ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਮਾਂਰੇਖਾ

ਅੰਤਿਕਾ

ਫੁਟਨੋਟ

ਹਵਾਲੇ


ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
History of Thailand ©HistoryMaps

1500 BCE - 2024

ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ



ਤਾਈ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਿਆ।ਸਿਆਮ ਸ਼ਬਦ ਪਾਲੀ ਜਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਿਆਮ ਜਾਂ ਸੋਮ ရာမည ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਅਹੋਮ ਦੇ ਸਮਾਨ ਮੂਲ।Xianluo ਅਯੁਥਯਾ ਕਿੰਗਡਮ ਦਾ ਚੀਨੀ ਨਾਮ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੁਫਨ ਬੁਰੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੁਫਨਫੁਮ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਜ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਲੋਪ ਬੁਰੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਲਾਵੋ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵਿਲੀਨ ਹੋਇਆ।ਥਾਈ ਲਈ, ਨਾਮ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮੁਏਂਗ ਥਾਈ ਹੈ।[1]ਪੱਛਮੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਆਮ ਵਜੋਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ।ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਬੋਰੋਮਾਤਰੈਲੋਕਨਾਤ ਨੇ 1455 ਵਿਚ ਮਲੈਕਾ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਮਲਕਾ ਸਲਤਨਤ ਲਈ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਭੇਜੀ ਸੀ। 1511 ਵਿਚ ਮਲਕਾ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਵਿਚ ਇਕ ਕੂਟਨੀਤਕ ਮਿਸ਼ਨ ਭੇਜਿਆ ਸੀ।ਇੱਕ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, 15 ਅਗਸਤ 1612 ਨੂੰ, ਦ ਗਲੋਬ, ਇੱਕ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਵਪਾਰੀ, ਕਿੰਗ ਜੇਮਸ I ਦਾ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲੈ ਕੇ, "ਸਿਆਮ ਦੀ ਸੜਕ" ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ।[2] "19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਸਿਆਮ ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਾਮਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨਾਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਅਤੇ ਸਟਾਈਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ।"[3]ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੋਨ, ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਮਲੇਈ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਾ ਦੇ ਮਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ: ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ, ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜ, ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦਾ ਰਾਜ, ਲੈਨ ਨਾ, ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ।ਇਹ ਰਾਜ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਖਮੇਰ, ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਸਨ।19ਵੀਂ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਇਲਾਕਾ ਹੋਵੇਗਾ।1932 ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਗਭਗ ਸਥਾਈ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸੱਠ ਸਾਲ ਸਹਿਣ ਕੀਤੇ।
1100 BCE Jan 1

ਤਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੂਲ

Yangtze River, China
ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਭਾਸ਼ਾਈ ਖੋਜ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਾਈ ਲੋਕ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਹੈ ਕਿ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਲੋਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਲੌਰੇਂਟ ਸਾਗਾਰਟ (2004) ਨੇ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਲੋਕ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਮੂਲ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਤਨ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਜਾਂ ਇਸਦੀ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਸਨ।[19] ਮਲਾਇਓ-ਪੋਲੀਨੇਸ਼ੀਅਨ ਸਮੂਹ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ, ਆਧੁਨਿਕ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਚੀਨ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਲ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਚੀਨ-ਤਿੱਬਤੀ ਅਤੇ ਹਮੋਂਗ-ਮੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਹੋਰ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ।[20] ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਬੂਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਕੁਝ ਆਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਰੋਜਰ ਬਲੈਂਚ (2008) ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ, ਚਿਹਰਾ ਟੈਟੂ ਬਣਾਉਣਾ, ਦੰਦ ਕਾਲਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੱਪ ਕਲਟ ਤਾਈਵਾਨੀ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਦੇ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਂਝੇ ਹਨ।[21]ਜੇਮਜ਼ ਆਰ. ਚੈਂਬਰਲੇਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਹੈ ਕਿ ਤਾਈ-ਕਦਾਈ (ਕ੍ਰਾ-ਦਾਈ) ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗਠਨ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਯਾਂਗਸੀ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇਚੂ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਝੋਊ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਸੀ। .8ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਕ੍ਰਾ ਅਤੇ ਹਲਾਈ (ਰੀ/ਲੀ) ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਯੂਏ (ਬੀ-ਤਾਈ ਲੋਕ) 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਜ਼ੇਜਿਆਂਗ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਬੀ.ਸੀ.ਈ., ਯੂ ਦਾ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਵੂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।ਚੈਂਬਰਲੇਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੂ ਦੇ ਲੋਕ (ਬੀ-ਤਾਈ) ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਗੁਆਂਗਸੀ, ਗੁਈਜ਼ੋ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਯੂ ਨੂੰ 333 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਚੂ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਉੱਥੇ ਯੂ (ਬੀ-ਤਾਈ) ਨੇ ਲੁਓ ਯੂ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲਿੰਗਾਨ ਅਤੇ ਅੰਨਾਮ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਸੀਪ ਸੋਂਗ ਚਾਉ ਤਾਈ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ-ਦੱਖਣੀ-ਪੱਛਮੀ ਤਾਈ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੀ ਓਊ ਬਣ ਗਿਆ। ਉੱਤਰੀ ਤਾਈ।[22]
68 - 1238
ਥਾਈ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਗਠਨornament
ਫਨਨ
ਫਨਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ। ©HistoryMaps
68 Jan 1 00:01 - 550

ਫਨਨ

Mekong-delta, Vietnam
ਇੰਡੋਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਸਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਫੂਨਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਜੋ ਮੇਕਾਂਗ ਡੈਲਟਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।[4] ਚੀਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫੂਨਾਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5] ਹਾਲਾਂਕਿ ਚੀਨੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਫੂਨਾਨ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਏਕਤਾ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦੇ ਸਨ।[6] ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਤੋਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ,ਚੀਨੀ , ਅਤੇਭਾਰਤੀ ਵਸਤੂਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਦੱਖਣੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਓਕ ਈਓ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫੂਨਾਨ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਪਾਰਕ ਰਾਜ ਰਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।[7] ਦੱਖਣੀ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਅੰਗਕੋਰ ਬੋਰੇਈ ਵਿਖੇ ਖੁਦਾਈ ਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੰਦੋਬਸਤ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਕਿਉਂਕਿ Óc Eo ਨੂੰ ਨਹਿਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਤੱਟ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਅਤੇ ਅੰਗਕੋਰ ਬੋਰੇਈ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਫੂਨਾਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।ਫੂਨਾਨ ਚੀਨੀ ਕਾਰਟੋਗ੍ਰਾਫਰਾਂ, ਭੂਗੋਲਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਸੀ—ਜਾਂ, ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਢਿੱਲਾ ਨੈੱਟਵਰਕ (ਮੰਡਾਲਾ) [8] — ਮੇਕਾਂਗ ਡੈਲਟਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਮੇਕੋਂਗ ਡੈਲਟਾ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ ਛੇਵੀਂ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਸਦੀ ਈ.ਇਹ ਨਾਮ ਰਾਜ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚੀਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਰਣਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਚੀਨੀ ਡਿਪਲੋਮੈਟਾਂ, ਕਾਂਗ ਤਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ੂ ਯਿੰਗ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਨ, ਜੋ ਪੂਰਬੀ ਵੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ 3ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਫੁਨਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। .[9]ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਵਾਂਗ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਨਸਲੀ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਸੁਭਾਅ ਮਾਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਫਨਾਨੀਜ਼ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮੋਨ- ਖਮੇਰ ਸਨ, ਜਾਂ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਸਨ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਨਸਲੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਬੂਤ ਅਢੁੱਕਵੇਂ ਹਨ।ਮਾਈਕਲ ਵਿੱਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ, ਭਾਵੇਂ ਫੂਨਾਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਸਬੂਤ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਬਾਦੀ ਖਮੇਰ ਸੀ।[10]
ਦਵਾਰਵਤੀ (ਸੋਮ) ਰਾਜ
ਥਾਈਲੈਂਡ, ਕੂ ਬੁਆ, (ਦਵਾਰਵਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ), 650-700 ਈ.ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਤਿੰਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰ (ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ) ਇੱਕ 5-ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਲੂਟ, ਝਾਂਜਰ, ਇੱਕ ਟਿਊਬ ਜ਼ੀਥਰ ਜਾਂ ਬਾਰ ਜ਼ੀਥਰ ਲੌਕੀ ਰੈਜ਼ੋਨੇਟਰ ਨਾਲ ਵਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
600 Jan 1 - 1000

ਦਵਾਰਵਤੀ (ਸੋਮ) ਰਾਜ

Nakhon Pathom, Thailand
ਦਵਾਰਵਤੀ (ਜੋ ਹੁਣ ਥਾਈਲੈਂਡ ਹੈ) ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਬਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ।ਮੱਧ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਨੀਂਹ 6ਵੀਂ ਅਤੇ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੱਧ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਮੋਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਥਰਵਾਦਾ ਬੋਧੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਥਰਵਾਦਿਨ ਬੋਧੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਿਆਨ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਭਿਕਸ਼ੂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ (ਨਾ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ)।ਮਹਾਯਾਨ ਬੋਧੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਬੋਧੀਸਤਵਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਥਰਵਾਡਨ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਬੁੱਧ ਗੌਤਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਮੋਨ ਬੋਧੀ ਰਾਜ ਜੋ ਹੁਣ ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਾਵਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਦਵਾਰਾਵਤੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਦੋ ਮੰਡਲਾਂ, ਲਾਵੋ (ਆਧੁਨਿਕ ਲੋਪਬੁਰੀ) ਅਤੇ ਸੁਵਰਨਭੂਮੀ (ਆਧੁਨਿਕ ਸੁਫਨ ਬੁਰੀ) ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਏ।ਹੁਣ ਕੇਂਦਰੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਨਦੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੋਨ ਦਵਾਰਵਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਘਰ ਸੀ, ਜੋ ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ।[11] ਸੈਮੂਅਲ ਬੀਲ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ "ਦੁਓਲੁਓਬੋਡੀ" ਵਜੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਕੋਏਡਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੁਦਾਈ ਵਿੱਚ ਨਖੋਨ ਪਾਥੋਮ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੂੰ ਦਰਾਵਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ।ਦਰਾਵਤੀ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਖੁਰਦ-ਬੁਰਦ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਯੂ ਥੋਂਗ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਸੁਫਾਨ ਬੁਰੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ।ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਨਖੋਨ ਪਾਥੋਮ, ਫੋਂਗ ਟੁਕ, ਸੀ ਥੇਪ, ਖੁ ਬੁਆ ਅਤੇ ਸੀ ਮਹੋਸੋਤ, ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ।[12] ਦਵਾਰਵਤੀ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸੋਮ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜੋ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤੀ ਪੱਲਵ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪੱਲਵ ਵਰਣਮਾਲਾ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਨ।ਮੰਡਾਲਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਮੂਨੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਰਾਵਤੀ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਸੀ ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਦਰਾਵਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਇਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾ ਇਸਥਮਸ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਈ।ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸ਼ਕਤੀ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਲਾਵੋ- ਖਮੇਰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਏ।ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਦਵਾਰਾਵਤੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਦੋ ਮੰਡਲਾਂ, ਲਾਵੋ (ਆਧੁਨਿਕ ਲੋਪਬੁਰੀ) ਅਤੇ ਸੁਵਰਨਭੂਮੀ (ਆਧੁਨਿਕ ਸੁਫਨ ਬੁਰੀ) ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਏ।
ਹਰਿਪੂਜਯ ਰਾਜ
12ਵੀਂ-13ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਬੁੱਧ ਸ਼ਾਕਿਆਮੁਨੀ ਦੀ ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਮੂਰਤੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
629 Jan 1 - 1292

ਹਰਿਪੂਜਯ ਰਾਜ

Lamphun, Thailand
ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ [13] ਇੱਕ ਮੋਨ ਰਾਜ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਉੱਤਰੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 7ਵੀਂ ਜਾਂ 8ਵੀਂ ਤੋਂ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।ਉਸ ਸਮੇਂ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੋ ਹੁਣ ਕੇਂਦਰੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਹੈ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੋਨ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਜੋ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਵਾਰਵਤੀ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲੰਫੂਨ ਵਿਖੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਰੀਪੁੰਜਯ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[14] ਇਤਹਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਖਮੇਰ ਨੇ ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਘੇਰ ਲਿਆ।ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਤਹਾਸ ਅਸਲ ਜਾਂ ਮਹਾਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਦਵਾਰਵਤੀ ਮੋਨ ਰਾਜ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਖਮੇਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋਏ ਸਨ।13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਯੁੱਧਾਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ।ਫਿਰ ਵੀ, ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਨੂੰ 1292 ਵਿੱਚ ਤਾਈ ਯੁਆਨ ਰਾਜੇ ਮੰਗਰਾਈ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲੈਨ ਨਾ ("ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਰਾਈਸ ਫੀਲਡ") ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਮੰਗਰਾਈ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਯੋਜਨਾ ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਵਿੱਚ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਸੂਸੀ ਮਿਸ਼ਨ 'ਤੇ ਆਈ ਫਾ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ।ਆਈ ਫਾ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਹਰੀਪੁੰਜਯ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮੰਗਰਾਈ ਲਈ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ।[15]
ਡਿੱਗਿਆ ਰਾਜ
ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਟ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਕਿਰਾਏਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਬਣਾ ਲੈਣਗੇ ਅਤੇ ਅੰਗਕੋਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵਿਰੋਧੀ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ©Michael Gunther
648 Jan 1 - 1388

