پادشاهی ارمنی کیلیکیه

حضور ارمنیان در کیلیکیه به قرن اول قبل از میلاد برمی گردد، زمانی که پادشاهی ارمنستان در زمان تیگران کبیر گسترش یافت و منطقه وسیعی را در شام فتح کرد.در سال 83 پیش از میلاد، اشراف یونانی سلوکی سوریه که در اثر جنگ داخلی خونین ضعیف شده بودند، به پادشاه جاه طلب ارمنی بیعت کردند.تیگرانس سپس فنیقیه و کیلیکیه را فتح کرد و عملاً به امپراتوری سلوکی پایان داد.تیگران تا جنوب شرقی تا پایتخت اشکانی اکباتانا، واقع در غرب ایران امروزی، حمله کرد.در سال 27 قبل از میلاد، امپراتوری روم کیلیکیه را فتح کرد و آن را به یکی از استان های شرقی خود تبدیل کرد.پس از تقسیم امپراتوری روم به نصف در سال 395 میلادی، کیلیکیه به امپراتوری روم شرقی که به آن امپراتوری بیزانس نیز می‌گویند، پیوست.در قرن ششم میلادی، خانواده‌های ارمنی به سرزمین‌های بیزانس نقل مکان کردند.بسیاری در ارتش بیزانس به عنوان سرباز یا ژنرال خدمت کردند و به مقام های برجسته امپراتوری رسیدند.کیلیکیه در قرن هفتم به دست تهاجمات اعراب افتاد و به طور کامل به خلافت راشدین پیوست.با این حال، خلافت نتوانست جای پای ثابتی در آناتولی به دست آورد، زیرا کیلیکیه در سال 965 توسط امپراتور بیزانس ، نیکیفوروس دوم فوکاس، دوباره فتح شد.اشغال کیلیکیه و سایر نواحی در آسیای صغیر توسط خلافت باعث شد که بسیاری از ارامنه به سمت غرب در امپراتوری بیزانس پناه ببرند و از آن محافظت کنند، که باعث عدم تعادل جمعیتی در منطقه شد.بیزانسی ها برای محافظت بهتر از سرزمین های شرقی خود پس از فتح مجدد، عمدتاً به سیاست انتقال دسته جمعی و جابجایی جمعیت های بومی در داخل مرزهای امپراتوری متوسل شدند.بدین ترتیب نیکیفروس مسلمانان ساکن کیلیکیه را بیرون کرد و مسیحیان سوریه و ارمنستان را تشویق کرد که در این منطقه ساکن شوند.امپراتور باسیل دوم (976–1025) تلاش کرد تا به واسپوراکان ارمنی در شرق و سوریه تحت کنترل اعراب به سمت جنوب گسترش یابد.در نتیجه لشکرکشی‌های بیزانسی، ارامنه به کاپادوکیه و به سمت شرق از کیلیکیه به مناطق کوهستانی شمال سوریه و بین النهرین گسترش یافتند.الحاق رسمی ارمنستان بزرگ به امپراتوری بیزانس در سال 1045 و فتح آن توسط ترکان سلجوقی 19 سال بعد باعث ایجاد دو موج جدید مهاجرت ارامنه به کیلیکیه شد.پس از سقوط ارمنستان باگراتید، ارمنی ها نتوانستند در ارتفاعات بومی خود یک کشور مستقل ایجاد کنند، زیرا این کشور در اشغال خارجی باقی ماند.پس از فتح آن در سال 1045، و در بحبوحه تلاش های بیزانس برای بازسازی بیشتر شرق امپراتوری، مهاجرت ارامنه به کیلیکیه تشدید شد و به یک جنبش سیاسی-اجتماعی بزرگ تبدیل شد.ارمنیان به عنوان افسران نظامی یا فرمانداران به خدمت بیزانسی ها آمدند و کنترل شهرهای مهم در مرز شرقی امپراتوری بیزانس به آنها واگذار شد.سلجوقیان همچنین نقش مهمی در جابجایی جمعیت ارامنه به کیلیکیه داشتند.در سال 1064، ترکان سلجوقی به رهبری آلپ ارسلان با تصرف آنی در ارمنستان تحت کنترل بیزانس به سوی آناتولی پیشروی کردند.هفت سال بعد، آنها با شکست دادن ارتش امپراتور رومانوس چهارم دیوژن در Manzikert ، در شمال دریاچه وان، پیروزی قاطعی را در برابر بیزانس به دست آوردند.ملک شاه اول، جانشین آلپ ارسلان، امپراتوری سلجوقیان را بیشتر گسترش داد و مالیات های سرکوبگرانه ای را از ساکنان ارمنی وضع کرد.پس از درخواست کاتولیکوس گریگوری دوم، دستیار و نماینده شهید، پارسق کیلیکیه، ارمنیان مهلتی جزئی دریافت کردند، اما والیان بعدی مالک به اخذ مالیات ادامه دادند.این امر باعث شد که ارامنه به بیزانس و کیلیکیه پناه ببرند.برخی از رهبران ارمنی خود را به عنوان اربابان مستقل معرفی کردند، در حالی که برخی دیگر، حداقل به نام، به امپراتوری وفادار ماندند.موفق ترین این جنگ سالاران اولیه ارمنی فیلارتوس براخامیوس، ژنرال سابق بیزانسی بود که در کنار رومانوس دیوژن در مانزکرت بود.بین سال‌های 1078 و 1085، فیلارتوس سلطنتی را ساخت که از مالاتیا در شمال تا انطاکیه در جنوب و از کیلیکیه در غرب تا ادسا در شرق امتداد داشت.او بسیاری از اشراف ارمنی را دعوت کرد تا در قلمرو خود ساکن شوند و به آنها زمین و قلعه داد.اما دولت فیلارتوس حتی قبل از مرگ او در سال 1090 شروع به فروپاشی کرد و در نهایت به ارباب های محلی تجزیه شد.

