ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਮਾਂਰੇਖਾ

ਅੰਤਿਕਾ

ਫੁਟਨੋਟ

ਹਵਾਲੇ


ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
History of Malaysia ©HistoryMaps

100 - 2024

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ



ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਕਲਪ ਹੈ, ਜੋ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਮਕਾਲੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਪੂਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ।ਸੁਮਾਤਰਾ-ਅਧਾਰਤ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ 7ਵੀਂ ਤੋਂ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕਭਾਰਤ ਅਤੇਚੀਨ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੇਤਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ।ਇਸਲਾਮ ਨੇ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਲਾਏ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਧਰਮ ਨੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦਰਬਾਰੀ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜੜ੍ਹ ਫੜ ਲਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ;ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਨ ਮਲਕਾ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਦੀ ਸਲਤਨਤ।[1]ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਯੂਰਪੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਲਾਈ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, 1511 ਵਿੱਚ ਮਲਕਾ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਜੋਹੋਰ ਅਤੇ ਪੇਰਾਕ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।17ਵੀਂ ਤੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਲੇਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਉੱਤੇ ਡੱਚ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਵਧਿਆ, ਜੋਹੋਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ 1641 ਵਿੱਚ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਜੋ ਹੁਣ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਹੈ।1824 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼ (ਜੋ ਕਿ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਬਣ ਗਿਆ), ਅਤੇ 1909 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿਆਮੀ ਸੰਧੀ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿਆਮ (ਜੋ ਕਿ ਥਾਈਲੈਂਡ ਬਣ ਗਿਆ) ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਚੌਥਾ ਪੜਾਅ ਮਲੇਈ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਬੋਰਨੀਓ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਲਹਿਰ ਸੀ।[2]ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨਜਾਪਾਨ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਲਯਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1946 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 1948 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਮਲਾਇਆ ਸੰਘ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ, ਮਲਯਾਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਐਮਸੀਪੀ) ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 1948 ਤੋਂ 1960 ਤੱਕ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਲਈ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਗਾਵਤ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਫੌਜੀ ਜਵਾਬ, 1955 ਵਿੱਚ ਬਲਿੰਗ ਵਾਰਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਗੱਲਬਾਤ ਰਾਹੀਂ 31 ਅਗਸਤ, 1957 ਨੂੰ ਮਲਿਆਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।[3] 16 ਸਤੰਬਰ 1963 ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ;ਅਗਸਤ 1965 ਵਿੱਚ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨੂੰ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ।[4] 1969 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਦੰਗੇ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ, ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੁਕਨ ਨੇਗਾਰਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਲਸਫਾ ਸੀ।[5] 1971 ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ (NEP) ਨੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਨਸਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[6] ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਹਾਤਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਅਧੀਨ, 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ;[7] ਪਿਛਲੀ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ 1991 ਤੋਂ 2000 ਤੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਨੀਤੀ (NDP) ਦੁਆਰਾ ਸਫਲ ਰਹੀ ਸੀ । [8] 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਦਰਾ, ਸਟਾਕ ਅਤੇ ਸੰਪੱਤੀ ਬਜ਼ਾਰ ਲਗਭਗ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ;ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਠੀਕ ਹੋ ਗਏ।[9] 2020 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ।[10] ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਿਹਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ।[11] 2022 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਟਕ ਗਈ ਸੰਸਦ [12] ਅਤੇ ਅਨਵਰ ਇਬਰਾਹਿਮ 24 ਨਵੰਬਰ, 2022 ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ [13]।
2000 BCE Jan 1

