ترکان سلجوقی

سلجوقیان از شاخه کینیک ترکان اوغوز ^[1] سرچشمه گرفتند که در قرن هشتم در حاشیه جهان اسلام، شمال دریای خزر و دریای آرال در ایالت اوغوز یابگو ^[2] خود در استپ قزاق زندگی می کردند. ترکستاندر طول قرن دهم، اوغوز با شهرهای مسلمان در تماس نزدیک بود.^[3] هنگامی که سلجوقی، رهبر طایفه سلجوقی، با یبغو، رئیس اعظم اوغوزها درگیر شد، طایفه خود را از عمده ترکان اوغوز جدا کرد و در ساحل غربی پایین اردوگاه قرار داد. سیر دریا.

سلجوقیان به خوارزم در نزدیکی شهر جند مهاجرت کردند و در سال ^[985] در آنجا به اسلام گرویدند.در سال 999 سامانیان در ماوراءالنهر به دست قره خانیان افتادند، اما غزنویان سرزمین‌های جنوب اکسوس را اشغال کردند.سلجوقیان با حمایت از آخرین امیر سامانیان در برابر قره خانیان، قبل از ایجاد پایگاه مستقل خود، در این جنگ قدرت در منطقه شرکت کردند.

بین سال های 1020 تا 1040 میلادی، ترکان اوغوز، که به ترکمن ها نیز معروف بودند، به رهبری پسر سلجوقی، موسی و برادرزاده هایش طغرل و چاغری، به ایران مهاجرت کردند.آنها در ابتدا با دعوت حاکمان محلی و اتحادها و درگیری های بعدی به سمت جنوب به ماوراءالنهر و سپس به خراسان حرکت کردند.شایان ذکر است که سایر ترک‌های اوغوز قبلاً در خراسان، به ویژه در اطراف کوه‌های کپت داغ، منطقه‌ای که از دریای خزر تا مرو در ترکمنستان امروزی امتداد دارد، ساکن شده بودند.این حضور اولیه با ارجاع به مکان هایی مانند دهستان، فراوه، نسا و سرخس در منابع معاصر، که همگی در ترکمنستان امروزی واقع شده اند، گواه است.در حدود سال 1034 طغرل و چاغری توسط اوغوز یابغو علی تگین و یارانش شکست خورد و آنها را مجبور به فرار از ماوراءالنهر شد.ترکمن‌ها در ابتدا به خوارزم پناه بردند، چرا که یکی از مراتع سنتی آنها بود، اما توسط فرماندار محلی غزنوی، هارون، که امیدوار بود از سلجوقیان برای تصرف خراسان از فرمانروایی خود استفاده کند، تشویق شدند.هنگامی که هارون در سال 1035 توسط مأموران غزنوی کشته شد، آنها دوباره مجبور به فرار شدند و این بار به سمت جنوب در سراسر صحرای کراکم حرکت کردند.ابتدا ترکمن ها به شهر مهم مرو راه یافتند، اما شاید به دلیل استحکامات قوی آن، سپس مسیر خود را به سمت غرب تغییر دادند تا به ناسا پناه ببرند.سرانجام به حاشیه های خراسان رسیدند، استانی که نگینی در تاج غزنوی به شمار می رفت.سلجوقیان در نبرد دشت ناسا در سال 1035 غزنویان را شکست دادند. نوادگان سلجوقی، طغرل و چاغری، نشان والی، اعطای زمین و لقب دهقان را دریافت کردند.^[5]در ابتدا سلجوقیان توسط محمود عقب رانده شدند و به خوارزم رفتند، اما طغرل و چغری آنها را به تصرف مرو و نیشاپور هدایت کردند (1037/38).بعدها بارها با جانشین او مسعود در سراسر خراسان و بلخ تاخت و تاز کردند و به تجارت پرداختند.آنها شروع به سکونت در شرق ایران کردند.

هنگامی که طغرل، رهبر سلجوقیان و برادرش چغری شروع به تشکیل ارتش کردند، آنها به عنوان تهدیدی برای سرزمین های غزنوی تلقی شدند.در پی غارت شهرهای مرزی توسط حملات سلجوقیان، سلطان مسعود اول (پسر محمود غزنوی) تصمیم گرفت سلجوقیان را از قلمرو خود بیرون کند.در راهپیمایی لشکر مسعود به سرخس، مهاجمان سلجوقی با تاکتیک های ضربه و فرار، سپاه غزنوی را مورد آزار و اذیت قرار دادند.ترکمن‌های تندرو و متحرک برای جنگیدن در استپ‌ها و بیابان‌ها مناسب‌تر از ارتش محافظه‌کار ترکان غزنوی بودند.ترکمن های سلجوقی نیز خطوط تدارکات غزنویان را ویران کردند و چاه های آب مجاور را قطع کردند.این امر نظم و روحیه ارتش غزنوی را به شدت کاهش داد.در 23 مه 1040 حدود 16000 سرباز سلجوقی در دندانقان با لشکر گرسنه و بی روح غزنوی وارد نبرد شدند و آنها را در نزدیکی شهر مرو شکست دادند و بخش بزرگی از نیروهای غازانوی را نابود کردند.^[6] سلجوقیان نیشابور، هرات را اشغال کردند و بلخ را محاصره کردند.

پس از جنگ دندانقان، ترکمن‌ها خراسانی‌ها را به کار گرفتند و بوروکراسی پارسی را برای اداره امور جدید خود با طغرل به عنوان فرمانروای اسمی آن تأسیس کردند.تا سال 1046، قائم خلیفه عباسی، مدرکی برای به رسمیت شناختن حکومت سلجوقیان بر خراسان به طغرل فرستاد.