یکی از شاهزادگانی که پس از دعوت فیلارتوس آمد، روبن بود که با آخرین پادشاه ارمنی باگراتید، گاگیک دوم، روابط نزدیک داشت.روبن در کنار گاگیک حاکم ارمنی بود که به درخواست امپراتور بیزانس به قسطنطنیه رفت.با این حال، به جای مذاکره صلح، پادشاه مجبور شد اراضی ارامنه خود را واگذار کند و در تبعید زندگی کند.گاگیک بعداً توسط یونانیان ترور شد.در سال 1080، بلافاصله پس از این ترور، روبن گروهی از نیروهای ارمنی را سازماندهی کرد و علیه امپراتوری بیزانس قیام کرد.بسیاری دیگر از اربابان و اعیان ارمنی به او پیوستند.بدین ترتیب، در سال 1080، پایه های پادشاهی مستقل ارمنی کیلیکیه، و پادشاهی آینده، تحت رهبری روبن گذاشته شد.او رهبری لشکرکشی های جسورانه و موفقی را علیه بیزانسیان آغاز کرد و در یک موقعیت با تصرف قلعه پردزرپرت که به دژ خاندان روپنی تبدیل شد، به اوج خود رسید.

ملک شاه اول بخش اعظم شمال سوریه و ارتفاعات ارمنی را فتح کرد و در آنجا فرمانداران جدیدی را منصوب کرد که از ساکنان ارمنی مالیات سرکوبگرانه وضع می کردند.بنابراین رنج‌هایی که ارامنه به دست سلجوقیان متحمل شدند، انگیزه بسیاری از ارامنه شد تا در نیمه دوم قرن یازدهم در آناتولی بیزانسی و کیلیکیه به پناهگاه‌ها و پناهگاه‌هایی برسند.فتح ارتفاعات ارمنی توسط سلجوقیان تأثیر زیادی بر پادشاهی ارمنی کیلیکیه که توسط پناهندگان ارمنی فراری از تهاجمات سلجوقیان تشکیل شد، داشت.این پادشاهی به عنوان یک قدرت بزرگ در منطقه ظهور کرد و نقشی کلیدی در میانجیگری بین سلجوقیان و سایر قدرت‌ها، مانند امپراتوری بیزانس و صلیبیون داشت.

