Pierwsze Cesarstwo Bułgarskie

Części wschodniego Półwyspu Bałkańskiego były w starożytności zamieszkane przez Traków, grupę plemion indoeuropejskich.Cały region aż do Dunaju był stopniowo włączany do Cesarstwa Rzymskiego już w I wieku n.e.Upadek Cesarstwa Rzymskiego po III wieku n.e. i ciągłe najazdy Gotów i Hunów pozostawiły w V wieku znaczną część regionu zdewastowaną, wyludnioną i pogrążoną w upadku gospodarczym.Pozostała przy życiu wschodnia połowa Cesarstwa Rzymskiego, zwana przez późniejszych historyków Cesarstwem Bizantyjskim, nie mogła sprawować skutecznej kontroli na tych terytoriach poza obszarami przybrzeżnymi i niektórymi miastami w głębi kraju.Nigdy jednak nie zrzekła się roszczeń do całego regionu aż po Dunaj.Seria reform administracyjnych, legislacyjnych, wojskowych i gospodarczych nieco poprawiła sytuację, ale pomimo tych reform na większości Bałkanów nadal utrzymywał się chaos.Za panowania cesarza Justyniana I (527–565) nastąpiło tymczasowe odzyskanie kontroli i odbudowa szeregu twierdz, jednak po jego śmierci imperium nie było w stanie stawić czoła zagrożeniu ze strony Słowian ze względu na znaczne zmniejszenie dochodów i siły roboczej.

Pierwsza wzmianka o Słowianach pochodzenia indoeuropejskiego pojawiła się w źródłach pisanych w V wieku n.e., zamieszkując tereny na północ od Dunaju, jednak większość historyków zgadza się, że przybyli oni wcześniej.Najazdy słowiańskie na Bałkany nasiliły się w drugiej połowie panowania Justyniana I i choć początkowo były to najazdy grabieżcze, osadnictwo na dużą skalę rozpoczęło się w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku.Pochłonięci zaciekłymi wojnami z perskim imperium Sasanian na wschodzie, Bizantyjczycy mieli niewiele środków, z którymi mogliby stawić czoła Słowianom.Słowianie przybyli masowo, a brak organizacji politycznej bardzo utrudniał ich zatrzymanie, ponieważ nie było przywódcy politycznego, którego można by pokonać w bitwie i tym samym zmusić do odwrotu.

Bułgarzy byli tureckimi, pół-koczowniczymi plemionami wojowników, które kwitły na stepie pontyjsko-kaspijskim i regionie Wołgi w VII wieku.Stali się znani jako koczowniczy jeźdźcy w regionie Wołgi i Uralu, ale niektórzy badacze twierdzą, że ich etniczne korzenie sięgają Azji Środkowej.Mówili po turecku jako swoim głównym języku.Do Bułgarów należeli między innymi plemiona Onogurów, Utigurów i Kutrigurów.Pierwsza wyraźna wzmianka o Bułgarach w źródłach pisanych pochodzi z 480 roku, kiedy służyli jako sojusznicy cesarza bizantyjskiego Zenona.W pierwszej połowie VI wieku Bułgarzy od czasu do czasu najeżdżali Cesarstwo Bizantyjskie.

Gdy w latach sześćdziesiątych XX wieku potęga Turków Zachodnich osłabła, Awarowie ponownie utwierdzili swoją dominację nad Bułgarami.W latach 630-635 chan Kubrat z klanu Dulo zdołał zjednoczyć główne plemiona bułgarskie i ogłosić niepodległość od Awarów, tworząc potężną konfederację zwaną Starą Wielką Bułgarią , znaną również jako Patria Onoguria, pomiędzy Morzem Czarnym, Morzem Azowskim i Kaukaz.Kubrat, ochrzczony w Konstantynopolu w 619 r., zawarł sojusz z cesarzem bizantyjskim Herakliuszem (610–641) i oba kraje pozostawały w dobrych stosunkach aż do śmierci Kubrata w latach 650–665. Kubrat walczył z Chazarami na wschodzie, ale po jego śmierci Stara Wielka Bułgaria rozpadła się pod silnym naciskiem Chazarów w 668 r., a jego pięciu synów rozstało się ze swoimi zwolennikami.Najstarszy Batbajanin pozostał w swojej ojczyźnie jako następca Kubrata i ostatecznie został wasalem Chazaru.Drugi brat Kotrag wyemigrował do środkowego regionu Wołgi i założył Wołgę w Bułgarii.Trzeci brat Asparuh poprowadził swój lud na zachód, do dolnego Dunaju.Czwarty, Kuber, początkowo osiadł w Panonii pod zwierzchnictwem Awarów, ale zbuntował się i przeniósł w rejon Macedonii, natomiast piąty brat Alcek osiadł w środkowych Włoszech.

Bułgarzy z Asparuh przenieśli się na zachód, do dzisiejszej Besarabii, podbili terytoria na północ od Dunaju we współczesnej Wołoszczyźnie i osiedlili się w delcie Dunaju.W latach siedemdziesiątych XX wieku przekroczyli Dunaj do Scytii Mniejszej, nominalnie prowincji bizantyjskiej, której stepowe łąki i pastwiska były ważne dla dużych stad Bułgarów, oprócz pastwisk na zachód od Dniestru, które już były pod ich kontrolą.

Stosunki między Bułgarami a miejscowymi Słowianami są przedmiotem dyskusji w zależności od interpretacji źródeł bizantyjskich.Wasyl Zlatarski twierdzi, że zawarli traktat, ale większość historyków zgadza się, że zostali zniewoleni.Bułgarzy byli lepsi organizacyjnie i militarnie i zdominowali politycznie nowe państwo, ale istniała współpraca między nimi a Słowianami w celu ochrony kraju.Słowianom pozwolono zatrzymać swoich wodzów, przestrzegać ich zwyczajów, aw zamian mieli płacić daninę w naturze i dostarczać piechotę do wojska.Siedem plemion słowiańskich zostało przeniesionych na zachód, aby chronić granicę z Kaganatem Awarów, podczas gdy Severi zostali przesiedleni we wschodnie Bałkany, aby strzec przełęczy do Cesarstwa Bizantyjskiego.Liczba Bułgarów Asparuha jest trudna do oszacowania.Vasil Zlatarski i John Van Antwerp Fine Jr. sugerują, że nie było ich szczególnie wielu, licząc około 10 000, podczas gdy Steven Runciman uważa, że ​​plemię musiało być znacznych rozmiarów.Bułgarzy osiedlili się głównie na północnym wschodzie, zakładając stolicę w Pliskach, która początkowo była kolosalnym obozowiskiem o powierzchni 23 km2, chronionym ziemnymi wałami.

W 680 cesarz bizantyjski Konstantyn IV, który niedawno pokonał Arabów , poprowadził wyprawę na czele ogromnej armii i floty, aby odeprzeć Bułgarów, ale poniósł katastrofalną klęskę z rąk Asparuha pod Onglos, bagnistym regionem w okolicach delcie Dunaju, gdzie Bułgarzy założyli ufortyfikowany obóz.Bitwa pod Ongal miała miejsce latem 680 roku w rejonie Ongal, nieokreślonym miejscu w delcie Dunaju i wokół niej, w pobliżu wyspy Peuce, w obecnym hrabstwie Tulcea w Rumunii.Toczyła się między Bułgarami, którzy niedawno najechali Bałkany, a Cesarstwem Bizantyjskim, które ostatecznie przegrało bitwę.Bitwa była kluczowa dla powstania Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego.

Zwycięstwo Asparuha doprowadziło do podboju Mezji przez Bułgarów i zawarcia pewnego rodzaju sojuszu między Bułgarami a lokalnymi grupami słowiańskimi (określanymi jako plemiona Severi i Siedmiu Słowian).Gdy w 681 r. Asparuh rozpoczął najazd przez góry do bizantyjskiej Tracji, Konstantyn IV postanowił ograniczyć swoje straty i zawrzeć traktat, na mocy którego Cesarstwo Bizantyjskie płaciło Bułgarom coroczną daninę.Wydarzenia te są postrzegane z perspektywy czasu jako utworzenie państwa bułgarskiego i uznanie go przez Cesarstwo Bizantyjskie.

