የግብፅ ታሪክ የጊዜ መስመር

ተጨማሪዎች

ቁምፊዎች

የግርጌ ማስታወሻዎች

ማጣቀሻዎች


የግብፅ ታሪክ
History of Egypt ©HistoryMaps

6200 BCE - 2024

የግብፅ ታሪክ



የግብፅ ታሪክ በአባይ ወንዝ ለሚመገቡት ለም መሬቶች እና ነዋሪዎቿ ላስመዘገቡት ስኬት እንዲሁም የውጭ ተጽእኖዎች ባለውለታ የሆነችው የበለጸገች እና ዘላቂ ቅርስ ነች።የግብፅ የጥንት ዘመን ሚስጥራዊነት በግብፅ ሄሮግሊፍስ ዲክሪፕት መገለጥ የጀመረው በሮዝታ ድንጋይ ግኝት የታገዘ ትልቅ ምዕራፍ ነው።በ3150 ዓ.ዓ አካባቢ የላይኛው እና የታችኛው ግብፅ ፖለቲካዊ ውህደት የጥንቱን የግብፅ ሥልጣኔ ጅማሮ በንጉሥ ናርመር አገዛዝ ሥር በቀዳማዊው ሥርወ መንግሥት ዘመን አመጣ።ይህ በአብዛኛው የግብፅ ተወላጅ አገዛዝ ዘመን በስድስተኛው ክፍለ ዘመን ከዘአበ በአካሜኒድ ኢምፓየር እስከ ድል ድረስ ቆይቷል።በ332 ከዘአበ ታላቁ እስክንድር ግብፅ የገባው የአካሜኒድ ኢምፓየርን ለመጣል ባደረገው ዘመቻ ለአጭር ጊዜ የዘለቀውን የመቄዶኒያ ግዛት አቋቋመ።ይህ ዘመን በ305 ከክርስቶስ ልደት በፊት በአሌክሳንደር ጄኔራሎች አንዱ በሆነው በቶለሚ 1ኛ ሶተር የተመሰረተው የሄለናዊ ፕቶሌማይክ መንግሥት መነሳት አበሰረ።ቶለሚዎች ከአገሬው ተወላጆች አመፆች ጋር በመታገል በባዕድ እና የእርስ በርስ ግጭቶች ውስጥ ገብተዋል፣ ይህም ለክሊዮፓትራ መጥፋት ተከትሎ መንግስቱ ቀስ በቀስ እያሽቆለቆለ ወደ ሮማ ኢምፓየር እንዲገባ አድርጓል።የባይዛንታይን ዘመንን ያካተተው የሮማውያን የግብፅ ግዛት ከ30 ዓ.ዓ እስከ 641 ዓ.ም.፣ ከ619 እስከ 629 የሳሳኒያን ኢምፓየር ቁጥጥር በአጭር ጊዜ ውስጥ የሳሳኒያን ግብፅ ተብላለች።ሙስሊሞች ግብፅን ድል ካደረጉ በኋላ ክልሉ የራሺዱን ኸሊፋነት (632-661)፣ የኡመያድ ካሊፋነት (661-750)፣ የአባሲድ ኸሊፋነት (750-935)፣ ፋቲሚድ ካሊፋቴ (909-1171) ጨምሮ የተለያዩ ኸሊፋዎች እና የሙስሊም ስርወ መንግስታት አካል ሆነ። )፣ አዩቢድ ሱልጣኔት (1171–1260)፣ እናየማምሉክ ሱልጣኔት (1250–1517)።በ 1517 የኦቶማን ኢምፓየር በሴሊም 1 ስር ግብፅን ከግዛታቸው ጋር በማዋሃድ ካይሮንን ተቆጣጠረ።ከ1798 እስከ 1801 ከፈረንሣይ ወረራ በስተቀር ግብፅ እስከ 1805 በኦቶማን አገዛዝ ሥር ቆየች።ከ1867 ጀምሮ ግብፅ የግብፅ ኬዲቫት በሚል ስያሜ የራስ ገዝ አስተዳደር አግኝታለች፣ነገር ግን የእንግሊዝ ቁጥጥር በ1882 የአንግሎ-ግብፅ ጦርነትን ተከትሎ ተቋቋመ።ከአንደኛው የዓለም ጦርነት እና ከ1919 የግብፅ አብዮት በኋላ ዩናይትድ ኪንግደም በውጭ ጉዳይ፣ በመከላከያ እና በሌሎች ቁልፍ ጉዳዮች ላይ ስልጣን ቢይዝም የግብፅ መንግሥት ብቅ አለ።ይህ የእንግሊዝ ወረራ እስከ 1954 ድረስ የቀጠለ ሲሆን የአንግሎ ግብፅ ስምምነት የእንግሊዝ ጦር ከስዊዝ ካናል ሙሉ በሙሉ እንዲወጣ አድርጓል።እ.ኤ.አ. በ 1953 የዘመናዊቷ የግብፅ ሪፐብሊክ ተመሠረተ እና በ 1956 የብሪታንያ ጦር ከስዊዝ ካናል ሙሉ በሙሉ በመውጣቱ ፕሬዝዳንት ጋማል አብደል ናስር ብዙ ማሻሻያዎችን አስተዋውቀዋል እና የተባበሩት አረብ ሪፐብሊክን ከሶሪያ ጋር አቋቁመዋል ።የናስር አመራር የስድስት ቀን ጦርነትን እና ያልተጣመረ ንቅናቄን ያቀፈ ነበር።ከ1970 እስከ 1981 የስልጣን ዘመኑን የተረከቡት አንዋር ሳዳት ከናስር የፖለቲካ እና የኢኮኖሚ መርሆች ወጥተው የመድበለ ፓርቲ ስርአትን መልሰው ኢንፍታህ የኢኮኖሚ ፖሊሲን ጀመሩ።ሳዳት እ.ኤ.አ. በ1973 በዮም ኪፑር ጦርነት ግብፅን መርቶ የግብፅን የሲናይ ባሕረ ገብ መሬት ከእስራኤላውያን ወረራ አስመልሶ በመጨረሻም በግብፅ እና በእስራኤል የሰላም ስምምነት ተጠናቀቀ።የቅርብ ጊዜ የግብፅ ታሪክ ለሶስት አስርት አመታት የሆስኒ ሙባረክ የፕሬዚዳንትነት ጊዜን ተከትሎ በተከሰቱ ክስተቶች ይገለፃል።እ.ኤ.አ. በ2011 የግብፅ አብዮት ሙባረክ ከስልጣን እንዲወርዱ እና መሀመድ ሙርሲ የግብፅ የመጀመሪያው በዲሞክራሲያዊ ምርጫ ፕሬዝዳንት ሆነው እንዲመረጡ ምክንያት ሆኗል።እ.ኤ.አ. በ2011 የተካሄደውን አብዮት ተከትሎ የተፈጠረው አለመረጋጋት እና አለመግባባቶች በ2013 የግብፅ መፈንቅለ መንግስት፣ የሙርሲ እስር እና አብደል ፈታህ አል-ሲሲ በ2014 ፕሬዝዳንት ሆነው እንዲመረጡ ምክንያት ሆኗል።
Predynastic ግብፅ
Predynastic ግብፅ ©Anonymous
6200 BCE Jan 1 - 3150 BCE

Predynastic ግብፅ

Egypt
ቅድመ ታሪክ እና ቅድመ-ጥንታዊ ግብፅ፣ ከመጀመሪያዎቹ የሰው ልጆች መኖሪያ እስከ 3100 ዓክልበ. አካባቢ፣ ወደ መጀመሪያው ሥርወ-መንግሥት ዘመን መሸጋገሩን የሚያመለክት ሲሆን ይህም በመጀመሪያው ፈርዖን የተጀመረው፣ በአንዳንድ የግብፅ ተመራማሪዎች ናርመር እና ሆር-አሃ ተብሎ የሚጠራው ሲሆን ሜኔስም ነው። ከእነዚህ ነገሥታት ለአንዱ ሊሆን የሚችል ስም.ከ6200 ዓክልበ. እስከ 3000 ዓክልበ. ገደማ ድረስ ያለው የፕሪዲናስቲክ ግብፅ መጨረሻ፣ ከናካዳ III ጊዜ ማብቂያ ጋር ይስማማል።ይሁን እንጂ፣ የዚህ ጊዜ ትክክለኛ ፍጻሜ አከራካሪ ሆኖ የቆየው አዲስ የአርኪኦሎጂ ግኝቶች ቀስ በቀስ እድገትን እንደሚጠቁሙ፣ ይህም እንደ “ፕሮቶዲናስቲክ ዘመን”፣ “ዜሮ ሥርወ መንግሥት” ወይም “ሥርወ መንግሥት 0” ያሉ ቃላትን መጠቀምን አስከትሏል።[1]የ Predynastic ጊዜ በባህላዊ ዘመናት የተከፋፈለ ነው፣ እሱም የተሰየመው የተወሰኑ የግብፅ ሰፈሮች መጀመሪያ በተገኙባቸው አካባቢዎች ነው።ይህ ወቅት፣ የፕሮቶዳይናስቲክ ዘመንን ጨምሮ፣ በሂደት እድገት የሚታወቅ ሲሆን የተለዩት “ባህሎች” የተለዩ አካላት ሳይሆኑ የዚህን ዘመን ጥናት የሚረዱ የፅንሰ-ሀሳቦች ክፍሎች ናቸው።አብዛኞቹ ፕሪዲናስቲክ የአርኪኦሎጂ ግኝቶች በላይኛው ግብፅ ውስጥ ናቸው።ምክንያቱም የናይል ወንዝ ደለል በዴልታ አካባቢ በብዛት ስለሚከማች ብዙ የዴልታ ቦታዎችን ከዘመናችን በፊት የቀበረ ነው።[2]
3150 BCE - 332 BCE
ተለዋዋጭ ግብፅornament
የግብፅ ቀደምት ተለዋዋጭ ጊዜ
ከሜኔስ ጋር የሚታወቀው ናርመር የተዋሃደ የግብፅ የመጀመሪያ ገዥ ተደርጎ ይቆጠራል። ©Imperium Dimitrios
3150 BCE Jan 1 00:01 - 2686 BCE

የግብፅ ቀደምት ተለዋዋጭ ጊዜ

Thinis, Gerga, Qesm Madinat Ge
የጥንቷ ግብፅ ቀደምት ሥርወ መንግሥት ዘመን፣ የላይኛው እና የታችኛው ግብፅ በ3150 ዓክልበ. አካባቢ ከተዋሃዱ በኋላ፣ አንደኛ እና ሁለተኛ ሥርወ መንግሥትን ያጠቃልላል፣ እስከ 2686 ዓክልበ. አካባቢ የሚቆይ።[3] በዚህ ወቅት ዋና ከተማዋ ከቲኒስ ወደ ሜምፊስ ስትሸጋገር፣ አምላክ-ንጉሥ ሥርዓት ሲመሠረት፣ እና የግብፅ ሥልጣኔ ቁልፍ ገጽታዎች እንደ ሥነ ጥበብ፣ አርክቴክቸር እና ሃይማኖት መጎልበት ተመልክቷል።[4]ከ3600 ዓክልበ በፊት በናይል ወንዝ ዳር ያሉ የኒዮሊቲክ ማህበረሰቦች በግብርና እና በእንስሳት እርባታ ላይ ያተኮሩ ነበሩ።[5] የሥልጣኔ ፈጣን እድገት በቅርቡ ተከተለ፣ [6] በሸክላ ፈጠራዎች፣ በመዳብ ሰፊ አጠቃቀም እና በፀሐይ የደረቁ ጡቦች እና ቅስት ያሉ የሕንፃ ቴክኒኮችን መቀበል።ይህ ወቅት ደግሞ የላይኛው እና የታችኛው ግብፅ በንጉሥ ናርመር የተዋሀደበት ወቅት ነበር፣ በድርብ ዘውድ ተመስሎ እና በአፈ ታሪክ ውስጥ ሆረስ የተባለው የጭልፊት አምላክ ሆረስ ድል አድራጊ ነው።[7] ይህ ውህደት ለሦስት ሺህ ዓመታት ለሚዘልቅ መለኮታዊ ንግሥና መሠረት ጥሏል።ከሜኔስ ጋር የሚታወቀው ናርመር የተዋሃደ የግብፅ የመጀመሪያ ገዥ ተደርጎ ይወሰዳል፣ ከሁለቱም የላይኛው እና የታችኛው ግብፅ ጋር የሚያገናኙት ቅርሶች።የእሱ አገዛዝ በአንደኛ ሥርወ መንግሥት ነገሥታት ዘንድ እንደ መሠረት ሆኖ ይታወቃል።[8] የግብፅ ተጽእኖ ከድንበሯ አልፏል፣ በደቡባዊ ከነዓን እና በታችኛው ኑቢያ ውስጥ ሰፈሮች እና ቅርሶች ተገኝተዋል፣ ይህም የግብፅን ስልጣን በጥንት ዘመን በእነዚህ ክልሎች ውስጥ ያሳያል።[9]የቀብር ልምምዶች በዝግመተ ለውጥ፣ ባለጠጎች ማስታባስን ሲገነቡ፣ ለኋለኛው ፒራሚዶች ቅድመ ሁኔታዎች።የአካባቢ አውራጃዎች የንግድ ትስስር በመፍጠር እና የግብርና ሥራን ሰፋ ባለ መልኩ በማደራጀት የፖለቲካ ውህደት ለዘመናት ሳይወስድ አልቀረም።ወቅቱ የግብፅ የአጻጻፍ ስርዓት መስፋፋት ከጥቂት ምልክቶች ወደ 200 የፎኖግራም እና ርዕዮተ-ግራሞች እየሰፋ መጥቷል።[10]
የግብፅ የድሮ መንግሥት
የግብፅ የድሮ መንግሥት ©Anonymous
2686 BCE Jan 1 - 2181 BCE

የግብፅ የድሮ መንግሥት

Mit Rahinah, Badrshein, Egypt
ከ2700-2200 ዓክልበ. አካባቢ ያለው የጥንቷ ግብፅ አሮጌ መንግሥት እንደ "የፒራሚዶች ዘመን" ወይም "የፒራሚድ ግንበኞች ዘመን" በመባል ይታወቃል።ይህ ዘመን፣ በተለይም በአራተኛው ሥርወ-መንግሥት ወቅት፣ በጊዛ ውስጥ ለታዩት ታዋቂ ፒራሚዶች ተጠያቂ በሆኑት እንደ Sneferu፣ Khufu፣ Khafre እና Menkaure ባሉ ታዋቂ ነገሥታት የሚመሩ በፒራሚድ ግንባታ ላይ ጉልህ እድገቶችን ታይቷል።[11] ይህ ወቅት የግብፅ የመጀመሪያ የሥልጣኔ ጫፍ ምልክት ሲሆን ከሦስቱ "የንግሥና" ወቅቶች የመጀመሪያው ነው, ይህም መካከለኛ እና አዲስ መንግስታትን ያካትታል, ይህም በታችኛው የናይል ሸለቆ ውስጥ ያለውን የሥልጣኔ ከፍተኛ ደረጃ ያሳያል.[12]እ.ኤ.አ. በ1845 በጀርመናዊው የግብፅ ሊቅ ባሮን ቮን ቡንሰን በፅንሰ-ሃሳብ የተረጋገጠው “አሮጌው መንግሥት” የሚለው ቃል [በመጀመሪያ] ከሦስቱ የግብፅ ታሪክ “ወርቃማ ዘመናት” አንዱን ገልጿል።በጥንት ዘመን እና በአሮጌው መንግሥት መካከል ያለው ልዩነት በዋናነት በሥነ ሕንፃ ዝግመተ ለውጥ እና በማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ተፅእኖዎች ላይ የተመሠረተ ነው።የብሉይ መንግሥት፣ በተለይም ከሦስተኛው እስከ ስድስተኛው ሥርወ መንግሥት (2686-2181 ዓክልበ.) ዘመን ተብሎ ይገለጻል፣ በአብዛኛዎቹ ታሪካዊ መረጃዎች ከእነዚህ ሕንፃዎች እና ከጽሑፎቻቸው የተገኘ በትልቅ ሥነ ሕንፃ የታወቀ ነው።የሜምፊት ሰባተኛው እና ስምንተኛው ሥርወ-መንግሥት በግብፅ ተመራማሪዎች እንደ ብሉይ መንግሥት አካል ተካተዋል።ይህ ወቅት በጠንካራ ውስጣዊ ደህንነት እና ብልጽግና ተለይቷል ነገር ግን በአንደኛው መካከለኛ ጊዜ ተከትሏል [14] የመከፋፈል እና የባህል ውድቀት ጊዜ።የግብፅ ንጉሥ እንደ ሕያው አምላክ ጽንሰ-ሐሳብ, [15] ፍጹም ኃይል በመጠቀም, በብሉይ መንግሥት ወቅት ብቅ.የሦስተኛው ሥርወ መንግሥት የመጀመሪያ ንጉሥ ንጉሥ ጆዘር የንጉሣዊውን ዋና ከተማ ወደ ሜምፊስ በማዛወር አዲስ የድንጋይ ሥነ ሕንፃን የጀመረ ሲሆን ይህም የእርከን ፒራሚድ በአርኪቴክቱ ኢምሆቴፕ መገንባቱን ያሳያል።የብሉይ መንግሥት በተለይ በዚህ ወቅት እንደ ንጉሣዊ መቃብር በተሠሩት በርካታ ፒራሚዶች የታወቀ ነው።
የግብፅ የመጀመሪያ መካከለኛ ጊዜ
የግብፅ በዓል። ©Edwin Longsden Long
2181 BCE Jan 1 - 2055 BCE

የግብፅ የመጀመሪያ መካከለኛ ጊዜ

Thebes, Al Qarnah, Al Qarna, E
በ2181-2055 ዓክልበ. ገደማ ያለው የጥንቷ ግብፅ የመጀመሪያ መካከለኛ ጊዜ፣ ብዙውን ጊዜ የብሉይ መንግሥት [መጨረሻን] ተከትሎ እንደ “ጨለማ ዘመን” ይገለጻል።[17] ይህ ዘመን ሰባተኛውን (በአንዳንድ የግብፅ ተመራማሪዎች አስመሳይ ተብሎ የሚታሰበውን) ስምንተኛውን፣ ዘጠነኛውን፣ አስረኛውን እና የአስራ አንደኛው ሥርወ መንግሥት አካልን ያጠቃልላል።የመጀመሪያው መካከለኛ ጊዜ ጽንሰ-ሐሳብ በ 1926 በግብፅ ተመራማሪዎች ጆርጅ ስታይንዶርፍ እና ሄንሪ ፍራንክፈርት ተገለፀ።[18]ይህ ወቅት ለብሉይ መንግሥት ውድቀት በሚዳርጉ በርካታ ምክንያቶች ተለይቶ ይታወቃል።የ6ኛው ሥርወ መንግሥት የመጨረሻው ዋና ፈርዖን የሆነው የፔፒ II የረዥም ጊዜ የግዛት ዘመን ብዙ ወራሾችን በማለፉ ተከታታይ ጉዳዮችን አስከትሏል።[19] በዘር የሚተላለፉ እና ከንጉሣዊ ቁጥጥር ነፃ የሆኑ የክፍለ ሃገር ኖማርች ኃይል እየጨመረ መምጣቱ [20] ማዕከላዊ ሥልጣንን የበለጠ አዳከመ።በተጨማሪም፣ ዝቅተኛ የአባይ መጥለቅለቅ ረሃብን ሊፈጥር ይችላል፣ [21] ምንም እንኳን ከመንግስት ውድቀት ጋር ያለው ግንኙነት ክርክር ቢደረግም ፣ምክንያቱም ነበሩ።ሰባተኛው እና ስምንተኛው ሥርወ መንግሥት ስለ ገዥዎቻቸው ብዙም የሚታወቅ ነገር ባለመኖሩ ግልጽ ያልሆኑ ናቸው።በዚህ ጊዜ ውስጥ 70 ነገሥታት ለ70 ቀናት እንደገዙ የሚናገረው የማኔቶ ዘገባ የተጋነነ ሊሆን ይችላል።[22] ሰባተኛው ሥርወ መንግሥት የስድስተኛው ሥርወ መንግሥት ባለሥልጣናት oligarchy ሊሆን ይችላል፣ [23] እና ስምንተኛው ሥርወ መንግሥት ገዥዎች ከስድስተኛው ሥርወ መንግሥት የዘር ሐረግ ይገባሉ።[24] ከእነዚህ ወቅቶች ጥቂት ቅርሶች ተገኝተዋል፣ አንዳንዶቹ በሰባተኛው ሥርወ መንግሥት ኔፈርካሬ II እና በስምንተኛው ሥርወ መንግሥት ንጉሥ ኢቢ የተገነባ ትንሽ ፒራሚድ ጨምሮ።በሄራክሎፖሊስ ላይ የተመሰረተው ዘጠነኛው እና አሥረኛው ሥርወ መንግሥት እንዲሁ በደንብ አልተመዘገቡም።Akhthoes፣ ምናልባትም ከዋህካሬ ኬቲ 1ኛ ጋር ተመሳሳይ፣ የዘጠነኛው ሥርወ መንግሥት የመጀመሪያው ንጉሥ ነበር፣ እንደ ጨካኝ ገዥ ይታወቅ እና በአዞ ተገደለ።[25] የእነዚህ ሥርወ መንግሥት ሥልጣን ከብሉይ መንግሥት ፈርዖኖች በእጅጉ ያነሰ ነበር።[26]በደቡብ፣ በሲዩት ውስጥ ተደማጭነት የነበራቸው ኖማርችስ ከሄራክሎፖሊታን ነገሥታት ጋር የጠበቀ ግንኙነት ነበራቸው እና በሰሜን እና በደቡብ መካከል እንደ ቋት ሆነው አገልግለዋል።ታዋቂው የደቡብ የጦር አበጋዝ አንክቲፊ ህዝቡን ከረሃብ አድን ነበር ብሎ ራሱን በራሱ ገዝቷል።ጊዜው በመጨረሻ የቴባን የነገሥታት መስመር ሲነሳ አሥራ አንደኛውን እና አሥራ ሁለተኛውን ሥርወ መንግሥት አቋቋመ።የቴቤስ መሪ የነበረው ኢንቴፍ የላይኛው ግብፅን ለብቻው አደራጅቶ በመጨረሻ ንግሥና ይገባኛል ያላቸውን ተተኪዎቹን መድረክ አዘጋጅቷል።[27] Intef II እና Intef III ግዛታቸውን አስፋፉ፣ Intef III በሄራክሎፖሊታን ነገሥታት ላይ ወደ መካከለኛው ግብፅ ዘመተ።[28] የአስራ አንደኛው ሥርወ መንግሥት ምንቱሆቴፕ II በመጨረሻ በ2033 ዓ.ዓ. አካባቢ የሄራክሎፖሊታን ነገሥታትን አሸንፎ ግብፅን ወደ መካከለኛው መንግሥት እየመራ እና የመጀመሪያውን መካከለኛ ጊዜ አብቅቷል።
የግብፅ መካከለኛው መንግሥት
የግብጹ ፈርዖን ሆሬምሃብ በላይኛው አባይ ኑቢያውያንን ይዋጋ ነበር። ©Angus McBride
2055 BCE Jan 1 - 1650 BCE