پس از تسخیر سرزمین‌های ایران کنونی توسط امپراتوری سلجوقیان، تعداد زیادی از ترک‌های اوغوز در اواخر دهه 1040 به سرزمین‌های مرزی بیزانس ارمنستان وارد شدند.به شوق غارت و تمایز در راه جهاد، یورش به استان های بیزانس در ارمنستان را آغاز کردند.در همان زمان، دفاع شرقی امپراتوری بیزانس توسط امپراتور کنستانتین نهم مونوماخوس (1042-1055) تضعیف شده بود، که به سربازان موضوعی (هزینه های استانی) ایبری و بین النهرین اجازه داد تا از تعهدات نظامی خود به نفع مالیات صرف نظر کنند. مبلغ پرداختی.گسترش سلجوقیان به غرب امری مغشوش بود، زیرا با مهاجرت دسته جمعی قبایل ترک همراه بود.این قبایل فقط به صورت اسمی تابع فرمانروایان سلجوقی بودند و روابط آنها تحت سیطره یک پویایی پیچیده بود: در حالی که سلجوقیان به دنبال ایجاد دولتی با یک اداره منظم بودند، قبایل بیشتر به غارت و مراتع جدید علاقه داشتند و به طور مستقل حملات خود را آغاز کردند. دربار سلجوقیدومی این پدیده را تحمل کرد، زیرا به کاهش تنش در قلب سلجوقیان کمک کرد.نبرد کاپترون بین ارتش بیزانسی-گرجستانی و ترکان سلجوقی در دشت کاپترون در سال 1048 درگرفت. این رویداد نقطه اوج یک یورش بزرگ به رهبری شاهزاده سلجوقی ابراهیم اینال به ارمنستان تحت حاکمیت بیزانس بود.ترکیبی از عوامل به این معنی بود که نیروهای منظم بیزانسی از نظر عددی درمقابل ترک‌ها ضرر قابل‌توجهی داشتند: ارتش‌های موضوعی محلی منحل شده بودند، در حالی که بسیاری از نیروهای حرفه‌ای برای مقابله با شورش لئو تورنیکیوس به بالکان منحرف شده بودند.در نتیجه، فرماندهان بیزانس، هارون و کاتاکالون ککائومنوس، در مورد بهترین روش مقابله با تهاجم اختلاف نظر داشتند.Kekaumenos طرفدار یک حمله فوری و پیشگیرانه بود، در حالی که هارون از یک استراتژی محتاطانه تر تا رسیدن نیروهای کمکی حمایت می کرد.امپراتور کنستانتین نهم گزینه دوم را انتخاب کرد و به نیروهای خود دستور داد که موضعی منفعلانه اتخاذ کنند و در عین حال از لیپاریت چهارم حاکم گرجستان کمک خواست.این به ترک ها اجازه داد تا به میل خود ویران کنند، به ویژه به غارت و تخریب مرکز بزرگ تجاری آرتسه منجر شد.پس از ورود گرجی ها، نیروهای ترکیبی بیزانس و گرجستان در کاپترون نبرد کردند.در یک نبرد شدید شبانه، متحدان مسیحی موفق شدند ترک ها را عقب برانند و هارون و ککائومنوس به فرماندهی دو جناح، ترک ها را تا صبح روز بعد تعقیب کردند.با این حال، اینال در مرکز، لیپاریت را تصرف کرد، واقعیتی که دو فرمانده بیزانسی تا زمانی که از خدا برای پیروزی خود سپاسگزاری کردند مطلع نشدند.اینال توانست بدون مزاحمت به پایتخت سلجوقیان در ری بازگردد و غارت عظیمی به همراه داشت.دو طرف سفارت‌هایی را مبادله کردند که منجر به آزادی لیپاریت و آغاز روابط دیپلماتیک بین دربار بیزانس و سلجوقی شد.امپراتور کنستانتین نهم اقداماتی را برای تقویت مرزهای شرقی خود انجام داد، اما به دلیل درگیری های داخلی، تهاجمات ترکیه تا سال 1054 دوباره آغاز نشد. ترک ها با کمک انحراف مجدد نیروهای بیزانسی به بالکان برای مبارزه با پچنگ ها، موفقیت روزافزونی را تجربه کردند. گروه های قومی مختلف استان های شرقی بیزانس و افول ارتش بیزانس.

طغرل پس از چند پیروزی، بغداد را که مقر خلافت بود فتح کرد و آخرین فرمانروای آل بویه را برکنار کرد.طغرل توسط خلیفه قائم سلطان (سلطنه بزرگ سلجوقی) اعلام شد.سلجوقیان نیز مانند آل بویه، خلفای عباسی را به عنوان سرشناس نگه داشتند.

بنیانگذار امپراتوری سلجوقیان طغرل بدون فرزند درگذشت و تاج و تخت را به آلپ ارسلان پسر برادرش چغری بیگ وصیت کرد.با این حال، پس از مرگ طغرل، شاهزاده سلجوقی قتالمیش امیدوار بود که سلطان جدید شود، زیرا طغرل فرزندی نداشت و او بزرگ‌ترین عضو زنده سلسله بود.ارتش اصلی آلپ ارسلان در حدود 15 کیلومتری شرق قوتالمیش قرار داشت.کوتالمیش سعی کرد مسیر یک نهر را تغییر دهد تا راه آلپ ارسلان را مسدود کند.با این حال آلپ ارسلان توانست ارتش خود را از طریق زمین مرداب تازه ایجاد شده عبور دهد.هنگامی که دو سپاه سلجوقی به هم رسیدند، نیروهای قوتالمیش از نبرد فرار کردند.رسول و همچنین سلیمان پسر قتالمیش (بنیانگذار بعدیسلطنت روم ) اسیر شدند.قوتالمیش فرار کرد، اما در حالی که نیروهای خود را برای عقب نشینی منظم به قلعه خود گردکوه جمع می کرد، از اسب خود در یک منطقه تپه ای سقوط کرد و در 7 دسامبر 1063 درگذشت.با اینکه سلیمان پسر قوتالمیش به اسارت درآمد، آلپ ارسلان او را عفو کرد و به تبعید فرستاد.اما بعداً این یک فرصت برای او بود.زیرا او سلطنت روم را تأسیس کرد که از امپراتوری بزرگ سلجوقیان دوام آورد.