Na północnym wschodzie wojna z Chazarami trwała i w roku 700 Chan Asparuh zginął w bitwie z nimi.Pomimo tego niepowodzenia konsolidacja kraju była kontynuowana pod rządami następcy Asparuha, Khana Tervela (700–721).W 705 roku pomógł obalonemu cesarzowi bizantyjskiemu Justynianowi II w odzyskaniu tronu w zamian za region Zagore w północnej Tracji, pierwszą ekspansję Bułgarii na południe od Bałkanów.Ponadto Tervel otrzymał tytuł Cezara i zasiadając na tronie obok cesarza, otrzymał hołd obywateli Konstantynopola i liczne dary.

Jednak trzy lata później Justynian próbował odzyskać oddane terytorium siłą, ale jego armia została pokonana pod Anchialus.Potyczki trwały do ​​716 r., kiedy to Khan Tervel podpisał z Bizancjum ważny układ, który określał granice i daninę bizantyjską, regulował stosunki handlowe oraz przewidywał wymianę jeńców i uciekinierów.

25 maja 717 r. Leon III Izauryjczyk został koronowany na cesarza Bizancjum.Latem tego samego roku Arabowie pod wodzą Maslamy ibn Abd al-Malika przekroczyli Dardanele i oblegli Konstantynopol z dużą armią i flotą.Leon III zwrócił się do Tervela z prośbą o pomoc, powołując się na traktat z 716 r., a Tervel się zgodził.Pierwsze starcie Bułgarów z Arabami zakończyło się zwycięstwem Bułgarów.Już w pierwszej fazie oblężenia Bułgarzy pojawili się na tyłach muzułmanów i duża część ich armii została zniszczona, a reszta znalazła się w pułapce.Arabowie zbudowali wokół swojego obozu dwa okopy zwrócone w stronę armii bułgarskiej i murów miasta.Kontynuowali oblężenie pomimo ostrej zimy ze 100-dniowymi opadami śniegu.Wiosną flota bizantyjska zniszczyła floty arabskie, które przybyły z nowym zaopatrzeniem i sprzętem, podczas gdy armia bizantyjska pokonała posiłki arabskie w Bitynii.Wreszcie wczesnym latem Arabowie stoczyli bitwę z Bułgarami, ale ponieśli miażdżącą klęskę.Według Teofanesa Wyznawcy Bułgarzy wymordowali w bitwie około 22 000 Arabów.Niedługo potem Arabowie rozpoczęli oblężenie.Większość historyków przypisuje zwycięstwo bizantyjsko-bułgarskie przede wszystkim zatrzymaniu arabskich ofensyw na Europę.

W 719 r. Tervel ponownie wtrącił się w wewnętrzne sprawy Cesarstwa Bizantyjskiego, gdy obalony cesarz Anastazjusz II poprosił go o pomoc w odzyskaniu tronu.Tervel dostarczył mu żołnierzy i 360 000 złotych monet.Anastazjusz pomaszerował do Konstantynopola, ale jego ludność odmówiła współpracy.W międzyczasie Leon III wysłał list do Tervela, w którym nalegał, aby szanował traktat i przedkładał pokój nad wojnę.Ponieważ Anastazjusz został porzucony przez swoich zwolenników, bułgarski władca przystał na prośby Leona III i zerwał stosunki z uzurpatorem.Wysłał także Leonowi III wielu spiskowców, którzy szukali schronienia w Pliskach.

Według Nominalia chanów bułgarskich (Imennik) Kormesiy panował 28 lat i był potomkiem królewskiego rodu Dulo.Według chronologii opracowanej przez Moskowa Kormesij panowałby w latach 715–721, a dłuższy okres odzwierciedlony w Imenniku wskazywałby na długość jego życia lub obejmowałby okres współpracy z poprzednikami.Inne chronologie datują panowanie Kormesija na lata 721–738, nie da się ich jednak pogodzić z danymi Imennika.Kormesiy spotyka się w związku z wydarzeniami towarzyszącymi traktatowi pokojowemu między Bułgarią a Cesarstwem Bizantyjskim pomiędzy 715 a 717 rokiem – chronologię należy ustalić na podstawie imion cesarza i patriarchy, którego to dotyczy – dla których naszym jedynym źródłem jest bizantyjski kronikarz Teofanes I. Spowiednik.Według Teofanesa traktat został podpisany przez Kormesija jako władcę Bułgarów.Kormesiy nie jest wspomniany w żadnym innym kontekście historycznym.Fakt, że nie ma wzmianek o wojnach między Bułgarią a Cesarstwem Bizantyjskim za jego panowania oznacza jednak, że utrzymywał on pokój między obydwoma krajami.

Sevar był władcą Bułgarii w VIII wieku.Nominalia chanów bułgarskich stwierdzają, że Sewar należał do klanu Dulo i rządził przez 15 lat.Niektóre chronologie umieszczają jego panowanie na latach 738–754.Według historyków, takich jak Steven Runciman i David Marshall Lang, Sevar był ostatnim władcą dynastii Dulo i wraz z Sevarem wymarł ród Hunów Attyli.

Wraz ze śmiercią Chana Sevara rządzący klan Dulo wymarł, a Chanat popadł w długi kryzys polityczny, podczas którego młody kraj był na skraju zagłady.W ciągu zaledwie piętnastu lat panowało siedmiu Chanów i wszyscy zostali zamordowani.Jedyne zachowane źródła z tego okresu są bizantyjskie i przedstawiają jedynie bizantyjski punkt widzenia na późniejsze zawirowania polityczne w Bułgarii .Opisują dwie frakcje walczące o władzę – tę, która dążyła do pokojowych stosunków z dominującym aż do 755 roku Imperium, oraz tę, która opowiadała się za wojną.Źródła te jako główny wątek tej wewnętrznej walki przedstawiają stosunki z Cesarstwem Bizantyjskim, nie wspominając o innych przyczynach, które dla elity bułgarskiej mogły być ważniejsze.Jest prawdopodobne, że głównym tematem walki były stosunki między dominującymi politycznie Bułgarami a liczniejszymi Słowianami, ale nie ma dowodów na cele rywalizujących ze sobą frakcji.

Kormisosz był władcą Bułgarii w VIII wieku.Na liście imion władców bułgarskich podano, że należał on do klanu Ukil (lub Vokil) i rządził przez 17 lat.Według chronologii opracowanej przez Moskowa Kormisosz panował od 737 do 754 r. Inne chronologie umieszczają jego panowanie na latach 753–756, ale nie da się ich pogodzić ze świadectwem „Namelisty” (lub wymagałoby to przyjęcia długiego okresu panowania współregencja).„Namelista” podkreśla fakt, że wstąpienie Kormisosza na tron ​​oznacza zmianę dynastii, nie jest jednak jasne, czy nastąpiło to w drodze przemocy.Panowanie Kormisosza zainaugurowało długotrwały okres wojny z Cesarstwem Bizantyjskim.Cesarz bizantyjski Konstantyn V Kopronimos rozpoczął umacnianie granicy i osadzanie Ormian i Syryjczyków w bizantyjskiej Tracji.W odpowiedzi Kormisosz zażądał zapłaty daniny, być może stanowiącej podwyżkę tradycyjnych opłat.Odrzucony Kormisosz najechał na Trację, docierając do Muru Anastazjańskiego rozciągającego się między Morzem Czarnym a Morzem Marmara, 40 km przed Konstantynopolem.Konstantyn V wyruszył ze swoją armią, pokonał Bułgarów i zmusił ich do ucieczki.

