ፋቲሚድ ኸሊፋ

ሺዓዎች የኡመውያ እና የአባሲድ ኸሊፋነትን ተቃውመው ነበር፤ እነሱም ነጣቂዎች ናቸው።ይልቁንም የአሊ ዘሮች በመሐመድ ሴት ልጅ በፋጢማ በኩል ሙስሊሙን ማህበረሰብ የመምራት ብቸኛ መብት እንዳላቸው ያምኑ ነበር።ይህ እራሱን የገለጠው በአል-ሑሰይን (ረዐ) በኩል የዓልይ (ረዐ) ዘሮች በሆኑ የኢማሞች መስመር ሲሆን ተከታዮቻቸው በምድር ላይ እውነተኛ የአላህ ተወካዮች እንደሆኑ አድርገው ይቆጥሩ ነበር።በተመሳሳይ ጊዜ፣ እውነተኛ እስላማዊ መንግሥትንና ፍትሕን የሚመልስና በመጨረሻ የሚያመጣውን መሃዲ (“ትክክለኛው የተመራ)” ወይም ቃኢም (“የሚነሳው”) ገጽታን በተመለከተ በእስልምና ውስጥ ሰፊ መሲሐዊ ወግ ነበር። ጊዜያት.ይህ አሃዝ ከሺዓዎች መካከል ብቻ ሳይሆን የዓልይ (ረዐ) ዘር ነው ተብሎ ይጠበቅ ነበር።በሺዓዎች ዘንድ ግን ይህ እምነት የእምነታቸው መሰረት ሆነ።በጉጉት የሚጠበቀው ማህዲ ሙሐመድ ኢብኑ እስማኢል ተደብቆ ሲቆይ ግን ምእመናንን በመሰብሰብ ቃሉን (ዳእዋ፣ “ግብዣ፣ ጥሪን”) በማሰራጨት እና መመለሱን በሚያዘጋጁ ወኪሎች መወከል ያስፈልገዋል።የዚህ የምስጢር መረብ መሪ የኢማሙ ህልውና ወይም “ማህተም” (ሁጃ) ሕያው ማረጋገጫ ነበር።ለመጀመሪያ ጊዜ የታወቀው ሑጃ ከሶሪያ በረሃ በስተምዕራብ በምትገኝ ትንሿ ሳላሚያ በምትባል ትንሽ ከተማ እራሱን ያቋቋመው ከኩዜስታን የመጣ ሀብታም ነጋዴ የሆነ አብዳላህ አል-አክባር ("አብደላህ ሽማግሌ") ነበር።ሰላማያ የኢስማኢሊ ዳዕዋ ማዕከል ሆነች፣ አብደላህ አል-አክበር በልጁ እና በልጅ ልጃቸው ተተኩ የንቅናቄው ሚስጥራዊ “ታላቅ ሊቃውንት” ሆኑ።በ9ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጨረሻ ሶስተኛው የኢስማኢሊ ዳእዋ በሰፊው ተስፋፍቷል፣ ይህም በአባሲድ ስልጣን በሰመራ ላይ በነበረው አናርኪ ውድቀት እና ከዚያ በኋላ በተነሳው የዛንጅ አመፅ ትርፍ አግኝቷል።እንደ ሃምዳን ቃርማት እና ኢብኑ ሀውሻብ ያሉ ሚሲዮናዊያን (ዳኢስ) የወኪሎችን መረብ ወደ ኩፋ አከባቢ በ870ዎቹ መገባደጃ ላይ አሰራጭተው ከዚያ ወደ የመን (882) ከዚያም ወደ ህንድ (884)፣ ባህሬን (899)፣ ፋርስ፣ እና ማግሬብ (893)

እ.ኤ.አ. በ 899 በሰላምያ የአመራር ለውጥ በንቅናቄው ውስጥ ለሁለት ተከፈለ።መሪያቸው የሰለሚያህን ማእከል የተቆጣጠሩት አናሳ ኢስማኢሊዎች ትምህርታቸውን ማወጅ ጀመሩ - ኢማም ሙሀመድ መሞታቸውን እና በሰላምያ ያለው አዲሱ መሪ በእውነቱ ዘሩ ከተደበቀበት መውጣቱን ነው።ቃርማṭ እና አማቹ ይህንን ተቃውመው ከሰላሚዶች ጋር በግልፅ ተለያዩ፤አብዳን (ረዐ) በተገደለ ጊዜ ተደብቆ ሄደ እና ተጸጽቶ ገባ።በ909 በሰሜን አፍሪካ የፋቲሚድ ካሊፋነትን የመሰረተው ቀርማቲ የአዲሱ ኢማም አብደላህ አል-ማህዲ ቢላህ (873–934) ሚስዮናዊ ሆነ።

በአባሲዶች ስደት ምክንያት አል-ማህዲ ቢላህ ኢስማኢሊ እምነቱን ማስፋፋት ወደጀመረበት ወደ ሲጂልማሳ (የዛሬዋ ሞሮኮ) ለመሰደድ ተገደደ።ነገር ግን በኢስማኢሊ እምነት ምክንያት በአግላቢድ ገዥ የሳህ ኢብኑ ሚድራር ተይዞ በሲጂልማሳ ወደሚገኝ እስር ቤት ተወረወረ።እ.ኤ.አ. በ909 መጀመሪያ ላይ አል-ሺኢ አል ማህዲን ለመታደግ ብዙ የዘፋ ጦር ላከ፣ ወደዚያ ሲሄድ የኢባዲውን የታኸርት ግዛት ድል አደረገ።አል ማህዲ ነፃነቱን ካገኘ በኋላ በማደግ ላይ ያለው መንግስት መሪ ሆኖ የኢማም እና የከሊፋነት ቦታ ያዘ።ከዚያም አል ማህዲ የቃይራዋን እና ራቃዳ ከተሞችን የያዙትን ኩታማ በርበርስ መርቷል።በመጋቢት 909፣ የአግላቢድ ሥርወ መንግሥት ተወግዶ በፋቲሚዶች ተተክቷል።በዚህም ምክንያት በሰሜን አፍሪካ የመጨረሻው የሱኒ እስላም ምሽግ ከአካባቢው ተወገደ።

ቀርማቲያኖች በኩፋ አንድ ምሁር “የሽብር ምዕተ-ዓመት” ብለው የገለጹትን አነሳሱ።ወደ መካ የሚደረገውን የሐጅ ጉዞ እንደ አጉል እምነት ቆጥረው አንድ ጊዜ የባህረይን ግዛት ከተቆጣጠሩ በኋላ የአረብን ባሕረ ገብ መሬት በሚያቋርጡ የሐጅ መንገዶች ላይ ወረራ ጀመሩ።በ906 ከመካ የሚመለሱትን የፒልግሪም ተሳፋሪዎች አድፍጠው 20,000 ምዕመናንን ጨፍጭፈዋል።

ከተከታታይ ድሎች በኋላ የመጨረሻው አግላቢድ አሚር ሀገሩን ለቆ ወጣ እና የዳዒ ኩታማ ወታደሮች መጋቢት 25 ቀን 909 ወደ ቤተመንግስት ራቃቃዳ ገቡ። አቡ አብደላህ በሌሉበት ምትክ አዲስ የሺዓ አገዛዝ አቋቋመ እና እና ለጊዜው ስሙ ያልተጠቀሰ, ጌታ.ከዚያም ሰራዊቱን ወደ ሲጂልማሳ በምእራብ በመምራት አብደላህን በድል አድራጊነት ወደ ራቃቃዳ መራ፣ እ.ኤ.አ. ጥር 15 ቀን 910 ገባ። እዚያም አብደላህ አል-መህዲ በሚል የግዛት ስም እራሱን ከሊፋ አድርጎ በይፋ አወጀ።

አል-ሺዒ አል-ማህዲ መንፈሳዊ መሪ እንደሚሆን ተስፋ አድርጎ ነበር፣ እናም የአለማዊ ጉዳዮችን አስተዳደር ለእሱ ትቶት ነበር፣ ወንድሙ አል ሀሰን ኢማም አል ማህዲ ቢላህን ከስልጣን እንዲወርዱ አነሳስቷቸው ግን አልተሳካላቸውም።በየካቲት 911 አቡ አብደላህን የገደለው የኩታማ በርበር አዛዥ ጋዝዊያ በአል-ማህዲ ላይ የተካሄደውን ሴራ ከገለጸ በኋላ።