در مسیر مبارزه با فاطمیان در سوریه در سال 1068، آلپ ارسلان به امپراتوری بیزانس حمله کرد.امپراتور رومانوس چهارم دیوژن، که شخصاً فرماندهی را بر عهده گرفت، با مهاجمان در کیلیکیه ملاقات کرد.در سه لشکرکشی سخت، ترکها با جزئیات شکست خوردند و در سال 1070 از فرات رانده شدند. دو لشکرکشی اول توسط خود امپراتور انجام شد، در حالی که سومین لشکرکشی توسط مانوئل کومننوس، عموی بزرگ امپراتور مانوئل کومننوس هدایت شد.

نبرد مانزیکرت بین امپراتوری بیزانس و امپراتوری سلجوقی (به رهبری آلپ ارسلان) درگرفت.شکست قاطع ارتش بیزانس و دستگیری امپراتور رومانوس چهارم دیوژن نقش مهمی در تضعیف اقتدار بیزانس در آناتولی و ارمنستان ایفا کرد و امکان ترک تدریجی آناتولی را فراهم کرد.بسیاری از ترک‌ها که در قرن یازدهم به سمت غرب سفر می‌کردند، پیروزی در مانزکرت را ورودی به آسیای صغیر می‌دانستند.

در زمان جانشین آلپ ارسلان، ملک شاه، و دو وزیر ایرانی او، نظام الملک و تاج الملک، دولت سلجوقی به جهات مختلف تا مرز ایران سابق در روزهای قبل از حمله اعراب گسترش یافت، به طوری که به زودی هم مرز شد.چین در شرق و بیزانس در غرب.ملک شاه بود که پایتخت را از ری به اصفهان منتقل کرد.در حکومت و رهبری او بود که امپراتوری سلجوقی به اوج موفقیت های خود رسیده بود.

آلپ ارسلان به ژنرال های ترکمن خود اجازه داد تا به عنوان آتابگ های وفادار به او، حاکمیت های خود را از آناتولی سابق بیزانسی جدا کنند.در عرض دو سال، ترکمن‌ها تا دریای اژه تحت کنترل بیلیک‌های متعددی قرار گرفتند: سلتوکی‌ها در شمال شرقی آناتولی، شاه‌آرمن‌ها و منگوجکیدها در آناتولی شرقی، آرتوقی‌ها در آناتولی جنوب شرقی، دانشمندی‌ها در آناتولی مرکزی، روم سلجوقیان (بیلیک از بیلیک). سلیمان که بعداً به آناتولی مرکزی در آناتولی غربی نقل مکان کرد و بیلیک تزاچاس از اسمیرنا در ازمیر (Smyrna).

نبرد کرج ابودولاف در سال 1073 بین سپاه سلجوقی ملکشاه اول و سپاه سلجوقی کرمان قاورت و پسرش سلطان شاه درگرفت.این رویداد تقریباً در نزدیکی کرج ابودولاف، واقع بین همدان و اراک امروزی رخ داد و پیروزی قاطع مالک شاه اول بود.پس از مرگ آلپ ارسلان، ملک شاه به عنوان سلطان جدید امپراتوری اعلام شد.اما بلافاصله پس از به سلطنت رسیدن ملکشاه، عمویش قاورت تاج و تخت را برای خود به دست آورد و به ملکشاه پیغامی فرستاد و گفت: «من برادر بزرگترم و تو پسر جوانی، من حق بزرگتری بر برادرم آلپ دارم. -ارث ارسلان».ملکشاه در پاسخ این پیام را داد: برادر با پسر ارث نمی برد.این پیام قاورت را خشمگین کرد و پس از آن اصفهان را اشغال کرد.در سال 1073 جنگی در نزدیکی همدان روی داد که سه روز به طول انجامید.هفت پسرش قاورت را همراهی می‌کردند و ارتش او را ترکمن‌ها تشکیل می‌دادند، در حالی که ارتش ملک‌شاه از غلام‌ها («غلامان نظامی») و گروه‌هایی از سپاهیان کرد و عرب تشکیل می‌شد. در طول نبرد، ترک‌های ارتش مالک شاه. علیه او شورش کرد، اما با این وجود توانست قاورت را شکست داده و تصرف کند.قاورت سپس التماس رحمت کرد و در مقابل قول داد که به عمان بازنشسته شود.با این حال، نظام الملک این پیشنهاد را رد کرد و مدعی شد که حفظ او نشانه ضعف است.پس از مدتی قاورت با کمان خفه شد و دو پسرش نابینا شدند.

در سال 1040، ترکان سلجوقی در جنگ دندانقان غزنویان را شکست دادند و وارد ایران شدند.درگیری با قراخانیان آغاز شد، اما قراخانیان توانستند در ابتدا در برابر حملات سلجوقیان مقاومت کنند و حتی برای مدت کوتاهی کنترل شهرهای سلجوقی در خراسان بزرگ را به دست گرفتند.با این حال، قراخانیان با طبقات مذهبی (علما) درگیری‌های جدی ایجاد کردند و علمای ماوراءالنهر خواستار مداخله سلجوقیان شدند.در سال 1089 در زمان سلطنت نوه ابراهیم احمد بن.خضر، سلجوقیان وارد شده و سمرقند را به همراه قلمروهای متعلق به خانات غربی به دست گرفتند.خانات قراخانیان غربی به مدت نیم قرن تابع سلجوقیان شد و فرمانروایان خانات غربی عمدتاً کسانی بودند که سلجوقیان انتخاب کردند تا بر تخت سلطنت بنشینند.احمد ب.خضر توسط سلجوقیان به قدرت بازگردانده شد، اما در سال 1095، علما احمد را به بدعت متهم کردند و موفق به اعدام او شدند.قراخانیان کاشغر نیز پس از لشکرکشی سلجوقیان به تالاس و ژتیسو تسلیم خود را اعلام کردند، اما خانات شرقی تنها برای مدت کوتاهی تابع سلجوقیان بود.در آغاز قرن دوازدهم، آنها به ماوراءالنهر حمله کردند و برای مدت کوتاهی شهر ترمز سلجوقیان را اشغال کردند.