የግብፅ መካከለኛው መንግሥት

Thebes, Al Qarnah, Al Qarna, E
ከ2040 እስከ 1782 ዓክልበ. ገደማ ያለው የግብፅ መካከለኛው መንግሥት የመጀመርያው መካከለኛ ጊዜ የፖለቲካ ክፍፍልን ተከትሎ እንደገና የተዋሃደበት ወቅት ነበር።ይህ ዘመን የጀመረው በአሥረኛው ሥርወ መንግሥት የመጨረሻ ገዥዎችን ድል ካደረገ በኋላ ግብፅን እንደገና በማዋሃድ በሚታወቀው በ 11ኛው ሥርወ መንግሥት ሜንቱሆቴፕ II ዘመነ መንግሥት ነው።ሜንቱሆቴፕ II፣ የመካከለኛው መንግሥት መስራች ተደርገው ይቆጠሩ፣ [29] የግብፅን ቁጥጥር ወደ ኑቢያ እና ሲና አስፋፍቷል፣ [30] እና ገዥውን የአምልኮ ሥርዓት አነቃቃ።[31] የግዛቱ ዘመን ለ 51 ዓመታት የዘለቀ ሲሆን ከዚያ በኋላ ልጁ ምንቱሆቴፕ ሳልሳዊ በዙፋኑ ላይ ወጣ።[30]ለአሥራ ሁለት ዓመታት የገዛው ሜንቱሆቴፕ ሳልሳዊ፣ የቴባንን አገዛዝ በግብፅ ላይ ማጠናከር፣ በምስራቅ ዴልታ ምሽጎችን በመገንባት ሕዝቡን ከእስያ ሥጋቶች ለመጠበቅ ቀጠለ።[30] ወደ ፑንት የመጀመሪያውን ጉዞም አስጀምሯል።[32] ሜንቱሆቴፕ አራተኛ ተከትሏል ነገር ግን በጥንታዊ የግብፅ ንጉስ ዝርዝሮች ላይ ተለይቶ የለም፣ [33] የአስራ ሁለተኛው ስርወ መንግስት የመጀመሪያው ንጉስ ከአመነምኸት 1 ጋር ወደሚችለው የስልጣን ሽኩቻ ንድፈ ሃሳብ አመራ።ይህ ወቅት ውስጣዊ ግጭትም ነበረበት፣ በዘመኑ በነበረው ባለስልጣን በኔህሪ የተቀረጹ ጽሑፎች ይመሰክራሉ።[34]አመነምኸት 1ኛ፣ በስልጣን ላይ በመውጣት በስልጣን ላይ ሊሆን ይችላል፣ [35] በግብፅ ውስጥ የበለጠ የፊውዳል ስርዓት መስርቷል፣ በዘመናዊው ኤል-ሊሽት አቅራቢያ አዲስ ዋና ከተማ ገንብቷል፣ [36] እና የነፈርቲ ትንቢትን ጨምሮ ፕሮፓጋንዳ ተቀጠረ። .[37] እንዲሁም ወታደራዊ ማሻሻያዎችን አስጀምሯል እና ልጁን ሴኑስረት 1ን በሃያኛው አመት እንደ ተባባሪ ገዥ አድርጎ ሾመው፣ [38] በመካከለኛው መንግስቱ የቀጠለ አሰራር።Senusret I የግብፅን ተጽእኖ ወደ ኑቢያ አስፋፍቷል፣ [39] የኩሽን ምድር ተቆጣጠረ፣ [40] እና የግብፅን በቅርብ ምስራቅ አካባቢ አጠናክራለች።[41] ልጁ ሴኑስሬት III, ተዋጊ ንጉስ በመባል የሚታወቀው, በኑቢያ [42] እና ፍልስጤም , [43] ዘመቻዎችን አካሂዶ ሥልጣንን ለማማለል የአስተዳደር ስርዓቱን አሻሽሏል.[42]የአመነምሃት ሳልሳዊ የግዛት ዘመን የመካከለኛው ኪንግደም የኢኮኖሚ ብልጽግና ከፍተኛ ደረጃን አሳይቷል፣ [44] በሲና ውስጥ ጉልህ በሆነ የማዕድን ማውጣት ስራዎች [45] እና የፋይዩም የመሬት ማስመለሻ ፕሮጀክትን ቀጠለ።[46] ይሁን እንጂ ሥርወ መንግሥቱ በመጨረሻው ጊዜ ተዳክሟል፣ በግብፅ የመጀመሪያዋ ሴት ንጉሥ በሶበክነፈሩ አጭር የግዛት ዘመን ተለይቶ ይታወቃል።[47]የሶበክነፈሩ ሞት ተከትሎ፣ አስራ ሶስተኛው ስርወ መንግስት ወጣ፣ በአጭር የአገዛዝ ዘመን እና በትንሽ ማዕከላዊ ስልጣን የሚታወቅ።[48] ​​ኔፈርሆቴፕ እኔ በላይኛው ግብፅን፣ ኑቢያን እና ዴልታ ላይ በመቆጣጠር የዚህ ሥርወ መንግሥት ጉልህ ገዥ ነበር።[49] ሆኖም፣ የስርወ መንግስቱ ሃይል ቀስ በቀስ እየቀነሰ፣ ወደ ሁለተኛው መካከለኛ ጊዜ እና የሃይክሶስ መነሳት አመራ።[50] ይህ ወቅት በፖለቲካዊ መረጋጋት፣ በኢኮኖሚ እድገት፣ በወታደራዊ መስፋፋት እና በባህል ልማት የታየው በጥንቷ ግብፅ ታሪክ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል።
የግብፅ ሁለተኛ መካከለኛ ጊዜ
ሃይክሶስ የግብፅ ወረራ። ©Anonymous
1650 BCE Jan 1 - 1550 BCE

የግብፅ ሁለተኛ መካከለኛ ጊዜ

Abydos Egypt, Arabet Abeidos,
በጥንቷ ግብፅ ሁለተኛው መካከለኛ ጊዜ፣ ከ1700 እስከ 1550 ዓክልበ. [51] የመከፋፈል እና የፖለቲካ ውዥንብር ጊዜ ነበር፣ በማዕከላዊው ሥልጣን ውድቀት እና በተለያዩ ሥርወ-መንግሥት መነሳት።ይህ ወቅት በ1802 ዓ.ዓ አካባቢ ንግሥት ሶበክነፈሩ በሞተችበት እና ከ13ኛው እስከ 17ኛው ሥርወ መንግሥት መገለጥ የመካከለኛው መንግሥት ፍጻሜ ሆነ።[52] 13ኛው ሥርወ መንግሥት፣ ከንጉሥ ሶቤክሆቴፕ 1ኛ ጀምሮ፣ ግብፅን ለመቆጣጠር ታግሏል፣ ፈጣን ተከታታይ ገዢዎችን ገጥሞ በመጨረሻ ወድቆ፣ ለ14ኛው እና 15ኛው ሥርወ መንግሥት መነሳት አመራ።14ኛው ሥርወ መንግሥት፣ ከ13ኛው ሥርወ መንግሥት መገባደጃ ጋር፣ በናይል ደልታ ላይ የተመሠረተ ነበር፣ እና ተከታታይ የአጭር ጊዜ ገዥዎች ነበሩት፣ በሃይክሶስ ቁጥጥር መጨረሻ።ሃይክሶስ፣ ምናልባትም የፍልስጤም ስደተኞች ወይም ወራሪዎች፣ 15ኛውን ስርወ መንግስት አቋቋሙ፣ ከአቫሪስ በመግዛት እና በጤቤስ ውስጥ ካለው 16ኛው ስርወ መንግስት ጋር አብረው ይኖራሉ።[53] የአቢዶስ ሥርወ መንግሥት (ከ1640 እስከ 1620 ዓክልበ. ገደማ) [54] ምናልባት በጥንቷ ግብፅ በሁለተኛው መካከለኛ ጊዜ ውስጥ ለአጭር ጊዜ የሚቆይ የአካባቢ ሥርወ መንግሥት ሊሆን ይችላል እና ከ15ኛው እና 16ኛው ሥርወ መንግሥት ጋር የነበረ ነው።የአቢዶስ ሥርወ መንግሥት በአቢዶስ ወይም በቲኒስ ላይ ብቻ በመግዛት ትንሽ ቆየ።[54]በአፍሪካነስ እና በዩሴቢየስ በተለየ መልኩ የተገለፀው 16ኛው ሥርወ መንግሥት ከ15ኛው ሥርወ መንግሥት ያልተቋረጠ ወታደራዊ ጫና ገጥሞታል፣ ይህም በመጨረሻ በ1580 ዓክልበ. አካባቢ እንዲወድቅ አድርጓል።[55] በቴባንስ የተመሰረተው 17ኛው ሥርወ መንግሥት በመጀመሪያ ከ15ኛው ሥርወ መንግሥት ጋር ሰላምን አስጠብቆ ነበር ነገርግን በመጨረሻ ከሂክሶስ ጋር ጦርነት ገጠመ፣ መጨረሻውም በሴቀነንሬ እና በካሞሴ ዘመን ሄክሶስን ተዋጉ።[56]የሁለተኛው መካከለኛ ጊዜ ማብቂያ በ 18 ኛው ሥርወ መንግሥት በአሕሞሴ ቀዳማዊ ፣ ሃይክሶስን በማባረር እና ግብፅን አንድ ያደረገ ፣ የበለፀገው አዲስ መንግሥት መጀመሩን ያበሰረ ነበር።[57] ይህ ወቅት በግብፅ ታሪክ የፖለቲካ አለመረጋጋትን፣ የውጭ ተጽእኖዎችን እና በመጨረሻም የግብፅን መንግስት ለመቀላቀል እና ለማጠናከር ወሳኝ ነው።
አዲስ የግብፅ መንግሥት
የግብጹ ፈርዖን ራምሴስ 2ኛ በሶርያ ቃዴሽ ጦርነት፣ 1300 ዓክልበ. ©Angus McBride
1550 BCE Jan 1 - 1075 BCE

አዲስ የግብፅ መንግሥት

Thebes, Al Qarnah, Al Qarna, E
አዲሱ መንግሥት፣ የግብፅ ኢምፓየር በመባልም የሚታወቀው፣ ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ16ኛው እስከ 11ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የዘለቀው፣ ከአሥራ ስምንተኛው እስከ ሃያኛው ሥርወ መንግሥትን ያቀፈ ነው።ሁለተኛውን መካከለኛ ጊዜ ተከትሏል እና ከሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ በፊት ነበር.ይህ ዘመን በ1570 እና 1544 ዓክልበ. [58] በሬዲዮካርቦን መጠናናት የተመሰረተው የግብፅ እጅግ የበለፀገ እና ኃይለኛ ምዕራፍ ነበር።[59]አስራ ስምንተኛው ስርወ መንግስት እንደ አህሞሴ 1፣ ሀትሼፕሱት፣ ቱትሞስ III፣ አመንሆቴፕ III፣ አኬናተን እና ቱታንክሃምን ያሉ ታዋቂ ፈርኦኖችን አቅርቧል።አህሞሴ ቀዳማዊ፣ የስርወ መንግስት መስራች ተብሎ የሚታሰበው፣ ግብፅን እንደገና አንድ አድርጎ በሌቫንት ዘመቱ።[60] ተከታዮቹ፣ አሜንሆቴፕ 1 እና ቱትሞስ 1፣ በኑቢያ እና በሌቫንት ወታደራዊ ዘመቻዎችን ቀጥለዋል፣ ቱሞስ 1 ኤፍራጥስን የተሻገረ የመጀመሪያው ፈርዖን ነበር።[61]Hatshepsut፣ የቱሞዝ አንደኛ ሴት ልጅ፣ እንደ ኃይለኛ ገዥ ብቅ አለች፣ የንግድ መረቦችን ወደ ቀድሞ ሁኔታዋ በማቋቋም እና ጉልህ የሆኑ የስነ-ህንፃ ፕሮጀክቶችን ሰጠች።[62] በወታደራዊ ብቃቱ የሚታወቀው ቱትሞዝ III የግብፅን ግዛት በስፋት አስፋፍቷል።[63] አሚንሆቴፕ III፣ ከሀብታሞች ፈርዖኖች አንዱ፣ በሥነ ሕንፃው አስተዋፅዖው የሚታወቅ ነው።በጣም ከታወቁት ከአስራ ስምንተኛው ሥርወ መንግሥት ፈርዖኖች አንዱ አመንሆቴፕ አራተኛ ሲሆን ስሙን ለኤተን ክብር ሲል ወደ አክሄናተን የቀየረው የግብፅ አምላክ ራ.በአስራ ስምንተኛው ሥርወ መንግሥት መጨረሻ፣ የግብፅ ደረጃ በከፍተኛ ሁኔታ ተለውጧል።በአክሄናተን በአለም አቀፍ ጉዳዮች ላይ ፍላጎት የሌላቸው በሚመስል መልኩ በመታገዝ ሂትያውያን በአለም አቀፍ ፖለቲካ ውስጥ ትልቅ ሀይል ለመሆን ቀስ በቀስ ተጽኖአቸውን ወደ ሌቫንት አስፋፍተው ነበር—ይህ ሃይል ሴቲ 1 እና ልጁ ራምሴስ 2 በአስራ ዘጠነኛው ስርወ መንግስት ወቅት የሚገጥሙት።ሥርወ መንግሥቱ ከኦፊሴላዊ ማዕረግ በወጡ ገዥዎች አይ እና ሆረምሔብ ተጠናቀቀ።[64]የጥንቷ ግብፅ አሥራ ዘጠነኛው ሥርወ መንግሥት የተቋቋመው በ18ኛው ሥርወ መንግሥት የመጨረሻ ገዥ በፈርዖን ሆሬምሄብ በተሾመው በቪዚየር ራምሴስ 1 ነው።የቀዳማዊ ራምሴስ አጭር የግዛት ዘመን በሆሬምሄብ አገዛዝ እና በፈርዖኖች የበላይነት መካከል እንደ ሽግግር ጊዜ አገልግሏል።ልጁ ሴቲ 1 እና የልጅ ልጁ ራምሴስ II በተለይ ግብፅን ወደ ታይቶ በማይታወቅ የንጉሠ ነገሥት የጥንካሬ እና የብልጽግና ደረጃ ላይ በማድረስ ረገድ ትልቅ ሚና ነበራቸው።ይህ ሥርወ መንግሥት በግብፅ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ደረጃ ያለው፣ በጠንካራ አመራር እና በመስፋፋት ፖሊሲዎች የሚታወቅ ነበር።የሃያኛው ሥርወ መንግሥት በጣም ታዋቂው ፈርዖን ራምሴስ ሣልሳዊ፣ የባሕር ሕዝቦችና ሊቢያውያን ወረራ ገጥሟቸዋል፣ እነሱን ለመመከት ችሏል ነገር ግን ከፍተኛ ኢኮኖሚያዊ ወጪ አስከፍሏል።[65] የግዛቱ ዘመን በውስጥ ንትርክ አብቅቷል፣ ለአዲሱ መንግሥት ውድቀትም መድረክ አዘጋጀ።የስርወ መንግስቱ ፍጻሜ በደካማ አገዛዝ ታይቷል፣ በመጨረሻም እንደ አሙን እና ስሜንዴስ ሊቀ ካህናት በታችኛው ግብፅ ውስጥ የሃገር ውስጥ ኃይላት መነሳታቸው የሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ መጀመሩን ያመለክታል።
የግብፅ ሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ
የአሹርባኒፓል II የአሦራውያን ወታደሮች ከተማን ከበቡ። ©Angus McBride
1075 BCE Jan 1 - 664 BCE

የግብፅ ሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ

Tanis, Egypt
የጥንቷ ግብፅ ሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ፣ ራምሴስ XI በ1077 ዓ.ዓ. ከሞተ ጀምሮ፣ የአዲሱ መንግሥት ፍጻሜ እና የኋለኛው ዘመን ቀደም ብሎ ነበር።ይህ ዘመን በፖለቲካዊ መበታተን እና በአለም አቀፍ ደረጃ ክብር ማሽቆልቆል ይታወቃል.በ21ኛው ሥርወ መንግሥት ግብፅ የሥልጣን ክፍፍልን አይታለች።ከታኒስ የሚገዛው ስመንደስ 1፣ የታችኛው ግብፅን ተቆጣጠረ፣ በቴብስ የሚገኙት የአሙን ሊቀ ካህናት ግን በመካከለኛው እና በላይኛው ግብፅ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል።[66] ምንም እንኳን መልክ ቢሆንም፣ በካህናቱ እና በፈርዖን መካከል ባለው የተጠላለፈ የቤተሰብ ትስስር ምክንያት ይህ ክፍፍል በጣም ከባድ ነበር።በ945 ዓ.ዓ አካባቢ በሾሼንክ I የተመሰረተው 22ኛው ሥርወ መንግሥት በመጀመሪያ መረጋጋትን አምጥቷል።ሆኖም ከዳግማዊ ኦሶርኮን የግዛት ዘመን በኋላ ሀገሪቱ በተጨባጭ ለሁለት ተከፈለች፣ ሾሼንቅ ሳልሳዊ የታችኛው ግብፅን ተቆጣጠረ እና ታክሎት II እና ኦሶርኮን ሶስት መካከለኛ እና የላይኛው ግብፅን ገዛ።ቴብስ የእርስ በርስ ጦርነት አጋጥሞታል፣ ለኦሶርኮን ቢ ደጋፊነት ተፈትቷል፣ ይህም ወደ 23 ኛው ስርወ መንግስት መመስረት አመራ።ይህ ወቅት ተጨማሪ መበታተን እና የአካባቢ ከተማ-ግዛቶች መጨመር ምልክት ተደርጎበታል.የኑቢያን መንግሥት የግብፅን ክፍፍል በዝብዟል።በ732 ዓክልበ. አካባቢ በፓይ የተቋቋመው 25ኛው ሥርወ መንግሥት የኑቢያን ገዥዎች በግብፅ ላይ ሥልጣናቸውን ሲያራዝሙ ተመልክቷል።ይህ ሥርወ መንግሥት በግንባታ ፕሮጀክቶቹ እና በናይል ሸለቆ ላይ ላሉት ቤተመቅደሶች መልሶ ማቋቋም ይታወቃል።[67] ሆኖም፣ የአሦር ተጽዕኖ በአካባቢው እየጨመረ መምጣቱ የግብፅን ነፃነት አደጋ ላይ ጥሏል።በ670 እና 663 ዓ.ዓ. መካከል የነበረው የአሦራውያን ወረራ ግብፅ ባላት ስልታዊ ጠቀሜታ እና ሀብት፣በተለይ ለብረት ማቅለጥ የሚውል እንጨት ሀገሪቱን በእጅጉ አዳክሟታል።ፈርዖኖች ታሃርካ እና ታንታማኒ ከአሦር ጋር የማያቋርጥ ግጭት ገጥሟቸው ነበር፣ በመጨረሻም ቴብስ እና ሜምፊስ በ664 ዓ.[68]ሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ በ664 ዓ.ዓ. በ 26ኛው ሥርወ መንግሥት በፕሳምቲክ 1 ሲነሳ፣ አሦር መውጣቱንና የታንታማን ሽንፈትን ተከትሎ ተጠናቀቀ።ፕሳምቲክ 1 ግብጽን አንድ አደረገ፣ በቴብስ ላይ ቁጥጥርን አቋቋመ፣ እና የጥንቷ ግብፅን መገባደጃ ጊዜ አስጀመረ።የሱ አገዛዝ መረጋጋትን እና ከአሦራውያን ተጽእኖ ነጻ መውጣትን በማምጣት ለቀጣይ የግብፅ ታሪክ እድገት መሰረት ጥሏል።
የጥንቷ ግብፅ መገባደጃ ጊዜ
የ19ኛው ክፍለ ዘመን ምናባዊ የካምቢሴስ II ምሳሌ Psamtik III ሲገናኝ። ©Jean-Adrien Guignet
664 BCE Jan 1 - 332 BCE

የጥንቷ ግብፅ መገባደጃ ጊዜ

Sais, Basyoun, Egypt
ከ664 እስከ 332 ከዘአበ ያለው የጥንቷ ግብፅ መገባደጃ ጊዜ፣ የግብፅ ተወላጆች አገዛዝ የመጨረሻውን ምዕራፍ የሚያመለክት ሲሆን በአካባቢው ላይ የፋርስ ግዛትን ያጠቃልላል።ይህ ዘመን የጀመረው ከሦስተኛው መካከለኛ ጊዜ እና ከኑቢያን 25ኛ ሥርወ መንግሥት አገዛዝ በኋላ ነው፣ በኒዮ-አሦር ተጽዕኖ ሥር በፕሳምቲክ I ከተመሰረተው ሳይት ሥርወ መንግሥት ጀምሮ።26ኛው ሥርወ መንግሥት፣ እንዲሁም የሳይቴ ሥርወ መንግሥት በመባል የሚታወቀው፣ ከ672 እስከ 525 ዓክልበ. ነገሠ፣ በዳግም ውህደት እና መስፋፋት ላይ አተኩሯል።ፕሳምቲክ 1 ውህደትን የጀመረው በ656 ዓ.ዓ አካባቢ ነው፣ እሱም ራሱ የአሦራውያን ከረጢት የቴብስ መዘዝ ነው።ከአባይ እስከ ቀይ ባህር ድረስ ያለው የቦይ ግንባታ ተጀመረ።ይህ ወቅት የግብፅ ተጽእኖ ወደ ቅርብ ምስራቅ እንዲስፋፋ እና እንደ ፕሳምቲክ 2ኛ ወደ ኑቢያ እንዳደረጉት ከፍተኛ ወታደራዊ ጉዞዎችን አሳይቷል።[69] የብሩክሊን ፓፒረስ፣ ከዚህ ጊዜ ጀምሮ የሚታወቅ የሕክምና ጽሑፍ፣ የዘመኑን እድገት ያንፀባርቃል።[70] ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ያለው ጥበብ ብዙውን ጊዜ የእንስሳትን የአምልኮ ሥርዓቶች ያሳያል፣ ልክ እንደ ፓታይኮስ አምላክ የእንስሳት ባህሪያት።[71]የመጀመሪያው የአካሜኒድ ጊዜ (525-404 ዓክልበ.) የጀመረው በፔሉሲየም ጦርነት ነው፣ እሱም ግብፅ በካምቢሴስ ሥር ባለው ሰፊው የአካሜኒድ ኢምፓየር ድል ሲደረግ፣ ግብፅ ደግሞ ባለሟሎች ሆናለች።ይህ ሥርወ መንግሥት እንደ ካምቢሴስ፣ ቀዳማዊ ጠረክሲስ እና ታላቁ ዳርዮስ ያሉትን የፋርስ ንጉሠ ነገሥታትን ያካተተ ሲሆን በአቴናውያን የተደገፈ እንደ ኢናሮስ II ዓይነት አመጽ ተመልክቷል።በዚህ ጊዜ ግብፅን ያስተዳድሩ የነበሩት እንደ አርያንደስ እና አቻሜኔስ ያሉ የፋርስ ሳትራፖች ነበሩ።ከ28ኛው እስከ 30ኛው ሥርወ መንግሥት የግብፅን የመጨረሻውን ጉልህ የሆነ ቤተኛ አገዛዝ ይወክላል።ከ404 እስከ 398 ዓክልበ. ድረስ የዘለቀው 28ኛው ሥርወ መንግሥት፣ አንድ ንጉሥ አሚርቴዎስ ነበረው።29ኛው ሥርወ መንግሥት (398-380 ዓክልበ.) እንደ ሃኮር ያሉ ገዥዎችን ከፋርስ ወረራ ጋር ሲዋጉ አይቷል።30ኛው ሥርወ መንግሥት (380-343 ዓክልበ.)፣ በ26ኛው ሥርወ መንግሥት ጥበብ ተጽዕኖ፣ በኔክታኔቦ 2ኛ ሽንፈት አብቅቷል፣ ይህም በፋርስ እንደገና እንዲጠቃለል አድርጓል።ሁለተኛው የአካሜኒድ ዘመን (343-332 ዓክልበ.) 31ኛው ሥርወ መንግሥትን የሚያመለክት ሲሆን የፋርስ ንጉሠ ነገሥታት እንደ ፈርዖን ሲገዙ ታላቁ እስክንድር በ332 ዓ.ዓ.ይህም ግብጽን በአሌክሳንደር ጄኔራሎች አንዱ በሆነው በቶለሚ 1ኛ ሶተር በተቋቋመው በቶለማይክ ሥርወ መንግሥት ሥር ወደ ሄለናዊ ዘመን ተሸጋገረ።የኋለኛው ጊዜ ለባህላዊ እና ፖለቲካዊ ሽግግሮች ጉልህ ነው ፣ ይህም ግብፅን ወደ ሄለናዊው ዓለም እንድትቀላቀል አድርጓል።
332 BCE - 642
የግሪክ-ሮማን ጊዜornament
የታላቁ እስክንድር የግብፅ ወረራ
አሌክሳንደር ሞዛይክ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
332 BCE Jun 1