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸ

Malaysia
ਏਸ਼ੀਅਨ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਮਨੁੱਖ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ।[14] ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਨੇਗਰੀਟੋ, ਸੇਨੋਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਮਲੇਅ।[15] ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਿਵਾਸੀ ਸ਼ਾਇਦ ਨੇਗ੍ਰੀਟੋਸ ਸਨ।[16] ਇਹ ਮੇਸੋਲਿਥਿਕ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਸ਼ਾਇਦ ਸੇਮਾਂਗ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਸਨ, ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਨੇਗਰੀਟੋ ਸਮੂਹ।[17] ਸੇਨੋਈ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮੂਹ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਈਟੋਕੌਂਡਰੀਅਲ ਡੀਐਨਏ ਵੰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਸੇਮਾਂਗ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਚੀਨ ਤੋਂ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਸਟ੍ਰੋਏਸ਼ੀਆਟਿਕ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ 4,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ।ਉਹ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋ ਗਏ।[18] ਪ੍ਰੋਟੋ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਮੂਲ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਹੈ [19] ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 1000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ।[20] ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ 20,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਖਰੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਅਧਿਕਤਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਇੰਡੋਚਾਈਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੰਸ਼ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਹੁਣ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੇ ਮੈਰੀਟਾਈਮ ਜੇਡ ਰੋਡ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।ਵਪਾਰਕ ਨੈੱਟਵਰਕ 2000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 1000 ਈਸਵੀ ਤੱਕ 3,000 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[21]ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਮਲੇਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅੱਜ ਦੇ ਯੂਨਾਨ,ਚੀਨ ਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[22] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੁਆਰਾ ਮਲਯੀ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ-ਹੋਲੋਸੀਨ ਫੈਲ ਗਿਆ।[23] ਲਗਭਗ 300 ਈਸਾ ਪੂਰਵ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਿਊਟਰੋ-ਮਲੇਅ ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਲੋਹ ਯੁੱਗ ਜਾਂ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਲੋਕ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਚੈਮਸ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ।ਧਾਤ ਦੇ ਸੰਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਮੂਹ, ਡਿਊਟਰੋ-ਮਲੇਅ ਅੱਜ ਦੇ ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਪੂਰਵਜ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਿਆਇਆ।[17] ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਪੂਰੇ ਮਲਾਈ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੰਡਿਤ ਰਿਹਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚਾ ਸਾਂਝਾ ਸੀ।[24]
100 BCE
ਹਿੰਦੂ-ਬੋਧੀ ਰਾਜornament
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ
Trade with India and China ©Anonymous
100 BCE Jan 2

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ

Bujang Valley Archaeological M
ਚੀਨ ਅਤੇਭਾਰਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।[32] ਹਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਿਸਤਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬੋਰਨੀਓ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਮਿਲੇ ਹਨ।[33] ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।[34] ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਿਖਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[35]ਟਾਲਮੀ, ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਭੂਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਨੇ ਗੋਲਡਨ ਚੈਰਸੋਨੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[36] ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਤੱਟਵਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਜੋ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਦਾ ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਚਾਈਨੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਮਲੇਈ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਟਵਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਨਿਰੰਤਰ ਵਪਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਹਾਇਕ ਸਬੰਧ ਵੀ ਸਨ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸਨ।ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਦੇਸੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਟਾਪੂ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ।ਪਾਲੇਮਬੈਂਗ (ਦੱਖਣੀ ਸੁਮਾਤਰਾ) ਅਤੇ ਬੰਗਕਾ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਮਲਯ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੱਲਵ ਲਿਪੀ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੇਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਸੀ।ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਦੇ ਇੱਕ ਦਾਪੁਂਤਾ ਹਯਾਂਗ (ਸੁਆਮੀ) ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਚੀਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਇਸ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਬੁਜੰਗ ਘਾਟੀ, ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲਕਾ ਦੇ ਜਲਡਮਰੂ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।ਇਹ 5 ਵੀਂ ਤੋਂ 14 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਵਸਰਾਵਿਕਸ, ਮੂਰਤੀਆਂ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ ਰਾਜ
ਰਾਜ ਦੇ ਵਰਣਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੈਂਗਕਾਸੁਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦੂਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਲਿਆਂਗ ਦੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪੋਰਟਰੇਟਸ ਤੋਂ ਵੇਰਵੇ।526-539 ਦੀ ਇੱਕ ਲਿਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਗੀਤ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਕਾਪੀ। ©Emperor Yuan of Liang
100 Jan 1 - 1400

ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ ਰਾਜ

Pattani, Thailand
ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਲਾਇਕ ਹਿੰਦੂ -ਬੌਧੀ ਰਾਜ ਸੀ।[25] ਨਾਮ ਦਾ ਮੂਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹੈ;ਇਸਨੂੰ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭੂਮੀ" ਲਈ ਲੰਖਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - "ਅਨੰਦ" ਲਈ ਸੁੱਖਾ।ਇਹ ਰਾਜ, ਪੁਰਾਣੇ ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਨਾਲ, ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਉੱਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।ਰਾਜ ਦੀ ਸਹੀ ਸਥਿਤੀ ਕੁਝ ਬਹਿਸ ਵਾਲੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੱਟਨੀ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਯਾਰਾਂਗ ਵਿਖੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੋਜਾਂ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਥਾਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਾਇਦ 80 ਅਤੇ 100 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਹੈ।[26] ਫਿਰ ਤੀਸਰੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਫੂਨਾਨ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ।6ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਨਰ-ਉਥਾਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਅਤੇਚੀਨ ਵਿੱਚ ਦੂਤ ਭੇਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।ਰਾਜਾ ਭਗਦੱਤ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 515 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ, 523, 531 ਅਤੇ 568 ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਦੂਤਾਵਾਸ ਭੇਜੇ। [27] 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਵਧਦੇ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ।[28] 1025 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਪਹਿਲੇ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।12ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਲੰਕਾਸੁਕਾ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਸੀ।ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਖਤਮ ਹੋਇਆ, ਕਈ ਥਿਊਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਪਾਸਾਈ ਐਨਾਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੰਕਾਸੁਕਾ 1370 ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ।ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਪੱਟਨੀ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੰਗਕਾਸੁਕਾ 1470 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਜਿਉਂਦਾ ਰਿਹਾ।ਰਾਜ ਦੇ ਉਹ ਖੇਤਰ ਜੋ ਪੱਟਨੀ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1474 ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ [29।]ਇਹ ਨਾਮ ਲੰਖਾ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਮਹਾਨ ਮੌਰੀਆ ਹਿੰਦੂ ਯੋਧਾ ਰਾਜਾ, ਜੋ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀਵਾਦੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਮਲਾਇਕ ਇਸਥਮਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀਭਾਰਤੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਨਾਮ ਲੰਕਾਸੁਕਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।[30] ਚੀਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਭਗਦੱਤ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ ਚੀਨੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਦੂਤ ਭੇਜੇ।ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਲੇਈ ਰਾਜ ਸਨ, 30 ਦੇ ਕਰੀਬ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਪਾਸੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਨ।[31] ਲੰਕਾਸੁਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ।
ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ
Srivijaya ©Aibodi
600 Jan 1 - 1288

ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ

Palembang, Palembang City, Sou
7ਵੀਂ ਅਤੇ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਬੋਧੀ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ।ਪ੍ਰਾਸਤੀ ਹੁਜੰਗ ਲੰਗਿਟ ਸਾਈਟ, ਜੋ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਸੁਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਪਾਲੇਮਬਾਂਗ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।7ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਲੀਫੋਸ਼ੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦਾ ਚੀਨੀ ਅਨੁਵਾਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਛੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਗਿਆ।ਸਾਮਰਾਜ ਵਪਾਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਸਥਾਨਕ ਰਾਜਿਆਂ (ਧਾਤੂਸ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਨੇਤਾਵਾਂ) ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਆਪਸੀ ਲਾਭ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਂਦੇ ਸਨ।[37]ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਰਾਜਾ ਰਾਜਾ ਚੋਲ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸਨ ਪਰ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲਾ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।[38] 1025 ਅਤੇ 1026 ਵਿੱਚ, ਗੰਗਾ ਨੇਗਾਰਾ ਉੱਤੇ ਚੋਲਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲਾ ਪਹਿਲੇ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਤਮਿਲ ਸਮਰਾਟ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਕੋਟਾ ਗੇਲਾਂਗੀ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਕੇਦਾਹ (ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਕਦਰਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਉੱਤੇ ਚੋਲਾਂ ਦੁਆਰਾ 1025 ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਚੋਲਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵੀਰਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲਾ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ।[39] ਚੋਲਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਵੀਰਾ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲਾ, ਨੂੰ ਹੋਰ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਕੇਦਾਹ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਪਿਆ।ਚੋਲ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਘਟ ਗਈ, ਜਿਸਦਾ ਕੇਦਾਹ, ਪੱਟਨੀ ਅਤੇ ਲਿਗੋਰ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 1288 ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਸਕ, ਰਾਣੀ ਸੇਕੇਰੁਮੌਂਗ, ਜਿਸਨੂੰ ਜਿੱਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ, ਖਮੇਰ ਰਾਜ , ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ , ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਚੋਲਸ ਰਾਜ ਨੇ ਵੀ ਛੋਟੇ ਮਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[40] 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਟੁੱਟ ਗਏ ਸਨ।ਜਾਵਨੀਜ਼ ਨਾਲ ਜੰਗਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰਚੀਨ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਾਇਆ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੱਕ ਹੈ।ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨਾਲ ਬੋਧੀ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਜਿਹੜੇ ਖੇਤਰ ਛੇਤੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਸੇਹ, ਸ਼੍ਰੀਵਿਜਯਾ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਸੁਖੋਥਾਈ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ।14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਇਆ।
ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ
Majapahit Empire ©Aibodi
1293 Jan 1 - 1527

ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ

Mojokerto, East Java, Indonesi
ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ ਪੂਰਬੀ ਜਾਵਾ ਵਿੱਚ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਵਨੀਜ਼ ਹਿੰਦੂ-ਬੋਧੀ ਥੈਲਾਸੋਕਰੇਟਿਕ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ।ਇਹ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਹਯਾਮ ਵੁਰੁਕ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਗਜਾਹ ਮਾਦਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ।ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਆਧੁਨਿਕ-ਦਿਨ ਦੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ, ਬੋਰਨੀਓ, ਸੁਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ।ਮਜਾਪਹਿਤ ਆਪਣੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦਬਦਬੇ, ਵਪਾਰਕ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ, ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਏਕੀਕਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹਿੰਦੂ-ਬੋਧੀ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਹੈ।ਅੰਦਰੂਨੀ ਝਗੜਿਆਂ, ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸੰਕਟਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਦਬਾਅ ਨੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਇਸਲਾਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲਕਾ ਦੀ ਸਲਤਨਤ, ਮਜਾਪਹਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਘਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਖੇਤਰੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸੁੰਗੜ ਗਿਆ, ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੂਰਬੀ ਜਾਵਾ ਤੱਕ ਸੀਮਤ, ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਬਦਲੀ।
ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜ
Kingdom of Singapura ©HistoryMaps
1299 Jan 1 - 1398

ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜ

Singapore
ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜ ਇੱਕ ਮਲੇਈ ਹਿੰਦੂ - ਬੋਧੀ ਰਾਜ ਸੀ ਜੋ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੌਰਾਨ ਇਸਦੇ ਮੁੱਖ ਟਾਪੂ ਪੁਲਾਉ ਉਜੋਂਗ, ਜਿਸਨੂੰ 1299 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1396 ਅਤੇ 1398 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਸ ਦੇ ਪਤਨ ਤੱਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ [। 41] ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿੰਨ੍ਹ c.1299 ਨੂੰ ਸੰਗ ਨੀਲਾ ਉਤਾਮਾ ("ਸ੍ਰੀ ਤ੍ਰਿ ਬੁਆਨਾ" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਸਾਲ ਵਜੋਂ, ਜਿਸਦਾ ਪਿਤਾ ਸੰਗ ਸਪੁਰਬਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਰਧ-ਦੈਵੀ ਹਸਤੀ ਜੋ ਕਿ ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਲੇਈ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਲੇਈ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਹਨ।ਮਲਯ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ (ਜਾਂ ਸ੍ਰੀ ਇਸਕੰਦਰ ਸ਼ਾਹ) ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।[42] ਫੋਰਟ ਕੈਨਿੰਗ ਹਿੱਲ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨਦੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਵੀ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਪੰਨ ਬਸਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[43]ਇਹ ਬੰਦੋਬਸਤ 13ਵੀਂ ਜਾਂ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਵਪਾਰਕ ਚੌਕੀ ਤੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਣਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਲਚਲ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ, ਵਪਾਰਕ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜੋ ਮਲਯੀ ਦੀਪ-ਸਮੂਹ,ਭਾਰਤ ਅਤੇਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਸਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੋ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਤੋਂ ਮਜਾਪਹਿਤ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਵੱਡੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ 1398 ਵਿੱਚ ਮਾਜਪਾਹਿਤ ਦੁਆਰਾ ਮਾਲੇ ਅਨਾਲਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਾਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਆਮੀ ਦੁਆਰਾ ਬਰਖਾਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[44] ਆਖਰੀ ਰਾਜਾ, ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ, 1400 ਵਿੱਚ ਮਲਕਾ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ।
1300
ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਉਭਾਰornament
ਪਟਾਨੀ ਰਾਜ
Patani Kingdom ©Aibodi
1350 Jan 1

