyidów, o kontrolę nad częściami Górnej Mezopotamii (Dżazira).

Wczesne lata panowania Bazylego były zdominowane przez wojny domowe przeciwko dwóm potężnym generałom z arystokracji anatolijskiej;najpierw Bardas Skleros, a później Bardas Fokas, który zakończył się wkrótce po śmierci Fokasa i poddaniu się Sklerosa w 989. Bazyli następnie nadzorował stabilizację i ekspansję wschodniej granicy Cesarstwa Bizantyjskiego oraz całkowite ujarzmienie Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego , jego głównego europejskiego wroga, po długiej walce.Chociaż Cesarstwo Bizantyjskie zawarło rozejm z kalifatem Fatimidów w latach 987–988, Bazyli poprowadził kampanię przeciwko kalifatowi, która zakończyła się kolejnym rozejmem w 1000 r. Prowadził także kampanię przeciwko Chaganatowi Chazarskiemu, który zdobył dla Cesarstwa Bizantyjskiego część Krymu i seria udanych kampanii przeciwko Królestwu Gruzji.Pomimo niemal ciągłych działań wojennych Bazyli wyróżnił się jako administrator, ograniczając władzę wielkich rodzin posiadających ziemię, które zdominowały administrację i wojsko Cesarstwa, zapełniając jego skarbiec i pozostawiając go z największą przestrzenią od czterech stuleci.Chociaż jego następcy byli w dużej mierze niezdolnymi do władzy władcami, Cesarstwo kwitło przez dziesięciolecia po śmierci Bazylego.Jedną z najważniejszych decyzji podjętych za jego panowania było oddanie ręki swojej siostry Anny Porfirogenity Włodzimierzowi I z Kijowa w zamian za wsparcie militarne, tworząc w ten sposób bizantyjską jednostkę wojskową zwaną Gwardią Waregów.Małżeństwo Anny i Włodzimierza doprowadziło do chrystianizacji Rusi Kijowskiej i włączenia późniejszych państw-następców Rusi Kijowskiej do bizantyjskiej tradycji kulturowej i religijnej.Bazyli jest postrzegany jako grecki bohater narodowy, ale wśród Bułgarów jest postacią pogardzaną.

Słysząc wiadomość o jego deportacji, Skleros doszedł do porozumienia z lokalnymi władcami ormiańskimi , gruzińskimi, a nawet muzułmańskimi, którzy przysięgli poprzeć jego roszczenia do cesarskiej korony.Z powodzeniem wzniecił bunt wśród swoich krewnych i zwolenników w prowincjach azjatyckich, szybko stając się panem Cezarii, Antiochii i większości Azji Mniejszej.Po tym, jak kilku dowódców marynarki wojennej przeszło na stronę Sklerosa, popędził do Konstantynopola, grożąc blokadą Dardaneli.Flota rebeliantów pod dowództwem Michaela Kourtikiosa dokonała nalotu na Morze Egejskie i próbowała zablokować Dardanele, ale została pokonana przez Flotę Cesarską pod dowództwem Theodorosa Karantenosa.Utraciwszy dominację na morzu, Skleros natychmiast oblegał miasto Nicejskie, które uważano za klucz do stolicy.Miasto ufortyfikował niejaki Manuel Erotikos Komnenos, ojciec przyszłego cesarza Izaaka Komnenosa i protoplasta dynastii Komnenów.

Bazyli odwołał z wygnania Bardasa Fokasa Młodszego, generała, który zbuntował się za poprzedniego panowania i przez siedem lat był internowany w klasztorze.Fokas udał się do Sebastei na wschodzie, gdzie znajdowały się jego rodzinne posiadłości.Doszedł do porozumienia z Dawidem III Kuropalatesem z Tao, który zastawił na pomoc Fokasowi 12 000 jeźdźców gruzińskich pod dowództwem Tornikiosa.Skleros natychmiast opuścił Niceę na Wschód i pokonał Fokasa w dwóch bitwach, ale ten ostatni zwyciężył w trzeciej.Bitwy pod Pankaleia, Charsianon, Sarvenis toczyły się w 978 lub 979 pomiędzy armią lojalną cesarzowi bizantyjskiemu Bazylemu II, dowodzoną przez Bardasa Fokasa Młodszego, a siłami zbuntowanego generała Bardasa Sklerosa.24 marca 979 roku dwaj przywódcy starli się w pojedynku, a Skleros przeciął lancą prawe ucho konia Fokasa, zanim odniósł poważną ranę w głowę.Plotka o jego śmierci zmusiła jego armię do ucieczki, ale sam Skleros znalazł schronienie u swoich muzułmańskich sojuszników.W rezultacie bunt został stłumiony bez trudności.

Ponieważ Bułgarzy napadali na ziemie bizantyjskie od 976 r., rząd bizantyjski chciał wywołać wśród nich niezgodę, umożliwiając ucieczkę pojmanemu cesarzowi Bułgarii Borysowi II.Ten podstęp się nie powiódł, więc Bazyli wykorzystał chwilę wytchnienia od konfliktu ze szlachtą, aby poprowadzić 30-tysięczną armię do Bułgarii i oblegać Sredec (Sofię) w 986 r. Ponosząc straty i martwiąc się o lojalność niektórych swoich namiestników, Bazyli zniósł oblężenie i wrócił do Tracji, ale wpadł w zasadzkę i poniósł poważną klęskę w bitwie u Bram Trajana.Bitwa u bram Trajana była bitwą pomiędzy siłami bizantyjskimi i bułgarskimi w roku 986. Miała miejsce na przełęczy o tej samej nazwie, współczesnej Trayanovi Vrata, w prowincji Sofii w Bułgarii.Była to największa porażka Bizantyjczyków pod wodzą cesarza Bazylego II.Po nieudanym oblężeniu Sofii wycofał się do Tracji, ale został otoczony przez armię bułgarską pod dowództwem Samuila w górach Srednej Górze.Armia bizantyjska została unicestwiona, a sam Bazyli ledwo uciekł.