በኢፍሪቂያን ዘመን የፋቲሚድ ባህር ሃይል ዋና መሰረት እና የጦር መሳሪያ በ913 በአል-መህዲ ቢላህ የተመሰረተች የማህዲያ የወደብ ከተማ ነበረች።ከማህዲያ በተጨማሪ ትሪፖሊ እንደ አስፈላጊ የባህር ኃይል ሰፈር ሆኖ ይታያል።በሲሲሊ ውስጥ ዋና ከተማው ፓሌርሞ በጣም አስፈላጊው መሠረት ነበረች ።እንደ ኢብኑ ኻልዱን እና አል-መቅሪዚ ያሉ የታሪክ ምሁራን አል-ማህዲ እና ተከታዮቹ 600 ወይም 900 መርከቦችን ያቀፉ ግዙፍ መርከቦች መገንባታቸውን ይገልጻሉ ፣ ግን ይህ ግልጽ የሆነ የተጋነነ እና የተከታዮቹ ትውልዶች በፋቲሚድ የባህር ኃይል ላይ ያላቸውን ስሜት ከትክክለኛው የበለጠ ያሳያል ። በ 10 ኛው ክፍለ ዘመን ውስጥ እውነታ.እንደ እውነቱ ከሆነ ፣በማህዲያ የመርከብ ግንባታን በተመለከተ በቅርብ ጊዜ ምንጮች ውስጥ ብቸኛው ማጣቀሻዎች የእንጨት እጥረት ፣ግንባታውን ያዘገየ ወይም አልፎ ተርፎም ያቆመ እና ከሲሲሊ ብቻ ሳይሆን እስከ ህንድ ድረስ እንጨት ለማስመጣት ያስገድዳል። .

የፋጢሚዶችን የሺዓ አገዛዝ ውድቅ በማድረግ፣ በግንቦት 18 ቀን 913 ኢብን ቁሁብን የደሴቲቱ አስተዳዳሪ አድርገው ስልጣን ላይ አነሱት።ኢብኑ ቁርሁብ ፋቲሚድ ሱዘሬንቲ በፍጥነት ውድቅ አደረገው እና ​​ለፋቲሚዶች የሱኒ ተቀናቃኝ ለአባሲድ ኸሊፋ አል-ሙቅታድር በባግዳድ አወጀ።የኋለኛው ሰው ኢብን ቁሁብን የሲሲሊ አሚር መሆኑን አወቀ፣ እናም በዚህ ምልክት ጥቁር ባነር፣ የክብር ልብስ እና የወርቅ አንገት ላከ።በጁላይ 914 በኢብኑ ቁሁብ ታናሽ ልጅ መሐመድ የታዘዘው የሲሲሊ መርከቦች የኢፍሪቂያ የባህር ዳርቻዎችን ወረሩ።በትንሿ ሌፕቲስ፣ ሲሲሊያውያን በጁላይ 18 የፋቲሚድ የባህር ኃይል ቡድንን በመደነቅ ያዙ፡ የፋቲሚድ መርከቦች ተቃጥለዋል፣ እና 600 እስረኞች ተደረጉ።ከኋለኞቹ መካከል የሲሲሊ የቀድሞ አስተዳዳሪ ኢብን አቢ ኪንዚር ተገድለዋል.ሲሲሊያውያን እነሱን ለመመከት የተላከውን የፋቲሚድ ጦር አሸንፈው ወደ ደቡብ በማምራት ስፋክስን በማንሳት በኦገስት 914 ትሪፖሊ ደረሱ።ሲሲሊ በአቡ ሰኢድ ሙሳ ኢብኑ አህመድ አል-ዳይፍ ስር በፋጢሚድ ጦር ተገዝታ እስከ መጋቢት 917 ድረስ ፓሌርሞን ከበባ።የአካባቢው ወታደሮች ትጥቅ ፈትተው ለፋቲሚድ ታማኝ የሆነ የኩታማ ጦር ሰፈር በገዢው ሳሊም ኢብኑ አሳድ ኢብን ተተከለ። አቢ ረሺድ።

የመጀመሪያው የፋጢሚድየግብፅ ወረራ በ914-915፣ በ909 ፋቲሚድ ኸሊፋነት በኢፍሪቂያ ከተመሠረተ ብዙም ሳይቆይ ፋቲሚዶች በበርበር ጄኔራል ሀባሳ ኢብን ዩሱፍ ስር በአባሲድ ኸሊፋነት ላይ በምስራቅ ዘመቻ ጀመሩ።ሀባሳ በሊቢያ የባህር ጠረፍ በኢፍሪቂያ እና በግብፅ መካከል ያሉትን ከተሞች ድል በማድረግ እስክንድርያን ያዘ።የፋጢሚዱ አልጋ ወራሽ አል-ቃኢም ቢ-አምር አላህ ከዛ ዘመቻውን ሊረከብ ደረሰ።የግብፅ ዋና ከተማ የሆነችውን ፉስታትን ለመቆጣጠር በተደረገው ሙከራ በአባሲድ ጦር በግዛቱ ተመትቷል።ገና ሲጀመርም አደገኛ ጉዳይ፣ በሙኒስ አል-ሙዛፈር የሚመራው የአባሲድ ማጠናከሪያ ከሶሪያ እና ኢራቅ መምጣት ወረራውን ከሽፏል፣ እና አልቃኢም እና የሰራዊቱ ቀሪዎች እስክንድርያን ትተው በግንቦት ወር ወደ ኢፍሪቂያ ተመለሱ። 915. አለመሳካቱ ፋቲሚዶች ከአራት አመታት በኋላ ግብፅን ለመያዝ ሌላ ያልተሳካ ሙከራ እንዲያደርጉ አላገዳቸውም.ፋቲሚዶች ግብፅን ድል አድርገው የግዛታቸው ማዕከል ያደረጋት እስከ 969 ድረስ ነበር።

አል-ማህዲ በሜዲትራኒያን ባህር ዳርቻ ላይ አዲስ የተመሸገ ቤተ መንግስት ከተማ አል-ማህዲዲያን ከካይሮው የሱኒ ምሽግ ተወግዶ ገነባ።ፋቲሚዶች በቱኒዚያ ታላቁን የማህዲያ መስጊድ ገነቡ።ፋቲሚዶች አዲስ ዋና ከተማ አገኙ።በአል-ማህዲ ስም የተሰየመች አዲስ ዋና ከተማ አል-ማህዲያ በወታደራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታዋ በቱኒዚያ የባህር ዳርቻ ተመስርታለች።

ሁለተኛው የፋቲሚድየግብፅ ወረራ በ919-921 የተከሰተ ሲሆን ይህም በ914–915 የተደረገው የመጀመሪያ ሙከራ ውድቀትን ተከትሎ ነው።ዘመቻው በድጋሚ በፋጢሚድ ኸሊፋ አልጋ ወራሽ አል-ቃኢም ቢ-አምር አላህ ትእዛዝ ተላለፈ።ልክ እንደበፊቱ ሙከራ ሁሉ ፋቲሚዶች አሌክሳንድሪያን በቀላሉ ያዙ።ይሁን እንጂ በፉስታት የሚገኘው የአባሲድ ጦር በደመወዝ እጦት የተነሳ ደካማ እና ጨካኝ ቢሆንም አልቃኢም በከተማይቱ ላይ ፈጣን ጥቃት ለመሰንዘር አልተጠቀመበትም ለምሳሌ በ914 አልተሳካም። ይልቁንም በመጋቢት 920 የፋቲሚድ የባህር ኃይል በአባሲድ መርከቦች በታማል አል-ዱላፊ ተደምስሷል፣ እና የአባሲድ ማጠናከሪያዎች በሙኒስ አል-ሙዛፈር ስር ፉስታት ደረሱ።ቢሆንም፣ በ920 ክረምት ላይ አል-ቃኢም ፋዩም ኦሳይስን መያዝ ችሏል፣ እና በ921 የጸደይ ወራት ላይ አብዛኛውን የላይኛው ግብፅን ግዛትም አራዘመ፣ ሙኒስ ግልጽ የሆነ ግጭትን በማስወገድ በፉስታት ቆየ።በዚያን ጊዜ ሁለቱም ወገኖች በዲፕሎማሲያዊ እና በፕሮፓጋንዳ ጦርነት ውስጥ ተካፍለው ነበር ፣በተለይ ፋቲሚዶች ሙስሊሙን ህዝበ ሙስሊሙ ከጎናቸው ለማሰለፍ ሲሞክሩ አልተሳካም።የታማል መርከቦች አሌክሳንድሪያን በግንቦት/ሰኔ 921 ሲወስዱ የፋቲሚድ ጉዞ ውድቅ ሆነ።የአባሲዶች ጦር ከፋዩም ላይ በተንቀሳቀሰ ጊዜ፣ አል-ቃኢም እሱን ትቶ ወደ ምዕራብ በረሃ ለመሸሽ ተገደደ።

