የጣሊያን ታሪክ

በሰርዲኒያ እና በደቡባዊ ኮርሲካ የተወለደው የኑራጌ ሥልጣኔ ከጥንት የነሐስ ዘመን (ከ18ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ.) ጀምሮ እስከ 2ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ደሴቶቹ ሮማንያን በነበሩበት ጊዜ ቆይቷል።ስማቸውን ዶልመንስ እና ሜንሂርስን ከገነባው ከቀድሞው የሜጋሊቲክ ባህል የተገኘ የኑራጂክ ማማዎች ከሚባሉት ባህሪይ ወስደዋል።ዛሬ ከ 7,000 በላይ ኑራጌዎች የሰርዲኒያን መልክዓ ምድር ነጥቀዋል።የኑራጂክ ስልጣኔ የመጨረሻ እርከኖች ሊሆኑ ከሚችሉ አጫጭር ኢፒግራፊ ሰነዶች ውጪ የዚህ ስልጣኔ ምንም አይነት የጽሁፍ መዛግብት አልተገኘም።እዚያ ያለው ብቸኛው የጽሑፍ መረጃ የመጣው ከግሪኮች እና ሮማውያን ጥንታዊ ሥነ-ጽሑፍ ነው ፣ እና ከታሪካዊ የበለጠ አፈ-ታሪካዊ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል።በነሐስ ዘመን በሰርዲኒያ የሚነገሩ ቋንቋዎች (ወይም ቋንቋዎች) የማይታወቁ ናቸው ምክንያቱም በጊዜው ምንም ዓይነት የጽሑፍ መዛግብት ስለሌለ ምንም እንኳን የቅርብ ጊዜ ጥናቶች እንደሚያሳዩት በ 8 ኛው ክፍለ ዘመን ከዘአበ በብረት ዘመን የኑራጊክ ህዝቦች ሊቀበሉ ይችላሉ. በዩቦኢያ ውስጥ ጥቅም ላይ ከዋለው ጋር ተመሳሳይ የሆነ ፊደል።

የኢትሩስካውያን ሥልጣኔ በመካከለኛው ጣሊያን ከ800 ዓክልበ.የኢትሩስካውያን መነሻዎች በቅድመ ታሪክ ውስጥ ጠፍተዋል.ዋናዎቹ መላምቶች ተወላጆች ናቸው, ምናልባትም ከቪላኖቫን ባህል የመነጩ ናቸው.እ.ኤ.አ. በ 2013 የተደረገው ሚቶኮንድሪያል ዲ ኤን ኤ ጥናት ኤትሩስካውያን ምናልባት የአገሬው ተወላጆች እንደነበሩ ጠቁሟል።ኤትሩስካኖች ኢንዶ-አውሮፓዊ ያልሆነ ቋንቋ ይናገሩ እንደነበር በሰፊው ተቀባይነት አለው።በኤጂያን በሌምኖስ ደሴት ላይ በተመሳሳይ ቋንቋ የተቀረጹ አንዳንድ ጽሑፎች ተገኝተዋል።ኤትሩስካኖች ጥንድነትን የሚያጎላ አንድ ነጠላ ማህበረሰብ ነበሩ።ታሪካዊው ኤትሩስካኖች ከአለቆች እና ከጎሳ ቅርፆች ቅሪቶች ጋር የግዛት ቅርጽ አግኝተዋል።የኢትሩስካውያን ሃይማኖት የማይታይ ብዙ አማልክቶች ነበር፣ በዚህ ውስጥ የሚታዩ ክስተቶች ሁሉ የመለኮታዊ ኃይል መገለጫ እንደሆኑ ተደርገው ይወሰዱ ነበር፣ እና አማልክቶች ያለማቋረጥ በሰዎች ዓለም ውስጥ ይሠሩ ነበር እናም በሰዎች ድርጊት ወይም ባለድርጊት ፣ በሰው ልጆች ላይ መቃወም ወይም ማሳመን ይቻል ነበር። ጉዳዮች ።የኤትሩስካን ማስፋፊያ በአፔኒኒስ ላይ ያተኮረ ነበር።በ6ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከዘአበ የነበሩ አንዳንድ ትናንሽ ከተሞች በዚህ ጊዜ ጠፍተዋል፣ በይበልጥ ኃያላን በሆኑ ጎረቤቶች ተበላ።ሆኖም፣ የኢትሩስካን ባህል የፖለቲካ መዋቅር በደቡብ ከምትገኘው ከማግና ግራሺያ ጋር ተመሳሳይ ቢሆንም፣ የበለጠ ባላባት እንደነበረ ምንም ጥርጥር የለውም።የብረታ ብረት፣ በተለይም የመዳብና የብረት ግብይት የኢትሩስካውያን መበልፀግ እና በጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት እና በሜድትራንያን ባህር ምዕራባዊ ባህር ውስጥ ተጽኖአቸው እንዲስፋፋ አድርጓል።እዚህ የእነርሱ ፍላጎት ከግሪኮች ጋር ተጋጨ, በተለይም በ 6 ኛው ክፍለ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በፊት, የጣሊያን ፎሴስ በፈረንሳይ, ካታሎኒያ እና ኮርሲካ የባህር ዳርቻዎች ቅኝ ግዛቶችን ሲመሠርቱ.ይህ ኤትሩስካውያን ከካርታጊናውያን ጋር እንዲተባበሩ አድርጓቸዋል, ፍላጎታቸውም ከግሪኮች ጋር ተጋጨ.በ540 ዓክልበ. አካባቢ፣ የአላሊያ ጦርነት በምዕራባዊው የሜዲትራኒያን ባህር ላይ አዲስ የኃይል ስርጭት አመጣ።ጦርነቱ ግልጽ የሆነ አሸናፊ ባይኖረውም ካርቴጅ በግሪኮች ወጪ የተፅዕኖ ዘርፉን ማስፋት ችሏል፣ እና ኢትሩሪያ በኮርሲካ ሙሉ ባለቤትነት ወደ ሰሜናዊው የታይረኒያ ባህር መውረዱን አይቷል።ከ 5 ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ ጀምሮ አዲሱ ዓለም አቀፍ የፖለቲካ ሁኔታ የደቡባዊ ግዛቶቻቸውን ካጡ በኋላ የኢትሩስካን ውድቀት መጀመሪያ ማለት ነው ።በ480 ከዘአበ የኢትሩሪያ አጋር ካርቴጅ በሰራኩስ በሚመራው የማግና ግራሺያ ከተሞች ጥምረት ተሸነፈ።ከጥቂት ዓመታት በኋላ በ474 ከዘአበ የሲራኩስ አምባገነን ሄሮ ኤትሩስካውያንን በኩማይ ጦርነት ድል አደረገ።Etruria በላቲየም እና በካምፓኒያ ከተሞች ላይ ያሳደረው ተጽእኖ ተዳክሞ በሮማውያን እና በሳምኒቶች ተቆጣጠሩ።በ 4 ኛው ክፍለ ዘመን ኤትሩሪያ የጋሊክ ወረራ በፖ ሸለቆ እና በአድሪያቲክ የባህር ዳርቻ ላይ ያለውን ተጽእኖ አቆመ.ይህ በእንዲህ እንዳለ ሮም የኢትሩስካን ከተሞችን መቀላቀል ጀመረች።ይህም ወደ ሰሜን አውራጃዎቻቸው መጥፋት ምክንያት ሆኗል.ኤትሩሺያ በ500 ዓክልበ. አካባቢ በሮም ተዋህዷል።

ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ምንም ዓይነት የጽሑፍ መዛግብት ስለሌለ ስለ ሮማ መንግሥት ታሪክ ብዙም እርግጠኛ አይደለም፣ እና በሪፐብሊኩ እና ኢምፓየር ጊዜ የተጻፉት ታሪኮች በአብዛኛው በአፈ ታሪክ ላይ የተመሠረቱ ናቸው።ይሁን እንጂ የሮማውያን መንግሥት ታሪክ የጀመረው ከተማዋ ከተመሠረተ በኋላ ነው፣ በተለምዶ በ 753 ዓ.ዓ. በፓላታይን ኮረብታ ዙሪያ በማዕከላዊ ኢጣሊያ በቲቤር ወንዝ አጠገብ ያሉ ሰፈሮች እና በነገሥታቱ መውደቅና ሪፐብሊክ በ509 ገደማ አበቃ። ዓ.ዓ.የሮም ቦታ ቲበር የሚሻገርበት ፎርድ ነበረው።የፓላቲን ኮረብታ እና በዙሪያው ያሉት ኮረብታዎች በዙሪያቸው ባለው ሰፊ ለም ሜዳ ላይ በቀላሉ ሊከላከሉ የሚችሉ ቦታዎችን አቅርበዋል።እነዚህ ሁሉ ባህሪያት ለከተማው ስኬት አስተዋጽኦ አድርገዋል.በሮም መስራች አፈ ታሪክ መሰረት ከተማዋ የተመሰረተችው ኤፕሪል 21 ቀን 753 ዓ.ዓ. በሮማሉስ እና ሬሙስ መንትያ ወንድማማቾች ከትሮጃን ልዑል አኔያስ በመጡ እና የላቲን ንጉስ የአልባ ሎንጋ ኑሚተር የልጅ ልጆች በነበሩት ነው።

እንደ ሊቪ ያሉ ወግ እና ኋላም ጸሃፊዎች እንደሚገልጹት፣ የሮማ ሪፐብሊክ የተመሰረተችው በ509 ዓክልበ አካባቢ ሲሆን የሮም ሰባቱ ነገሥታት የመጨረሻው ታርኲን ዘ ኩሩ በሉሲየስ ጁኒየስ ብሩተስ ከስልጣን ሲወርድ እና በየዓመቱ በሚመረጡ መሳፍንት እና በተለያዩ ጉዳዮች ላይ የተመሰረተ ስርዓት ነው። ተወካዮች ጉባኤዎች ተቋቁመዋል።በ4ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከዘአበ ሪፐብሊክ በጋውልስ ጥቃት ደረሰባት፣ እነሱም መጀመሪያ ላይ አሸንፈው ሮምን አባረሩ።ከዚያም ሮማውያን መሳሪያ አንስተው ጋውልስን በካሚሉስ መሪነት ወደ ኋላ መለሱ።ሮማውያን ኤትሩስካንን ጨምሮ በጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት ላይ ያሉትን ሌሎች ሕዝቦች ቀስ በቀስ አሸንፈዋል።በ3ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከዘአበ ሮም አዲስ እና አስፈሪ ተቃዋሚ ነበረባት፡ ኃያሏን የፊንቄ ከተማ-የካርቴጅ ግዛት።በሦስቱ የፑኒክ ጦርነቶች ፣ ካርቴጅ በመጨረሻ ተደምስሶ ሮም በሂስፓኒያ፣ በሲሲሊ እና በሰሜን አፍሪካ ላይ ተቆጣጠረች።በ2ኛው ክፍለ ዘመን ከዘአበ የመቄዶኒያን እና የሴሉሲድ ኢምፓየርን ድል ካደረጉ በኋላ ሮማውያን የሜዲትራኒያን ባህር የበላይ ሰዎች ሆነዋል።በ2ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በሲምብሪ እና በቴውቶኖች የሚመራ ግዙፍ የጀርመን ጎሳዎች ፍልሰት ተካሄዷል።በ Aquae Sextiae ጦርነት እና በቬርሴላ ጦርነት ጀርመኖች ከሞላ ጎደል ተደምስሰው ነበር፣ ይህም ሥጋቱን አብቅቷል።በ53 ዓክልበ. ትሪምቫይሬት በክራስሰስ ሞት ተበታተነ።ክራስሰስ በቄሳር እና በፖምፔ መካከል አስታራቂ ሆኖ አገልግሏል፣ እናም ያለ እሱ ሁለቱ ጄኔራሎች ለስልጣን መዋጋት ጀመሩ።በጋሊካዊ ጦርነቶች ድል ከተቀዳጀ በኋላ እና ከጭፍሮች ክብር እና ምስጋና ካገኘ በኋላ ቄሳር የቄሳርን ሌጌዎንን በህጋዊ መንገድ ለማስወገድ ለሞከረው ለፖምፔ ግልፅ ስጋት ነበር።ይህንን ለማስቀረት ቄሳር የሩቢኮን ወንዝ ተሻግሮ በ49 ዓ.ዓ. ሮምን ወረረ ፣ ፖምፔን በፍጥነት አሸንፏል።በ44 ዓክልበ. በማርች ኢዴስ በሊበራተሮች ተገደለ።የቄሳር መገደል በሮም የፖለቲካ እና የማህበራዊ ቀውስ አስከትሏል።ኦክታቪያን በ31 ዓ.ዓ.የግብፅን ጦር በአክቲየም ጦርነት አጠፋ።ማርክ አንቶኒ እና ክሊዮፓትራ ራሳቸውን አጠፉ፣ ኦክታቪያኑስ የሪፐብሊኩ ብቸኛ ገዥ ሆኑ።

