ነቢዩ ሙሐመድ

የአብዱላህ ኢብኑ አብዱል ሙጦሊብ ኢብኑ ሃሺም እና ባለቤቱ አሚና ልጅ መሐመድ የተወለደው በ570 ዓ.ም በግምት በአረቢያ ልሳነ ምድር በመካ ከተማ ነበር።የተከበረ እና ታዋቂው የቁረይሽ ጎሳ ቅርንጫፍ የሆነው የበኑ ሀሺም ቤተሰብ አባል ነበር።

መሐመድ በልጅነቱ ወላጅ አልባ ነበር።መሐመድ ከመወለዱ ጥቂት ወራት በፊት አባቱ በመዲና አቅራቢያ ወደ ሶሪያ በነጋዴነት ጉዞ ሞተ።መሐመድ የስድስት አመት ልጅ እያለ እናቱን አሚናን ወደ መዲና ስትጎበኝ ምናልባትም የሞተውን የባሏን መቃብር ለመጎብኘት አብሮት ነበር።አሚና ወደ መካ ስትመለስ ወደ መካ በግማሽ መንገድ ላይ በምትገኘው አብዋ በምትባል ምድረ በዳ ላይ ሞተች እና እዚያ ተቀበረች።አሁን መሐመድን በአባታቸው በአብዱል ሙታሊብ ተወሰደ፣ እሱ ራሱ መሐመድ የስምንት ዓመቱን አሟጦ በመሞቱ በአጎቱ አቡ ጣሊብ እንክብካቤ ስር ተወው።

በሃያ አምስት ዓመቱ መሐመድ የ40 ዓመቷ ታዋቂ የቁረይሽ እመቤት ኸዲጃ የነጋዴ ተግባራትን ተንከባካቢ ሆኖ ተቀጠረ።ኸዲጃ ነፍሳ የምትባል ጓደኛዋን ወደ መሐመድ እንድትቀርብና ለማግባት አስብ እንደሆነ እንድትጠይቅ አደራ ብላለች።መሐመድ ሚስት ለመደጎም ገንዘብ ስለሌለው ሲያመነታ ነፍሳ ራሷን ለማሟላት የሚያስችል አቅም ካላት ሴት ጋር ማግባት እንደሚፈልግ ጠየቀች።መሐመድ ከከዲጃህ ጋር ለመገናኘት ተስማምቷል፣ እናም ከዚህ ስብሰባ በኋላ የየራሳቸውን አጎቶቻቸውን አማከሩ።አጎቶቹ በጋብቻው ተስማሙ እና የመሐመድ አጎቶች ለከዲጃህ መደበኛ ጥያቄ ለማቅረብ አብረውት ሄዱ።የኸዲጃ አጎት ጥያቄውን ተቀብሎ ጋብቻው ተፈጸመ።

የታሪክ ምሁር ኢብኑ ኢስሃቅ ባሰባሰበው ትረካ መሰረት መሐመድ በ605 ዓ.ም በካባ ግድግዳ ላይ ጥቁሩን ድንጋይ ስለማስቀመጥ በሚታወቅ ታዋቂ ታሪክ ውስጥ ተሳትፏል።ጥቁሩ ድንጋይ፣ የተቀደሰ ነገር፣ በካእባ ላይ በሚታደስበት ወቅት ተወግዷል።የመካ መሪዎች ጥቁሩን ድንጋይ ወደ ቦታው የሚመልሰው የትኛው ጎሳ እንደሆነ ሊስማሙ አልቻሉም።በበሩ በኩል የሚመጣውን ቀጣዩ ሰው ያንን ውሳኔ እንዲወስን ለመጠየቅ ወሰኑ;ያ ሰው የ35 ዓመቱ መሐመድ ነበር።ይህ ክስተት በገብርኤል ለመጀመሪያ ጊዜ ከመገለጡ ከአምስት ዓመታት በፊት ነው።ጨርቅ ጠይቆ የጥቁር ድንጋይን መሃል ላይ አስቀመጠው።የጎሳ መሪዎች የጨርቁን ማዕዘኖች ያዙ እና አንድ ላይ ጥቁሩን ድንጋይ ወደ ትክክለኛው ቦታ ያዙት ፣ ከዚያም መሐመድ ድንጋዩን አስቀመጡ ፣ የሁሉንም ክብር አሟልተዋል።