ਪਟਾਨੀ ਰਾਜ

Pattani, Thailand
ਪਟਾਨੀ ਨੂੰ 1350 ਅਤੇ 1450 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦਾ 1500 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।[74] ਸੇਜਾਰਾਹ ਮੇਲਾਯੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਚਾਉ ਸ਼੍ਰੀ ਵਾਂਗਸਾ ਨੇ ਕੋਟਾ ਮਹਲਿਗਈ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਪਟਾਨੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਉਸਨੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਲੈ ਲਿਆ।[75] ਹਿਕਾਯਤ ਮੇਰੋਂਗ ਮਹਾਵਾਂਗਸਾ ਅਤੇ ਹਿਕਾਯਤ ਪਟਾਨੀ ਅਯੁਥਯਾ, ਕੇਦਾਹ ਅਤੇ ਪੱਟਾਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕੋ ਪਹਿਲੇ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ।ਪਟਾਨੀ ਸ਼ਾਇਦ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸਲਾਮੀਕਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਇੱਕ ਸਰੋਤ 1470 ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[74] ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਕੈਮਪੋਂਗ ਪਾਸਾਈ (ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਸਾਈ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਜੋ ਪਟਾਨੀ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ) ਦੇ ਸਈਦ ਜਾਂ ਸ਼ਫੀਉਦੀਨ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ੇਖ ਦੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਚਮੜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਕਾਫ਼ੀ ਗੱਲਬਾਤ (ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਮੁੜ ਆਉਣ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਸੁਲਤਾਨ ਇਸਮਾਈਲ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਖੰਡਿਤ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਪਟਾਨੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਡਾਇਸਪੋਰਿਕ ਪਾਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਨਿਯਮਤ ਸੰਪਰਕ ਸੀ।ਇੱਥੇ ਯਾਤਰਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ, ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਜੋ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੇਲਾਕਾ (ਜੋ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋਇਆ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪਟਾਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਥਾਪਿਤ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸੀ, ਜੋ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਪਾਰੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੂਜੇ ਉਭਰ ਰਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਸੀ। ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਨ।1511 ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਟਾਨੀ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵਿਕਲਪਕ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਇੱਕ ਡੱਚ ਸਰੋਤ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਪਾਰੀ ਚੀਨੀ ਸਨ, ਪਰ 300 ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਵਪਾਰੀ ਵੀ 1540 ਤੱਕ ਪਟਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ।[74]
ਮਲਕਾ ਸਲਤਨਤ
Malacca Sultanate ©Aibodi
1400 Jan 1 - 1528

ਮਲਕਾ ਸਲਤਨਤ

Malacca, Malaysia
ਮਲਕਾ ਸਲਤਨਤ ਇੱਕ ਮਲੇਈ ਸਲਤਨਤ ਸੀ ਜੋ ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ।ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥੀਸਿਸ ਚਿੰਨ੍ਹ c.ਸਿੰਗਾਪੁਰਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੁਆਰਾ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਸਾਲ ਵਜੋਂ 1400, ਜਿਸਨੂੰ ਇਸਕੰਦਰ ਸ਼ਾਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [45] ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।[46] 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟ੍ਰਾਂਸਸ਼ਿਪਮੈਂਟ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਲਯ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ, ਰਿਆਉ ਟਾਪੂ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਤੱਟ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਜੋਕੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸੁਮਾਤਰਾ ਦਾ।[47]ਇੱਕ ਹਲਚਲ ਭਰੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਮਲਕਾ ਇਸਲਾਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ, ਅਤੇ ਮਲੇਈ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।ਇਸਨੇ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਮਲੇਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਾਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਜਾਵੀ ਲਿਪੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣ ਗਈ।ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਬੌਧਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਹੈ, ਮਲਾਕਨ ਯੁੱਗ ਨੇ ਇੱਕ ਮਲਯ ਪਛਾਣ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, [48] ਖੇਤਰ ਦਾ ਮਲਾਈਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਲਮ ਮੇਲਾਯੂ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।[49]1511 ਦੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਮਲਕਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਈ, ਆਖਰੀ ਸੁਲਤਾਨ, ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ (ਆਰ. 1488-1511), ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਔਲਾਦਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ, ਜੋਹੋਰ ਅਤੇ ਪੇਰਾਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ।ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ, ਮਲਕਾ ਨੂੰ ਮਲਯ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਸਨੇ ਵਪਾਰ, ਕੂਟਨੀਤੀ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਇਮ ਰਹੀ, ਅਤੇ ਦੌਲਤ - ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਮਲੇਈ ਧਾਰਨਾ - ਜੋ ਕਿ ਮਲੇਈ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀ ਹੈ - ਵਰਗੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ।[50]
ਬਰੂਨੀਆ ਸਲਤਨਤ (1368-1888)
Bruneian Sultanate (1368–1888) ©Aibodi
1408 Jan 1 - 1888