በ27 ከዘአበ ኦክታቪያን ብቸኛው የሮማ መሪ ነበር።የእሱ አመራር ለአራት አስርት ዓመታት የዘለቀውን የሮማውያን ስልጣኔ ከፍተኛ ደረጃን አመጣ።በዚያ ዓመት አውግስጦስ የሚለውን ስም ወሰደ.ያ ክስተት ብዙውን ጊዜ በታሪክ ተመራማሪዎች የሮማን ኢምፓየር መጀመሪያ ተደርጎ ይወሰዳል።በይፋ፣ መንግሥት ሪፐብሊካዊ ነበር፣ ነገር ግን አውግስጦስ ፍጹም ሥልጣንን ወሰደ።ሴኔቱ ለኦክታቪያን ልዩ የሆነ የፕሮኮንሱላር ኢምፔሪየም ደረጃ ሰጠው፣ ይህም በሁሉም አገረ ገዢዎች (ወታደራዊ ገዥዎች) ላይ ስልጣን ሰጠው።በአውግስጦስ አገዛዝ የሮማውያን ሥነ-ጽሑፍ በላቲን ሥነ-ጽሑፍ ወርቃማ ዘመን ውስጥ ያለማቋረጥ አድጓል።እንደ ቨርጂል፣ ሆሬስ፣ ኦቪድ እና ሩፎስ ያሉ ባለቅኔዎች የበለጸገ ሥነ ጽሑፍን አዳብረዋል፣ እናም የአውግስጦስ የቅርብ ጓደኞች ነበሩ።ከማሴናስ ጋር፣ የሀገር ፍቅር ግጥሞችን፣ እንደ የቨርጂል ኢፒክ አኔይድ እና እንዲሁም እንደ ሊቪ የታሪክ ስራዎች አበረታቷል።የዚህ ሥነ-ጽሑፍ ዘመን ሥራዎች በሮማውያን ዘመን የቆዩ ናቸው፣ እና ክላሲኮች ናቸው።አውግስጦስም በቄሳር ያስተዋወቀውን የቀን መቁጠሪያ ለውጥ ቀጠለ እና የነሐሴ ወር በስሙ ተሰይሟል።የአውግስጦስ ብሩህ አገዛዝ ፓክስ ሮማና ተብሎ ለሚጠራው ኢምፓየር ለ200 ዓመታት ረጅም ሰላማዊ እና የበለጸገ ዘመን አስገኝቷል።ወታደራዊ ጥንካሬ ቢኖረውም, ኢምፓየር ቀድሞውኑ ሰፊውን መጠን ለማስፋት ጥቂት ጥረቶች አድርጓል;በጣም የሚታወቀው በንጉሠ ነገሥት ክላውዴዎስ (47) የጀመረው የብሪታንያ ወረራ እና የንጉሠ ነገሥት ትራጃን ዳሲያን ድል (101–102፣ 105–106) ነው።በ 1 ኛው እና 2 ኛው ክፍለ ዘመን የሮማውያን ጦር ሰራዊቶች በሰሜን ከጀርመን ጎሳዎች እና በምስራቅ ከፓርቲያን ኢምፓየር ጋር በተቆራረጠ ጦርነት ተቀጥረዋል ።ይህ በእንዲህ እንዳለ የታጠቁ ዓመጽ (ለምሳሌ በይሁዳ የተካሄደው የዕብራይስጥ ዓመፅ) (70) እና አጫጭር የእርስ በርስ ጦርነቶች (ለምሳሌ በ68 ዓ.ም. የአራቱ ንጉሠ ነገሥታት ዓመት) የሌጋዮቹን ትኩረት በተለያዩ ጊዜያት ጠይቀዋል።በአንደኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ እና የ2ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ የአይሁድ እና የሮማውያን ጦርነቶች ሰባ አመታት በቆይታቸው እና በዓመፅ ልዩ ነበሩ።በመጀመሪያው የአይሁድ አመፅ ምክንያት 1,356,460 አይሁዶች ተገድለዋል;ሁለተኛው የአይሁድ አመፅ (115-117) ከ 200,000 በላይ አይሁዶችን ገድሏል;እና ሦስተኛው የአይሁድ አመፅ (132-136) ለ 580,000 የአይሁድ ወታደሮች ሞት ምክንያት ሆኗል.እ.ኤ.አ. በ1948 የእስራኤል መንግሥት እስከተፈጠረችበት ጊዜ ድረስ የአይሁድ ሕዝብ አላገግምም።ንጉሠ ነገሥት ቴዎዶስዮስ 1ኛ (395) ከሞተ በኋላ ግዛቱ ወደ ምስራቃዊ እና ምዕራባዊ የሮማ ኢምፓየር ተከፈለ።የምዕራቡ ክፍል እየጨመረ የመጣው ኢኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ ቀውስ እና ተደጋጋሚ የአረመኔ ወረራዎች ስላጋጠማቸው ዋና ከተማዋ ከሜዲዮላነም ወደ ራቬና ተዛወረች።በ 476 የመጨረሻው ምዕራባዊ ንጉሠ ነገሥት ሮሙለስ አውጉስቱሉስ በኦዶአከር ተወግዷል;ለጥቂት ዓመታት ጣሊያን በኦዶአሰር አገዛዝ ሥር አንድነቷ ቆየች፣ ከዚያም በኦስትሮጎቶች ተገለበጡ፣ እነሱም በተራው በሮማው ንጉሠ ነገሥት ጀስቲንያን ተገለበጡ።ብዙም ሳይቆይ ሎምባርዶች ባሕረ ገብ መሬትን ከወረሩ በኋላ፣ ጣሊያንም በአንድ ገዥ ሥር እስከ አሥራ ሦስት መቶ ዓመታት በኋላ እንደገና አልተገናኘም።

የምዕራቡ የሮማ ኢምፓየር ውድቀት በምዕራባዊው የሮማ ኢምፓየር ማዕከላዊ የፖለቲካ ቁጥጥር ማጣት ነበር፣ ይህ ሂደት ኢምፓየር አገዛዙን ማስከበር ያልቻለበት እና ሰፊው ግዛት ወደ ብዙ ተተኪ ፓሊቲዎች የተከፋፈለ ነበር።የሮማ ኢምፓየር በምዕራቡ አውራጃዎች ላይ ውጤታማ ቁጥጥር ለማድረግ የሚያስችለውን ጥንካሬ አጥቷል;የዘመናችን የታሪክ ተመራማሪዎች የሠራዊቱን ውጤታማነት እና ቁጥር፣ የሮማውያን ሕዝብ ጤና እና ቁጥር፣ የኢኮኖሚ ጥንካሬ፣ የንጉሠ ነገሥቱ ብቃት፣ የሥልጣን ውስጣዊ ትግል፣ የወቅቱ ሃይማኖታዊ ለውጦች እና ቅልጥፍናን የሚያጠቃልሉ ምክንያቶችን ይጠቅሳሉ። የሲቪል አስተዳደር.ከሮማውያን ባሕል ውጪ ያሉ ወራሪ አረመኔዎች የሚደርስባቸው ጫና እየጨመረ መምጣቱ ለውድቀቱ ትልቅ አስተዋጽኦ አድርጓል።የአየር ንብረት ለውጦች እና ሁለቱም ሥር የሰደዱ እና የወረርሽኝ በሽታዎች ብዙዎቹን እነዚህን ፈጣን ምክንያቶች አስከትለዋል.የውድቀቱ ምክንያቶች የጥንታዊው ዓለም የታሪክ አፃፃፍ ዋና ርዕሰ ጉዳዮች ናቸው እና ስለ መንግስት ውድቀት ብዙ ዘመናዊ ንግግርን ያሳውቃሉ።እ.ኤ.አ. በ 376 ፣ የማይቆጣጠሩት የጎጥ እና ሌሎች ሮማውያን ያልሆኑ ሰዎች ከሁንስ ሸሽተው ወደ ኢምፓየር ገቡ።እ.ኤ.አ. በ 395 ፣ ሁለት አጥፊ የእርስ በእርስ ጦርነቶችን ካሸነፈ በኋላ ፣ ቀዳማዊ ቴዎዶስዮስ ሞተ ፣ እናም ወድቆ የነበረውን የመስክ ጦር ትቶ ፣ እና ኢምፓየር ፣ አሁንም በጎጥ እየተሰቃየ ፣ በሁለቱ ልጆቹ ባልቻሉት ተዋጊ አገልጋዮች መካከል ተከፋፈለ።ተጨማሪ የአረመኔ ቡድኖች ራይን እና ሌሎች ድንበሮችን አቋርጠው እንደ ጎጥዎች አልጠፉም፣ አልተባረሩም፣ አልተገዙም።የምእራብ ኢምፓየር ጦር ሃይሎች ጥቂት እና ውጤታማ ያልሆኑ ሆኑ፣ እና በችሎታ መሪዎች ስር ለአጭር ጊዜ ማገገም ቢቻልም፣ ማዕከላዊ አገዛዝ በፍፁም ሊጠናከር አልቻለም።እ.ኤ.አ. በ 476 የምእራብ ሮማ ንጉሠ ነገሥት ቦታ እዚህ ግባ የማይባል ወታደራዊ፣ ፖለቲካዊ ወይም የገንዘብ አቅም ነበረው እና አሁንም እንደ ሮማን ሊገለጽ በሚችለው በተበታተኑ ምዕራባውያን ጎራዎች ላይ ምንም ዓይነት ውጤታማ ቁጥጥር አልነበረውም።ባርባሪያን መንግስታት በአብዛኛው በምዕራቡ ኢምፓየር አካባቢ የራሳቸውን ሃይል መስርተው ነበር።እ.ኤ.አ. በ 476 የጀርመናዊው አረመኔ ንጉስ ኦዶአከር የጣሊያን የመጨረሻውን የምዕራብ ሮማን ኢምፓየር ንጉሠ ነገሥት ሮሙለስ አውግስጦስን አስወገደ እና ሴኔቱ የንጉሠ ነገሥቱን ምልክት ወደ ምስራቃዊው የሮማ ንጉሠ ነገሥት ፍላቪየስ ዘኖ ላከ።