ቀርማትያኖች መካን እና መዲናን ባረሩ።ቀርማትያውያን በእስልምና ቅድስተ ቅዱሳን ቦታዎች ላይ ባደረጉት ጥቃት የዛምዛምን ጉድጓድ በሃጅ ተሳላሚዎች አስከሬን አርክሰው የጥቁር ድንጋይ ከመካ ወደ አል-ሃሳ ወሰዱት።የጥቁር ድንጋይን ለቤዛ በመያዝ አባሲዶችን በ952 ለመመለስ ከፍተኛ ገንዘብ እንዲከፍሉ አስገደዷቸው።አብዮቱ እና ውርደቱ የሙስሊሙን አለም አስደንግጦ አባሲዶችን አዋረደ።ግን ትንሽ ማድረግ ይቻላል;ለአስረኛው ክፍለ-ዘመን ቀርማትያውያን በፋርስ ባህረ ሰላጤ እና በመካከለኛው ምስራቅ ውስጥ እጅግ በጣም ሀይለኛ ሃይሎች ነበሩ፣የኦማንን የባህር ዳርቻ በመቆጣጠር ከባግዳድ ከሊፋ እንዲሁም በካይሮ ከሚገኘው ተቀናቃኝ እስማኢሊ ኢማም ግብር ይሰበስቡ ነበር። ሥልጣናቸውን ያላወቁት ፋጢሚድ ኸሊፋ።

እ.ኤ.አ. በ 934 አል-ቃኢም በአባቱ ምትክ ኸሊፋ ሆነ ፣ ከዚያ በኋላ በማህዲያ የሚገኘውን ንጉሣዊ መኖሪያ አልተወም።ቢሆንም፣ የፋቲሚድ ግዛት በሜዲትራኒያን ባህር ውስጥ አስፈላጊ ኃይል ሆነ።

የፋቲሚድ ካሊፌት እ.ኤ.አ. በ 934-35 በሊጉሪያን የባህር ዳርቻ ላይ ትልቅ ወረራ አድርጓል ፣ በመጨረሻም በዋና ወደቧ ፣ ጄኖዋ ፣ ነሐሴ 16 ቀን 935 ። የስፔን እና የደቡባዊ ፈረንሣይ የባህር ዳርቻዎች ተዘርረዋል እንዲሁም የኮርሲካ ደሴቶች እና ሰርዲኒያ በእርግጥ ነበሩ.በፋቲሚድ የባህር ኃይል ውስጥ በጣም አስደናቂ ከሆኑት ስኬቶች ውስጥ አንዱ ነበር.በዚያን ጊዜ ፋቲሚዶች በሰሜን አፍሪካ ዋና ከተማቸው በማህዲያ ላይ ተመስርተው ነበር.የ934–35 ወረራ በሜዲትራኒያን ባህር ላይ የበላይነታቸው ከፍተኛ ቦታ ነበር።ይህን ያህል ስኬት አግኝተው እስካሁን ድረስ ዳግመኛ አልወረሩም።ጄኖዋ በጣሊያን ግዛት ውስጥ ትንሽ ወደብ ነበረች።ጄኖዋ በወቅቱ ምን ያህል ሀብታም እንደነበረች አይታወቅም, ነገር ግን ከረጢቱ አንዳንድ ጊዜ እንደ አንድ የኢኮኖሚ ጥንካሬ ማስረጃ ተደርጎ ይወሰዳል.ጥፋት ግን ከተማዋን ወደ ኋላ ቀርቷታል።

ከ937 ጀምሮ አቡ ያዚድ በፋጢሚዶች ላይ የተቀደሰ ጦርነትን በግልፅ መስበክ ጀመረ።አቡ ያዚድ ለተወሰነ ጊዜ ካይሩንን ያዘ፡ በመጨረሻ ግን በፋጢሚድ ኸሊፋ አል-መንሱር ቢ-ናስር አላህ ተሸነፉ።የአቡ ያዚድ ሽንፈት ለፋጢሚድ ስርወ መንግስት የውሃ መፋሰስ ነበር።የታሪክ ምሁሩ ሚካኤል ብሬት እንደተናገሩት "በህይወት ውስጥ አቡ ያዚድ የፋጢሚድ ስርወ መንግስትን ወደ ጥፋት አፋፍ ያደረሱት ነበር፤ በሞትም እርሱ አምላክ ነበር" ሲል የአልቃኢም የስልጣን ውድቀት ተከትሎ ስርወ መንግስት ራሱን እንደገና እንዲጀምር አስችሎታል። .

አል-መንሱር በመጣበት ወቅት የፋጢሚድ ኸሊፋነት እጅግ ወሳኝ ከሆኑት ጊዜያት አንዱ ነበር፡ በከሃሪጅ በርበር ሰባኪ በአቡ ያዚድ መጠነ ሰፊ አመጽ ኢፍሪቂያን አሸንፎ የራሷን ዋና ከተማ አል-መህዲያን እያስፈራራ ነበር።አመፁን በማፈን እና የፋጢሚድ አገዛዝን ወደነበረበት ለመመለስ ተሳክቶለታል።

እ.ኤ.አ. በ909 ፋቲሚዶች የአግላቢድ ሜትሮፖሊታን የኢፍሪቂያ ግዛትን እና ሲሲሊን ተቆጣጠሩ።ፋቲሚዶች በሲሲሊ ሰሜናዊ ምስራቅ በቀሪዎቹ የክርስቲያን ምሽጎች እና በይበልጥም በደቡባዊ ኢጣሊያ የባይዛንታይን ንብረቶች ላይ በጊዜያዊ እርቅ የተቀመጡ የጂሃድ ባህሎችን ቀጥለዋል።የባህር ላይ ጦርነት የተካሄደው እ.ኤ.አ. በ 965 መጀመሪያ ላይ በባይዛንታይን ግዛት መርከቦች እና በፋቲሚድ ካሊፋቶች መካከል በመሲና የባህር ዳርቻዎች መካከል ነበር።ይህም ትልቅ የፋጢሚድ ድል አስከትሏል፣ እና አፄ ኒኬፎሮስ II ፎካስ ሲሲሊን ከፋቲሚዶች ለማገገም ያደረጉት ሙከራ የመጨረሻ ውድቀት።ይህ ሽንፈት ባይዛንታይን በ966/7 የእርቅ ጥያቄ እንዲነሳ ምክንያት ሆኗል፣ ይህም የሰላም ስምምነት ሲሲሊን በፋቲሚድ እጅ ትቶ እና በካላብሪያ የሚካሄደውን ወረራ ለማስቆም የባይዛንታይን ግብር የመክፈል ግዴታን አድሷል።

በአል-ሙኢዝ ሊ-ዲን አላህ ስር ፋቲሚዶች ኢክሺዲድ ዊላያህን ድል አድርገው በአል-ቃሂራ (ካይሮ) አዲስ ዋና ከተማ በ969 መሰረቱ። አል-ቃሂራህ የሚለው ስም፣ ትርጉሙም "ቫንኪሼር" ወይም "አሸናፊው" ማለት ነው። የከተማው ግንባታ በተጀመረበት ጊዜ ፕላኔት ማርስ ፣ “ተገዢው” ወደ ሰማይ ወጣ።ካይሮ ለፋቲሚድ ኸሊፋ እና ለሠራዊቱ እንደ ንጉሣዊ ቅጥር ግቢ ነበር - ትክክለኛውየግብፅ አስተዳደራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ዋና ከተሞች እንደ ፉስታት እስከ 1169 ድረስ.;