የታላቁ እስክንድር የግብፅ ወረራ

Alexandria, Egypt
ታላቁ እስክንድር በ332 ከዘአበ ግብፅን ድል በማድረግ በጥንታዊው አለም ትልቅ ለውጥ አስመዝግቧል።ወደ ግብፅ መምጣት የአካሜኒድ የፋርስ አገዛዝን ብቻ ሳይሆን የግሪክን እና የግብፅን ባህሎች እርስ በርስ በማገናኘት ለሄለናዊው ዘመን መሰረት ጥሏል።ይህ መጣጥፍ የታሪክ አገባብ እና የእስክንድር ወረራ በግብፅ ላይ ያሳደረውን ተፅእኖ በጥልቀት ያብራራል።ለማሸነፍ ቅድመ ዝግጅትእስክንድር ከመምጣቱ በፊት ግብፅ የአካሜኒድ ሥርወ መንግሥት አገዛዝ አካል በመሆን በፋርስ ኢምፓየር ቁጥጥር ሥር ነበረች።እንደ ዳሪዮስ ሳልሳዊ በመሳሰሉት ንጉሠ ነገሥት የሚመሩ ፋርሳውያን በግብፅ ውስጥ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ የመጣው ብስጭት እና አመጽ ገጥሟቸዋል።ይህ አለመረጋጋት ጉልህ የሆነ የኃይል ለውጥ ለማድረግ መድረኩን አዘጋጅቷል።የሜቄዶንያ ንጉስ ታላቁ እስክንድር ግብፅን እንደ ወሳኝ ድል በመመልከት በአኪሜኒድ የፋርስ ኢምፓየር ላይ ታላቅ ዘመቻውን ጀመረ።የእሱ ስልታዊ ወታደራዊ ብቃቱ እና በግብፅ የነበረው የፋርስ ቁጥጥር መዳከም በአንፃራዊ ሁኔታ ተቀናቃኝ የሌለበት ወደ አገሪቱ እንዲገባ አመቻችቷል።በ332 ከዘአበ እስክንድር ግብፅ ገባ፣ አገሩም በፍጥነት በእጁ ወደቀች።የፋርስ አገዛዝ ውድቀት በግብፅ የፋርስ ሳትራፕ ማዛሴስ እጅ ሰጠ።የግብፅን ባህልና ሃይማኖት በማክበር የሚታወቀው የእስክንድር አካሄድ የግብፅን ሕዝብ ድጋፍ አስገኝቶለታል።የአሌክሳንድሪያ መመስረትአሌክሳንደር ካበረከቱት ጉልህ አስተዋፅዖዎች አንዱ በሜዲትራኒያን ባህር ዳርቻ ላይ የምትገኘውን የአሌክሳንድሪያ ከተማ መመስረት ነው።ይህች ከተማ በስሙ የተሰየመችው የግሪክና የግብፅ ሥልጣኔ ውህደትን የሚያመለክት የሄለናዊ ባህልና ትምህርት ማዕከል ሆናለች።የእስክንድር ወረራ የግሪክ ባህል፣ ቋንቋ እና የፖለቲካ አስተሳሰቦች መስፋፋት የታየበትን የሄለናዊውን የግብፅ ዘመን አስከትሏል።ይህ ዘመን የግሪክ እና የግብፅ ወጎች ተቀላቅለው በሥነ ጥበብ፣ በሥነ ሕንፃ፣ በሃይማኖት እና በአስተዳደር ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል።እስክንድር በግብፅ የነበረው የግዛት ዘመን አጭር ቢሆንም፣ ትሩፋቱ ግን በቶለሚክ ሥርወ መንግሥት የጸና፣ በጠቅላይ ቶለሚ 1ኛ ሶተር የተቋቋመ ነው።ይህ ሥርወ መንግሥት፣ የግሪክና የግብፅ ተጽዕኖዎች ድብልቅልቁ፣ ግብፅን በ30 ዓ.ዓ. እስከ ሮማውያን ድል ድረስ ይገዛ ነበር።
ቶለማይክ ግብፅ
Ptolemaic Egypt ©Osprey Publishing
305 BCE Jan 1 - 30 BCE

ቶለማይክ ግብፅ

Alexandria, Egypt
የመቄዶንያ ጄኔራል እና የታላቁ እስክንድር ጓደኛ በሆነው በቶለሚ 1 ሶተር በ305 ዓክልበ. የተመሰረተው የፕቶለማይክ መንግሥት በግሪክ ዘመን በግብፅ ላይ የተመሰረተ ጥንታዊ የግሪክ መንግሥት ነበር።ይህ ሥርወ መንግሥት፣ በ30 ዓ.ዓ. ለክሊዮፓትራ ሰባተኛ ሞት ድረስ የዘለቀው፣ የመጨረሻው እና ረጅሙ ሥርወ መንግሥት የጥንቷ ግብፅ ሥርወ መንግሥት ነበር፣ ይህም በሃይማኖታዊ መመሳሰል እና በግሪኮ-ግብፅ ባህል መፈጠር የሚታወቅ አዲስ ዘመን ነው።[72]ታላቁ እስክንድር በ332 ከዘአበ ግብፅን አቻሜኒድ ፋርሳውያንን ከተቆጣጠረ በኋላ ግዛቱ ከሞተ በኋላ በ323 ዓ.ቶለሚ ግብፅን አስጠብቆ እስክንድርያ ዋና ከተማ አድርጎ አቋቋመ፣ ይህም የግሪክ ባህል፣ ትምህርት እና የንግድ ማዕከል ሆነ።[73] የፕቶለማይክ መንግሥት፣ ከሶሪያ ጦርነቶች በኋላ፣ የሊቢያን፣ የሲናን፣ እና የኑቢያን ክፍሎች አካትቷል።ከግብፃውያን ተወላጆች ጋር ለመዋሃድ፣ ቶለሚዎች የፈርዖንን ማዕረግ ተቀብለው በግብፅ ዘይቤ ራሳቸውን በሕዝብ ሐውልቶች ላይ ቀርፀው የሄለናዊ ማንነታቸውንና ልማዳቸውን ጠብቀዋል።[74] የመንግሥቱ አስተዳደር ውስብስብ ቢሮክራሲን ያካተተ፣ በዋናነት የግሪክን ገዥ መደብ የሚጠቅም፣ ውስን የግብፅ ተወላጆች ውህደት ያለው፣ የአካባቢ እና የሃይማኖት ጉዳዮችን ይቆጣጠሩ ነበር።[74] ቶለሚዎች ቀስ በቀስ የግብፅን ልማዶች ተቀብለዋል፣ ከቶለሚ 2ኛ ፊላዴልፈስ ጀምሮ፣ የወንድም እህት ጋብቻ እና በግብፅ ሃይማኖታዊ ልማዶች መሳተፍን ጨምሮ፣ እና ቤተመቅደሶችን መገንባት እና ማደስን ደግፈዋል።[75]ቶለማይክ ግብፅ፣ ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ3ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ጀምሮ፣ የግሪክን ሥልጣኔ በማሳየት ከአሌክሳንደር ተተኪ አገሮች እጅግ ባለጸጋ እና ኃያላን ሆና ተገኘች።[74] ሆኖም ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ2ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ጀምሮ የውስጥ ሥርወ መንግሥት ግጭቶችና የውጭ ጦርነቶች መንግሥቱን በማዳከም በሮማ ሪፐብሊክ ላይ ጥገኛ እንድትሆን አድርጓታል።በክሊዮፓትራ ሰባተኛ ዘመን፣ ግብፅ በሮማውያን የእርስ በርስ ጦርነቶች መጠላለፍ የመጨረሻው ነጻ የሄለናዊ መንግስት እንድትሆን አድርጓታል።የሮማን ግብፅ በ641 ዓ.ም. እስከ ሙስሊሞች ድል ድረስ ግሪክን የመንግስት እና የንግድ ቋንቋ አድርጎ በመያዝ የበለጸገ ግዛት ሆነች።እስክንድርያ እስከ መካከለኛው ዘመን መጨረሻ ድረስ ጠቃሚ የሜዲትራኒያን ከተማ ሆና ቆይታለች።[76]
የሮማን ግብፅ
በጊዛ ፒራሚዶች ፊት ለፊት የሮማውያን ጦር ሠራ። ©Nick Gindraux
30 BCE Jan 1 - 641

የሮማን ግብፅ

Alexandria, Egypt
የሮማን ግብፅ ከ30 ከዘአበ እስከ 641 እዘአ ድረስ የሮማን ኢምፓየር ግዛት እንደመሆኗ መጠን ሲናን ሳይጨምር አብዛኛው የዘመናችን ግብፅን ያቀፈ ወሳኝ ክልል ነበር።በእህል ምርት እና በላቀ የከተማ ኢኮኖሚ የሚታወቅ በጣም የበለጸገ ግዛት ነበር፣ ይህም ከጣሊያን ውጭ በጣም ሀብታም የሮማ ግዛት ያደርገዋል።[77] ከ 4 እስከ 8 ሚሊዮን የሚገመተው የህዝብ ብዛት [78] ያተኮረው በአሌክሳንድሪያ ዙሪያ ነበር፣ የሮማ ኢምፓየር ትልቁ ወደብ እና ሁለተኛ ትልቅ ከተማ።[79]በግብፅ የነበረው የሮማውያን ጦር መጀመሪያ ላይ ሦስት ሌጌዎንን ያካተተ ሲሆን በኋላም ወደ ሁለት ተቀንሶ በረዳት ኃይሎች ተጨምሮ ነበር።[80] በአስተዳዳሪነት፣ ግብፅ በስም ተከፋፈለች፣ እያንዳንዱ ዋና ከተማ ሜትሮፖሊስ በመባል ይታወቃል፣ የተወሰኑ ልዩ መብቶችን አግኝታለች።[80] ህዝቡ በብሄረሰብ እና በባህል የተለያየ ነበር፣ በዋነኛነት የግብፅ ቋንቋ የሚናገሩ ገበሬዎችን ያቀፈ ነበር።በአንፃሩ፣ በሜትሮፖሊስ ውስጥ ያሉት የከተማ ነዋሪዎች ግሪክኛ ተናጋሪዎች ነበሩ እና የሄለናዊ ባህልን ይከተሉ ነበር።እነዚህ ክፍፍሎች ቢኖሩም፣ ከፍተኛ የማህበራዊ እንቅስቃሴ፣ የከተሞች መስፋፋት እና ከፍተኛ የማንበብ ደረጃዎች ነበሩ።[80] እ.ኤ.አ. በ212 ዓ.ም የነበረው የኮንስቲቲዮ አንቶኒኒያና የሮማን ዜግነት ለሁሉም ነፃ ግብፃውያን አሰፋ።[80]የሮማን ግብፅ በ 2 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ከአንቶኒን ቸነፈር በማገገም መጀመሪያ ላይ ጠንካራ ነበረች።[80] ነገር ግን በሦስተኛው ክፍለ ዘመን ቀውስ ወቅት በ269 ዓ.ም ከዘኖቢያ ወረራ በኋላ በፓልሚሬን ግዛት ቁጥጥር ስር ወድቃ በንጉሠ ነገሥት አውሬሊያን ተመለሰች እና በኋላም በንጉሠ ነገሥት ዲዮቅልጥያኖስ ላይ በወረራ ተዋግታለች።[81] የዲዮቅልጥያኖስ ዘመን አስተዳደራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ማሻሻያዎችን አመጣ፣ ከክርስትና መነሳት ጋር ተያይዞ፣ በግብፃውያን ክርስቲያኖች መካከል የኮፕቲክ ቋንቋ እንዲፈጠር አድርጓል።[80]በዲዮቅልጥያኖስ ዘመን፣ የደቡቡ ድንበር በሴኔ (አስዋን) ወደሚገኘው የናይል ወንዝ የመጀመሪያ ካታራክት ተወስዷል፣ ይህም ለረጅም ጊዜ የቆየ ሰላማዊ ድንበር ነው።[81] የኋለኛው የሮማውያን ጦር፣ limitanei እና እንደ እስኩቴስ ያሉ መደበኛ ክፍሎችን ጨምሮ፣ ይህንን ድንበር ጠብቆታል።የወርቅ ጠንከር ያለ ሳንቲም በታላቁ ቆስጠንጢኖስ በማስተዋወቅ የኢኮኖሚ መረጋጋት ተጠናክሯል።[81] ወቅቱ በክርስቲያን አብያተ ክርስቲያናት እና በትናንሽ መሬት ባለቤቶች የተያዙ ጉልህ ስፍራዎች ያሉት ወደ ግል የመሬት ባለቤትነት ተለወጠ።[81]የመጀመርያው ቸነፈር ወረርሽኝ በ541 በሮማን ግብፅ በኩል በሜድትራኒያን ባህር ደረሰ። የግብፅ እጣ ፈንታ በ7ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በከፍተኛ ሁኔታ ተለወጠ ፡ በሳሳኒያ ግዛት በ618 ድል ተነሳ፣ በ628 የራሺዱን ቋሚ አካል ከመሆኑ በፊት ለአጭር ጊዜ ወደ ምስራቅ ሮማውያን ቁጥጥር ተመለሰ። እ.ኤ.አ. በ 641 የሙስሊሞችን ድል ተከትሎ ኸሊፋነት ። ይህ ሽግግር የሮማውያን የግብፅ አገዛዝ ማብቃቱን የሚያሳይ ሲሆን በክልሉ ታሪክ ውስጥ አዲስ ምዕራፍ ፈጠረ።
639 - 1517
የመካከለኛው ዘመን ግብፅornament
የአረብ ግብፅ ወረራ
የሙስሊሞች የግብፅ ድል ©HistoryMaps
639 Jan 1 00:01 - 642

የአረብ ግብፅ ወረራ

Egypt
በ639 እና 646 እዘአ መካከል የተካሄደው የሙስሊሞች የግብፅ ወረራ በግብፅ ሰፊ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ቦታ የሚሰጠው ክስተት ነው።ይህ ወረራ በግብፅ የሮማን/ ባይዛንታይን አገዛዝ ማብቃቱን ብቻ ሳይሆን የእስልምና እና የአረብኛ ቋንቋ መጀመሩን አበሰረ፣ ይህም የክልሉን ባህላዊ እና ሃይማኖታዊ መልክዓ ምድራዊ አቀማመጥ ጉልህ በሆነ መልኩ ቀርጿል።ይህ መጣጥፍ ወደ ታሪካዊ አውድ፣ ቁልፍ ጦርነቶች እና የዚህ ወሳኝ ጊዜ ዘላቂ ተጽእኖዎች በጥልቀት ይዳስሳል።ከሙስሊሙ ወረራ በፊት ግብፅ በባይዛንታይን ቁጥጥር ስር የነበረች ሲሆን በስልታዊ አቀማመጧ እና በእርሻ ሀብቷ የተነሳ ወሳኝ ግዛት ሆና ታገለግል ነበር።ይሁን እንጂ የባይዛንታይን ግዛት በውስጣዊ ውዝግብ እና በውጪ ግጭቶች ተዳክሟል, በተለይም ከሳሳኒያ ኢምፓየር ጋር, አዲስ ኃይል እንዲፈጠር መድረክን አዘጋጅቷል.የሙስሊሙ ወረራ የጀመረው በእስላማዊው ራሺዱን ኸሊፋ ሁለተኛ ኸሊፋ ኸሊፋ ዑመር በላከው በጄኔራል አምር ኢብኑ አል-አስ መሪነት ነው።የድል አድራጊው የመጀመሪያ ምዕራፍ በ640 ዓ.ም የሄሊዮፖሊስ ወሳኝ ጦርነትን ጨምሮ ጉልህ በሆኑ ጦርነቶች የታጀበ ነበር።የባይዛንታይን ጦር በጄኔራል ቴዎድሮስ መሪነት በቆራጥነት በመሸነፍ የሙስሊሙ ሀይሎች እንደ እስክንድርያ ያሉ ቁልፍ ከተሞችን እንዲቆጣጠሩ መንገድ ጠርጓል።ዋና የንግድ እና የባህል ማዕከል የሆነችው አሌክሳንድሪያ በ641 ዓ.ም. በሙስሊሞች እጅ ወደቀች።በ645 ዓ.ም የተካሄደውን ትልቅ ዘመቻ ጨምሮ የባይዛንታይን ኢምፓየር መልሶ ለመቆጣጠር ብዙ ሙከራ ቢያደርግም ጥረታቸው በመጨረሻ ሳይሳካለት በቀረ በ646 ዓ.ም ሙስሊሞች ግብፅን ሙሉ በሙሉ እንዲቆጣጠሩ አድርጓቸዋል።ወረራዉ በግብፅ ሃይማኖታዊ እና ባህላዊ ማንነት ላይ ትልቅ ለውጥ አምጥቷል።እስልምና ክርስትናን በመተካት ቀስ በቀስ የበላይ ሃይማኖት ሆነ፣ እና አረብኛ ዋና ቋንቋ ሆኖ ብቅ አለ፣ ማህበራዊ እና አስተዳደራዊ መዋቅሮች ላይ ተጽዕኖ አሳድሯል።ኢስላማዊ ኪነ-ህንፃ እና ጥበብ መጀመሩ በግብፅ ባህላዊ ቅርስ ላይ ዘላቂ አሻራ ጥሏል።በሙስሊሙ አስተዳደር ግብፅ ከፍተኛ ኢኮኖሚያዊ እና አስተዳደራዊ ማሻሻያዎችን አሳይታለች።ሙስሊም ባልሆኑ ሰዎች ላይ የተጣለው የጂዝያ ቀረጥ ወደ እስልምና እንዲገቡ አድርጓል, አዲሶቹ ገዥዎች ደግሞ የመሬት ማሻሻያዎችን በማነሳሳት የመስኖ ስርዓቱን በማሻሻል እና ግብርናን አሻሽለዋል.
የኡመያ እና የአባሲድ ዘመን በግብፅ
የአባሲድ አብዮት ©HistoryMaps
661 Jan 1 - 969

የኡመያ እና የአባሲድ ዘመን በግብፅ

Egypt
የመጀመርያው ፊቲና፣ የጥንት እስላማዊ የእርስ በርስ ጦርነት በግብፅ አስተዳደር ላይ ከፍተኛ ለውጥ አምጥቷል።በዚህ ወቅት ኸሊፋ አሊ ሙሐመድ ብን አቢ በከርን የግብፅ አስተዳዳሪ አድርጎ ሾመ።ነገር ግን አምር ኢብኑል አስ ኡመያዎችን እየደገፈ በ658 ኢብኑ አቢ በክርን አሸንፎ ግብፅን በ664 ህይወቱ እስካለፈበት ጊዜ ድረስ አስተዳድሯል።በኡመውያዎች ስር እንደ መስላማ ኢብኑ ሙክላድ አል-አንሷሪ ያሉ የኡመያድ ፓርቲ ደጋፊዎች ግብፅን እስከ ሁለተኛው ፊታውራሪነት መግዛታቸውን ቀጥለዋል። .በዚህ ግጭት ወቅት በአካባቢው አረቦች ዘንድ ተወዳጅነት የሌለው የከሃሪጅ የሚደገፍ የዙበይሪድ አገዛዝ ተመሠረተ።1ኛ ኡመያድ ካሊፋ ማርዋን ግብፅን በ684 ወረረ፣ የኡመያድ ቁጥጥር መልሶ ልጁን አብዱል አዚዝን ገዥ አድርጎ ሾመው፣ እሱም ለ20 ዓመታት በምክትልነት በብቃት ገዛ።[82]በኡማያውያን ዘመን እንደ አብዱ አል-መሊክ ኢብን ሪፋአ አል-ፋህሚ እና አዩብ ኢብን ሻርሃቢል ያሉ ገዥዎች ከአካባቢው ወታደራዊ ልሂቃን (ጁንድ) የተመረጡ ፖሊሲዎችን ተግባራዊ በማድረግ በኮፕቶች ላይ ጫና የሚጨምሩ እና እስላማዊነትን ጀመሩ።[83] ይህ በከፍተኛ የግብር ክፍያ ምክንያት በርካታ የኮፕቲክ አመጾች አስከትሏል፣ በጣም ታዋቂው በ 725 ነው። አረብኛ በ 706 የመንግስት ኦፊሴላዊ ቋንቋ ሆነ ፣ ለግብፅ አረብኛ ምስረታ አስተዋፅዖ አድርጓል።የኡመውያ ጊዜ በ739 እና 750 ተጨማሪ አመጽ አብቅቷል።በአባሲድ ዘመን፣ ግብፅ አዳዲስ ግብሮችን እና ተጨማሪ የኮፕቲክ አመጾች አጋጥሟታል።በ 834 ኸሊፋ አል-ሙታሲም ስልጣንን እና የፋይናንስ ቁጥጥርን ለማማከል የወሰደው ውሳኔ ከፍተኛ ለውጥ አስከትሏል, ይህም በአካባቢው የአረብ ወታደሮችን በቱርክ ወታደሮች መተካትን ጨምሮ.በ9ኛው ክፍለ ዘመን ሙስሊሙ ህዝብ ከኮፕቲክ ክርስቲያኖች ሲበልጡ ታይቷል፣ የአረቦች እና የእስልምና ሂደቶች እየተጠናከሩ መጡ።በአባሲድ መሀል አገር የነበረው “አናርኪ በሠመራ” በግብፅ ውስጥ የአሊድ አብዮታዊ እንቅስቃሴዎች እንዲነሱ አመቻችቷል።[84]የቱሉኒድ ጊዜ የጀመረው በ 868 አሕመድ ኢብን ቱሉን አስተዳዳሪ ሆኖ ሲሾም ነበር ይህም ወደ ግብፅ የፖለቲካ ነፃነት መቀየሩን ያሳያል።ምንም እንኳን የውስጥ የስልጣን ሽኩቻ ቢኖርም ኢብን ቱሉን ከፍተኛ ሀብት በማሰባሰብ እና በሌቫንት ላይ ተጽእኖ በማሳደር ራሱን የቻለ ህግ አቋቋመ።የሱ ተተኪዎች ግን የውስጥ ሽኩቻ እና የውጭ ስጋቶች ገጥሟቸው ነበር፣ በ905 አባሲዶች ግብፅን እንደገና እንዲቆጣጠሩ አድርጓል [። 85]ድህረ-ቱሉኒድ ግብፅ የቀጠለ ግጭቶች እና እንደ ቱርካዊው አዛዥ ሙሀመድ ኢብኑ ቱጅ አል-ኢክሺድ ያሉ ተደማጭነት ያላቸው ሰዎች መበራከት ታየች።እ.ኤ.አ. በ946 መሞቱ ለልጁ ኡኑጁር ሰላማዊ ተተኪ እና ተከታዩ የካፉር አገዛዝ አመራ።ሆኖም በ969 የፋቲሚድ ወረራ ይህንን ጊዜ አብቅቶ አዲስ የግብፅን ታሪክ አመጣ።[86]
የግብፅ ፋቲሚድ ድል
የግብፅ ፋቲሚድ ድል ©HistoryMaps
969 Feb 6 - Jul 9