Vineh był władcą Bułgarii w połowie VIII wieku.Według Nominalia chanów bułgarskich Vineh panował siedem lat i był członkiem klanu Vokil.Vineh wstąpił na tron ​​po klęsce swojego poprzednika Kormisosza przez cesarza wschodniorzymskiego Konstantyna V. Ok.756 Konstantyn prowadził kampanię przeciwko Bułgarii drogą lądową i morską i pokonał armię bułgarską dowodzoną przez Vineha pod Marcellae (Karnobat).Pokonany monarcha wystąpił o pokój i zobowiązał się do wysłania własnych dzieci jako zakładników.W 759 r. Konstantyn ponownie najechał Bułgarię, ale tym razem jego armia wpadła w zasadzkę na przełęczach Starej Płaniny (bitwa na przełęczy Rishki).Vineh nie kontynuował swojego zwycięstwa i starał się przywrócić pokój.To zapewniło Vinehowi sprzeciw bułgarskiej szlachty, która doprowadziła do masakry Vineh wraz z rodziną, z wyjątkiem Pagana z Bułgarii.

W latach 755-775 cesarz bizantyjski Konstantyn V zorganizował dziewięć wypraw mających na celu eliminację Bułgarii i choć kilkakrotnie udało mu się pokonać Bułgarów, nigdy nie osiągnął swojego celu.W 759 r. cesarz poprowadził armię w kierunku Bułgarii, ale Chan Winek miał wystarczająco dużo czasu, aby zagrodzić kilka przełęczy.Kiedy Bizantyjczycy dotarli do przełęczy Rishki, wpadli w zasadzkę i zostali całkowicie pokonani.Bizantyjski historyk Teofanes Wyznawca napisał, że Bułgarzy zabili strateg Tracji Leona, dowódcę Dramatu i wielu żołnierzy.Khan Vinekh nie skorzystał z sprzyjającej okazji, aby wkroczyć na terytorium wroga i wystąpić o pokój.Akt ten był bardzo niepopularny wśród szlachty i chan został zamordowany w 761 roku.

Telets, członek klanu Ugain, był władcą Bułgarii od 762 do 765. Źródła bizantyjskie wskazują, że Telets zastąpili prawowitych władców Bułgarii .Te same źródła opisują Teletsa jako odważnego i energicznego mężczyznę w kwiecie wieku (około 30 lat).Uczeni przypuszczali, że Telets mógł należeć do antysłowiańskiej frakcji bułgarskiej szlachty.

Po wstąpieniu na tron ​​Telets poprowadził dobrze wyszkoloną i uzbrojoną armię przeciwko Cesarstwu Bizantyjskiemu i zdewastował strefę przygraniczną Cesarstwa, zapraszając cesarza do pojedynku sił.Cesarz Konstantyn V Kopronimos pomaszerował na północ 16 czerwca 763 r., podczas gdy inna armia była niesiona przez flotę złożoną z 800 statków (każdy przewożący piechotę i 12 jeźdźców) z zamiarem stworzenia ruchu okrążającego z północy.Energiczny chan bułgarski początkowo zagrodził przełęcze górskimi swoimi żołnierzami i około dwudziestoma tysiącami słowiańskich oddziałów pomocniczych i zajął dogodne pozycje na wzgórzach w pobliżu Anchialusa, ale pewność siebie i niecierpliwość skłoniły go do zejścia na niziny i szarży na wroga.Bitwa rozpoczęła się o godzinie 10 rano i trwała do zachodu słońca.Była długa i krwawa, ale ostatecznie Bizantyjczycy odnieśli zwycięstwo, choć stracili wielu żołnierzy, szlachtę i dowódców.Bułgarzy również ponieśli ciężkie straty i wielu zostało schwytanych, a Teletsowi udało się uciec.Konstantyn V wkroczył triumfalnie do swojej stolicy, a następnie zabił więźniów.Podobny los spotkał Teletsa: dwa lata później został zamordowany z powodu porażki.

Bizantyjczycy, mimo kilkukrotnego pokonania Bułgarów, nie byli w stanie ani podbić Bułgarii , ani narzucić jej zwierzchnictwa i trwałego pokoju, co świadczy o odporności, umiejętności bojowej i spójności ideologicznej państwa bułgarskiego.Zniszczenia sprowadzone do kraju przez dziewięć wypraw Konstantyna V zdecydowanie zjednoczyły Słowian za Bułgarami i znacznie zwiększyły niechęć do Bizancjum, zamieniając Bułgarię we wrogiego sąsiada.Działania wojenne trwały do ​​792 r., kiedy Khan Kardam odniósł ważne zwycięstwo w bitwie pod Marcellae, zmuszając Bizantyjczyków po raz kolejny do złożenia hołdu Chanom.Dzięki zwycięstwu kryzys został ostatecznie przezwyciężony, a Bułgaria wkroczyła w nowy wiek stabilna, silniejsza i skonsolidowana.

Pod wpływem posunięć Bizancjum mających na celu umocnienie władzy nad Słowianami w Macedonii i północnej Grecji oraz w odpowiedzi na najazd Bizancjum na ten kraj, Bułgarzy stawili czoła Cesarstwu Bizantyjskiemu.W 808 r. najechali dolinę rzeki Struma, pokonując armię bizantyjską, a w 809 r. zdobyli ważne miasto Serdica (współczesna Sofia).

W 811 cesarz bizantyjski Nikefor I rozpoczął zmasowaną ofensywę przeciwko Bułgarii, zajął, splądrował i spalił stolicę Pliskę, ale w drodze powrotnej armia bizantyjska została zdecydowanie pokonana w bitwie na przełęczy Varbitsa.Sam Nicefor I został zabity wraz z większością swoich żołnierzy, a jego czaszka została wyłożona srebrem i służyła jako kubek do picia.Bitwa pod Pliskami była jedną z największych klęsk w historii Bizancjum.Odstraszyło to władców bizantyjskich od wysyłania swoich wojsk na północ od Bałkanów przez ponad 150 lat później, co zwiększyło wpływy i rozprzestrzenienie się Bułgarów na zachód i południe Półwyspu Bałkańskiego, powodując wielkie rozszerzenie terytorialne Pierwszego Imperium Bułgarskiego.To był pierwszy raz, kiedy cesarz bizantyjski zginął w bitwie od bitwy pod Adrianopolem w 378 roku.

Krum przejął inicjatywę i w 812 r. przeniósł wojnę w kierunku Tracji, zdobywając kluczowy port nad Morzem Czarnym, Messembrię i ponownie pokonując Bizantyjczyków pod Wersinikią w 813 r., po czym zaproponował hojne porozumienie pokojowe.Jednak podczas negocjacji Bizantyjczycy próbowali zamordować Kruma.W odpowiedzi Bułgarzy splądrowali wschodnią Trację i zajęli ważne miasto Adrianopol, przesiedlając jego 10 000 mieszkańców do „ Bułgarii za Dunajem”.Rozwścieczony zdradą Bizantyjczyków Krum nakazał zniszczenie wszystkich kościołów, klasztorów i pałaców poza Konstantynopolem, schwytanych Bizantyjczyków wymordowano, a bogactwa z pałaców wysłano na wozach do Bułgarii.Następnie wszystkie fortece wroga w okolicach Konstantynopola i Morza Marmara zostały zdobyte i zrównane z ziemią.Zamki i osady w głębi wschodniej Tracji zostały splądrowane, a cały region zdewastowany.Następnie Krum wrócił do Adrianopola i wzmocnił siły oblegające.Przy pomocy mangoneli i taranów zmusił miasto do poddania się.Bułgarzy schwytali 10 000 osób, które przesiedlono do Bułgarii za Dunaj.Deportowano tam kolejnych 50 000 osób z innych osad w Tracji.Zimą Krum wrócił do Bułgarii i rozpoczął poważne przygotowania do ostatecznego ataku na Konstantynopol.Machiny oblężnicze trzeba było przewieźć do Konstantynopola 5000 pokrytych żelazem wozów ciągniętych przez 10 000 wołów.Jednak zmarł w szczytowym okresie przygotowań 13 kwietnia 814 r.