በ969 የፋጢሚድ የግብፅ ወረራ የተካሄደው በጄኔራል ጀዋር የሚመራው የፋጢሚድ ኸሊፋ ጦር ግብፅን ሲቆጣጠር፣ ከዚያም በራስ ገዝ በሆነው የኢኽሺዲድ ስርወ መንግስት በአባሲድ ኸሊፋነት ስም ሲገዛ ነበር።እ.ኤ.አ. በ921 ፋቲሚዶች በኢፍሪቂያ (የአሁኗ ቱኒዚያ) ስልጣን ከያዙ በኋላ በግብፅ ላይ ተደጋጋሚ ወረራ ቢጀምሩም አሁንም በጠንካራው የአባሲድ ኸሊፋነት ላይ አልተሳካላቸውም።እ.ኤ.አ. በ960ዎቹ ግን ፋጢሚዶች አገዛዛቸውን አጠናክረው እየጠነከሩ ሲሄዱ የአባሲድ ኸሊፋነት ፈርሷል እና የኢኽሺዲድ አገዛዝ ረዘም ያለ ቀውስ ገጥሞታል፡ የውጭ ወረራ እና ከፍተኛ ረሃብ የተባባሰው በ968 የጠንካራው አቡ አል ሞት ነው። - ሚስክ ካፉር.በዚህ ምክንያት የተፈጠረው የሃይል ክፍተት በግብፅ ዋና ከተማ ፉስታት ውስጥ በተለያዩ አንጃዎች መካከል ግልጽ የሆነ የእርስ በርስ ግጭት አስከትሏል።በጃውሃር እየተመራ፣ እ.ኤ.አ. የካቲት 6 969 በራቃቃዳ ኢፍሪቂያ ተነሳ፣ እና ከሁለት ወራት በኋላ ወደ አባይ ዴልታ ገባ።

አቡ አሊ አል-ሀሰን አል-አሳም ኢብኑ አህመድ ኢብን ባህራም አል-ጃናቢ የቀርማትያን መሪ ሲሆን በተለይም በ968-977 በሶሪያ ላይ የቃርማትያን ወረራ ወታደራዊ አዛዥ በመባል ይታወቃል።ቀድሞውንም በ968፣ ደማስቆን እና ራምላን በመያዝ እና የግብር ቃልኪዳኖችን በማውጣት በኢኽሺዲዶች ላይ ጥቃቶችን መርቷል።በ971-974 አል-አሳም የፋጢሚድየግብፅን ወረራ እና የኢክሺዲዶችን መገለል ተከትሎ በፋቲሚድ ኸሊፋነት ላይ ጥቃት በመምራት ወደ ሶሪያ መስፋፋት ጀመረ።ቃርማትያውያን ፋቲሚዶችን ከሶሪያ ደጋግመው በማፈናቀል ግብፅን ሁለት ጊዜ በ971 እና 974 ወረሩ፣ ከዚያም በካይሮ ደጃፍ ተሸንፈው ወደ ኋላ ተመለሱ።አል-አሳም በማርች 977 እስከሞተበት ጊዜ ድረስ ከቱርኩ ጄኔራል አልፕታኪን ጋር በመሆን ከፋቲሚዶች ጋር መፋለሙን ቀጠለ።በሚቀጥለው አመት ፋቲሚዶች አጋሮቹን በማሸነፍ የቃርማትያውያንን ስምምነት ማብቃቱን የሚያመለክት ስምምነት ፈጸሙ። የሶሪያ ወረራቸዉ።

የአሌክሳንደሬታ ጦርነት በባይዛንታይን ግዛት እና በሶሪያ በፋቲሚድ ኸሊፋነት መካከል የተደረገ የመጀመሪያው ግጭት ነው።እ.ኤ.አ. በ971 መጀመሪያ ላይ በአሌክሳንደርታ አቅራቢያ የተካሄደ ሲሆን ዋናው የፋቲሚድ ጦር አንጾኪያን እየከበበ ሳለ ባይዛንታይን ከሁለት አመት በፊት የማረከውን ነበር።የባይዛንታይን ጦር በአፄ ዮሐንስ 1ኛ ዚሚስኪስ ቤት ጃንደረባ የሚመራ 4,000 የፋቲሚድ ጦርን በማማለል ባዶ ሰፈራቸውን ለማጥቃት ከየአቅጣጫው ጥቃት በመሰንዘር የፋጢሚድ ሃይልን አጠፋ።በአሌክሳንደሬታ የደረሰው ሽንፈት፣ በደቡብ ሶርያ ከቃርማትያን ወረራ ጋር ተዳምሮ ፋቲሚዶች ከበባውን እንዲያነሱ አስገድዷቸው እና የባይዛንታይን አንጾኪያን እና ሰሜናዊ ሶርያን መቆጣጠር ችለዋል።የመጀመርያው የምስራቅ ሜዲትራኒያን ኃያላን መንግሥታት በባይዛንታይን አሸናፊነት የተጠናቀቀ ሲሆን ይህም በአንድ በኩል በሰሜን ሶርያ የባይዛንታይን ቦታን ያጠናከረ ሲሆን በሌላ በኩል ደግሞ ፋቲሚዶችን በማዳከም በጠፋው ሕይወትም ሆነ በሥነ ምግባር እና በመልካም ስም።

በ980ዎቹ ፋቲሚዶች አብዛኛውን ሶሪያን አሸንፈው ነበር።ለፋቲሚዶች አሌፖ በምስራቅ አባሲዶች እና በሰሜን በባይዛንታይን ላይ ለወታደራዊ ዘመቻ መግቢያ በር ነበር።ከ994 እስከ ኤፕሪል 995 በማንጁታኪን የሚመራው የፋቲሚድ ካሊፋ ጦር የሃምዳኒድ ዋና ከተማ ሀላፖን ከበባ ነበር። .እ.ኤ.አ. በ 995 የፀደይ ወቅት ፣ የአሌፖ አሚር ከባይዛንታይን ንጉሠ ነገሥት ባሲል II እርዳታ ለማግኘት ተማጽኗል።በሚያዝያ 995 በንጉሠ ነገሥቱ የባይዛንታይን የእርዳታ ሠራዊት መምጣት የፋቲሚድ ኃይሎች ከበባውን ትተው ወደ ደቡብ እንዲያፈገፍጉ አስገደዳቸው።

የኦሮንቴስ ጦርነት እ.ኤ.አ. ሴፕቴምበር 15 ቀን 994 በባይዛንታይን እና በሃምዳኒድ አጋሮቻቸው መካከል በሚካኤል ቡርትዝ ስር በደማስቆ ፋቲሚድ ቪዚየር ጦር ፣ በቱርክ ጄኔራል ማንጁታኪን መካከል ተካሄደ።ጦርነቱ የፋጢሚድ ድል ነበር።ከጦርነቱ በኋላ ብዙም ሳይቆይ የፋቲሚድ ኸሊፋነት ሶሪያን ተቆጣጠረ ከ 890 ጀምሮ ሃምዳኒዶችን ከስልጣን አስወገደ።ማንጁታኪን አዛዝን በመያዝ ሀሌፖን ከበባ ቀጠለ።

የጢሮስ አመፅ በዘመናዊቷ ሊባኖስ ውስጥ በምትገኘው በጢሮስ ከተማ ህዝብ ፀረ-ፋቲሚድ አመፅ ነበር።እ.ኤ.አ. በ996 ህዝቡ አልካ በተባለ ተራ መርከበኛ እየተመራ በፋቲሚድ መንግስት ላይ በተነሳበት ወቅት ተጀመረ።የፋጢሚዱ ኸሊፋ አል-ሀኪም ቢ-አምር አላህ ከተማይቱን በአቡ አብደላህ አል-ሑሰይን ብን ናሲር አል-ዳውላ እና ነፃ በወጣው ያቁት መሪነት ከተማዋን ለማስመለስ ሰራዊቱንና የባህር ሃይሉን ላከ።በአቅራቢያው በሚገኙት ትሪፖሊ እና ሲዶን ከተሞች የፋቲሚድ ሃይሎች ጢሮስን በየብስ እና በባህር ለሁለት አመታት ከበው የባይዛንታይን ጦር ተከላካዮቹን ለማጠናከር ባደረገው ሙከራ በፋቲሚድ ባህር ሃይል ከፍተኛ ኪሳራ ደርሶበታል።በመጨረሻ ጢሮስ በግንቦት 998 ወድቃ ተዘረፈ እና ተከላካዮቹ ወይ ተጨፍጭፈዋል ወይም ወደግብፅ ተወሰዱ ፣ አላካ በሕይወት ተተብትቦ ተሰቅሏል ፣ ብዙ ተከታዮቹ እና 200 የባይዛንታይን ምርኮኞች ተገድለዋል ።