የግብፅ ፋቲሚድ ድል

Fustat, Kom Ghorab, Old Cairo,
እ.ኤ.አ. በ969 የፋጢሚድ የግብፅ ወረራ የፋጢሚድ ኸሊፋነት በጄኔራል ጃውሃር ግብፅን ከኢክሺዲድ ስርወ መንግስት የተቆጣጠረበት ትልቅ ታሪካዊ ክስተት ነበር።ይህ ወረራ የተዳከመው የአባሲድ ኸሊፋ ዳራ እና በግብፅ ውስጥ በተከሰቱት የውስጥ ቀውሶች፣ የአቡ አል-ሚስክ ካፉርን ሞት ተከትሎ በ968 ዓ.ም የተካሄደውን የአመራር ትግል ጨምሮ ነበር።ፋቲሚዶች ከ909 ዓ.ም ጀምሮ በኢፍሪቂያ (የአሁኗ ቱኒዚያ እና ምስራቃዊ አልጄሪያ) አገዛዛቸውን አጠናክረው በመቀጠላቸው በግብፅ የነበረውን ምስቅልቅል ሁኔታ ተጠቅመውበታል።በዚህ አለመረጋጋት ውስጥ፣ የአካባቢው የግብፅ ልሂቃን ስርዓትን ወደነበረበት ለመመለስ የፋቲሚድ አገዛዝን የበለጠ ደግፈዋል።የፋጢሚዱ ኸሊፋ አል-ሙእዝ ሊ-ዲን አላህ በጃዋር የሚመራ ትልቅ ዘመቻ አዘጋጅቶ በየካቲት 6 969 የጀመረው።ዘመቻው በሚያዝያ ወር ወደ አባይ ዴልታ ገባ፣ ከኢክሺዲድ ሀይሎች አነስተኛ ተቃውሞ አጋጥሞታል።ጃዋር ለግብፃውያን ደኅንነት እና የመብት ማረጋገጫ በጁላይ 6 969 ዋና ከተማዋን ፉስታት በሰላም እንድትሰጥ አመቻችቷል፣ ይህም የተሳካው ፋቲሚድ መረከብ ነው።ጃዋር ግብፅን በምክትልነት ለአራት አመታት አስተዳድሯል፣በዚህም ጊዜ አመፁን አስወግዶ አዲስ ዋና ከተማ የሆነችውን የካይሮ ግንባታ አስጀመረ።ሆኖም በሶሪያ እና በባይዛንታይን ላይ ያደረጋቸው ወታደራዊ ዘመቻዎች ያልተሳካላቸው ሲሆን ይህም የፋቲሚድ ሰራዊት እንዲወድም እና በካይሮ አቅራቢያ የቀርማትያን ወረራ አስከትሏል።ኸሊፋ አል-ሙኢዝ በ973 ዓ.ም ወደ ግብፅ ተዛውሮ ካይሮንን የፋጢሚድ ኸሊፋነት መቀመጫ በማድረግ በ1171 ሳላዲን እስከ ተወገደበት ጊዜ ድረስ ቆይቷል።
ፋቲሚድ ግብፅ
ፋቲሚድ ግብፅ ©HistoryMaps
969 Jul 9 - 1171

ፋቲሚድ ግብፅ

Cairo, Egypt
የፋጢሚድ ኸሊፋነት ፣ የኢስማኢሊ ሺዓ ሥርወ መንግሥት፣ ከ10ኛው እስከ 12ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.ስያሜውም በእስላማዊው ነቢዩሙሐመድ ሴት ልጅ ፋጢማ እና በባለቤቷ አሊ ኢብኑ አቢ ጣሊብ ስም ነው።ፋቲሚዶች በተለያዩ የኢስማኢሊ ማህበረሰቦች እና በሌሎች የሙስሊም ቤተ እምነቶች እውቅና ተሰጥቷቸዋል።[87] አገዛዛቸው ከምዕራብ ሜዲትራኒያን እስከ ቀይ ባህር ድረስ ሰሜን አፍሪካን፣ የማግሬብ፣ የሲሲሊ፣ የሌቫንት እና የሄጃዝን ክፍሎች ጨምሮ ነበር።የፋቲሚድ መንግስት የተመሰረተው በ902 እና 909 ዓ.ም በአቡ አብደላህ መሪነት ነው።አግላቢድ ኢፍሪቂያን ድል በማድረግ ለኸሊፋነት መንገድ ጠራ።[88] ኢማም በመባል የሚታወቁት አብደላህ አል-ማህዲ ቢላህ በ909 ዓ.ም የመጀመሪያው ኸሊፋ ሆነዋል።[89] መጀመሪያ ላይ አል-ማህዲያ ዋና ከተማ ሆኖ አገልግሏል፣ በ921 ዓ.ም የተመሰረተ፣ ከዚያም በ948 ዓ.ም ወደ አል-ማንሱሪያ ተዛወረ።በአል-ሙኢዝ የግዛት ዘመን ግብፅ በ969 ዓ.ም የተወረረች ሲሆን ካይሮ አዲስ ዋና ከተማ ሆና የተቋቋመችው በ973 ዓ.ም.ግብፅ ልዩ የአረብ ባህልን በማፍራት የግዛቱ ባህላዊ እና ሃይማኖታዊ ልብ ሆነ።[90]የፋቲሚድ ካሊፋነት የሺዓ ላልሆኑ ሙስሊሞች፣ አይሁዶች እና ክርስቲያኖች ሃይማኖታዊ መቻቻል ይታወቅ ነበር፣ [91] ምንም እንኳን የግብፅን ህዝብ ወደ እምነቱ ለመቀየር ቢታገልም።[92] በአል-አዚዝ እና በአል-ሀኪም የግዛት ዘመን እና በተለይም በአል-ሙስታንሲር ጊዜ ኸሊፋዎች ከሊፋዎች በመንግስት ጉዳዮች ላይ ብዙም ተሳትፎ ሲያደርጉ ቪዚዎች የበለጠ ስልጣን ሲያገኙ ተመልክቷል።[93] 1060ዎቹ በጦር ሰራዊቱ ውስጥ በፖለቲካ እና በጎሳ መከፋፈል ምክንያት የተቀሰቀሰው የእርስ በርስ ጦርነት አምጥቶ ኢምፓየርን አስጊ ነበር።[94]በቪዚየር ባድር አል-ጃማሊ አጭር መነቃቃት ቢደረግም የፋቲሚድ ኸሊፋነት በ11ኛው እና በ12ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ወድቋል፣ [95] በሶርያ ውስጥ በሰለጁክ ቱርኮች እና በሌቫንት ውስጥ ባሉ መስቀላውያን ተዳክሟል።[94] በ1171 ሳላዲን የፋጢሚድ አገዛዝን በመሻር የአዩቢድ ስርወ መንግስትን በመመስረት ግብፅን እንደገና ወደ አባሲድ ኸሊፋነት ስልጣን ተቀላቀለ።[96]
አዩቢድ ግብፅ
አዩቢድ ግብፅ። ©HistoryMaps
1171 Jan 1 - 1341

አዩቢድ ግብፅ

Cairo, Egypt
በ1171 በሣላዲን የተመሰረተው የአዩቢድ ሥርወ መንግሥት በመካከለኛው ዘመን መካከለኛው ምሥራቅ ትልቅ ለውጥ አሳይቷል።የኩርድ ተወላጁ የሱኒ ሙስሊም የሆነው ሳላዲን በመጀመሪያ በሶሪያው ኑር አድ-ዲን ስር ያገለገለ ሲሆን በፋቲሚድ ግብፅ ከመስቀል ጦረኞች ጋር በተደረገው ጦርነት ትልቅ ሚና ተጫውቷል።ኑር አድ-ዲን ሲሞት ሳላዲን በአባሲድ ኸሊፋነት የግብፅ የመጀመሪያው ሱልጣን ተብሎ ተመረጠ።የእሱ አዲስ የተመሰረተው ሱልጣኔት በፍጥነት ተስፋፍቷል፣ ብዙ ሌቫት፣ ሂጃዝ፣ የመን፣ የኑቢያ ክፍሎች፣ ታራቡለስ፣ ሲሬናይካ፣ ደቡብ አናቶሊያ እና ሰሜናዊ ኢራቅን ያጠቃልላል።ሳላዲን በ1193 ዓ.ም መሞቱን ተከትሎ ልጆቹ ለመቆጣጠር ቢጥሩም በመጨረሻ ወንድሙ አል-አዲል በ1200 ዓ.ም ሱልጣን ሆነ።ሥርወ መንግሥቱ በዘሩ በኩል በሥልጣን ላይ ቆይቷል።እ.ኤ.አ. በ1230ዎቹ የሶሪያ አሚሮች ነፃነትን በመሻት ወደተከፋፈለው የአዩቢድ ግዛት አስ-ሳሊህ አዩብ በ1247 ዓ.ም አብዛኛውን የሶሪያን ክፍል እስኪቀላቀል ድረስ።ነገር ግን የአካባቢው የሙስሊም ስርወ መንግስት አዩቢዶችን ከየመን፣ ከሂጃዝ እና ከፊል መስጴጦምያ አባረራቸው።በአንፃራዊነት አጭር የግዛት ዘመን ቢኖርም አዩቢዶች አካባቢውን በተለይም ግብፅን ቀይረውታል።ከሺዓ ወደ የሱኒ የበላይነት በመቀየር በ1517 የኦቶማን ወረራ ድረስ የፖለቲካ፣ ወታደራዊ፣ ኢኮኖሚያዊ እና የባህል ማዕከል አደረጉት። ስርወ መንግስቱ ኢኮኖሚያዊ ብልጽግናን እና ምሁራዊ እንቅስቃሴን በማጎልበት የሱኒ እስልምናን ለማጠናከር በርካታ ማድራሳዎችን ገንብቷል።በመቀጠልምየማምሉክ ሱልጣኔት እስከ 1341 ድረስ የአዩቢድ የሐማ ግዛትን በመጠበቅ ለ267 ዓመታት በክልሉ የነበረውን የአዩቢድ አገዛዝ ውርስ ቀጥሏል።
ማምሉክ ግብፅ
ማምሉክ ግብፅ ©HistoryMaps
1250 Jan 1 - 1517

ማምሉክ ግብፅ

Cairo, Egypt
ከ13ኛው እስከ 16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ድረስ ግብፅን፣ ሌቫን እና ሄጃዝን ያስተዳደረውየማምሉክ ሱልጣኔት ፣ በሱልጣን የሚመራ በማምሉኮች (ነጻ የወጡ ባሪያ ወታደሮች) ወታደራዊ ቡድን የሚመራ ግዛት ነበር።በ1250 የተቋቋመው የአዩቢድ ሥርወ መንግሥት ከተገረሰሰ በኋላ ሱልጣኔት በሁለት ክፍለ-ጊዜዎች የተከፈለ ነበር፡- ቱርኪክ ወይም ባሕሪ (1250-1382) እና ሰርካሲያን ወይም ቡርጂ (1382-1517)፣ በማምሉኮች ገዥዎች ጎሣዎች የተሰየሙ።መጀመሪያ ላይ የማምሉክ ገዥዎች ከአዩቢድ ሱልጣን አስ-ሳሊህ አዩብ (ር.በባይባርስ፣ ቃልአውን (ረ. 1279–1290) እና አል-አሽራፍ ካሊል (ረ. 1290–1293)፣ ማምሉኮች ግዛታቸውን አስረዝሙ፣ የመስቀልያ ግዛቶችን ድል በማድረግ ወደ ማኩሪያ፣ ቂሬናይካ፣ ሄጃዝ እና ደቡብ አናቶሊያ ዘልቀዋል።የሱልጣኔቱ ከፍተኛ ደረጃ በአል-ናሲር መሐመድ የግዛት ዘመን (አር. 1293–1341) ሲሆን ከዚያ በኋላ የውስጥ ሽኩቻ እና የስልጣን ሽግግር ወደ ከፍተኛ አሚሮች ተለወጠ።በባህል፣ ማምሉኮች ለሥነ ጽሑፍ እና ሥነ ፈለክ ዋጋ ይሰጡ ነበር፣ የግል ቤተ-መጻሕፍትን እንደ የሁኔታ ምልክቶች በማቋቋም፣ ቅሪቶች በሺዎች የሚቆጠሩ መጻሕፍትን ያመለክታሉ።የቡርጂ ዘመን የጀመረው በአሚር ባርኩክ 1390 መፈንቅለ መንግስት ሲሆን ይህም የማምሉክ ስልጣን በወረራ፣ በአመጽ እና በተፈጥሮ አደጋዎች ሲዳከም እያሽቆለቆለ መምጣቱን ያሳያል።ሱልጣን ባርስባይ (1422-1438) ከአውሮፓ ጋር የሚደረገውን ንግድ በብቸኝነት መቆጣጠርን ጨምሮ ኢኮኖሚያዊ ማገገምን ሞክሯል።የቡርጂ ሥርወ መንግሥት ከቲሙር ሌንክ ጋር የተደረገውን ጦርነት እና የቆጵሮስን ድል ጨምሮ በአጭር ሱልጣኔቶች እና ግጭቶች የታየው ፖለቲካዊ አለመረጋጋት ገጥሞታል።የእነርሱ የፖለቲካ መከፋፈል በኦቶማን ኢምፓየር ላይ ተቃውሞን ከለከለ፣ በ1517 በግብፅ በኦቶማን ሱልጣን ሰሊም ቀዳማዊ አገዛዝ ስር እንድትወድቅ አድርጓል። ኦቶማኖች የማምሉክን ክፍል በግብፅ ውስጥ ገዥ አድርገው ያዙት፣ ወደ ኦቶማን ኢምፓየር መካከለኛ ጊዜ፣ ምንም እንኳን በቫሳሌጅ ስር ቢሆኑም።
1517 - 1914
ኦቶማን ግብፅornament
የጥንት ኦቶማን ግብፅ
ኦቶማን ካይሮ ©Anonymous
1517 Jan 1 00:01 - 1707

የጥንት ኦቶማን ግብፅ

Egypt
በ16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በ1517 ኦቶማን ግብፅን ድል ካደረገ በኋላ ቀዳማዊ ሱልጣን ሰሊም ዩኑስ ፓሻን የግብፅ አስተዳዳሪ አድርጎ ሾመው ነገር ግን በሙስና ጉዳዮች ብዙም ሳይቆይ በሃይር ቤይ ተተካ።[97] ይህ ወቅት በኦቶማን ተወካዮች እናበማምሉኮች መካከል ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳደረው የስልጣን ሽኩቻ ነበር።ማምሉኮች በግብፅ 12 ሳንጃኮች ውስጥ ቁልፍ ቦታዎችን በመያዝ በአስተዳደር መዋቅር ውስጥ ተካተዋል ።በሱልጣን ሱሌይማን ግርማ፣ ታላቁ ዲቫን እና ትንሹ ዲቫን ፓሻውን ለመርዳት የተቋቋሙት ከሠራዊቱ እና ከሃይማኖት ባለስልጣናት ውክልና ነው።ሰሊም ለግብፅ ጥበቃ ስድስት ሬጅመንቶችን ያቋቋመ ሲሆን ሱለይማን ሰባተኛ ጨምሯል።[98]የኦቶማን አስተዳደር የግብፅን ገዥ በተደጋጋሚ ይለውጠዋል, ብዙ ጊዜ በየዓመቱ.አንድ ገዥ ሃይን አህመድ ፓሻ ነፃነትን ለመመስረት ሞክሮ ከሽፏል እና ተገደለ።[98] በ1527 በግብፅ የመሬት ቅኝት ተካሂዷል፣ መሬትን በአራት ዓይነቶች ማለትም የሱልጣኑ ግዛት፣ ፋይፍስ፣ ወታደራዊ ጥገና መሬት እና የሃይማኖት መሰረት መሬቶች።ይህ የዳሰሳ ጥናት በ1605 ተግባራዊ ሆኗል [98]በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በግብፅ ውስጥ በወታደሮች የሚፈጸመውን ዝርፊያ ለመግታት በሚደረገው ሙከራ ምክንያት በወታደራዊ ጥቃት እና ግጭቶች ይታወቅ ነበር።እ.ኤ.አ. በ 1609 ጉልህ የሆነ ግጭት ካራ መህመድ ፓሻ በድል አድራጊነት ወደ ካይሮ እንዲገባ አደረገ ፣ ከዚያም የገንዘብ ማሻሻያዎችን አድርጓል።[98] በዚህ ወቅት የአካባቢው ማምሉክ ቤይስ በግብፅ አስተዳደር ውስጥ የበላይነትን አግኝቶ ብዙ ጊዜ ወታደራዊ ቦታዎችን በመያዝ በኦቶማን የተሾሙ ገዥዎችን ይገዳደር ነበር።[99] የግብፅ ጦር፣ በአካባቢው ጠንካራ ግንኙነት ያለው፣ በገዢዎች ሹመት ላይ ብዙ ጊዜ ተጽእኖ ያሳድራል እናም በአስተዳደሩ ላይ ከፍተኛ ቁጥጥር ነበረው።[100]ምዕተ-ዓመቱ በግብፅ ውስጥ ሁለት ተደማጭነት ያላቸው አንጃዎች የተፈጠሩበት ወቅት ነበር፡- ከኦቶማን ፈረሰኞች ጋር የተገናኙት ፋቃሪ እና ቃሲሚ ከግብፅ ተወላጅ ወታደሮች ጋር የተያያዙ።እነዚህ አንጃዎች በተለያየ ቀለም እና ምልክት የተመሰሉት በኦቶማን ግብፅ አስተዳደር እና ፖለቲካ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል.[101]
በኋላ ኦቶማን ግብፅ
የኋለኛው ኦቶማን ግብፅ። ©Anonymous
1707 Jan 1 - 1798

በኋላ ኦቶማን ግብፅ

Egypt
በ18ኛው ክፍለ ዘመን በግብፅ በኦቶማን የተሾሙ ፓሻዎች በማምሉክ ቤይ በተለይም በሼክ አል ባላድ እና በአሚር አል-ሀጅ ቢሮዎች ተጋርደው ነበር።ይህ የስልጣን ሽግግር ብዙም የተመዘገበው ለዚህ ጊዜ ዝርዝር ዜና መዋዕል ባለመኖሩ ነው።[102]እ.ኤ.አ. በ 1707 በሼክ አል ባላድ ቃሲም አይዋዝ የሚመራው በሁለት የማምሉክ አንጃዎች ቃሲማውያን እና ፊቃራውያን መካከል በተፈጠረ ግጭት ከካይሮ ውጭ የተራዘመ ጦርነት አስከትሏል።የቃሲም ኢይዋዝ ሞት ልጃቸው ኢስማኢል ሸይኽ አል-በላድ እንዲሆኑ አድርጓቸዋል፣ በ16 ዓመታት የስልጣን ዘመናቸው አንጃዎቹን ያስታረቁ።[102] እ.ኤ.አ. በ1711-1714 የተካሄደው “ታላቅ አመጽ”፣ በሱፊ ድርጊቶች ላይ የተነሳው ሃይማኖታዊ አመጽ፣ እስኪታፈን ድረስ ከፍተኛ ግርግር አስከትሏል።[103] በ1724 የኢስማኢል መገደል ተጨማሪ የስልጣን ሽኩቻዎችን አስነስቷል፣ እንደ ሺርካስ ቤይ እና ዙል-ፊቃር ያሉ መሪዎች ተሳክቶላቸው በተራቸው ተገደሉ።[102]እ.ኤ.አ. በ 1743 ዑስማን ቤይ በኢብራሂም እና በሪድዋን ቤይ የተፈናቀሉ ሲሆን ከዚያም ግብፅን በጋራ በመምራት ቁልፍ ቢሮዎችን እየቀያየሩ ነበር።ከበርካታ የመፈንቅለ መንግስት ሙከራዎች ተርፈዋል፣ ይህም የአመራር ለውጥ እንዲመጣ እና አሊ በይ አል-ከቢር እንዲፈጠር አድርጓል።[102] አሊ ቤይ መጀመሪያ ላይ ተሳፋሪዎችን በመከላከል የሚታወቀው የኢብራሂምን ሞት ለመበቀል ፈልጎ በ1760 ሼክ አል ባላድ ሆነ።የእሱ ጥብቅ አገዛዝ ተቃውሞን አስከትሎ ጊዜያዊ ስደት አስከትሏል።[102]በ 1766 አሊ ቤይ ወደ የመን ሸሸ ነገር ግን በ 1767 ወደ ካይሮ ተመለሰ, አጋሮቹን እንደ ቤይ በመሾም ቦታውን አጠናከረ.ወታደራዊ ኃይሉን ለማማለል ሞክሮ ግብፅን በ1769 ነጻ አውጇል፣ የኦቶማን ሥልጣንን መልሶ ለመቆጣጠር የሚያደርገውን ጥረት በመቃወም ግብፅን ነፃ አወጀ።[102] አሊ ቤይ ተጽእኖውን በአረብ ባሕረ ገብ መሬት አሰፋ፣ ነገር ግን የግዛት ዘመኑ ከውስጥ ተግዳሮቶች ገጥሟቸው ነበር፣ በተለይም አማቹ አቡ- አል-ዳሃብ፣ በመጨረሻም ከኦቶማን ፖርቴ ጋር በመሰለፍ እና በ1772 ወደ ካይሮ ዘመቱ። [102]በ1773 የዓሊ ቤይ ሽንፈትና ሞት ግብፅ በአቡ-አል-ዳሃብ ስር ወደ ኦቶማን ቁጥጥር ተመለሰች።በ1775 አቡ አል-ዘሃብ ከሞተ በኋላ የስልጣን ሽኩቻ ቀጠለ፣ እስማኤል ቤይ ሼክ አል ባላድ ሆኑ በመጨረሻ ግን በኢብራሂም እና ሙራድ ቤይ ከስልጣን ተወገዱ፣ እሱም የጋራ አገዛዝ መሰረተ።ይህ ጊዜ በውስጥ አለመግባባቶች እና በ 1786 በግብፅ ላይ ቁጥጥር ለማድረግ በኦቶማን ዘመቻ የተካሄደ ነበር.እ.ኤ.አ. በ1798 ናፖሊዮን ቦናፓርት ግብፅን በወረረ ጊዜ ኢብራሂም ቤይ እና ሙራድ ቤይ አሁንም በስልጣን ላይ ነበሩ ፣ይህም በ18ኛው ክፍለ ዘመን በግብፅ ታሪክ ውስጥ ቀጣይነት ያለው የፖለቲካ ትርምስ እና የስልጣን ሽግግር ወቅት ነበር።[102]
የፈረንሳይ የግብፅ ወረራ
ቦናፓርት ከስፊንክስ በፊት። ©Jean-Léon Gérôme
1798 Jan 1 - 1801

የፈረንሳይ የግብፅ ወረራ

Egypt
የኦቶማን ፖርቴን ለመደገፍ እናማምሉኮችን ለማፈን በሚመስል መልኩ የፈረንሳይ ወደ ግብፅ ያደረገው ጉዞ በናፖሊዮን ቦናፓርት ይመራ ነበር።በአሌክሳንድሪያ የቦናፓርት አዋጅ እኩልነትን፣ ጥቅምን እና እስልምናን መከባበርን አጽንኦት ሰጥቶ ነበር፣ ይህም ከማምሉኮች የእነዚህ ባህርያት እጥረት ጋር በማነፃፀር ነው።ለሁሉም ግብፃውያን የአስተዳደር ቦታዎች ክፍት እንደሚሆኑ ቃል ገብተው የፈረንሳይ የእስልምና ሃይማኖት ተከታዮች መሆናቸውን ለማሳየት የጳጳሱን ሥልጣን እንዲወርዱ ሐሳብ አቅርበዋል።[102]ይሁን እንጂ ግብፃውያን የፈረንሳይን ፍላጎት ተጠራጠሩ።የሙራድ ቤይ እና የኢብራሂም ቤይ ጦር በተሸነፈበት የኢምባቤህ ጦርነት (የፒራሚዶች ጦርነት) ከፈረንሳይ ድል በኋላ በካይሮ ሼኮችን፣ ማምሉኮችን እና ፈረንሳውያንን ጨምሮ የማዘጋጃ ቤት ምክር ቤት ተቋቁሟል።[102]የፈረንሳይ መርከቦቻቸው በአባይ ወንዝ ጦርነት ከተሸነፉ እና በላይኛው ግብፅ ከተሸነፈ በኋላ የፈረንሳይ አይበገሬነት ጥያቄ ቀረበ።በጥቅምት 1798 ካይሮ ውስጥ አመጽ እንዲነሳ ምክንያት የሆነው የቤት ውስጥ ግብር በመጀመሩ ውጥረቱ ተባብሷል። ፈረንሳዊው ጄኔራል ዱፑይ ተገደለ፣ ነገር ግን ቦናፓርት እና ጄኔራል ክሌበር አመፁን በፍጥነት ጨፈኑት።የፈረንሳይ የአል-አዝሃር መስጊድ እንደ መረጋጋት መጠቀሟ ከፍተኛ ጥፋት አስከትሏል።[102]በ1799 የቦናፓርት የሶሪያ ጉዞ የፈረንሳይ የግብፅ ቁጥጥርን ለጊዜው አዳከመው።ሲመለስ ሙራድ ቤይ እና ኢብራሂም ቤይ በጋራ ያደረሱትን ጥቃት አሸነፈ እና በኋላም የቱርክን ጦር በአቡኪር ደቀቀ።ከዚያም ቦናፓርት ግብፅን ለቆ ክሌበርን ተተኪው አድርጎ ሾመ።[102] ክሌበር አስጊ ሁኔታ አጋጠመው።የፈረንሳይ የመልቀቅ የመጀመሪያ ስምምነቶች በእንግሊዞች ከታገዱ በኋላ፣ ካይሮ ሁከት አጋጥሞታል፣ ይህም ክሌበርን አፍኗል።ከሙራድ ቤይ ጋር በመደራደር የላይኛው ግብፅን እንዲቆጣጠር ፈቀደለት፣ ነገር ግን ክሌበር በሰኔ 1800 ተገደለ [። 102]ጄኔራል ዣክ-ፍራንሲስ ሜኑ ክሌበርን ተክተው የሙስሊሞችን ሞገስ ለማግኘት ሞክረው ግብፃውያንን ግን የፈረንሳይ ከለላ በማወጅ አገለለ።እ.ኤ.አ. በ 1801 የእንግሊዝ እና የቱርክ ኃይሎች አቡ ኪር ላይ አርፈው ወደ ፈረንሳይ ሽንፈት አመሩ ።ጄኔራል ቤሊርድ በግንቦት ወር ካይሮንን አሳልፎ የሰጠ ሲሆን ሜኑ ደግሞ በነሐሴ ወር አሌክሳንድሪያን ገዝቷል፣ ይህም የፈረንሳይን ወረራ አብቅቷል።[102] የፈረንሳይ ወረራ ዘላቂ ውርስ በግብፅ ላይ በፈረንሣይ ሊቃውንት የተደረገ ዝርዝር ጥናት "መግለጫ de l'Egypte" ነበር፣ ይህም ለግብፅ ጥናት ዘርፍ ትልቅ አስተዋፅዖ አድርጓል።[102]
ግብፅ በመሐመድ አሊ ስር
በአሌክሳንድሪያ ቤተ መንግሥቱ ከመኸመት አሊ ጋር የተደረገ ቃለ ምልልስ። ©David Roberts
1805 Jan 1 - 1953