پس از لشکرکشی کوتاهی که ملک شاه اول در جنوب گرجستان انجام داد، امپراتور دوک نشین های سامشویلده و آران را به «سارنگ گندزا» که در منابع عربی به آن ساوتنگ گفته می شود، سپرد.او با گذاشتن 48000 سواره نظام به سارنگ، دستور لشکرکشی دیگری به گرجستان را به طور کامل تحت سلطه امپراتوری سلجوقی داد.حاکم اران با کمک فرمانروایان مسلمان دمانیسی، دوین و گنجه ارتش خود را به گرجستان رساند.تاریخ تهاجم در میان دانشمندان گرجستانی امروزی مورد مناقشه است.در حالی که تاریخ نبرد بیشتر به سال 1074 مربوط می شود (Lortkipanidze، Berdzenishvili، Papaskiri)، پروفسور Ivane Javakhishvili زمان را در حدود 1073 و 1074 قرار می دهد. Tedo Jordania مورخ گرجی قرن 19 تاریخ نبرد را در سال 1077 نشان می دهد. طبق آخرین تحقیقات، نبرد در اوت یا سپتامبر 1075 میلادی اتفاق افتاد.^[7] گیورگی دوم، با حمایت نظامی آغسارتان اول کاختی، در نزدیکی قلعه پارتسخیسی با مهاجمان روبرو شد.اگرچه جزئیات نبرد تا حد زیادی مطالعه نشده باقی مانده است، اما مشخص است که یکی از قدرتمندترین اشراف گرجی، ایوانه باگواشی از کلدکاری، با سلجوقیان متحد شد و پسرش لیپاریت را به عنوان یک تعهد وفاداری به آنها به عنوان زندانی سیاسی تحویل داد.نبرد یک روز کامل ادامه داشت و سرانجام با پیروزی قاطع جورجی دوم از گرجستان به پایان رسید.^[8] شتابی که پس از پیروزی در نبرد مهم در پارتسکیسی به دست آمد، به گرجی ها این امکان را داد که تمام سرزمین های از دست رفته به امپراتوری سلجوقی (قارس، سامشویلده) و همچنین امپراتوری بیزانس (آناکوپیا، کلرجتی، شاوشتی، اردهان، جاواختی) را پس بگیرند. ).^[9]

شکست ارتش بیزانس در نبرد مانزیکرت به ترک ها، از جمله نیروهای وفادار به دانشمند گازی، اجازه داد که تقریباً تمام آناتولی را اشغال کنند.دانشمند گازی و نیروهایش سرزمین آناتولی مرکزی را تصرف کردند و شهرهای نئوکساریا، توکات، سیواس و اوچایتا را فتح کردند.این دولت یک مسیر اصلی از سوریه به امپراتوری بیزانس را کنترل می کند و این امر در طول جنگ های صلیبی اول اهمیت استراتژیک پیدا می کند.

ملک شاه اول به گرجستان رفت و بسیاری از سکونتگاه ها را به ویرانه تبدیل کرد.از 1079/80 به بعد، گرجستان تحت فشار قرار گرفت تا به ملک شاه تسلیم شود تا از صلح گرانبهایی به قیمت خراج سالانه اطمینان حاصل کند.

سلیمان بن قتلمیش (پسر عموی ملیشاه) ایالت قونیه را در غرب ترکیه کنونی تأسیس کرد.با وجود اینکه رعیت امپراتوری سلجوقی بزرگ است، به زودی کاملاً مستقل می شود.سلطان نشین روم در سال 1077، تنها شش سال پس از فتح استان های بیزانس آناتولی مرکزی در نبرد مانزکرت (1071) از امپراتوری سلجوقی بزرگ به رهبری سلیمان بن قتلمیش جدا شد.پایتخت آن ابتدا در ایزنیک و سپس در قونیه بود.این گروه های ترک شروع به ایجاد اختلال در مسیر زیارتی به سمت آسیای صغیر می کنند.

سلطان ملک شاه اول برادرش توتوش را برای کمک به آتسیز بن اواق خوارزمی که محاصره شده بود به دمشق فرستاد.پس از پایان محاصره، توتوش آتسیز را اعدام کرد و خود را در دمشق مستقر کرد.او جنگ با فاطمیون را بر عهده گرفت.او ممکن است شروع به ایجاد اختلال در تجارت زیارت کرده باشد.

تزاچاس، فرمانده نظامی ترک سلجوقی که در اصل در خدمت بیزانس بود، شورش کرد و اسمیرنا، بسیاری از سواحل دریای اژه در آسیای صغیر و جزایری را که در ساحل قرار داشتند، تصرف کرد.او یک شاه نشین در اسمیرنا تأسیس کرد و به سلجوقیان اجازه دسترسی به دریای اژه را داد.