የአፓሜያ ጦርነት የተካሄደው እ.ኤ.አ. ሐምሌ 19 ቀን 998 በባይዛንታይን ግዛት ኃይሎች እና በፋቲሚድ ካሊፋነት መካከል ነው።ጦርነቱ በሁለቱ ሀይሎች መካከል በሰሜን ሶሪያ እና በሃምዳኒድ የአሌፖ ኢሚሬትስ መካከል የተካሄደው ተከታታይ ወታደራዊ ግጭት አካል ነበር።የባይዛንታይን አውራጃ አዛዥ ዴሚያን ዳላሴኖስ፣ በጄይሽ ኢብን ሳምሳማ የሚመራው የፋቲሚድ የእርዳታ ሠራዊት ከደማስቆ እስኪደርስ ድረስ አፓሜአን ከበባ ነበር።በቀጣዩ ጦርነት ባይዛንታይን መጀመሪያ ላይ አሸናፊዎች ነበሩ፣ ነገር ግን አንድ የኩርድ ፈረሰኛ ብቻውን ዳላሴኖስን መግደል ችሎ የባይዛንታይን ጦርን በፍርሃት ወረወረው።የሸሸው ባይዛንታይን በፋቲሚድ ወታደሮች ብዙ ህይወት ጠፋ።ይህ ሽንፈት የባይዛንታይን ንጉሠ ነገሥት ባሲል II በሚቀጥለው ዓመት በግላቸው በክልሉ እንዲዘምት አስገድዶታል፣ እና በ1001 በሁለቱ ግዛቶች መካከል ለአስር ዓመታት የዘለቀውን የእርቅ ስምምነት ማጠናቀቁን ተከትሎ ነበር።

የባግዳድ ማኒፌስቶ በ1011 የአባሲድ ኸሊፋ አልቃድርን በመወከል ከኢስማኢሊ ፋቲሚድ ኸሊፋነት ጋር በመቃወም የወጣ የፖለሚክ ትራክት ነበር።ጉባኤው ፋጢሚዶች ከዓልይ (ረዐ) እና አህለል በይቶች (የሙሐመድ ቤተሰብ) ተወላጆች ናቸው የሚሉትን ሀሰት ነው በማለት በማንፌስቶ በማውገዝ የፋጢሚድ ስርወ መንግስት በእስላማዊው አለም መሪ ነኝ የሚለውን መሰረቱን ይቃወማል።ቀደም ባሉት የጸረ-ፋጢሚድ ፖለቲከኞች ኢብኑ ሪዛም እና አኩ ሙህሲን ስራ ላይ በመመስረት፣ ማኒፌስቶው ይልቁንስ ከአንድ ዲሳን ኢብኑ ሰዒድ የመጣ የዘር ሐረግ አማራጭ አቅርቧል።ሰነዱ በመላው የአባሲድ ግዛቶች በሚገኙ መስጊዶች እንዲነበብ የታዘዘ ሲሆን አልቃድርም ተጨማሪ ፀረ ፋቲሚድ ትራክቶችን እንዲያዘጋጁ በርካታ የሃይማኖት ምሁራንን አዟል።

በ1048 ዚሪዶች የሺዓ እስልምናን ክደው የአባሲድ ኸሊፋነትን እውቅና ሲሰጡ ፋቲሚዶች የበኑ ሂላል እና የበኑ ሱለይም የአረብ ጎሳዎችን ወደ ኢፍሪቂያ ላኩ።ዚሪዶች ወደ ኢፍሪቂያ የሚያደርጉትን ግስጋሴ ለማስቆም ሞከሩ 30,000 የሳንሃጃ ፈረሰኞችን ልከው 3,000 የአረብ ፈረሰኞችን ባኑ ሂላልን በሃይድራን አፕሪል 14 1052 ያገኙታል። ቢሆንም ዚሪዶች በከፍተኛ ሁኔታ ተሸንፈው እንዲያፈገፍጉ ተገደው መንገዱን ከፍተዋል። ወደ ካይሮው ለሂላሊያን አረብ ፈረሰኞች።ዚሪዶች ተሸነፉ፣ እና ምድሪቱ በባዶዊን ድል አድራጊዎች ወድቃለች።ያስከተለው ሥርዓት አልበኝነት ቀደም ሲል በማደግ ላይ ያለውን ግብርና አውድሟል፣ እና የባህር ዳርቻ ከተሞች የባህር ላይ ንግድ መንገዶች እና የባህር ላይ የባህር ላይ የባህር ላይ የባህር ላይ ወንበዴ መሰረት በመሆን አዲስ ጠቀሜታ ነበራቸው፣ እንዲሁም የዚሪድስ የመጨረሻ ይዞታ ሆነው ነበር።

የሂላሊያን የኢፍሪቂያ ወረራ የሚያመለክተው የበኑ ሂላል የአረብ ጎሳዎች ወደ ኢፍሪቂያ መሰደዳቸውን ነው።ፋጢሚዶች ያደራጁት አላማም ዚሪዶችን ከእነሱ ጋር ያላቸውን ግንኙነት በማፍረስ ለአባሲድ ኸሊፋዎች ታማኝነታቸውን ለመስጠት ቃል በመግባት ነው።በ1050 ሲሬኒካን ካወደመ በኋላ ባኑ ሂላል ወደ ዙሪድስ ወደ ምዕራብ ገፋ።ሂላላውያን እ.ኤ.አ. ሚያዝያ 14 ቀን 1052 በሃይዳራን ጦርነት ዝርዶችን በቆራጥነት በማሸነፍ ኢፍሪቂያን በማባረር እና በማጥፋት ሒላውያን ዘናጣዎችን ከደቡብ ኢፍሪቂያ በማባረር ሃማዲዶችን አመታዊ ግብር እንዲከፍሉ በማስገደድ ሃማዲዶችን በሂሊያን አዛዥነት ስር አደረጉ። .በ1057 የካይሮዋን ከተማ በዚሪዶች ከተተወች በኋላ በባኑ ሂላል ተዘረፈች።በወረራው ምክንያት ዚሪዶች እና ሃማዲዶች ወደ ኢፍሪቂያ ጠረፋማ አካባቢዎች ተባረሩ፣ ዚሪዶች ዋና ከተማቸውን ከካይሮው ወደ ማህዲያ ለማዛወር ሲገደዱ እና አገዛዛቸው በማህዲያ ዙሪያ ባለው የባህር ዳርቻ ላይ ብቻ ተወስኖ ነበር ፣ ይህ በእንዲህ እንዳለ የሃማዲድ አገዛዝ ነበር። በቴኔስ እና በኤል ካላ መካከል ባለው የባህር ዳርቻ ዳርቻ የባኑ ሂላል ተላላኪ ሆነው በመጨረሻ በ1090 ዋና ከተማቸውን ከቤኒ ሀማድ ወደ ቤጃያ ለማዛወር ተገደዱ በባኑ ሂላል ግፊት እየጨመረ።

በፋቲሚድ ጦር ውስጥ ባሉ የተለያዩ ብሔረሰቦች መካከል ያለው የጊዜያዊ ሚዛንግብፅ ረዘም ላለ ጊዜ ድርቅ እና ረሃብ ስትሰቃይ ወደቀ።የሀብት ማሽቆልቆሉ በተለያዩ ብሄረሰቦች መካከል የተፈጠረውን ችግር አፋጥኖታል እና ግልፅ የሆነ የእርስ በርስ ጦርነት የጀመረው በዋነኛነት በቱርኮች በናስር አል-ዳውላ ኢብን ሀምዳን እና በጥቁር አፍሪካ ወታደሮች መካከል ሲሆን የበርበርስ ቡድን ደግሞ በሁለቱ ወገኖች መካከል ያለውን ጥምረት ቀይሯል።የፋቲሚድ ጦር የቱርክ ጦር አብዛኛው የካይሮ ከተማን በመያዝ ከተማዋን እና ኸሊፋን በቤዛ ያዙ ፣ የበርበር ወታደሮች እና የቀሩት የሱዳን ጦር በሌሎቹ የግብፅ ክፍሎች ዞሩ።