እንደ ሙስሊም እምነት፣ መሐመድ በ40 ዓመቱ በመካ አቅራቢያ በሚገኘው በጀባል አል-ኑር ተራራ ላይ ሂራ በሚባል ዋሻ ውስጥ በማፈግፈግ ላይ እያለ በመልአኩ ገብርኤል ይጎበኘዋል።መልአኩም የመጀመሪያዎቹን የቁርኣን አንቀጾች አነበበለት እና የአላህ ነቢይ መሆኑን ነገረው።በኋላ፣ መሐመድ ህዝቡን ወደ አንድ አምላክ አምልኮ እንዲጠራ ተነግሮታል፣ ነገር ግን በጠላትነት ምላሽ ሰጡ እና እሱን እና ተከታዮቹን ማሳደድ ጀመሩ።

በሙስሊም ወግ መሰረት የመሐመድ ሚስት ኸዲጃ ነብይ መሆኑን በማመን የመጀመሪያዋ ነች።እሷን ተከትላ የአስር አመት ልጅ የሆነው የመሐመድ የአጎት ልጅ አሊ ኢብን አቢ ጣሊብ የቅርብ ጓደኛው አቡ በክር እና የማደጎ ልጅ ዘይድ ነበር።በ613 አካባቢ መሐመድ ለሕዝብ መስበክ ጀመረ (ቁርአን 26፡214)።ጥቂቶች የእሱ ተከታዮች ቢሆኑም አብዛኛው የመካ ሰዎች ችላ ብለው ይሳለቁበት ነበር።ቀደምት እስልምናን የተቀበሉ ሦስት ዋና ዋና ቡድኖች ነበሩ: ታናሽ ወንድሞች እና የታላላቅ ነጋዴዎች ልጆች;በጎሣቸው ውስጥ ከመጀመሪያው ደረጃ የወደቁ ወይም ሊያገኙት ያልቻሉ ሰዎች;እና ደካማ, በአብዛኛው ያልተጠበቁ የውጭ ዜጎች.

ተከታዮቹ እየበዙ ሲሄዱ መሐመድ ለከተማይቱ ጎሳዎችና ገዥዎች ስጋት ሆነ፣ ሀብታቸው መሐመድ ሊገለብጠው የዛተው የመካ ሃይማኖታዊ ሕይወት ዋና ማዕከል በሆነው በካአባ ላይ ነው።በመሐመድ እና በተከታዮቹ ላይ የደረሰውን ስደት እና እንግልት በትውፊት ዘግቧል።የታዋቂው የመካ መሪ አቡ ጀህል ባሪያ ሱመያህ ቢንት ኻያት የእስልምና የመጀመሪያ ሰማዕት በመባል ይታወቃሉ።እምነቷን አልሰጥም ስትል ጌታዋ በጦር ተገደለ።ሌላው የሙስሊም ባሪያ ቢላል በኡመያህ ኢብኑ ኻላፍ አሰቃይቶት ነበርና ሀይለኛ ድንጋይ ደረቱ ላይ በማስቀመጥ ሀይሉን እንዲቀበል አስገድዶታል።

እ.ኤ.አ. በ615 አንዳንድ የመሐመድ ተከታዮች ወደ ኢትዮጵያ የአክሱም መንግሥት ተሰደዱ እና በክርስቲያኑ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት አሽሐማ ኢብን አብጀር ጥበቃ ሥር ትንሽ ቅኝ ግዛት መሠረቱ።ኢብኑ ሰዐድ ሁለት የተለያዩ ስደትን ጠቅሰዋል።እሳቸው እንዳሉት አብዛኛው ሙስሊሞች ወደ መካ የተመለሱት ከሂጅራ በፊት ሲሆን ሁለተኛው ቡድን ደግሞ ወደ መዲና ተቀላቅሏቸዋል።ኢብኑ ሂሻም እና ታባሪ ግን ስለ አንድ ጊዜ ወደ ኢትዮጵያ ስደት ብቻ ይናገራሉ።እነዚህ ዘገባዎች መሐመድ በርካታ ተከታዮቹ በአቢሲኒያ ካሉት ክርስቲያኖች መካከል መጠጊያ እንዲፈልጉ በመምከሩ የመካ ስደት ትልቅ ሚና እንደነበረው ይስማማሉ።

በእስልምና ባህል የሀዘን አመት የመሐመድ ሚስት ኸዲጃ እና አጎታቸውና ጠባቂው አቡጣሊብ ያረፉበት የሂጅሪ አመት ነው።ዓመቱ በግምት ከ619 ዓ.ም. ወይም ከመሐመድ የመጀመሪያ መገለጥ በኋላ ባለው አሥረኛው ዓመት ጋር ይገጣጠማል።