تا سال 1090، روبن قادر به رهبری نیروهای خود نبود، بنابراین پسرش کنستانتین فرماندهی او را به ارث برد و قلعه واکا را فتح کرد.تسلط بر این ناپاک کوهستانی امکان ارزیابی مالیات بر کالاهای حمل شده از بندر ایاس به سمت بخش مرکزی آسیای صغیر را فراهم کرد، منبعی از ثروت که روپنی ها قدرت خود را مدیون آن بودند.پس از مرگ پدرش در سال 1095، کنستانتین قدرت خود را به سمت شرق به سمت کوه های ضد توروس گسترش داد.به عنوان یک فرمانروای مسیحی ارمنی در شام، او به نیروهای جنگ صلیبی اول کمک کرد تا محاصره انطاکیه را تا زمانی که به دست صلیبیون افتاد حفظ کنند.صلیبی ها به نوبه خود از کمک متحدان ارمنی خود قدردانی کردند: کنستانتین با هدایایی، عنوان "مارکی" و شوالیه مفتخر شد.

در زمان سلطنت کنستانتین اول، اولین جنگ صلیبی رخ داد.ارتشی از مسیحیان اروپای غربی از طریق آناتولی و کیلیکیه به سوی اورشلیم حرکت کردند.ارامنه در کیلیکیه متحدان قدرتمندی در میان صلیبی های فرانک به دست آوردند که رهبر آنها، گادفری دو بویون، ناجی ارمنی ها به حساب می آمد.کنستانتین ورود صلیبیون را فرصتی یکباره برای تحکیم حکومت خود بر کیلیکیه با از بین بردن سنگرهای باقیمانده بیزانس در منطقه می دانست.آنها با کمک صلیبیون، کیلیکیه را هم با اقدامات نظامی مستقیم در کیلیکیه و هم با ایجاد دولت های صلیبی در انطاکیه، ادسا و طرابلس از دست بیزانسی ها و ترک ها نجات دادند.ارمنیان نیز به صلیبیون کمک کردند.صلیبیان برای نشان دادن قدردانی خود از متحدان ارمنی خود، کنستانتین را با عناوین Comes و Baron تجلیل کردند.رابطه دوستانه بین ارامنه و صلیبی ها با ازدواج های مکرر مستحکم شد.به عنوان مثال، ژوسلین اول، کنت ادسا با دختر کنستانتین ازدواج کرد و بالدوین، برادر گادفری، با خواهرزاده کنستانتین، دختر برادرش توروس ازدواج کرد.ارمنی ها و صلیبیون تا حدودی متحد و تا حدودی رقیب در دو قرن آینده بودند.

پسر کنستانتین توروس اول بود که در حدود سال 1100 جانشین او شد. او در دوران حکومت خود با بیزانس و سلجوقیان روبرو شد و قلمرو روبنید را گسترش داد.توروس از قلعه های واکا و پردزپرت (امروزه آندیرین در ترکیه) حکومت می کرد.توروس با تشویق تانکرد، شاهزاده انطاکیه، مسیر رودخانه پیراموس (رودخانه جیهان امروزی در ترکیه) را دنبال کرد و سنگرهای انازربوس و سیس (شهر باستانی) را تصرف کرد.توروس به طور گسترده استحکامات را در هر دو قلعه با دیوارهای مدار بلند و برج های گرد عظیم بازسازی کرد.او پس از حذف پادگان کوچک بیزانسی مستقر در آنجا، پایتخت کیلیکیه را از تارسوس به سیس منتقل کرد.

شاهزاده لوون اول، برادر و جانشین توروس، سلطنت خود را در سال 1129 آغاز کرد. او شهرهای ساحلی کیلیکیه را به شاهزاده ارمنی ادغام کرد و بدین ترتیب رهبری تجاری ارمنستان را در منطقه تثبیت کرد.در این دوره، خصومت مداوم بین ارمنستان کیلیکیا و ترکان سلجوقی و نیز گاه گاه نزاع بین ارامنه و شاهزاده انطاکیه بر سر قلعه های واقع در نزدیکی آمانوس جنوبی وجود داشت.