ግብፅ በመሐመድ አሊ ስር

Egypt
ከ 1805 እስከ 1953 ያለው የመሐመድ አሊ ሥርወ መንግሥት በግብፅ ታሪክ ውስጥ የለውጥ ዘመን ነበር ፣ ኦቶማን ግብፅን ፣ በብሪታንያ የተቆጣጠረውን ኬዲቫትን ፣ እና የግብፅን ገለልተኛ ሱልጣኔት እና መንግሥት ያቀፈ ፣ በ 1952 አብዮት እና የሪፐብሊክ ሪፐብሊክ ምስረታ ላይ አብቅቷል ። ግብጽ.ይህ በመሐመድ አሊ ሥርወ መንግሥት ዘመን የግብፅ የታሪክ ወቅት ጉልህ በሆነ የዘመናዊነት ጥረቶች፣ የአገር ሀብት፣ ወታደራዊ ግጭቶች እና የአውሮፓ ተፅዕኖ እየጨመረ በመምጣቱ ግብፅ በመጨረሻ የነፃነት መንገድን አስቀምጧል።መሐመድ አሊ በኦቶማኖች፣በማምሉኮች እና በአልባኒያ ቅጥረኞች መካከል በነበረው የሶስትዮሽ የእርስ በርስ ጦርነት ስልጣኑን ያዘ።እ.ኤ.አ. በ 1805 በኦቶማን ሱልጣን የግብፅ ገዥ በመሆን እውቅና አግኝቷል ፣ ይህም የማይከራከር ቁጥጥርን ያሳያል ።በሳውዲዎች ላይ ዘመቻ (የኦቶማን-ሳውዲ ጦርነት፣ 1811-1818)መሐመድ አሊ ለኦቶማን ትዕዛዝ ምላሽ ሲሰጥ መካን በያዙት በናጅድ ከዋሃቢዎች ጋር ጦርነት ከፍቷል።በመጀመሪያ በልጁ ቱሱን እና በኋላም በራሱ የተመራ ዘመቻ የመካ ግዛቶችን በተሳካ ሁኔታ ያዘ።ማሻሻያዎች እና ብሄራዊነት (1808-1823)መሐመድ አሊ የመሬት ብሔርተኝነትን ጨምሮ ከፍተኛ ማሻሻያዎችን የጀመረ ሲሆን መሬቶችን ነጥቆ በቂ ያልሆነ የጡረታ አበል አቅርቧል፣ በግብፅ የመጀመሪያ የመሬት ባለቤት ሆነ።ወታደራዊ ኃይሉን ለማዘመንም ሞክሯል፣ይህም በካይሮ ከፍተኛ ተቃውሞ አስከትሏል።የኢኮኖሚ እድገቶችበመሐመድ አሊ የግብፅ ኢኮኖሚ በዓለም አቀፍ ደረጃ አምስተኛው ምርታማ የጥጥ ኢንዱስትሪ ነበር።በመጀመሪያ የድንጋይ ከሰል ክምችት ባይኖርም የእንፋሎት ሞተሮች ማስተዋወቅ የግብፅን የኢንዱስትሪ ምርትን ዘመናዊ አድርጎታል።የሊቢያ እና የሱዳን ወረራ (1820-1824)መሐመድ አሊ የንግድ መስመሮችን እና እምቅ የወርቅ ማምረቻዎችን ለመጠበቅ የግብፅን ቁጥጥር ወደ ምሥራቃዊ ሊቢያ እና ሱዳን አስፋፍቷል።ይህ መስፋፋት በወታደራዊ ስኬት እና በካርቱም መመስረት ተለይቶ ይታወቃል።የግሪክ ዘመቻ (1824-1828)በኦቶማን ሱልጣን የተጋበዙት መሐመድ አሊ የግሪክን የነጻነት ጦርነት በማፈን የተሻሻለውን ጦር በልጁ ኢብራሂም ትዕዛዝ በማሰማራት ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል።ከሱልጣን ጋር ጦርነት (የግብፅ – የኦቶማን ጦርነት፣ 1831–33)በመሐመድ አሊ ስልጣኑን ለማራዘም ባለው ፍላጎት ላይ ግጭት ተፈጠረ፣ በሊባኖስ፣ ሶሪያ እና አናቶሊያ ከፍተኛ ወታደራዊ ድሎችን አስገኝቷል።ይሁን እንጂ የአውሮፓ ጣልቃ ገብነት ተጨማሪ መስፋፋትን አቆመ.የመሐመድ አሊ የግዛት ዘመን በ1841 አብቅቷል፣ በቤተሰቡ ውስጥ በዘር የሚተላለፍ አስተዳደር ተቋቁሟል፣ ምንም እንኳን ገደብ ቢጣልበትም፣ ለኦቶማን ኢምፓየር ያለውን ቫሳል ሁኔታ አጽንኦት ሰጥተው ነበር።ከፍተኛ ሥልጣን ቢያጣም፣ ማሻሻያውና የኢኮኖሚ ፖሊሲው በግብፅ ላይ ዘላቂ ተፅዕኖ አሳድሯል።ከመሐመድ አሊ በኋላ፣ ግብፅ በተከታታይ በሥርወታቸው አባላት ስትመራ የነበረች ሲሆን እያንዳንዳቸው ከውስጥ እና ከውጭ ፈተናዎች፣ ከአውሮጳ ጣልቃ ገብነት እና አስተዳደራዊ ማሻሻያ ጋር በመታገል ላይ ነበሩ።የእንግሊዝ የግብፅ ወረራ (1882)ብስጭት እና ብሄረተኝነት እያደጉ መሄዳቸው የአውሮፓ ጣልቃ ገብነት እንዲጨምር ምክንያት ሆኗል፣ በ1882 በብሪታኒያ ግብፅ ላይ በብሔራዊ አመፅ ላይ ወታደራዊ እርምጃ ከወሰደ በኋላ ተጠናቀቀ።
የስዊዝ ቦይ
የስዊዝ ቦይ መክፈቻ ፣ 1869 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1859 Jan 1 - 1869

የስዊዝ ቦይ

Suez Canal, Egypt
አባይን ከቀይ ባህር የሚያገናኙ ጥንታዊ ቦዮች ለጉዞ ምቹነት የተሰሩ ናቸው።በሴኑስሬት 2ኛ ወይም ራምሴስ II የግዛት ዘመን የተገነባው አንደኛው ካናል በኋላ በኔቾ II (610-595 ዓክልበ.) ወደ ሰፊው ቦይ ተካቷል።ብቸኛው ሙሉ በሙሉ የሚሰራው ጥንታዊ ቦይ ግን በዳርዮስ 1 (522-486 ዓክልበ.) ተጠናቀቀ።[104]በ 1804 የፈረንሳይ ንጉሠ ነገሥት የሆነው ናፖሊዮን ቦናፓርት በመጀመሪያ ሜዲትራኒያንን ከቀይ ባህር ጋር የሚያገናኝ ቦይ ለመሥራት አስቦ ነበር።ይሁን እንጂ እንዲህ ዓይነቱ ቦይ ብዙ ወጪ የሚጠይቁ እና ጊዜ የሚወስድ መቆለፊያዎች እንደሚያስፈልጉት በተሳሳተ እምነት ምክንያት ይህ እቅድ ተትቷል.በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ፈርዲናንድ ዴ ሌሴፕስ በ1854 እና 1856 የግብፅ እና የሱዳን ኬዲቭ ከተባለው ሰኢድ ፓሻ ስምምነት አግኝቷል። ከተከፈተ ዓመታት በኋላ.ደ ሌሴፕስ በ1830ዎቹ የፈረንሣይ ዲፕሎማት በነበሩበት ጊዜ ከተቋቋመው ከሰኢድ ጋር የነበረውን የወዳጅነት ግንኙነት ተጠቅሟል።ከዚያም ደ ሌሴፕስ ከሰባት አገሮች የተውጣጡ 13 ባለሙያዎችን ያቀፈውን የስዊዝ ደሴት መበሳት ዓለም አቀፍ ኮሚሽን አደራጅቶ የቦይውን አዋጭነት እና ጥሩውን መንገድ ይገመግማል።ኮሚሽኑ በሊንንት ደ ቤሌፎንድስ እቅድ ላይ በመስማማት በታህሳስ 1856 የስዊዝ ካናል ኩባንያን በታህሳስ 15 ቀን 1858 ለማቋቋም ዝርዝር ዘገባ አቅርቧል [። 105]ግንባታው በፖርት ሰይድ አቅራቢያ በኤፕሪል 25 ቀን 1859 ተጀመረ እና በግምት አስር ዓመታት ፈጅቷል።ፕሮጀክቱ እስከ 1864 ድረስ የግዳጅ ጉልበት (ኮርቪዬ) ተጠቅሟል። [106] በግንባታው ላይ ከ1.5 ሚሊዮን በላይ ሰዎች እንደተሳተፉ ይገመታል፣ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ እንደ ኮሌራ ባሉ በሽታዎች ተይዘዋል።[107] የስዊዝ ካናል በህዳር 1869 በፈረንሣይ ቁጥጥር ስር በይፋ ተከፈተ፣ ይህም በባህር ንግድ እና አሰሳ ላይ ከፍተኛ እድገት አሳይቷል።
በእንግሊዝ ስር የግብፅ ታሪክ
የቴልኤል ከቢር ማዕበል ©Alphonse-Marie-Adolphe de Neuville
1889 Jan 1 - 1952

በእንግሊዝ ስር የግብፅ ታሪክ

Egypt
ከ1882 እስከ 1952 በግብፅ ላይ የእንግሊዝ ቀጥተኛ ያልሆነ አገዛዝ ከፍተኛ የፖለቲካ ለውጦች እና ብሄራዊ ንቅናቄዎች የታዩበት ወቅት ነበር።ይህ ዘመን በሴፕቴምበር 1882 በቴል ኤል ከቢር የእንግሊዝ ጦር የግብፅን ጦር ድል በማድረግ በ1952 የግብፅ አብዮት አብቅቶ ግብፅን ወደ ሪፐብሊክነት በመቀየር የእንግሊዝ አማካሪዎችን ከሀገር እንዲባረር አድርጓል።የመሐመድ አሊ ተተኪዎች ልጁ ኢብራሂም (1848)፣ የልጅ ልጃቸው አባስ 1 (1848)፣ ሰኢድ (1854) እና እስማኤል (1863) ይገኙበታል።ቀዳማዊ አባስ ጠንቃቃ ነበር፣ ሰኢድ እና ኢስማኢል ግን ከፍተኛ ፍላጎት ያላቸው ነገር ግን በገንዘብ ረገድ ቸልተኞች ነበሩ።እ.ኤ.አ. በ1869 እንደተጠናቀቀው የስዊዝ ካናል ያሉ ሰፋፊ የልማት ፕሮጀክቶቻቸው ለአውሮፓ ባንኮች ከፍተኛ ዕዳ እና ከፍተኛ ግብር በመክፈላቸው የህዝብን ቅሬታ አስከትሏል።ኢስማኢል ወደ ኢትዮጵያ ለመስፋፋት ያደረገው ሙከራ ሳይሳካለት በጉንደት (1875) እና በጉራ (1876) ሽንፈትን አስተናግዷል።እ.ኤ.አ. በ 1875 የግብፅ የፋይናንስ ቀውስ እስማኤል የግብፅን 44% የስዊዝ ካናል ድርሻ ለእንግሊዝ እንዲሸጥ አድርጓቸዋል።ይህ እርምጃ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ ከሚሄደው ዕዳ ጋር ተዳምሮ በ1878 የብሪታንያ እና የፈረንሳይ የፋይናንስ ተቆጣጣሪዎች በግብፅ መንግስት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል [። 108]በ1879 እንደ አህመድ ኡራቢ ያሉ ታዋቂ ሰዎች ብቅ ብቅ እያሉ የውጭ ጣልቃ ገብነት እና የአካባቢ አስተዳደር እርካታ ማጣት የብሄረተኛ እንቅስቃሴዎችን አነሳስቷል። በ1882 የኡራቢ ብሄረተኛ መንግስት ለዲሞክራሲያዊ ማሻሻያ ቆርጦ የተነሳ፣ በብሪታንያ እና በፈረንሳይ ወታደራዊ ጣልቃ ገብነት አስነሳ።የብሪታንያ ድል በቴል ኤል ከቢር [109] ቴውፊክ ፓሻ ወደ ነበረበት እንዲመለስ እና የእንግሊዝ ከለላ እንዲቋቋም አድርጓል።[110]እ.ኤ.አ. በ 1914 የኦቶማን ተፅእኖን በመተካት የብሪታንያ ጥበቃ ስርዓት መደበኛ ሆነ ።በዚህ ወቅት፣ እንደ 1906 የዲንሻዋይ ክስተት ያሉ ክስተቶች የብሔርተኝነት ስሜትን አቀጣጥለዋል።[111] በ1919 የተቀሰቀሰው አብዮት በብሄረተኛ መሪ ሳድ ዛግሉል ግዞት የተቀሰቀሰው አብዮት በ1922 የእንግሊዝ አንድ ወገን የግብፅን ነፃነት ማወጅ አስከትሏል [። 112]እ.ኤ.አ. በ 1923 ሕገ መንግሥት ተተግብሯል ፣ ይህም በ 1924 ሳድ ዛግሉል ጠቅላይ ሚኒስትር ሆኖ እንዲመረጥ አድርጓል ። የ 1936 የአንግሎ-ግብፅ ስምምነት ሁኔታውን ለማረጋጋት ሞክሯል ፣ ግን ቀጣይነት ያለው የብሪታንያ ተጽዕኖ እና የንጉሣዊው የፖለቲካ ጣልቃገብነት አለመረጋጋትን አስከተለ።በ1952 የነጻ መኮንኖች ንቅናቄ የተቀናጀው አብዮት ንጉስ ፋሩክን ከስልጣን መልቀቅ እና ግብፅን እንደ ሪፐብሊክ አወጀ።የብሪታንያ ወታደራዊ መገኘት እስከ 1954 ድረስ ቀጥሏል፣ ይህም የብሪታንያ 72 ዓመታት በግብፅ ያሳለፈው ተፅዕኖ ማብቃቱን ነው።[113]
የግብፅ መንግሥት
በሁለተኛው የዓለም ጦርነት በግብፅ ፒራሚዶች ላይ አውሮፕላን. ©Anonymous
1922 Jan 1 - 1953

የግብፅ መንግሥት

Egypt
በታህሳስ 1921 በካይሮ የሚገኙ የብሪታንያ ባለስልጣናት ሳድ ዛግሉልን ከሀገር በማባረር እና ማርሻል ህግን በማውጣት ለብሔራዊ ስሜት ሰልፎች ምላሽ ሰጡ።ይህ ውጥረት እንዳለ ሆኖ እንግሊዝ እ.ኤ.አ. የካቲት 28 ቀን 1922 የግብፅን ነፃነቷን አውጀች፣ ጥበቃውን አቁሞ ነፃ የግብፅን መንግሥት በሳርዋት ፓሻ በጠቅላይ ሚኒስትርነት አቋቋመች።ይሁን እንጂ ብሪታንያ በግብፅ ላይ ከፍተኛ ቁጥጥር አድርጋ ነበር፣ ከእነዚህም መካከል የካናል ዞን፣ ሱዳንን፣ የውጭ መከላከያን እና በፖሊስ፣ በጦር ኃይሎች፣ በባቡር እና በኮሙኒኬሽን ላይ ተጽእኖ አሳድሯል።የንጉሥ ፉአድ የግዛት ዘመን የብሪታንያ ተጽእኖን ከሚቃወመው ብሄራዊ ቡድን ከዋፍድ ፓርቲ እና ከእንግሊዝ ጋር በመታገል የስዊዝ ካናልን ለመቆጣጠር አስቦ ነበር።በዚህ ጊዜ ውስጥ እንደ ኮሚኒስት ፓርቲ (1925) እና ሙስሊም ወንድማማችነት (1928) ያሉ ሌሎች ጉልህ የፖለቲካ ሀይሎች ብቅ አሉ፣ የኋለኛው ወደ ትልቅ ፖለቲካዊ እና ሃይማኖታዊ አካል አደገ።በ1936 ንጉስ ፉአድ ከሞተ በኋላ ልጁ ፋሩክ በዙፋኑ ላይ ተቀመጠ።የ1936ቱ የአንግሎ-ግብፅ ውል፣ በብሔርተኝነት እናበጣሊያን አቢሲኒያ ወረራ ተጽዕኖ የተነሳ፣ እንግሊዝ ከሱዌዝ ካናል ዞን በስተቀር ወታደሮቿን ከግብፅ እንድታወጣ እና በጦርነት ጊዜ እንዲመለሱ ፈቀደ።ምንም እንኳን እነዚህ ለውጦች ቢኖሩም፣ ሙስና እና የብሪታንያ አሻንጉሊቶች የሚታወቁት የንጉሥ ፋሩክን አገዛዝ አበላሹት፣ ይህም ወደ ተጨማሪ ብሔርተኝነት ስሜት አመራ።በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ግብፅ ለሕብረት ሥራዎች መሠረት ሆና አገልግላለች።ከጦርነቱ በኋላ፣ በፍልስጤም ጦርነት (1948-1949) የግብፅ ሽንፈት እና የውስጥ እርካታ የ1952 የነጻ መኮንኖች ንቅናቄ የግብፅ አብዮት እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል።ንጉስ ፋሩክ ለልጃቸው ፉአድ 2ኛ ከስልጣን ተነሱ፣ነገር ግን ንጉሳዊው ስርዓት በ1953 የግብፅ ሪፐብሊክን በመመስረት ተወገደ።የሱዳን አቋም በ1953 ተፈትቶ ነፃነቷን በ1956 አመጣ።
የ1952 የግብፅ አብዮት።
1952 የግብፅ አብዮት። ©Anonymous
1952 Jul 23

የ1952 የግብፅ አብዮት።

Egypt
የ1952 የግብፅ አብዮት፣ [127] የጁላይ 23 አብዮት ወይም የ1952 መፈንቅለ መንግስት በመባል የሚታወቀው፣ በግብፅ ፖለቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊ እና ማህበረሰባዊ ገጽታ ላይ ከፍተኛ ለውጥ አሳይቷል።እ.ኤ.አ. ጁላይ 23 ቀን 1952 በመሀመድ ናጊብ እና በገማል አብደል ናስር የሚመራው የነፃ መኮንኖች ንቅናቄ [128] አብዮቱ የንጉስ ፋሩክን ስልጣን አስወገደ።ይህ ክስተት በአረቡ አለም ውስጥ ያለውን አብዮታዊ ፖለቲካ አበረታቷል፣ ከቅኝ ግዛት ነፃ የሆነ ተፅእኖ አሳድሯል፣ እናም በቀዝቃዛው ጦርነት የሶስተኛውን አለም አጋርነት አበረታቷል።የፍሪ ኦፊሰሮች ዓላማ በግብፅ እና በሱዳን ያለውን ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ ሥርዓት እና መኳንንትን ለማጥፋት፣ የብሪታንያ ወረራ ለማስቆም፣ ሪፐብሊክ ለመመሥረት እና የሱዳንን ነፃነት ለማረጋገጥ ነበር።[129] አብዮቱ በአረብ ብሄረተኝነት እና አለማቀፍ ላይ ያተኮረ የብሄርተኝነት እና ፀረ-ኢምፔሪያሊዝም አጀንዳ አነሳ።ግብፅ ከምዕራባውያን ኃያላን በተለይም ከእንግሊዝ (ከ1882 ጀምሮ ግብፅን ይዛ የነበረችው) እና ፈረንሳይ ፣ ሁለቱም በግዛታቸው እየጨመረ ያለው ብሔርተኝነት አሳስቧቸዋል።ፍልስጤማውያንን በመደገፍ ከእስራኤል ጋር ያለው የጦርነት ሁኔታም ፈተና ነበረው።[130] እነዚህ ጉዳዮች ያጠናቀቁት በ1956 በስዊዝ ቀውስ፣ ግብፅ በእንግሊዝ፣ በፈረንሳይ እና በእስራኤል በተወረረችበት ወቅት ነው።ከፍተኛ ወታደራዊ ኪሳራ ቢደርስበትም ጦርነቱ ለግብፅ ፖለቲካዊ ድል ተደርጎ ታይቷል፣ በተለይም ከ1875 ጀምሮ ለመጀመሪያ ጊዜ የስዊዝ ካናልን ያለ ፉክክር በግብፅ ቁጥጥር ስር በመውጣቱ፣ ብሔራዊ ውርደት ተደርጎ ይታይ የነበረውን ነገር በመደምሰስ።ይህም በሌሎች የአረብ ሀገራት ያለውን አብዮት ይማርካቸዋል።አብዮቱ ከፍተኛ የሆነ የግብርና ሪፎርም እና ኢንዱስትሪያላይዜሽን አስከትሏል፣የመሰረተ ልማት ዝርጋታ እና የከተሞች መስፋፋት።[131] በ1960ዎቹ የአረብ ሶሻሊዝም የበላይ ሆነ፣ [132] ግብፅን ወደ ማዕከላዊ ወደታቀደ ኢኮኖሚ አሸጋገረ።ይሁን እንጂ የፀረ-አብዮት ፍራቻ፣ የሃይማኖት አክራሪነት፣ የኮሚኒስት ሰርጎ ገቦች እና ከእስራኤል ጋር አለመግባባት ከፍተኛ የፖለቲካ እገዳዎች እና የመድበለ ፓርቲ ስርዓት ላይ እገዳ አስከትሏል።[133] እነዚህ እገዳዎች እስከ አንዋር ሳዳት የፕሬዚዳንትነት ጊዜ (እ.ኤ.አ. ከ1970 ዓ.ም. ጀምሮ) የቆዩ ሲሆን ብዙዎቹን የአብዮቱን ፖሊሲዎች የቀለበሱ ናቸው።የአብዮቱ ቀደምት ስኬት በሌሎች አገሮች እንደ ፀረ-ኢምፔሪያሊስት እና ፀረ ቅኝ ገዥ ዓመፀኞች፣ [127] እና በ MENA ክልል ውስጥ የምዕራባውያን ደጋፊ ንጉሣውያን እና መንግስታት እንዲወገዱ ተጽዕኖ አድርጓል።ግብፅ በየአመቱ ጁላይ 23 አብዮቱን ታስታውሳለች።
1953
ሪፐብሊካን ግብፅornament
ናስር ዘመን ግብፅ
ናስር የሱዌዝ ካናል ኩባንያ ብሔራዊ ማድረጉን ካስታወቀ በኋላ በካይሮ ወደ ተሰበሰበ ደስታ ተመለሰ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1956 Jan 1 - 1970