ਡਿੱਗਿਆ ਰਾਜ

Lopburi, Thailand
ਉੱਤਰੀ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਾਵੋ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਫਰਾਇਆ ਕਲਾਵਰਨਾਦੀਸ਼ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ 648 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਤਕਾਸੀਲਾ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ।[16] ਥਾਈ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤਕਾਸੀਲਾ ਤੋਂ ਫਰਾਇਆ ਕਾਕਾਬਤਰ (ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਟਾਕ ਜਾਂ ਨਖੋਨ ਚਾਈ ਸੀ ਸੀ) [17] ਨੇ 638 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ, ਚੂਲਾ ਸਕਾਰਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਯੁੱਗ ਸੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਬਰਮੀ।ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਫਰਾਇਆ ਕਲਾਵਰਨਾਦੀਸ਼ਰਾਜ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਰਾਜਾ ਕਲਾਵਰਨਾਦੀਸ਼ਰਾਜ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਵਜੋਂ "ਲਾਵੋ" ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਨਾਮ "ਲਾਵਾਪੁਰਾ", ਭਾਵ "ਲਾਵਾ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ਹਿਰ ਲਵਾਪੁਰੀ (ਮੌਜੂਦਾ ਲਾਹੌਰ) ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ।[18] 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਲਾਵੋ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਫੈਲਿਆ।ਲਾਵੋ ਰਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਰਿਕਾਰਡ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।ਲਾਵੋ ਬਾਰੇ ਜੋ ਕੁਝ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਤੋਂ ਹੈ।ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਦਵਾਰਾਵਤੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਦੋ ਮੰਡਲਾਂ, ਲਾਵੋ (ਆਧੁਨਿਕ ਲੋਪਬੁਰੀ) ਅਤੇ ਸੁਵਰਨਭੂਮੀ (ਆਧੁਨਿਕ ਸੁਫਨ ਬੁਰੀ) ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਏ।ਉੱਤਰੀ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 903 ਵਿੱਚ, ਤੰਬਰਾਲਿੰਗਾ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਾਵੋ ਨੂੰ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਲੇਈ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਲਾਵੋ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ।ਮਲੇਈ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਖਮੇਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਅੰਗਕੋਰੀਅਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਖੂਨ-ਖਰਾਬੇ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ ਸੀ।ਜੋੜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਖਮੇਰ ਸਿੰਘਾਸਣ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੂਰਿਆਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਾਵੋ ਨੂੰ ਖਮੇਰ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ ਗਿਆ।ਸੂਰਿਆਵਰਮਨ I ਨੇ ਖੋਰਾਟ ਪਠਾਰ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਇਸਾਨ") ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।ਸੂਰਿਆਵਰਮਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੋਈ ਮਰਦ ਵਾਰਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਾਵੋ ਆਜ਼ਾਦ ਸੀ।ਲਾਵੋ ਦੇ ਰਾਜਾ ਨਾਰਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲਾਵੋ ਖੂਨੀ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੂਰਿਆਵਰਮਨ II ਦੇ ਅਧੀਨ ਖਮੇਰ ਨੇ ਲਾਵੋ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਲਾਵੋ ਦੇ ਰਾਜਾ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ।ਦੁਹਰਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਬੰਦ ਖਮੇਰ ਦਬਦਬਾ ਆਖਰਕਾਰ ਖਮੇਰਾਈਜ਼ਡ ਲਾਵੋ।ਲਾਵੋ ਨੂੰ ਥਰਵਾਦੀਨ ਮੋਨ ਦਵਾਰਵਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂ ਖਮੇਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਲਾਵੋ ਖਮੇਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਉੱਦਮੀ ਬਣ ਗਿਆ।ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਟ ਵਿਖੇ ਬਸ-ਰਾਹਤ ਇੱਕ ਲਾਵੋ ਫੌਜ ਨੂੰ ਅੰਗਕੋਰ ਦੇ ਅਧੀਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਨੋਟ ਇਹ ਹੈ ਕਿ "ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਤਾਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਲਾਵੋ ਫੌਜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਤਾਏ ਦੀ ਆਮਦ
ਖੁਨ ਬੋਰੋਮ ਦੀ ਦੰਤਕਥਾ। ©HistoryMaps
700 Jan 1 - 1100

ਤਾਏ ਦੀ ਆਮਦ

Điện Biên Phủ, Dien Bien, Viet
ਤਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਗੁਆਂਗਸੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਾਈ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਹੈ।ਜ਼ੁਆਂਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਆਂਗਸੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।700 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਤਾਈ ਲੋਕ ਜੋ ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਆਏ ਸਨ, ਖੁਨ ਬੋਰੋਮ ਦੀ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ Điện Biên Phủ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ।ਪ੍ਰੋਟੋ-ਦੱਖਣੀ-ਪੱਛਮੀ ਤਾਈ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਲੋਨਵਰਡਸ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਪਿਟਾਯਾਵਤ ਪਿਟਯਾਪੋਰਨ (2014) ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਪਰਵਾਸ ਅੱਠਵੀਂ-10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।[23] ਤਾਈ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਕਬੀਲੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਸ਼ਾਇਦ ਚੀਨੀ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਦਮਨ ਦੇ ਕਾਰਨ।ਸਿਮਹਾਨਵਤੀ ਦੀ ਕਥਾ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਮਹਾਨਾਵਤੀ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਤਾਈ ਮੁਖੀ ਨੇ ਮੂਲ ਵਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 800 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਤਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਥਰਵਾਦੀਨ ਬੋਧੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਇਆ।ਹਰੀਪੁੰਚਾਈ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ ਦੇ ਤਾਈਸ ਨੇ ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ।ਵਾਟ ਫਰਾਤਟ ਦੋਈ ਟੋਂਗ, 850 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਤਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।900 ਦੇ ਆਸਪਾਸ, ਚਿਆਂਗ ਸੈਨ ਅਤੇ ਹਰੀਪੁੰਚਯਾ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ।ਮੋਨ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਰਾਜਾ ਭੱਜ ਗਿਆ।937 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਿੰਸ ਪ੍ਰੋਮ ਦ ਗ੍ਰੇਟ ਨੇ ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ ਨੂੰ ਮੋਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਰੀਪੁੰਚਯਾ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ।1100 ਈਸਵੀ ਤੱਕ, ਤਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਨਦੀ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਨਾਨ, ਫਰੇ, ਸੋਂਗਕਵੇ, ਸਾਵਨਖਲੋਕ ਅਤੇ ਚੱਕਾਂਗਰਾਓ ਵਿਖੇ ਪੋ ਖੁਨਸ (ਸ਼ਾਸਕ ਪਿਤਾ) ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੱਖਣੀ ਤਾਈ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਵੋ ਰਾਜ ਦੇ ਖਮੇਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਏ।
ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ
ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸੂਰਿਆਵਰਮਨ II ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਟ ਦੀ ਇਮਾਰਤ। ©Anonymous
802 Jan 1 - 1431

ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ

Southeast Asia
ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ - ਬੋਧੀ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਉੱਤਰੀ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੌਲਿਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ।ਇਸਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੰਬੂਜਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਚੇਨਲਾ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ 802 ਤੋਂ 1431 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ [24] ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਤੱਕ ਉੱਤਰ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ।[25] ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਸਾਮਰਾਜ ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[26]ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ 802 ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਖਮੇਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਜੈਵਰਮਨ II ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਫਨੋਮ ਕੁਲੇਨ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰਵਰਤੀਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ 1431 ਵਿੱਚ ਅੰਗਕੋਰ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਨਾਲ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[27] ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸੋਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਜ਼ ਮਾਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਦੀ ਮਿਆਦ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਹਾਈਡ੍ਰੌਲਿਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਸੀ।ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਸੀ।[28]
1238 - 1767
ਸੁਖੋਥਾਈ ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜornament
ਸੁਖੋਥੈ ਰਾਜ
ਸਿਆਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜ (1238 - 1438) ਥਾਈ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਸੀ - ਥਾਈ ਕਲਾ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ। ©Anonymous
1238 Jan 1 00:01 - 1438

ਸੁਖੋਥੈ ਰਾਜ

Sukhothai, Thailand
ਥਾਈ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਏ।ਸੁਖੋਥਾਈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲਾਵੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਸੀ — ਖੁਦ ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ — ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਨੇਤਾ ਫੋ ਖੁਨ ਬੈਂਗ ਕਲਾਂਗ ਹਾਓ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਬੈਂਗ ਕਲਾਂਗ ਹਾਓ ਨੇ ਸੀ ਇੰਥਰਾਥਿਤ ਦਾ ਰਾਜਕੀ ਨਾਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਫਰਾ ਰੁਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।ਰਾਮ ਖਾਮਹੇਂਗ ਮਹਾਨ (1279-1298) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਥੇਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਥਾਈ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਰਾਮ ਖਾਮਹੇਂਗ ਨੇ ਯੁਆਨ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਰਾਜ ਨੇ ਸੰਗਖਲੋਕ ਵੇਅਰ ਵਰਗੇ ਵਸਰਾਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ।ਰਾਮ ਖਮਹੇਂਗ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ।1349 ਵਿੱਚ, ਲੀ ਥਾਈ (ਮਹਾ ਥੰਮਰਾਚਾ I) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸੁਖੋਥਾਈ ਉੱਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ, ਇੱਕ ਗੁਆਂਢੀ ਥਾਈ ਰਾਜ, ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਹ ਬੋਰੋਮਾਪਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1438 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅਯੁਥਯਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜ ਰਿਹਾ।ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।ਸੁਖੋਥਾਈ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਵਿੱਚ "ਪਹਿਲਾ ਥਾਈ ਰਾਜ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਹਿਮਤੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੈ ਕਿ ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਰਾਜ
ਮੰਗਰਾਈ ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ ਦਾ 25ਵਾਂ ਰਾਜਾ ਸੀ। ©Wattanai Techasuwanna
1292 Jan 1 - 1775 Jan 15

ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਰਾਜ

Chiang Rai, Thailand
ਮੰਗਰਾਈ, ਲਵਾਚੱਕਰਾਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ (ਆਧੁਨਿਕ ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ) ਦਾ 25ਵਾਂ ਰਾਜਾ, ਜਿਸਦੀ ਮਾਂ ਸਿਪਸੋਂਗਪੰਨਾ ("ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਕੌਮਾਂ") ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ, ਨੇ ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ ਦੇ ਮੁਏਂਗਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜ ਜਾਂ ਮੰਡਲਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕੀਤਾ। ਗੁਆਂਢੀ ਫਯਾਓ ਕਿੰਗਡਮ।1262 ਵਿੱਚ, ਮੰਗਰਾਈ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਚਿਆਂਗ ਰਾਏ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ - ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ।ਮੰਗਰਾਈ ਨੇ ਫਿਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1281 ਵਿੱਚ ਹਰੀਪੁੰਚਾਈ (ਆਧੁਨਿਕ ਲੈਮਫੂਨ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ) ਦੇ ਮੋਨ ਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੰਗਰਾਈ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ।ਭਾਰੀ ਹੜ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਲੈਂਫੂਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਉਹ 1286/7 ਵਿੱਚ ਵਿਆਂਗ ਕੁਮ ਕਾਮ ਵਿੱਚ ਵਸਣ ਅਤੇ ਉਸਾਰਨ ਤੱਕ ਵਹਿ ਗਿਆ, 1292 ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸਨੇ 1296 ਵਿੱਚ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇਸਨੂੰ ਲੈਨ ਨਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ।ਉੱਤਰੀ ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਲਾਨ ਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ ਸਨ।ਨਗੋਏਨਯਾਂਗ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਲੈਨ ਨਾ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੜਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲੈਨ ਨਾ ਕਿੰਗਡਮ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1558 ਵਿੱਚ ਟਾਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਲੈਨ ਨਾ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਸੀ।ਬਰਮੀ ਸ਼ਾਸਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ ਪਰ ਫਿਰ ਨਵੇਂ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।1775 ਵਿੱਚ, ਲੈਨ ਨਾ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਬਰਮੀ ਕੰਟਰੋਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1775-76) ਹੋਇਆ।ਬਰਮੀ ਫੋਰਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੈਨ ਨਾ ਉੱਤੇ ਬਰਮੀ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਿਆਮ, ਥੋਨਬੁਰੀ ਕਿੰਗਡਮ ਦੇ ਰਾਜਾ ਤਕਸਿਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, 1776 ਵਿੱਚ ਲੈਨ ਨਾ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਲੈਨ ਨਾ ਉੱਤਰੀ ਚੱਕਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜ ਬਣ ਗਈ।1800 ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਅੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ ਨੇ ਲੈਨ ਨਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਉਭਰ ਰਹੇ ਸਿਆਮੀ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।[29] 1874 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਸਿਆਮ ਰਾਜ ਨੇ ਲੈਨ ਨਾ ਕਿੰਗਡਮ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਮੋਨਥੋਨ ਫਾਈਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ, ਸਿਆਮ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ।[30] ਲੈਨ ਨਾ ਕਿੰਗਡਮ 1899 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਸਿਆਮੀ ਥੀਸਾਫੀਬਨ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਹੋ ਗਿਆ [। 31] 1909 ਤੱਕ, ਲੈਨ ਨਾ ਕਿੰਗਡਮ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਆਮ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ.[32]
ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ
ਰਾਜਾ ਨਰੇਸੁਆਨ 1600 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੱਡੇ ਹੋਏ ਬਾਗੋ, ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਰਾਇਆ ਅਨੁਸਾਚਿਤਰਾਕੋਨ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਵਾਟ ਸੁਵਾਂਦਰਰਾਮ, ਅਯੁਥਯਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਰਕ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1351 Jan 1 - 1767

ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ

Ayutthaya, Thailand
ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ 13ਵੀਂ ਅਤੇ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ (ਲੋਪਬੁਰੀ, ਸੁਫਨਬੁਰੀ, ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ) ਵਿੱਚ ਲੋਅਰ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੰਡਲਾ/ਅਭੇਦ ਤੋਂ ਉਭਰਿਆ।[33] ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਾਜ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੰਘ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਾਸਕ, ਰਾਜਾ ਉਥੋਂਗ (ਆਰ. 1351–1369), ਨੇ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤੇ: ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਅੰਗਕੋਰ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਸੰਕਲਨ, ਹਿੰਦੂ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਥਾਈ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕੋਡ।ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਥਾਈ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ।1511 ਵਿੱਚ ਡਿਊਕ ਅਫੋਂਸੋ ਡੀ ਅਲਬੂਕਰਕੇ ਨੇ ਡੁਆਰਟੇ ਫਰਨਾਂਡੇਜ਼ ਨੂੰ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਤ ਵਜੋਂ ਭੇਜਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ "ਸਿਆਮ ਦਾ ਰਾਜ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੱਛਮ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਸੰਪਰਕ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਆਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੇ ਵਪਾਰਕ ਰਸਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਅਯੁਥਯਾ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ।ਜਾਰਜ ਮਾਡਲਸਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਯੁਥਯਾ 1700 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 10 ਲੱਖ ਸੀ।[34] ਵਪਾਰ ਵਧਿਆ, ਡੱਚ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਰਗਰਮ ਵਿਦੇਸ਼ੀ,ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਮਲਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ।ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਲੂਜ਼ੋਨ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਲੁਜ਼ੋਨ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਦੇ ਯੋਧੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।[35] ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼-ਥਾਈਲੈਂਡ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਸਨ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਕਸਰ ਕਈ ਫਿਲੀਪੀਨੋ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਰਾਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਗੇਲਨ ਮੁਹਿੰਮ ਸੇਬੂ ਰਾਜਾਹਨੇਟ ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਾ, ਰਾਜਾ ਹੁਮਾਬੋਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਈ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੋਟ ਕੀਤਾ।[36] ਜਦੋਂਸਪੈਨਿਸ਼ ਨੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਰਾਹੀਂ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਨੂੰ ਬਸਤੀ ਬਣਾਇਆ, ਤਾਂ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕਨ ਲੋਕ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।ਨਾਰਾਈ (ਆਰ. 1657–1688) ਦਾ ਰਾਜ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਯੂਰਪੀਅਨ, ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ 1686 ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਲੂਈ XIV ਦੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਦੇਰ ਅਯੁਥਯਾ ਪੀਰੀਅਡ ਨੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦੇਖੀ ਪਰਚੀਨੀ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸਿਆਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ "ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, [37] ਇੱਕ ਵਿਕਾਸ ਜੋ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਰਹੇਗਾ।[38] ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਵਾਈ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਯੁਥਯਾ ਕਾਲ ਨੂੰ "ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਦਵਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ" ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[39]ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੇ ਇਸਦੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਰਾਜ ਦੀ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ।18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ, ਬਰਮੀ ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ 1759-1760 ਅਤੇ 1765-1767 ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਅਪ੍ਰੈਲ 1767 ਵਿਚ, 14 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਯੁਥਯਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ 417 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਿਆਮ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਤਨ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਿਆਮ ਅਥਾਰਟੀ ਦੀ ਸੀਟ ਨੂੰ ਥੋਨਬੁਰੀ-ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[40]
ਪਹਿਲੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ
ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਨਾਰੀਸਾਰਾ ਨੁਵਾਦਤਿਵੋਂਗਸ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ (ਕੇਂਦਰ) ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਹਾਥੀ 'ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਮਹਾ ਚੱਕਰਫੱਟ (ਸੱਜੇ) ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਮ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ (ਖੱਬੇ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1547 Oct 1 - 1549 Feb

ਪਹਿਲੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
ਬਰਮੀ -ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1547-1549), ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਵੇਹਤੀ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਯੁੱਧ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਯੁੱਧ ਸੀ ਜੋ ਕਿ 2000 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ।ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।ਇਹ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ ਦੀ ਉਸਦੇ ਜੰਗੀ ਹਾਥੀ ਉੱਤੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ;ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।ਕੈਸਸ ਬੇਲੀ ਨੂੰ ਅਯੁਥਯਾ [41] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਬਰਮੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉੱਪਰੀ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।[42] ਬਰਮੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੁੱਧ ਜਨਵਰੀ 1547 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿਆਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤਾਵੋਏ (ਦਾਵੇਈ) ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ।ਸਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਜਨਰਲ ਸਾਅ ਲਗਨ ਈਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਉੱਪਰਲੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਨੂੰ ਤਵੋਏ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਅਕਤੂਬਰ 1548 ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾ ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਡਿਪਟੀ ਬੇਇਨਨੰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਥ੍ਰੀ ਪਗੋਡਾ ਪਾਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਪਰ ਭਾਰੀ ਕਿਲਾਬੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੀਆਂ।ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਸਿਆਮੀਜ਼ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਬਲ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਦਿੱਤਾ।ਪਰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿਆਮੀ ਰਈਸ (ਵਾਰਸ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਿੰਸ ਰਾਮੇਸੁਆਨ, ਅਤੇ ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਥੰਮਰਾਚਾ) ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਸੀ।
ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਗ
War over the White Elephants ©Anonymous
1563 Jan 1 - 1564

ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਗ

Ayutthaya, Thailand
ਟੰਗੂ ਦੇ ਨਾਲ 1547-49 ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜਾ ਮਹਾ ਚੱਕਰਫਤ ਨੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।1547-49 ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੇਇਨਨੌਂਗ ਦੀਆਂ ਖੇਤਰੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੇ ਚੱਕਰਫਾਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ।ਇਹਨਾਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਗਣਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੋਗ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜੰਗੀ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਲੈ ਲਏ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਲਈ ਚੱਕਰਫਾਟ ਦੁਆਰਾ ਸੱਤ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਅਯੁਥਯਾਨ ਰਾਜੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਗਈ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀਜ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।ਬੇਇਨਨੌਂਗ 1556 ਵਿੱਚ ਨੇੜੇ ਦੇ ਲਾਨ ਨਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਆਮ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਬਰਮੀ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਨੇ ਚੱਕਰਫਾਟ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੇਯਿਨੌੰਗ ਨੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਰਾਜਾ ਚੱਕਰਫਾਟ ਦੇ ਦੋ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਚੱਕਰਫੱਟ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਰਮਾ ਦਾ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਦੂਜਾ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ।ਬੇਇਨਨੰਗ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ।ਉੱਥੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜੰਗੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀਆਂ ਬੈਟਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਕਿਲੇ ਦੁਆਰਾ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਲਈ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ 7 ਫਰਵਰੀ 1564 ਨੂੰ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਬੈਟਰੀਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਲ੍ਹਾ ਤੁਰੰਤ ਡਿੱਗ ਗਿਆ।[43] ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ 60,000 ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਫੋਰਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਬੇਇਨਨੌਂਗ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਭਾਰੀ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ, ਬਰਮੀ ਅਯੁਥਯਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਪਰ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਰਤਾ ਲਈ ਜੰਗ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਸਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਚੱਕਰਫਾਟ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉੱਚ ਕੀਮਤ 'ਤੇ।ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਬੇਇਨਨੌੰਗ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਰਾਮੇਸੁਆਨ (ਚੱਕਰਾਫਾਟ ਦਾ ਪੁੱਤਰ), ਫਰਾਇਆ ਚੱਕਰੀ, ਅਤੇ ਫਰਾਇਆ ਸੁਨਥੋਰਨ ਸੋਂਗਖਰਾਮ ਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾ ਕੇ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਿਆਮੀ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।ਮਹਾਤਮਰਾਜਾ, ਭਾਵੇਂ ਇੱਕ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਸੀ, ਨੂੰ ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਵਜੋਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ।ਅਯੁਥਿਆ ਰਾਜ ਟੰਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਲਦਾਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਤੀਹ ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਬਿੱਲੀਆਂ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।
ਟੂੰਗੂ ਵੈਸਲੇਜ ਤੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ (1584-1593)। ©Peter Dennis
1584 Jan 1 - 1590

ਟੂੰਗੂ ਵੈਸਲੇਜ ਤੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ

Tenasserim, Myanmar (Burma)
1581 ਵਿੱਚ, ਟੰਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬੇਇਨਨੌੰਗ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਨੰਦਾ ਬੇਇਨ ਨੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਾਇਆ।ਨੰਦਾ ਦੇ ਚਾਚਾ ਆਵਾ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਥਾਡੋ ਮਿਨਸੌ ਨੇ ਫਿਰ 1583 ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੰਦਾ ਬੇਇਨ ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੋਮ, ਟਾਂਗੂ, ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ, ਵਿਏਨਟਿਏਨ ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਆਵਾ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿਆਮੀ ਫੌਜ ਮਾਰਤਾਬਨ (ਮੋਟਾਮਾ) ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਚਲੀ ਗਈ, ਅਤੇ 3 ਮਈ 1584 ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।ਨੰਦਾ ਨੇ ਅਯੁਥਿਆ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚਾਰ ਅਸਫਲ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਈਆਂ।ਅੰਤਮ ਮੁਹਿੰਮ 'ਤੇ, ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ 4 ਨਵੰਬਰ 1592 ਨੂੰ 24,000 ਦੀ ਹਮਲਾਵਰ ਫੌਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਸੱਤ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਫੌਜ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਇੱਕ ਕਸਬੇ, ਸੁਫਨ ਬੁਰੀ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਰਾਹ ਲੜਿਆ।[44] ਇੱਥੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਕ੍ਰੋਨਿਕਲ ਅਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਬਰਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 8 ਜਨਵਰੀ 1593 ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਅਤੇ ਨਰੇਸੁਆਨ ਆਪਣੇ ਯੁੱਧ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲੜੇ।ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ, ਮਿਂਗੀ ਸਵਾ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈ।ਸਿਆਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੜਾਈ 18 ਜਨਵਰੀ 1593 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਬਰਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦੋਵਾਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਪਰ ਸਿਆਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਲੜਾਈ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ, ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਇੱਕ ਹੋ ਕੇ ਨਤੀਜਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਅਤੇ ਨਰੇਸੁਆਨ ਵਿਚਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਥੀਆਂ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਉਸ ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਨੂੰ ਨਰੇਸੁਆਨ ਨੇ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ।[45] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈਆਂ, ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਨੰਦਾ ਬੇਇਨ ਦੁਆਰਾ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਆਖਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸੀ।ਨੈਂਡ੍ਰਿਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਨੂੰ ਬਰਮੀਜ਼ ਵਾਸਲਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ।ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਨੂੰ 174 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਰਮੀ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ।
ਨਾਰਾਇ ਦਾ ਰਾਜ
ਨਿਕੋਲਸ ਲਾਰਮੇਸਿਨ ਦੁਆਰਾ 1686 ਵਿੱਚ ਲੂਈ XIV ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਦੂਤਾਵਾਸ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1656 Jan 1 - 1688

ਨਾਰਾਇ ਦਾ ਰਾਜ

Ayutthaya, Thailand
ਰਾਜਾ ਨਾਰਾਈ ਮਹਾਨ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦਾ 27ਵਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ, ਪ੍ਰਸਾਤ ਥੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਰਾਜਾ ਸੀ।ਉਹ 1656 ਤੋਂ 1688 ਤੱਕ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਾਤ ਥੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਾਜਾ ਸੀ।ਅਯੁਥਯਾ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦਾ ਰਾਜ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਸਮੇਤ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਹਾਨ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਨਾਰਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ - ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਸੀ ਕਾਂਸਟੈਂਟਾਈਨ ਫੌਲਕੋਨ - ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਤਾਕਤ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਫੌਲਕੋਨ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਚਾਂਸਲਰ ਬਣ ਗਿਆ।ਫੌਲਕੋਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ ਲੂਈ XIV ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਨੇ ਸਿਆਮੀ ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੱਤਾ।ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਮੈਂਡਰਿਨ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵੱਲ 1688 ਦੀ ਗੜਬੜ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।
1688 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ
ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜਾ ਨਾਰਾਈ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਫ੍ਰੈਂਚ ਚਿੱਤਰਣ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1688 Jan 1

1688 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ

Bangkok, Thailand
1688 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸਿਆਮੀ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ (ਆਧੁਨਿਕ ਥਾਈਲੈਂਡ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਪੱਖੀ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜੇ ਨਾਰਾਈ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ।ਫੇਤਰਾਚਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰਾਈ ਦੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਫੌਜੀ ਸਲਾਹਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਨੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਰਾਈ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ, ਅਤੇ ਨਰਾਈ ਦੇ ਈਸਾਈ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਕਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਰਈ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਸੀ ਕਾਂਸਟੈਂਟੀਨ ਫੌਲਕੋਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਫੇਤਰਾਚਾ ਨੇ ਫਿਰ ਨਾਰਾਈ ਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਤੋਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ।ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ 1688 ਦੀ ਬੈਂਕਾਕ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਆਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਬਿਤਾਏ।ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਿਆਮ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬੰਧ ਤੋੜ ਲਏ।
ਅਯੁਥਿਆ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ
ਮੱਧ ਤੋਂ ਆਖਰੀ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਪਹਿਰਾਵਾ ©Anonymous
1717 Jan 1

ਅਯੁਥਿਆ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ

Cambodia
1714 ਵਿੱਚ, ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਰਾਜਾ ਐਂਗ ਥਾਮ ਜਾਂ ਥੋਮੋ ਰੀਚੀਆ ਨੂੰ ਕੇਵ ਹੁਆ ਦੁਆਰਾ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਨਗੁਏਨ ਲਾਰਡ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਆਂਗ ਥਾਮ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਾ ਥਾਈਸਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀ।ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 1717 ਵਿੱਚ, ਸਿਆਮੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਨੂੰ ਐਂਗ ਥਾਮ ਲਈ ਮੁੜ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਜਲ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਆਮੀ-ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਯੁੱਧ (1717) ਹੋਇਆ।ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਸਿਆਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਆ ਸਰੇ ਥੋਮੀਆ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਬੋਡੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਬੰਟੇਆ ਮੀਸ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਆਮੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਕੰਬੋਡੀਅਨਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ।ਦੂਜੀ ਸਿਆਮੀ ਫੌਜ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਉਡੋਂਗ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਿੱਥੇ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਮਰਥਕ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸਿਆਮ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਬਦਲੀ।ਵੀਅਤਨਾਮ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਗੁਆ ਲਿਆ ਪਰ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਕਈ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ।
ਕੋਨਬੌਂਗ ਨਾਲ ਜੰਗ
ਕੋਨਬੌਂਗ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1759 Dec 1 - 1760 May

ਕੋਨਬੌਂਗ ਨਾਲ ਜੰਗ

Tenasserim, Myanmar (Burma)
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1759-1760) ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨ ਫਲੂ ਲੁਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲਾ ਫੌਜੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ।ਇਸਨੇ ਦੋ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਦੀਆਂ-ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੱਲੇਗਾ।ਬਰਮੀ "ਜਿੱਤ ਦੇ ਕੰਢੇ" ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[46] ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਕੈਸੁਸ ਬੇਲੀ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਉੱਤੇ ਸੀ, [47] ਅਤੇ ਪਤਿਤ ਰੀਸਟੋਰਡ ਹੈਂਥਵਾਡੀ ਕਿੰਗਡਮ ਦੇ ਨਸਲੀ ਮੋਨ ਬਾਗੀਆਂ ਲਈ ਸਿਆਮੀ ਸਮਰਥਨ।[46] ਨਵਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਉੱਪਰਲੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ (ਮੌਜੂਦਾ ਮੋਨ ਰਾਜ) ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨੇ ਮੋਨ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨੇ ਮੋਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਜਾਂ ਬਰਮੀ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀਆਂ ਬਰਮੀ ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[48]ਯੁੱਧ ਦਸੰਬਰ 1759 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 40,000 ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਮਾਰਤਾਬਨ ਤੋਂ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਛੋਟੇ, ਵਧੇਰੇ ਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਰੂਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਬਚਾਅ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿਆਮੀ ਅਹੁਦਿਆਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੀ।ਹਮਲਾਵਰ ਬਲ ਤੱਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਪਤਲੇ ਸਿਆਮੀ ਬਚਾਅ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ, ਸਿਆਮ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੱਕ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਅਯੁਥਯਾ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ।ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ, ਸਿਆਮੀਜ਼ ਆਪਣੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਭੱਜੇ, ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਸਟੈਂਡ ਬਣਾਏ।ਪਰ ਲੜਾਈ-ਕਠੋਰ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਸਿਆਮੀ ਰੱਖਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 11 ਅਪ੍ਰੈਲ 1760 ਨੂੰ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਪਰ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੇ ਸਿਰਫ ਪੰਜ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਬਰਮੀ ਰਾਜਾ ਅਚਾਨਕ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਕਮਾਂਡ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।ਜਨਰਲ ਮਿਨਖੌਂਗ ਨਵਰਾਹਟਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੀਅਰਗਾਰਡ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।[49]ਜੰਗ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਉੱਪਰਲੇ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਟਵੋਏ ਤੱਕ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਮਜ਼ੋਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੱਟ (1762, 1764) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੈਨ ਨਾ (1761-1763) ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ-ਸਮਰਥਿਤ ਨਸਲੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅਯੁੱਧਿਆ ਦਾ ਪਤਨ
ਅਯੁਥਯਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਤਨ ©Anonymous
1765 Aug 23 - 1767 Apr 7