امپراتور بیزانس مانوئل اول کومننوس نیروهای خود را به منظور گسترش امپراتوری فرستاد.12000 سرباز تحت فرماندهی آندرونیکوس کومننوس به کیلیکیه سفر کردند.بسیاری از اشراف ارمنی اهل کیلیکیه غربی کنترل توروس را ترک کردند و به سربازان بیزانس پیوستند.آندرونیکوس پیشنهاد توروس را برای آتش بس رد کرد و قول داد که پادشاهی ارمنی را نابود کند و توروس را همان طور که بیزانسی ها با لوون اول، پدر توروس کرده بودند، زندانی کند.بیزانسی ها ارمنی ها را محاصره کردند.تحت رهبری توروس و برادرانش، استفان و مله، در یک شب بارانی از شهر محاصره شده حمله غافلگیرانه ای را آغاز کردند و بیزانسی ها را شکست دادند.آندرونیکوس ارتش خود را ترک کرد و به انطاکیه رفت.Niketas Choniates ادعا می کند که سربازان ارمنی شجاع تر و ماهرتر از سربازان ارتش بیزانس بودند.بیزانسی ها مجبور بودند سربازان و ژنرال های اسیر شده خود را باج بدهند.در کمال تعجب، توروس این جایزه را به سربازانش داد.اکثر نجیب زادگان ارمنی که به نیروهای بیزانسی پیوستند در جریان نبرد کشته شدند.این نبرد تأثیر زیادی بر استقلال کیلیکیه ارمنی گذاشت، زیرا این نبرد موقعیت ارامنه را در کیلیکیه تقویت کرد و فرصت های واقع بینانه ای را برای ایجاد یک کشور جدید، رسمی و واقعی مستقل ارمنی در کیلیکیه ایجاد کرد.

در سال 1137، بیزانسی ها تحت فرمان امپراتور جان دوم، که هنوز کیلیکیه را یک استان بیزانس می دانستند، اکثر شهرها و شهرهای واقع در دشت های کیلیکیه را فتح کردند.آنها لوون را به همراه چند تن دیگر از اعضای خانواده از جمله پسرانش روبن و توروس در قسطنطنیه دستگیر و زندانی کردند.لوون سه سال بعد در زندان درگذشت.روبن در زندان نابینا شد و کشته شد، اما پسر دوم و جانشین لوون، توروس دوم، در 1141 فرار کرد و به کیلیکیه بازگشت تا مبارزه با بیزانس را رهبری کند.او در ابتدا در دفع تهاجمات بیزانس موفق بود.اما، در سال 1158، از طریق یک معاهده کوتاه مدت، به امپراتور مانوئل اول ادای احترام کرد.

شاهزاده کیلیکیه قبل از عروج لوون دوم یک پادشاهی واقعی بود.لوون دوم به دلیل امتناع بیزانس از شاهان واقعی قبلی به عنوان پادشاهان واقعی و نه دوک، اولین پادشاه کیلیکیه در نظر گرفته می شود.شاهزاده لوون دوم، یکی از نوه‌های لوون اول و برادر روبن سوم، در سال 1187 به سلطنت رسید. او با سلجوقیان ایکونیوم، حلب و دمشق جنگید و سرزمین‌های جدیدی به کیلیکیه اضافه کرد و سواحل مدیترانه آن را دو برابر کرد.در آن زمان، صلاح الدینمصر پادشاهی اورشلیم را شکست داد که به جنگ صلیبی سوم منجر شد.شاهزاده لوون دوم با بهبود روابط با اروپایی ها از این وضعیت سود برد.برجستگی ارمنستان کیلیکیا در این منطقه توسط نامه‌هایی که در سال 1189 توسط پاپ کلمنت سوم به لوون و کاتولیکوس گریگوری چهارم فرستاده شد، تأیید می‌شود که در آن از ارمنستان کمک نظامی و مالی به صلیبی‌ها می‌خواهد. با تشکر از حمایت امپراتوران روم مقدس از لوون. (فردریک بارباروسا و پسرش هنری ششم)، او موقعیت شاهزاده را به یک پادشاهی ارتقا داد.