Następca Kruma Khan Omurtag (814–831) zawarł 30-letni traktat pokojowy z Bizantyjczykami, umożliwiając obu krajom odbudowę gospodarek i finansów po krwawych konfliktach w pierwszej dekadzie stulecia, ustanawiając granicę wzdłuż Erkesii rów pomiędzy Debeltos nad Morzem Czarnym a doliną rzeki Maricy w Kaługerze.Na zachodzie Bułgarzy kontrolowali Belgrad do lat dwudziestych XIX wieku, a północno-zachodnie granice z Cesarstwem Franków zostały mocno ugruntowane wzdłuż środkowego Dunaju do roku 827. Na północnym wschodzie Omurtag walczył z Chazarami wzdłuż rzeki Dniepr, która była najbardziej wysuniętą na wschód granicą Bułgarii .W stolicy Pliskach podjęto szeroko zakrojone prace budowlane, obejmujące budowę okazałego pałacu, świątyń pogańskich, rezydencji władcy, twierdzy, cytadeli, wodociągu i łaźni, głównie z kamienia i cegły.Omurtag rozpoczął w 814 r. prześladowania chrześcijan, zwłaszcza bizantyjskich jeńców wojennych osiadłych na północ od Dunaju.Ekspansja na południe i południowy zachód była kontynuowana pod rządami następców Omurtaga pod przewodnictwem zdolnego kavhana (pierwszego ministra) Isbula.

Pod rządami Khana Presiana (836–852) Bułgarzy zajęli większość Macedonii, a granice kraju sięgały Morza Adriatyckiego w pobliżu Valony i Morza Egejskiego.Historycy bizantyjscy nie wspominają o jakimkolwiek oporze wobec bułgarskiej ekspansji w Macedonii, co prowadzi do wniosku, że ekspansja miała w dużej mierze pokojowy charakter.W ten sposób Bułgaria stała się dominującą potęgą na Bałkanach.

Pomimo szeregu niepowodzeń militarnych panowanie Borysa I naznaczone było znaczącymi wydarzeniami, które ukształtowały historię Bułgarii i Europy.Wraz z chrystianizacją Bułgarii w 864 roku pogaństwo (tj. tengrizm) zostało zniesione.Zręczny dyplomata Borys I z powodzeniem wykorzystał konflikt między Patriarchatem Konstantynopola a papiestwem do zabezpieczenia autokefalicznego Kościoła bułgarskiego, rozwiązując w ten sposób obawy szlachty dotyczące ingerencji Bizancjum w wewnętrzne sprawy Bułgarii.Kiedy w 885 r. z Wielkich Moraw wypędzono uczniów świętych Cyryla i Metodego , Borys I udzielił im schronienia i pomocy, co ocaliło głagolit, a później przyczyniło się do rozwoju cyrylicy w literaturze presławiańskiej i słowiańskiej.Po abdykacji w 889 r. jego najstarszy syn i następca próbował przywrócić starą religię pogańską, ale został obalony przez Borysa I. Podczas soboru w Presławiu, który nastąpił po tym wydarzeniu, duchowieństwo bizantyjskie zostało zastąpione przez Bułgarów, a język grecki przez co jest obecnie znane jako staro-cerkiewno-słowiańskie.

Po zwycięskiej wojnie z Rascią, średniowiecznym państwem serbskim, trwająca ekspansja Bułgarii na zachód dotarła do granic Chorwacji.Siły bułgarskie najechały Chorwację mniej więcej w 853 lub 854 roku w północno-wschodniej Bośni, gdzie wówczas Chorwacja i Bułgaria graniczyły.Według dostępnych źródeł doszło do tylko jednej większej bitwy pomiędzy armią bułgarską a siłami chorwackimi.Źródła podają, że armia najeźdźców dowodzona przez potężnego bułgarskiego chana Borysa I walczyła z siłami księcia Trpimira na górzystym terytorium dzisiejszej północno-wschodniej Bośni i Hercegowiny w 854 roku. Dokładne miejsce i czas bitwy nie są znane ze względu na brak współczesnych relacje z bitwy.Ani strona bułgarska, ani chorwacka nie wyszła zwycięsko.Wkrótce potem zarówno Borys z Bułgarii, jak i Trpimir z Chorwacji zwrócili się ku dyplomacji i osiągnęli traktat pokojowy.Negocjacje zaowocowały długoterminowym zawarciem pokoju, przy czym granica między Księstwem Chorwacji a Chanatem Bułgarskim ustabilizowała się na rzece Drinie (między dzisiejszą Bośnią i Hercegowiną a Republiką Serbii).

Pomimo wszystkich niepowodzeń militarnych i klęsk żywiołowych zręczna dyplomacja Borysa I zapobiegła stratom terytorialnym i utrzymała królestwo w stanie nienaruszonym.W tej złożonej sytuacji międzynarodowej chrześcijaństwo stało się atrakcyjne jako religia już w połowie IX wieku, ponieważ zapewniało lepsze możliwości zawierania wiarygodnych sojuszy i stosunków dyplomatycznych.Biorąc to pod uwagę, a także szereg czynników wewnętrznych, Borys I nawrócił się na chrześcijaństwo w 864 roku, przyjmując tytuł Kniaza (księcia).Wykorzystując walkę pomiędzy papiestwem w Rzymie a Ekumenicznym Patriarchatem Konstantynopola, Borys I znakomicie manewrował, aby zapewnić niezależność nowo utworzonego Kościoła bułgarskiego.Aby sprawdzić możliwość ingerencji Bizancjum w wewnętrzne sprawy Bułgarii , sponsorował uczniów braci Cyryla i Metodego do tworzenia literatury w języku starobułgarskim.Borys I bezlitośnie rozprawił się ze sprzeciwem wobec chrystianizacji Bułgarii, stłumiając bunt szlachty w 866 r. i obalając własnego syna Włodzimierza (889–893), gdy ten próbował przywrócić tradycyjną religię.W 893 r. zwołał sobór w Presławiu, na którym postanowiono przenieść stolicę Bułgarii z Plisk do Presławia, wygnać z kraju duchowieństwo bizantyjskie i zastąpić je duchownymi bułgarskimi, a język starobułgarski miał zastąpić język starobułgarski. Grecki w liturgii.Bułgaria miała stać się głównym zagrożeniem dla stabilności i bezpieczeństwa Cesarstwa Bizantyjskiego w X wieku.

Udane kampanie Symeona przeciwko Bizantyjczykom, Madziarom i Serbom doprowadziły Bułgarię do największej w historii ekspansji terytorialnej, czyniąc ją najpotężniejszym państwem we współczesnej Europie Wschodniej i Południowo-Wschodniej.Jego panowanie było także okresem niezrównanego dobrobytu kulturalnego i oświecenia, nazwanego później złotym wiekiem kultury bułgarskiej.Za panowania Symeona Bułgaria rozciągała się na terytorium pomiędzy Morzem Egejskim, Adriatykiem i Morzem Czarnym.Nowo niezależna bułgarska Cerkiew prawosławna stała się pierwszym nowym patriarchatem obok pentarchii, a bułgarskie tłumaczenia tekstów chrześcijańskich na głagolicę i cyrylicę rozprzestrzeniły się po całym ówczesnym słowiańskim świecie.Alfabet cyrylicy powstał w Presławskiej Szkole Literackiej w latach 90. XIX wieku.W połowie swego panowania Symeon przyjął tytuł cesarza (cara), wcześniej nazywany księciem (Kniazem).