ਬਰੂਨੀਆ ਸਲਤਨਤ (1368-1888)

Brunei
ਬਰੂਨੇਈ ਦੀ ਸਲਤਨਤ, ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਸਥਿਤ, 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਲੇਈ ਸਲਤਨਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ।ਮਲਕਾ [58] ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇਸਨੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਅਤੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲਾਇਆ।ਬਰੂਨੇਈ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ਾਸਕ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਵਪਾਰਕ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਰੂਨੇਈ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬ੍ਰੂਨੇਈ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਚੀਨੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਚੀਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਜਾਵਨੀਜ਼ ਮਜਾਪਹਿਤ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਬਰੂਨੇਈ ਦੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਬਰੂਨੇਈ ਨੇ ਜਾਵਾਨੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਮਜਾਪਹਿਤ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰੂਨੇਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ।ਇਹ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਬੋਰਨੀਓ, ਮਿੰਡਾਨਾਓ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਸੁਲੂ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।16ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਬਰੂਨੇਈ ਦਾ ਸਾਮਰਾਜ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਸਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇੜਲੇ ਮਲੇਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬ੍ਰੂਨੇਈ ਨੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ [59] ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਯੂਰਪੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਸਤਾਰ, ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੁਲਤਾਨਤ ਸੁਲੂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਗਿਰਾਵਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਬਰੂਨੇਈ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰ ਗੁਆ ਲਏ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ, ਸੁਲਤਾਨ ਹਾਸ਼ਿਮ ਜਲੀਲੁਲ ਆਲਮ ਅਕਾਮਾਦੀਨ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 1888 ਵਿੱਚ ਬਰੂਨੇਈ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੈਕਟੋਰੇਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਰੱਖਿਆ ਦਰਜਾ 1984 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਬਰੂਨੇਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ।
ਪਹੰਗ ਸਲਤਨਤ
Pahang Sultanate ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1470 Jan 1 - 1623

ਪਹੰਗ ਸਲਤਨਤ

Pekan, Pahang, Malaysia
ਪਹਾਂਗ ਸਲਤਨਤ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੁਰਾਣੀ ਪਹਾਂਗ ਸਲਤਨਤ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਧੁਨਿਕ ਪਹਾਂਗ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉਲਟ, 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਇੱਕ ਮਲੇਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜ ਸੀ।ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਸਲਤਨਤ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪਹਾਂਗ ਬੇਸਿਨ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸੀਮਾ, ਪੱਟਨੀ ਸਲਤਨਤ, ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸੀ।ਪੱਛਮ ਵੱਲ, ਇਸਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਅਤੇ ਨੇਗੇਰੀ ਸੇਮਬਿਲਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।[60]ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੇਲਾਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਜਾਲਦਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਸੀ, ਜੋ ਖੁਦ ਦੇਵਾ ਸੂਰਾ ਦਾ ਪੋਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਾਂਗ ਦੇ ਆਖਰੀ-ਮੇਲਕਨ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ।[61] ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਪਹਾਂਗ ਮੇਲਾਕਾਨ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ 1511 ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੱਕ ਮੇਲਾਕਾ [62] ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਪਹਾਂਗ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ;ਪੁਰਤਗਾਲ , ਹਾਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਚੇ।[63] 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਅਚਨੇਸ ਦੇ ਛਾਪਿਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਹਾਂਗ ਨੇ ਮੇਲਾਕਾ, ਜੋਹੋਰ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਲ ਰਲੇਵੇਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਇਸਦੇ 14ਵੇਂ ਸੁਲਤਾਨ, ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ ਸ਼ਾਹ III ਨੂੰ ਵੀ ਜੋਹਰ ਦੇ 7ਵੇਂ ਸੁਲਤਾਨ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[64] ਜੋਹੋਰ ਨਾਲ ਸੰਘ ਦੇ ਇੱਕ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਨਦਾਹਾਰਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[65]
ਕੇਦਾਹ ਸਲਤਨਤ
ਕੇਦਾਹ ਦੀ ਸਲਤਨਤ। ©HistoryMaps
1474 Jan 1 - 1821