ናስር ዘመን ግብፅ

Egypt
የግብፅ ታሪክ በገማል አብደል ናስር ከ1952ቱ የግብፅ አብዮት እስከ እ.ኤ.አ.የ1952 አብዮት ቁልፍ መሪ የነበረው ናስር በ1956 የግብፅ ፕሬዝዳንት ሆነ።እርምጃው በተለይም የስዊዝ ካናል ኩባንያን በ1956 ብሔራዊ በማድረግ እና ግብፅ በስዊዝ ቀውስ ውስጥ ያስመዘገበችው ፖለቲካዊ ስኬት በግብፅ እና በአረቡ አለም ያለውን ስም ከፍ አድርጎታል።ነገር ግን፣ በስድስት ቀን ጦርነት እስራኤል ባደረገችው ድል ምክንያት የእሱ ክብር ቀንሷል።የናስር ዘመን በኑሮ ደረጃ ታይቶ የማይታወቅ መሻሻሎችን ታይቷል፣ የግብፅ ዜጎች ወደር የለሽ የመኖሪያ ቤት፣ የትምህርት፣ የስራ፣ የጤና አጠባበቅ እና ማህበራዊ ደህንነት እያገኙ ነበር።በግብፅ ጉዳዮች ላይ የቀድሞዎቹ መኳንንት እና የምዕራባውያን መንግስታት ተፅእኖ በእጅጉ ቀንሷል።[134] አገራዊው ኢኮኖሚ ያደገው በእርሻ ማሻሻያ፣ በኢንዱስትሪ ማሻሻያ ግንባታ ፕሮጀክቶች እንደ ሄልዋን ብረታብረት ሥራዎች እና አስዋን ከፍተኛ ግድብ፣ እና የስዊዝ ካናል ኩባንያን ጨምሮ ዋና ዋና የኢኮኖሚ ዘርፎችን ብሔራዊ በማድረግ ነው።[134] በናስር ስር ያለው የግብፅ የኢኮኖሚ ጫፍ የነፃ ትምህርት እና የጤና አገልግሎት እንዲሰጥ አስችሏል፣ይህንን ጥቅማጥቅሞች ለሌሎች የአረብ እና የአፍሪካ ሀገራት ዜጎች ሙሉ ስኮላርሺፕ እና በግብፅ ውስጥ ለከፍተኛ ትምህርት የኑሮ አበል አስፋፋ።ይሁን እንጂ በ1960ዎቹ መገባደጃ ላይ በ1970ዎቹ መገባደጃ ላይ ከማገገሙ በፊት በሰሜን የመን የእርስ በርስ ጦርነት ተጎድቶ የነበረው የኢኮኖሚ ዕድገት አዝጋሚ ነበር።[135]በባህል የናስር ግብፅ ወርቃማ ዘመንን ያሳለፈች ሲሆን በተለይም በቲያትር ፣በፊልም ፣ በግጥም ፣በቴሌቭዥን ፣በራዲዮ ፣በሥነ ጽሑፍ ፣ በሥነ ጥበብ ፣በቀልድ እና በሙዚቃ።[136] ግብጻውያን አርቲስቶች፣ ጸሃፊዎች እና ተዋናዮች እንደ ዘፋኞች አብደል ሀሊም ሀፌዝ እና ኡሙ ኩልቱም፣ ጸሃፊ ናጊብ ማህፉዝ እና እንደ ፈትን ሃማማ እና ሶአድ ሆስኒ ያሉ ተዋናዮች ታዋቂነትን አግኝተዋል።በዚህ ዘመን ግብፅ በእነዚህ የባህል ዘርፎች የዓረቡ ዓለምን በመምራት በየዓመቱ ከ100 በላይ ፊልሞችን በማዘጋጀት በሆስኒ ሙባረክ የፕሬዚዳንትነት ዘመን (1981-2011) ከተዘጋጁት ደርዘን ወይም ከዚያ በላይ ፊልሞች በተቃራኒ።[136]
የስዊዝ ቀውስ
የስዊዝ ቀውስ ©Anonymous
1956 Oct 29 - Nov 7

የስዊዝ ቀውስ

Gaza Strip
የ1956 የስዊዝ ቀውስ፣ እንዲሁም ሁለተኛው የአረብ– እስራኤል ጦርነት፣ የሶስትዮሽ ጥቃት እና የሲና ጦርነት፣ በቀዝቃዛው ጦርነት ዘመን ወሳኝ ክስተት ነበር፣ በጂኦፖለቲካዊ እና በቅኝ ግዛት ውጥረቶች።በጁላይ 26 ቀን 1956 የስዊዝ ካናል ኩባንያን ወደ ሀገርነት በመቀየር የጀመረው የግብፅ ፕሬዝዳንት ጋማል አብደል ናስር በእንግሊዝ እና በፈረንሣይ ባለአክሲዮኖች የነበረውን ቁጥጥር የሚገዳደር የግብፅ ሉዓላዊነት ጉልህ ማረጋገጫ ነው።እ.ኤ.አ. በ 1869 ከተከፈተ በኋላ ይህ ቦይ ወሳኝ የባህር መንገድ ነበር ፣ በተለይም ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ዘይት ለማጓጓዝ እጅግ በጣም ስልታዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ነበረው።እ.ኤ.አ. በ 1955 ለአውሮፓ የነዳጅ አቅርቦት ዋና መተላለፊያ ነበር.ለናስር ብሄራዊነት ምላሽ እስራኤል በጥቅምት 29 ቀን 1956 ግብፅን ወረረች፣ በመቀጠልም የብሪታኒያ እና የፈረንሳይ ጥምር ወታደራዊ ዘመቻ ተደረገ።እነዚህ እርምጃዎች የታለሙት የቦይውን ቁጥጥር መልሶ ለማግኘት እና ናስርን ከስልጣን ለማውረድ ነው።ግጭቱ በፍጥነት ተባብሶ የግብፅ ኃይሎች መርከቦችን በመስጠም ቦይውን ዘግተውታል።ይሁን እንጂ በተለይም ከዩናይትድ ስቴትስ እና ከሶቪየት ኅብረት ከፍተኛ የሆነ ዓለም አቀፍ ጫና ወራሪዎቹን ለቀው እንዲወጡ አስገድዷቸዋል.ቀውሱ እያሽቆለቆለ የመጣውን የብሪታንያ እና የፈረንሳይን አለም አቀፍ ተጽእኖ አጉልቶ ያሳየ ሲሆን የሃይል ሚዛኑን ወደ አሜሪካ እና ሶቭየት ህብረት መቀየሩን አሳይቷል።ጉልህ በሆነ መልኩ፣ የስዊዝ ቀውስ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ የመጣው የፀረ-ቅኝ ግዛት አስተሳሰብ እና የአረብ ብሔርተኝነት ትግልን ተከትሎ ነበር።በናስር ዘመን የግብፅ የውጭ ግንኙነት ፖሊሲ በተለይም የምዕራባውያንን በመካከለኛው ምስራቅ ተጽእኖ በመቃወም ቀውሱን ለመቅረጽ ወሳኝ ሚና ተጫውቷል።በተጨማሪም የሶቪየት መስፋፋት ስጋት ውስጥ እያለ ዩናይትድ ስቴትስ በመካከለኛው ምሥራቅ የመከላከያ ጥምረት ለመመሥረት ያደረገችው ሙከራ የጂኦፖለቲካዊ ገጽታውን የበለጠ አወሳሰበው።የስዊዝ ቀውስ የቀዝቃዛ ጦርነት ፖለቲካን ውስብስብነት እና በዚህ ጊዜ ውስጥ የአለም አቀፍ ግንኙነቶች ተለዋዋጭ ለውጦችን አጽንኦት ሰጥቷል።ከስዊዝ ቀውስ በኋላ በበርካታ ቁልፍ እድገቶች ታይቷል።የተባበሩት መንግስታት የዩኤንኤፍ ሰላም አስከባሪ ሃይልን በማቋቋም የግብፅ እና የእስራኤል ድንበርን ለማስጠበቅ፣ ይህም ለአለም አቀፍ ሰላም ማስከበር ግጭት አፈታት አዲስ ሚና እንዳለው ያሳያል።የብሪታኒያ ጠቅላይ ሚኒስትር አንቶኒ ኤደን የስራ መልቀቂያ እና የካናዳ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሌስተር ፒርሰን የኖቤል የሰላም ሽልማት አሸናፊነት የቀውሱ ቀጥተኛ ውጤቶች ነበሩ።በተጨማሪም ይህ ክስተት የሶቪየት ኅብረት ሃንጋሪን ለመውረር ባደረገው ውሳኔ ላይ ተጽዕኖ ሊያሳድር ይችላል።
የስድስት ቀን ጦርነት
Six-Day War ©Anonymous
1967 Jun 5 - Jun 10

የስድስት ቀን ጦርነት

Middle East
በግንቦት 1967 የግብፅ ፕሬዝዳንት ጋማል አብደል ናስር ሰራዊታቸውን ወደ ሲናይ ባሕረ ገብ መሬት ወደ እስራኤላውያን ጠረፍ አቅራቢያ አዛወሩ።የአረብ ሀገራትን ጫና በመጋፈጥ እና የአረብ ወታደራዊ ጥንካሬን በከፍተኛ ደረጃ እየጠበቁ ያሉት ናስር የተባበሩት መንግስታት የአደጋ ጊዜ ሃይል (ዩኤንኤፍ) ከግብፅ ጋር በሲና ድንበር ከእስራኤል ጋር በሲና ድንበር ላይ በግንቦት 18 ቀን 1967 ለቀው እንዲወጡ ጠየቀ።በመቀጠልም ግብፅ እስራኤላውያንን ወደ ቲራን የባህር ዳርቻ እንዳይደርሱ አገደች። እርምጃ እስራኤል እንደ ጦርነት ቆጥራለች።በሜይ 30፣ የዮርዳኖስ ንጉስ ሁሴን እና ናስር የዮርዳኖስ-ግብፅ የመከላከያ ስምምነት ተፈራረሙ።ግብፅ መጀመሪያ ላይ ለግንቦት 27 በእስራኤል ላይ ጥቃት ለመሰንዘር አቅዳ ነበር ነገርግን በመጨረሻው ሰአት ሰርዛዋለች።እ.ኤ.አ ሰኔ 5፣ እስራኤል በግብፅ ላይ የቅድመ መከላከል ጥቃትን ጀምሯል፣ የግብፅን የአየር አውሮፕላኖች ክፉኛ ጎዳ እና የአየር ሀይላቸውን አወደመ።ይህ ድርጊት እስራኤል በሲና ባሕረ ገብ መሬት እና በጋዛ ሰርጥ ላይ እንድትይዝ አድርጓታል።ዮርዳኖስና ሶሪያ ከግብፅ ጋር ተሰልፈው ወደ ጦርነት ቢገቡም እስራኤል በምዕራብ ባንክ እና በጎላን ኮረብታ ላይ ወረራ ገጠማቸው።በተባበሩት መንግስታት የፀጥታው ምክር ቤት ሸምጋይነት የተኩስ አቁም ስምምነት በግብፅ፣ ዮርዳኖስ እና ሶሪያ በጁን 7 እና 10 መካከል ተቀባይነት አግኝቷል።እ.ኤ.አ. በ 1967 ጦርነት ሽንፈት ናስር ሰኔ 9 ቀን ስልጣኑን ለቀቀ ፣ ምክትል ፕሬዚዳንቱን ዘካሪያ ሞሂዲንን ተተኪ አድርጎ ሾመ።ሆኖም ናስር ከስልጣን መልቀቂያውን ያነሱት ለእርሳቸው ድጋፍ የሚያደርጉ ሰፊ ህዝባዊ ሰልፎችን ተከትሎ ነው።ከጦርነቱ በኋላ የጦር ሚኒስትሩ ሻምስ ባድራን ጨምሮ ሰባት ከፍተኛ የጦር መኮንኖች ፍርድ ቤት ቀረቡ።የጦር ኃይሎች ዋና አዛዥ ፊልድ ማርሻል አብደል-ሀኪም አመር በቁጥጥር ስር ውሎ በነሐሴ ወር በእስር ቤት ራሱን ማጥፋቱ ተዘግቧል።
አንዋር ሳዳት ግብፅ
ፕሬዝዳንት ሳዳት በ1978 ዓ.ም ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1970 Jan 1 - 1981

አንዋር ሳዳት ግብፅ

Egypt
አንዋር ሳዳት በግብፅ የፕሬዚዳንትነት ጊዜ ከጥቅምት 15 ቀን 1970 እስከ ጥቅምት 6 ቀን 1981 እስከተገደለበት ጊዜ ድረስ በግብፅ ፖለቲካ እና የውጭ ግንኙነት ላይ ትልቅ ለውጥ አሳይቷል።ጋማል አብደል ናስርን ከተረከበ በኋላ ሳዳት ከናስር ፖሊሲ ተለየ በተለይም በኢንፍታህ ፖሊሲው የግብፅን ኢኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ አቅጣጫ ለውጧል።ከሶቪየት ኅብረት ጋር የነበረውን ስትራቴጂካዊ ትብብር አቆመ፣ በምትኩ ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር የቅርብ ግንኙነት መመሥረትን መርጧል።ሳዳት ከእስራኤል ጋር የሰላም ሂደትን በማነሳሳት እስራኤላውያን ተይዘው የነበሩት የግብፅ ግዛት እንዲመለሱ በማድረግ በግብፅ ውስጥ ሙሉ በሙሉ ዲሞክራሲያዊ ባይሆንም በተወሰነ ደረጃ የመድበለ ፓርቲ ተሳትፎን የሚፈቅደውን የፖለቲካ ስርዓት አስተዋውቋል።የስልጣን ዘመናቸው የመንግስት ሙስና እየጨመረ እና በሀብታሞች እና በድሆች መካከል ያለው ልዩነት እያደገ መምጣቱን ተከትሎ በተተኪው በሆስኒ ሙባረክ ዘመን የቀጠለው አዝማሚያ ነበር።[137]እ.ኤ.አ ኦክቶበር 6 1973 ሳዳት እና የሶሪያው ሃፌዝ አል-አሳድ እ.ኤ.አ. በ1967 በስድስት ቀን ጦርነት የጠፋውን መሬት ለማስመለስ በእስራኤል ላይ የጥቅምት ጦርነት ጀመሩ።ጦርነቱ ከአይሁድ ዮም ኪፑር ጀምሮ እና በእስላማዊው የረመዳን ወር መጀመሪያ ላይ የግብፅ እና የሶሪያ ግስጋሴዎች በሲና ባሕረ ገብ መሬት እና በጎላን ኮረብታዎች ላይ ታይቷል።ሆኖም የእስራኤል የመልሶ ማጥቃት ግብፅ እና ሶርያ ላይ ከባድ ኪሳራ አስከትሏል።ጦርነቱ የተጠናቀቀው ግብፅ በሲና ውስጥ የተወሰነ ግዛትን መልሳ ነገር ግን በስዊዝ ካናል ምዕራባዊ ዳርቻ በእስራኤል ባገኙት ትርፍ ነው።ምንም እንኳን ወታደራዊ ድክመቶች ቢኖሩም ሳዳት የግብፅን ኩራት ወደነበረበት እንዲመለስ በማድረግ እና አሁን ያለው ሁኔታ ዘላቂነት እንደሌለው ለእስራኤል አሳይቷል ።በዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዝዳንት ጂሚ ካርተር አመቻችቶ በሳዳት እና በእስራኤሉ ጠቅላይ ሚንስትር ሜናችም ቤጊን የተፈረመው የግብፅ-እስራኤል የሰላም ስምምነት እስራኤል በሲና ባሕረ ገብ መሬት ላይ የያዛችውን ወረራ እንዲያበቃ እና የፍልስጤም ግዛቶችን በራስ የማስተዳደር ሀሳብ ለእስራኤል በይፋ እውቅና ሰጥቷል።በሃፌዝ አል አሳድ የሚመሩት የአረብ መሪዎች ስምምነቱን በማውገዝ ግብፅ ከአረብ ሊግ እንድትታገድ እና ክልላዊ መገለሏን አስከትሏል።[138] ስምምነቱ በሀገር ውስጥ በተለይም ከእስላማዊ ቡድኖች ከፍተኛ ተቃውሞ ገጥሞታል።ይህ ተቃውሞ በጥቅምት ወር ጦርነት የጀመረበትን አመታዊ በዓል ላይ በግብፅ ወታደሮች እስላማዊ አባላት በሳዳት ግድያ ተጠናቀቀ።
1971 Jan 1

ኢንፍታህ

Egypt
በፕሬዚዳንት ጋማል አብደል ናስር የግብፅ ኢኮኖሚ በመንግስት ቁጥጥር እና በትእዛዝ ኢኮኖሚ መዋቅር የተያዘ ሲሆን ይህም ለግል ኢንቨስትመንት ያለው ወሰን ውስን ነበር።እ.ኤ.አ. በ1970ዎቹ የነበሩ ተቺዎች በውጤታማነት ማነስ፣ ከመጠን ያለፈ ቢሮክራሲ እና ብክነት የሚታወቅ “ የሶቪየት -ስታይል ስርዓት” ብለው ሰይመውታል።[141]ፕሬዝዳንት አንዋር ሳዳት ናስርን በመተካት የግብፅን ትኩረት ከእስራኤል ጋር ከማያቋርጥ ግጭት እና ለውትድርና የምትሰጠውን ከፍተኛ የሃብት ክፍፍል ለማድረግ ሞክረዋል።ጉልህ የሆነ የግሉን ዘርፍ ለማሳደግ በካፒታሊዝም የኢኮኖሚ ፖሊሲ ያምን ነበር።ከዩናይትድ ስቴትስ እና ከምዕራቡ ዓለም ጋር መጣጣም ወደ ብልጽግና እና ዲሞክራሲያዊ ብዝሃነት እንደ መንገድ ይወሰድ ነበር።[142] የኢንፍታህ ወይም የ"ክፍትነት" ፖሊሲ ከናስር አካሄድ ጉልህ የሆነ የርዕዮተ ዓለም እና የፖለቲካ ለውጥ አሳይቷል።በኢኮኖሚው ላይ የመንግስት ቁጥጥርን ዘና ለማድረግ እና የግል ኢንቨስትመንትን ለማበረታታት ያለመ ነበር።ይህ ፖሊሲ ባለጸጋ ከፍተኛ መደብ እና መጠነኛ መካከለኛ መደብ ፈጠረ ነገር ግን በአማካይ ግብፃውያን ላይ የተወሰነ ተጽእኖ ነበረው ይህም ሰፊ እርካታን አስከተለ።እ.ኤ.አ. በ 1977 በኢንፍታህ ስር በመሰረታዊ ምግቦች ላይ የተደረጉ ድጎማዎች መወገድ ትልቅ 'የዳቦ ረብሻ' ቀስቅሷል።ፖሊሲው የተንሰራፋ የዋጋ ንረት፣ የመሬት ግምት እና ሙስና አስከትሏል ተብሎ ተችቷል።[137]በሳዳት የስልጣን ዘመን የኢኮኖሚ ነፃነት ግብፃውያን ለስራ ወደ ውጭ የሚሰደዱበት ሁኔታም ታይቷል።እ.ኤ.አ. በ 1974 እና 1985 መካከል ከሶስት ሚሊዮን በላይ ግብፃውያን ወደ ፋርስ ባሕረ ሰላጤ አካባቢ ተዛውረዋል።የእነዚህ ሰራተኞች ወደ ሀገር ቤት የሚላከው ገንዘብ ቤተሰቦቻቸው እንደ ማቀዝቀዣ እና መኪና ያሉ የፍጆታ እቃዎችን እንዲገዙ አስችሏቸዋል።[143]በዜጎች ነፃነት ረገድ፣ የሳዳት ፖሊሲዎች የፍትህ ሂደትን ወደ ነበሩበት መመለስ እና ማሰቃየትን በህጋዊ መንገድ ማገድን ያጠቃልላል።ብዙ የናስርን የፖለቲካ ማሽነሪዎች አፍርሷል እና የቀድሞ ባለስልጣናትን በናስር ዘመን በፈጸሙት በደል ክስ አቅርቧል።መጀመሪያ ላይ ሰፊ የፖለቲካ ተሳትፎን ሲያበረታታ፣ ሳዳት በኋላ ከእነዚህ ጥረቶች አፈገፈገ።የመጨረሻዎቹ ዓመታት በሕዝብ ቅሬታ፣ በቡድን ግጭት፣ እና ከፍርድ ቤት ውጭ እስራትን ጨምሮ ወደ አፋኝ እርምጃዎች በመመለሱ ምክንያት ነው።
የዮም ኪፑር ጦርነት
የእስራኤል እና የግብፅ የጦር ትጥቅ ፍርስራሾች እርስ በርሳቸው በቀጥታ ተቃርበው ነበር ይህም በስዊዝ ቦይ አቅራቢያ የሚደረገውን ውጊያ ከባድነት ያሳያል። ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1973 Oct 6 - Oct 25

የዮም ኪፑር ጦርነት

Golan Heights
እ.ኤ.አ. በ 1971 የግብፅ ፕሬዝዳንት አንዋር ሳዳት ከሶቭየት ህብረት ጋር የወዳጅነት ስምምነት ተፈራርመዋል ፣ ግን በ 1972 ፣ የሶቪዬት አማካሪዎች ግብፅን ለቀው እንዲወጡ ጠየቁ ።ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር በዲቴንቴ ውስጥ የተሳተፉ ሶቪየቶች የግብፅ ወታደራዊ እርምጃን በእስራኤል ላይ መክረዋል.ይህ ሆኖ ሳለ ሳዳት ከ1967ቱ ጦርነት ሽንፈት በኋላ የሲና ባሕረ ገብ መሬትን መልሶ ለማግኘት እና ብሔራዊ ስሜትን ከፍ ለማድረግ እየፈለገ፣ አሁን ያለውን ሁኔታ ለመለወጥ ድልን በማለምለም ከእስራኤል ጋር ወደ ጦርነት አቀና።[139]ከ1973 ጦርነት በፊት ሳዳት የዲፕሎማሲ ዘመቻ ከፍቶ ከመቶ በሚበልጡ ሀገራት ድጋፍ በማግኘቱ ከብዙዎቹ የአረብ ሊግ እና አጋር ያልሆኑ ንቅናቄ አባላት እና የአፍሪካ አንድነት ድርጅትን ጨምሮ።ሶሪያ በግጭቱ ከግብፅ ጋር ለመቀላቀል ተስማማች።በጦርነቱ ወቅት የግብፅ ኃይሎች መጀመሪያ ላይ ወደ ሲና በመሻገር 15 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ በመጓዝ በራሳቸው የአየር ኃይል ክልል ውስጥ ገብተዋል።ሆኖም አቋማቸውን ከማጠናከር ይልቅ ወደ በረሃው ገፍተው ብዙ ኪሳራ ገጠሟቸው።ይህ ግስጋሴ በመስመሮቻቸው ላይ ክፍተት ፈጠረ፣ በአሪኤል ሻሮን የሚመራው የእስራኤል ታንክ ክፍል ወደ ግብፅ ግዛት ዘልቆ በመግባት ስዊዝ ከተማ ደረሰ።በተመሳሳይ ዩናይትድ ስቴትስ ለእስራኤል ስልታዊ የአየር መጓጓዣ ድጋፍ እና 2.2 ቢሊዮን ዶላር የአስቸኳይ ጊዜ ዕርዳታ ሰጠች።በምላሹም በሳውዲ አረቢያ የሚመራው የኦፔክ የነዳጅ ሚኒስትሮች በዩኤስ ላይ የነዳጅ ማዕቀብ ጣሉ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ውሳኔ በሁለቱም በዩኤስ እና በሶቭየት ህብረት የተደገፈ ሲሆን በመጨረሻም ጠብ እንዲቆም እና የሰላም ድርድር እንዲጀመር ጥሪ አቅርቧል ።እ.ኤ.አ. በማርች 4 1974 [140] የእስራኤል ወታደሮች ከስዊዝ ካናል በስተምዕራብ በኩል ለቀው ወጡ፣ እና ብዙም ሳይቆይ በዩኤስ ላይ ጥሎት የነበረው የነዳጅ ማእቀብ ተነስቷል።ምንም እንኳን ወታደራዊ ፈተናዎች እና ኪሳራዎች ቢኖሩም, ጦርነቱ በግብፅ ውስጥ እንደ ድል ተደርጎ ይቆጠር ነበር, ይህም በአብዛኛው ብሄራዊ ኩራትን በመለሱት የመጀመሪያ ስኬቶች ምክንያት ነው.ይህ ስሜት እና ከዚያ በኋላ የተደረገው ድርድር ከእስራኤል ጋር ወደ ሰላም ድርድር አመራ፣ በመጨረሻም ግብፅ የሰላም ስምምነትን ለመተካት መላውን የሲና ልሳነ ምድር መልሳ አገኘች።
የካምፕ ዴቪድ ስምምነት
እ.ኤ.አ. በ1978 በካምፕ ዴቪድ የተደረገ ስብሰባ (ከተቀመጠ ፣ lr) አሮን ባራክ ፣ ምናችም ቤጊን ፣ አንዋር ሳዳት እና ኢዘር ዌይዝማን። ©CIA
1978 Sep 1