در 6 ژانویه 1198، روزی که ارامنه کریسمس را جشن می گیرند، شاهزاده لوون دوم در کلیسای جامع تارسوس تاج گذاری کرد.با تثبیت تاج خود، او اولین پادشاه ارمنی کیلیکیه به عنوان پادشاه لوون اول شد. روبنیدها با کنترل جاده‌های استراتژیک با استحکامات که از کوه‌های توروس تا دشت و در امتداد مرزها امتداد داشتند، قدرت خود را تثبیت کردند، از جمله قلعه‌های بارونی و سلطنتی در سیس، آناورزا، واکا، وانر/کووارا، سروندیکار، کوکلاک، تیل همتون، هاجین و گابان (گبن امروزی).

در سال 1219، پس از تلاش ناموفق ریموند روپن برای ادعای تاج و تخت، دختر لوون، زابل، فرمانروای جدید ارمنستان کیلیکیا اعلام شد و تحت نایب‌نشینی آدم بغراس قرار گرفت.بغراس ترور شد و نایب السلطنه به کنستانتین بابرون از خاندان هتومید، یک خانواده بسیار با نفوذ ارمنی، رسید.کنستانتین برای دفع تهدید سلجوقیان به دنبال اتحاد با بوهموند چهارم انطاکیه بود و ازدواج پسر بوهموند، فیلیپ با ملکه زابل، این امر را مُهر کرد.با این حال، فیلیپ برای ذائقه ارامنه بیش از حد "لاتین" بود، زیرا از پیروی از دستورات کلیسای ارمنی امتناع کرد.فیلیپ در سال 1224 به دلیل دزدی جواهرات تاج ارمنستان در سیس زندانی شد و پس از چند ماه حبس، مسموم و کشته شد.زابل تصمیم گرفت در شهر سلوکیه زندگی رهبانی داشته باشد، اما بعداً مجبور شد در سال 1226 با پسر کنستانتین، هتوم ازدواج کند.

در قرن یازدهم، هتومیدها در غرب کیلیکیه، عمدتاً در ارتفاعات کوه‌های توروس، ساکن شدند.دو قلعه بزرگ سلسله‌ای آنها لامپرون و پاپون/بابرون بودند که راه‌های استراتژیک را به دروازه‌های کیلیکیه و تارسوس هدایت می‌کردند.اتحاد آشکار در ازدواج دو سلسله اصلی کیلیکیه، روبنید و هتومید، به یک قرن رقابت سلطنتی و سرزمینی پایان داد، در حالی که هتومیان را به خط مقدم تسلط سیاسی در ارمنستان کیلیکیایی رساند.با وجود اینکه الحاق هتوم اول در سال 1226 آغاز پادشاهی سلسله ای متحد ارمنستان کیلیکیا بود، ارمنیان با چالش های بسیاری از خارج از کشور مواجه شدند.بوهموند برای انتقام مرگ پسرش به دنبال اتحاد با سلطان سلجوقی کیقوباد اول بود که مناطقی در غرب سلوکیه را تصرف کرد.هتوم نیز سکه‌هایی ضرب می‌کرد که در یک طرف نقش خود و در طرف دیگر نام سلطان را نشان می‌داد.

در دوران حکومت زابل و هطوم، مغولان تحت فرمان چنگیزخان و جانشین او اوگدی خان به سرعت از آسیای مرکزی گسترش یافتند و به خاورمیانه رسیدند و در پیشروی خود به سمتمصر ، بین النهرین و سوریه را فتح کردند.در 26 ژوئن 1243، آنها پیروزی قاطعی را در کوسه داگ در برابر ترکان سلجوقی به دست آوردند.فتح مغول برای ارمنستان بزرگ فاجعه آمیز بود، اما نه برای کیلیکیه، زیرا هتوم پیشاپیش همکاری با مغول ها را برگزید.او برادرش سمبات را در سال 1247 به دربار مغول قراقروم فرستاد تا با یکدیگر مذاکره کنند.او در سال 1250 با قراردادی که یکپارچگی کیلیکیه را تضمین می کرد و همچنین وعده کمک مغول برای بازپس گیری قلعه های تصرف شده توسط سلجوقیان، بازگشت.هتوم علیرغم تعهدات نظامی گاه سنگین خود در قبال مغولان، منابع مالی و استقلال سیاسی برای ساختن استحکامات جدید و چشمگیر مانند قلعه تمروت داشت.در سال 1253، هتوم خود از مونگکه خان حاکم جدید مغول در قراقوروم بازدید کرد.او با افتخارات زیادی مورد استقبال قرار گرفت و وعده آزادی از مالیات کلیساها و صومعه های ارمنی واقع در قلمرو مغول را داد.