W kampanii, która w dziwny sposób naśladowała bunt Sklerosa dziesięć lat wcześniej, Fokas ogłosił się cesarzem i podbił większość Azji Mniejszej.Ostatecznie Skleros został wezwany do ojczyzny przez Fokasa, który wykorzystał wojny bułgarskie do wycelowania w koronę.Skleros szybko zebrał armię, aby wesprzeć sprawę Fokasa, ale jego plany czerpania korzyści z towarzyszących temu zamieszek zostały udaremnione, gdy Fokas wtrącił go do więzienia.Fokas przystąpił do oblężenia Abydos, grożąc w ten sposób blokadą Dardanele.Armia zachodnia została unicestwiona w bitwie pod Bramą Trajana i wciąż się odbudowywała.W tym momencie Bazyli II uzyskał w porę pomoc w postaci 6000 najemników z Varangów od swojego szwagra Włodzimierza, ruskiego księcia kijowskiego, i pomaszerował do Abydos.Obie armie stanęły naprzeciw siebie, gdy Fokas pogalopował do przodu, szukając osobistej walki z cesarzem jadącym na czele linii.Jednak gdy przygotowywał się do szarży na Bazylego, Fokas dostał ataku, spadł z konia i stwierdzono, że nie żyje.Jego głowa została odcięta i przyniesiona Bazylemu.To zakończyło bunt.Pomimo z natury destrukcyjnej natury większości buntów, bunt Bardasa Fokasa w rzeczywistości zapewnił Cesarstwu Bizantyjskiemu wiele długoterminowych korzyści.Najbardziej rażącą z nich było to, że uszczuplony w zasobach Dawid III nie był teraz w stanie przeciwstawić się skoncentrowanemu bizantyjskiemu atakowi na jego terytoria iberyjskie, a jego kraje zostały szybko opanowane w latach po wojnie domowej w odwecie za jego wsparcie dla Fokasa.Ruś wyłoniła się z wojny domowej jako najnowsze państwo chrześcijańskie w Europie i jedno z największych, w dużej mierze dzięki dyplomacji wywołanej buntem.

Aby pokonać te niebezpieczne bunty w Anatolii, Bazyli zawarł sojusz z księciem kijowskim Włodzimierzem I, który w 988 zdobył Chersonez, główną bazę Imperium na Półwyspie Krymskim.Władimir zaproponował ewakuację Chersonezu i dostarczenie Bazylemu 6000 swoich żołnierzy jako posiłki.W zamian zażądał poślubienia młodszej siostry Bazylego, Anny.W pierwszej chwili Bazyli się zawahał.Bizantyjczycy uważali wszystkie narody Europy Północnej – Franków i Słowian – za barbarzyńców.Anna sprzeciwiała się poślubieniu barbarzyńskiego władcy, ponieważ takie małżeństwo nie miałoby precedensu w cesarskich annałach.Władimir badał różne religie, wysyłając delegatów do różnych krajów.Małżeństwo nie było głównym powodem wyboru chrześcijaństwa .Kiedy Włodzimierz obiecał, że ochrzci się i nawróci swój lud na chrześcijaństwo, Bazyli w końcu się zgodził.Włodzimierz i Anna pobrali się na Krymie w 989 r. Rusi wojownicy wzięci do armii Bazylego odegrali kluczową rolę w zakończeniu buntu;później zostali zorganizowani w Gwardię Varangian .Małżeństwo to miało ważne długoterminowe implikacje, wyznaczając początek procesu, w wyniku którego Wielkie Księstwo Moskiewskie wiele wieków później ogłosiło się „Trzecim Rzymem” i upomniało się o polityczne i kulturowe dziedzictwo Cesarstwa Bizantyjskiego.

W 992 roku Bazyli zawarł traktat z dożą wenecką Pietro II Orseolo na warunkach zmniejszających cła Wenecji w Konstantynopolu z 30 do 17 nomismatów.W zamian Wenecjanie zgodzili się na transport wojsk bizantyjskich do południowych Włoch w czasie wojny.Według jednego z szacunków, bizantyjski rolnik może spodziewać się zysku w wysokości 10,2 nomismaty po zapłaceniu składek za połowę swojej najlepszej jakości ziemi.Basil był popularny wśród rolników wiejskich, klasy, która produkowała większość zapasów i żołnierzy jego armii.Aby zapewnić kontynuację tego, prawa Bazylego chroniły właścicieli drobnych nieruchomości rolnych i obniżały ich podatki.Pomimo prawie ciągłych wojen panowanie Bazylego było uważane za erę względnego dobrobytu dla klasy.

Bitwa nad Orontesem została stoczona 15 września 994 roku pomiędzy Bizantyjczykami i ich sojusznikami z Hamdanidów pod dowództwem Michaela Bourtzesa przeciwko siłom wezyra Fatymidów z Damaszku, tureckiego generała Manjutakina.Bitwa zakończyła się zwycięstwem Fatymidów.Ta porażka doprowadziła do bezpośredniej interwencji cesarza bizantyjskiego Bazylego II w błyskawicznej kampanii w następnym roku.Klęska Bourtzesa zmusiła Bazylego do osobistej interwencji na Wschodzie;ze swoją armią przejechał przez Azję Mniejszą do Aleppo w szesnaście dni, docierając w kwietniu 995 r. Nagłe przybycie Bazylego i przesadne natężenie sił jego armii krążących w obozie Fatimidów wywołało panikę w armii Fatymidów, zwłaszcza że Manjutakin, nie spodziewając się zagrożenia, rozkazał rozproszyć swoje konie kawaleryjskie po mieście w celu wypasu.Pomimo posiadania znacznie większej i wypoczętej armii, Manjutakin znajdował się w niekorzystnej sytuacji.Spalił swój obóz i bez bitwy wycofał się do Damaszku.Bizantyjczycy bezskutecznie oblegli Trypolis i zajęli Tartus, który ponownie ufortyfikowali i obsadzili garnizonem wojsk ormiańskich .

Oblężenie Aleppo było oblężeniem stolicy Hamdanidów, Aleppo, przez armię kalifatu Fatymidów pod dowództwem Manjutakina od wiosny 994 do kwietnia 995. Manjutakin oblegał miasto zimą, podczas gdy ludność Aleppo głodowała i cierpiała na choroby .Wiosną 995 roku emir Aleppo zwrócił się o pomoc do cesarza bizantyjskiego Bazylego II.Przybycie bizantyjskiej armii humanitarnej pod dowództwem cesarza w kwietniu 995 r. zmusiło siły Fatymidów do zaprzestania oblężenia i wycofania się na południe.