ਕੇਦਾਹ ਸਲਤਨਤ

Kedah, Malaysia
ਹਿਕਾਯਤ ਮੇਰੋਂਗ ਮਹਾਵਾਂਗਸਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੇਦਾਹ ਐਨਲਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਕੇਦਾਹ ਦੀ ਸੁਲਤਾਨੀਅਤ ਉਦੋਂ ਬਣੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਫਰਾ ਓਂਗ ਮਹਾਵਾਂਗਸਾ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਦਜ਼ਫਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ।ਅਤ-ਤਾਰੀਖ ਸਲਾਸੀਲਾਹ ਨੇਗੇਰੀ ਕੇਦਾਹ ਨੇ 1136 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਿਚਰਡ ਵਿਨਸਟੇਡ ਨੇ ਏਸੇਨੀਜ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਦੁਆਰਾ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਸਾਲ ਲਈ 1474 ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਰੀਖ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।ਇਹ ਬਾਅਦ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਮਲੇਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਮਲਕਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਬੈਂਡ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਮਲੇਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਸਕ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਕੇਦਾਹ ਦੁਆਰਾ ਬੇਨਤੀ ਮਲਕਾ ਦੇ ਜਾਲਦਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਅਯੁਥਯਾਨ ਹਮਲੇ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ।[76] ਪਹਿਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਹਾਜ਼ 1592 ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਪਹੁੰਚਿਆ [। 77] 1770 ਵਿੱਚ, ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਲਾਈਟ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ (BEIC) ਦੁਆਰਾ ਕੇਦਾਹ ਤੋਂ ਪੇਨਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਉਸਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਜੀਵਾ ਜ਼ੈਨਲ ਅਦੀਲਿਨ II ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਸੈਨਾ ਕੇਦਾਹ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਆਮੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਏਗੀ।ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਸੁਲਤਾਨ ਪੇਨਾਂਗ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮਲਕਾ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ
ਮਲਕਾ ਦੀ ਜਿੱਤ, 1511 ©Ernesto Condeixa
1511 Aug 15

ਮਲਕਾ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ

Malacca, Malaysia
1511 ਵਿੱਚ,ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਅਫੋਂਸੋ ਡੀ ਅਲਬੂਕਰਕੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਰਣਨੀਤਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਮਲਕਾ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਲਡਮਰੂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜੋਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੰਦੂ ਸੀ।ਅਲਬੂਕਰਕ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਦੋ ਗੁਣਾ ਸੀ: ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਰਾਜਾ ਮੈਨੂਅਲ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਕੈਸਟੀਲੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰਮੁਜ਼, ਗੋਆ, ਅਡੇਨ ਅਤੇ ਮਲਕਾ ਵਰਗੇ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਦਬਦਬੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਨੀਂਹ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ।1 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਮਲਕਾ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ, ਅਲਬੂਕਰਕ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬੰਬਾਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ।ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਦੋ ਵੱਡੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜੰਗੀ ਹਾਥੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ।ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਪਾਰੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਚੀਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਫਲ ਗੱਲਬਾਤ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।[51]ਅਗਸਤ ਤੱਕ, ਸਖ਼ਤ ਸੜਕੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਕਪਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਦਾ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੁਲਤਾਨ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਥਾਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸਨ।ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਿਨਾਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ 59 ਫੁੱਟ (18 ਮੀਟਰ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚੇ, ਅਸਾਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਚੇ ਰੱਖਣ ਕਾਰਨ, ਏ ਫਾਮੋਸਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਮਲਕਾ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਰੂਟ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ।ਮਲਕਾ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਅਲਾਉਦੀਨ ਰਿਆਤ ਸ਼ਾਹ II, ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ 1528 ਵਿੱਚ ਜੋਹਰ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਬਣ ਗਈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪੇਰਾਕ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਤਾ ਨਾਲ ਮਲਕਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[52]
ਪਰਕ ਸਲਤਨਤ
Perak Sultanate ©Aibodi
1528 Jan 1