همکاری نظامی بین ارمنی ها و مغول ها در سال های 1258-1260 آغاز شد، زمانی که هتوم اول، بوهموند ششم و گرجی ها در حمله مغول ها به سوریه و بین النهرین با مغولان تحت فرمان هولاگو ترکیب کردند.در سال 1258، نیروهای ترکیبی مرکز قدرتمندترین سلسله اسلامی موجود در آن زمان، یعنی خاندان عباسیان در محاصره بغداد را فتح کردند.از آنجا، نیروهای مغول و متحدان مسیحی آنها سوریه مسلمانان، قلمرو سلسله ایوبیان را فتح کردند.شهر حلب را با کمک فرانک های انطاکیه تصرف کردند و در اول مارس ۱۲۶۰ به فرماندهی سردار مسیحی کیتبوقا، دمشق را نیز تصرف کردند.

این درگیری از زمانی آغاز شد که سلطان بایبرمملوک به دنبال بهره برداری از تسلط ضعیف مغول ، لشکری ​​30000 نفری را به کیلیکیه فرستاد و از هتوم اول ارمنستان خواست که بیعت خود را با مغول ها رها کند، خود را به عنوان سوزرین بپذیرد و به آنها بدهد. سرزمین ها و دژهایی که هطوم از طریق اتحاد خود با مغولان به دست آورده است، ممالیک است.اما در آن زمان هتوم اول در تبریز بود و برای دریافت حمایت نظامی به دربار مغول ایل خان در ایران رفته بود.در زمان غیبت او، ممالیک به رهبری المنصور علی و فرمانده مملوک قلاوون به ارمنستان کیلیکیه لشکر کشی کردند.دو پسر هتوم اول، لئو (پادشاه آینده لئو دوم) و توروس، با نگهبانی قوی دژهای ورودی قلمرو کیلیکیا با ارتشی 15000 نفری، دفاع را رهبری کردند.این رویارویی در ماری، در نزدیکی داربساکون در 24 اوت 1266 رخ داد، جایی که ارمنیان بسیار بیشتر از تعداد آنها قادر به مقاومت در برابر نیروهای بسیار بزرگتر مملوک نبودند.توروس در نبرد کشته شد و لئو اسیر و زندانی شد.پسر ارمنو-مغول پاسبان سمپاد به نام واسیل تاتار نیز به اسارت مملوکان درآمد و با لئو به اسارت در آمد، هر چند گزارش شده است که با آنها خوب رفتار شده است.هتوم به لئو باج داد و بسیاری از قلعه ها و مقدار زیادی پول را در اختیار ممالیک قرار داد.پس از پیروزی خود، ممالیک ها به کیلیکیه حمله کردند و سه شهر بزرگ دشت کیلیکیه: مامیسترا، آدانا و طرسوس و همچنین بندر ایاس را ویران کردند.گروهی دیگر از ممالیک به رهبری منصور پایتخت سیس را تصرف کردند که غارت و سوزانده شد، هزاران ارمنی قتل عام و 40000 نفر به اسارت درآمدند.

زلزله کیلیکیهدر شمال شرقی شهر آدانا در سال 1268 رخ داد. بیش از 60000 نفر در پادشاهی ارمنی کیلیکیه در جنوب آسیای صغیر کشته شدند.