در سال 1080، توتوش مصمم شد حلب را به زور تصرف کند، و در نتیجه می‌خواست حلب را از دفاع نزدیکش خلع کند.از این رو، منبج، حصن الفیا (در البیراء امروزی)، بیضعه و اعزاز را تصرف کرد.او بعداً بر سبیق تأثیر گذاشت تا امارت را به امیر اقایل، مسلم بن قریش «شرف الدوله» واگذار کند.رئیس حلب، شریف حسن بن هیبت الله الحطیتی، که در حال حاضر تحت محاصره سلیمان بن قتلمیش است، قول داد که شهر را به توتوش تسلیم کند.سلیمان یکی از اعضای دوردست سلسله سلجوقی بود که خود را در آناتولی مستقر کرده بود و در تلاش بود تا حکومت خود را به حلب گسترش دهد و انطاکیه را در سال 1084 تصرف کرد. توتوش و ارتشش در سال 1086 با نیروهای سلیمان در نزدیکی حلب ملاقات کردند. در نبرد بعدی نیروهای سلیمان فرار کردند. ، سلیمان کشته شد و پسرش کیلیچ ارسلان اسیر شد.توتوش در اردیبهشت 1086 به جز ارگ به حلب حمله کرد و آن را تصرف کرد و تا اکتبر در آنجا ماند و به دلیل پیشروی لشکریان مالک شاه راهی دمشق شد.خود سلطان در دسامبر 1086 وارد شد، سپس آق سنقر الحاجب را به عنوان والی حلب منصوب کرد.

در بهار 1087، خبر تهاجم عظیم از شمال به دربار بیزانس رسید.مهاجمان پچنگ از شمال غربی منطقه دریای سیاه بودند.گزارش شد که تعداد آنها در مجموع 80000 نفر بود.با استفاده از موقعیت ناپایدار بیزانس، گروه ترکی پچنگ به سمت پایتخت بیزانس در قسطنطنیه حرکت کردند و شمال بالکان را غارت کردند.این تهاجم تهدیدی جدی برای امپراتوری الکسیوس بود، با این حال به دلیل سال ها جنگ داخلی و بی توجهی، ارتش بیزانس نتوانست سربازان کافی برای دفع مهاجمان پچنگ به امپراتور ارائه دهد.الکسیوس مجبور شد برای نجات امپراتوری خود از نابودی به نبوغ و مهارت دیپلماتیک خود تکیه کند.او به یکی دیگر از قبیله های کوچ نشین ترک به نام کومان ها متوسل شد تا در نبرد با پچنگ ها به او بپیوندند.در حدود سال 1090 یا 1091، امیر چاکا از اسمیرنا برای نابودی کامل امپراتوری بیزانس پیشنهاد اتحاد با پچنگ ها را داد.^[10]کومان ها که با پیشنهاد طلای الکسیوس در ازای کمک در برابر پچنگ ها به دست آمده بودند، عجله کردند تا به الکسیوس و ارتش او بپیوندند.در اواخر بهار 1091، نیروهای کومان به قلمرو بیزانس رسیدند و ارتش ترکیبی آماده پیشروی علیه پچنگ ها شد.روز دوشنبه، 28 آوریل 1091، الکسیوس و متحدانش به اردوگاه پچنگ در لوونیون در نزدیکی رودخانه هبروس رسیدند.به نظر می رسد که پچنگ ها غافلگیر شده اند.به هر حال، نبردی که صبح روز بعد در لوونیون رخ داد، عملاً یک قتل عام بود.جنگجویان پچنگ زنان و کودکان خود را با خود آورده بودند و آنها کاملاً برای حمله وحشیانه ای که علیه آنها انجام شد آماده نبودند.کومان ها و بیزانسی ها به اردوگاه دشمن افتادند و همه را در راه خود سلاخی کردند.پچنگ ها به سرعت از هم پاشیدند و متحدان پیروز آنها را چنان وحشیانه قصابی کردند که تقریباً از بین رفتند.بازماندگان توسط بیزانس دستگیر و به خدمت امپراتوری برده شدند.Levounion تنها قاطع ترین پیروزی بود که توسط ارتش بیزانس برای بیش از نیم قرن به دست آمد.نبرد نقطه عطفی در تاریخ بیزانس است.امپراتوری در بیست سال گذشته به حد نادری از ثروت خود رسیده بود و لوونیون به جهان پیام داد که اکنون سرانجام امپراتوری در مسیر بهبودی است.پچنگ ها کاملاً نابود شده بودند و امپراتوری امپراتوری در اروپا اکنون امن بود.الکسیوس خود را به عنوان ناجی بیزانس در ساعت نیازش ثابت کرده بود و روحیه جدیدی از امید در بیزانسی های خسته از جنگ به وجود آمد.

ملک شاه در 19 نوامبر 1092 هنگام شکار درگذشت.پس از مرگ او، امپراتوری سلجوقی در هرج و مرج فرو رفت، زیرا جانشینان رقیب و فرمانداران منطقه امپراتوری خود را شکستند و علیه یکدیگر جنگ کردند.قبایل منفرد، دانمشمندها، منگوجکیدها، سالتوقیها، تنگگریبیرمیش بیگها، ارتوقیها (اورتوقیدها) و اخلاط شاهها برای ایجاد دولتهای مستقل خود با یکدیگر رقابت کرده بودند.ملکشاه اول در آناتولی توسط کیلیج ارسلان اول کهسلطنت روم را تأسیس کرد و در سوریه توسط برادرش توتوش اول جانشین او شد. در ایران پسرش محمود اول جانشین او شد که سه برادر دیگرش برکیاروق در سال 1998 با پادشاهی او رقابت کردند. عراق ، محمد اول در بغداد و احمد سنجر در خراسان.اوضاع در سرزمین سلجوقیان با آغاز جنگ صلیبی اول پیچیده تر شد، که بخش بزرگی از سوریه و فلسطین را از کنترل مسلمانان در سال های 1098 و 1099 جدا کرد. موفقیت جنگ صلیبی اول حداقل تا حدی به سردرگمی سیاسی مربوط می شود. ناشی از مرگ مالک شاه

ارتش توتوش (به همراه سردارش علی بن فرامرز) و برک یاروق در 17 صفر 488 (26 فوریه 1095 میلادی) در خارج از ری با هم ملاقات کردند، اما بیشتر یاران توتوش قبل از شروع نبرد او را ترک کردند و او توسط یک نفر کشته شد. غلام (سرباز-غلام) از متحدان سابق، آق سنقر.توتوش را سر بریدند و سرش را در بغداد به نمایش گذاشتند.دقاق پسر کوچکتر توتوش سپس دمشق را به ارث برد، در حالی که رضوان حلب را دریافت کرد و قلمرو پدرشان را تقسیم کرد.قدرت ترکیه درست قبل از جنگ های صلیبی اول شکسته شد.