ਅਯੁੱਧਿਆ ਦਾ ਪਤਨ

Ayutthaya, Thailand
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1765-1767), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਯੁਧਿਆ ਦੇ ਪਤਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨ ਫਲੂ ਲੁਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਜਾ ਫੌਜੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। 417 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ।[50] ਇਹ ਯੁੱਧ 1759-60 ਦੀ ਜੰਗ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕਾਸਸ ਬੇਲੀ ਵੀ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸੀ ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਲਈ ਸਿਆਮੀ ਸਮਰਥਨ ਸੀ।[51] ਯੁੱਧ ਅਗਸਤ 1765 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਇੱਕ 20,000-ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਉੱਤਰੀ ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ 20,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਤਿੰਨ ਦੱਖਣੀ ਫੌਜਾਂ, ਅਯੁਥਯਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਿੰਸਰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।ਦੇਰ-ਜਨਵਰੀ 1766 ਤੱਕ, ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਪਰ ਮਾੜੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਬਚਾਅ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।[50]ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਬਰਮਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਿੰਗ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ।ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਤੱਕ ਰੁਕ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਿਆਮੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਹੜ੍ਹ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਗੇ।ਪਰ ਬਰਮਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨੀ ਯੁੱਧ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਸੀ, ਅਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।1766 (ਜੂਨ-ਅਕਤੂਬਰ) ਦੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ, ਲੜਾਈ ਹੜ੍ਹ ਵਾਲੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਤੱਕ ਚਲੀ ਗਈ ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ।[50] ਜਦੋਂ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਆਇਆ, ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੇ ਫਿਰ ਵੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਮਾਰਚ 1767 ਵਿੱਚ, ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜਾ ਏਕਤਾਤ ਨੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਬਣਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।[52] 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1767 ਨੂੰ, ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਭੁੱਖਮਰੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਰਮੀ-ਥਾਈ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਲਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਆਮੀ ਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਰਮੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ।ਨਵੰਬਰ 1767 ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ।ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ, ਟਕਸਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਥੋਨਬੁਰੀ ਦਾ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ, ਜਿੱਤਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ 1771 ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ [। 53] ਬਰਮੀ, ਹਰ ਸਮੇਂ, ਸਨ। ਦਸੰਬਰ 1769 ਤੱਕ ਬਰਮਾ ਦੇ ਚੌਥੇ ਚੀਨੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
1767 - 1782
ਥੋਨਬੁਰੀ ਪੀਰੀਅਡ ਅਤੇ ਬੈਂਕਾਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾornament
ਥੋਨਬੁਰੀ ਰਾਜ
28 ਦਸੰਬਰ 1767 ਨੂੰ ਥੋਨਬੁਰੀ (ਬੈਂਕਾਕ) ਵਿਖੇ ਤਕਸਿਨ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1767 Jan 1 00:01 - 1782

ਥੋਨਬੁਰੀ ਰਾਜ

Thonburi, Bangkok, Thailand
ਥੋਨਬੁਰੀ ਰਾਜ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ ਸੀ ਜੋ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 1767 ਤੋਂ 1782 ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਸਿਆਮ ਜਾਂ ਅਜੋਕੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਥੋਨਬੁਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ।ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਟਕਸਿਨ ਮਹਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜੋੜਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੰਜ ਯੁੱਧਸ਼ੀਲ ਖੇਤਰੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਕੀਤਾ।ਥੋਨਬੁਰੀ ਰਾਜ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੁਨਰ-ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਪੁਨਰ-ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਬਿੰਦੂ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੇਤਰੀ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ, ਲੈਨ ਨਾ, ਲਾਓਟੀਅਨ ਰਾਜਾਂ (ਲੁਆਂਗ ਫਰਾਬੈਂਗ, ਵਿਏਨਟੀਅਨ) ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। , ਚੰਪਾਸਕ), ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਖੇਤਰ ਅਧੀਨ।[54]ਥੋਨਬੁਰੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀ ਪੁੰਜ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਿਆਮ ਤੱਕ ਡਿੱਗ ਗਈ।ਚੀਨੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਨਾਲ ਵਪਾਰ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਹਿਲੇ ਚੀਨੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਕਈ ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਰਾਜਾ ਟਾਕਸਿਨ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਟਕਸਿਨ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਜਨਰਲ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਚੱਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜ, ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਇੰਡੋਚੀਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼
ਰਾਜਾ ਟਾਕਸਿਨ ਮਹਾਨ ©Anonymous
1771 Oct 1 - 1773 Mar

ਇੰਡੋਚੀਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼

Cambodia
1769 ਵਿੱਚ, ਥੋਨਬੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਟਾਕਸਿਨ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਰਾਜਾ ਏਂਗ ਟਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਬੋਡੀਆ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅਧੀਨਗੀ ਭਰੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਜਣਾ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇ।ਐਂਗ ਟਨ ਨੇ ਇਸ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਟਕਸਿਨ ਚੀਨੀ ਹੜੱਪਣ ਵਾਲਾ ਸੀ।ਤਕਸਿਨ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀ ਪੱਖੀ ਐਂਗ ਨਾਨ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।ਰਾਜਾ ਟਾਕਸਿਨ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਨਗੁਏਨ ਲਾਰਡਸ ਨੇ ਸਿਆਮੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ, ਟਕਸਿਨ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ 'ਤੇ ਐਂਗ ਨਾਨ II ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ।ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਊਟੀ II ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।1773 ਵਿੱਚ, ਵਿਅਤਨਾਮੀਆਂ ਨੇ ਤਾਏ ਸੋਨ ਬਗਾਵਤ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਿਆਮੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਆਮ ਨਾਲ ਜੰਗ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ।ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਐਂਗ ਨਾਨ II ਨੂੰ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਉਹ Wungyi ਦੀ ਜੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਪੁਰਾਣੇ ਥੋਨਬੁਰੀ ਪੈਲੇਸ ਤੋਂ ਬੈਂਕਾਈਓ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਚਿਤਰਣ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1775 Oct 1 - 1776 Aug

ਉਹ Wungyi ਦੀ ਜੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ

Thailand
1774 ਦੇ ਮੋਨ ਵਿਦਰੋਹ ਅਤੇ 1775 ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਉੱਤੇ ਸਫਲ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੇ ਮਹਾ ਥੀਹਾ ਥੁਰਾ ਨੂੰ ਚੀਨ-ਬਰਮੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਨੂੰ 1775 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਥੋਨਬੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਟਕਸਿਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੀ, ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਦੀ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੜਾਈ ਸੀ।ਚੌਫਰਾਯਾ ਚੱਕਰੀ ਅਤੇ ਚੌਫਰਾਯਾ ਸੁਰਾਸੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਫਿਟਸਨੁਲੋਕ ਦੇ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।ਯੁੱਧ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਖੜੋਤ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾ ਥਿਹਾ ਥੁਰਾ ਨੇ ਸਿਆਮੀ ਸਪਲਾਈ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਰਚ 1776 ਵਿੱਚ ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਪਰ ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਨੇ ਬਰਮੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਨਵੇਂ ਬਰਮੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਰੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਆਵਾ ਵੱਲ।1776 ਵਿੱਚ ਮਹਾਂ ਥਿਹਾ ਥੂਰਾ ਦੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਨੇ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਬਚੀਆਂ ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਟਕਸਿਨ ਨੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਲਿਆ।ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਸਤੰਬਰ 1776 ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਆਮ ਛੱਡ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।1775-1776 ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਮਹਾਂ ਥਿਹਾ ਥਿਰਾ ਦਾ ਹਮਲਾ ਥੋਨਬੁਰੀ ਪੀਰੀਅਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ ਸੀ।ਯੁੱਧ (ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ) ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਸਿਆਮ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ, ਕੁਝ ਖੇਤਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ।[55]
1782 - 1932
ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨornament
ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ
ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਚੱਕਰੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਫੁਥਾਯੋਤਫਾ ਚੁਲਾਲੋਕ ਜਾਂ ਰਾਮ ਪਹਿਲਾ (ਆਰ. 1782-1809) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1782 Jan 1 00:01 - 1932

ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ

Bangkok, Thailand
ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1782 ਵਿੱਚ ਰਤਨਕੋਸਿਨ (ਬੈਂਕਾਕ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਥੋਨਬੁਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਬੋਡੀਆ , ਲਾਓਸ , ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਚੱਕਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਮ ਪਹਿਲੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਨੂੰ ਮੇਨਲੈਂਡ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਤਰੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਅਤੇ ਯੁੱਧਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਰਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[56] ਦੂਜਾ ਦੌਰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕਲੌਤਾ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜ ਰਿਹਾ।[57]ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ, ਨਿਰੰਕੁਸ਼, ਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ, ਕਿਰਤ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਖਾਤਮੇ, ਇੱਕ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ, ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ, ਇੱਕ ਅਖੰਡ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਲਾਸ.ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਮਹੂਰੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ 1932 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ।
ਨੌਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ
ਫਰੰਟ ਪੈਲੇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮਹਾ ਸੂਰਾ ਸਿੰਘਾਨਤ, ਰਾਜਾ ਰਾਮ I ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਰਮੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਇਨਸ਼ੇ ਪਯਾ ਪੀਕਥਾਲੋਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਿਆਮੀ ਨੇਤਾ ਸੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1785 Jul 1 - 1787 Mar

ਨੌਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ

Thailand
ਬਰਮੀ -ਸਿਆਮੀਜ਼ ਯੁੱਧ (1785–1786), ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਆਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਰਮੀ ਨੌਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਚੱਕਰੀ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ [58] ਸੀ। ਰਾਜਵੰਸ਼ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬੋਦਵਪਾਇਆ ਨੇ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ।1785 ਵਿੱਚ, ਬੈਂਕਾਕ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਹੀ ਸੀਟ ਅਤੇ ਚੱਕਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬੋਦਵਪਾਯਾ ਨੇ ਕੰਚਨਬੁਰੀ, ਰਤਚਾਬੁਰੀ,ਲਾਨਾ ਸਮੇਤ ਪੰਜ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ [58] ਦੁਆਰਾ ਨੌਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਲ 144,000 ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ। , ਟਾਕ, ਥਲਾਂਗ (ਫੂਕੇਟ), ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੇ ਬਰਮੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਸਮਝਿਆ।ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮਹਾਂ ਸੂਰਾ ਸਿੰਘਾਨਤ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨੇ ਬਰਮੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।1786 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ, ਬਰਮੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ ਸਨ।ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਬੋਦਵਪਾਇਆ ਨੇ 1786 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਰਾਜਾ ਬੋਦਵਪਾਇਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿੰਸ ਥਾਡੋ ਮਿਨਸੌ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਚਨਾਬੁਰੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ।ਸਿਆਮੀ ਲੋਕ ਥਾ ਡਿਨਡੇਂਗ ਵਿਖੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਥਾ ਦਿਨ ਦਾਏਂਗ ਮੁਹਿੰਮ" ਹੈ।ਬਰਮੀ ਮੁੜ ਹਾਰ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਆਪਣੀ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ।ਇਹ ਦੋ ਅਸਫ਼ਲ ਹਮਲੇ ਆਖਰਕਾਰ ਬਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਖ਼ਰੀ ਪੂਰੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਨਿਕਲੇ।
ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦਾ ਰਾਜ
ਇੰਥਾਵਿਚਯਾਨਨ (ਆਰ. 1873–1896), ਅਰਧ-ਸੁਤੰਤਰ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦਾ ਆਖਰੀ ਰਾਜਾ।ਦੋਈ ਇੰਥਾਨੌਨ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1802 Jan 1 - 1899

ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦਾ ਰਾਜ

Chiang Mai, Thailand

ਰਤਨਟਿੰਗਸਾ ਦਾ ਰਾਜ ਜਾਂਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦਾ ਰਾਜ 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ 1899 ਵਿੱਚ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਦੀਆਂ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਆਮੀ ਰਤਨਕੋਸਿਨ ਰਾਜ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਰਾਜ ਸੀ। ਇਹ ਰਾਜ ਮੱਧਕਾਲੀ ਲਾਨਾ ਰਾਜ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਬਰਮੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 1774 ਵਿੱਚ ਥੋਨਬੁਰੀ ਦੇ ਟਾਕਸੀਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮੀ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਥਿਪਚਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਥੋਨਬੁਰੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਇਆ ਸੀ।

ਰਾਮ I ਅਤੇ II ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ
ਰਾਮ II ©Anonymous
1809 Jan 1 - 1851 Jan

ਰਾਮ I ਅਤੇ II ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ

Thailand
ਰਾਮ II ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਰਾਜ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰਵਵਰਤੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਯੁੱਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਦੇਖਿਆ;ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ।ਰਾਮ II ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਨਥੌਰਨ ਫੂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਲੇਖਕ (ਫਰਾ ਅਪਾਈ ਮਨੀ) ਅਤੇ ਨਰਿਨ ਧੀਬੇਟ (ਨਿਰਤ ਨਰਿਨ) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਯੂਰਪੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਨੇ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਤੱਥ ਜਿਸਨੂੰ ਰਾਮਾ II ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਜਦੋਂ 1833-34 ਵਿੱਚ ਰਾਮਾ III ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਿਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਆਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹਿੰਗੀ ਹਾਰ ਮਿਲੀ।1840 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖਮੇਰ ਖੁਦ ਵਿਅਤਨਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਇਆ।ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਸਿਆਮ ਕਿੰਗ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਜਦਾ ਰਿਹਾ।ਰਾਮ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਰਾਮ ਤੀਜੇ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਨ੍ਰਿਤ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਥੀਏਟਰ ਇੱਕ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।ਮੰਦਰ ਵਾਟ ਫੋ ਰਾਮ III ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਰਾਮ III ਦਾ ਰਾਜ.ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਡ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪੱਛਮੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹ ਦਾ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸਰਕਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਰਾਜੇ ਰਾਮ II ਅਤੇ ਰਾਮ III ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ-ਧਾਰਮਿਕ ਸਰਕਲ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਰੁਝਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।1851 ਵਿੱਚ ਰਾਮ III ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਅੰਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ: ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਕੇਤ ਸਨ, ਜੋ ਰਾਜੇ ਦੇ ਦੋ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
1809 Jun 1 - 1812 Jan

ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ (1809-1812)

Phuket, Thailand
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1809-1812) ਜਾਂ ਥਲਾਂਗ ਦਾ ਬਰਮੀ ਹਮਲਾ, ਜੂਨ 1809 ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 1812 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਚੱਕਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ। ਇਹ ਯੁੱਧ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। ਫੂਕੇਟ ਟਾਪੂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਥਲਾਂਗ ਜਾਂ ਜੰਕ ਸੀਲੋਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਟੀਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅੰਡੇਮਾਨ ਤੱਟ।ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਸਲਤਨਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਹ ਮੌਕਾ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮਜ਼ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਬਰਮੀ ਹਮਲਾਵਰ ਮੁਹਿੰਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ 1826 ਵਿੱਚ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਕੋਸਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿਆਮ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਕਈ ਸੌ ਮੀਲ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਯੁੱਧ ਨੇ ਫੂਕੇਟ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਟਿਨ ਮਾਈਨਿੰਗ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਮੁੜ ਉਭਰਨ ਤੱਕ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ
ਰਾਜਾ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ©Anonymous
1851 Jan 1 - 1910

ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ

Thailand
ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਮੋਂਗਕੁਟ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ।ਮੋਂਗਕੁਟ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ (ਰਾਮ V) ਨੇ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰਨ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਸਿਆਮ ਦੀਆਂ ਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਬਚਿਆ।ਦੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਗਠਨ ਦੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਸਨ।ਰਾਜਾ ਮੋਂਗਕੁਟ 26 ਸਾਲ ਇੱਕ ਭਟਕਦੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਾਟ ਬੋਵੋਨੀਵੇਟ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮਠਾਠ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਸਨੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੋਪ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਆਧੁਨਿਕ ਪੱਛਮੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਜਿੱਠਿਆ ਸੀ।ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਸਿਆਮੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ।1855 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗਵਰਨਰ ਜੌਨ ਬੋਵਰਿੰਗ, ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਬੇੜੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਗੁਆਂਢੀ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ, ਰਾਜਾ ਮੋਂਗਕੁਟ ਨੇ ਅਖੌਤੀ "ਬੋਰਿੰਗ ਸੰਧੀ" 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰ ਅਜਾਰੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਅਨੁਕੂਲ ਧਾਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।ਬੋਰਿੰਗ ਸੰਧੀ ਦਾ ਅਰਥ ਸੀ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕਰਨ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਣੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰੋਤ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਧੀਆਂ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1862 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਅਤੇ 1869 ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨਾਲ।ਬਚਾਅ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਭਾਰਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।[59]ਗਲੋਬਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿਆਮ ਲਈ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਸਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਕਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੂੰਜੀ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ।ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਉਤਪਾਦ ਚਾਵਲ, ਪੀਟਰ ਅਤੇ ਟੀਕਵੁੱਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਨਿਰਯਾਤ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ 90% ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।ਕਿੰਗ ਮੋਂਗਕੁਟ ਨੇ ਟੈਕਸ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਵਾਜਾਈ ਮਾਰਗਾਂ (ਨਹਿਰਾਂ, ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਵੀ) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ।ਲੋਅਰ ਮੇਨਮ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਨਾਲ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ।[60]1893 ਦੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਫੌਜੀ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਮੰਤਵਾਦੀ ਢਾਂਚੇ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਨਿੱਜੀ ਦਬਦਬਾ ਅਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੇਤਰ ਸਿਰਫ਼ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਕਤੀ (ਰਾਜਾ) ਨਾਲ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਸਥਾਪਤ ਸਰਹੱਦਾਂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ-ਸ਼ਾਸਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜ ਨਾਲ।1904, 1907 ਅਤੇ 1909 ਵਿੱਚ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਰਹੱਦੀ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਜਦੋਂ 1910 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਚੂਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਸਿਆਮ ਨੇ ਅੱਜ ਦੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈਆਂ ਸਨ।1910 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸਨੇ ਰਾਮ VI ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।ਉਸਨੇ ਰਾਇਲ ਮਿਲਟਰੀ ਅਕੈਡਮੀ ਸੈਂਡਹਰਸਟ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਐਂਗਲਿਸਡ ਐਡਵਰਡੀਅਨ ਸੱਜਣ ਸੀ।ਦਰਅਸਲ, ਸਿਆਮ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉੱਚ ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਪਾੜਾ ਸੀ।ਪੱਛਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਫੌਜ ਤੱਕ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰ 20 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ।
ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਖਬਾਰ ਦ ਸਕੈਚ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਰਟੂਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਆਮੀ ਸਿਪਾਹੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਲੱਕੜ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1893 Jul 13 - Oct 3

ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ

Indochina
1893 ਦੀ ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਰਐਸ 112 ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਤੀਜੇ ਗਣਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ।ਅਗਸਤੇ ਪਾਵੀ, 1886 ਵਿੱਚ ਲੁਆਂਗ ਪ੍ਰਬਾਂਗ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਾਈਸ ਕੌਂਸਲ, ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਖ ਏਜੰਟ ਸੀ।ਉਸਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਜਿਸ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਟੋਂਕਿਨ ਤੋਂ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ, ਬੈਂਕਾਕ ਅਤੇਪੈਰਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧਾਇਆ।ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਸਿਆਮੀਜ਼ ਲਾਓਸ ਨੂੰ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ।1896 ਵਿੱਚ, ਫਰਾਂਸ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਧੀ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਲਾਓਸ ਦਾ ਰਾਜ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਰਾਜ ਬਣ ਗਿਆ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹਨੋਈ ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।ਪਾਵੀ, ਜਿਸਨੇ ਲਗਭਗ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਲਾਓਸ ਨੂੰ ਫ੍ਰੈਂਚ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ, ਨੇ ਹਨੋਈ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰਤੀਕਰਨ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।
1909 Jan 1

1909 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿਆਮੀ ਸੰਧੀ

Thailand
1909 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿਆਮਜ਼ ਸੰਧੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਸੰਧੀ ਦੁਆਰਾ, ਸਿਆਮ ਨੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ (ਕੇਦਾਹ, ਕੇਲਾਂਟਨ, ਪਰਲਿਸ ਅਤੇ ਟੇਰੇਨਗਾਨੂ ਰਾਜਾਂ ਸਮੇਤ) ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਨੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਰਸਮੀ ਬਣਾਇਆ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਆਮ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸੰਧੀ ਨੇ ਫ੍ਰੈਂਚ -ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਇੰਡੋਚੀਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਮਲਾਇਆ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿਆਮ ਨੂੰ "ਬਫਰ ਰਾਜ" ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਇਸ ਨੇ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਸਨ।
ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਧਿਪੋਕ ਅਧੀਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਗਠਨ
ਰਾਜਾ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ, 1911। ©Anonymous
1910 Jan 1 - 1932

ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਧਿਪੋਕ ਅਧੀਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਗਠਨ

Thailand
ਰਾਜਾ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਅਕਤੂਬਰ 1910 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਾਮ VI ਸੀ, ਜੋ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਸਨੇ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਤਾਜ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਜੋਂ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਰਪਿਤ ਦੋਸਤਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਯੋਗ ਸਨ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਜੋ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ।ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ (1910-1925) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆਂਦਾ।ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਾਮ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨੇ ਪਏ ਸਨ, ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਕਰਟ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਵਾਲਾਂ ਦੇ ਫਰਿੰਗਮੈਂਟ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਕਾਨੂੰਨ, "Ius sanguinis" ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।1917 ਵਿੱਚ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ 7 ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਰਾਜਾ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਸਾਹਿਤ, ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਪੱਖ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿਤਾਂ ਦਾ ਥਾਈ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ।ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਥਾਈ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣਾਈ, ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਘਟਨਾ।ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਏਕਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਰਾਜਾ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰਕਹੀਣ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਐਂਟੀ-ਸਿਨਿਕਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਲਈ।ਜਨਤਕ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਚੀਨ ਤੋਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨੀ ਘੱਟ ਸਮਾਈ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।ਰਾਜਾ ਵਜੀਰਵੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਉਪਨਾਮ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਚੀਨੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਦੇ ਯਹੂਦੀ ਦੱਸਿਆ।1912 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪੈਲੇਸ ਬਗ਼ਾਵਤ, ਜੋ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਅਤੇ ਬਦਲਣ ਦੀ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[61] ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਟੀਚੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ, ਪੱਛਮੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਬਦਲਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਰਾਮ VI ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ [62] ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਰਾਜਾ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ।ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਜਲ ਸੈਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ
ਸਿਆਮੀਜ਼ ਐਕਸਪੀਡੀਸ਼ਨਰੀ ਫੋਰਸ, 1919 ਪੈਰਿਸ ਵਿਕਟਰੀ ਪਰੇਡ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1917 Jul 1 - 1918

ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ

Europe
1917 ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਨੇ ਜਰਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ।ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਦੀ ਟੋਕਨ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵਰਸੇਲਜ਼ ਪੀਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਡੇਵੋਂਗਸੇ ਨੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਅਸਮਾਨ ਸੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸਿਆਮੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਲਈ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 1920 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੇ 1925 ਵਿੱਚ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਨੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਫਾਲਤੂਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿੱਖੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਮੰਦੀ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆਉਣ 'ਤੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ ਦੁਆਰਾ ਘਟਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1919 ਵਿੱਚ. ਇਹ ਵੀ ਤੱਥ ਸੀ ਕਿ ਰਾਜੇ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ (ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਮਲਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਰਾਏ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਸ ਨੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਸੀ)।ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸਿਆਮ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ।1925 ਤੱਕ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਨੇ ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
1932
ਸਮਕਾਲੀ ਥਾਈਲੈਂਡornament
1932 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ
ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੌਰਾਨ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਫੌਜਾਂ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1932 Jun 24

1932 ਦੀ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ

Bangkok, Thailand
ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ - ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੈਰਿਸ) ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸਰਕਲ ਨੇ, ਕੁਝ ਫੌਜੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ, ਲਗਭਗ ਅਹਿੰਸਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ 24 ਜੂਨ 1932 ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ।ਸਮੂਹ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਾਨਾ ਰਤਸਾਡੋਨ ਜਾਂ ਸਪਾਂਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਨੇ ਅਫਸਰਾਂ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪੂਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਇਸ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ (ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪਹਿਲੇ) ਨੇ ਚੱਕਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਆਮ ਦੇ ਸਦੀਆਂ-ਲੰਬੇ ਸੰਪੂਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਤੰਤਰ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਰਹਿਤ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ, ਸਮਰੱਥ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ-ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬ ਨੂੰ ਹਵਾ ਦਿੱਤੀ।
ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਥਾਈ ਯੁੱਧ
ਪਲੇਕ ਫਿਬੁਨਸੋਂਗਖਰਾਮ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1940 Oct 1 - 1941 Jan 28

ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਥਾਈ ਯੁੱਧ

Indochina
ਜਦੋਂ ਸਤੰਬਰ 1938 ਵਿੱਚ ਫਿਬੁਲਸੋਂਗਰਾਮ ਫਰਾਇਆ ਫਹਾਨ ਦੀ ਥਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ, ਤਾਂ ਖਾਨਾ ਰਤਸਾਡੋਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਵਿੰਗ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਦਬਦਬਾ ਹੋਰ ਵੱਧ ਗਿਆ।ਫਿਬੁਨਸੋਂਗਖਰਾਮ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਟਰੀਵਾਦ, ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਪੰਥ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰਾਂਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸਰਕਾਰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਢੁਕਵੇਂ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਥੋੜ੍ਹਾ।1940 ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੇਜਰ-ਜਨਰਲ ਪਲੇਕ ਪਿਬੁਲਸੋਂਗਰਾਮ (ਜਿਸਨੂੰ "ਫਿਬੁਨ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਹਾਰ ਨੇ ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਗਏ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ।ਮੈਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਫਰਾਂਸ 'ਤੇ ਜਰਮਨ ਫੌਜੀ ਕਬਜ਼ੇ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਸਮੇਤ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਪਤੀਆਂ 'ਤੇ ਪਕੜ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ।ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਹੁਣ ਬਾਹਰੀ ਮਦਦ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਸਪਲਾਈ ਤੋਂ ਕੱਟ ਗਿਆ ਸੀ।ਸਤੰਬਰ 1940 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਉੱਤੇਜਾਪਾਨੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫ੍ਰੈਂਚਾਂ ਨੂੰ ਜਪਾਨ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਅੱਡੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਅਧੀਨ ਵਿਵਹਾਰ ਨੇ ਫਿਬੂਨ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨਾਲ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਹਾਰ ਥਾਈ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਇੰਡੋਚੀਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ ਸੀ।ਕੋ ਚਾਂਗ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਹਾਵੀ ਰਿਹਾ।ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ , ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਨੇ ਵਿਚੋਲੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਹੈ।ਗੱਲਬਾਤ ਨੇ ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੀਆਂ ਫ੍ਰੈਂਚ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਖੇਤਰੀ ਲਾਭਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ
ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ, 1943 ਵਿੱਚ ਲੜ ਰਹੀ ਥਾਈ ਫਾਈਪ ਆਰਮੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1941 Dec 1

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ

Thailand
ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਥਾਈ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਥਾਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।ਜਦੋਂਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੇ 8 ਦਸੰਬਰ 1941 ਨੂੰ ਥਾਈਲੈਂਡ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ' ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਜਾਪਾਨ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਤੋਂ ਪਾਰ ਮਲਿਆਈ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਬੂਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1941 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਗਠਜੋੜ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਕੇ ਜਾਪਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ। ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਮਲਾਇਆ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਹਮਲਿਆਂ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੇਸ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ।[63] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਿਚਕਿਚਾਹਟ, ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ "ਬਾਈਸਾਈਕਲ ਬਲਿਟਜ਼ਕਰੀਗ" ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।[64] ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ, ਫਿਬੁਨ ਨੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਨੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੇ ਵੀ.[65] ਜਪਾਨੀ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪ੍ਰਿਦੀ ਫਨੋਮਯੋਂਗ ਨੂੰ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਰਾਜਾ ਆਨੰਦ ਮਾਹੀਡੋਲ ਲਈ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਰੀਜੈਂਟ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਡਾਇਰੇਕ ਜਯਾਨਾਮਾ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਟੋਕੀਓ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਜਦੋਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਜਿੱਤ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਸਜ਼ਾਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।[66]ਥਾਈ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਕਿ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਯਾਹ ਰਾਜ ਥਾਈ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।10 ਮਈ 1942 ਨੂੰ, ਥਾਈ ਫਾਈਪ ਆਰਮੀ ਬਰਮਾ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ, ਥਾਈ ਬਰਮਾ ਏਰੀਆ ਆਰਮੀ ਕਯਾਹ ਰਾਜ ਅਤੇ ਮੱਧ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ।ਤਿੰਨ ਥਾਈ ਪੈਦਲ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੋੜਸਵਾਰ ਡਵੀਜ਼ਨ, ਬਖਤਰਬੰਦ ਜਾਸੂਸੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੀ ਚੀਨੀ 93ਵੀਂ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।ਕੇਂਗਤੁੰਗ, ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼, 27 ਮਈ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਜੂਨ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਹਮਲੇ ਨੇ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਵਾਪਸੀ ਦੇਖੀ।[67] ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟਸ ਅਤੇ ਕਯਾਹ ਰਾਜ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 1942 ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1945 ਵਿੱਚ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।ਸੇਰੀ ਥਾਈ (ਫ੍ਰੀ ਥਾਈ ਮੂਵਮੈਂਟ) ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਰਾਜਦੂਤ, ਸੇਨੀ ਪ੍ਰਮੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਜਪਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਵਿਰੋਧ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਰੀਜੈਂਟ ਪ੍ਰੀਡੀ ਦੇ ਦਫਤਰ ਤੋਂ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਇਹ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਅਕਸਰ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਸ ਚੂਲਾ ਚੱਕਰਬੋਂਗਸੇ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਪਾਨ ਹਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ ਅਤੇ ਭੂਮੀਗਤ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਰੋਧ ਸੇਰੀ ਥਾਈ ਲਗਾਤਾਰ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਵਧਦਾ ਗਿਆ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ ਫਿਬੂਨ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।ਫੌਜੀ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇੱਕ ਤਾਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਬੈਂਕਾਕ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ-ਮੱਧ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਫੇਚਾਬੂਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਸੀ।ਦੂਜਾ ਸਾਰਾਬੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ "ਬੋਧੀ ਸ਼ਹਿਰ" ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ।ਗੰਭੀਰ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[68]ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ, ਫੀਬੁਨ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ 'ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧੁਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਦੇ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰੀ ਜਨਤਕ ਦਬਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਸਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਲੋਕ ਰਾਏ ਅਜੇ ਵੀ ਫਿਬੂਨ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਥਾਈ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਪਾਨ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[69]
1947 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ
1947 ਵਿਚ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਬੁਨ ਨੇ ਜੰਟਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1947 Nov 8