Bitwa pod Spercheios rozegrała się w 997 roku n.e. nad brzegiem rzeki Spercheios w pobliżu miasta Lamia w środkowej Grecji.Toczyła się ona pomiędzy armią bułgarską dowodzoną przez cara Samuila, która w poprzednim roku przedostała się na południe do Grecji , a armią bizantyjską pod dowództwem generała Nikeforosa Uranosa.Zwycięstwo Bizancjum praktycznie zniszczyło armię bułgarską i zakończyło jej najazdy na południowych Bałkanach i w Grecji.

W 998 Bizantyńczycy pod dowództwem Damiana Dalassenosa , następcy Bourtzesa, przypuścili atak na Apameę, ale generał Fatymidów Jaysh ibn al-Samsama pokonał ich w bitwie 19 lipca 998 r. Bitwa była częścią serii konfrontacji militarnych między dwoma władzę nad północną Syrią i emiratem Hamdanidów w Aleppo.Bizantyjski dowódca regionalny, Damian Dalassenos, oblegał Apameę, aż do przybycia armii humanitarnej Fatymidów z Damaszku pod dowództwem Jaysha ibn Samsamy.W późniejszej bitwie Bizantyjczycy odnieśli początkowo zwycięstwo, ale samotnemu jeźdźcowi kurdyjskiemu udało się zabić Dalassenosa, wywołując panikę w armii bizantyjskiej.Uciekający Bizantyjczycy byli następnie ścigani przez wojska Fatymidów, z wieloma ofiarami śmiertelnymi.Ta porażka zmusiła cesarza bizantyjskiego Bazylego II do osobistej kampanii w regionie w następnym roku, po czym w 1001 r. nastąpiło zawarcie dziesięcioletniego rozejmu między dwoma państwami.

W 1000 roku między dwoma państwami zawarty został dziesięcioletni rozejm.Przez pozostałą część panowania Al-Hakima bi-Amra Allaha (996–1021) stosunki pozostawały pokojowe, ponieważ al-Hakim był bardziej zainteresowany sprawami wewnętrznymi.Nawet uznanie zwierzchnictwa Fatymidów przez Abu Muhammada Lu'lu' al-Kabira z Aleppo w 1004 r. i sponsorowane przez Fatymidów powołanie Aziza al-Dawli na emira miasta w 1017 r. Kabir nadal składał hołd Bizantyjczykom, a al-Dawla szybko zaczął działać jako niezależny władca.Prześladowania chrześcijan w jego królestwie przez Al-Hakima, a zwłaszcza zniszczenie kościoła Grobu Świętego na jego rozkaz w 1009 r. Napięte stosunki i wraz z ingerencją Fatymidów w Aleppo stanowiły główny przedmiot zainteresowania stosunków dyplomatycznych Fatymidów z Bizancjum aż do późnych lat trzydziestych XI wieku.

Po roku 1000 losy wojny odwróciły się na korzyść Bizantyjczyków pod osobistym przywództwem Bazylego II, który rozpoczynał coroczne kampanie metodycznego podboju bułgarskich miast i twierdz, czasami przeprowadzane przez wszystkie dwanaście miesięcy w roku zamiast zwyczajowo krótka kampania epoki, podczas której żołnierze wracali do domu na zimę.W 1001 r. zajęli na wschodzie Pliska i Presław

W 1003 r. Bazyli II rozpoczął kampanię przeciwko Pierwszemu Cesarstwu Bułgarskiemu i po ośmiu miesiącach oblężenia zdobył ważne miasto Widin na północnym zachodzie.Bułgarski kontratak w przeciwnym kierunku w kierunku Odrina nie odciągnął go od celu i po zajęciu Widinu pomaszerował na południe doliną Morawy, niszcząc po drodze bułgarskie zamki.W końcu Bazyli II dotarł w okolice Skopje i dowiedział się, że obóz armii bułgarskiej znajdował się bardzo blisko, po drugiej stronie rzeki Wardar.Samuil z Bułgarii polegał na wysokich wodach rzeki Wardar i nie podjął żadnych poważnych środków ostrożności, aby zabezpieczyć obóz.O dziwo, okoliczności były takie same jak podczas bitwy pod Spercheios siedem lat wcześniej i scenariusz walki był podobny.Bizantyjczykom udało się znaleźć fiord, przekroczyli rzekę i nocą zaatakowali nieuważnych Bułgarów.Nie mogąc skutecznie stawić oporu Bułgarzy wkrótce się wycofali, pozostawiając obóz i namiot Samuila w rękach Bizantyjczyków.Podczas tej bitwy Samuilowi ​​udało się uciec i skierować się na wschód.

Bitwa pod Kretą miała miejsce w 1009 roku w pobliżu wsi Kreta na wschód od Salonik.Od upadku stolicy Bułgarii Presława pod panowaniem Bizancjum w 971 r. między obydwoma imperiami trwał ciągły stan wojny.Od 976 r. bułgarski szlachcic, a później cesarz Samuel, skutecznie walczył z Bizancjum, ale od początku XI w. los sprzyjał Bizancjum, które podniosło się po wcześniejszych poważnych stratach.Od 1002 r. Bazyli II rozpoczynał coroczne kampanie przeciwko Bułgarii i zdobywał wiele miast.W 1009 r. Bizantyjczycy starli się z armią bułgarską na wschód od Salonik.Niewiele wiadomo o samej bitwie, ale jej rezultatem było zwycięstwo Bizancjum.

Do roku 1000 Bazyli zwalczył własną szlachtę i pokonał zagrożenie islamskie ze wschodu, poprowadził w ten sposób kolejną inwazję na Bułgarię .Tym razem zamiast maszerować do środka kraju, stopniowo go anektował.Ostatecznie, po odmówieniu Bułgarii około jednej trzeciej jej ziemi, Bułgarzy zaryzykowali wszystko w jednej bitwie w 1014 roku.Bitwa pod Kleidionem miała miejsce w dolinie pomiędzy górami Belasitsa i Ograzhden, w pobliżu współczesnej bułgarskiej wioski Klyuch.Decydujące starcie miało miejsce 29 lipca wraz z atakiem od tyłu sił pod dowództwem bizantyjskiego generała Nikeforosa Xiphiasa, który przedostał się na pozycje bułgarskie.Bitwa pod Kleidion była katastrofą dla Bułgarów, a armia bizantyjska wzięła do niewoli 15 000 jeńców;99 na 100 osób zostało oślepionych, a setnemu oszczędzono jedno oko, aby umożliwić pozostałym powrót do domów.Bułgarzy stawiali opór aż do 1018 roku, kiedy ostatecznie poddali się panowaniu Bazylego II.