Złoty Wiek Bułgarii to okres rozkwitu kulturalnego Bułgarii za panowania cesarza Symeona I Wielkiego.Termin ten został ukuty przez Spiridona Palauzova w połowie XIX wieku.W tym okresie nastąpił rozwój literatury, pisarstwa, sztuki, architektury i reform liturgicznych.Stolica Presław została zbudowana w stylu bizantyjskim, aby rywalizować z Konstantynopolem.Do najbardziej niezwykłych budowli miasta należał Okrągły Kościół, zwany także Złotym Kościołem, oraz pałac cesarski.W tym czasie powstała i malowała ceramikę presłowiańską, wzorowaną na najbardziej prestiżowych wzorach bizantyjskich.Kronika z XI wieku poświadcza, że ​​Symeon I budował Presław przez 28 lat.Symeon I skupił wokół siebie tzw. krąg Symeona, w skład którego wchodzili jedni z najwybitniejszych autorów literackich średniowiecznej Bułgarii.Sam Symeon I rzekomo był aktywny jako pisarz: czasami przypisuje się mu dzieła Zlatostruy (Złoty Potok) i dwa zbiory Symeona (Svetoslavian).Do najważniejszych gatunków należały budujące chrześcijańskie pochwały oratorskie, żywoty świętych, hymny i poezja, kroniki i narracje historyczne.

W Bułgarii Klemens z Ochrydy i Naum z Presławia stworzyli (a raczej skompilowali) nowy alfabet, który nazwano cyrylicą i został uznany za alfabet urzędowy w Bułgarii w 893 r. Język słowiański został uznany za oficjalny w tym samym roku.W następnych stuleciach alfabet ten został przejęty przez inne ludy i państwa słowiańskie.Wprowadzenie liturgii słowiańskiej zbiegło się z ciągłym rozwojem kościołów i klasztorów Borysa w całym jego królestwie.

Wojna bizantyjsko- bułgarska z lat 894–896 toczyła się pomiędzy Cesarstwem Bułgarskim a Cesarstwem Bizantyjskim w wyniku decyzji cesarza bizantyjskiego Leona VI o przeniesieniu rynku bułgarskiego z Konstantynopola do Salonik, co znacznie zwiększyłoby wydatki bułgarskich kupców .Po klęsce armii bizantyjskiej w początkowej fazie wojny w 894 r. Leon VI zwrócił się o pomoc do Węgrów zamieszkujących wówczas stepy na północnym wschodzie Bułgarii.Z pomocą floty bizantyjskiej w 895 r. Węgrzy najechali Dobrudzę i pokonali wojska bułgarskie.Symeon I wezwał do rozejmu i celowo przeciągnął negocjacje z Bizantyjczykami do czasu uzyskania pomocy Pieczyngów.

Po uporaniu się z presją Madziarów i Bizantyjczyków Symeon mógł swobodnie zaplanować kampanię przeciwko Madziarom w poszukiwaniu zemsty.Negocjował utworzenie wspólnych sił ze wschodnimi sąsiadami Madziarów, Pieczyngami.Wykorzystując inwazję Madziarów na ziemie sąsiednich Słowian w 896 r. jako casus belli, Symeon wraz ze swoimi sojusznikami Pieczyngami ruszył przeciwko Madziarom, pokonując ich całkowicie w bitwie pod południowym Buh i zmuszając ich do opuszczenia Etelköz na zawsze i osiedlenia się w Panonii.Po klęsce Madziarów Symeon ostatecznie uwolnił jeńców bizantyjskich w zamian za Bułgarów schwytanych w 895 roku.

Bitwa pod Boulgarophygon toczyła się latem 896 roku w pobliżu miasta Bulgarophygon, współczesnego Babaeski w Turcji, pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim a Pierwszym Cesarstwem Bułgarskim.Rezultatem była zagłada armii bizantyjskiej, co zadecydowało o zwycięstwie Bułgarii w wojnie handlowej toczącej się w latach 894–896.Wojna zakończyła się traktatem pokojowym, który formalnie obowiązywał do około śmierci Leona VI w 912 r. i na mocy którego Bizancjum było zobowiązane do płacenia Bułgarii corocznej daniny w zamian za powrót rzekomo 120 000 wziętych do niewoli bizantyjskich żołnierzy i cywilów.Na mocy traktatu Bizantyjczycy scedowali także obszar między Morzem Czarnym a Strandżą na rzecz Cesarstwa Bułgarskiego, a Bułgarzy obiecali również nie najeżdżać terytorium Bizancjum.Symeon często łamał traktat pokojowy z Bizancjum, kilkakrotnie atakując i podbijając terytorium Bizancjum, jak na przykład w 904 r., kiedy bułgarskie najazdy zostały wykorzystane przez Arabów pod wodzą bizantyjskiego renegata Leona z Trypolisu do podjęcia kampanii morskiej i zajęcia Salonik.Po splądrowaniu miasta przez Arabów było ono łatwym celem dla Bułgarii i pobliskich plemion słowiańskich.Aby odwieść Symeona od zajęcia miasta i zasiedlenia go Słowianami, Leon VI został zmuszony do dalszych ustępstw terytorialnych na rzecz Bułgarów we współczesnym regionie Macedonii.Na mocy traktatu z 904 r. wszystkie zamieszkałe przez Słowian ziemie współczesnej południowej Macedonii i południowej Albanii zostały scedowane na Cesarstwo Bułgarskie, przy czym linia graniczna przebiegała około 20 kilometrów na północ od Salonik.

Wojny bułgarsko -serbskie z lat 917–924 były serią konfliktów toczonych między Cesarstwem Bułgarskim a Księstwem Serbii w ramach większej wojny bizantyjsko-bułgarskiej z lat 913–927.Po unicestwieniu armii bizantyjskiej przez Bułgarów w bitwie pod Achelous, dyplomacja bizantyjska podżegała Księstwo Serbii do ataku na Bułgarię od zachodu.Bułgarzy poradzili sobie z tym zagrożeniem i zastąpili serbskiego księcia własnym protegowanym.W kolejnych latach oba imperia rywalizowały o kontrolę nad Serbią.W 924 r. Serbowie ponownie powstali, wpadli w zasadzkę i pokonali małą armię bułgarską.Taki obrót wydarzeń wywołał zakrojoną na szeroką skalę kampanię odwetową, która zakończyła się aneksją Serbii pod koniec tego samego roku.Natarcie Bułgarii na Bałkanach Zachodnich zostało powstrzymane przez Chorwatów, którzy pokonali armię bułgarską w 926 roku.

W 917 szczególnie silna armia bizantyjska dowodzona przez Leona Fokasa Starszego, syna Nikeforosa Fokasa, najechała Bułgarię w towarzystwie floty bizantyjskiej pod dowództwem Romana Lekapenosa, która popłynęła do bułgarskich portów Morza Czarnego.W drodze do Mesembrii (Nesebǎr), gdzie miały zostać wzmocnione przez żołnierzy przewożonych przez marynarkę wojenną, siły Fokasa zatrzymały się, aby odpocząć w pobliżu rzeki Acheloos, niedaleko portu Anchialos (Pomorie).Poinformowany o inwazji Symeon rzucił się, by przechwycić Bizantyjczyków i zaatakował ich z pobliskich wzgórz, gdy odpoczywali zdezorganizowani.W bitwie pod Acheloos stoczonej 20 sierpnia 917 r., jednej z największych w historii średniowiecza, Bułgarzy całkowicie rozgromili Bizantyjczyków i zabili wielu ich dowódców, chociaż Fokasowi udało się uciec do Mesembrii.Kilkadziesiąt lat później diakon Leon napisał, że „stosy kości nadal można zobaczyć nad rzeką Acheloos, gdzie wówczas haniebnie zabito uciekającą armię Rzymian”.Bitwa pod Acheloosem była jedną z najważniejszych bitew długich wojen bizantyjsko-bułgarskich.Zapewniło to ustępstwo w zakresie tytułu cesarskiego na rzecz władców bułgarskich, a tym samym mocno ugruntowało rolę Bułgarii jako kluczowego gracza w Europie.

Podczas gdy zwycięska armia bułgarska maszerowała na południe, bizantyjski dowódca Leo Fokas, który przeżył pod Achelous, dotarł drogą morską do Konstantynopola i zebrał ostatnie wojska bizantyjskie, aby przechwycić wroga przed dotarciem do stolicy.Obie armie starły się w pobliżu wioski Katasyrtai na obrzeżach miasta i po nocnej walce Bizantyjczycy zostali całkowicie wyparci z pola bitwy.Ostatnie bizantyjskie siły zbrojne zostały dosłownie zniszczone i droga do Konstantynopola została otwarta, ale Serbowie zbuntowali się na zachodzie, a Bułgarzy postanowili zabezpieczyć swoje tyły przed ostatecznym atakiem na stolicę Bizancjum, co dało wrogowi cenny czas na odzyskanie sił.