የኦስትሮጎቲክ መንግሥት፣ በይፋ የጣሊያን መንግሥት፣ በጣሊያን እና በአጎራባች አካባቢዎች ከ 493 እስከ 553 በጀርመን ኦስትሮጎቶች የተቋቋመ። በሰሜን ኢጣሊያ የሚገኘው ፎደራቲ እና በ476 የምእራብ ሮማን ግዛት የመጨረሻውን ንጉሠ ነገሥት ሮሚሉስ አውግስጦስን ያስወገደው የኢጣሊያ ገዥ። በቴዎዶሪክ የመጀመሪያው ንጉሥ በነበረበት ጊዜ የኦስትሮጎቲክ መንግሥት ከዘመናዊቷ ደቡባዊ ፈረንሳይ ጀምሮ እስከ ጫፍ ደርሷል። በምዕራብ ወደ ደቡብ ምስራቅ ወደ ዘመናዊው ምዕራብ ሰርቢያ.የኋለኛው ምዕራባዊ የሮማ ኢምፓየር አብዛኛዎቹ ማህበራዊ ተቋማት በእሱ አገዛዝ ጊዜ ተጠብቀው ነበር.ቴዎዶሪክ ራሱን Gothorum Romanorumque rex ("የጎጥ እና የሮማውያን ንጉስ") ብሎ ጠርቶታል, ይህም ለሁለቱም ህዝቦች መሪ ለመሆን ያለውን ፍላጎት አሳይቷል.ከ 535 ጀምሮ የባይዛንታይን ግዛት ጣሊያንን በ Justinian I ወረረ።በዚያን ጊዜ የኦስትሮጎቲክ ገዥ ዊቲጌስ መንግሥቱን በተሳካ ሁኔታ መከላከል አልቻለም እና በመጨረሻም ዋና ከተማው ራቨና ስትወድቅ ተይዟል።ኦስትሮጎቶች በአዲሱ መሪ ቶቲላ ዙሪያ ተሰብስበው ወረራውን ለመቀልበስ ቻሉ ነገር ግን በመጨረሻ ተሸነፉ።የኦስትሮጎቲክ መንግሥት የመጨረሻው ንጉሥ ቴያ ነበር።

የሎምባርዶች መንግሥት፣ በኋላም የጣሊያን መንግሥት፣ በ6ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት ላይ በሎምባርዶች፣ በጀርመን ሕዝብ የተቋቋመ የመካከለኛው ዘመን መጀመሪያ የነበረ መንግሥት ነበር።የግዛቱ ዋና ከተማ እና የፖለቲካ ህይወቱ ማእከል በዘመናዊው የጣሊያን ሰሜናዊ ክልል ሎምባርዲ ውስጥ ፓቪያ ነበረች።የሎምባርድ የጣሊያን ወረራ እስከ 8ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ድረስ አብዛኛው ባሕረ ገብ መሬት ተቆጣጥሮ የነበረው የባይዛንታይን ግዛት ተቃውሞ ነበር።ለአብዛኛዎቹ የመንግሥቱ ታሪክ፣ በባይዛንታይን የሚመራው የራቬና እና የሮማው ዱቺ ኤክስካርቼት ሰሜናዊውን ሎምባርድ ዱቺዎችን፣ በአጠቃላይ ላንጎባርዲያ ማዮር በመባል የሚታወቁትን፣ ከሁለቱ ትላልቅ የደቡባዊ ደሴቶች ስፖሌቶ እና ቤኔቬቶ፣ ትንሿ ላንጎባርዲያን ይመሠረታል።በዚህ ክፍፍል ምክንያት የደቡባዊው ዱቺዎች ከትናንሾቹ ሰሜናዊ ዱቺዎች የበለጠ ራሳቸውን ችለው ነበር።ከጊዜ በኋላ ሎምባርዶች የሮማውያንን ማዕረጎች፣ ስሞች እና ወጎች ቀስ በቀስ ተቀብለዋል።ጳውሎስ ዲያቆን በ 8 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በሚጽፍበት ጊዜ, የሎምባርዲክ ቋንቋ, አለባበስ እና የፀጉር አሠራር ሁሉም ጠፍተዋል.መጀመሪያ ላይ ሎምባርዶች የአሪያን ክርስቲያኖች ወይም ጣዖት አምላኪዎች ነበሩ, ይህም ከሮማውያን ሕዝብ እንዲሁም ከባይዛንታይን ግዛት እና ከሊቀ ጳጳሱ ጋር ይቃረናሉ.ሆኖም በ7ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ወደ ካቶሊክ እምነት መመለሳቸው ሙሉ በሙሉ ብቻ ነበር።ቢሆንም፣ ከጳጳሱ ጋር የነበራቸው ውዝግብ ቀጠለ እና በ 774 ግዛቱን በያዙት ፍራንካውያን ቀስ በቀስ ስልጣናቸውን በማጣታቸው ምክንያት ነው።

በ 751 የራቨና ፍልሰት በመጨረሻ በሎምባርዶች ላይ ሲወድቅ ፣ የሮማው ዱቺ ከባይዛንታይን ግዛት ሙሉ በሙሉ ተቋርጦ ነበር ፣ ይህም በንድፈ ሀሳብ አሁንም አንድ አካል ነበር።ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳቱ የፍራንካውያንን ድጋፍ ለማግኘት ቀደም ሲል የተደረጉ ሙከራዎችን አድሰዋል።እ.ኤ.አ. በ751 ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ዘካሪያስ ኃይል በሌለው የሜሮቪንጊን መሪ በንጉሥ ቺልደርሪክ ሳልሳዊ ምትክ ፔፒን አጭር ዘውድ ሾመው።የዛካሪን ተከታይ ጳጳስ እስጢፋኖስ 2ኛ በኋላ ለፔፒን የሮማውያን ፓትሪሻን የሚል ማዕረግ ሰጠው።በ754 እና 756 ፔፒን የፍራንካውያንን ጦር እየመራ ወደ ጣሊያን ገባ።ፔፒን ሎምባርዶችን አሸንፏል - ሰሜናዊ ጣሊያንን ተቆጣጠረ።እ.ኤ.አ. በ 781 ሻርለማኝ ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳቱ ጊዜያዊ ሉዓላዊ ሊሆኑ የሚችሉባቸውን ክልሎች አቋቁሟል-የሮማው ዱቺ ቁልፍ ነበር ፣ ግን ግዛቱ ራቨናን ፣ የፔንታፖሊስ ዱቺ ፣ የቤኔቨንቶ የዱቺ ክፍሎች ፣ ቱስካኒ ፣ ኮርሲካ ፣ ሎምባርዲ እንዲጨምር ተደረገ ። እና በርካታ የጣሊያን ከተሞች።በ800 ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ሊዮ ሳልሳዊ ሻርለማኝን 'የሮማውያን ንጉሠ ነገሥት' ብለው ዘውድ በጫኑበት ጊዜ በጳጳሱ እና በካሮሊንያን ሥርወ መንግሥት መካከል ያለው ትብብር አብቅቷል ።ሻርለማኝ (814) ከሞተ በኋላ አዲሱ ኢምፓየር ብዙም ሳይቆይ በደካማ ተተኪዎቹ ተበታተነ።በዚህ ምክንያት በጣሊያን ውስጥ የኃይል ክፍተት ነበር.ይህ በአረብ ባሕረ ገብ መሬት፣ በሰሜን አፍሪካ እና በመካከለኛው ምስራቅ እስልምና መነሳት ጋር ተገጣጠመ።በደቡብ ከኡመያ ኸሊፋነት እና ከአባሲድ ኸሊፋነት ጥቃቶች ነበሩ ።የሺህ ዓመቱ መባቻ በጣሊያን ታሪክ ውስጥ የታደሰ የራስ ገዝ አስተዳደር ጊዜን አመጣ።በ 11 ኛው ክፍለ ዘመን ከተሞች እንደገና ማደግ ሲጀምሩ የንግድ ልውውጥ ቀስ በቀስ አገገመ.ጳጳሱ ሥልጣናቸውን መልሰው ከቅድስት ሮማ መንግሥት ጋር ረጅም ትግል አድርገዋል።

በሲሲሊ እና በደቡባዊ ኢጣሊያ የእስልምና ታሪክ የጀመረው በ 827 በተያዘው በማዛራ ፣ በሲሲሊ ውስጥ በመጀመርያው የአረብ ሰፈር ነው። ተከታዩ የሲሲሊ እና የማልታ አገዛዝ በ10ኛው ክፍለ ዘመን ተጀመረ።የሲሲሊ ኢሚሬትስ ከ831 እስከ 1061 የዘለቀ ሲሆን በ902 ደሴቱን በሙሉ ተቆጣጠረ። ምንም እንኳን ሲሲሊ በጣሊያን የመጀመሪያዋ የሙስሊሞች ምሽግ ብትሆንም አንዳንድ ጊዜያዊ ምሽጎች፣ ከእነዚህም ውስጥ ዋነኛው የባሪ ወደብ ከተማ (ከ847 እስከ 871 ተያዘ) የተቋቋመው በዋናው ባሕረ ገብ መሬት ላይ በተለይም በደቡባዊ ጣሊያን ውስጥ ነው ፣ ምንም እንኳን የሙስሊሞች ወረራ በተለይም የመሐመድ 1 ኢብን አል-አግላብ በሰሜን እስከ ኔፕልስ ፣ ሮም እና ሰሜናዊው የፒዬድሞንት ክልል ደርሷል።የአረብ ወረራዎች በጣሊያን እና በአውሮፓ ትልቅ የስልጣን ትግል አካል ነበሩ፣ የክርስቲያን ባይዛንታይን፣ የፍራንካውያን፣ የኖርማን እና የአካባቢው የጣሊያን ሀይሎችም ለመቆጣጠር ይፎካከሩ ነበር።አረቦች አንዳንድ ጊዜ በተለያዩ የክርስቲያን አንጃዎች ከሌሎች አንጃዎች ጋር እንደ አጋር ይፈለጉ ነበር።

በደቡብ ኢጣሊያ የኖርማን ወረራ ከ999 እስከ 1139 የዘለቀ ሲሆን ብዙ ጦርነቶችን እና ነጻ ወራሪዎችን አሳትፏል።እ.ኤ.አ. በ1130 በደቡብ ኢጣሊያ የሚገኙት ግዛቶች የሲሲሊ ደሴት ፣ የጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት ደቡባዊ ሶስተኛው (ከቤኔቬንቶ በስተቀር ፣ ለሁለት ጊዜ ከተያዙት በስተቀር) ፣ የማልታ ደሴቶች እና አንዳንድ የሰሜን አፍሪካ አካባቢዎችን ጨምሮ እንደ ሲሲሊ ግዛት አንድ ሆነዋል። .ተጓዥ የኖርማን ሃይሎች በሜድትራንያን ባህር ውስጥ ስላሉ እድሎች በፍጥነት ወደ ቤት ተመልሰው ዜናዎችን ለሎምባርድ እና የባይዛንታይን አንጃዎች የሚያገለግሉ ቅጥረኞች ሆነው ወደ ደቡብ ኢጣሊያ ደረሱ።እነዚህ ቡድኖች በተለያዩ ቦታዎች ተሰብስበው የራሳቸው የሆነ ፋይፍዶም እና ግዛት በመመስረት አንድ ሆነው እና በደረሱ በ50 ዓመታት ውስጥ የነጻነት ደረጃቸውን ከፍ አድርገዋል።ከአንድ ወሳኝ ጦርነት በኋላ ጥቂት አመታትን ከወሰደው የእንግሊዝ ኖርማን ድል (1066) በተለየ የደቡባዊ ኢጣሊያ ወረራ የአስርተ አመታት እና የበርካታ ጦርነቶች ውጤት ነው፣ ጥቂቶችም ወሳኝ ነበሩ።ብዙ ግዛቶች በተናጥል የተያዙ ሲሆን በኋላ ላይ ብቻ ወደ አንድ ግዛት የተዋሃዱ።ከእንግሊዝ ወረራ ጋር ሲነጻጸር፣ ያልታቀደ እና ያልተደራጀ ነበር፣ ግን በተመሳሳይ መልኩ ተጠናቀቀ።