የካምፕ ዴቪድ ስምምነት

Camp David, Catoctin Mountain
በፕሬዚዳንት አንዋር ሳዳት ዘመን በግብፅ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ቦታ ያለው የካምፕ ዴቪድ ስምምነት በሴፕቴምበር 1978 በግብፅ እና በእስራኤል መካከል የሰላም መሰረት የጣሉ ተከታታይ ስምምነቶች ነበሩ።የስምምነቱ መነሻ ግብፅ እና እስራኤልን ጨምሮ በአረብ ሀገራት መካከል በተለይም የ1967 የስድስት ቀን ጦርነት እና የ1973 የዮም ኪፑር ጦርነትን ተከትሎ ለአስርተ አመታት ከነበረው ግጭት እና ውጥረት የመነጨ ነው።ድርድሩ ግብፅ ቀደም ሲል ከነበራት የእውቅና እና የጠላትነት ፖሊሲ በእስራኤል ላይ ጉልህ የሆነ የራቀ ነበር።በነዚህ ድርድሮች ውስጥ ቁልፍ ሚና የነበራቸው የግብፁ ፕሬዝዳንት አንዋር ሳዳት፣ የእስራኤሉ ጠቅላይ ሚኒስትር ሜናችም ቤጊን እና የአሜሪካው ፕሬዝዳንት ጂሚ ካርተር በካምፕ ዴቪድ ማፈግፈግ ውይይቱን ያስተናገዱት ይገኙበታል።ድርድሩ የተካሄደው ከሴፕቴምበር 5 እስከ 17 ቀን 1978 ነበር።የካምፕ ዴቪድ ስምምነት ሁለት ማዕቀፎችን ያቀፈ ሲሆን አንደኛው በግብፅ እና በእስራኤል መካከል ሰላም እንዲኖር እና ሌላው ለመካከለኛው ምስራቅ ሰፊ ሰላም፣ የፍልስጤም የራስ ገዝ አስተዳደር ሀሳብን ጨምሮ።በመጋቢት 1979 በግብፅ እና በእስራኤል መካከል የተደረገው የሰላም ስምምነት ግብፅ ለእስራኤል እውቅና እንድትሰጥ እና እስራኤል ከ1967 ዓ.ም ጀምሮ ከያዘችው ከሲና ልሳነ ምድር እንድትወጣ አድርጓታል።ስምምነቱ በግብፅ እና በአካባቢው ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል.ለግብፅ፣ የውጭ ፖሊሲ ላይ ትልቅ ለውጥ እና ከእስራኤል ጋር በሰላም አብሮ የመኖር ጉዞ አሳይታለች።ይሁን እንጂ ስምምነቱ በአረቡ ዓለም ከፍተኛ ተቃውሞ ስለገጠመው ግብፅ በጊዜያዊነት ከአረብ ሊግ እንድትታገድ እና ከሌሎች የአረብ ሀገራት ጋር ያለው ግንኙነት እንዲሻክር አድርጓል።በአገር ውስጥ፣ ሳዳት ከፍተኛ ተቃውሞ ገጥሞታል፣ በተለይም ከእስላማዊ ቡድኖች፣ በ1981 በግድያው መጨረሻ ላይ ደርሷል።ለሳዳት የካምፕ ዴቪድ ስምምነት ግብፅን ከሶቪየት ተጽእኖ ለማራቅ እና ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር ወደ ቅርብ ግንኙነት የማሸጋገር ሰፊ ስትራቴጂ አካል ነበር፣ ይህ ለውጥ በግብፅ ውስጥ ኢኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ ማሻሻያዎችን ያካተተ።የሰላሙ ሂደት ምንም እንኳን አወዛጋቢ ቢሆንም፣ በግጭት ሲታመስ የቆየው ክልል ወደ መረጋጋት እና ልማት እንደ አንድ እርምጃ ታይቷል።
ሆስኒ ሙባረክ ዘመን ግብፅ
ሆስኒ ሙባረክ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1981 Jan 1 - 2011

ሆስኒ ሙባረክ ዘመን ግብፅ

Egypt
እ.ኤ.አ. ከ1981 እስከ 2011 የዘለቀው የሆስኒ ሙባረክ የግብፅ የፕሬዚዳንትነት ዘመን የመረጋጋት ዘመን የታየበት፣ ነገር ግን በገለልተኛ አስተዳደር እና በፖለቲካ ነፃነቶች የተገደበ ነበር።ሙባረክ ወደ ስልጣን የወጣው የአንዋር ሳዳትን መገደል ተከትሎ ሲሆን አገዛዙም የሳዳት ፖሊሲን በተለይም ከእስራኤል ጋር ያለውን ሰላም እና ከምዕራባውያን ጋር መጣጣም እንደቀጠለ ነበር ።በሙባረክ ዘመን ግብፅ ከእስራኤል ጋር የነበራትን የሰላም ስምምነቷን አስጠብቃ ከአሜሪካ ጋር ያላትን የጠበቀ ግንኙነት ቀጠለች፣ ከፍተኛ ወታደራዊ እና ኢኮኖሚያዊ እርዳታ ታገኛለች።በአገር ውስጥ፣ የሙባረክ አገዛዝ በኢኮኖሚ ነፃነት ላይ እና በዘመናዊነት ላይ ያተኮረ ሲሆን ይህም በአንዳንድ ዘርፎች እድገትን ያስከተለ ቢሆንም በሀብታሞች እና በድሆች መካከል ያለውን ልዩነት አስፍቶ ነበር።የኤኮኖሚ ፖሊሲዎቹ ወደ ግል ይዞታነት መቀየር እና የውጭ ኢንቨስትመንቶችን ቢደግፉም ሙስናን በማስፋፋት እና በጥቂቱ ምሑራንን ተጠቃሚ በማድረግ ብዙ ጊዜ ይተቻሉ።የሙባረክ አገዛዝ በተቃዋሚዎች ላይ በተወሰደ እርምጃ እና የፖለቲካ ነፃነቶችን በመገደብም የታየው ነበር።የሱ መንግስት በሰብአዊ መብት ረገጣ፣ እስላማዊ ቡድኖችን ማፈን፣ ሳንሱር እና የፖሊስ ጭካኔን ጨምሮ ታዋቂ ነበር።ሙባረክ ስልጣኑን ለማራዘም፣ የፖለቲካ ተቃውሞን በመገደብ እና በተጭበረበረ ምርጫ ስልጣኑን ለማስቀጠል የአስቸኳይ ጊዜ ህጎችን በቋሚነት ተጠቅሟል።በሙባረክ የመጨረሻዎቹ አመታት በኢኮኖሚ ጉዳዮች፣ በስራ አጥነት እና በፖለቲካ ነፃነት እጦት የተነሳ የህዝብ ቅሬታ ጨምሯል።ይህ እ.ኤ.አ. በ2011 የአረብ አብዮት አብቅቷል፣ መንግስትን ለመልቀቅ በጠየቁት ተከታታይ ጸረ-ተቃዋሚዎች።በመላ ሀገሪቱ በተደረጉት ከፍተኛ ህዝባዊ ሰልፎች ተለይተው የታወቁት ህዝባዊ ተቃውሞዎች በመጨረሻ እ.ኤ.አ. የካቲት 2011 ሙባረክ ስልጣን በመልቀቅ የ30 አመታት የስልጣን ዘመናቸውን አቁመዋል።የእሳቸው የስራ መልቀቂያ በግብፅ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ቦታ ያለው ሲሆን ይህም ህዝቡ አውቶክራሲያዊ አገዛዝን ውድቅ እንዳደረገ እና የዲሞክራሲያዊ ማሻሻያ ፍላጎትን ያሳያል።ነገር ግን የድህረ ሙባረክ ዘመን ፈተናዎች የተሞላበት እና የፖለቲካ አለመረጋጋት የቀጠለበት ነው።
2011 የግብፅ አብዮት።
2011 የግብፅ አብዮት። ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2011 Jan 25 - Feb 11

2011 የግብፅ አብዮት።

Egypt
እ.ኤ.አ. ከ2011 እስከ 2014 ያለው የግብፅ ቀውስ በፖለቲካዊ ውዥንብር እና በማህበራዊ አለመረጋጋት የታየው ትርምስ ወቅት ነበር።በ2011 የግብፅ አብዮት የጀመረው የአረብ አብዮት አካል ሲሆን የፕሬዚዳንት ሆስኒ ሙባረክን የ30 አመታት አገዛዝ በመቃወም ሰፊ ተቃውሞ ተቀስቅሷል።ቀዳሚ ቅሬታዎች የፖሊስ ጭካኔ፣ የመንግስት ሙስና፣ ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች እና የፖለቲካ ነፃነት እጦት ናቸው።እነዚህ ተቃውሞዎች ሙባረክ እ.ኤ.አ. የካቲት 2011 ስልጣን ለመልቀቅ ምክንያት ሆነዋል።የሙባረክ ስልጣን መልቀቅን ተከትሎ ግብፅ ሁከትና ብጥብጥ ተፈጠረ።የጦር ኃይሎች ጠቅላይ ምክር ቤት (SCAF) ተቆጣጥሮ ወደ ወታደራዊ አገዛዝ ጊዜ አመራ።ይህ ምዕራፍ ቀጣይ ተቃውሞዎች፣ ኢኮኖሚያዊ አለመረጋጋት እና በሰላማዊ ሰዎች እና በጸጥታ ሃይሎች መካከል ግጭቶች የታዩበት ነበር።እ.ኤ.አ ሰኔ 2012 የሙስሊም ብራዘርሁድ መሀመድ ሙርሲ በግብፅ የመጀመሪያው ዲሞክራሲያዊ ምርጫ ፕሬዝዳንት ሆነው ተመረጡ።ነገር ግን የፕሬዝዳንትነታቸው አጨቃጫቂ ነበር፣ ስልጣንን በማጠናከር እና የእስልምና አጀንዳን በመከተላቸው ተችተዋል።ሙርሲ በህዳር 2012 ሰፊ ስልጣን የሰጣቸው ህገ-መንግስታዊ መግለጫ ሰፊ ተቃውሞ እና የፖለቲካ አለመረጋጋት አስከትሏል።እ.ኤ.አ ሰኔ 2013 የሙርሲ አገዛዝ ተቃዉሞ ወደ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት ያመራ ሲሆን የመከላከያ ሚኒስትሩ አብዱልፈታህ ኤል ሲሲ ሙርሲን ከስልጣን አነሱት።መፈንቅለ መንግስቱን ተከትሎ በሙስሊም ወንድማማቾች ላይ ከባድ እርምጃ የተወሰደ ሲሆን ብዙ መሪዎች ታስረዋል ወይም ከሀገር ተሰደዋል።ወቅቱ የሰብአዊ መብት ጥሰት እና የፖለቲካ ጭቆና ጨምሯል።በጥር 2014 አዲስ ህገ መንግስት የፀደቀ ሲሆን ሲሲ በሰኔ 2014 ፕሬዝዳንት ሆነው ተመረጡ።እ.ኤ.አ. ከ2011-2014 የነበረው የግብፅ ቀውስ በሀገሪቱ የፖለቲካ ምህዳር ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ አሳድሯል፣ ከሙባረክ የረዥም ጊዜ የስልጣን ዘመን ወደ ሙርሲ አጭር ዲሞክራሲያዊ ጣልቃገብነት ተሸጋግሯል፣ ከዚያም በሲሲ በወታደራዊ የበላይነት ወደ ሚመራው አስተዳደር ተመለሰ።ቀውሱ ጥልቅ የሆነ የህብረተሰብ ክፍፍልን ያሳየ ሲሆን በግብፅ የፖለቲካ መረጋጋት እና ዲሞክራሲያዊ አስተዳደርን ለማስፈን ቀጣይ ተግዳሮቶችን አሳይቷል።
የኤል-ሲሲ ፕሬዝዳንትነት
ፊልድ ማርሻል ሲሲ እንደ መከላከያ ሚኒስትር፣ 2013 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2014 Jan 1

የኤል-ሲሲ ፕሬዝዳንትነት

Egypt
እ.ኤ.አ. ከ2014 ጀምሮ የግብፅ አብደል ፋታህ ኤል-ሲሲ የፕሬዚዳንትነት ስልጣን በስልጣን ማጠናከር፣ በኢኮኖሚ ልማት ላይ ትኩረት በማድረግ፣ ለፀጥታ እና ለተቃዋሚዎች ጥብቅ አቀራረብ ታይቷል።እ.ኤ.አ. በ2013 ፕሬዝደንት መሀመድ ሙርሲ ከስልጣን መባረርን ተከትሎ ወደ ስልጣን የመጡት የቀድሞ የጦር አዛዥ ኤል-ሲሲ በፖለቲካ ውዥንብር እና ህዝባዊ አለመረጋጋት ውስጥ ነበሩ።በኤል ሲሲ ግብፅ የስዊዝ ካናል መስፋፋትን እና አዲስ የአስተዳደር ዋና ከተማ መጀመሩን ጨምሮ ከፍተኛ የመሠረተ ልማት እና የኢኮኖሚ ልማት ፕሮጀክቶችን ተመልክታለች።እነዚህ ፕሮጀክቶች የኤኮኖሚ ዕድገትን ለማነቃቃትና የውጭ ኢንቨስትመንትን ለመሳብ የሚደረገው ሰፊ ጥረት አካል ናቸው።ይሁን እንጂ እንደ አይኤምኤፍ የብድር ስምምነት አካል የሆነው የድጎማ ቅነሳ እና የታክስ ጭማሪን ጨምሮ የኢኮኖሚ ማሻሻያ ለብዙ ግብፃውያን የኑሮ ውድነት እንዲጨምር አድርጓል።የኤል-ሲሲ መንግስት ሽብርተኝነትን መዋጋት እና መረጋጋትን ማስጠበቅ እንደሚያስፈልግ በመግለጽ በጸጥታ ላይ ጠንካራ አቋም ይዟል።ይህ በሲናይ ባሕረ ገብ መሬት በእስላማዊ ታጣቂዎች ላይ ከፍተኛ ወታደራዊ ዘመቻ እና በአጠቃላይ በአስተዳደር እና በኢኮኖሚ ውስጥ ወታደራዊ ሚናን ማጠናከርን ያካትታል።ይሁን እንጂ የኤል-ሲሲ የስልጣን ዘመን በሰብአዊ መብት ረገጣ እና ተቃውሞን በማፈን ትችት ሲሰነዘርበት ቆይቷል።መንግስት ሃሳብን በነጻነት የመግለጽ፣ የመሰብሰብ እና የፕሬስ ነፃነትን አጥብቆ በመታሰሩ በርካታ ዘገባዎች በዘፈቀደ በቁጥጥር ስር መዋላቸውን፣ በግዳጅ መጥፋት እና በሲቪል ማህበረሰብ፣ አክቲቪስቶች እና ተቃዋሚ ቡድኖች ላይ እርምጃ መውሰዱ ይታወቃል።ይህም የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች እና አንዳንድ የውጭ መንግስታት አለም አቀፍ ትችት እንዲሰነዘርባቸው አድርጓል።