در سال 1269، هتوم اول به نفع پسرش لوون دوم، که خراج سالانه زیادی به ممالیک پرداخت می کرد، کناره گیری کرد.حتی با وجود خراج ها، ممالیک ها هر چند سال یک بار به کیلیکیه حمله می کردند.در سال 1275 لشکری ​​به رهبری امیران سلطانممالیک بدون بهانه به کشور حمله کردند و با ارامنه ای که هیچ وسیله مقاومتی نداشتند روبرو شدند.شهر تارسوس تصرف شد، کاخ سلطنتی و کلیسای سنت سوفیا به آتش کشیده شد، خزانه دولت غارت شد، 15000 غیرنظامی کشته شدند و 10000 نفر به اسارتمصر برده شدند.تقریباً کل جمعیت آیاس، ارمنی و فرانک از بین رفتند.

پس از شکست مغول ها و ارامنه به فرماندهی مونگکه تمور توسطمملوک ها در نبرد دوم حمص، آتش بس به ارمنستان تحمیل شد.علاوه بر این، در سال 1285، به دنبال یک فشار تهاجمی قدرتمند توسط قلاوون، ارامنه مجبور به امضای آتش بس ده ساله تحت شرایط سخت شدند.ارامنه موظف به واگذاری قلعه های بسیاری به ممالیک بودند و از بازسازی استحکامات دفاعی خود منع شدند.ارمنستان کیلیکی مجبور شد بامصر تجارت کند و بدین ترتیب تحریم تجاری اعمال شده توسط پاپ را دور زد.علاوه بر این، ممالیک باید سالانه یک میلیون درهم خراج از ارامنه دریافت می کردند.ممالیک‌ها، علی‌رغم موارد فوق، به حملات متعدد به ارمنستان کیلیکیا ادامه دادند.در سال 1292 توسط الاشرف خلیل، سلطان مملوک مصر، که یک سال پیش از آن بقایای پادشاهی اورشلیم در عکا را فتح کرده بود، مورد حمله قرار گرفت.Hromkla نیز برکنار شد و کاتولیکوس را مجبور کرد به سیس نقل مکان کند.هتوم مجبور شد بهسنی، مرعش و تل حمدون را به ترکان بسپارد.در سال 1293 به نفع برادرش توروس سوم از سلطنت کناره گیری کرد و وارد صومعه مامیسترا شد.

در تابستان 1299، نوه هطوم اول، پادشاه هطوم دوم، که دوباره با تهدید حملهممالیک مواجه بود، از خان مغول ایران ، غازان، درخواست حمایت کرد.در پاسخ، غازان به سمت سوریه لشکر کشید و از فرانک های قبرس (پادشاه قبرس، تمپلارها ، بیمارستان داران و شوالیه های توتونی ) دعوت کرد تا به حمله او به ممالیک ها بپیوندند.مغولان شهر حلب را تصرف کردند و در آنجا شاه هطوم به آنها ملحق شد.نیروهای او شامل تمپلارها و بیمارستان داران از پادشاهی ارمنستان بودند که در بقیه حملات شرکت داشتند.در 23 دسامبر 1299، در نبرد وادی الخازندر، نیروهای ترکیبی ممالیک را شکست دادند. پس از آن بخش عمده ای از ارتش مغول مجبور به عقب نشینی شد.در غیاب آنها، ممالیک ها دوباره جمع شدند و در اردیبهشت 1300 منطقه را بازپس گرفتند.

در سال 1303 مغولان با تعداد بیشتری (تقریباً 80000 نفر) به همراه ارامنه بار دیگر سعی کردند سوریه را فتح کنند، اما در 30 مارس 1303 در حمص و در جریان نبرد سرنوشت ساز شقاب در جنوب دمشق در 21 آوریل شکست خوردند. 1303. این آخرین حمله بزرگ مغولان به سوریه محسوب می شود.هنگامی که غازان در 20 اردیبهشت 1304 درگذشت، تمام امید به فتح مجدد سرزمین مقدس در کنار هم از بین رفت.