ጉሌፍስ እና ጊቤሊንስ በጣሊያን ከተማ-ግዛቶች በማዕከላዊ ኢጣሊያ እና በሰሜን ኢጣሊያ ውስጥ ጳጳሱን እና የቅዱስ ሮማን ንጉሠ ነገሥትን የሚደግፉ ቡድኖች ነበሩ።በ12ኛው እና በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በእነዚህ ሁለት ፓርቲዎች መካከል የነበረው ፉክክር በተለይ የመካከለኛው ዘመን ኢጣሊያ የውስጥ ፖለቲካ ውስጥ ትልቅ ቦታ ነበረው።በጳጳስ እና በቅድስት ሮማ ኢምፓየር መካከል የተደረገው የስልጣን ትግል በ1075 በጀመረው ኢንቬስትቸር ውዝግብ ተነስቶ በ1122 በኮንኮርዳት ኦፍ ዎርምስ ተጠናቀቀ።በ 15 ኛው ክፍለ ዘመን ጓሎች የጣሊያን ጦርነቶች መጀመሪያ ላይ ጣሊያንን በወረረበት ወቅት የፈረንሳይ ቻርለስ ስምንተኛን ይደግፉ ነበር, ጊቤሊንስ ደግሞ የቅዱስ ሮማ ንጉሠ ነገሥት ማክሲሚሊያን 1 ደጋፊዎች ነበሩ.በ1529 ቅዱስ የሮም ንጉሠ ነገሥት ቻርለስ አምስተኛ በጣሊያን ውስጥ የንጉሠ ነገሥት ሥልጣን እስካቋረጠበት ጊዜ ድረስ ከተሞችና ቤተሰቦች ስማቸውን ይጠቀሙ ነበር። ከ1494 እስከ 1559 በተደረገው የኢጣሊያ ጦርነት ወቅት የፖለቲካው ሁኔታ በጣም ስለተለወጠ በጊልፍስ እና በጊቤልሊን መካከል የነበረው የቀድሞ ክፍፍል ሆነ። ጊዜ ያለፈበት።

በ12ኛው እና በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መካከል፣ ጣሊያን ከአልፕስ ተራሮች በስተሰሜን ካለው ፊውዳል አውሮፓ በእጅጉ የተለየ ልዩ የሆነ የፖለቲካ ዘይቤ አዘጋጀች።በሌሎች የአውሮፓ ክፍሎች እንዳደረጉት ምንም ዓይነት የበላይ ኃይሎች ብቅ እያሉ፣ ኦሊጋርኪክ ከተማ-ግዛት በጣም የተስፋፋው የመንግሥት ዓይነት ሆነ።የቤተክርስቲያንን ቀጥተኛ ቁጥጥር እና ኢምፔሪያል ሥልጣንን በቅርበት በመያዝ፣ ብዙ ነጻ የከተማ ግዛቶች በንግድ የበለፀጉ፣ በቀደምት የካፒታሊዝም መርሆች ላይ በመመሥረት በመጨረሻ በሕዳሴው ዘመን ለተፈጠሩት ጥበባዊ እና አእምሯዊ ለውጦች ሁኔታዎችን ፈጥረዋል።የጣሊያን ከተሞች ህብረተሰባቸው በነጋዴ እና በንግድ ላይ የተመሰረተ እንዲሆን ከፊውዳሊዝም የወጡ ይመስሉ ነበር።የሰሜኑ ከተሞች እና ግዛቶች እንኳን ለነጋዴ ሪፐብሊካኖቻቸው በተለይም ለቬኒስ ሪፐብሊክ ታዋቂዎች ነበሩ.ከፊውዳል እና ፍፁም ንጉሳዊ መንግስታት ጋር ሲነፃፀሩ፣ የኢጣሊያ ነፃ ማህበረሰብ እና የነጋዴ ሪፐብሊካኖች አንፃራዊ የፖለቲካ ነፃነት አግኝተው ሳይንሳዊ እና ጥበባዊ እድገትን ያሳደጉ።በዚህ ወቅት፣ ብዙ የኢጣሊያ ከተሞች እንደ ፍሎረንስ፣ ሉካ፣ ጄኖዋ ፣ ቬኒስ እና ሲዬና ሪፐብሊካኖች ያሉ ሪፐብሊካን የመንግስት ቅርጾችን አዳብረዋል።በ13ኛው እና በ14ኛው ክፍለ ዘመን እነዚህ ከተሞች በአውሮፓ ደረጃ ዋና የገንዘብ እና የንግድ ማዕከላት ሆኑ።በምስራቅ እና በምእራብ መካከል ላሳዩት ምቹ ቦታ ምስጋና ይግባውና እንደ ቬኒስ ያሉ የኢጣሊያ ከተሞች አለም አቀፍ የንግድ እና የባንክ ማዕከል እና የእውቀት መስቀለኛ መንገዶች ሆነዋል።ሚላን ፣ ፍሎረንስ እና ቬኒስ እንዲሁም ሌሎች በርካታ የኢጣሊያ ከተማ-ግዛቶች በፋይናንሺያል ልማት ውስጥ ወሳኝ የፈጠራ ሚና ተጫውተዋል ፣ የባንክ ዋና መሳሪያዎችን እና ልምዶችን በመንደፍ እና አዳዲስ የማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ አደረጃጀት ዓይነቶች መፈጠር።በዚሁ ወቅት ጣሊያን የባህር ሪፐብሊክ ሪፐብሊኮችን ቬኒስ, ጄኖዋ, ፒሳ, አማልፊ, ራጉሳ, አንኮና, ጋታ እና ትንሹ ኖሊ.ከ 10 ኛው እስከ 13 ኛው ክፍለ ዘመን እነዚህ ከተሞች ለራሳቸው ጥበቃ እና በሜዲትራኒያን ባህር ላይ ሰፊ የንግድ መረቦችን ለመደገፍ መርከቦችን ገነቡ ።የባህር ላይ ሪፐብሊካኖች በተለይም ቬኒስ እና ጄኖዋ ብዙም ሳይቆይ ከምሥራቅ ጋር ለመገበያየት የአውሮፓ ዋና መግቢያዎች ሆኑ, እስከ ጥቁር ባህር ድረስ ቅኝ ግዛቶችን በመመስረት እና አብዛኛውን ጊዜ ከባይዛንታይን ኢምፓየር እና ከእስላማዊው የሜዲትራኒያን ዓለም ጋር የንግድ ልውውጥን ይቆጣጠሩ ነበር.የሳቮይ ግዛት በመካከለኛው ዘመን መገባደጃ ላይ ግዛቱን ወደ ባሕረ ገብ መሬት አስፋፍቷል፣ ፍሎረንስ ግን በከፍተኛ ሁኔታ የተደራጀ የንግድ እና የፋይናንስ ከተማ-ግዛት ሆና ለብዙ መቶ ዓመታት የአውሮፓ የሀር፣ የሱፍ፣ የባንክ እና የጌጣጌጥ ዋና ከተማ ሆነች።

የጣሊያን ህዳሴ በጣሊያን ታሪክ ውስጥ 15 ኛው እና 16 ኛውን ክፍለ ዘመን የሚሸፍን ጊዜ ነበር.ወቅቱ በመላው አውሮፓ የተስፋፋ እና ከመካከለኛው ዘመን ወደ ዘመናዊነት የተሸጋገረውን ባህል በማዳበር ይታወቃል.የ"ረዥም ህዳሴ" ደጋፊዎች በ1300 አካባቢ እንደተጀመረ እና እስከ 1600 አካባቢ እንደቆየ ይከራከራሉ።ህዳሴ የተጀመረው በማዕከላዊ ኢጣሊያ በቱስካኒ እና በፍሎረንስ ከተማ ውስጥ ነበር።የፍሎሬንቲን ሪፐብሊክ ከበርካታ የባሕረ ገብ መሬት ከተሞች አንዷ የሆነችው ለአውሮፓ ነገስታት ክብር በመስጠት እና ለካፒታሊዝም እና በባንክ ስራዎች እድገት መሰረት በመጣል ኢኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ እውቅና አግኝታለች።የህዳሴ ባህል ከጊዜ በኋላ ወደ ቬኒስ ተዛመተ፣ የሜዲትራኒያን ግዛት እምብርት የሆነችው እና በምስራቅ በኩል ያለውን የንግድ መስመሮች በመቆጣጠር በክሩሴድ ውስጥ ከተሳተፈ እና ከ1271 እስከ 1295 ባለው ጊዜ ውስጥ የማርኮ ፖሎ ጉዞን ተከትሎ። ባህል, ይህም የሰው ልጅ ምሁራን አዳዲስ ጽሑፎችን ሰጥቷል.በመጨረሻም ህዳሴ በጳጳሳት ግዛቶች እና በሮም ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ አሳድሯል፣ በአብዛኛው በሰብአዊነት እና በህዳሴው ሊቃነ ጳጳሳት እንደ ጁሊየስ II (አር. 1503-1513) እና ሊዮ ኤክስ (ር. 1513-1521) በመሳሰሉት እንደገና የተገነቡ የጣሊያን ፖለቲካ፣ በተፎካካሪ ቅኝ ገዥ ኃይሎች መካከል አለመግባባቶችን ለመፍታት እና የፕሮቴስታንት ተሐድሶን በመቃወም፣ የተጀመረው ሐ.1517.የኢጣሊያ ህዳሴ በሥዕል፣ በሥነ ሕንፃ፣ በቅርጻቅርጽ፣ በሥነ ጽሑፍ፣ በሙዚቃ፣ በፍልስፍና፣ በሳይንስ፣ በቴክኖሎጂ እና በዳሰሳ ውስጥ ባስመዘገበው ስኬቶች መልካም ስም አለው።ጣሊያን በ15ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በሎዲ ሰላም ዘመን (1454-1494) በጣሊያን መንግስታት መካከል በተስማሙበት በእነዚህ ሁሉ አካባቢዎች እውቅና ያገኘ የአውሮፓ መሪ ሆነች።በ16ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የጣሊያን ህዳሴ ከፍተኛ ደረጃ ላይ የደረሰው የቤት ውስጥ አለመግባባቶች እና የውጭ ወረራዎች ክልሉን ወደ ኢጣሊያ ጦርነቶች (1494-1559) ትርምስ ውስጥ ሲገቡ።ይሁን እንጂ የጣሊያን ህዳሴ ሀሳቦች እና እሳቤዎች ወደ ቀሪው አውሮፓ ተሰራጭተው የሰሜን ህዳሴን ከ 15 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ ጀመሩ።ከባሕር ሪፐብሊኮች የመጡ የጣሊያን አሳሾች በአውሮፓ ነገሥታት ጥበቃ ሥር ያገለገሉ ሲሆን ይህም የግኝት ዘመንን አስከትሏል.ከነሱ መካከል በጣም ዝነኛ የሆኑት ክሪስቶፈር ኮሎምበስ (ወደ ስፔን በመርከብ የተጓዘው)፣ ጆቫኒ ዳ ቬራዛኖ (ለፈረንሳይ)፣ አሜሪጎ ቬስፑቺ (ለፖርቱጋል) እና ጆን ካቦት (ለእንግሊዝ) ይገኙበታል።እንደ ፋሎፒዮ፣ ታርታሊያ፣ ጋሊልዮ እና ቶሪሴሊ ያሉ የጣሊያን ሳይንቲስቶች በሳይንሳዊ አብዮት ውስጥ ቁልፍ ሚና የተጫወቱ ሲሆን እንደ ኮፐርኒከስ እና ቬሳሊየስ ያሉ የውጭ ሀገር ሰዎች በጣሊያን ዩኒቨርሲቲዎች ውስጥ ይሠሩ ነበር።የታሪክ ተመራማሪዎች በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የተከሰቱትን የተለያዩ ክንውኖችና ቀናቶች ለምሳሌ በ1648 የአውሮፓውያን የሃይማኖት ጦርነቶች ማብቃት የሕዳሴው ዘመን ማብቃቱን የሚያመላክት ሐሳብ አቅርበዋል።