ፋቲሚድ ኸሊፋ አቡ ታሚም ማአድ አል-ሙስታንሲር ቢላህ በወቅቱ የአከር አስተዳዳሪ የነበሩትን ጄኔራል ባድር አል-ጀማሊንን አስታወሰ።ባድር አል-ጀማሊ ወታደሮቹን እየመራ ወደግብፅ ገባ እና የተለያዩ የአማፂ ሰራዊቶችን ቡድን በተሳካ ሁኔታ ማፈን ችሏል ፣በዚህም ሂደት ቱርኮችን በብዛት አጸዳ።ምንም እንኳን ኸሊፋው ወዲያውኑ ከጥፋት ቢድንም፣ ለአስር አመታት የዘለቀው አመጽ ግብፅን አውድማለች እና ብዙም ስልጣን ማግኘት አልቻለችም።በውጤቱም፣ ባድር አል-ጀማሊ የፋጢሚድ ኸሊፋ አገልጋይ በመሆን የፋቲሚድ ፖለቲካን ከተቆጣጠሩት የመጀመሪያዎቹ ወታደራዊ ሹማምንት አንዱ ሆነ።

ቱቱሽ የሴልጁክ ሱልጣን ማሊክ-ሻህ 1 ወንድም ነበር። በ1077 ማሊክ-ሻህ የሶሪያን አስተዳዳሪ እንዲረከብ ሾመው።እ.ኤ.አ. በ1078/9 ማሊክ-ሻህ በፋቲሚድ ጦር እየተከበበ የነበረውን አሲዝ ብን ኡዋቅን ለመርዳት ወደ ደማስቆ ላከው።ከበባው ካለቀ በኋላ ቱቱሽ አሲዝ እንዲገደል እና እራሱን በደማስቆ እንዲሾም አደረገ።

በ 11 ኛው ክፍለ ዘመን ዋናው የደቡባዊ ኢጣሊያ ኃይሎች የቫይኪንጎች ክርስቲያን ዘሮች የሆኑትን የኖርማን ቅጥረኞችን ቀጥረው ነበር.ሲሲሊን ከሙስሊሞች የያዙት የሲሲሊው ሮጀር 1 የሆነው በሮጀር ደ ሃውቴቪል ስር የነበሩት ኖርማኖች ናቸው።እ.ኤ.አ. በ 1091 መላውን ደሴት ተቆጣጥሮ ነበር።

ፋጢሚዱ ኸሊፋ-ኢማም አል-ሙስታንሲር ቢላህ ከስልጣን ዘመናቸው መጀመሪያ አንስቶ ቀጣዩ ፋቲሚድ ኸሊፋ-ኢማም ይሆን ዘንድ ታላቅ ልጁን ኒዛርን በአደባባይ ሰይሞታል።አል- ሙስታንሲር እ.ኤ.አ.አል-አፍዳል የቤተ መንግስት መፈንቅለ መንግስትን አቀነባበረ፣ አማቹን በጣም ታናሹን እና ጥገኛ የሆነውን አል-ሙስታን በፋጢሚድ ዙፋን ላይ አስቀመጠው።እ.ኤ.አ. በ1095 መጀመሪያ ላይ ኒዛር ወደ እስክንድርያ ሸሽቶ የህዝቡን ድጋፍ ተቀበለ እና ከአል-ሙስታንሲር ቀጥሎ የፋቲሚድ ኸሊፋ-ኢማም ሆኖ ተቀባይነት አግኝቷል።እ.ኤ.አ. በ1095 መጨረሻ ላይ አል አፍዳል የኒዛርን የአሌክሳንድሪያን ጦር አሸንፎ ኒዛርን እስረኛ ወደ ካይሮ ወስዶ ኒዛርን ገደለ።ከኒዛር ግድያ በኋላ ኒዛሪ ኢስማኢላዎች እና ሙስተሊ ኢስማኢላዎች በማይታረቅ ሁኔታ ተለያዩ።ሽኩቻው በመጨረሻ የፋጢሚድ ኢምፓየር ቅሪቶችን ሰበረ፣ እና አሁን የተከፋፈሉት ኢስማኢላውያን ተከትለው ወደ ሙስታሊ ተለያዩ (የግብፅ ፣ የመን እና የምዕራብህንድ ክልሎች) እና ለኒዛር ልጅ አል-ሀዲ ኢብኑ ኒዛር (ህያው) ታማኝነት ቃል የገቡት በኢራን እና በሶሪያ ክልሎች).የኋለኛው ኢስማኢሊ ኒዛሪ ኢስማኢሊዝም በመባል ይታወቅ ነበር።ኢማም አል-ሃዲ በወቅቱ በጣም ወጣት ስለነበር ከአሌክሳንድሪያ በድብቅ ተይዞ ወደ ኒዛሪ ምሽግ አላሙት ግንብ ወደ ኤልበርዝ ተራሮች በሰሜን ኢራን ከካስፒያን ባህር በስተደቡብ እና በዳይ ሀሰን ቢን ሳባህ ግዛት ስር ተወሰደ።በቀጣዮቹ አሥርተ ዓመታት ውስጥ፣ ኒዛሪስ ከግብፅ የሙስጣሊ ገዥዎች በጣም መራራ ጠላቶች መካከል ነበሩ።ሀሰን-ኢ ሳባህ በ1121 ለአል-አፍዳል ግድያ እና የአል-ሙስታሊ ልጅ እና ተተኪው አል-አሚር (የአል-አፍዳል የወንድም ልጅ እና አማች የሆነው የአሳሲንስ ትዕዛዝ) መሠረተ። ) በጥቅምት ወር 1130 ዓ.ም.

የመጀመርያው የመስቀል ጦርነት በመካከለኛው ዘመን የላቲን ቤተክርስቲያን የተጀመሩ፣ የተደገፉ እና አንዳንዴም በላቲን ቤተክርስቲያን ከተመሩት ተከታታይ ሃይማኖታዊ ጦርነቶች ወይም የመስቀል ጦርነቶች የመጀመሪያው ነው።ዓላማው ቅድስት ሀገር ከእስልምና አገዛዝ ማገገም ነበር።እየሩሳሌም በመቶ ለሚቆጠሩ አመታት በሙስሊሞች ቁጥጥር ስር ሆና ሳለ፣ በ11ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የሴልጁክ ክልሉን መቆጣጠሩ የአካባቢውን ክርስትያኖች፣ ከምዕራቡ ዓለም የሚደረጉ ጉዞዎችን እና የባይዛንታይን ግዛትን አስጊ ነበር።የመጀመርያው የመስቀል ጦርነት የተጀመረው በ1095 የባይዛንታይን ንጉሠ ነገሥት አሌክስዮስ 1 ኮምኔኖስ የፒያሴንዛ ምክር ቤት ወታደራዊ ድጋፍ በጠየቀ ጊዜ ግዛቱ በሴሉክ ከሚመሩት ቱርኮች ጋር በተፈጠረ ግጭት ነው።ይህን ተከትሎም በዓመቱ መጨረሻ ላይ የክለርሞንት ጉባኤ ጳጳስ ኡርባን 2ኛ የባይዛንታይን ወታደራዊ ዕርዳታ እንዲደረግላቸው ደግፈዋል እንዲሁም ታማኝ ክርስቲያኖች የታጠቁ ወደ እየሩሳሌም እንዲሄዱ አሳሰቡ።

ሴልጁኮች በመስቀል ጦረኞች ላይ በተጠመዱበት ወቅት፣ በግብፅ የሚገኘው የፋቲሚድ ካሊፋ ኃይል ከኢየሩሳሌም በስተሰሜን 145 ማይል ርቀት ላይ ወደምትገኘው የባህር ዳርቻ ከተማ ጢሮስ ጦር ሰደደ።ፋቲሚዶች ኢየሩሳሌምን የተቆጣጠሩት በየካቲት 1098 ሲሆን ይህም መስቀላውያን በአንጾኪያ ስኬት ከማግኘታቸው ከሶስት ወራት በፊት ነው።ሺዓ የነበሩት ፋቲሚዶች ሱኒ በሆኑት የቀድሞ ጠላታቸው ሴልጁኮች ላይ ለመስቀል ጦር ሰራዊት ህብረት አቀረቡ።የመስቀል ጦረኞች ከኢየሩሳሌም ጋር የሶርያን ግዛት እንዲቆጣጠሩ አቀረቡ።ቅናሹ አልተሳካም።የመስቀል ጦረኞች ኢየሩሳሌምን ከመውሰድ የሚከለክሉ አልነበሩም።