در طول جنگ صلیبی اول ، ایالت های از هم پاشیده سلجوقیان عموماً بیشتر به فکر تحکیم سرزمین های خود و به دست آوردن کنترل همسایگان خود بودند تا همکاری علیه صلیبیون.سلجوقیان به راحتی جنگ صلیبی مردمی را که در سال 1096 وارد شد شکست دادند، اما نتوانستند جلوی پیشرفت ارتش جنگ صلیبی شاهزادگان بعدی را بگیرند که شهرهای مهمی مانند نیکیه (ازنیک)، ایکونیوم (قونیه)، قیصریه مازاکا (کایسری) را در اختیار گرفت. و انطاکیه (انتاکیا) در راهپیمایی خود به سوی اورشلیم (قدس).در سال 1099 صلیبی ها سرانجام سرزمین مقدس را تصرف کردند و اولین ایالت های صلیبی را تأسیس کردند.سلجوقیان فلسطین را قبلاً به فاطمیان از دست داده بودند که درست قبل از تصرف آن توسط صلیبیون، آن را پس گرفته بودند.

محاصره Xerigordos در 1096، آلمانی‌های جنگ صلیبی خلق به رهبری رینالد علیه ترک‌ها به فرماندهی الچانس، ژنرال کیلیج ارسلان اول، سلطان سلجوقی روم.گروه حمله کننده صلیبی، در تلاش برای ایجاد یک پاسگاه غارتگر، قلعه ترکی Xerigordos، حدود چهار روز راهپیمایی از نیکیه را به تصرف خود درآورد.الچانس سه روز بعد وارد شد و صلیبیون را محاصره کرد.مدافعان آب نداشتند و پس از هشت روز محاصره در 29 سپتامبر تسلیم شدند. برخی از صلیبیون مسلمان شدند و برخی دیگر که امتناع کردند کشته شدند.

در سال 1098، هنگامی که کربوغا شنید که صلیبیون انطاکیه را محاصره کرده اند، نیروهای خود را جمع کرد و برای تسکین شهر به راه افتاد.در راه، او تلاش کرد تا ادسا را ​​پس از فتح اخیر آن توسط بالدوین اول، بازپس گیرد تا در مسیر خود به انطاکیه، هیچ پادگان فرانک را پشت سر نگذارد.او به مدت سه هفته قبل از اینکه تصمیم گرفت به انطاکیه ادامه دهد، شهر را محاصره کرد.احتمالاً نیروهای تقویتی او می توانست به جنگ صلیبی قبل از دیوارهای انطاکیه پایان دهد، و در واقع، کل جنگ صلیبی شاید با اتلاف وقت او در ادسا نجات یابد.در زمان ورود او، حدود 7 ژوئن، صلیبیون قبلاً در محاصره پیروز شده بودند و شهر را از 3 ژوئن در دست داشتند.آنها قبل از اینکه کربوغا به نوبه خود شهر را محاصره کند، قادر به بازسازی شهر نبودند.در 28 ژوئن، زمانی که بوهموند، رهبر ارتش مسیحی، تصمیم به حمله گرفت، امیران تصمیم گرفتند کربوغا را با رها کردن او در لحظه حساس، تواضع کنند.کربوغا توسط سازماندهی و نظم و انضباط ارتش مسیحی غافلگیر شد.این ارتش با انگیزه و متحد مسیحی در واقع آنقدر بزرگ بود که استراتژی کربوغا برای تقسیم نیروهای خود بی اثر بود.او به سرعت توسط صلیبیون شکسته شد.او مجبور به عقب نشینی شد و مردی شکسته به موصل بازگشت.

نبرد مرسیوان بین صلیبی های اروپایی و ترکان سلجوقی به رهبری کیلیج ارسلان اول در آناتولی شمالی در طول جنگ صلیبی 1101 درگرفت. ترک ها قاطعانه صلیبیونی را شکست دادند که تقریباً چهار پنجم از ارتش خود را در نزدیکی کوه های پافلاگونیا از دست دادند. مرسیوان.صلیبی ها به پنج بخش سازماندهی شدند: بورگوندی ها، ریموند چهارم، کنت تولوز و بیزانسی ها، آلمانی ها، فرانسوی ها و لومباردها.زمین برای ترک ها بسیار مناسب بود – برای دشمنانشان خشک و غیر مهمان نواز بود، باز بود و فضای زیادی برای واحدهای سواره نظام داشت.ترک‌ها چند روزی بود که برای لاتین‌ها دردسر می‌کردند، بالاخره مطمئن شدند که به جایی که کیلیج ارسلان من می‌خواستم بروند و مطمئن شدند که فقط مقدار کمی آذوقه پیدا می‌کنند.نبرد در طول چند روز انجام شد.در روز اول، ترک ها پیشروی های لشکریان صلیبی را قطع کردند و آنها را محاصره کردند.روز بعد، کنراد آلمانی‌هایش را در حمله‌ای رهبری کرد که به‌شدت شکست خورد.آنها نه تنها نتوانستند خطوط ترکیه را باز کنند، بلکه نتوانستند به ارتش اصلی صلیبی بازگردند و مجبور شدند در یک سنگر نزدیک پناه بگیرند.این بدان معنی بود که آنها از تدارکات، کمک و ارتباطات برای حمله ای که ممکن بود در صورتی که آلمانی ها می توانستند قدرت نظامی خود را فراهم کنند رخ می داد، قطع شده بودند.روز سوم تا حدودی ساکت بود و درگیری‌های بسیار کم یا بدون درگیری جدی بود، اما در روز چهارم، صلیبی‌ها تلاش زیادی کردند تا خود را از دامی که در آن قرار داشتند رهایی بخشند. صلیبیون خسارات سنگینی به ترک‌ها وارد کردند، اما حمله تا پایان روز یک شکست بود.ریدوان حلب و دیگر شاهزادگان قدرتمند دانمارکی به کلیج ارسلان پیوستند.لومباردها در پیشتاز شکست خوردند، پچنگ ها ترک کردند و فرانسوی ها و آلمانی ها نیز مجبور به عقب نشینی شدند.ریموند روی یک صخره به دام افتاد و توسط استفان و کنراد، پاسبان هنری چهارم، امپراتور مقدس روم نجات یافت.نبرد تا روز بعد ادامه یافت، زمانی که اردوگاه صلیبی ها تسخیر شد و شوالیه ها فرار کردند و زنان، کودکان و کشیشان را پشت سر گذاشتند تا کشته یا برده شوند.بسیاری از لومباردها که اسب نداشتند به زودی توسط ترکها پیدا و کشته یا به بردگی درآمدند.ریموند، استفان، کنت بلوآ، و استفان اول، کنت بورگوندی به شمال به سینوپ گریختند و با کشتی به قسطنطنیه بازگشتند.^[11]