1947 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ

Thailand
ਦਸੰਬਰ 1945 ਵਿਚ, ਨੌਜਵਾਨ ਰਾਜਾ ਆਨੰਦ ਮਹਿਡੋਲ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਸਿਆਮ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਜੂਨ 1946 ਵਿਚ ਉਹ ਰਹੱਸਮਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਬਿਸਤਰੇ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।ਉਸ ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਮਹਿਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਨੌਕਰਾਂ 'ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ੰਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕੇਸ ਅੱਜ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਗੂੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਰਾਜੇ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਦੁਲਿਆਦੇਜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਦੀ ਨੂੰ ਕਤਲੇਆਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿੱਚ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਨਾਗਰਿਕ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 1947 ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਨੇ, 1945 ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਦਾ ਭਰੋਸਾ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ, ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੇ ਪ੍ਰਿਦੀ ਬਨੋਮਯੋਂਗ ਫਰੰਟ ਮੈਨ, ਲੁਆਂਗ ਥਾਮਰੋਂਗ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੇਦਖਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਸਮਰਥਕ ਖੁਆਂਗ ਅਫਾਈਵੋਂਗ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਫੌਜ ਦੇ ਸਰਵਉੱਚ ਨੇਤਾ, ਫਿਬੁਨ, ਅਤੇ ਫਿਨ ਚੁਨਹਾਵਨ ਅਤੇ ਕੈਟ ਕਟਸੋਂਗਖਰਾਮ ਨੇ ਕੀਤੀ, 1932 ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਤਾਜ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰਿਡੀ, ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। , ਆਖਰਕਾਰ ਪੀਆਰਸੀ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ।ਪੀਪਲ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ
ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਥਾਈਲੈਂਡ
ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਸਰਿਤ ਥਨਾਰਤ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ। ©Office of the Prime Minister (Thailand)
1952 Jan 1

ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਥਾਈਲੈਂਡ

Thailand
ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਫੀਬਨ ਦੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ।1948, 1949 ਅਤੇ 1951 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਦੀ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਵਾਬੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਫੀਬੁਨ ਦੇ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੌਜ ਅਤੇ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ 1951 ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੈਨਹਟਨ ਕੂਪ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਬੂਨ ਲਗਭਗ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ-ਪੱਖੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਬੰਬ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਾਮਾਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ, ਥਾਈਲੈਂਡ 'ਤੇ ਫੌਜੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਫਿਬੂਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਕੋਰੀਆਈ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਗੁਰੀਲਾ ਬਲਾਂ ਨੇ 1960 ਤੋਂ 1987 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ 12,000 ਫੁੱਲ-ਟਾਈਮ ਲੜਾਕੂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਰਾਜ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ।1955 ਤੱਕ ਫੀਬੁਨ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਸਰਿਤ ਥਨਾਰਟ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਥੈਨੋਮ ਕਿਟੀਕਾਚੌਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੋਹਰੀ ਸਥਿਤੀ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸਰਿਤ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ 17 ਸਤੰਬਰ 1957 ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੂਨ-ਰਹਿਤ ਤਖਤਾਪਲਟ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਿਬੂਨ ਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਰਥਿਤ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।ਥਨੋਮ 1958 ਤੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ, ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਸਲ ਮੁਖੀ, ਸਰਿਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।ਸਰਿਤ ਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ, ਜਦੋਂ ਥਨੋਮ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਸਰਿਤ ਅਤੇ ਥਾਨੋਮ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ।ਥਾਈਲੈਂਡ 1954 ਵਿੱਚ ਸੀਏਟੋ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਨਾਲ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੂਐਸ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਥਾਈਲੈਂਡ (ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਨਾਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਸੀ) ਦੂਰ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯੁੱਧ ਬਣ ਗਿਆ। ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ 1961 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਕੇ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜਣ, ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਵਿਅਤਨਾਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਬੰਬਾਰੀ ਜੰਗ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਏਅਰਬੇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਕੇ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਵਚਨਬੱਧ ਕੀਤਾ। .ਵੀਅਤਨਾਮੀਆਂ ਨੇ ਉੱਤਰ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਕੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੀਲਿਆਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ।ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ।ਸੱਤਵੀਂ ਅਤੇ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਅਮਰੀਕੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਉਡੋਨ ਰਾਇਲ ਥਾਈ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਬੇਸ ਵਿਖੇ ਸੀ।[70]ਏਜੰਟ ਔਰੇਂਜ, ਇੱਕ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਡਿਫੋਲੀਏਟ ਰਸਾਇਣਕ, ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਰੈਂਚ ਹੈਂਡ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਡਰੱਮਾਂ ਨੂੰ 1999 ਵਿੱਚ ਬੇਨਕਾਬ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1999 ਵਿੱਚ ਏਜੰਟ ਔਰੇਂਜ ਹੋਣ ਦੀ [ਪੁਸ਼ਟੀ] ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[72]
ਪੱਛਮੀਕਰਨ
Westernisation ©Anonymous
1960 Jan 1

ਪੱਛਮੀਕਰਨ

Thailand
ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਨੇ ਥਾਈ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀਕਰਨ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ।ਅਮਰੀਕੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੇ ਥਾਈ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ।1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਪਹੁੰਚ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਸੀ, ਪਰ ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਨੇ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਥਾਈ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਇਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੇਵਾ, ਆਵਾਜਾਈ, ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵੇਸਵਾਗਮਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸਾਧਾਰਣ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਯੂਐਸ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ" ਸਹੂਲਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।[73] ਰਵਾਇਤੀ ਪੇਂਡੂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੇਂਡੂ ਥਾਈ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਚਲੇ ਗਏ।ਇਸ ਨਾਲ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਟਕਰਾਅ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਥਾਈ ਲੋਕ ਫੈਸ਼ਨ, ਸੰਗੀਤ, ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮਿਆਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪੱਛਮੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਵਧਣ ਨਾਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿਸਫੋਟਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਧਣ ਲੱਗੀ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੜ੍ਹ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਕਾਕ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ 1965 ਵਿੱਚ 30 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਆਬਾਦੀ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।ਬੈਂਕਾਕ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1945 ਤੋਂ ਦਸ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 1970 ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।ਵਿਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਦਿਅਕ ਮੌਕੇ ਅਤੇ ਮਾਸ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।ਬ੍ਰਾਈਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ।ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੇ ਥਾਈ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ।
ਲੋਕਤੰਤਰ ਅੰਦੋਲਨ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਾਰਕੁਨ ਤਿਰਯੁਥ ਬੂਨਮੀ (ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੂਡੈਂਟ ਸੈਂਟਰ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸੋਧ ਲਈ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।ਤਿਰਯੁਥ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1973 Oct 14

ਲੋਕਤੰਤਰ ਅੰਦੋਲਨ

Thammasat University, Phra Cha
ਮਿਲਟਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਅਮਰੀਕਾ ਪੱਖੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ, ਵੇਸਵਾਗਮਨੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰ, ਪ੍ਰੈਸ ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੀਮਤ ਸੀ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਆਮਦ ਜੋ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗ ਦੇ.ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1968 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਜੂਨ 1973 ਵਿੱਚ, ਰਾਮਖਾਮਹੇਂਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨੌਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਨੌਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮੁੜ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਸਮਾਰਕ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ 13 ਹੋਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਿਆ।13 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੇਕਸਨ ਪ੍ਰਸਾਰਕੁਲ, ਨੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ [ਫੌਜੀ ਸਰਕਾਰ] ਉੱਤੇ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਹਿ ਕੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ।1973 ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਨੇ ਥਾਈ ਹਾਲੀਆ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਯੁੱਗ ਲਿਆਇਆ, ਜਿਸਨੂੰ "ਯੁੱਗ ਜਦੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਖਿੜਦਾ ਹੈ" ਅਤੇ "ਜਮਹੂਰੀ ਪ੍ਰਯੋਗ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਥੰਮਸਾਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 1976 ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਖਤਾਪਲਟ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਇਆ।
ਥੰਮਾਸੈਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਤਲੇਆਮ
ਇੱਕ ਭੀੜ ਵੇਖਦੀ ਹੈ, ਕੁਝ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ 'ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਅਣਪਛਾਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਲਟਕਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫੋਲਡਿੰਗ ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ©Neal Ulevich
1976 Oct 6

ਥੰਮਾਸੈਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਤਲੇਆਮ

Thammasat University, Phra Cha
1976 ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਮੱਧਵਰਗੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀ ਰਾਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਧਦੇ ਗਏ ਸਨ।ਫੌਜ ਅਤੇ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ 'ਤੇ 'ਕਮਿਊਨਿਸਟ' ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਦਾਰਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਨੀਮ ਫੌਜੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਵਾਫੋਨ, ਵਿਲੇਜ ਸਕਾਊਟਸ ਅਤੇ ਰੈੱਡ ਗੌਰਸ ਦੁਆਰਾ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।ਮਾਮਲੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਜਦੋਂ ਥਨੋਮ ਕਿਟੀਕਾਚੌਰਨ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਮੱਠ, ਵਾਟ ਬੋਵਰਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ।ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ 1973 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਧੇਰੇ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ। ਸਮਾਜਵਾਦ ਅਤੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਸਿਆਸੀ ਮਾਹੌਲ ਹੋਰ ਵੀ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ।ਫੈਕਟਰੀ ਮਾਲਕ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਨਖੋਂ ਪਥਮ ਵਿੱਚ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ।ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਰੋਧੀ ਮੈਕਕਾਰਥੀਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਥਾਈ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੈਲਿਆ।ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਉਸ 'ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।1976 ਵਿੱਚ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਥੰਮਸਾਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਮੌਤਾਂ 'ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਵਜੀਰਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਸੀ।ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬੈਂਕਾਕ ਪੋਸਟ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੇ ਘਟਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਦਾ ਇੱਕ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੰਸਕਰਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਲੇਸੇ ਮੈਜੇਸਟੈ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਸੱਜੇਪੱਖੀ ਅਤੇ ਅਤਿ-ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਕ ਸੁੰਦਰਵੇਜ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਹਿੰਸਕ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ, ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਟਾ 6 ਅਕਤੂਬਰ 1976 ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।ਫੌਜ ਨੇ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭੀੜ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਛਾਪੇ
ਵੀਅਤਨਾਮੀ-ਕੰਬੋਡੀਅਨ ਯੁੱਧ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1979 Jan 1 - 1987

ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਛਾਪੇ

Gulf of Thailand
ਕੰਬੋਡੀਆ ਉੱਤੇ 1978 ਦੇ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ 1979 ਵਿੱਚ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਕੰਪੂਚੀਆ ਦੇ ਢਹਿ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖਮੇਰ ਰੂਜ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਗਏ, ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਪੋਲ ਪੋਟ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਥਾਈ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਪੁਨਰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ। -ਕੰਬੋਡੀਅਨ ਸਰਹੱਦ1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਖਮੇਰ ਰੂਜ ਬਲਾਂ ਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤਾ, ਹੈਨੋਈ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੀਪਬਲਿਕ ਆਫ ਕੰਪੂਚੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਸਥਿਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਨੇ ਥਾਈ-ਕੰਬੋਡੀਅਨ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਪਾਰ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਗੁਰੀਲਿਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਫੌਜਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਥਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਘੁਸਪੈਠ ਅਤੇ ਗੋਲੇਬਾਰੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।
ਪ੍ਰੇਮ ਯੁੱਗ
ਪ੍ਰੇਮ ਤਿਨਸੁਲਾਨੋਂਡਾ, 1980 ਤੋਂ 1988 ਤੱਕ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1980 Jan 1 - 1988

ਪ੍ਰੇਮ ਯੁੱਗ

Thailand
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤਿਨਸੁਲਾਨੋਂਡਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇਖੀ ਗਈ।ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਫੌਜੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।ਅਪ੍ਰੈਲ 1981 ਵਿੱਚ "ਯੰਗ ਤੁਰਕਸ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਜੂਨੀਅਰ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਬੈਂਕਾਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ, ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ।ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੇਮ ਤਿਨਸੁਲਾਨੋਂਡਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਖੋਰਾਟ ਗਿਆ।ਪ੍ਰੇਮ ਲਈ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ, ਮਹਿਲ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਜਨਰਲ ਆਰਥਿਤ ਕਾਮਲਾਂਗ-ਏਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਇਕਾਈਆਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਖੂਨ-ਰਹਿਤ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਮਾਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਪੇਖਿਕ ਦਰਮਿਆਨੇ ਵਜੋਂ ਵਧਾਇਆ।ਇਸ ਲਈ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ।ਬਗਾਵਤ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗੁਰੀਲਾ ਮੁਆਫ਼ੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬੈਂਕਾਕ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ।ਦਸੰਬਰ 1982 ਵਿੱਚ, ਥਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਇਨ ਚੀਫ ਨੇ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਝੰਡਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ।ਇੱਥੇ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲੜਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਸੌਂਪੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।ਪ੍ਰੇਮ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[74] ਫੌਜ ਆਪਣੀਆਂ ਬੈਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੁਣੀ ਗਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਯੁਕਤ ਸੈਨੇਟ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।ਪ੍ਰੇਮ ਤੇਜ਼ ਆਰਥਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਵੀ ਸੀ ਜੋ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਫੈਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ਦੀ ਮੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਨਿਰਮਿਤ ਵਸਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਾਰਟਸ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਨੇ ਚੌਲ, ਰਬੜ ਅਤੇ ਟੀਨ ਨੂੰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਰਯਾਤ ਵਜੋਂ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ।ਇੰਡੋਚੀਨ ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ।ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਸਮੁੱਚੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਣ ਲੱਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਈਸਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਪਛੜਦਾ ਰਿਹਾ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ "ਚਾਰ ਏਸ਼ੀਅਨ ਟਾਈਗਰਜ਼" (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਈਵਾਨ , ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ , ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ) ਜਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਇਸਨੇ 1990 ਤੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ਨ $7100 ਜੀਡੀਪੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ (ਪੀਪੀਪੀ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ, 1980 ਦੀ ਔਸਤ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣਾ, ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। .[75]1985 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਖਤਾਪਲਟ ਅਤੇ 1983 ਅਤੇ 1986 ਵਿੱਚ ਦੋ ਹੋਰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚਦਿਆਂ ਪ੍ਰੇਮ ਨੇ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਜਮਹੂਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਹਸੀ ਨੇਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।1988 ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ਾ ਚੋਣਾਂ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਜਨਰਲ ਚਟੀਚਾਈ ਚੁਨਹਾਵਨ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ।ਪ੍ਰੇਮ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਸੱਦੇ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ।
ਲੋਕ ਸੰਵਿਧਾਨ
ਚੁਆਨ ਲੀਕਪਾਈ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, 1992-1995, 1997-2001। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1992 Jan 1 - 1997