Bitwa pod Bitolą rozegrała się w pobliżu miasta Bitola na terytorium Bułgarii pomiędzy armią bułgarską pod dowództwem wojewody Iwata a armią bizantyjską dowodzoną przez stratega Jerzego Gonitsiatesa.Była to jedna z ostatnich otwartych bitew pomiędzy Pierwszym Cesarstwem Bułgarskim a Cesarstwem Bizantyjskim.Bułgarzy odnieśli zwycięstwo, a cesarz bizantyjski Bazyli II musiał wycofać się ze stolicy Bułgarii, Ochrydy, której zewnętrzne mury zostały już wówczas zniszczone przez Bułgarów.Jednak zwycięstwo Bułgarii jedynie odroczyło upadek Bułgarii pod panowanie bizantyjskie w 1018 roku.

W 1017 r. Bazyli II najechał Bułgarię z dużą armią, w skład której wchodzili najemnicy ruscy .Jego celem było miasto Kastoria, które kontrolowało drogę między Tesalią a wybrzeżem współczesnej Albanii.Bazyli zajął małą fortecę Setina położoną pomiędzy Ostrowem a Bitolą, na południe od rzeki Czerny.Bułgarzy pod dowództwem Iwana Władysława pomaszerowali do obozu bizantyjskiego.Bazyli II wysłał silne jednostki pod dowództwem Diogenesa, aby odeprzeć Bułgarów, ale wojska bizantyjskiego dowódcy wpadły w zasadzkę i osaczone.Aby ocalić Diogenesa, 60-letni cesarz bizantyjski ruszył dalej z resztą swojej armii.Kiedy Bułgarzy zrozumieli, cofnęli się ścigani przez Diogenesa.Według bizantyjskiego historyka Johna Skylitzesa Bułgarzy ponieśli wiele ofiar, a 200 wzięto do niewoli.

Po bitwie pod Kleidon opór trwał jeszcze przez cztery lata pod rządami Gavrila Radomira i Iwana Władysława, ale po upadku tego ostatniego podczas oblężenia Dyrrhachium szlachta poddała się Bazylemu II, a Bułgaria została zaanektowana przez Cesarstwo Bizantyjskie.Bułgarska arystokracja zachowała swoje przywileje, choć wielu szlachciców zostało przeniesionych do Azji Mniejszej, pozbawiając Bułgarów ich naturalnych przywódców.

Syn Bagrata, Jerzy I, rozpoczął kampanię mającą na celu przywrócenie Gruzji sukcesji Kuropalatów i zajął Tao w latach 1015–1016.Zawarł sojusz z kalifem Fatymidów wEgipcie , al-Hakimem, zmuszając Bazylego do powstrzymania się od ostrej odpowiedzi na ofensywę Jerzego.Gdy tylko Bułgaria została podbita w 1018 r. i al-Hakim zmarł, Bazyli poprowadził swoją armię przeciwko Gruzji.Rozpoczęto przygotowania do kampanii na większą skalę przeciwko Królestwu Gruzji, poczynając od ponownego ufortyfikowania Teodosiopolis.Pod koniec 1021 r. Bazyli na czele dużej armii bizantyjskiej wzmocnionej przez Gwardię Waregów zaatakował Gruzinów i ich ormiańskich sojuszników, odzyskując Phasiane i kontynuując podróż poza granice Tao do wewnętrznej Gruzji.Król Jerzy spalił miasto Oltisi, aby zapobiec jego upadkowi przez wroga i wycofał się do Kola.11 września w pobliżu wsi Shirimni nad jeziorem Palakazio rozegrała się krwawa bitwa;cesarz odniósł kosztowne zwycięstwo, zmuszając Jerzego I do wycofania się na północ, do swojego królestwa.Bazyli splądrował kraj i wycofał się na zimę do Trebizondy.

Jerzy otrzymał posiłki od Kachetów i sprzymierzył się z bizantyjskimi dowódcami Niceforem Fokasem i Niceforem Xiphiasem w ich nieudanym powstaniu na tyłach cesarza.W grudniu sojusznik Jerzego, ormiański król Senekerim z Vaspurakan, nękany przez Turków seldżuckich , poddał cesarzowi swoje królestwo.Wiosną 1022 roku Bazyli rozpoczął ostateczną ofensywę, odnosząc miażdżące zwycięstwo nad Gruzinami pod Svindax.Zagrożony zarówno z lądu, jak i morza, król Jerzy wydał Tao, Phasiane, Kolę, Artaana i Dżawachetię, a swojego małego syna Bagrata zostawił jako zakładnika w rękach Bazylego.W następstwie konfliktu Jerzy I z Gruzji został zmuszony do wynegocjowania traktatu pokojowego kończącego wojny bizantyjsko-gruzińskie o sukcesję posiadłości Dawida III z Tao.

Bazyli II zapewnił później aneksję podkrólestw Armenii i obiecał, że jej stolica i otaczające ją regiony zostaną przekazane Bizancjum po śmierci jego króla Hovhannesa-Smbata.W 1021 r. zapewnił także cesję Królestwa Vaspurakan przez jego króla Seneqerima-Jana w zamian za majątki w Sebastei. Bazyli stworzył silnie ufortyfikowaną granicę na tych wyżynach.Inne siły bizantyjskie przywróciły znaczną część południowych Włoch, utraconych w ciągu poprzednich 150 lat.Bazyli przygotowywał wyprawę wojskową mającą na celu odzyskanie Sycylii, kiedy zmarł 15 grudnia 1025 r., mając najdłuższe panowanie wśród cesarzy bizantyjskich lub rzymskich.W chwili jego śmierci Cesarstwo rozciągało się od południowych Włoch po Kaukaz i od Dunaju po Lewant, co stanowiło jego największy zasięg terytorialny od podbojów muzułmańskich cztery wieki wcześniej.