Appendices



APPENDIX 1

Egypt's Geography explained in under 3 Minutes


Play button




APPENDIX 2

Egypt's Geographic Challenge


Play button




APPENDIX 3

Ancient Egypt 101


Play button




APPENDIX 4

Daily Life In Ancient Egypt


Play button




APPENDIX 5

Daily Life of the Ancient Egyptians - Ancient Civilizations


Play button




APPENDIX 6

Every Egyptian God Explained


Play button




APPENDIX 7

Geopolitics of Egypt


Play button

Characters



Amenemhat I

Amenemhat I

First king of the Twelfth Dynasty of the Middle Kingdom

Ahmose I

Ahmose I

Founder of the Eighteenth Dynasty of Egypt

Djoser

Djoser

Pharaoh

Thutmose III

Thutmose III

Sixth pharaoh of the 18th Dynasty

Amenhotep III

Amenhotep III

Ninth pharaoh of the Eighteenth Dynasty

Hatshepsut

Hatshepsut

Fifth Pharaoh of the Eighteenth Dynasty of Egypt

Mentuhotep II

Mentuhotep II

First pharaoh of the Middle Kingdom

Senusret I

Senusret I

Second pharaoh of the Twelfth Dynasty of Egypt

Narmer

Narmer

Founder of the First Dynasty

Ptolemy I Soter

Ptolemy I Soter

Founder of the Ptolemaic Kingdom of Egypt

Nefertiti

Nefertiti

Queen of the 18th Dynasty of Ancient Egypt

Sneferu

Sneferu

Founding pharaoh of the Fourth Dynasty of Egypt

Gamal Abdel Nasser

Gamal Abdel Nasser

Second president of Egypt

Imhotep

Imhotep

Egyptian chancellor to the Pharaoh Djoser

Hosni Mubarak

Hosni Mubarak

Fourth president of Egypt

Ramesses III

Ramesses III

Second Pharaoh of the Twentieth Dynasty in Ancient Egypt

Ramesses II

Ramesses II

Third ruler of the Nineteenth Dynasty

Khufu

Khufu

Second Pharaoh of the Fourth Dynasty

Amenemhat III

Amenemhat III

Sixth king of the Twelfth Dynasty of the Middle Kingdom

Muhammad Ali of Egypt

Muhammad Ali of Egypt

Governor of Egypt

Cleopatra

Cleopatra

Queen of the Ptolemaic Kingdom of Egypt

Anwar Sadat

Anwar Sadat

Third president of Egypt

Seti I

Seti I

Second pharaoh of the Nineteenth Dynasty of Egypt

Footnotes



  1. Leprohon, Ronald, J. (2013). The great name : ancient Egyptian royal titulary. Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-735-5.
  2. Redford, Donald B. (1992). Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times. Princeton: University Press. p. 10. ISBN 9780691036069.
  3. Shaw, Ian, ed. (2000). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press. p. 479. ISBN 0-19-815034-2.
  4. Nicolas Grimal, A History of Ancient Egypt. Blackwell Publishing, 1992, p. 49.
  5. Carl Roebuck, The World of Ancient Times (Charles Scribner's Sons Publishing: New York, 1966) p. 51.
  6. Carl Roebuck, The World of Ancient Times (Charles Scribner's Sons: New York, 1966) p. 52-53.
  7. Carl Roebuck, The World of Ancient Times (Charles Scribner's Sons Publishers: New York, 1966), p. 53.
  8. Qa'a and Merneith lists http://xoomer.virgilio.it/francescoraf/hesyra/Egyptgallery03.html
  9. Branislav Anđelković, Southern Canaan as an Egyptian Protodynastic Colony.
  10. Kinnaer, Jacques. "Early Dynastic Period" (PDF). The Ancient Egypt Site. Retrieved 4 April 2012.
  11. "Old Kingdom of Egypt". World History Encyclopedia. Retrieved 2017-12-04.
  12. Malek, Jaromir. 2003. "The Old Kingdom (c. 2686–2160 BC)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0192804587, p.83.
  13. Schneider, Thomas (27 August 2008). "Periodizing Egyptian History: Manetho, Convention, and Beyond". In Klaus-Peter Adam (ed.). Historiographie in der Antike. Walter de Gruyter. pp. 181–197. ISBN 978-3-11-020672-2.
  14. Carl Roebuck, The World of Ancient Times, pp. 55 & 60.
  15. Carl Roebuck, The World of Ancient Times, p. 56.
  16. Redford, Donald B. (2001). The Oxford encyclopedia of ancient Egypt. Vol. 1. Cairo: The American University in Cairo Press. p. 526.
  17. Kathryn A. Bard, An Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt (Malden: Blackwell Publishing, 2008), 41.
  18. Schneider, Thomas (27 August 2008). "Periodizing Egyptian History: Manetho, Convention, and Beyond". In Klaus-Peter Adam (ed.). Historiographie in der Antike. Walter de Gruyter. pp. 181–197. ISBN 978-3-11-020672-2.
  19. Kinnaer, Jacques. "The First Intermediate Period" (PDF). The Ancient Egypt Site. Retrieved 4 April 2012.
  20. Breasted, James Henry. (1923) A History of the Ancient Egyptians Charles Scribner's Sons, 117-118.
  21. Malek, Jaromir (1999) Egyptian Art (London: Phaidon Press Limited), 155.
  22. Sir Alan Gardiner, Egypt of the Pharaohs (Oxford: Oxford University Press, 1961), 107.
  23. Hayes, William C. The Scepter of Egypt: A Background for the Study of the Egyptian Antiquities in The Metropolitan Museum of Art. Vol. 1, From the Earliest Times to the End of the Middle Kingdom, p. 136, available online
  24. Breasted, James Henry. (1923) A History of the Ancient Egyptians Charles Scribner's Sons, 133-134.
  25. James Henry Breasted, Ph.D., A History of the Ancient Egyptians (New York: Charles Scribner's Sons, 1923), 134.
  26. Baikie, James (1929) A History of Egypt: From the Earliest Times to the End of the XVIIIth Dynasty (New York: The Macmillan Company), 224.
  27. Baikie, James (1929) A History of Egypt: From the Earliest Times to the End of the XVIIIth Dynasty (New York: The Macmillan Company), 135.
  28. James Henry Breasted, Ph.D., A History of the Ancient Egyptians (New York: Charles Scribner's Sons, 1923), 136.
  29. Habachi, Labib (1963). "King Nebhepetre Menthuhotep: his monuments, place in history, deification and unusual representations in form of gods". Annales du Service des Antiquités de l'Égypte, pp. 16–52.
  30. Grimal, Nicolas (1988). A History of Ancient Egypt. Librairie Arthème Fayard, p. 157.
  31. Shaw, Ian (2000). The Oxford history of ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 0-19-280458-8, p. 151.
  32. Shaw. (2000) p. 156.
  33. Redford, Donald (1992). Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times. Princeton University Press. ISBN 0-691-00086-7, p. 71.
  34. Redford. (1992) p.74.
  35. Gardiner. (1964) p. 125.
  36. Shaw. (2000) p. 158.
  37. Grimal. (1988) p. 159.
  38. Gardiner. (1964) p. 129.
  39. Shaw. (2000) p. 161
  40. Grimal, Nicolas (1994). A History of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell (July 19, 1994). p. 164.
  41. Grimal. (1988) p. 165.
  42. Shaw. (2000) p. 166.
  43. Redford. (1992) p. 76.
  44. Grimal. (1988) p. 170.
  45. Grajetzki. (2006) p. 60.
  46. Shaw. (2000) p. 169.
  47. Grimal. (1988) p. 171.
  48. Grajetzki. (2006) p. 64.
  49. Grajetzki. (2006) p. 71.
  50. Grajetzki. (2006) p. 75.
  51. Van de Mieroop, Marc (2021). A history of ancient Egypt. Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-119-62087-7. OCLC 1200833162.
  52. Von Beckerath 1964, Ryholt 1997.
  53. Ilin-Tomich, Alexander. “Second Intermediate Period” (2016).
  54. "Abydos Dynasty (1640-1620) | the Ancient Egypt Site".
  55. "LacusCurtius • Manetho's History of Egypt — Book II".
  56. "17th Dynasty (1571-1540) | the Ancient Egypt Site".
  57. "17th Dynasty (1571-1540) | the Ancient Egypt Site".
  58. Ramsey, Christopher Bronk; Dee, Michael W.; Rowland, Joanne M.; Higham, Thomas F. G.; Harris, Stephen A.; Brock, Fiona; Quiles, Anita; Wild, Eva M.; Marcus, Ezra S.; Shortland, Andrew J. (2010). "Radiocarbon-Based Chronology for Dynastic Egypt". Science. 328 (5985): 1554–1557. Bibcode:2010Sci...328.1554R. doi:10.1126/science.1189395. PMID 20558717. S2CID 206526496.
  59. Shaw, Ian, ed. (2000). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press. p. 481. ISBN 978-0-19-815034-3.
  60. Weinstein, James M. The Egyptian Empire in Palestine, A Reassessment, p. 7. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, n° 241. Winter 1981.
  61. Shaw and Nicholson (1995) p.289.
  62. JJ Shirley: The Power of the Elite: The Officials of Hatshepsut's Regency and Coregency, in: J. Galán, B.M. Bryan, P.F. Dorman (eds.): Creativity and Innovation in the Reign of Hatshepsut, Studies in Ancient Oriental Civilization 69, Chicago 2014, ISBN 978-1-61491-024-4, p. 206.
  63. Redmount, Carol A. "Bitter Lives: Israel in and out of Egypt." p. 89–90. The Oxford History of the Biblical World. Michael D. Coogan, ed. Oxford University Press. 1998.
  64. Gardiner, Alan (1953). "The Coronation of King Haremhab". Journal of Egyptian Archaeology. 39: 13–31.
  65. Eric H. Cline and David O'Connor, eds. Ramesses III: The Life and Times of Egypt's Last Hero (University of Michigan Press; 2012).
  66. Kenneth A. Kitchen, The Third Intermediate Period in Egypt (1100–650 BC), 3rd edition, 1986, Warminster: Aris & Phillips Ltd, pp.xi-xii, 531.
  67. Bonnet, Charles (2006). The Nubian Pharaohs. New York: The American University in Cairo Press. pp. 142–154. ISBN 978-977-416-010-3.
  68. Shillington, Kevin (2005). History of Africa. Oxford: Macmillan Education. p. 40. ISBN 0-333-59957-8.
  69. Bar, S.; Kahn, D.; Shirley, J.J. (2011). Egypt, Canaan and Israel: History, Imperialism, Ideology and Literature (Culture and History of the Ancient Near East). BRILL. pp. 268–285.
  70. Bleiberg, Edward; Barbash, Yekaterina; Bruno, Lisa (2013). Soulful Creatures: Animal Mummies in Ancient Egypt. Brooklyn Museum. p. 151. ISBN 9781907804274, p. 55.
  71. Bleiberg, Barbash & Bruno 2013, p. 16.
  72. Nardo, Don (13 March 2009). Ancient Greece. Greenhaven Publishing LLC. p. 162. ISBN 978-0-7377-4624-2.
  73. Robins, Gay (2008). The Art of Ancient Egypt (Revised ed.). United States: Harvard University Press. p. 10. ISBN 978-0-674-03065-7.
  74. "Ancient Egypt – Macedonian and Ptolemaic Egypt (332–30 bce)". Encyclopedia Britannica. Retrieved 8 June 2020.
  75. Rawles, Richard (2019). Callimachus. Bloomsbury Academic, p. 4.
  76. Bagnall, Director of the Institute for the Study of the Ancient World Roger S. (2004). Egypt from Alexander to the Early Christians: An Archaeological and Historical Guide. Getty Publications. pp. 11–21. ISBN 978-0-89236-796-2.
  77. Maddison, Angus (2007), Contours of the World Economy, 1–2030 AD: Essays in Macro-Economic History, p. 55, table 1.14, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-922721-1.
  78. Alan, Bowman (24 May 2012). "11 Ptolemaic and Roman Egypt: Population and Settlement'". academic.oup.com. p. Pages 317–358. Retrieved 2023-10-18.
  79. Rathbone, Dominic (2012), Hornblower, Simon; Spawforth, Antony; Eidinow, Esther (eds.), "Egypt: Roman", The Oxford Classical Dictionary (4th ed.), Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780199545568.001.0001, ISBN 978-0-19-954556-8, retrieved 2020-12-30.
  80. Keenan, James (2018), Nicholson, Oliver (ed.), "Egypt", The Oxford Dictionary of Late Antiquity (online ed.), Oxford.
  81. University Press, doi:10.1093/acref/9780198662778.001.0001, ISBN 978-0-19-866277-8, retrieved 2020-12-30.
  82. Kennedy, Hugh (1998). "Egypt as a province in the Islamic caliphate, 641–868". In Petry, Carl F. (ed.). Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 62–85. ISBN 0-521-47137-0, pp. 65, 70–71.
  83. Kennedy 1998, p. 73.
  84. Brett, Michael (2010). "Egypt". In Robinson, Chase F. (ed.). The New Cambridge History of Islam, Volume 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 506–540. ISBN 978-0-521-83823-8, p. 558.
  85. Bianquis, Thierry (1998). "Autonomous Egypt from Ibn Ṭūlūn to Kāfūr, 868–969". In Petry, Carl F. (ed.). Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 86–119. ISBN 0-521-47137-0, pp. 106–108.
  86. Kennedy, Hugh N. (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (2nd ed.). Harlow, UK: Pearson Education Ltd. ISBN 0-582-40525-4, pp. 312–313.
  87. Daftary, 1990, pp. 144–273, 615–659; Canard, "Fatimids", pp. 850–862.
  88. "Governance and Pluralism under the Fatimids (909–996 CE)". The Institute of Ismaili Studies. Archived from the original on 23 May 2021. Retrieved 12 March 2022.
  89. Gall, Timothy L.; Hobby, Jeneen (2009). Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life: Africa. Gale. p. 329. ISBN 978-1-4144-4883-1.
  90. Julia Ashtiany; T. M. Johnstone; J. D. Latham; R. B. Serjeant; G. Rex Smith, eds. (1990). Abbasid Belles Lettres. Cambridge University Press. p. 13. ISBN 978-0-521-24016-1.
  91. Wintle, Justin (2003). History of Islam. London: Rough Guides. pp. 136–137. ISBN 978-1-84353-018-3.
  92. Robert, Tignor (2011). Worlds Together, Worlds Apart (3rd ed.). New York: W. W. Norton & Company, Inc. p. 338. ISBN 978-0-393-11968-8.
  93. Brett, Michael (2017). The Fatimid Empire. The Edinburgh History of the Islamic Empires. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-4076-8.
  94. Halm, Heinz (2014). "Fāṭimids". In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam (3rd ed.). Brill Online. ISSN 1873-9830.
  95. Brett, Michael (2017). p. 207.
  96. Baer, Eva (1983). Metalwork in Medieval Islamic Art. SUNY Press. p. xxiii. ISBN 978-0791495575.
  97. D. E. Pitcher (1972). An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century. Brill Archive. p. 105. Retrieved 2 June 2013.
  98. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Egypt § History". Encyclopædia Britannica. Vol. 9 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 92–127.
  99. Rogan, Eugene, The Arabs: A History (2010), Penguin Books, p44.
  100. Raymond, André (2000) Cairo (translated from French by Willard Wood) Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, page 196, ISBN 0-674-00316-0
  101. Rogan, Eugene, The Arabs: A History (2010), Penguin Books, p44-45.
  102. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Egypt § History". Encyclopædia Britannica. Vol. 9 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 92–127.
  103. Holt, P. M.; Gray, Richard (1975). Fage, J.D.; Oliver, Roland (eds.). "Egypt, the Funj and Darfur". The Cambridge History of Africa. London, New York, Melbourne: Cambridge University Press. IV: 14–57. doi:10.1017/CHOL9780521204132.003. ISBN 9781139054584.
  104. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Suez Canal" . Encyclopædia Britannica. Vol. 26 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 22–25.
  105. Percement de l'isthme de Suez. Rapport et Projet de la Commission Internationale. Documents Publiés par M. Ferdinand de Lesseps. Troisième série. Paris aux bureaux de l'Isthme de Suez, Journal de l'Union des deux Mers, et chez Henri Plon, Éditeur, 1856.
  106. Headrick, Daniel R. (1981). The Tools of Empire : Technology and European Imperialism in the Nineteenth Century. Oxford University Press. pp. 151–153. ISBN 0-19-502831-7. OCLC 905456588.
  107. Wilson Sir Arnold T. (1939). The Suez Canal. Osmania University, Digital Library Of India. Oxford University Press.
  108. Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, p 2.
  109. Anglo French motivation: Derek Hopwood, Egypt: Politics and Society 1945–1981 (London, 1982, George Allen & Unwin), p. 11.
  110. De facto protectorate: Joan Wucher King, Historical Dictionary of Egypt (Scarecrow, 1984), p. 17.
  111. James Jankowski, Egypt, A Short History, p. 111.
  112. Jankowski, op cit., p. 112.
  113. "Egypt". CIA- The World Factbook. Retrieved 2 February 2011. Partially independent from the UK in 1922, Egypt acquired full sovereignty with the overthrow of the British-backed monarchy in 1952.
  114. Vatikiotis, P. J. (1992). The History of Modern Egypt (4th ed.). Baltimore: Johns Hopkins University, pp. 240–243
  115. Ramdani, Nabila (2013). "Women In The 1919 Egyptian Revolution: From Feminist Awakening To Nationalist Political Activism". Journal of International Women's Studies. 14 (2): 39–52.
  116. Al-Rafei, Abdul (1987). The Revolution of 1919, National History of Egypt from 1914 to 1921 (in Arabic). Knowledge House.
  117. Daly, M. W. (1988). The British Occupation, 1882–1922. Cambridge Histories Online: Cambridge University Press, p. 2407.
  118. Quraishi 1967, p. 213.
  119. Vatikitotis 1992, p. 267.
  120. Gerges, Fawaz A. (2013). The New Middle East: Protest and Revolution in the Arab World. Cambridge University Press. p. 67. ISBN 9781107470576.
  121. Kitchen, James E. (2015). "Violence in Defence of Empire: The British Army and the 1919 Egyptian Revolution". Journal of Modern European History / Zeitschrift für moderne europäische Geschichte / Revue d'histoire européenne contemporaine. 13 (2): 249–267. doi:10.17104/1611-8944-2015-2-249. ISSN 1611-8944. JSTOR 26266181. S2CID 159888450.
  122. The New York Times. 1919.
  123. Amin, Mustafa (1991). The Forbidden Book: Secrets of the 1919 Revolution (in Arabic). Today News Corporation.
  124. Daly 1998, pp. 249–250.
  125. "Declaration to Egypt by His Britannic Majesty's Government (February 28, 1922)", in Independence Documents of the World, Volume 1, Albert P. Blaustein, et al., editors (Oceana Publications, 1977). pp. 204–205.
  126. Vatikitotis 1992, p. 264.
  127. Stenner, David (2019). Globalizing Morocco. Stanford University Press. doi:10.1515/9781503609006. ISBN 978-1-5036-0900-6. S2CID 239343404.
  128. Gordon, Joel (1992). Nasser's Blessed Movement: Egypt's Free Officers and the July Revolution (PDF) (1st ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0195069358.
  129. Lahav, Pnina (July 2015). "The Suez Crisis of 1956 and its Aftermath: A Comparative Study of Constitutions, Use of Force, Diplomacy and International Relations". Boston University Law Review. 95 (4): 15–50.
  130. Chin, John J.; Wright, Joseph; Carter, David B. (13 December 2022). Historical Dictionary of Modern Coups D'état. Rowman & Littlefield. p. 790. ISBN 978-1-5381-2068-2.
  131. Rezk, Dina (2017). The Arab world and Western intelligence: analysing the Middle East, 1956-1981. Intelligence, surveillance and secret warfare. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-9891-2.
  132. Hanna, Sami A.; Gardner, George H. (1969). Arab Socialism. [al-Ishtirakīyah Al-ʻArabīyah]: A Documentary Survey. University of Utah Press. ISBN 978-0-87480-056-2.
  133. Abd El-Nasser, Gamal (1954). The Philosophy of the Revolution. Cairo: Dar Al-Maaref.
  134. Cook, Steven A. (2011), The Struggle for Egypt: From Nasser to Tahrir Square, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-979526-, p. 111.
  135. Liberating Nasser's legacy Archived 2009-08-06 at the Wayback Machine Al-Ahram Weekly. 4 November 2000.
  136. Cook 2011, p. 112.
  137. RETREAT FROM ECONOMIC NATIONALISM: THE POLITICAL ECONOMY OF SADAT'S EGYPT", Ajami, Fouad Journal of Arab Affairs (Oct 31, 1981): [27].
  138. "Middle East Peace Talks: Israel, Palestinian Negotiations More Hopeless Than Ever". Huffington Post. 2010-08-21. Retrieved 2011-02-02.
  139. Rabinovich, Abraham (2005) [2004]. The Yom Kippur War: The Epic Encounter That Transformed the Middle East. New York, NY: Schocken Books
  140. "Egypt Regains Control of Both Banks of Canal". Los Angeles Times. 5 March 1974. p. I-5.
  141. Tarek Osman, Egypt on the Brink, p.67.
  142. Tarek Osman, Egypt on the Brink, p.117–8.
  143. Egypt on the Brink by Tarek Osman, Yale University Press, 2010, p.122.

References



  • Sänger, Patrick. "The Administration of Sasanian Egypt: New Masters and Byzantine Continuity." Greek, Roman, and Byzantine Studies 51.4 (2011): 653-665.
  • "French Invasion of Egypt, 1798-1801". www.HistoryOfWar.org. History of War. Retrieved 5 July 2019.
  • Midant-Reynes, Béatrix. The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.
  • "The Nile Valley 6000–4000 BC Neolithic". The British Museum. 2005. Archived from the original on 14 February 2009. Retrieved 21 August 2008.
  • Bard, Kathryn A. Ian Shaw, ed. The Oxford Illustrated History of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press, 2000. p. 69.
  • "Rulers of Ancient Egypt's Enigmatic Hyksos Dynasty Were Immigrants, Not Invaders". Sci-News.com. 16 July 2020.
  • Stantis, Chris; Kharobi, Arwa; Maaranen, Nina; Nowell, Geoff M.; Bietak, Manfred; Prell, Silvia; Schutkowski, Holger (2020). "Who were the Hyksos? Challenging traditional narratives using strontium isotope (87Sr/86Sr) analysis of human remains from ancient Egypt". PLOS ONE. 15 (7): e0235414. Bibcode:2020PLoSO..1535414S. doi:10.1371/journal.pone.0235414. PMC 7363063. PMID 32667937.
  • "The Kushite Conquest of Egypt". Ancientsudan.org. Archived from the original on 5 January 2009. Retrieved 25 August 2010.
  • "EGYPT i. Persians in Egypt in the Achaemenid period". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 5 July 2019.
  • "Thirty First Dynasty of Egypt". CrystaLink. Retrieved 9 January 2019.
  • "Late Period of Ancient Egypt". CrystaLink. Retrieved 9 January 2019.
  • Wade, L. (2017). "Egyptian mummy DNA, at last". Science. 356 (6341): 894. doi:10.1126/science.356.6341.894. PMID 28572344.
  • Bowman, Alan K (1996). Egypt after the Pharaohs 332 BC – AD 642 (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 25–26. ISBN 978-0-520-20531-4.
  • Stanwick, Paul Edmond (2003). Portraits of the Ptolemies: Greek kings as Egyptian pharaohs. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77772-9.
  • Riggs, Christina, ed. (2012). The Oxford Handbook of Roman Egypt. Oxford University Press. p. 107. ISBN 978-0-19-957145-1.
  • Olson, Roger E. (2014). The Story of Christian Theology: Twenty Centuries of Tradition & Reform. InterVarsity Press. p. 201. ISBN 9780830877362.
  • "Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. Archived from the original on 20 December 2011. Retrieved 14 December 2011. See drop-down essay on "Islamic Conquest and the Ottoman Empire"
  • Nash, John F. (2008). Christianity: the One, the Many: What Christianity Might Have Been. Vol. 1. Xlibris Corporation. p. 91. ISBN 9781462825714.
  • Kamil, Jill (1997). Coptic Egypt: History and Guide. Cairo: American University in Cairo. p. 39. ISBN 9789774242427.
  • "EGYPT iv. Relations in the Sasanian period". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 5 July 2019.
  • El-Daly, Okasha. Egyptology: The Missing Millennium. London: UCL Press
  • Abu-Lughod, Janet L. (1991) [1989]. "The Mideast Heartland". Before European Hegemony: The World System A.D. 1250–1350. New York: Oxford University Press. pp. 243–244. ISBN 978-0-19-506774-3.
  • Egypt – Major Cities, U.S. Library of Congress
  • Donald Quataert (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922. Cambridge University Press. p. 115. ISBN 978-0-521-83910-5.
  • "Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows". ScienceDaily. 22 November 2006
  • M. Abir, "Modernisation, Reaction and Muhammad Ali's 'Empire'" Middle Eastern Studies 13#3 (1977), pp. 295–313 online
  • Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, published c. 1973, p 2.
  • Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, p 2.
  • Anglo French motivation: Derek Hopwood, Egypt: Politics and Society 1945–1981 (London, 1982, George Allen & Unwin), p. 11
  • De facto protectorate: Joan Wucher King, Historical Dictionary of Egypt (Scarecrow, 1984), p. 17
  • R.C. Mowat, "From Liberalism to Imperialism: The Case of Egypt 1875-1887." Historical Journal 16#1 (1973): 109-24. online.
  • James Jankowski, Egypt, A Short History, p. 111
  • Jankowski, op cit., p. 112
  • "Egypt". CIA- The World Factbook. Retrieved 2 February 2011. Partially independent from the UK in 1922, Egypt acquired full sovereignty with the overthrow of the British-backed monarchy in 1952.
  • Vatikiotis (1991), p. 443.
  • Murphy, Caryle Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience, Scribner, 2002, p.4
  • Murphy, Caryle Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience, Scribner, 2002, p.57
  • Kepel, Gilles, Muslim Extremism in Egypt by Gilles Kepel, English translation published by University of California Press, 1986, p. 74
  • "Solidly ahead of oil, Suez Canal revenues, and remittances, tourism is Egypt's main hard currency earner at $6.5 billion per year." (in 2005) ... concerns over tourism's future Archived 24 September 2013 at the Wayback Machine. Retrieved 27 September 2007.
  • Gilles Kepel, Jihad, 2002
  • Lawrence Wright, The Looming Tower (2006), p.258
  • "Timeline of modern Egypt". Gemsofislamism.tripod.com. Retrieved 12 February 2011.
  • As described by William Dalrymple in his book From the Holy Mountain (1996, ISBN 0 00 654774 5) pp. 434–54, where he describes his trip to the area of Asyut in 1994.
  • Uppsala Conflict Data Program, Conflict Encyclopedia, "The al-Gama'a al-Islamiyya insurgency," viewed 2013-05-03, http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=50&regionSelect=10-Middle_East# Archived 11 September 2015 at the Wayback Machine
  • Kirkpatrick, David D. (11 February 2010). "Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military". The New York Times. Archived from the original on 2 January 2022. Retrieved 11 February 2011.
  • "Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader". BBC. 11 February 2010. Retrieved 11 February 2011.
  • Mubarak Resigns As Egypt's President, Armed Forces To Take Control Huffington Post/AP, 11 February 2011
  • "Mubarak Flees Cairo for Sharm el-Sheikh". CBS News. 11 February 2011. Archived from the original on 29 June 2012. Retrieved 15 May 2012.
  • "Egyptian Parliament dissolved, constitution suspended". BBC. 13 February 2011. Retrieved 13 February 2011.
  • Commonwealth Parliament, Parliament House Canberra. "The Egyptian constitutional referendum of March 2011 a new beginning". www.aph.gov.au.
  • Egypt's Historic Day Proceeds Peacefully, Turnout High For Elections. NPR. 28 November 2011. Last Retrieved 29 November 2011.
  • Daniel Pipes and Cynthia Farahat (24 January 2012). "Don't Ignore Electoral Fraud in Egypt". Daniel Pipes Middle East Forum.
  • Weaver, Matthew (24 June 2012). "Muslim Brotherhood's Mohammed Morsi wins Egypt's presidential race". the Guardian.
  • "Mohamed Morsi sworn in as Egypt's president". www.aljazeera.com.
  • Fahmy, Mohamed (9 July 2012). "Egypt's president calls back dissolved parliament". CNN. Retrieved 8 July 2012.
  • Watson, Ivan (10 July 2012). "Court overrules Egypt's president on parliament". CNN. Retrieved 10 July 2012.
  • "Egypt unveils new cabinet, Tantawi keeps defence post". 3 August 2012.
  • "Egypt's President Mursi assumes sweeping powers". BBC News. 22 November 2012. Retrieved 23 November 2012.
  • "Rallies for, against Egypt president's new powers". Associated Press. 23 November 2012. Retrieved 23 November 2012.
  • Birnbaum, Michael (22 November 2012). "Egypt's President Morsi takes sweeping new powers". The Washington Post. Retrieved 23 November 2012.
  • Spencer, Richard (23 November 2012). "Violence breaks out across Egypt as protesters decry Mohammed Morsi's constitutional 'coup'". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on 11 January 2022. Retrieved 23 November 2012.
  • "Egypt Sees Largest Clash Since Revolution". Wall Street Journal. 6 December 2012. Retrieved 8 December 2012.
  • Fleishman, Jeffrey (6 December 2012). "Morsi refuses to cancel Egypt's vote on constitution". Los Angeles Times. Retrieved 8 December 2012.
  • "Egyptian voters back new constitution in referendum". BBC News. 25 December 2012.
  • "Mohamed Morsi signs Egypt's new constitution into law". the Guardian. 26 December 2012.
  • "Egypt army commander suspends constitution". Reuters. 3 July 2013.
  • "Egypt's Morsi overthrown". www.aljazeera.com.
  • Holpuch, Amanda; Siddique, Haroon; Weaver, Matthew (4 July 2013). "Egypt's interim president sworn in - Thursday 4 July". The Guardian.
  • "Egypt's new constitution gets 98% 'yes' vote". the Guardian. 18 January 2014.
  • Czech News Agency (24 March 2014). "Soud s islamisty v Egyptě: Na popraviště půjde více než 500 Mursího stoupenců". IHNED.cz. Retrieved 24 March 2014.
  • "Egypt sentences 683 to death in latest mass trial of dissidents". The Washington Post. 28 April 2015.
  • "Egypt and Saudi Arabia discuss maneuvers as Yemen battles rage". Reuters. 14 April 2015.
  • "El-Sisi wins Egypt's presidential race with 96.91%". English.Ahram.org. Ahram Online. Retrieved 3 June 2014.
  • "Egypt's Sisi sworn in as president". the Guardian. 8 June 2014.
  • "Egypt's War against the Gaza Tunnels". Israel Defense. 4 February 2018.
  • "Egypt's Sisi wins 97 percent in election with no real opposition". Reuters. 2 April 2018.
  • "Egypt parliament extends presidential term to six years". www.aa.com.tr.
  • Mehmood, Ashna (31 March 2021). "Egypt's Return to Authoritarianism". Modern Diplomacy.
  • "Sisi wins snap Egyptian referendum amid vote-buying claims". the Guardian. 23 April 2019.
  • "Pro-Sisi party wins majority in Egypt's parliamentary polls". Reuters. 14 December 2020.
  • Situation Report EEPA HORN No. 31 - 20 December Europe External Programme with Africa