የጣሊያን ጦርነቶች፣የሀብስበርግ–ቫሎይስ ጦርነቶች በመባልም የሚታወቁት ከ1494 እስከ 1559 ባለው ጊዜ ውስጥ በዋነኛነት በጣሊያን ባሕረ ገብ መሬት ውስጥ የተከሰቱት ተከታታይ ግጭቶች ነበሩ።ዋነኞቹ ተዋጊዎች የፈረንሳይ የቫሎይስ ነገሥታት እና ተቃዋሚዎቻቸውበስፔን እና በቅዱስ የሮማ ግዛት ውስጥ ነበሩ.ብዙዎቹ የኢጣሊያ ግዛቶች በአንድ በኩል ወይም በሌላ በኩል ከእንግሊዝ እና ከኦቶማን ኢምፓየር ጋር ተሳትፈዋል.እ.ኤ.አ. በ 1494 ኔፕልስ በስፔን እና በቅዱስ ሮማ ኢምፓየር ውስጥ ይሳተፋል.እ.ኤ.አ. በ 1495 ቻርልስ ለቀው እንዲወጡ ቢገደዱም የጣሊያን ግዛቶች በፖለቲካ ክፍፍላቸው ምክንያት ሀብታም እና ተጋላጭ መሆናቸውን አሳይቷል ።ጣሊያን በፈረንሣይ እና በሀብስበርግ መካከል የአውሮፓ የበላይነትን ለማስፈን በሚደረገው ትግል ጣሊያን የጦር አውድማ ሆናለች፣ ግጭቱ ወደ ፍላንደርዝ፣ ራይንላንድ እና ሜዲትራኒያን ባህር እየሰፋ ሄደ።ጦርነቶቹ ከፍተኛ ጭካኔ በተሞላበት ሁኔታ በመታገል በተሃድሶው ምክንያት በተፈጠረው የሃይማኖታዊ ውዥንብር በተለይም በፈረንሳይ እና በቅድስት ሮማ ግዛት ውስጥ ተካሂደዋል።ከመካከለኛው ዘመን ወደ ዘመናዊ ጦርነት የዝግመተ ለውጥ ምዕራፍ ተደርገው ይወሰዳሉ፣ አርኬቡስ ወይም የእጅ ሽጉጥ መጠቀም የተለመደ እየሆነ፣ ከበባ መድፍ ከፍተኛ የቴክኖሎጂ ማሻሻያዎች ጋር።ማንበብና መጻፍ አዛዦች እና ዘመናዊ የህትመት ዘዴዎች ፍራንቸስኮ Guicciardini, ኒኮሎ ማኪያቬሊ እና ብሌዝ ደ ሞንትሉክ ጨምሮ ዘመናዊ መለያዎች መካከል ጉልህ ቁጥር ጋር የመጀመሪያ ግጭቶች መካከል አንዱ ያደርጋቸዋል.ከ 1503 በኋላ አብዛኛው ጦርነቱ የተጀመረው በሎምባርዲ እና ፒዬድሞንት የፈረንሳይ ወረራ ነበር ፣ ግን ለተወሰነ ጊዜ ግዛትን መያዝ ቢችሉም ፣ ግን ይህንን ማድረግ አልቻሉም ።እ.ኤ.አ. በ 1557 ሁለቱም ፈረንሳይ እና ኢምፓየር በሃይማኖቶች ላይ ውስጣዊ ክፍፍል ገጥሟቸዋል, ስፔን ግን በስፔን ኔዘርላንድስ እምቅ አመጽ ገጥሟታል.የካቴው-ካምበሬሲስ ስምምነት (1559) ፈረንሳይን ከሰሜን ኢጣሊያ ባብዛኛው አስወጥቶ በካሌይ እና በሦስቱ ጳጳሳት መለወጫ አግኝቷል።ኔፕልስን እና ሲሲሊን እንዲሁም በሰሜን የሚገኘውን ሚላን ተቆጣጥሮ ስፔንን በደቡብ ላይ የበላይ ሀይል አድርጋ አቋቁማለች።

ፀረ-ተሃድሶው የፕሮቴስታንት ተሐድሶ ምላሽ ለመስጠት የተጀመረው የካቶሊክ ትንሳኤ ወቅት ነው።በትሬንት ካውንስል (1545-1563) የጀመረው እና በ1648 የአውሮፓ የሃይማኖት ጦርነቶች ማብቃት ላይ ነው። የፕሮቴስታንት ተሐድሶን ውጤት ለመቅረፍ የተጀመረው ፀረ-ተሐድሶ ይቅርታ በመጠየቅ እና በጥላቻ የተሞላ አጠቃላይ ጥረት ነበር። በትሬንት ካውንስል በተደነገገው መሠረት ሰነዶች እና የቤተ ክርስቲያን ውቅር።ከእነዚህ ውስጥ የመጨረሻው የቅድስት ሮማን ግዛት ኢምፔሪያል አመጋገቦች ጥረቶች፣ የመናፍቃን ፈተናዎች እና ኢንኩዊዚሽን፣ ፀረ-ሙስና ጥረቶች፣ መንፈሳዊ እንቅስቃሴዎች እና አዳዲስ ሃይማኖታዊ ሥርዓቶች መመስረትን ያጠቃልላል።እንደነዚህ ያሉት ፖሊሲዎች በአውሮፓ ታሪክ ውስጥ ለረጅም ጊዜ የሚቆዩ ተፅዕኖዎች ነበሩት የፕሮቴስታንቶች ግዞተኞች እስከ 1781 የመቻቻል ፓተንት ኦፍ ቶሌሬሽን ድረስ ቀጥለዋል፣ ምንም እንኳን በ19ኛው ክፍለ ዘመን አነስተኛ መባረር ቢደረግም።እንዲህ ዓይነት ተሐድሶዎች ካህናትን በመንፈሳዊ ሕይወትና በሥነ መለኮት ትውፊት ለማሠልጠን የሴሚናሮችን መሠረት ማድረግ፣ ትእዛዝን ወደ መንፈሳዊ መሠረታቸው በመመለስ ሃይማኖታዊ ሕይወታቸውን ማሻሻል፣ በአምልኮ ሕይወትና በግል ላይ ያተኮሩ አዳዲስ መንፈሳዊ እንቅስቃሴዎች ይገኙበታል። ከክርስቶስ ጋር ያለው ግንኙነት፣ የስፔን ሚስጥሮችን እና የፈረንሳይ መንፈሳዊ ትምህርትን ጨምሮ።በተጨማሪም የስፔን ኢንኩዊዚሽን እና የፖርቱጋል ኢንኩዊዚሽን በጎዋ እና ቦምቤይ-ባሴን ወዘተ ያካተቱ የፖለቲካ እንቅስቃሴዎችን አካትቶ ነበር። የፀረ-ተሐድሶው ዋነኛ ትኩረት በካቶሊክ እምነት ተከታይነት ወደተገዙት የዓለም ክፍሎች መድረስ እና እንዲሁም መሞከር ነበረበት። እንደ ስዊድን እና እንግሊዝ ያሉ ሀገራትን ወደ አውሮፓ ክርስትና ከተቀበለበት ጊዜ ጀምሮ ካቶሊክ የነበሩትን ነገር ግን በተሃድሶው ጠፍተው የነበሩትን ሀገራት መልሰው መለወጡ።የወቅቱ ቁልፍ ክንውኖች የሚከተሉትን ያካትታሉ፡ የትሬንት ምክር ቤት (1545-63);የኤልዛቤት ቀዳማዊ መገለል (1570)፣ የሮማን ዩኒፎርም ሥነ ሥርዓት ቅዳሴ (1570) እና የሌፓንቶ ጦርነት (1571) በፒየስ ቊጥር ጰራቅሊጦስ ዘመን የተከሰተ።በሮም የግሪጎሪያን ኦብዘርቫቶሪ ግንባታ፣ የግሪጎሪያን ዩኒቨርሲቲ መመስረት፣ የግሪጎሪያን ካላንደር መቀበል እና የጄሱሳ ቻይና የማቴዮ ሪቺ ተልእኮ፣ ሁሉም በጳጳስ ጎርጎሪ 13ኛ (አር. 1572-1585) ስር;የፈረንሳይ የሃይማኖት ጦርነቶች;የረዥም የቱርክ ጦርነት እና የጆርዳኖ ብሩኖ ግድያ በ1600፣ በጳጳስ ክሌመንት ስምንተኛ;ዋናው ሰው ጋሊልዮ ጋሊሊ (በኋላ ለፍርድ ቀረበ) የፓፓል ግዛቶች የሊንሲያን አካዳሚ መወለድ;በከተማ ስምንተኛ እና ኢኖሰንት ኤክስ የሊቃነ ጳጳሳት ዘመን (1618-48)የሠላሳ ዓመት ጦርነት የመጨረሻ ደረጃዎች;እና የመጨረሻው የቅዱስ ሊግ ምስረታ በኢኖሰንት XI በታላቁ የቱርክ ጦርነት (1683-1699)።

የጣሊያን ግዛት አካል የነበሩት የሰሜን ኢጣሊያ ክፍሎች ከ15ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ በፈረንሳይ እና በሃብስበርግ ፉክክር ተካሂደው ነበር፣ ምክንያቱም የረጅም ጊዜ የተቃውሞ ታሪክ ያለው ደቡብ ምዕራብ ፈረንሳይን ለመቆጣጠር በጣም አስፈላጊ ነበር ። ወደ ማዕከላዊ ባለስልጣናት.ስፔን በሎምባርዲ እና በደቡባዊ ኢጣሊያ የበላይነቷ ሆና ስትቆይ፣ በረጅም የውጪ የግንኙነት መስመሮች ላይ መደገፏ ደካማ ሊሆን ይችላል።ይህ በተለይ የስፔን መንገድን ይመለከታል፣ ይህም ምልምሎችን እና አቅርቦቶችን ከኔፕልስ ግዛት በሎምባርዲ በኩል በፍላንደርዝ ወዳለው ሰራዊታቸው በሰላም እንዲያንቀሳቅሱ አስችሏቸዋል።ፈረንሳዮች በስፓኒሽ ቁጥጥር ስር የሚገኘውን የሚላን ከተማን በማጥቃት ወይም የአልፕስ ተራሮችን ከግሪሶኖች ጋር በመተባበር መንገዱን ለማደናቀፍ ፈለጉ።የዱቺ ማንቱዋ ንዑስ ግዛት ሞንትፌራት እና የካሳሌ ሞንፌራቶ ምሽግ ነበሩ፣ ይዞታውም ባለይዞታው ሚላንን እንዲያስፈራራ አስችሎታል።የእሱ አስፈላጊነት በታህሳስ 1627 የመጨረሻው ቀጥተኛ መስፍን ሲሞት ፈረንሳይ እና ስፔን ተቀናቃኝ ጠያቂዎችን ደግፈዋል ፣ ይህም ከ 1628 እስከ 1631 የማንቱያን ስኬት ጦርነት አስከትሏል።የፈረንሳይ ተወላጅ የሆነው የኔቨርስ መስፍን በፈረንሳይ እና በቬኒስ ሪፐብሊክ ተደግፎ ነበር, የእሱ ተቀናቃኝ የጓስታላ መስፍን በስፔን, ፈርዲናንድ II, ሳቮይ እና ቱስካኒ.ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት Urban ስምንተኛ የሃብስበርግን መስፋፋት ለጳጳሳዊ ግዛቶች ስጋት አድርገው ስለሚመለከቱት ይህ ትንሽ ግጭት በሠላሳ ዓመቱ ጦርነት ላይ ያልተመጣጠነ ተጽዕኖ አሳድሯል ።ውጤቱም የካቶሊክን ቤተ ክርስቲያን መከፋፈል፣ ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳትን ከፈርዲናንድ 2ኛ ማራቅ እና ፈረንሳይ በእሱ ላይ የፕሮቴስታንት አጋሮችን መስራቷ ተቀባይነት እንዲኖረው ማድረግ ነበር።እ.ኤ.አ. በ 1635 የፍራንኮ-ስፓኒሽ ጦርነት ከተቀሰቀሰ በኋላ ሪቼሊዩ የስፔን ሀብቶችን ለማሰር በቪክቶር አማዴየስ በሚላን ላይ እንደገና ጥቃትን ደገፈ።እነዚህ በ1635 በቫለንዛ ላይ የተካሄደ ያልተሳካ ጥቃት እና በቶርናቬንቶ እና በሞምባልዶን የተመዘገቡ ጥቃቅን ድሎች ይገኙበታል።ሆኖም በሰሜን ኢጣሊያ ፀረ-ሃብስበርግ ጥምረት ፈርሷል በመጀመሪያ የማንቱ ቻርለስ በሴፕቴምበር 1637፣ ከዚያም ቪክቶር አማዴየስ በጥቅምት ወር ሲሞት፣ የእሱ ሞት የሳቮያርድ ግዛትን ለመቆጣጠር በፈረንሣይቷ ባሏት ሴት እና በወንድሞቹ ቶማስ መካከል ጦርነት አስከትሎ ነበር። እና ሞሪስ.እ.ኤ.አ. በ1639 ፍጥጫቸው ወደ ጦርነት ገባ፤ ፈረንሳይ ሁለቱን ወንድማማቾች ክርስቲንንና ስፔንን በመደገፍ የቱሪን ከበባ አስከትሏል።በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከታዩት በጣም ዝነኛ ወታደራዊ ክንውኖች አንዱ፣ በአንድ ደረጃ ከሦስት ያላነሱ የተለያዩ ጦርነቶች እርስበርስ ሲከባከቡ አሳይቷል።ይሁን እንጂ በፖርቹጋል እና ካታሎኒያ የተቀሰቀሰው አመፅ ስፔናውያን በጣሊያን ውስጥ የሚያደርጉትን እንቅስቃሴ እንዲያቆሙ አስገደዳቸው እና ጦርነቱ ለክርስቲን እና ለፈረንሣይ በሚመች ሁኔታ እልባት አግኝቷል።