Konstantyn VIII Porfirogeneta był de iure cesarzem bizantyjskim od 962 r. aż do śmierci.Był młodszym synem cesarza Romana II i cesarzowej Teofano.Był nominalnym współcesarzem przez 63 lata (dłużej niż jakikolwiek inny), kolejno z ojcem;ojczym, Nikefor II Fokas;wujek Jan I Tzimiskes;i brat Bazyli II.Śmierć Bazylego 15 grudnia 1025 r. Pozostawiła Konstantyna jako jedynego cesarza.Konstantyn przez całe życie wykazywał brak zainteresowania polityką, państwowością i wojskiem, a podczas jego krótkiego, jedynego panowania rząd Cesarstwa Bizantyjskiego cierpiał z powodu złego zarządzania i zaniedbania.Nie miał synów, a jego następcą został Romanos Argyros, mąż jego córki Zoë.Początek upadku Cesarstwa Bizantyjskiego łączono z wstąpieniem Konstantyna na tron.Jego panowanie zostało opisane jako „całkowita katastrofa”, „rozpad systemu” i przyczyna „upadku potęgi militarnej Cesarstwa”.

Roman III Argyros był cesarzem bizantyjskim od 1028 roku aż do śmierci.Romanos został nagrany jako cesarz o dobrych intencjach, ale nieskuteczny.Zdezorganizował system podatkowy i osłabił wojsko, osobiście prowadząc katastrofalną wyprawę wojskową przeciwko Aleppo.Pokłócił się z żoną i udaremnił kilka prób zdobycia tronu, w tym dwie, które dotyczyły jego szwagierki Teodory.Wydał duże kwoty na budowę i remont kościołów i klasztorów.Zmarł po sześciu latach na tronie, rzekomo zamordowany, a jego następcą został młody kochanek swojej żony, Michał IV.

Roman stawił czoła kilku spiskom, głównie skupionym wokół jego szwagierki Teodory.W 1029 planowała poślubić bułgarskiego księcia Prezjana i uzurpować sobie tron.Spisek został odkryty, Presian został oślepiony i tonsurowany jako mnich, ale Teodora nie została ukarana.W 1031 roku została wplątana w kolejny spisek, tym razem z Konstantynem Diogenesem, archontem Sirmium, i została przymusowo zamknięta w klasztorze Petrion.

W 1030 roku Roman III postanowił osobiście poprowadzić armię przeciwko Mirdasydom z Aleppo, mimo że zaakceptowali Bizantyjczyków jako zwierzchników, z katastrofalnymi skutkami.Armia obozowała w bezwodnym miejscu, a jej zwiadowcy wpadli w zasadzkę.Atak kawalerii bizantyjskiej został pokonany.Tej nocy Roman zwołał sobór cesarski, na którym zdemoralizowani Bizantyjczycy postanowili porzucić kampanię i powrócić na terytorium Bizancjum.Roman nakazał również spalenie swoich machin oblężniczych.10 sierpnia 1030 r. armia opuściła obóz i skierowała się do Antiochii.Dyscyplina załamała się w armii bizantyjskiej, a ormiańscy najemnicy wykorzystali wycofanie się jako okazję do splądrowania zapasów obozu.Emir Aleppo przypuścił atak, a armia cesarska złamała się i uciekła.Tylko cesarska straż przyboczna, Hetaireia, trzymał się mocno, ale Romanos był prawie schwytany.Relacje o stratach bitewnych są różne: John Skylitzes napisał, że Bizantyjczycy ponieśli „straszną klęskę” i że niektórzy żołnierze zostali zabici w chaotycznej panice przez innych żołnierzy, Yahya z Antiochii napisał, że Bizantyjczycy ponieśli wyjątkowo niewiele ofiar.Według Yahya wśród ofiar śmiertelnych było dwóch wysokich rangą oficerów bizantyjskich, a inny oficer został schwytany przez Arabów.Po tej klęsce armia stała się „pośmiewiskiem”.

Po klęsce pod Azaz Maniakes zdobywa i broni Edessy przed Arabami.Pokonuje także flotę Saracenów na Adriatyku.

Michał, człowiek skromnego pochodzenia, swoje wyniesienie zawdzięczał swemu bratu Janowi Orfanotrofowi, wpływowemu i zdolnemu eunuchowi, który sprowadził go na dwór, gdzie zakochała się w nim stara cesarzowa Macedonii Zoja i poślubiła go po śmierci męża Romana III, w kwietniu 1034.Michał IV Paflagończyk, przystojny i energiczny, miał słabe zdrowie i większość spraw rządowych powierzył swojemu bratu.Nie ufał Zoë i dołożył wszelkich starań, aby nie spotkał go taki sam los, jak jego poprzednika.Losy Cesarstwa pod panowaniem Michała były mieszane.Jego najbardziej triumfalny moment nastąpił w 1041 r., kiedy poprowadził armię cesarską przeciwko bułgarskim buntownikom.

Reformy armii i systemu finansowego Jana przywróciły siłę Cesarstwa przeciwko jego zagranicznym wrogom, ale zwiększyły podatki, co spowodowało niezadowolenie wśród szlachty i społeczeństwa.Monopol Johna na rząd i wprowadzenie takich podatków jak Aerikon doprowadziło do kilku spisków przeciwko niemu i Michaelowi.Słabe zbiory i głód spowodowany złą pogodą i plagą szarańczy w 1035 r. pogłębiły niezadowolenie.Kiedy Michał próbował sprawować pewną kontrolę nad Aleppo, lokalni obywatele wypędzili cesarskiego gubernatora.Doszło do buntów w Antiochii, Nikopolis i Bułgarii .Lokalni emirowie muzułmańscy zaatakowali Edessę w latach 1036 i 1038 n.e., a oblężenie w 1036 r. zakończyło się dopiero dzięki terminowej interwencji sił bizantyjskich z Antiochii.Armia gruzińska zaatakowała wschodnie prowincje w latach 1035 i 1038 n.e., choć w 1039 n.e. gruziński generał Liparit zaprosił Bizantyjczyków do Gruzji w celu obalenia Bagrata IV i zastąpienia go jego przyrodnim bratem Demetrem i choć spisek ostatecznie się nie powiódł, pozwolił Bizantyjczyków do interwencji w Gruzji w wojnach między Liparitem a Bagratem przez następne dwie dekady.

Michał zawarł także dziesięcioletni rozejm z Fatymidami , po którym Aleppo przestało być głównym teatrem działań wojennych Cesarstwa Bizantyjskiego.Bizancjum iEgipt zgodziły się nie pomagać wrogom drugiego.