Symeon I planował zabezpieczyć swoją pozycję w Konstantynopolu poprzez małżeństwo swojej córki z małym cesarzem Konstantynem VII (r. 913–959), stając się tym samym bazyleopatorem (teściem) i opiekunem Konstantyna VII.Jednak w 919 admirał Romanos Lekapenos poślubił swoją córkę Konstantynowi VII, a w 920 ogłosił się najstarszym cesarzem, rujnując ambicje Symeona I, by wstąpić na tron ​​środkami dyplomatycznymi.Aż do śmierci bułgarski monarcha nigdy nie uznał legalności wstąpienia Romana na tron.Tym samym na początku 921 roku Symeon I nie odpowiedziałem na propozycję patriarchy ekumenicznego Mikołaja Mystikosa, aby zaręczyć jedną z jego córek lub synów z potomstwem Romana I i wysłałem swoją armię do bizantyjskiej Tracji, docierając do Katasyrtai na przedmieściach Konstantynopola .Bitwa pod Pegae miała miejsce w miejscowości zwanej Pegae (tj. „źródło”), nazwanej na cześć pobliskiego kościoła Najświętszej Marii Panny Źródła.Linie bizantyjskie upadły już po pierwszym bułgarskim ataku, a ich dowódcy uciekli z pola bitwy.W późniejszej porażce większość żołnierzy bizantyjskich została zabita od miecza, utonęła lub została wzięta do niewoli.W 922 r. Bułgarzy kontynuowali udane kampanie w bizantyjskiej Tracji, zdobywając wiele miast i twierdz, w tym Adrianopol, najważniejsze miasto Tracji, i Bizye.W czerwcu 922 r. starli się z kolejną armią bizantyjską i pokonali ją pod Konstantynopolem, potwierdzając bułgarską dominację na Bałkanach.Jednak sam Konstantynopol pozostawał poza ich zasięgiem, ponieważ Bułgarii brakowało siły morskiej, aby rozpocząć udane oblężenie.Próby bułgarskiego cesarza Symeona I, aby wynegocjować wspólny bułgarsko-arabski atak na miasto z Fatymidami , zostały odkryte przez Bizantyjczyków i odparte.

Symeon I wysłał małą armię dowodzoną przez Thedore'a Sigritsę i Marmais, ale wpadli w zasadzkę i zabili.Zaharija wysłał ich głowy i zbroję do Konstantynopola.Akcja ta wywołała poważną kampanię odwetową w 924 r. Wysłano duże siły bułgarskie, którym towarzyszył nowy kandydat, Časlav, urodzony w Presławiu przez matkę Bułgarkę.Bułgarzy spustoszyli wieś i zmusili Zahariję do ucieczki do Królestwa Chorwacji.Tym razem jednak Bułgarzy postanowili zmienić podejście do Serbów.Wezwali wszystkich serbskich żupanów do złożenia hołdu Časlavowi, kazali ich aresztować i wywieźć do Presławia.Serbia została zaanektowana jako prowincja bułgarska, poszerzając granicę kraju o Chorwację, która osiągnęła wówczas apogeum i okazała się niebezpiecznym sąsiadem.Aneksja była postrzegana przez Bułgarów jako konieczne posunięcie, ponieważ Serbowie okazali się niewiarygodnymi sojusznikami, a Symeon I zaczął uważać na nieunikniony schemat wojny, przekupstwa i dezercji.Według książki Konstantyna VII De Administrando Imperio Simeon przesiedliłem całą ludność do wnętrza Bułgarii , a ci, którzy uniknęli niewoli, uciekli do Chorwacji, pozostawiając kraj opuszczony.

Celem Symeona było pokonanie Cesarstwa Bizantyjskiego i podbicie Konstantynopola.Aby osiągnąć swój cel, Symeon kilkakrotnie najeżdżał wschodnie i środkowe Bałkany, okupował Serbię i ostatecznie zaatakował Chorwację.Rezultatem bitwy było miażdżące zwycięstwo Chorwatów.W 926 wojska Symeona pod dowództwem Alogobotura najechały Chorwację, wówczas sojusznika Bizancjum, ale zostały całkowicie pokonane przez armię króla Tomisława w bitwie na wyżynach bośniackich.

Piotr I negocjował traktat pokojowy z rządem bizantyjskim.Cesarz bizantyjski Roman I Lakapenos chętnie przyjął propozycję pokoju i zaaranżował dyplomatyczne małżeństwo między swoją wnuczką Marią a bułgarskim monarchą.W październiku 927 Piotr przybył pod Konstantynopol, aby spotkać się z Romanami i podpisał traktat pokojowy, poślubiając Marię 8 listopada w kościele Zoödochos Pege.Aby zaznaczyć nową erę w stosunkach bułgarsko-bizantyjskich, księżniczce zmieniono imię na Eirene („pokój”).Uważa się, że rozległy skarb Presławia stanowi część posagu księżniczki.Traktat z 927 r. faktycznie stanowi owoc sukcesów militarnych i inicjatyw dyplomatycznych Symeona, umiejętnie kontynuowanych przez rząd jego syna.Pokój został uzyskany po przywróceniu granic do tych określonych w traktatach z 897 i 904 r. Bizantyjczycy uznali tytuł cesarza bułgarskiego monarchy (bazyleus, car) i status autokefału bułgarskiego patriarchatu, jednocześnie płacąc Bułgarii coroczną daninę przez odnowiło się Cesarstwo Bizantyjskie.

Pomimo traktatu i w dużej mierze pokojowej epoki, która po nim nastąpiła, strategiczna pozycja imperium bułgarskiego pozostała trudna.Kraj otaczali agresywni sąsiedzi – od północnego zachodu Madziarowie , od północnego wschodu Pieczyngowie i rosnąca potęga Rusi Kijowskiej , a od południa Cesarstwo Bizantyjskie, które okazało się niesolidnym sąsiadem.

Stosunki z Cesarstwem Bizantyjskim pogorszyły się po śmierci żony Piotra w połowie lat sześćdziesiątych XX wieku.Zwycięski nad Arabami cesarz Nikefor II Fokas w 966 r. odmówił płacenia Bułgarii rocznej daniny, uskarżając się na sojusz Bułgarii z Madziarami , i podjął pokaz siły na granicy bułgarskiej.Odwiedziony od bezpośredniego ataku na Bułgarię, Nikefor II wysłał posłańca do księcia ruskiego Światosława Igorewicza, aby zorganizował atak Rusi na Bułgarię od północy.Światosław chętnie rozpoczął kampanię z ogromnymi siłami 60 000 żołnierzy, rozgromił Bułgarów nad Dunajem i pokonał ich w bitwie pod Silistrą, zdobywając w 968 r. około 80 bułgarskich twierdz. Bizantyjczycy zachęcali władcę Rusi Światosława do ataku na Bułgarię, prowadząc do klęski wojsk bułgarskich i okupacji północnej i północno-wschodniej części kraju przez Rusów na kolejne dwa lata.

Bitwa pod Silistra miała miejsce wiosną 968 roku w pobliżu bułgarskiego miasta Silistra, ale najprawdopodobniej na współczesnym terytorium Rumunii.Toczyła się ona pomiędzy armiami Bułgarii i Rusi Kijowskiej i zakończyła się zwycięstwem Rusi.Na wieść o klęsce cesarz bułgarski Piotr I abdykował.Najazd księcia ruskiego Światosława był ciężkim ciosem dla imperium bułgarskiego.Oszołomiony sukcesem swego sojusznika i podejrzliwy co do jego faktycznych zamiarów, cesarz Nikefor II pospieszył zawrzeć pokój z Bułgarią i zaaranżował małżeństwo swoich podopiecznych, nieletnich cesarzy Bazylego II i Konstantyna VIII, z dwiema bułgarskimi księżniczkami.Dwóch synów Piotra wysłano do Konstantynopola jako negocjatorów i zakładników honorowych.W międzyczasie Piotrowi udało się zapewnić odwrót sił ruskich, podburzając tradycyjnych sojuszników Bułgarii, Pieczyngów, do ataku na sam Kijów.