የመጀመሪያው የመስቀል ጦርነት ኢየሩሳሌምን ከፋቲሚዶች ከተቆጣጠረ በኋላ፣ ቪዚየር አል-አፍዳል ሻሃንሻህ ከ1099 እስከ 1107 አዲስ በተመሰረተችው የኢየሩሳሌም መንግሥት ላይ ተከታታይ ወረራዎችን “በዓመት ማለት ይቻላል” ያዘ።የግብፅ ጦር በ1101፣ 1102 እና 1105 ራምላ ላይ ሶስት ዋና ዋና ጦርነቶችን ተዋግቷል፣ ግን በመጨረሻ አልተሳካላቸውም።ከዚህ በኋላ ቪዚየር ከባህር ዳርቻው ከአስካሎን ምሽግ በፍራንካውያን ግዛት ላይ ተደጋጋሚ ወረራ በመፍሰሱ እራሱን አረካ።የመጀመሪያው የራምላ (ወይም የራምሌህ) ጦርነት በሴፕቴምበር 7 1101 በኢየሩሳሌም መስቀላዊ መንግሥት እና በግብፅ ፋቲሚዶች መካከል ተካሄደ።የራምላ ከተማ ከኢየሩሳሌም ወደ አስካሎን በሚወስደው መንገድ ላይ ትተኛለች ፣ የኋለኛው ደግሞ በፍልስጥኤም ትልቁ የፋቲሚድ ምሽግ ነበር።

ባለፈው አመት የመስቀል ጦር በራምላ የመጀመርያው ጦርነት ያስመዘገበው አስገራሚ ድል ፣አል-አፍዳል ብዙም ሳይቆይ መስቀለኞቹን ለመምታት ተዘጋጅቶ በልጁ ሻራፍ አል-ማአሊ የሚመራ ወደ 20,000 የሚጠጉ ወታደሮችን ላከ።ባልዲዊን አንደኛ እየሩሳሌም ባደረገው የተሳሳተ አሰሳ ምክንያትየግብፅን ጦር ብዛት ከትንሽ የማይበልጥ ዘፋኝ ኃይል እንዳልሆነ በማመን ሁለት መቶ የተጫኑ ባላባቶች ብቻ እና እግረኛ ወታደር የሌላቸውን ብዙ ሺህ ጦር ጋር ለመጋፈጥ ጋለበ።ስህተቱን በጣም ዘግይቶ የተረዳው እና ቀድሞውንም ማምለጫ የተቆረጠበት ባልድዊን እና ሰራዊቱ በግብፅ ሃይሎች ተከሰው ብዙዎች በፍጥነት ተጨፍጭፈዋል።ባልድዊን ከመሸሽ ውጪ ሌላ አማራጭ አልነበረውም እና በሌሊት ሽፋን ካለው ግንብ አምልጦ በፀሐፊው እና በነጠላ ባላባት ሂዩ ኦፍ ብሩሊስ፣ በኋላም በየትኛውም ምንጭ ያልተጠቀሰ።ባልድዊን በሜይ 19 ደክሞ፣ ተርቦ እና ደርቆ እስኪመጣ ድረስ ከፋቲሚድ ፍለጋ ፓርቲዎች በመሸሽ ቀጣዮቹን ሁለት ቀናት አሳለፈ።

ሦስተኛው የራምላ (ወይም ራምሌህ) ጦርነት በኦገስት 27 ቀን 1105 በኢየሩሳሌም መስቀላዊ መንግሥት እና በግብፅ ፋቲሚዶች መካከል ተካሄደ።የራምላ ከተማ ከኢየሩሳሌም ወደ አስካሎን በሚወስደው መንገድ ላይ ትተኛለች ፣ የኋለኛው ደግሞ በፍልስጥኤም ትልቁ የፋቲሚድ ምሽግ ነበር።ከአስካሎን ዘ ፋቲሚድ ቪዚየር አል-አፍዳል ሻሃንሻህ ከ1099 እስከ 1107 ባለው አዲስ የተመሰረተው የክሩሴደር መንግስት ላይ በየዓመቱ የሚጠጋ ጥቃቶችን ከፈተ። በአስራ ሁለተኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ መስቀላውያን በራምላ ካደረጉት ሶስት ጦርነቶች ውስጥ ሶስተኛው ደም አፋሳሽ ነው።ፍራንካውያን ድላቸውን በባልድዊን እንቅስቃሴ የተበደሩ ይመስላሉ።ቱርኮችን በኋለኛው ላይ ከባድ ስጋት እየፈጠሩ በነበሩበት ጊዜ ድል ነቷቸው እናግብፃውያንን ያሸነፈውን ወሳኝ ክስ ለመምራት ወደ ዋናው ጦርነት ተመለሰ። የኢየሩሳሌም ግንቦች ወደ ኋላ ከመገፋታቸው በፊት።

የመጀመርያው የመስቀል ጦርነት ኢየሩሳሌምን ከፋቲሚዶች ከተቆጣጠረ በኋላ፣ ቪዚየር አል-አፍዳል ሻሃንሻህ ከ1099 እስከ 1107 አዲስ በተመሰረተችው የኢየሩሳሌም መንግሥት ላይ ተከታታይ ወረራዎችን “በዓመት ማለት ይቻላል” ያዘ።በ1123 በይብነህ (ይብና) ጦርነት በኡስታስ ግሬኒየር የሚመራ የመስቀል ጦርከግብፅ በቪዚየር አል-ማሙን የተላከውን በአስካሎን እና በጃፋ መካከል ያለውን የፋጢሚድ ጦር ደበደበ።

አስካሎን የፋቲሚድግብፅ ታላቅ እና በጣም አስፈላጊ የድንበር ምሽግ ነበር።ፋቲሚዶች በየዓመቱ ከዚህ ምሽግ ወደ መንግሥቱ ወረራ ለመጀመር ችለዋል፣ እና የመስቀል ጦር መንግሥቱ ደቡባዊ ድንበር ያልተረጋጋ ነበር።ይህ ምሽግ ከወደቀ ወደ ግብፅ የሚወስደው መንገድ ክፍት ይሆናል።ስለዚህ፣ በአስካሎን የሚገኘው የፋቲሚድ ጦር ጠንካራ እና ትልቅ ሆኖ ቆይቷል።በ 1152 ባልድዊን በመጨረሻ የመንግሥቱን ሙሉ ቁጥጥር ጠየቀ;ከትንሽ ውጊያ በኋላ ይህንን ግብ ማሳካት ቻለ።በዚያው አመት ባልድዊን የሴልጁክ ቱርክን አሸንፏልየመንግሥቱን ወረራ.በእነዚህ ድሎች በመበረታታት ባልድዊን በ1153 አስካሎን ላይ ጥቃት ለመሰንዘር ወሰነ በዚህም ምክንያት የግብፅን ምሽግ በኢየሩሳሌም ግዛት ያዘ።

የመስቀል ጦርነትየግብፅ ወረራ (1163-1169) የፋቲሚድ ግብፅን ድክመት በመጠቀም በሌቫን ላይ ያለውን ቦታ ለማጠናከር በኢየሩሳሌም መንግሥት የተካሄደ ተከታታይ ዘመቻዎች ነበሩ።ጦርነቱ የጀመረው በፋቲሚድ ኸሊፋ ስርዓት ውስጥ በተከሰተው ተከታታይ ቀውስ ውስጥ ሲሆን በዘንጊድ ስርወ መንግስት እና በክርስቲያን ክሩሴደር መንግስታት በሚመራው በሙስሊም ሶሪያ ግፊት መፈራረስ ጀመረ።አንደኛው ወገን ለሶሪያው አሚር ኑር አድ-ዲን ዛንጊ ዕርዳታ ሲጠይቅ፣ ሌላኛው ወገን ደግሞ የመስቀል ጦርን እርዳታ ጠየቀ።ጦርነቱ እየገፋ ሲሄድ ግን የድል ጦርነት ሆነ።በኢየሩሳሌም 1 አማሪክ ጨካኝ ዘመቻ በግብፅ ውስጥ በርካታ የሶሪያውያን ዘመቻዎች ሙሉ በሙሉ ድል ሳይሆኑ ቆመዋል።እንዲያም ሆኖ፣ የመስቀል ጦረኞች ብዙ ቢባረሩም በጥቅሉ ሲናገሩ ነገሮች አልሄዱም።የዳሚታ ጥምር የባይዛንታይን እና የመስቀል ጦርነት በ1169 ከሸፈ።እ.ኤ.አ. በ 1171 ሳላዲን የግብፅ ሱልጣን ሆነ እና የመስቀል ጦረኞች ፊታቸውን ወደ መንግሥታቸው ጥበቃ አደረጉ።