پادشاهی کاختی-هرتی از دهه 1080 خراجگزار امپراتوری سلجوقی بود.با این حال، در سال 1104، داوود چهارم، پادشاه پرانرژی گرجستان (حدود 1089-1125) توانست از ناآرامی های داخلی در ایالت سلجوقی سوء استفاده کند و با موفقیت علیه دولت تابع سلجوقی کاختی-هرتی لشکرکشی کرد و در نهایت آن را به یکی از سریستاووی خود تبدیل کرد.پادشاه کاختی-هرتی، آگزارتان دوم، توسط اشراف گرجی بارامیسدزه و ارشیانی دستگیر شد و در کوتایسی زندانی شد.سلطان برکیاروق سلجوقی لشکری ​​بزرگ برای بازپس گیری کاختی و هرتی به گرجستان فرستاد.این نبرد در بخش جنوب شرقی پادشاهی، در روستای Ertsukhi واقع در دشت های جنوب شرقی تفلیس انجام شد.پادشاه گرجستان داوود شخصاً در این نبرد شرکت کرد، جایی که سلجوقیان قاطعانه گرجی ها را شکست دادند و باعث فرار ارتش آنها شدند.سپس ترکان سلجوقی، امارت تفلیس را بار دیگر به یکی از دست نشاندگان خود تبدیل کردند.

مرگ مسعود سوم غزنوی در سال 1115 یک رقابت داغ برای تاج و تخت آغاز شد.شیرزاد در آن سال به سلطنت رسید اما سال بعد توسط برادر کوچکترش ارسلان ترور شد.ارسلان مجبور شد با شورش برادر دیگرش بهرام روبرو شود که از جانب سلطان احمد سنجر سلجوقی حمایت شد.احمد سنجر که از خراسان هجوم آورد لشکر خود را به افغانستان برد و در نزدیکی شهر آباد غزنی به ارسلان شکست سختی وارد کرد.ارسلان موفق به فرار شد و بهرام به عنوان رعیت سلجوقی به سلطنت رسید.

پادشاهی گرجستان از دهه 1080 خراجگزار امپراتوری سلجوقیان بود.با این حال، در دهه 1090، پادشاه پرانرژی گرجستان، دیوید چهارم، توانست از ناآرامی های داخلی در دولت سلجوقی و موفقیت اولین جنگ صلیبی اروپای غربی علیه سیطره مسلمانان بر سرزمین مقدس سوء استفاده کند و یک سلطنت نسبتاً قوی ایجاد کرد و ارتش خود را دوباره سازماندهی کرد. استخدام کیپچاک، آلان و حتی مزدوران فرانک برای هدایت آنها به فتح مجدد سرزمین های از دست رفته و اخراج مهاجمان ترک.نبردهای داوود، مانند جنگ های صلیبی، بخشی از جنگ مذهبی علیه اسلام نبود، بلکه تلاشی سیاسی-نظامی برای آزادسازی قفقاز از دست سلجوقیان چادرنشین بود.گرجستان که بیشتر از بیست سال درگیر جنگ بود، باید اجازه می‌گرفت تا دوباره مولد شود.پادشاه دیوید برای تقویت ارتش خود اصلاحات نظامی بزرگی را در سال های 1118-1120 به راه انداخت و هزاران کیپچاک را از استپ های شمالی به مناطق مرزی گرجستان اسکان داد.در ازای آن، کیپچاک ها یک سرباز برای هر خانواده فراهم کردند و به پادشاه دیوید اجازه دادند تا علاوه بر سربازان سلطنتی خود (معروف به موناسپا) یک ارتش دائمی ایجاد کند.ارتش جدید نیروی بسیار مورد نیاز پادشاه را برای مبارزه با تهدیدات خارجی و نارضایتی داخلی اربابان قدرتمند فراهم کرد.از سال 1120، پادشاه داوود سیاست تهاجمی توسعه را آغاز کرد و تا حوضه رود اراکس و ساحل خزر نفوذ کرد و بازرگانان مسلمان را در سرتاسر قفقاز جنوبی به وحشت انداخت.تا ژوئن 1121، تفلیس در واقع در محاصره گرجستان قرار داشت و نخبگان مسلمان آن مجبور به پرداخت خراج سنگین به داوود چهارم شدند.تجدید قوای نظامی گرجی ها و همچنین درخواست او برای خراج از شهر مستقل تفلیس، واکنش هماهنگ مسلمانان را به همراه داشت.در سال 1121، سلطان محمود دوم سلجوقی (حدود 1118–1131) جنگ مقدس را به گرجستان اعلام کرد.نبرد در دیدگوری نقطه اوج کل جنگ های گرجستان و سلجوقی بود و منجر به فتح مجدد تفلیس توسط گرجی ها در سال 1122 شد. اندکی پس از آن دیوید پایتخت را از کوتایسی به تفلیس منتقل کرد.پیروزی در دیدگوری، عصر طلایی گرجستان در قرون وسطی را افتتاح کرد.