ਲੋਕ ਸੰਵਿਧਾਨ

Thailand
ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 1992 ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਚੁਆਨ ਲੀਕਪਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੈਂਕਾਕ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ।ਚੁਆਨ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1995 ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਬਨਹਾਰਨ ਸਿਲਪਾ-ਆਰਚਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੁਆਰਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਰੰਗੀ ਹੋਈ, ਬਨਹਾਰਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 1996 ਵਿੱਚ ਛੇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਚਾਵਲਿਤ ਯੋਂਗਚਾਇਯੁਧ ਦੀ ਨਿਊ ਐਸਪੀਰੇਸ਼ਨ ਪਾਰਟੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ।1997 ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਡਰਾਫਟ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ "ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[76] 1997 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ 500 ਸੀਟਾਂ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਭਾ ਅਤੇ 200 ਸੀਟਾਂ ਵਾਲੀ ਸੈਨੇਟ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਦੋ-ਸਦਨੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਬਣਾਈ।ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੋਵੇਂ ਸਦਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਚੋਣ ਹੋਈ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਪਾਅ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਸਦਨ ਦੀ ਚੋਣ ਪਹਿਲੀ ਪਿਛਲੀ ਪੋਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁਮਤ ਵਾਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੀ ਚੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਸੈਨੇਟ ਦੀ ਚੋਣ ਸੂਬਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਆਪਣੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨੇਟਰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਲੈਕ ਮਈ
ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਮਈ 1992 ਵਿੱਚ ਸੁਚਿੰਦਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੜਕੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ।ਉਹ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਗਏ। ©Ian Lamont
1992 May 17 - May 20

ਬਲੈਕ ਮਈ

Bangkok, Thailand
ਫੌਜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਧੜੇ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਠੇਕਿਆਂ 'ਤੇ ਅਮੀਰ ਬਣਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਕੇ, ਚਾਟੀਚਾਈ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਧੜੇ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਨਰਲ ਸਨਥੋਰਨ ਕੋਂਗਸੋਮਪੋਂਗ, ਸੁਚਿੰਦਾ ਕ੍ਰਾਪ੍ਰਯੁਨ, ਅਤੇ ਚੂਲਾਚੋਮਕਲਾਓ ਰਾਇਲ ਮਿਲਟਰੀ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਕਲਾਸ 5 ਦੇ ਹੋਰ ਜਨਰਲਾਂ ਨੇ 1991 ਦੇ ਥਾਈ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦਾ ਮੰਚਨ ਕੀਤਾ। ਫਰਵਰੀ 1991 ਵਿੱਚ, ਚਟੀਚਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸ਼ਾਸਨ ਜਾਂ 'ਬਫੇਟ ਕੈਬਨਿਟ' ਵਜੋਂ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।ਜੰਟਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਕੀਪਿੰਗ ਕੌਂਸਲ ਕਿਹਾ।NPKC ਨੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਨੰਦ ਪੰਨਯਾਰਾਚੁਨ ਨੂੰ ਲਿਆਂਦਾ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਫੌਜ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।ਆਨੰਦ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਉਪਾਅ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਸਾਬਤ ਹੋਏ।ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਮ ਚੋਣ ਮਾਰਚ 1992 ਵਿੱਚ ਹੋਈ।ਜੇਤੂ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਰਾਜ ਪਲਟੇ ਦੇ ਨੇਤਾ ਸੁਚਿੰਦਾ ਕ੍ਰਾਪ੍ਰਯੁਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 1992 ਦਾ ਥਾਈਲੈਂਡ 1932 ਦਾ ਸਿਆਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੁਚਿੰਦਾ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਬੈਂਕਾਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ, ਮੇਜਰ-ਜਨਰਲ ਚਾਮਲੋਂਗ ਸ਼੍ਰੀਮੁਆਂਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ।ਸੁਚਿੰਦਾ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬੈਂਕਾਕ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਦੰਗੇ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।ਅਫਵਾਹਾਂ ਫੈਲ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਪੈ ਗਈ ਸੀ।ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਡਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ: ਉਸਨੇ ਸੁਚਿੰਦਾ ਅਤੇ ਚਮਲੋਂਗ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਹੱਲ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।ਇਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੁਚਿੰਦਾ ਨੇ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।
1997 Jan 1 - 2001

ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ

Thailand
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚਾਵਲਿਟ ਨੂੰ 1997 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਅਨ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਾਵਲਿਟ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 1997 ਵਿੱਚ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚੁਆਨ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ।ਚੁਆਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਦਰਾ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਥਾਈ ਆਰਥਿਕ ਰਿਕਵਰੀ 'ਤੇ IMF ਦੇ ਦਖਲ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ।ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਮਹੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।2001 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਚੁਆਨ ਦਾ IMF ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇੰਜੈਕਸ਼ਨ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਬਹਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਥਾਕਸੀਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਜਨ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਸੰਗਠਿਤ ਅਪਰਾਧ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ।ਜਨਵਰੀ 2001 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਤਵਾ (40%) ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।
ਥਾਕਸੀਨ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਰਾ ਪੀਰੀਅਡ
2005 ਵਿੱਚ ਥਾਕਸੀਨ ©Helene C. Stikkel
2001 Jan 1

ਥਾਕਸੀਨ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਰਾ ਪੀਰੀਅਡ

Thailand
ਥਾਕਸੀਨ ਦੀ ਥਾਈ ਰਾਕ ਥਾਈ ਪਾਰਟੀ 2001 ਵਿੱਚ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸਨੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ-ਕਰੀਬ ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ "ਥੈਕਸੀਨੋਮਿਕਸ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।ਵਨ ਟੈਂਬੋਨ ਵਨ ਪ੍ਰੋਡਕਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ 30-ਬਾਹਟ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਹੈਲਥਕੇਅਰ ਸਕੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅ ਨੀਤੀਆਂ ਸਮੇਤ ਚੋਣ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ, ਉਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 1997 ਦੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਉਭਰਨ ਦੇ ਨਾਲ।ਥਾਕਸੀਨ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ, ਅਤੇ ਥਾਈ ਰਾਕ ਥਾਈ ਨੇ 2005 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[77]ਹਾਲਾਂਕਿ, ਥਾਕਸੀਨ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਵੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਸਨ, ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ "ਸੀਈਓ-ਸ਼ੈਲੀ" ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਕਿ 1997 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਥਿਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੈਕ ਅਤੇ ਬੈਲੇਂਸ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅਸਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ।ਉਸਨੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਧਮਕਾਇਆ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕੀਤੀ।ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਗੜ ਗਏ, "ਨਸ਼ੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ" ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 2,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਕਤਲ ਹੋਏ।ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਟਕਰਾਅ ਵਾਲੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।[78]ਜਨਵਰੀ 2006 ਵਿੱਚ ਥਾਕਸਿਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਨਤਕ ਵਿਰੋਧ ਨੇ ਬਹੁਤ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਟੇਮਾਸੇਕ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਿਨ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਥਾਕਸਿਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।ਮੀਡੀਆ ਟਾਈਕੂਨ ਸੋਂਧੀ ਲਿਮਥੋਂਗਕੁਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪੀਪਲਜ਼ ਅਲਾਇੰਸ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ (ਪੀਏਡੀ) ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਥਾਕਸੀਨ 'ਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਿਯਮਤ ਜਨਤਕ ਰੈਲੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ, ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਦਨ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਚੋਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਪੀਏਡੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਥਾਈ ਰਾਕ ਥਾਈ ਨੇ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਲਈ, ਵੋਟਿੰਗ ਬੂਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਕੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਅਕਤੂਬਰ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚੋਣ ਨਿਯਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਥਾਕਸੀਨ ਨੇ 9 ਜੂਨ 2006 ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਦੀ ਡਾਇਮੰਡ ਜੁਬਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ [। 79]
2006 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ
ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬੈਂਕਾਕ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਥਾਈ ਆਰਮੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2006 Sep 19

2006 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ

Thailand
19 ਸਤੰਬਰ 2006 ਨੂੰ, ਜਨਰਲ ਸੋਂਥੀ ਬੂਨਯਾਰਤਗਲਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਥਾਈ ਫੌਜ ਨੇ ਇੱਕ ਖੂਨ-ਰਹਿਤ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ।ਥਾਕਸੀਨ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਪੀਏਡੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀ ਸੁਧਾਰ ਕੌਂਸਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਨੇ 1997 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਅੰਤਰਿਮ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਫੌਜੀ ਕਮਾਂਡਰ ਜਨਰਲ ਸੁਰਯੁਦ ਚੁਲਾਨੋਂਟ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੀ।ਇਸਨੇ ਸੰਸਦ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਡਰਾਫਟ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।ਨਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਗਸਤ 2007 ਵਿੱਚ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[80]ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਨਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ, ਦਸੰਬਰ 2007 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਚੋਣ ਹੋਈ। ਥਾਈ ਰਾਕ ਥਾਈ ਅਤੇ ਦੋ ਗੱਠਜੋੜ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਜੂਨਟਾ-ਨਿਯੁਕਤ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਧੋਖਾਧੜੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਥਾਈ ਰਾਕ ਥਾਈ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਵਰ ਪਾਰਟੀ (ਪੀ.ਪੀ.ਪੀ.) ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਅਨੁਭਵੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਮਕ ਸੁੰਦਰਵੇਜ ਦੇ ਨਾਲ ਚੋਣ ਲੜੀ।ਪੀਪੀਪੀ ਨੇ ਥਾਕਸੀਨ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ, ਲਗਭਗ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਮਕ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ।[80]
2008 ਥਾਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ
26 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਪੀ.ਏ.ਡੀ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2008 Jan 1

2008 ਥਾਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ

Thailand
ਸਮਕ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ 2007 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ PAD ਮਈ 2008 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਪੀਏਡੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਥਾਕਸੀਨ ਨੂੰ ਮੁਆਫੀ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।ਇਸ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰੇਹ ਵਿਹਾਰ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਇਆ।ਇਸ ਨਾਲ ਕੰਬੋਡੀਆ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਭੜਕ ਉੱਠਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ, ਪੀਏਡੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਊਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸਮਕ ਨੂੰ ਕੁਕਿੰਗ ਟੀਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ, ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਸੰਸਦ ਨੇ ਫਿਰ ਪੀਪੀਪੀ ਦੇ ਉਪ ਨੇਤਾ ਸੋਮਚਾਈ ਵੋਂਗਸਾਵਤ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣਿਆ।ਸੋਮਚਾਈ ਥਾਕਸੀਨ ਦਾ ਜੀਜਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੀਏਡੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਚੋਣ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।[81]ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ, ਥਾਕਸੀਨ ਪੀਪੀਪੀ ਦੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਫਰਵਰੀ 2008 ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ।ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੀਏਡੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਅਦਾਲਤੀ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਥਾਕਸੀਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਪੋਤਜਾਮਨ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਲਈ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਰਾਚਡਾਫਿਸੇਕ ਰੋਡ 'ਤੇ ਪੋਟਜਾਮਨ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।[82]ਪੀਏਡੀ ਨੇ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ, ਬੈਂਕਾਕ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, 2 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ, ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸੋਮਚਾਈ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੋਣ ਧੋਖਾਧੜੀ ਲਈ ਪੀਪੀਪੀ ਅਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਗੱਠਜੋੜ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[83] ਵਿਰੋਧੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਗਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਸਿਤ ਵੇਜਾਜੀਵਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ।[84]
2014 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ
ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦੇ ਚਾਂਗ ਫੁਏਕ ਗੇਟ 'ਤੇ ਥਾਈ ਸਿਪਾਹੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2014 May 22

2014 ਥਾਈ ਤਖਤਾ ਪਲਟ

Thailand
22 ਮਈ 2014 ਨੂੰ, ਰਾਇਲ ਥਾਈ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼, ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਯੁਤ ਚਾਨ-ਓ-ਚਾ, ਰਾਇਲ ਥਾਈ ਆਰਮੀ (ਆਰ.ਟੀ.ਏ.) ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 1932 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 12ਵਾਂ ਸੀ। ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ।[85] ਮਿਲਟਰੀ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਪੀਸ ਐਂਡ ਆਰਡਰ (NCPO) ਨਾਮਕ ਜੰਟਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੇ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ 2006 ਦੇ ਥਾਈ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਅਧੂਰਾ ਤਖਤਾਪਲਟ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[86] 7 ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ 2020 ਥਾਈ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, NCPO ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸੌਂਪੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸਨੇ 2007 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੋ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, [87] ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਅਤੇ ਕਰਫਿਊ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਕੱਠਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਅਤੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤਾ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ। ਮੀਡੀਆ।NCPO ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ੀ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਅੰਤਰਿਮ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।[88] NCPO ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ-ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਯੁਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣਿਆ।[89]
ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਦੁਲਿਆਦੇਜ ਦੀ ਮੌਤ
ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਦੁਲਿਆਦੇਜ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2016 Oct 13

ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਦੁਲਿਆਦੇਜ ਦੀ ਮੌਤ

Thailand
ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਬੋਲ ਅਦੁਲਿਆਦੇਜ ਦੀ ਲੰਬੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 13 ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਨੂੰ 88 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ ਭਰ ਦੇ ਸੋਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਸਸਕਾਰ ਦੀ ਰਸਮ ਹੋਈ। ਅਸਲ ਸਸਕਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 26 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਦੀ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਸਕਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰੈਂਡ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਚੱਕਰੀ ਮਹਾ ਫਾਸਟ ਥਰੋਨ ਹਾਲ (ਸ਼ਾਹੀ ਅਵਸ਼ੇਸ਼), ਵਾਟ ਰਤਚਾਬੋਫਿਟ ਵਿਖੇ ਸ਼ਾਹੀ ਕਬਰਸਤਾਨ ਅਤੇ ਵਾਟ ਬੋਵੋਨੀਵੇਟ ਵਿਹਾਰ ਰਾਇਲ ਟੈਂਪਲ (ਸ਼ਾਹੀ ਅਸਥੀਆਂ) ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ।ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੋਗ ਦੀ ਮਿਆਦ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ 30 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਥਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਲੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਰੰਗ ਪਹਿਨਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

Appendices



APPENDIX 1

Physical Geography of Thailand


Physical Geography of Thailand
Physical Geography of Thailand




APPENDIX 2

Military, monarchy and coloured shirts


Play button




APPENDIX 3

A Brief History of Coups in Thailand


Play button




APPENDIX 4

The Economy of Thailand: More than Tourism?