እስላማዊ ትውፊት እንደሚለው በ620 መሐመድ ኢስራ እና ሚእራጅን እንዳጋጠመው፣ ከመልአኩ ገብርኤል ጋር የተደረገ ተአምራዊ የሌሊት ጉዞ ነው።በጉዞው ጅማሬ ላይ ኢስራእ ከመካ በክንፍ በተሰቀለው ፈትል ወደ “እሩቅ መስጊድ” እንደተጓዘ ይነገራል።በኋላ፣ በሚእራጅ ጊዜ፣ መሐመድ ገነትን እና ገሃነምን ጎብኝቷል፣ እናም ቀደምት ነቢያትን እንደ አብርሃም፣ ሙሴ እና ኢየሱስ ተናግሯል።የመሐመድ የመጀመሪያ የህይወት ታሪክ ደራሲ ኢብኑ ኢስሃቅ ክስተቱን እንደ መንፈሳዊ ልምምድ አቅርቧል;በኋላም እንደ አል-ታባሪ እና ኢብኑ ከሲር ያሉ የታሪክ ምሁራን እንደ አካላዊ ጉዞ አቅርበውታል።አንዳንድ የምዕራባውያን ሊቃውንት የኢስራ እና ሚእራጅ ጉዞ ሰማያትን ተሻግሮ ከመካ ከተቀደሰው አጥር ተነስቶ ወደ ሰለስቲያል አል-በይቱ አል-ማሙር (የሰማያዊ የካዕባ ምሳሌ) እንደተጓዘ ያምናሉ።በኋላ ያሉ ወጎች የመሐመድን ጉዞ ከመካ ወደ እየሩሳሌም ያመለክታሉ።

እ.ኤ.አ. እስልምና.ከመሐመድ ጋር ከመካ የተሰደዱት ሙሃጂሩን በመባል ይታወቃሉ።ይህ “ሄጊራ” ወይም “ስደት” እና የእስልምና ካላንደር መጀመሩን ያመለክታል።

መሐመድ ወደ መዲና ከተሰደደ በኋላ የመካ ተሳፋሪዎችን ለመያዝ ከፍተኛ ፍላጎት ነበረው ፣ ይህም ለወገኖቹ ሙሃጅሩን መክፈያ አድርጎ በማየት ነበር።ከጦርነቱ ጥቂት ቀናት ቀደም ብሎ አንድ የመካ ተሳፋሪ በአቡ ሱፍያን ኢብኑ ሀርብ የሚመራ ከሌዋውያን መመለሱን ሲያውቅ መሐመድ ጥቂት ዘማቾችን ሰበሰበ።ከሦስት ለበለጠ ቁጥር አንድ ቢበልጡም ሙስሊሞች ጦርነቱን አሸንፈው ቢያንስ አርባ አምስት መካውያንን ከአሥራ አራት ሙስሊሞች ጋር ገድለዋል።እንዲሁም አቡ ጀህልን ጨምሮ ብዙ የመካ መሪዎችን መግደል ቻሉ።የሙስሊሞች ድል የመሐመድን አቋም አጠንክሮታል;መዲናዎች የወደፊት ጉዞውን በጉጉት ተቀላቅለዋል እና ከመዲና ውጭ ያሉ ነገዶች ከመሐመድ ጋር በግልጽ አጋርተዋል።ጦርነቱ በመሐመድና በጎሣው መካከል የስድስት ዓመታት ጦርነት የጀመረበት ወቅት ነበር።

የኡሁድ ጦርነት የተካሄደው ቅዳሜ መጋቢት 23 ቀን 625 ዓ.ም ከኡሁድ ተራራ በስተሰሜን ባለው ሸለቆ ነበር።በአቡ ሱፍያን ኢብን ሀርብ የሚመሩ የቁረይሺ መካ ሰዎች ወደ መዲና መሐመድ ምሽግ ወደሚገኘው 3,000 ወታደሮችን አዘዙ።ጦርነቱ ሙስሊሞች ጠላታቸውን ማሸነፍ ያልቻሉበት እና ከበድር ጦርነት ከዘጠኝ ወራት በኋላ የተካሄደው የሙስሊም-ቁራይሽ ጦርነት ብቸኛው ጦርነት ነበር።

የትሬንች ጦርነት ከዓረብና ከአይሁድ ጎሣዎች የተውጣጡ የያትሪብ (የአሁኗ መዲና) ሙስሊሞች ለ27 ቀናት የፈጀ መከላከያ ነበር።የኮንፌዴሬሽኑ ሰራዊት ጥንካሬ ወደ 10,000 የሚጠጉ ሰዎች በስድስት መቶ ፈረሶች እና አንዳንድ ግመሎች ሲገመቱ የመዲናን ተከላካዮች 3,000 ነበሩ።በመዲና ከበባ የመካ ሰዎች ሙስሊሙን ማህበረሰብ ለማጥፋት ያለውን ሃይል አደረጉ።ውድቀቱ ከፍተኛ ክብርን መጥፋት አስከትሏል;ከሶሪያ ጋር የነበራቸው የንግድ ልውውጥ ጠፋ።