አማልሪክ ቀዳማዊ የኢየሩሳሌም ንጉሥ ነበር፣ እና ከ1163 እስከ 1174 ስልጣኑን ያዘ። አማሊሪክ የፋቲሚድ መንግስት አጋር እና ስም ጠባቂ ነበር።በ1167 አማሊሪች በኑር አል-ዲን ከሶሪያ የላከውን የዘንጊድ ጦር ለማጥፋት ፈለገ።አማሊሪክ የፋጢሚድ መንግስት አጋር እና ጠባቂ ስለነበር፣ በአል-ቤቢን ጦርነት ውስጥ መዋጋት ለእሱ የተሻለ ነበር።ቀዳማዊ አማሪክ በወረረ ጊዜ ሺርኩህ በግብፅ ውስጥ የራሱን ግዛት ለመመስረት ተዘጋጅቶ ነበር።በአል-ቤቢን ጦርነት ውስጥ ሌላው ቁልፍ ተሳታፊ ሳላዲን ነበር።በመጀመሪያ ሳላዲንግብፅን ለመቆጣጠር ከአጎቱ ሺርኩህ ጋር ለመሄድ ፈቃደኛ አልነበረም።ሳላዲን በዚህ የተስማማው ሺርኩህ ቤተሰብ ስለሆነ ብቻ ነው።በሺህ የሚቆጠሩ ወታደሮችን ፣ ጠባቂዎቹን እና 200,000 የወርቅ ቁርጥራጮችን ወደ ግብፅ ወስዶ አገሪቱን ተቆጣጠረ።የአል ቤቢን ጦርነት የተካሄደው በመጋቢት 18 ቀን 1167 በሦስተኛው የመስቀል ጦር በግብፅ ወረራ ወቅት ነው።የኢየሩሳሌም ንጉሥ አማሊሪክ እና በሺርኩህ የሚመራው የዘንጊድ ጦር ሁለቱም ግብጽን ከፋቲሚድ ኸሊፋነት ለመቆጣጠር ተስፋ አድርገው ነበር።ሳላዲን በጦርነቱ የሺርኩህ ከፍተኛ መኮንን ሆኖ አገልግሏል።ውጤቱም በጦር ኃይሎች መካከል የታክቲክ አሰላለፍ ነበር፣ ሆኖም መስቀላውያን ግብፅን ማግኘት አልቻሉም።

በ1160ዎቹ የፋጢሚድ የፖለቲካ ሥርዓት ከበሰበሰ በኋላ የዘንጊድ ገዥ ኑር አድ-ዲን ጄኔራሉ ሺርኩህን በ1169ግብፅን ከቪዚየር ሻዋር ወሰደ። .ይህ የግብፅ እና የሶሪያ አዩቢድ ሱልጣኔት ጀመረ።

የጥቁሮች ወይም የባሪያዎቹ ጦርነት በካይሮ ከነሐሴ 21-23 ቀን 1169 በፋቲሚድ ጦር ጥቁር አፍሪካዊ ክፍሎች እና ሌሎች የፋቲሚድ ደጋፊዎች እና የሱኒ የሶሪያ ጦር ከፋቲሚድ ቪዚየር ሳላዲን ጋር የተደረገ ግጭት ነበር። .የሳላዲን ወደ ዊዚሬትነት መምጣት እና ከፋቲሚድ ኸሊፋ አል-አዲድ ጎን መቆሙ የፋቲሚድ ሊቃውንትን የጦር ሰራዊት ክፍለ ጦር ሰራዊትን ጨምሮ፣ ሳላዲን በዋናነት ከሶሪያ አብረውት በመጡ የኩርድ እና የቱርክ ፈረሰኞች ጦር ላይ ይተማመን ነበር።ለሳላዲን ያደላ የመካከለኛው ዘመን ምንጮች እንደሚሉት ይህ ግጭት በቤተ መንግሥቱ ሜጆዶሞ ሙዕተሚን አል-ኪላፋ ከመስቀል ጦሮች ጋር ስምምነት ለማድረግ እና የሳላዲንን ሃይል ለማስወገድ ሲል በጋራ ለማጥቃት ሙከራ አድርጓል። .ሳላዲን ይህንን ሴራ አውቆ ሙእተሚን በኦገስት 20 ቀን ተገደለ።የዘመናችን የታሪክ ተመራማሪዎች ይህ ዘገባ ሳላዲን በፋቲሚድ ወታደሮች ላይ የወሰደውን እርምጃ ለማስረዳት የተፈለሰፈ ሊሆን ይችላል ብለው በመጠራጠር የዚህን ዘገባ ትክክለኛነት ጠይቀዋል።ይህ ክስተት የፋቲሚድ ጦር የጥቁር አፍሪካውያን ወታደሮች አመጽ የቀሰቀሰ ሲሆን ቁጥራቸው ወደ 50,000 የሚጠጉ የአርመን ወታደሮች እና የካይሮ ህዝብ በማግስቱ ተቀላቅለዋል።ግጭቱ ለሁለት ቀናት የዘለቀ ሲሆን የፋቲሚድ ወታደሮች መጀመሪያ ላይ የቪዚየር ቤተ መንግስትን ሲያጠቁ ነገር ግን በፋቲሚድ ታላላቅ ቤተመንግስቶች መካከል ወዳለው ትልቅ አደባባይ ተመለሱ።እዚያም የጥቁር አፍሪካውያን ወታደሮች እና አጋሮቻቸው የበላይነትን የተቀዳጁ መስለው አል-አዲድ በአደባባይ በነሱ ላይ እስኪወጣ እና ሳላዲን ከካይሮ በስተደቡብ ከከተማው ቅጥር ውጭ የሚገኘውን ሰፈሮቻቸውን እንዲቃጠሉ አዘዘ። ወደ ኋላ ቀርቷል ።ከዚያም ጥቁሮች አፍሪካውያን በባቢ ዙዋይላ በር አጠገብ እስከተከበቡ ድረስ በስርዓት አልበኝነት ወደ ደቡብ በማፈግፈግ እጃቸውን ሰጥተው አባይን ወደ ጊዛ እንዲሻገሩ ተፈቀደላቸው።የደህንነት ተስፋዎች ቢኖሩም፣ በሣላዲን ወንድም ቱራን-ሻህ ጥቃት ደርሶባቸዋል እና ሊጠፋቸው ተቃርቧል።

በፋቲሚዶች ስር፣ግብፅ በሰሜን አፍሪካ ከፍተኛ ቦታዎች ላይ፣ ሲሲሊ፣ ሌቫንት (ትራንስጆርዳንን ጨምሮ)፣ የአፍሪካ ቀይ ባህር ዳርቻ፣ ቲሃማ፣ ሄጃዝ፣ የመን፣ እጅግ በጣም ርቆ የሚገኘውን የግዛት ክፍል የሚያካትት የግዛት ማእከል ሆናለች። ሙልታን (በአሁኑ ጊዜ በፓኪስታን )።ግብፅ አደገች፣ እና ፋቲሚዶች በሜዲትራኒያን ባህር እና በህንድ ውቅያኖስ ውስጥ ሰፊ የንግድ መረብ ፈጠሩ።የእነሱ የንግድ እና የዲፕሎማሲ ግንኙነት እስከ ቻይና ድረስ በዘንግ ሥርወ መንግሥት (አር. 960-1279) የተዘረጋ ሲሆን በመጨረሻም የግብፅን ኢኮኖሚ በከፍተኛ የመካከለኛው ዘመን ወሰነ።ፋቲሚድ በእርሻ ላይ ያተኮረው ሀብታቸውን የበለጠ ጨምሯል እና ስርወ መንግስት እና ግብፃውያን በፋቲሚድ አገዛዝ እንዲበብቡ አስችሏቸዋል።የጥሬ ገንዘብ ሰብሎች አጠቃቀም እና የተልባ እግር ንግድ ስርጭት ፋቲሚዶች ከተለያዩ የአለም ክፍሎች ሌሎች እቃዎችን እንዲያስገቡ አስችሏቸዋል።