Play button




APPENDIX 5

Thailand's Geographic Challenge


Play button

Footnotes



  1. Campos, J. de. (1941). "The Origin of the Tical". The Journal of the Thailand Research Society. Bangkok: Siam Society. XXXIII: 119–135. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021, p. 119
  2. Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000, p. 18
  3. Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000, p. 16
  4. "THE VIRTUAL MUSEUM OF KHMER ART – History of Funan – The Liang Shu account from Chinese Empirical Records". Wintermeier collection. Archived from the original on 13 July 2015. Retrieved 10 February 2018.
  5. "State-Formation of Southeast Asia and the Regional Integration – "thalassocratic" state – Base of Power is in the control of a strategic points such as strait, bay, river mouth etc. river mouth etc" (PDF). Keio University. Archived (PDF) from the original on 4 March 2016. Retrieved 10 February 2018.
  6. Martin Stuart-Fox (2003). A Short History of China and Southeast Asia: Tribute, Trade and Influence. Allen & Unwin. p. 29. ISBN 9781864489545.
  7. Higham, C., 2001, The Civilization of Angkor, London: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9781842125847
  8. Michael Vickery, "Funan reviewed: Deconstructing the Ancients", Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient XC-XCI (2003–2004), pp. 101–143
  9. Hà Văn Tấn, "Oc Eo: Endogenous and Exogenous Elements", Viet Nam Social Sciences, 1–2 (7–8), 1986, pp.91–101.
  10. Lương Ninh, "Funan Kingdom: A Historical Turning Point", Vietnam Archaeology, 147 3/2007: 74–89.
  11. Wyatt, David K. (2003). Thailand : a short history (2nd ed.). New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021, p. 18
  12. Murphy, Stephen A. (October 2016). "The case for proto-Dvāravatī: A review of the art historical and archaeological evidence". Journal of Southeast Asian Studies. 47 (3): 366–392. doi:10.1017/s0022463416000242. ISSN 0022-4634. S2CID 163844418.
  13. Robert L. Brown (1996). The Dvāravatī Wheels of the Law and the Indianization of South East Asia. Brill.
  14. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  15. Ministry of Education (1 January 2002). "Chiang Mai : Nop Buri Si Nakhon Ping". Retrieved 26 February 2021.
  16. พระราชพงศาวดารเหนือ (in Thai), โรงพิมพ์ไทยเขษม, 1958, retrieved March 1, 2021
  17. Huan Phinthuphan (1969), ลพบุรีที่น่ารู้ (PDF) (in Thai), p. 5, retrieved March 1, 2021
  18. Phanindra Nath Bose, The Indian colony of Siam, Lahore, The Punjab Sanskrit Book Depot, 1927.
  19. Sagart, Laurent (2004), "The higher phylogeny of Austronesian and the position of Tai–Kadai" (PDF), Oceanic Linguistics, 43 (2): 411–444, doi:10.1353/ol.2005.0012, S2CID 49547647, pp. 411–440.
  20. Blench, Roger (2004). Stratification in the peopling of China: how far does the linguistic evidence match genetics and archaeology. Human Migrations in Continental East Asia and Taiwan: Genetic, Linguistic and Archaeological Evidence in Geneva, Geneva June 10–13, 2004. Cambridge, England, p. 12.
  21. Blench, Roger (12 July 2009), The Prehistory of the Daic (Taikadai) Speaking Peoples and the Hypothesis of an Austronesian Connection, pp. 4–7.
  22. Chamberlain, James R. (2016). "Kra-Dai and the Proto-History of South China and Vietnam". Journal of the Siam Society. 104: 27–77.
  23. Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai Archived 27 June 2015 at the Wayback Machine. MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47–64.
  24. "Khmer Empire | Infoplease". www.infoplease.com. Retrieved 15 January 2023.
  25. Reynolds, Frank. "Angkor". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Retrieved 17 August 2018.
  26. Galloway, M. (2021, May 31). How Did Hydro-Engineering Help Build The Khmer Empire? The Collector. Retrieved April 23, 2023.
  27. LOVGREN, S. (2017, April 4). Angkor Wat's Collapse From Climate Change Has Lessons for Today. National Geographic. Retrieved March 30, 2022.
  28. Prasad, J. (2020, April 14). Climate change and the collapse of Angkor Wat. The University of Sydney. Retrieved March 30, 2022.
  29. Roy, Edward Van (2017-06-29). Siamese Melting Pot: Ethnic Minorities in the Making of Bangkok. ISEAS-Yusof Ishak Institute. ISBN 978-981-4762-83-0.
  30. London, Bruce (2019-03-13). Metropolis and Nation In Thailand: The Political Economy of Uneven Development. Routledge. ISBN 978-0-429-72788-7.
  31. Peleggi, Maurizio (2016-01-11), "Thai Kingdom", The Encyclopedia of Empire, John Wiley & Sons, pp. 1–11, doi:10.1002/9781118455074.wbeoe195, ISBN 9781118455074
  32. Strate, Shane (2016). The lost territories : Thailand's history of national humiliation. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824869717. OCLC 986596797.
  33. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-19076-4.
  34. George Modelski, World Cities: 3000 to 2000, Washington DC: FAROS 2000, 2003. ISBN 0-9676230-1-4.
  35. Pires, Tomé (1944). Armando Cortesao (translator) (ed.). A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 – 1515] (in Portuguese). Cambridge: Hakluyt Society. Lach, Donald Frederick (1994). "Chapter 8: The Philippine Islands". Asia in the Making of Europe. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-46732-5.
  36. "Notes from Mactan By Jim Foster". Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 24 January 2023.
  37. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7, pp. 109–110.
  38. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World (Kindle ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-64113-2.
  39. Rong Syamananda, A History of Thailand, Chulalongkorn University, 1986, p 92.
  40. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World (Kindle ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-64113-2.
  41. Wood, William A. R. (1924). History of Siam. Thailand: Chalermit Press. ISBN 1-931541-10-8, p. 112.
  42. Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta, p. 100
  43. Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 2, p.353 (2003 ed.)
  44. Royal Historical Commission of Burma (2003) [1832]. Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar, p.93
  45. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2 ed.). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08475-7, p. 88-89.
  46. James, Helen (2004). "Burma-Siam Wars and Tenasserim". In Keat Gin Ooi (ed.). Southeast Asia: a historical encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 2. ABC-CLIO. ISBN 1-57607-770-5., p. 302.
  47. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76768-2, p. 21
  48. Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press., pp. 169–170.
  49. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., p. 242.
  50. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., pp. 250–253.
  51. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 9780521767682, et al., p. 21.
  52. Wyatt, David K. (2003). History of Thailand (2 ed.). Yale University Press. ISBN 9780300084757, p. 118.
  53. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 9780521767682, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Ayutthaya (p. 263-264). Cambridge University Press. Kindle Edition.
  54. Wyatt, David K. (2003). Thailand : A Short History (2nd ed.). Chiang Mai: Silkworm Books. p. 122. ISBN 974957544X.
  55. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Thailand Third Edition. Cambridge University Press.
  56. Lieberman, Victor B.; Victor, Lieberman (14 May 2014). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, C 800-1830. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-65854-9.
  57. "Rattanakosin period (1782–present)". GlobalSecurity.org. Archived from the original on 7 November 2015. Retrieved 1 November 2015.
  58. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (Second ed.). Yale University Press.
  59. Bowring, John (1857). The Kingdom and People of Siam: With a Narrative of the Mission to that Country in 1855. London: J. W. Parker. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  60. Wong Lin, Ken. "Singapore: Its Growth as an Entrepot Port, 1819–1941". Archived from the original on 31 May 2022. Retrieved 31 May 2022.
  61. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (Third ed.). Cambridge. ISBN 978-1107420212. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021, pp. 110–111
  62. Mead, Kullada Kesboonchoo (2004). The Rise and Decline of Thai Absolutism. United Kingdom: Routledge Curzon. ISBN 0-415-29725-7, pp. 38–66
  63. Stearn 2019, The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941 (part one).
  64. Ford, Daniel (June 2008). "Colonel Tsuji of Malaya (part 2)". The Warbirds Forum.
  65. Stearn 2019, The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941 (part three).
  66. I.C.B Dear, ed, The Oxford companion to World War II (1995), p 1107.
  67. "Thailand and the Second World War". Archived from the original on 27 October 2009. Retrieved 27 October 2009.
  68. Roeder, Eric (Fall 1999). "The Origin and Significance of the Emerald Buddha". Southeast Asian Studies. Southeast Asian Studies Student Association. Archived from the original on 5 June 2011. Retrieved 30 June 2011.
  69. Aldrich, Richard J. The Key to the South: Britain, the United States, and Thailand during the Approach of the Pacific War, 1929–1942. Oxford University Press, 1993. ISBN 0-19-588612-7
  70. Jeffrey D. Glasser, The Secret Vietnam War: The United States Air Force in Thailand, 1961–1975 (McFarland, 1995).
  71. "Agent Orange Found Under Resort Airport". Chicago tribune News. Chicago, Illinois. Tribune News Services. 26 May 1999. Archived from the original on 5 January 2014. Retrieved 18 May 2017.
  72. Sakanond, Boonthan (19 May 1999). "Thailand: Toxic Legacy of the Vietnam War". Bangkok, Thailand. Inter Press Service. Archived from the original on 10 December 2019. Retrieved 18 May 2017.
  73. "Donald Wilson and David Henley, Prostitution in Thailand: Facing Hard Facts". www.hartford-hwp.com. 25 December 1994. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 24 February 2015.
  74. "Thailand ..Communists Surrender En Masse". Ottawa Citizen. 2 December 1982. Retrieved 21 April 2010.
  75. Worldbank.org, "GDP per capita, PPP (constant 2017 international $) – Thailand | Data".
  76. Kittipong Kittayarak, "The Thai Constitution of 1997 and its Implication on Criminal Justice Reform" (PDF). Archived from the original (PDF) on 14 June 2007. Retrieved 19 June 2017. (221 KB)
  77. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 262–5
  78. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 263–8.
  79. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 269–70.
  80. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 270–2.
  81. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 272–3.
  82. MacKinnon, Ian (21 October 2008). "Former Thai PM Thaksin found guilty of corruption". The Guardian. Retrieved 26 December 2018.
  83. "Top Thai court ousts PM Somchai". BBC News. 2 December 2008.
  84. Bell, Thomas (15 December 2008). "Old Etonian becomes Thailand's new prime minister". The Telegraph.
  85. Taylor, Adam; Kaphle, Anup (22 May 2014). "Thailand's army just announced a coup. Here are 11 other Thai coups since 1932". The Washington Post. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 30 January 2015.
  86. Ferrara, Federico (2014). Chachavalpongpun, Pavin (ed.). Good coup gone bad : Thailand's political developments since Thaksin's downfall. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9789814459600., p. 17 - 46..
  87. คสช. ประกาศให้อำนาจนายกฯ เป็นของประยุทธ์ – เลิก รธน. 50 เว้นหมวด 2 วุฒิฯ-ศาล ทำหน้าที่ต่อ [NPOMC announces the prime minister powers belong to Prayuth, repeals 2007 charter, except chapter 2 – senate and courts remain in office]. Manager (in Thai). 22 May 2014. Archived from the original on 18 October 2017. Retrieved 23 May 2014.
  88. "Military dominates new Thailand legislature". BBC. 1 August 2014. Archived from the original on 2 August 2014. Retrieved 3 August 2014.
  89. "Prayuth elected as 29th PM". The Nation. 21 August 2014. Archived from the original on 21 August 2014. Retrieved 21 August 2014.

References



  • Roberts, Edmund (1837). Embassy to the eastern courts of Cochin-China, Siam, and Muscat; in the U.S. sloop-of-war Peacock ... during the years 1832-3-4. New York: Harper & brother. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.
  • Bowring, John (1857). The Kingdom and People of Siam: With a Narrative of the Mission to that Country in 1855. London: J. W. Parker. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • N. A. McDonald (1871). Siam: its government, manners, customs, &c. A. Martien. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • Mary Lovina Cort (1886). Siam: or, The heart of farther India. A. D. F. Randolph & Co. Retrieved 1 July 2011.
  • Schlegel, Gustaaf (1902). Siamese Studies. Leiden: Oriental Printing-Office , formerly E.J. Brill. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Peter Anthony Thompson (1910). Siam: an account of the country and the people. J. B. Millet. Retrieved 1 July 2011.
  • Walter Armstrong Graham (1913). Siam: a handbook of practical, commercial, and political information (2 ed.). F. G. Browne. Retrieved 1 July 2011.
  • Campos, J. de. (1941). "The Origin of the Tical". The Journal of the Thailand Research Society. Bangkok: Siam Society. XXXIII: 119–135. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.
  • Central Intelligence Agency (5 June 1966). "Communist Insurgency in Thailand". National Intelligence Estimates. Freedom of Information Act Electronic Reading Room. National Intelligence Council (NIC) Collection. 0000012498. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Winichakul, Thongchai (1984). Siam mapped : a history of the geo-body of a nation. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1974-8. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Anderson, Douglas D (1990). Lang Rongrien rockshelter: a Pleistocene, early Holocene archaeological site from Krabi, southwestern Thailand. Philadelphia: University Museum, University of Pennsylvania. OCLC 22006648. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 11 March 2023.
  • Taylor, Keith W. (1991), The Birth of Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0, archived from the original on 7 July 2023, retrieved 1 November 2020
  • Baker, Chris (2002), "From Yue To Tai" (PDF), Journal of the Siam Society, 90 (1–2): 1–26, archived (PDF) from the original on 4 March 2016, retrieved 3 May 2018
  • Wyatt, David K. (2003). Thailand : a short history (2nd ed.). New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Mead, Kullada Kesboonchoo (2004). The Rise and Decline of Thai Absolutism. United Kingdom: Routledge Curzon. ISBN 0-415-29725-7.
  • Lekenvall, Henrik (2012). "Late Stone Age Communities in the Thai-Malay Peninsula". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 32: 78–86. doi:10.7152/jipa.v32i0.13843.
  • Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (Third ed.). Cambridge. ISBN 978-1107420212. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017), A History of Ayutthaya, Cambridge University Press, ISBN 978-1-107-19076-4, archived from the original on 7 July 2023, retrieved 1 November 2020
  • Wongsurawat, Wasana (2019). The crown and the capitalists : the ethnic Chinese and the founding of the Thai nation. Seattle: University of Washington Press. ISBN 9780295746241. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Stearn, Duncan (2019). Slices of Thai History: From the curious & controversial to the heroic & hardy. Proglen Trading Co., Ltd. ISBN 978-616-456-012-3. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 3 January 2022. Section 'The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941' Part one Archived 10 December 2014 at the Wayback Machine Part three Archived 10 December 2014 at the Wayback Machine