መገለጥ ልዩ፣ ትንሽ ቢሆን፣ ሚና ተጫውቷል በ18ኛው ክፍለ ዘመን ጣሊያን፣ 1685–1789።የጣሊያን ሰፊ ክፍል በወግ አጥባቂ ሀብስበርግ ወይም በጳጳሱ ቁጥጥር ስር የነበረ ቢሆንም፣ ቱስካኒ የማሻሻያ ዕድሎች ነበራት።የቱስካኒው ሊዮፖልድ II በቱስካኒ የሞት ቅጣትን አስቀርቷል እና ሳንሱርን ቀንሷል።ከኔፕልስ አንቶኒዮ ጄኖቬሲ (1713-69) በደቡብ ኢጣሊያውያን ምሁራን እና የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች ትውልድ ላይ ተጽዕኖ አሳድሯል።የእሱ የመማሪያ መጽሃፍ "Diceosina, o Sia della Filosofia del Giusto e dell'Onesto" (1766) በአንድ በኩል የሞራል ፍልስፍና ታሪክን እና በ 18 ኛው ክፍለ ዘመን የንግድ ማህበረሰብ ያጋጠሙትን ልዩ ችግሮች መካከል ለማስታረቅ አከራካሪ ሙከራ ነበር. ሌላው.በውስጡ ትልቁን የጄኖቬሲ የፖለቲካ፣ የፍልስፍና እና የኢኮኖሚ አስተሳሰቦችን ይዟል - የናፖሊታን ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ እድገት መመሪያ።አሌሳንድሮ ቮልታ እና ሉዊጂ ጋልቫኒ በኤሌክትሪሲቲ ላይ አዳዲስ ግኝቶችን ባደረጉበት ወቅት ሳይንስ አደገ።Pietro Verri በሎምባርዲ ውስጥ ግንባር ቀደም ኢኮኖሚስት ነበር።የታሪክ ምሁር የሆኑት ጆሴፍ ሹምፔተር 'በጣም አስፈላጊው ቅድመ-ስሚሺን በቅናሽ እና-ብዛት ባለስልጣን' እንደነበር ተናግሯል።በጣሊያን መገለጥ ላይ በጣም ተደማጭነት ያለው ምሁር ፍራንኮ ቬንቱሪ ነው።

የኢጣሊያ ጦርነት በዋነኛነት ለኦስትሪያ ደቡባዊ ድንበሮች ደህንነት አስፈላጊ ናቸው ተብለው በስፔን የሚገዙትን ሚላን እና ማንቱዋውያንን ያካተተ ነበር።እ.ኤ.አ. በ 1701 የፈረንሣይ ወታደሮች ሁለቱንም ከተሞች ያዙ እና የሳቮው መስፍን II ቪክቶር አማዴየስ ከፈረንሳይ ጋር በመተባበር ሴት ልጁ ማሪያ ሉዊዛ ፊሊፕ ቪን ስታገባ በግንቦት 1701 በሳቮ ልዑል ዩጂን የሚመራው ኢምፔሪያል ጦር ወደ ሰሜናዊ ጣሊያን ተዛወረ።እ.ኤ.አ. በየካቲት 1702 በካርፒ፣ ቺያሪ እና ክሪሞና የተመዘገቡት ድሎች ፈረንሳዮቹን ከአዳ ወንዝ ጀርባ አስገደዱ።የኢምፔሪያል ወታደሮች ወደ ስፔናዊው ቡርበን የኔፕልስ ግዛት ሲቀያየሩ በሚያዝያ ወር የታቀደው በቱሎን የፈረንሳይ ጣቢያ ላይ የሳቮያርድ-ኢምፔሪያል ጥምር ጥቃት ለሌላ ጊዜ ተላለፈ።በነሀሴ ወር ቱሎንን በከበቡበት ወቅት ፈረንሳዮች በጣም ጠንካሮች ነበሩ እና ለመውጣት ተገደዱ።እ.ኤ.አ. በ 1707 መገባደጃ ላይ ቪክቶር አማዴየስ ኒሴን እና ሳቮንን ለማገገም ካደረጉት ጥቃቅን ሙከራዎች ውጭ በጣሊያን ውስጥ ውጊያው ቆመ።

የኢጣሊያ መንግሥት በሰሜናዊ ኢጣሊያ (የቀድሞው የጣሊያን ሪፐብሊክ) ከፈረንሳይ ጋር በግላዊ ውህደት በናፖሊዮን ቀዳማዊነት ሙሉ በሙሉ በአብዮታዊ ፈረንሳይ ተጽእኖ ስር ወድቆ በናፖሊዮን ሽንፈትና ውድቀት አከተመ።መንግሥቱ በናፖሊዮን የጣሊያን ንጉሥ ሆኖ ተቆጣጠረ እና ምክትል መንግሥቱ ለእንጀራ ልጁ ዩጂን ደ ባውሃርናይስ ተላከ።ሳቮይ እና የሎምባርዲ፣ ቬኔቶ፣ ኤሚሊያ-ሮማኛ፣ ፍሪዩሊ ቬኔዚያ ጁሊያ፣ ትሬንቲኖ፣ ደቡብ ታይሮል እና ማርሼ የተባሉትን ዘመናዊ ግዛቶችን ሸፍኗል።1ኛ ናፖሊዮን የቀረውን ሰሜናዊ እና መካከለኛው ኢጣሊያ በኒስ፣ አኦስታ፣ ፒዬድሞንት፣ ሊጉሪያ፣ ቱስካኒ፣ ኡምብራ እና ላዚዮ መልክ አስተዳድሯል፣ ነገር ግን በቀጥታ የፈረንሳይ ግዛት አካል ሆኖ ሳይሆን እንደ ቫሳል ግዛት አካል ነው።

የጣሊያን ውህደት፣ ሪዘርጊሜንቶ በመባልም የሚታወቀው የ19ኛው ክፍለ ዘመን የፖለቲካ እና የህብረተሰብ እንቅስቃሴ በ1861 የኢጣሊያ ባሕረ ገብ መሬት የተለያዩ ግዛቶችን ወደ አንድ ሀገርነት እንዲዋሃድ ያደረገው የጣሊያን መንግሥት ነው።እ.ኤ.አ. በ1820ዎቹ እና 1830ዎቹ በቪየና ኮንግረስ የተገኘውን ውጤት በመቃወም በተነሱት አመጾች በመነሳሳት የውህደቱ ሂደት በ1848 አብዮቶች ተነድፎ በ1871 ሮም ከተማረከ በኋላ የጣሊያን ግዛት ዋና ከተማ ሆና ከተሰየመ በኋላ ወደ ፍፃሜው ደርሷል። .በአንደኛው የአለም ጦርነት ጣሊያን ኦስትሪያ-ሃንጋሪን ካሸነፈች በኋላ የተወሰኑት የመዋሃድ ኢላማ የተደረጉት ግዛቶች (terre irredente) እስከ 1918 ድረስ የጣሊያንን ግዛት አልተቀላቀሉም።በዚህ ምክንያት፣ የታሪክ ተመራማሪዎች አንዳንድ ጊዜ የውህደቱን ጊዜ በ1871 እንደቀጠለ ይገልፁታል፣ በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ እና በአንደኛው የአለም ጦርነት (1915–1918) የተከናወኑ ተግባራትን ጨምሮ እና በህዳር 4 ቀን 1918 ከቪላ ጂዩስቲ ጦር ሰራዊት ጋር ብቻ መጠናቀቁን ያሳያል። የአንድነት ጊዜ ሰፋ ያለ ትርጓሜ በቪቶሪያኖ በሚገኘው የሪሶርጊሜንቶ ማዕከላዊ ሙዚየም ውስጥ የቀረበው ነው።

የኢጣሊያ መንግሥት ከ1861 ዓ.ም - የሰርዲኒያ ንጉሥ ቪክቶር ኢማኑኤል 2ኛ የኢጣሊያ ንጉሥ ተብሎ እስከ 1946 ድረስ የኖረ መንግሥት ነበር - እስከ 1946 ድረስ ሕዝባዊ ቅሬታ ንጉሣዊውን ሥርዓት በመተው የዘመናዊቷን የኢጣሊያ ሪፐብሊክ ለመመሥረት ተቋማዊ ሕዝበ ውሳኔ እስከ ደረሰበት ጊዜ ድረስ።ግዛቱ የተመሰረተው በሪሶርጊሜንቶ ሳቮይ በሚመራው የሰርዲኒያ ግዛት ተጽእኖ ስር ሲሆን ይህም እንደ ህጋዊ የቀድሞ ግዛት ሊቆጠር ይችላል.