هم شاه لئو و هم هتوم با بولرقو، نماینده مغول در کیلیکیه، در اردوگاه او در خارج از انازربا ملاقات کردند.بولارغو که اخیراً به اسلام گرویده بود، کل حزب ارمنی را به قتل رساند.اوشین، برادر هتوم، بلافاصله برای تلافی به بولرقو لشکر کشید و او را شکست داد و او را مجبور کرد کیلیکیه را ترک کند.بولارگو به درخواست ارامنه توسط اولجیتو به جرم جنایتش اعدام شد.اوشین پس از بازگشت به تارسوس، پادشاه جدید ارمنستان کیلیکیه شد.

هتومیان تا زمان ترور لوون چهارم در سال 1341 به دست گروهی خشمگین به حکومت کیلیکیه بی ثبات ادامه دادند.لوون چهارم با پادشاهی قبرس که در آن زمان توسط سلسله لوزینیان فرانک اداره می شد، متحد شد، اما نتوانست در برابر حملات ممالیک مقاومت کند.

همیشه روابط نزدیکی بین ارامنه و لوزیگنان ها وجود داشته است که در قرن دوازدهم در جزیره مدیترانه شرقی قبرس برقرار شده بودند.اگر حضور آنها در قبرس نبود، ممکن بود پادشاهی ارمنستان کیلیکیا به ناچار در این جزیره مستقر شده بود.در سال 1342، پسر عموی لوون، گی دو لوزینیان، به عنوان کنستانتین دوم، پادشاه ارمنستان ، به عنوان پادشاه منصوب شد.گی دو لوزینیان و برادر کوچکترش جان طرفدار لاتین و عمیقاً متعهد به برتری کلیسای کاتولیک رومی در شام بودند.به عنوان پادشاه، لوزینین ها تلاش کردند کاتولیک و روش های اروپایی را تحمیل کنند.اشراف ارمنی تا حد زیادی این را پذیرفتند، اما دهقانان با این تغییرات مخالفت کردند که در نهایت منجر به درگیری های داخلی شد.

از سال 1343 تا 1344، زمانی که جمعیت ارمنی و حاکمان فئودال آن از انطباق با رهبری جدید لوزیگنان و سیاست لاتینی کردن کلیسای ارمنی امتناع می‌کردند، کیلیکیه بار دیگر مورد تهاجمممالیک‌ها قرار گرفت که قصد توسعه سرزمینی داشتند.درخواست کمک و حمایت مکرر از سوی ارامنه از هم مذهبیان خود در اروپا انجام شد و پادشاهی نیز در برنامه ریزی جنگ های صلیبی جدید شرکت داشت.در میان درخواست های نافرجام ارمنیان برای کمک از اروپا، سقوط سیس به دست ممالیک ها در سال 1374 و قلعه گابان در سال 1375، جایی که شاه لوون پنجم، دخترش ماری و شوهرش شاهان در آن پناه گرفته بودند، به پادشاهی پایان داد.آخرین پادشاه، لوون پنجم، از راه امن عبور کرد و پس از دعوت بیهوده برای جنگ صلیبی دیگر، در تبعید در پاریس در سال 1393 درگذشت.در سال 1396، عنوان و امتیازات لوون به جیمز اول، پسر عموی او و پادشاه قبرس منتقل شد.به این ترتیب عنوان پادشاه ارمنستان با القاب پادشاه قبرس و پادشاه اورشلیم متحد شد.

با اینکهممالیک سیلیکیه را تصرف کرده بودند، نتوانستند آن را حفظ کنند.قبایل ترک در آنجا مستقر شدند که منجر به فتح کیلیکیا به رهبری تیمور شد.در نتیجه، 30000 ارمنی ثروتمند کیلیکیه را ترک کردند و در قبرس مستقر شدند، که هنوز تا سال 1489 توسط سلسله لوزیگنان اداره می شد. بسیاری از خانواده های بازرگان نیز به سمت غرب گریختند و جوامع دیاسپورایی موجود در فرانسه ،ایتالیا ، هلند ، لهستان واسپانیا را تأسیس کردند یا به آنها ملحق شدند.فقط ارمنیان فروتن در کیلیکیه باقی ماندند.آنها با این وجود در تمام مدت حکومت ترکیه جای پای خود را در منطقه حفظ کردند.