Na froncie zachodnim Michael i John rozkazali generałowi George'owi Maniakesowi wypędzić Arabów z Sycylii.Maniakesowi pomagała Gwardia Varangian, na czele której stał wówczas Harald Hardrada , późniejszy król Norwegii.W 1038 Maniakes wylądował w południowych Włoszech i wkrótce zdobył Mesynę.Następnie pokonał rozproszone siły arabskie i zdobył miasta na zachodzie i południu wyspy.Do 1040 roku zdobył Syrakuzy i zajął je.Prawie udało mu się wypędzić Arabów z wyspy, ale wtedy Maniakes pokłócił się ze swoimi lombardzkimi sojusznikami, podczas gdy jego normańscy najemnicy, niezadowoleni z ich żołdu, porzucili bizantyjskiego generała i wznieśli bunt na kontynencie włoskim, co spowodowało tymczasową utratę Bari.Maniakes miał właśnie uderzyć przeciwko nim, kiedy został odwołany przez Jana Eunucha pod zarzutem spisku.Po odwołaniu Maniakesa większość podbojów Sycylii została utracona, a wyprawa przeciwko Normanom poniosła kilka porażek, chociaż ostatecznie Bari zostało odbite.

W latach 1038-1040 Normanowie walczyli na Sycylii wraz z Longobardami jako najemnicy Cesarstwa Bizantyjskiego przeciwko Kalbidom.Kiedy bizantyjski generał George Maniakes publicznie upokorzył przywódcę salernitańskiego Arduina, Longobardowie wycofali się z kampanii wraz z Normanami i kontyngentem Gwardii Varangian.Po wezwaniu Maniakesa do Konstantynopola nowy katapan Włoch, Michael Doukeianos, mianował Arduina władcą Melfi.Jednak Melfi wkrótce dołączył do innych Longobardów z Apulii w buncie przeciwko panowaniu bizantyjskiemu, w którym wspierali ich Wilhelm I z Hauteville i Normanowie.Bizantyńczykom udało się jednak przekupić nominalnych przywódców buntu – najpierw Atenulfa, brata Pandulfa III z Benewentu, a następnie Argyrusa.We wrześniu 1042 Normanowie wybrali własnego przywódcę, ignorując Arduina.Bunt, pierwotnie lombardzki, stał się normański w charakterze i przywództwie.

Powstanie Piotra Delyana, które miało miejsce w latach 1040–1041, było głównym buntem Bułgarii przeciwko Cesarstwu Bizantyjskiemu w temacie Bułgarii.Była to największa i najlepiej zorganizowana próba przywrócenia dawnego imperium bułgarskiego aż do buntu Iwana Asena I i Petara IV w 1185 roku.

Cesarz bizantyjski Michał IV przygotował wielką kampanię mającą na celu ostateczne pokonanie Bułgarów .Zebrał elitarną armię składającą się z 40 000 ludzi ze zdolnymi generałami i stale poruszał się w szyku bojowym.W armii bizantyjskiej było wielu najemników, w tym Harald Hardrada z 500 Varangianami.Z Salonik Bizantyjczycy przedostali się do Bułgarii i późnym latem 1041 r. pokonali Bułgarów pod Ostrowem. Wydaje się, że Warangianie odegrali decydującą rolę w zwycięstwie, gdyż ich wódz jest okrzyknięty w nordyckich sagach „niszczycielem Bułgarii”.Choć niewidomy, Petar Delyan dowodził armią.Jego los jest nieznany;albo zginął w bitwie, albo został schwytany i zabrany do Konstantynopola.Wkrótce Bizantyjczycy wyeliminowali opór pozostałych wojewodów Delyana, Botko wokół Sofii i Manuila Ivatsa w Prilepie, kończąc w ten sposób powstanie bułgarskie.

Bitwa pod Olivento – stoczona 17 marca 1041 roku bitwa pod Olivento pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim a Normanami z południowych Włoch i ich lombardzkimi sojusznikami w pobliżu rzeki Olivento w Apulii w południowych Włoszech.Bitwa pod Olivento była pierwszym z licznych sukcesów Normanów podczas podboju południowych Włoch.Po bitwie podbili Ascoli, Venosa, Gravina di Puglia.Potem nastąpiły kolejne zwycięstwa Normanów nad Bizantyjczykami w bitwach pod Montemaggiore i Montepeloso.

Bitwa pod Montemaggiore (lub Monte Maggiore) toczyła się 4 maja 1041 r. Nad rzeką Ofanto w pobliżu Kann w bizantyjskich Włoszech, między siłami rebeliantów lombardzko-normańskich a Cesarstwem Bizantyjskim.Norman William Iron Arm poprowadził ofensywę, która była częścią większej rewolty, przeciwko Michaelowi Dokeianosowi, bizantyjskiemu Catepanowi Włoch.Ponosząc ciężkie straty w bitwie, Bizantyńczycy zostali ostatecznie pokonani, a pozostałe siły wycofały się do Bari.W wyniku bitwy Dokeianos został zastąpiony i przeniesiony na Sycylię.Zwycięstwo zapewniło Normanom coraz większe zasoby, a także ponowną falę rycerzy przyłączających się do buntu.

3 września 1041 r. W bitwie pod Montepeloso Normanowie (nominalnie pod rządami Arduina i Atenulfa) pokonali bizantyjskiego katepana Exaugustusa Boioannesa i przywieźli go do Benevento.Mniej więcej w tym czasie Guaimar IV z Salerno zaczął przyciągać Normanów.Decydujące zwycięstwo rebeliantów zmusiło Bizantyjczyków do wycofania się do nadmorskich miast, pozostawiając Normanom i Longobardom kontrolę nad całym wnętrzem południowych Włoch.