ጁላይ 28 ቀን 1914 አንደኛው የዓለም ጦርነት ሲጀመር ጣሊያን የሶስትዮሽ አሊያንስ አባል ብትሆንም ጣሊያን የማዕከላዊ ኃያላን አገሮችን አልተቀላቀለችም - ጀርመን እና ኦስትሪያ - ሀንጋሪ - በእርግጥ እነዚያ ሁለቱ ሀገራት ጥቃት ሰንዝረዋል ። የመከላከያ ጥምረት.በተጨማሪም የሶስትዮሽ ህብረት ኢጣሊያ እና ኦስትሪያ - ሀንጋሪ በባልካን አገሮች ላይ ፍላጎት እንዳላቸው ተገንዝበዋል እናም ሁኔታውን ከመቀየርዎ በፊት ሁለቱም እርስ በእርሳቸው እንዲመካከሩ እና በዚያ አካባቢ ለሚገኝ ለማንኛውም ጥቅም ማካካሻ እንዲሰጡ ይጠበቅባቸው ነበር ። ኦስትሪያ - ሀንጋሪ ጀርመንን አማከረች ፣ ግን ከዚያ በፊት ኢጣሊያ አልነበረም። ለሰርቢያ ኡልቲማተም በማውጣት እና ጦርነቱ ከማብቃቱ በፊት ማንኛውንም ካሳ አልተቀበለም።ጦርነቱ ከተጀመረ አንድ ዓመት ገደማ በኋላ ከሁለቱም ወገኖች ጋር በሚስጥር ትይዩ ድርድር (ጣሊያን አሸናፊ ከሆነች ግዛቱን ከተደራደረችበት እና ከማዕከላዊ ኃይሎች ጋር ገለልተኛ ከሆነ ግዛት ለመያዝ) ከተባበሩት መንግስታት ጋር ወደ ጦርነቱ ገባች ። .ጣሊያን በሰሜናዊ ድንበር ላይ ከኦስትሪያ-ሀንጋሪ ጋር መዋጋት ጀመረች ፣ ይህም በአሁኑ ጊዜ በጣሊያን የአልፕስ ተራሮች ላይ በጣም ቀዝቃዛ በሆነው እና በአይሶንዞ ወንዝ ላይ ይገኛል ።የጣሊያን ጦር ደጋግሞ ጥቃት ሰንዝሮ ብዙ ጦርነቶችን ቢያሸንፍም ብዙ ሽንፈትን አስተናግዶ ብዙ መሻሻል አላሳየም።ከዚያም ሩሲያ ጦርነቱን ለቅቃ ከወጣች በኋላ ጣሊያን በ1917 በጀርመን-ኦስትሪያን የመልሶ ማጥቃት በካፖሬቶ ጦርነት ለማፈግፈግ ተገደደች ።የማዕከላዊ ኃይሎች ጥቃት በጣሊያን በኖቬምበር 1917 በሞንቴ ግራፓ ጦርነት እና በግንቦት 1918 የፒያቭ ወንዝ ጦርነት ላይ ቆመ። ጣሊያን በማርኔ ሁለተኛ ጦርነት እና ከዚያ በኋላ በተካሄደው የመቶ ቀናት ጥቃት በምዕራባዊ ግንባር ተሳትፋለች። .እ.ኤ.አ. ኦክቶበር 24 ቀን 1918 ጣሊያኖች በቁጥር ቢበዙም በቪቶሪዮ ቬኔቶ የሚገኘውን የኦስትሪያ መስመር ጥሰው ለዘመናት የቆየው የሀብስበርግ ኢምፓየር እንዲፈርስ አድርጓል።ጣሊያን ባለፈው አመት ህዳር ላይ ካፖሬቶ ላይ ከተካሄደው ጦርነት በኋላ የጠፋውን ግዛት መልሳ ወደ ትሬንቶ እና ደቡብ ታይሮል ተዛወረ።ጦርነቱ በህዳር 4 ቀን 1918 ተጠናቀቀ። የጣሊያን ታጣቂ ሃይሎችም በአፍሪካ ቲያትር፣ በባልካን ቲያትር፣ በመካከለኛው ምስራቅ ቲያትር እና ከዚያም በቁስጥንጥንያ ወረራ ውስጥ ተሳትፈዋል።በአንደኛው የዓለም ጦርነት ማብቂያ ላይ ኢጣሊያ ከብሪታንያ፣ ፈረንሳይ እና ጃፓን ጋር በሊግ ኦፍ ኔሽን የስራ አስፈፃሚ ምክር ቤት ቋሚ መቀመጫ ነበራት።

የጣሊያን ፋሺዝም በጣሊያን ውስጥ በጆቫኒ ጀነቲል እና በቤኒቶ ሙሶሎኒ የተገነባው የመጀመሪያው ፋሺስታዊ አስተሳሰብ ነው።ይህ ርዕዮተ ዓለም በቤኒቶ ሙሶሎኒ ከሚመሩት ተከታታይ ሁለት የፖለቲካ ፓርቲዎች ማለትም ከ1922 እስከ 1943 የጣሊያንን መንግሥት ያስተዳደረው ብሔራዊ ፋሺስት ፓርቲ (PNF) እና ከ1943 እስከ 1945 የጣሊያን ሶሻል ሪፐብሊክን ከገዛው የሪፐብሊካን ፋሽስት ፓርቲ ጋር የተያያዘ ነው። የጣሊያን ፋሺዝም ከጦርነቱ በኋላ ከነበረው የኢጣሊያ ማህበራዊ ንቅናቄ እና ከዚያ በኋላ ከመጣው የጣሊያን ኒዮ-ፋሽስት እንቅስቃሴዎች ጋር የተያያዘ ነው።

በሁለተኛው የዓለም ጦርነት የጣሊያን ተሳትፎ ውስብስብ በሆነ የአስተሳሰብ፣ የፖለቲካ እና የዲፕሎማሲ ማዕቀፍ ተለይቶ የሚታወቅ ሲሆን ወታደራዊ ተግባሯ ብዙ ጊዜ በውጫዊ ሁኔታዎች ተጽዕኖ ይደረግ ነበር።ጣሊያን ጦርነቱን የተቀላቀለችው እ.ኤ.አ. በ1940 የፈረንሳይ ሶስተኛ ሪፐብሊክ እጇን ስትሰጥ፣ የጣሊያን ጦር በአፍሪካ እና በመካከለኛው ምስራቅ በብሪቲሽ ኢምፓየር ላይ ከፍተኛ ጥቃት ለመሰንዘር በማቀድ “ትይዩ ጦርነት” እየተባለ በሚጠራው በ1940 ዓ.ም. በአውሮፓ ቲያትር ውስጥ የብሪታንያ ኃይሎች ውድቀት እየጠበቁ ሳለ.ጣሊያኖች የግዴታ ፍልስጤምን በቦምብ ደበደቡ፣ግብፅን ወረሩ እና ብሪቲሽ ሶማሊላንድን በመጀመርያ ስኬት ያዙ።ሆኖም ጦርነቱ ቀጠለ እና በ 1941 የጀርመን እናየጃፓን እርምጃዎች ወደ ጦርነቱ ሶቪየት ህብረት እና ዩናይትድ ስቴትስ እንዲገቡ አድርጓቸዋል ፣ ስለሆነም ብሪታንያ በድርድር የሰላም እልባት እንድታገኝ ለማስገደድ የጣሊያን እቅድ ከሸፈ ።የጣሊያን አምባገነን ቤኒቶ ሙሶሊኒ ፋሺስት ኢጣሊያ ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በፊት በተደረጉ ግጭቶች ሀብቱ የተቀነሰው በተሳካ ሁኔታ ነገር ግን ውድ በሆኑ ግጭቶች፡ የሊቢያን ሰላም ማስፈን (በጣሊያን ሰፈር ላይ የነበረችውን)፣በስፔን ጣልቃ ገብነት (እ.ኤ.አ.) ለረጅም ጊዜ ግጭት ዝግጁ እንዳልነበረ ያውቅ ነበር። ወዳጃዊ ፋሺስታዊ አገዛዝ ተጭኖ ነበር) እና የኢትዮጵያ እና የአልባኒያ ወረራ።ሆኖም በሜዲትራኒያን ባህር (ማሬ ኖስትረም) የሚገኘውን የሮማን ኢምፓየር ወደ ቀድሞ ሁኔታው ​​ለመመለስ ያሰበው የፋሺስት አገዛዝ ንጉሠ ነገሥታዊ ምኞቶች በ1942 መገባደጃ ላይ ስለተገኙ በጦርነቱ ውስጥ ለመቆየት መርጧል። ሜዲትራኒያን.በዩጎዝላቪያ እና በባልካን አገሮች የአክሲስ ወረራ፣ ጣሊያን ሉብልጃናንን፣ ዳልማቲያን እና ሞንቴኔግሮን በመቀላቀል የክሮኤሺያ እና የግሪክ አሻንጉሊት ግዛቶችን አቋቁሟል።ከቪቺ ፈረንሳይ ውድቀት እና ከኬዝ አንቶን በኋላ ጣሊያን ኮርሲካ እና ቱኒዚያ የፈረንሳይ ግዛቶችን ተቆጣጠረች።የጣሊያን ጦር በዩጎዝላቪያ እና ሞንቴኔግሮ ውስጥ በነበሩት ታጣቂዎች ላይ ድል አስመዝግቧል፣ እና የኢታሎ-ጀርመን ጦር በጋዛላ ድል ካደረጉ በኋላ ወደ ኤል-አላሜይን በመግፋት በብሪታኒያ ቁጥጥር ስር የሚገኙትን ግብፅን በከፊል ተቆጣጠሩ።ይሁን እንጂ የጣሊያን ወረራ ሁልጊዜም ከፍተኛ ውዝግብ ነበረው፤ ሁለቱም አማጽያን (በተለይ የግሪክ ተቃውሞ እና የዩጎዝላቪያ ፓርቲ አባላት) እና የሕብረት ወታደራዊ ኃይሎች የሜድትራንያንን ጦርነት ከኢጣሊያ ተሳትፎ ባለፈ።የጣሊያን ኢምፓየር በምስራቅ አውሮፓ እና ሰሜን አፍሪካ ዘመቻዎች አስከፊ ሽንፈትን ተከትሎ በመፈራረሱ የሀገሪቱ ኢምፔሪያል መስፋፋት (በአፍሪካ፣ በባልካን፣ በምስራቅ አውሮፓ እና በሜዲትራኒያን ባህር ብዙ ግንባር የከፈተ) በመጨረሻ በጦርነቱ ሽንፈትን አስከትሏል።በጁላይ 1943 የሕብረቱ የሲሲሊ ወረራ ተከትሎ ሙሶሎኒ በንጉሥ ቪክቶር ኢማኑኤል ሳልሳዊ ትእዛዝ ተይዞ የእርስ በርስ ጦርነት አስነሳ።ከኢጣሊያ ልሳነ ምድር ውጪ ያለው የኢጣሊያ ጦር ፈርሷል፣ የተቆጣጠረው እና የተካተተ ግዛቶቿ በጀርመን ቁጥጥር ስር ወድቀዋል።በሙሶሎኒ ተተኪ በፒትሮ ባዶሊዮ ስር፣ ጣሊያን በሴፕቴምበር 3 ቀን 1943 ወደ አጋሮቹ ተወሰደ፣ ምንም እንኳን ሙሶሎኒ ከሳምንት በኋላ በጀርመን ሃይሎች ከምርኮ የሚታደገው ተቃውሞ ሳያጋጥመው ነው።እ.ኤ.አ. ጥቅምት 13 ቀን 1943 የኢጣሊያ መንግሥት የሕብረት ኃይሎችን በይፋ ተቀላቀለ እና በቀድሞው የአክሲስ አጋር በጀርመን ላይ ጦርነት አወጀ።የሀገሪቱ ሰሜናዊ ክፍል በጣሊያን ፋሺስቶች ትብብር በጀርመኖች ተይዞ የትብብር አሻንጉሊት መንግስት ሆነ (ከ800,000 በላይ ወታደሮች፣ ፖሊሶች እና ሚሊሻዎች ለአክሲስ ተመለመሉ)፣ ደቡቡም በንጉሳዊ ሀይሎች በይፋ ተቆጣጠረ። ለኅብረት ዓላማ የተዋጋው የጣሊያን ተባባሪ ጦር ሠራዊት (በቁመቱ ከ 50,000 በላይ ሰዎች) እንዲሁም ወደ 350,000 የሚጠጉ የኢጣሊያ የተቃውሞ ንቅናቄ ፓርቲስቶች (አብዛኞቹ የቀድሞ የጣሊያን ጦር ሠራዊት ወታደሮች ናቸው) የተለያየ የፖለቲካ አስተሳሰቦች በመላው ኢጣሊያ ተሰራ።እ.ኤ.አ ኤፕሪል 28 ቀን 1945 ሙሶሎኒ ሂትለር እራሱን ከማጥፋቱ ሁለት ቀናት ቀደም ብሎ በጊዩሊኖ በጣሊያን ወገኖች ተገደለ።