የሁደይቢያ ውል የመዲና ግዛትን ወክሎ በመሐመድ እና በመካ በቁረይሺ ጎሳ መካከል በጥር 628 የተደረገ ወሳኝ ስምምነት ነበር።ስምምነቱ ከተፈረመ በኋላ የመካ ቁረይሾች መሐመድን እንደ አመጸኛ ወይም ከአመፀኛ እንደሸሸ አልቆጠሩትም። መካበሁለቱ ከተሞች መካከል ያለውን ውጥረት እንዲቀንስ ረድቷል፣ ለ10 ዓመታት ሰላምን አረጋግጧል፣ እናም የመሐመድ ተከታዮች በሚቀጥለው አመት በሰላም እንዲጓዙ ፈቀደ፣ በኋላም የመጀመሪያው ፒልግሪሜጅ በመባል ይታወቃል።

የጎሳ ግድያ ችግር እስኪፈጠር ድረስ የሁደይቢያህ እርቅ ለሁለት አመታት ተፈጻሚ ሆነ።ከዚህ ክስተት በኋላ መሐመድ ሶስት ቅድመ ሁኔታዎችን የያዘ መልእክት ወደ መካ ላከ እና አንዱን እንዲቀበሉ ጠየቀ።እነዚህም፡- ወይ የመካ ሰዎች ከኩዛዓህ ጎሳ መካከል ለተገደሉት የደም ገንዘብ ይከፍላሉ፣ ከበኑ በክር ራሳቸውን ይክዱ ወይም የሑደይቢያን እርቅ ያውጃሉ።የመካ ሰዎች የመጨረሻውን ቅድመ ሁኔታ እንደተቀበሉ መለሱ።መሐመድ 10,000 ሙስሊሞችን አስከትሎ ወደ መካ ዘመቱ።ወደ ከተማዋ በሰላም ይገባል፣ በመጨረሻም ሁሉም ዜጎቿ እስልምናን ተቀበሉ።ነቢዩ ጣዖታትን እና ምስሎችን ከካዕባ አጽድቶ ለእግዚአብሔር ብቻ አምልኮ ወስኖታል።ወረራዉ በመሐመድ ተከታዮች እና በቁረይሽ ጎሳ መካከል የተካሄደው ጦርነት ማብቃት ነበር።

መካን ከወረረ በኋላ መሐመድን የመሐመድን እጥፍ የሚያክል ጦር እያሳደጉ ከነበሩት የሃዋዚን ጎሳዎች ወታደራዊ ዛቻ ፈራ።ባኑ ሀዋዚን የመካውያን የቀድሞ ጠላቶች ነበሩ።በመካውያን ክብር ማሽቆልቆሉ ምክንያት ፀረ-መካን ፖሊሲ የወሰዱ በበኑ ጠቂፍ (የጣኢፍ ከተማ ነዋሪዎች) ጋር ተቀላቅለዋል።መሐመድ የሃዋዚን እና የታቂፍ ጎሳዎችን በሁነይን ጦርነት ድል አድርጓል።

መሐመድ እና ሠራዊቱ በጥቅምት 630 በአቃባ ባሕረ ሰላጤ አቅራቢያ ወደምትገኘው ወደ ታቡክ ዘመቱ። ትልቁ እና የመጨረሻው ወታደራዊ ጉዞው ነበር።ታቡክ ከደረሱ በኋላ እዚያ ከሰፈሩ በኋላ የመሐመድ ጦር የባይዛንታይን ወረራ ለመጋፈጥ ተዘጋጀ።መሐመድ በታቡክ ሀያ ቀናትን አሳልፏል፣ አካባቢውን እየቃኘ፣ ከአካባቢው አለቆች ጋር ህብረት አድርጓል።የባይዛንታይን ጦር ምልክት ሳይታይበት ወደ መዲና ለመመለስ ወሰነ።መሐመድ በታቡክ የባይዛንታይን ጦር ባያጋጥመውም፣ እንደ ኦክስፎርድ ኢንሳይክሎፔዲያ ኦቭ ዘ እስላማዊ ዓለም፣ “ይህ የኃይል ትርዒት ​​ከመካ ወደ ሶሪያ የሚወስደውን የካራቫን መንገድ ሰሜናዊ ክፍል ለመቆጣጠር ባይዛንታይን ለመቆጣጠር ያለውን ፍላጎት አሳይቷል።

መሐመድ ከረዥም ህመም በኋላ ሰኞ ሰኔ 8 ቀን 632 በመዲና በ62 ወይም 63 አመታቸው በባለቤቱ አኢሻ ቤት ሞቱ።የሙስሊሙ ማህበረሰብ አማቹን እና የቅርብ አጋሩን አቡበክርን ከሊፋ ወይም ተተኪ ይመርጣል።