Krótki pobyt Światosława na południu rozbudził w nim pragnienie podboju tych żyznych i bogatych ziem.Do tego zamiaru najwyraźniej zachęcał go były wysłannik bizantyjski Kalokyros, który pragnął dla siebie korony cesarskiej.W ten sposób po pokonaniu Pieczyngów mianował namiestników, którzy mieli rządzić Rosją pod jego nieobecność, i ponownie skierował wzrok na południe.Latem 969 r. Światosław powrócił w sile do Bułgarii w towarzystwie sprzymierzonych kontyngentów Pieczyngów i Madziarów .Pod jego nieobecność Perejasławiec został odzyskany przez Borysa II;bułgarscy obrońcy podjęli zaciętą walkę, ale Światosław szturmował miasto.Następnie Borys i Roman skapitulowali, a Rus szybko przejęła kontrolę nad wschodnią i północną Bułgarią, umieszczając garnizony w Dorostolonie i bułgarskiej stolicy Presławiu.Tam Borys nadal mieszkał i sprawował nominalną władzę jako wasal Światosława.W rzeczywistości był niewiele więcej niż figurantem, zatrzymanym w celu złagodzenia bułgarskiej niechęci i reakcji na obecność Rusi.Wydaje się, że Światosławowi udało się pozyskać wsparcie Bułgarii.Do jego armii w znacznej liczbie dołączyli bułgarscy żołnierze, częściowo skuszeni perspektywą łupów, ale także zwabieni antybizantyjskimi zamysłami Światosława i prawdopodobnie udobruchani wspólnym słowiańskim dziedzictwem.Sam władca Rusi uważał, aby nie zrazić swoich nowych poddanych: zabronił swojej armii grabieży wsi i plądrowania miast, które poddały się pokojowo.W ten sposób plan Nikefora przyniósł odwrotny skutek: zamiast słabej Bułgarii na północnej granicy imperium utworzono nowy, wojowniczy naród, a Światosław wykazał wszelki zamiar kontynuowania natarcia na południe, do Bizancjum.

Na początku 970 r. armia ruska z dużymi kontyngentami Bułgarów, Pieczyngów i Węgrów przekroczyła Bałkany i skierowała się na południe.Rusi szturmowali miasto Philippopolis (obecnie Płowdiw) i według Leona Diakona wbili na pal 20 000 ocalałych mieszkańców.Skleros z armią liczącą 10 000–12 000 ludzi stawił czoła natarciu Rusi w pobliżu Arcadiopolis (obecnie Luleburgaz) wczesną wiosną 970 r. Bizantyjski generał, którego armia była znacznie przewaga liczebna, wykorzystał pozorowany odwrót, aby odciągnąć kontyngent Pieczyngów od głównych armię w przygotowaną zasadzkę.Główna armia ruska wpadła w panikę i uciekła, ponosząc ciężkie straty z rąk ścigających Bizantyjczyków.Bizantyjczycy nie byli w stanie wykorzystać tego zwycięstwa ani ścigać resztek armii ruskiej, odkąd Bardas Fokas wzniósł bunt w Azji Mniejszej.W konsekwencji Bardas Skleros i jego ludzie zostali wycofani do Azji Mniejszej, podczas gdy Światosław ograniczył swoje siły na północ od Gór Bałkańskich.Jednak wiosną następnego roku, gdy bunt Fokasa został stłumiony, sam Tzimiskes na czele swojej armii ruszył na północ, do Bułgarii .Bizantyjczycy zajęli stolicę Bułgarii Presław, pojmali bułgarskiego cara Borysa II i zamknęli Rusów w twierdzy Dorostolon (współczesna Silistra).Po trzymiesięcznym oblężeniu i serii zaciętych bitew pod murami miasta Światosław przyznał się do porażki i opuścił Bułgarię.

Chociaż ceremonia w 971 r. miała być symbolicznym zakończeniem imperium bułgarskiego, Bizantyjczykom nie udało się przejąć kontroli nad zachodnimi prowincjami Bułgarii .Pozostali oni pod władzą swoich własnych namiestników, a zwłaszcza rodziny szlacheckiej prowadzonej przez czterech braci zwanych Kometopouloi (tj. „synami hrabiego”), imieniem Dawid, Mojżesz, Aron i Samuel.Ruch ten został uznany przez cesarza bizantyjskiego za „bunt”, ale najwyraźniej postrzegał siebie jako rodzaj regencji pojmanego Borysa II.Kiedy zaczęli napadać na sąsiednie terytoria pod panowaniem Bizancjum, rząd bizantyjski zastosował fortel mający na celu skompromitowanie przywództwa tej „buntu”.Wiązało się to z umożliwieniem Borysowi II i jego bratowi Romanowi ucieczki z honorowej niewoli na dworze bizantyjskim w nadziei, że ich przybycie do Bułgarii spowoduje podział między Kometopouloi i innymi przywódcami bułgarskimi.Gdy Borys II i Roman wkroczyli na region znajdujący się pod kontrolą Bułgarii w 977 r., Borys II zsiadł z konia i wyprzedził swojego brata.Borys, ze względu na swój strój, wzięty za osobistości bizantyjskiego, został postrzelony w klatkę piersiową przez głuchoniemy patrol graniczny.Romanowi udało się przedstawić pozostałym strażnikom i został należycie przyjęty na cesarza.

W latach 977–997 był generałem pod rządami Romana I Bułgarii , drugiego żyjącego syna cesarza Piotra I Bułgarii i współrządził z nim, ponieważ Rzymian nadał mu dowództwo nad armią i skuteczną władzę królewską.Gdy Samuel walczył o zachowanie niezależności swojego kraju od Cesarstwa Bizantyjskiego, jego rządy charakteryzowały się ciągłą wojną przeciwko Bizantyjczykom i ich równie ambitnemu władcy Bazylemu II .We wczesnych latach Samuel zdołał zadać Bizantyjczykom kilka poważnych porażek i rozpocząć ofensywne kampanie na ich terytorium.Pod koniec X wieku wojska bułgarskie podbiły serbskie księstwo Duklja i poprowadziły kampanie przeciwko królestwom Chorwacji i Węgier .Jednak od 1001 roku był zmuszony głównie bronić Cesarstwa przed przeważającymi armiami bizantyjskimi.

Bitwa u bram Trajana była bitwą pomiędzy siłami bizantyjskimi i bułgarskimi w roku 986. Była to największa porażka Bizantyjczyków pod wodzą cesarza Bazylego II .Po nieudanym oblężeniu Sofii wycofał się do Tracji, ale został otoczony przez armię bułgarską pod dowództwem Samuila w górach Srednej Górze.Armia bizantyjska została unicestwiona, a sam Bazyli ledwo uciekł.

W odpowiedzi armia bizantyjska pod dowództwem Nikefora Uranosa została wysłana w pogoń za Bułgarami, którzy wrócili na północ, aby jej sprostać.Obie armie spotkały się w pobliżu zalanej rzeki Spercheios.Bizantyńczycy znaleźli miejsce do przeprawy i w nocy 19 lipca 996 r. zaskoczyli nieprzygotowaną armię bułgarską i rozgromili ją w bitwie pod Spercheios.Ramię Samuela zostało ranne i ledwo uniknął niewoli;on i jego syn rzekomo udawali śmierć. Po zapadnięciu zmroku udali się do Bułgarii i przeszli 400 kilometrów (249 mil) do domu.Bitwa była poważną porażką armii bułgarskiej.Samuil początkowo wykazywał gotowość do negocjacji, jednak na wieść o śmierci w więzieniu oficjalnego władcy Bułgarii Romana, ogłosił się jedynym prawowitym carem i kontynuował wojnę.