W nocy z 18 na 19 kwietnia 1042 r. Michał V wygnał swoją przybraną matkę i współwładczynię Zoe za spisek mający na celu otrucie go na wyspę Principo , stając się tym samym jedynym cesarzem.Jego ogłoszenie wydarzenia rano doprowadziło do powszechnego buntu;pałac był otoczony przez tłum żądający natychmiastowej renowacji Zoe.Żądanie zostało spełnione, a Zoe została sprowadzona z powrotem, choć w habicie zakonnicy.Prezentacja Zoe tłumom na Hipodromie nie stłumiła oburzenia opinii publicznej działaniami Michaela.Masy zaatakowały pałac z wielu kierunków.Żołnierze cesarza próbowali z nimi walczyć i do 21 kwietnia zginęło około trzech tysięcy ludzi z obu stron.Po wejściu do pałacu tłum splądrował kosztowności i podarł listy podatkowe.Również 21 kwietnia 1042 r. Siostra Zoe, Teodora, usunięta z klasztoru wbrew jej woli na początku powstania, została ogłoszona cesarzową.W odpowiedzi Michael uciekł, by wraz z pozostałym wujem szukać schronienia w klasztorze Stoudion.Chociaż złożył śluby zakonne, Michael został aresztowany, oślepiony, wykastrowany i wysłany do klasztoru.Zmarł jako mnich w dniu 24 sierpnia 1042.

Theodora Porphyrogenita zaangażowała się w sprawy polityczne dopiero w późnym okresie swojego życia.Jej ojciec Konstantyn VIII był współwładcą Cesarstwa Bizantyjskiego przez 63 lata, a następnie jedynym cesarzem od 1025 do 1028. Po jego śmierci jego starsza córka Zoë współrządziła wraz ze swoimi mężami, a następnie jej adoptowanym synem Michałem V, pilnując Teodory uważnie.Po dwóch udaremnionych spiskach Teodora została zesłana do klasztoru na wyspie na Morzu Marmara w 1031 roku. Dziesięć lat później mieszkańcy Konstantynopola zbuntowali się przeciwko Michałowi V i nalegali, by wróciła do rządzenia wraz ze swoją siostrą Zoe.Przez 16 miesięcy rządziła samodzielnie jako cesarzowa, po czym zapadła na nagłą chorobę i zmarła w wieku 76 lat. Była ostatnim władcą linii macedońskiej.

Konstantyn IX Monomach, panował jako cesarz bizantyjski od czerwca 1042 do stycznia 1055. Został wybrany przez cesarzową Zoë Porfirogenitę na męża i współcesarza w 1042 r., chociaż został wygnany za spisek przeciwko jej poprzedniemu mężowi, cesarzowi Michałowi IV Paflagończykowi .Rządzili razem aż do śmierci Zoë w 1050 r., a następnie rządzili z Teodorą Porphyrogenitą do 1055 r.Za panowania Konstantyna przewodził Cesarstwu Bizantyjskiemu w wojnach przeciwko grupom, do których należała Ruś Kijowska , Pieczyngowie, a na wschodzie przeciwko powstającym Turkom seldżuckim .Konstantyn stawił czoła tym najazdom z różnym sukcesem, niemniej jednak granice imperiów pozostały w dużej mierze nienaruszone od podbojów Bazylego II, a Konstantyn ostatecznie rozszerzył je na wschód, anektując bogate ormiańskie królestwo Ani.Jako taki można go uważać za ostatniego skutecznego władcę apogeum Bizancjum.Na rok przed jego śmiercią, w 1054 r., miała miejsce Wielka Schizma między Kościołem prawosławnym a rzymskokatolickim, której kulminacją była ekskomunika patriarchy Michała Kerulariosa przez papieża Leona IX.Konstantyn zdawał sobie sprawę z politycznych i religijnych konsekwencji takiego rozłamu, ale jego wysiłki, aby temu zapobiec, okazały się daremne.

W sierpniu 1042 cesarz zwolnił generała Jerzego Maniakesa z dowództwa we Włoszech, a Maniakes zbuntował się, ogłaszając się cesarzem we wrześniu.Osiągnięcia Maniakesa na Sycylii zostały w dużej mierze zignorowane przez cesarza.Osobą szczególnie odpowiedzialną za antagonizowanie Maniakes do buntu był niejaki Romanus Sclerus.Sclerus, podobnie jak Maniakes, był jednym z niezwykle bogatych właścicieli ziemskich, którzy posiadali duże obszary Anatolii - jego posiadłości sąsiadowały z posiadłościami Maniakesa i podobno obaj zaatakowali się podczas kłótni o ziemię.Sclerus zawdzięczał swój wpływ na cesarza swojej słynnej, czarującej siostrze Sclerinie, która w większości obszarów miała bardzo pozytywny wpływ na Konstantyna.Znajdując się na pozycji władzy, Sclerus wykorzystał ją do otrucia Konstantyna przeciwko Maniakesowi – splądrował jego dom, a nawet uwiódł jego żonę, używając uroku, z którego słynęła jego rodzina.Odpowiedzią Maniakesa, gdy Sclerus zażądał, aby przekazał mu dowództwo nad siłami imperium w Apulii, było brutalne torturowanie tego ostatniego na śmierć, po zapieczętowaniu jego oczu, uszu, nosa i ust ekskrementami.Maniakes został następnie ogłoszony cesarzem przez swoje wojska (w tym Varangian) i pomaszerował w kierunku Konstantynopola.W 1043 jego armia starła się z wojskami lojalnymi wobec Konstantyna pod Tesalonikami i choć początkowo odnosiła sukcesy, Maniakes zginął w walce wręcz po otrzymaniu śmiertelnej rany (według relacji Psellusa).Ekstrawagancką karą Konstantyna dla ocalałych rebeliantów było paradowanie z nimi na hipodromie, siedząc tyłem na osłach.Wraz z jego śmiercią bunt ustał.

Ostatnia wojna bizantyjsko-rosyjska była w istocie nieudanym najazdem morskim na Konstantynopol zainicjowanym przez Jarosława I z Kijowa i prowadzonym przez jego najstarszego syna, Włodzimierza z Nowogrodu, w 1043 r. Przyczyny wojny są sporne, podobnie jak jej przebieg.Michael Psellus, naoczny świadek bitwy, pozostawił hiperboliczną relację szczegółowo opisującą, jak najeżdżająca Ruś Kijowska została unicestwiona przez potężną flotę cesarską ogniem greckim u wybrzeży Anatolii.Według kronik słowiańskich flota rosyjska została zniszczona przez burzę.

W 1047 Konstantyn stanął w obliczu buntu swego siostrzeńca Leona Tornikiosa, który zgromadził zwolenników w Adrianopolu i został ogłoszony cesarzem przez wojsko.Tornikios został zmuszony do odwrotu, poniósł porażkę w kolejnym oblężeniu i został schwytany podczas ucieczki.