የኢጣሊያ የእርስ በርስ ጦርነት በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ከሴፕቴምበር 8 ቀን 1943 (የካሲቢሌ የጦር ሰራዊት ዘመን) እስከ ግንቦት 2 ቀን 1945 (የካሴርታ እጅ የሰጠበት ቀን) በጣሊያን ፋሽስቶች የተካሄደ የእርስ በርስ ጦርነት ነበር። የኢጣሊያ ሶሻል ሪፐብሊክ፣ በጣሊያን ወረራ ወቅት በናዚ ጀርመን መሪነት የተፈጠረ የትብብር አሻንጉሊት መንግስት፣ በጣሊያን ፓርቲዎች ላይ (በአብዛኛው በፖለቲካዊ መልኩ በብሔራዊ ነፃ አውጪ ኮሚቴ ውስጥ የተደራጁ)፣ በአሊያንስ የተደገፈ፣ በጣሊያን ዘመቻ አውድ።የኢጣሊያ ፓርቲስቶች እና የኢጣሊያ ግዛት የጣሊያን ተባባሪ ጦር ሰራዊት በአንድ ጊዜ ከጀርመን ናዚ ወረራ ጋር ተዋጉ።በኢጣሊያ ሶሻል ሪፐብሊክ ብሔራዊ ሪፐብሊካን ጦር እና በኢጣሊያ መንግሥት ተባባሪ ጦር መካከል የታጠቁ ግጭቶች እምብዛም አልነበሩም፣ በፓርቲያዊ እንቅስቃሴ ውስጥ አንዳንድ የውስጥ ግጭቶች ነበሩ።በዚህ አውድ ጀርመኖች አንዳንድ ጊዜ በጣሊያን ፋሺስቶች እየተረዱ በኢጣሊያ ሲቪሎች እና ወታደሮች ላይ በርካታ ግፍ ፈጽመዋል።በኋላ ላይ የኢጣሊያ የእርስ በርስ ጦርነት ያስከተለው ክስተት ቤኒቶ ሙሶሎኒ በንጉሥ ቪክቶር ኢማኑኤል ሳልሳዊ በጁላይ 25 ቀን 1943 ከስልጣን እንዲወርድ እና እንዲታሰር የተደረገ ሲሆን ከዚያ በኋላ ጣሊያን በሴፕቴምበር 8 ቀን 1943 የካሲቢል ጦርን በመፈረም ከአሊያንስ ጋር ጦርነቱን አቆመ ።ሆኖም የጀርመን ጦር ከጦር ኃይሉ በፊት ጣሊያንን በቁጥጥር ስር ማዋል የጀመረው በኦፕሬሽን አቸስ ሲሆን ከዚያም ከጦር ኃይሎች በኋላ ጣሊያንን በስፋት በመውረር ሰሜናዊውን እና መካከለኛውን ጣሊያንን በመቆጣጠር የጣሊያን ሶሻል ሪፐብሊክ (አርኤስአይ) ከሙሶሎኒ ጋር ፈጠረ። በግራን ሳሶ ወረራ በጀርመን ፓራቶፖች ከታደገው በኋላ መሪ ሆኖ ተጭኗል።በውጤቱም የኢጣሊያ ተባባሪ ጦር ከጀርመኖች ጋር ለመፋለም የተፈጠረ ሲሆን ሌሎች የጣሊያን ወታደሮች ለሙሶሎኒ ታማኝ ሆነው በብሔራዊ ሪፐብሊካን ጦር ውስጥ ከጀርመኖች ጋር መፋለማቸውን ቀጠሉ።ከዚህም በተጨማሪ ትልቅ የኢጣሊያ ተቃውሞ እንቅስቃሴ በጀርመን እና በጣሊያን ፋሺስት ኃይሎች ላይ የሽምቅ ውጊያ ጀመረ።የፀረ ፋሺስቱ ድል ሙሶሎኒ እንዲገደል፣ አገሪቱ ከአምባገነን አገዛዝ ነፃ እንድትወጣ፣ እና የኢጣሊያ ሪፐብሊክ በኅብረት ወታደራዊ መንግሥት የተያዙ ግዛቶች ቁጥጥር ሥር እንድትውል ያደረገ ሲሆን ይህም ከጣሊያን ጋር የሰላም ስምምነት እስከተደረገበት ጊዜ ድረስ ሥራ ላይ ውሏል። በ1947 ዓ.ም.

ልክ እንደ ጃፓንና ጀርመን የሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማግስት ጣሊያንን ለከፋ ኢኮኖሚ፣ ለሁለት የተከፈለ ማህበረሰብ እና ንጉሣዊው ስርዓት ላለፉት ሃያ አመታት የፋሽስት መንግስትን በመደገፉ ቁጣን አስከትሏል።እነዚህ ብስጭቶች ለጣሊያን ሪፐብሊክ እንቅስቃሴ መነቃቃት አስተዋፅዖ አድርገዋል።ቪክቶር ኢማኑኤል ሳልሳዊ ከስልጣን መውረዱን ተከትሎ ልጃቸው አዲሱ ንጉስ ኡምቤርቶ ሌላ የእርስ በርስ ጦርነት በማስፈራራት ጣሊያን በንጉሣዊ ግዛት ትቀጥላለች ወይንስ ሪፐብሊክ መሆን አለባት የሚለውን ለመወሰን የሕገ መንግሥት ሪፈረንደም እንዲደረግ ግፊት ተደረገበት።ሰኔ 2 ቀን 1946 የሪፐብሊካኑ ወገን 54% ድምጽ አሸንፏል እና ጣሊያን በይፋ ሪፐብሊክ ሆነ።ሁሉም የሳቮይ ምክር ቤት አባላት ወደ ጣሊያን እንዳይገቡ ተከልክለዋል፣ ይህ እገዳ የተሻረው እ.ኤ.አ. በ2002 ብቻ ነው።እ.ኤ.አ. ጣሊያኖች (ኢስትሪያን ኢጣሊያውያን እና ዳልማቲያን ጣሊያኖች)፣ ሌሎቹ ደግሞ ስሎቬኒያውያን፣ ክሮኤሺያውያን ጎሳዎች እና የኢስትሮ-ሮማንያውያን ጎሳ ሲሆኑ፣ የጣሊያን ዜግነትን ለመጠበቅ መርጠዋል።እ.ኤ.አ. በ1946 የተካሄደው አጠቃላይ ምርጫ ከህገ መንግስት ሪፈረንደም ጋር በተመሳሳይ ጊዜ 556 የህገ መንግስት ምክር ቤት አባላትን የመረጠ ሲሆን ከነዚህም 207ቱ ክርስቲያን ዴሞክራቶች፣ 115 ሶሻሊስቶች እና 104 ኮሚኒስቶች ነበሩ።አዲስ ሕገ መንግሥት ጸደቀ፣ የፓርላማ ዴሞክራሲን አቋቋመ።በ1947፣ በአሜሪካ ግፊት ኮሚኒስቶች ከመንግስት ተባረሩ።እ.ኤ.አ. በ1948 የተካሄደው የኢጣሊያ አጠቃላይ ምርጫ በክርስቲያን ዴሞክራቶች ከፍተኛ ድል ተቀዳጅቷል፣ ስርዓቱን ለሚቀጥሉት አርባ አመታት ተቆጣጥሮ ነበር።

ጣሊያን የማርሻል ፕላን (ERP) እና ኔቶን ተቀላቀለች።እ.ኤ.አ. በ 1950 ኢኮኖሚው በከፍተኛ ሁኔታ ተረጋጋ እና ማደግ ጀመረ።እ.ኤ.አ. በ 1957 ጣሊያን የአውሮፓ ኢኮኖሚ ማህበረሰብ መስራች አባል ነበረች ፣ እሱም በኋላ ወደ አውሮፓ ህብረት (ኢ.ዩ.) ተቀየረ።የማርሻል ፕላን የረዥም ጊዜ ትሩፋት የጣሊያንን ኢኮኖሚ ለማዘመን መርዳት ነበር።የኢጣሊያ ማህበረሰብ ይህን ተግዳሮት ለማላመድ፣ ለመተርጎም፣ ለመቃወም እና የቤት ውስጥ አሰራርን እንዴት እንደገነባ በቀጣዮቹ አስርት አመታት ውስጥ በሀገሪቱ እድገት ላይ ዘላቂ ተጽእኖ ነበረው።ከፋሺዝም ውድቀት በኋላ ዩናይትድ ስቴትስ በኃይሏ፣ በዓለም አቀፋዊነቷ እና በአምሳል በመጋበዝ ታይቶ የማይታወቅ የዘመናዊነት ራዕይ አቀረበች።ሆኖም ስታሊኒዝም ኃይለኛ የፖለቲካ ኃይል ነበር።ይህ ዘመናዊ አሰራር ተግባራዊ ከተደረገባቸው መንገዶች አንዱ ኢአርፒ ነው።የሀገሪቱን የኢንዱስትሪ ተስፋዎች ያረጀው ራዕይ በባህላዊ የዕደ-ጥበብ ፣የቁጠባ እና የቁጠባ ሀሳቦች ላይ የተመሠረተ ነበር ፣ይህም በመኪና እና በፋሽን ከሚታየው ተለዋዋጭነት በተቃራኒ የፋሽስትን ጊዜ ከለላነት ትቶ የወቅቱን እድል ለመጠቀም በመጨነቅ ነበር። በፍጥነት በማስፋፋት የዓለም ንግድ የሚቀርቡ እድሎች።እ.ኤ.አ. በ 1953 የኢንዱስትሪ ምርት ከ 1938 ጋር ሲነፃፀር በእጥፍ ጨምሯል እና አመታዊ የምርታማነት ጭማሪ 6.4% ነበር ፣ ይህም የእንግሊዝ እጥፍ ነው።በፊያት የአንድ ሰራተኛ የመኪና ምርት በ1948 እና 1955 መካከል በአራት እጥፍ ጨምሯል፣ ይህም የጠንካራ፣ የማርሻል ፕላን የታገዘ የአሜሪካ ቴክኖሎጂ ፍሬ (እንዲሁም በፋብሪካ-ፎቅ ላይ የበለጠ ጠንካራ ተግሣጽ)።ቪቶሪዮ ቫሌታ፣ የFiat ዋና ስራ አስኪያጅ፣ በፈረንሳይ እና በጀርመን መኪኖች በሚዘጋባቸው የንግድ መሰናክሎች የታገዘ፣ በቴክኖሎጂ ፈጠራዎች ላይ ያተኮረ፣ እንዲሁም ኃይለኛ የኤክስፖርት ስትራቴጂ።በማርሻል ፕላን ፈንዶች አማካኝነት ከተገነቡ ዘመናዊ ተክሎች የበለጠ ተለዋዋጭ የሆኑትን የውጭ ገበያዎችን በማገልገል ላይ በተሳካ ሁኔታ ተወራረድ.ከዚህ የወጪ ንግድ መሰረቱ በኋላ ፊያት ያለ ፉክክር ወደነበረበት እያደገ ላለው የሀገር ውስጥ ገበያ ሸጠ።ፊያት በመኪና ማምረቻ ቴክኖሎጂ ጫፍ ላይ በመቆየት ምርትን፣ የውጭ ሽያጭን እና ትርፍን ለማስፋት አስችሎታል።

የጣሊያን የኢኮኖሚ ተአምር ወይም የኢጣሊያ የኢኮኖሚ እድገት (ጣሊያንኛ ኢል ቡም ኢኮኖሚኮ) የታሪክ ተመራማሪዎች፣ ኢኮኖሚስቶች እና የመገናኛ ብዙሃን የሚጠቀሙበት ቃል ሲሆን በጣሊያን ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ እስከ 1960ዎቹ መጨረሻ ድረስ ያለውን ረጅም ጊዜ ጠንካራ የኢኮኖሚ እድገትን ለመሰየም እና እና በተለይም ከ1958 እስከ 1963 ባሉት ዓመታት። ይህ የኢጣሊያ ታሪክ ምዕራፍ በሀገሪቱ ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ እድገት ውስጥ የማዕዘን ድንጋይ ብቻ ሳይሆን ከድሃ፣ በተለይም ከገጠር ወደ ዓለም አቀፍ የኢንዱስትሪ ሃይል የተሸጋገረችበት ወቅትም ጭምር ነው። በጣሊያን ማህበረሰብ እና ባህል ውስጥ ትልቅ ለውጥ ።በአንድ የታሪክ ምሁር እንደተጠቃለለ፣ በ1970ዎቹ መገባደጃ ላይ፣ "የማህበራዊ ዋስትና ሽፋን ሁሉን አቀፍ እና በአንፃራዊነት ለጋስ እንዲሆን ተደርጓል። የቁሳቁስ የኑሮ ደረጃ ለአብዛኛው ህዝብ በእጅጉ ተሻሽሏል።"