W 998 roku Samuel rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę kampanię przeciwko Duklji, aby zapobiec sojuszowi księcia Jovana Włodzimierza z Bizancjum.Kiedy wojska bułgarskie dotarły do ​​Duklji, serbski książę i jego lud wycofali się w góry.Samuel pozostawił część armii u podnóża gór i poprowadził pozostałych żołnierzy do oblężenia nadmorskiej fortecy Ulcinj.Chcąc zapobiec rozlewowi krwi, poprosił Jovana Vladimira o poddanie się.Po odmowie księcia część serbskiej szlachty zaoferowała Bułgarom swoje usługi, a gdy stało się jasne, że dalszy opór jest bezowocny, Serbowie poddali się.Jovan Władimir został zesłany do pałaców Samuela w Prespie.Wojska bułgarskie udały się przez Dalmację, przejmując kontrolę nad Kotorem i udając się do Dubrownika.Choć nie udało im się zdobyć Dubrownika, zdewastowali okoliczne wsie.Następnie armia bułgarska zaatakowała Chorwację, wspierając zbuntowanych książąt Krešimira III i Gojslava, i posunęła się na północny zachód aż do Splitu, Trogiru i Zadaru, następnie na północny wschód przez Bośnię i Raškę i wróciła do Bułgarii .Ta wojna chorwacko-bułgarska pozwoliła Samuelowi na zainstalowanie w Chorwacji monarchów wasali.Krewny Samuela, Kosara, zakochał się w pojmanym Jovanie Władimirze.Para pobrała się po uzyskaniu zgody Samuela, a Jovan wrócił na swoje ziemie jako bułgarski urzędnik wraz ze swoim wujem Dragomirem, któremu Samuel ufał.Tymczasem księżniczka Miroslava zakochała się w bizantyjskim szlachcicu jeńcu Aszocie, synu Gregoriosa Taronitesa, zmarłego gubernatora Salonik, i zagroziła popełnieniem samobójstwa, jeśli nie pozwolono jej go poślubić.Samuel ustąpił i mianował Ashot gubernatorem Dyrrhachium.Samuel przypieczętował także sojusz z Madziarami , kiedy jego najstarszy syn i następca tronu, Gavril Radomir, poślubił córkę wielkiego księcia węgierskiego Gézy.

W 1003 r. Bazyli II rozpoczął kampanię przeciwko Pierwszemu Cesarstwu Bułgarskiemu i po ośmiu miesiącach oblężenia zdobył ważne miasto Widin na północnym zachodzie.Bułgarski kontratak w przeciwnym kierunku w stronę Odrina nie odciągnął go od celu i po zajęciu Widinu pomaszerował na południe doliną Morawy, niszcząc po drodze bułgarskie zamki.W końcu Bazyli II dotarł w okolice Skopje i dowiedział się, że obóz armii bułgarskiej znajdował się bardzo blisko, po drugiej stronie rzeki Wardar.Samuil z Bułgarii polegał na wysokich wodach rzeki Wardar i nie podjął żadnych poważnych środków ostrożności, aby zabezpieczyć obóz.O dziwo, okoliczności były takie same jak podczas bitwy pod Spercheios siedem lat wcześniej i scenariusz walki był podobny.Bizantyjczykom udało się znaleźć fiord, przekroczyli rzekę i nocą zaatakowali nieuważnych Bułgarów.Nie mogąc skutecznie stawić oporu Bułgarzy wkrótce się wycofali, pozostawiając obóz i namiot Samuila w rękach Bizantyjczyków.Podczas tej bitwy Samuilowi ​​udało się uciec i skierować się na wschód.

Bitwa pod Kleidionem miała miejsce w dolinie pomiędzy górami Belasitsa i Ograzhden, w pobliżu współczesnej bułgarskiej wioski Klyuch.Decydujące starcie miało miejsce 29 lipca wraz z atakiem od tyłu sił pod dowództwem bizantyjskiego generała Nikeforosa Xiphiasa, który przedostał się na pozycje bułgarskie.Bitwa, która nastąpiła, była poważną porażką Bułgarów.Bułgarscy żołnierze zostali schwytani i rzekomo oślepieni na rozkaz Bazylego II , znanego później jako „Pogromca Bułgarów”.Samuel przeżył bitwę, ale dwa miesiące później zmarł na atak serca, wywołany podobno widokiem swoich niewidomych żołnierzy.Chociaż starcie nie zakończyło Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego, bitwa pod Kleidion zmniejszyła jego zdolność do przeciwstawienia się nacieraniu Bizancjum i została uznana za kluczowe spotkanie wojny z Bizancjum.

Opór trwał jeszcze przez cztery lata pod rządami Gavrila Radomira (1014–1015) i Iwana Władysława (1015–1018), ale po upadku tego ostatniego podczas oblężenia Dyrrhachium szlachta poddała się Bazylemu II , a Bułgaria została zaanektowana przez Imperium Bizantyjskie.Bułgarska arystokracja zachowała swoje przywileje, choć wielu szlachciców zostało przeniesionych do Azji Mniejszej, pozbawiając Bułgarów ich naturalnych przywódców.Chociaż Patriarchat Bułgarski został zdegradowany do rangi arcybiskupstwa, zachował swoje stolice i cieszył się uprzywilejowaną autonomią.Serbowie i Chorwaci zostali zmuszeni do uznania zwierzchnictwa cesarza bizantyjskiego po roku 1018. Po raz pierwszy od VII wieku granice Cesarstwa Bizantyjskiego zostały przywrócone do Dunaju, co umożliwiło Bizancjum kontrolowanie całego Półwyspu Bałkańskiego od Dunaju do Peloponez i od Morza Adriatyckiego do Morza Czarnego.Pomimo kilku poważnych prób przywrócenia niepodległości Bułgaria pozostawała pod panowaniem bizantyjskim aż do wyzwolenia kraju przez braci Asen i Piotr w 1185 r., ustanawiając Drugie Cesarstwo Bułgarskie .

Państwo bułgarskie istniało przed powstaniem narodu bułgarskiego.Przed powstaniem państwa bułgarskiego Słowianie zmieszali się z rdzenną ludnością tracką.Po roku 681 wzrosła liczba ludności i gęstość osadnictwa, a różnice pomiędzy poszczególnymi plemionami słowiańskimi stopniowo zanikały wraz z uregulowaniem komunikacji pomiędzy regionami kraju.W drugiej połowie IX wieku Bułgarzy i Słowianie oraz zromanizowani lub zhellenizowani Trakowie żyli razem przez prawie dwa stulecia, a liczni Słowianie byli na dobrej drodze do asymilacji Traków i Bułgarów.Wielu Bułgarów zaczęło już używać słowiańskiego języka starobułgarskiego, podczas gdy język bułgarski kasty rządzącej stopniowo wymarł, pozostawiając jedynie pewne słowa i wyrażenia. Chrystianizacja Bułgarii, ustanowienie języka starobułgarskiego jako języka państwa i kościoła pod rządami Borys I i utworzenie w kraju cyrylicy były głównymi środkami do ostatecznego ukształtowania się narodu bułgarskiego w IX wieku;obejmowało to Macedonię, gdzie bułgarski chan Kuber ustanowił państwo istniejące równolegle z imperium bułgarskim Khana Asparuha.Nowa religia zadała miażdżący cios przywilejom starej bułgarskiej arystokracji;w tym czasie wielu Bułgarów prawdopodobnie mówiło po słowiańsku.Borys I uczynił polityką narodową wykorzystywanie doktryny chrześcijaństwa , niemającego ani słowiańskiego, ani bułgarskiego pochodzenia, do spajania ich w jedną kulturę.W rezultacie pod koniec IX wieku Bułgarzy stali się jednym narodem słowiańskim o świadomości etnicznej, który miał przetrwać triumfy i tragedie do chwili obecnej.