W 1045 Konstantyn zaanektował ormiańskie królestwo Ani, ale ta ekspansja jedynie wystawiła imperium na nowych wrogów.W 1046 roku Bizantyńczycy po raz pierwszy zetknęli się z Turkami seldżuckimi .Spotkali się w bitwie pod Kapetron w Armenii w 1048 roku i zawarli rozejm w następnym roku.

Powstanie Tornikios osłabiło bizantyjską obronę na Bałkanach, aw 1048 r. obszar ten został najechany przez Pieczyngów, którzy plądrowali go przez następne pięć lat.Wysiłki cesarza mające na celu powstrzymanie wroga za pomocą dyplomacji jedynie pogorszyły sytuację, gdy rywalizujący przywódcy Pieczyngów starli się na ziemiach bizantyjskich, a osadnikom Pieczyngów pozwolono mieszkać w zwartych osadach na Bałkanach, co utrudniało stłumienie ich buntu.Powstanie Pieczyngów trwało od 1049 do 1053 roku. Chociaż konflikt zakończył się wynegocjowaniem korzystnych warunków z rebeliantami, pokazał on również degradację armii bizantyjskiej.Jego niezdolność do pokonania rebeliantów zapowiadała przyszłe straty z Turkami seldżuckimi na wschodzie i Normanami na zachodzie.

Około 1053 r. Konstantyn IX rozwiązał to, co historyk John Skylitzes nazywa „armią iberyjską”, przekształcając jej obowiązki ze służby wojskowej na płacenie podatków, i został przekształcony we współczesnego pijaka straży.Dwaj inni znający się na rzeczy współcześni, byli urzędnicy Michael Attaleiates i Kekaumenos, zgadzają się ze Skylitzesem, że demobilizując tych żołnierzy, Konstantyn wyrządził katastrofalne szkody wschodniej obronie Imperium.

Bitwa na przełęczy Zygos była bitwą pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim a Pieczyngami.Aby zwalczyć bunt Pieczyngów, cesarz bizantyjski Konstantyn IX wysłał armię bizantyjską pod dowództwem Bazylego Synkellosa, Nikefora III i Doux z Bułgarii , aby strzec Dunaju.Maszerując na swoją stację, Pieczyngowie wpadli w zasadzkę i zniszczyli armię bizantyjską.Oddziały, które przeżyły, dowodzone przez Nikeforosa, uciekły.Podróżowali przez 12 dni do Adrianopola, będąc pod ciągłymi atakami Pieczyngów.Nikeforos III po raz pierwszy zyskał rozgłos po swoich działaniach podczas bitwy.W rezultacie awans na magistros.W wyniku porażki Bizancjum w tej bitwie cesarz Konstantyn IX był zmuszony prosić o pokój.

Schizma Wschód-Zachód (znana również jako Wielka Schizma lub Schizma z 1054 r.) Była zerwaniem komunii, które nastąpiło w XI wieku między kościołami zachodnimi i wschodnimi.Szacuje się, że bezpośrednio po schizmie chrześcijaństwo wschodnie obejmowało niewielką większość chrześcijan na całym świecie, a większość pozostałych chrześcijan to zachodni.Schizma była kulminacją różnic teologicznych i politycznych, które rozwinęły się w poprzednich stuleciach między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim.

Kiedy Konstantyn zmarł, 74-letni Teodora powrócił na tron ​​pomimo zaciekłego sprzeciwu urzędników dworskich i pretendentów wojskowych.Przez 16 miesięcy rządziła sama jako cesarzowa.Kiedy Teodora miała siedemdziesiąt sześć lat, patriarcha Michael Keroularios zalecał, aby Teodora awansowała poddanego na tron ​​​​przez małżeństwo z nią, aby zapewnić sukcesję.Odmówiła rozważenia małżeństwa, bez względu na to, jak symboliczne.Odmówiła również wskazania następcy tronu.Teodora ciężko zachorowała na chorobę jelit pod koniec sierpnia 1056 r. 31 sierpnia jej doradcy, na czele z Leo Paraspondylosem, spotkali się, aby zdecydować, kogo polecić jej na następcę.Według Psellusa wybrali Michaela Bringasa, sędziwego urzędnika służby cywilnej i byłego ministra finansów wojskowych, którego główną atrakcją było to, że „był mniej wykwalifikowany do rządzenia, niż miał być rządzony i kierowany przez innych”.Teodora nie była w stanie mówić, ale Paraspondylos uznał, że skinęła głową w odpowiednim momencie.Usłyszawszy o tym patriarcha nie chciał w to uwierzyć.W końcu dał się przekonać i Bringas został koronowany na Michała VI.Teodora zmarła kilka godzin później, a wraz z jej śmiercią zakończyło się 189-letnie panowanie dynastii macedońskiej.

W tym okresie państwo bizantyjskie osiągnęło swój największy rozkwit od podbojów muzułmańskich .W tym okresie imperium również się rozrosło, podbijając Kretę, Cypr i większość Syrii.Dynastia macedońska była świadkiem renesansu bizantyjskiego, czasu wzmożonego zainteresowania nauką klasyczną i asymilacji klasycznych motywów w dziełach sztuki chrześcijańskiej .Zniesiono zakaz malowania postaci i bożków religijnych, a w epoce tej powstały klasyczne przedstawienia i przedstawiające je mozaiki.Jednak w czasach dynastii macedońskiej obserwowano także rosnące niezadowolenie i rywalizację o ziemię wśród szlachty w systemie tematycznym, co osłabiało władzę cesarzy i prowadziło do niestabilności.Przez cały ten okres panowała wielka rywalizacja wśród szlachty o ziemię w systemie tematycznym.Ponieważ tacy namiestnicy mogli pobierać podatki i kontrolować siły zbrojne swoich tematów, uniezależnili się od cesarzy i działali niezależnie, osłabiając władzę cesarzy.Miały tendencję do zwiększania podatków dla drobnych rolników, aby się wzbogacić, powodując w ten sposób ogromne niezadowolenie.Okres macedoński to także wydarzenia o doniosłym znaczeniu religijnym.Nawrócenie Bułgarów , Serbów i Rusów na prawosławie trwale zmieniło religijną mapę Europy i nadal wpływa na sytuację demograficzną.Cyryl i Metody , dwaj bizantyjscy bracia Grecy, w znaczący sposób przyczynili się do chrystianizacji Słowian, tworząc w ten sposób głagolicę, przodek cyrylicy.