خیتان ها مردمی از سلسله لیائو بودند که زمانی که سلسله جین در سال 1125 به سلسله لیائو حمله کرد و آن را نابود کرد، از شمال چین به سمت غرب رفتند.در سال 1137، آنها قراخانیان غربی را که دست نشانده سلجوقیان بودند، در خجند شکست دادند و حاکم قراخانی محمود دوم از حاکم سلجوقی خود احمد سنجر تقاضای حفاظت کرد.در سال 1141 سنجر با سپاهش وارد سمرقند شد.قره‌خیتان‌ها که توسط خوارزمیان (که در آن زمان نیز دست نشانده سلجوقیان بودند) برای فتح سرزمین‌های سلجوقیان دعوت شدند و همچنین به درخواست مداخله کارلوک‌ها که درگیر درگیری با قراخانیان و سلجوقیان بودند، پاسخ دادند. ، نیز رسید.در نبرد قطوان، سلجوقیان به طور قاطع شکست خوردند، که نشان دهنده آغاز پایان امپراتوری بزرگ سلجوقی بود.

در طول این زمان، درگیری با دولت های صلیبی نیز متناوب بود، و پس از جنگ صلیبی اول ، آتابگ های مستقل به طور فزاینده ای اغلب با دولت های صلیبی علیه سایر آتابگ ها متحد می شدند، زیرا آنها با یکدیگر برای قلمرو رقابت می کردند.زنگی در موصل جانشین کربوغه به عنوان آتابگ شد و روند تحکیم آتابگ های سوریه را با موفقیت آغاز کرد.در سال 1144 زنگی ادسا را ​​تصرف کرد، زیرا شهرستان ادسا با آرتوقی ها علیه او متحد شده بود.این رویداد باعث آغاز جنگ صلیبی دوم شد.نورالدین، یکی از پسران زنگی که به عنوان آتابگ حلب جانشین او شد، برای مقابله با جنگ صلیبی دوم که در سال 1147 فرود آمد، اتحادی در منطقه ایجاد کرد.

در طول این زمان، درگیری با دولت های صلیبی نیز متناوب بود، و پس از جنگ صلیبی اول ، آتابگ های مستقل به طور فزاینده ای اغلب با دولت های صلیبی علیه سایر آتابگ ها متحد می شدند، زیرا آنها با یکدیگر برای قلمرو رقابت می کردند.زنگی در موصل جانشین کربوغه به عنوان آتابگ شد و روند تحکیم آتابگ های سوریه را با موفقیت آغاز کرد.در سال 1144 زنگی ادسا را ​​تصرف کرد، زیرا شهرستان ادسا با آرتوقی ها علیه او متحد شده بود.این رویداد باعث آغاز جنگ صلیبی دوم شد.نورالدین، یکی از پسران زنگی که به عنوان آتابگ حلب جانشین او شد، برای مقابله با جنگ صلیبی دوم که در سال 1147 فرود آمد، اتحادی در منطقه ایجاد کرد.

در سال 1153 غوزها (تركان اوغوز) شورش كردند و سنجر را تصرف كردند.او پس از سه سال موفق به فرار شد اما یک سال بعد درگذشت.آتابگ ها، مانند زنگیدها و ارتوقیان، فقط به صورت اسمی تحت فرمان سلطان سلجوقی بودند و بطور کلی سوریه را مستقلاً کنترل می کردند.هنگامی که احمد سنجر در سال 1157 درگذشت، این امر امپراتوری را بیش از پیش از هم پاشید و آتابگ ها را عملاً مستقل کرد.در جبهه های دیگر، پادشاهی گرجستان شروع به تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای کرد و مرزهای خود را به هزینه سلجوقیان گسترش داد.همین امر در زمان احیای پادشاهی ارمنی کیلیکیه به رهبری لئو دوم ارمنستان در آناتولی صادق بود.خلیفه عباسی النصیر نیز شروع به احراز اقتدار خلیفه کرد و با خوارزمشاه تکاش متحد شد.

طغرل سوم برای مدت کوتاهی سلطان تمام سلجوقیان به جز آناتولی بود.اما در سال 1194 طغرل توسط تاکش، شاه امپراتوری خوارزمی شکست خورد و سرانجام امپراتوری سلجوقیان فروپاشید.از امپراتوری سلجوقیان سابق، تنهاسلطنت روم در آناتولی باقی ماند

سلجوقیان در خدمت دربارهای مسلمانان به عنوان برده یا مزدور تحصیل می کردند.این سلسله برای تمدن اسلامی که تا آن زمان تحت سلطه اعراب و فارس ها بود، تجدید حیات، انرژی و اتحاد دوباره به ارمغان آورد.سلجوقیان دانشگاه‌هایی را تأسیس کردند و همچنین حامیان هنر و ادبیات بودند.منجمان ایرانی مانند عمر خیام و فیلسوف ایرانی غزالی از ویژگی های دوران سلطنت آنها هستند.در زمان سلجوقیان، فارسی نو به زبان ثبت تاریخی تبدیل شد، در حالی که مرکز فرهنگ زبان عربی از بغداد به قاهره منتقل شد.با افول این سلسله در اواسط قرن سیزدهم، مغول ها در دهه 1260 به آناتولی حمله کردند و آن را به امارات کوچکی به نام بیلیک های آناتولی تقسیم کردند.در نهایت یکی از اینها، عثمانی ، به قدرت رسید و بقیه را فتح کرد.