ਪਰਕ ਸਲਤਨਤ

Perak, Malaysia
ਪੇਰਕ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਪੇਰਕ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਮਲਕਾ ਦੇ 8ਵੇਂ ਸੁਲਤਾਨ, ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।1511 ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਲਕਾ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਆਕ, ਸੁਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ।ਪੇਰਕ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਉਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਨ ਸਬਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਨਵੀਂ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਪੇਰਕ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਧੇਰੇ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਇਆ, ਜਮਹੂਰੀ ਮਲਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਗਈ, ਪੇਰਕ ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਟੀਨ ਦੇ ਧਾਤ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਏਸੇਹ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।1570 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਆਸੇਹ ਨੇ ਮਲੇਈ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ।1570 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ, ਆਚੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੇਰਾਕ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਮਨਸੂਰ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲਾ ਰਹੱਸਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਚੇਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਅਗਵਾ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਕਾਰਨ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਸੁਮਾਤਰਾ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪੇਰਾਕ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਚੇਨੀਜ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਅਚੇਨੀਜ਼ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੁਲਤਾਨ ਅਹਿਮਦ ਤਾਜੁਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਰਾਕ ਦੀ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ।ਫਿਰ ਵੀ, ਅਸੇਹ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪੇਰਾਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਿਹਾ, ਅਚੇਨੀਜ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮੀ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ (VOC) ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਪੇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਆਸੇਹ ਦੀ ਪਕੜ ਘਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।Aceh ਅਤੇ VOC ਨੇ ਪੇਰਕ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੇ ਟੀਨ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ।1653 ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਸੰਧੀ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਡੱਚ ਨੂੰ ਪੇਰਾਕ ਦੇ ਟੀਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ।17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੇਰਾਕ ਮਲੱਕਨ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰਸ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਝਗੜੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਟੀਨ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 40 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਹ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਡੱਚਾਂ ਨਾਲ 1747 ਦੀ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਟੀਨ ਦੇ ਵਪਾਰ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ।
ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ
ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਨਾਮ ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1528 Jan 1

ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ

Johor, Malaysia
1511 ਵਿੱਚ, ਮਲਕਾ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਮਲਕਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬੇਕਾਰ ਰਹੀਆਂ।ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਪਹਾਂਗ ਭੱਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਬਿਨਟਾਨ ਨੂੰ ਰਵਾਨਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ।ਬੇਸ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਅਸ਼ਾਂਤ ਮਲੇਈ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਨਾਕਾਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ।ਪੇਕਨ ਤੁਆ, ਸੁੰਗਈ ਤੇਲੂਰ, ਜੋਹੋਰ ਵਿਖੇ ਅਧਾਰਤ, ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਰਾਜਾ ਅਲੀ ਇਬਨੀ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਮੇਲਾਕਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਅਲਾਉਦੀਨ ਰਿਆਤ ਸ਼ਾਹ II (1528–1564) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1528 ਵਿੱਚ [। 53] ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੁਲਤਾਨ ਅਲਾਉਦੀਨ ਰਿਆਤ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮਲਕਾ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਚੇਨੀਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਹ ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਮਲਯ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪਰ 1526 ਤੱਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਬਿਨਟਨ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ।ਸੁਲਤਾਨ ਫਿਰ ਸੁਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਮਪਰ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਅਲਾਉਦੀਨ ਰਿਆਤ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਿਆ।[53] ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੇਰਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਲਾਉਦੀਨ ਰਿਆਤ ਸ਼ਾਹ ਜੋਹਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਿਆ।[53]
1528 Jan 1 - 1615

ਤਿਕੋਣੀ ਜੰਗ

Johor, Malaysia
ਨਵੇਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਜੋਹੋਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।ਉਸਨੇ ਮਲਕਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਪਹਾਂਗ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਿਲੇ ਏ ਫਾਮੋਸਾ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀ।ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸੁਮਾਤਰਾ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ, ਆਸੇਹ ਸਲਤਨਤ ਨੇ ਮਲਕਾ ਦੇ ਜਲਡਮਰੂਆਂ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਮਲਕਾ ਦੇ ਈਸਾਈ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਪਾਰੀ ਅਕਸਰ ਆਸੇਹ ਜਾਂ ਜੋਹਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੋਹਰ ਲਾਮਾ (ਕੋਟਾ ਬਾਟੂ) ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਮਲਕਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।ਇਸ ਲਈ, ਮਲਕਾ ਅਤੇ ਆਸੇਹ ਸਿੱਧੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਣ ਗਏ।ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਅਤੇ ਜੋਹਰ ਦੇ ਅਕਸਰ ਸਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਆਸੇਹ ਨੇ ਜਲਡਮਰੂਆਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ।ਆਚੇ ਦੇ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਅਤੇ ਜੋਹੋਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਚੇ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਮੋੜਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੰਗ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਆਚੇ ਦੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੋਹੋਰ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ।ਸੁਲਤਾਨ ਇਸਕੰਦਰ ਮੁਦਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਆਸੇਹ ਨੇ 1613 ਵਿੱਚ ਜੋਹਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ 1615 ਵਿੱਚ [54]
ਪਟਾਨੀ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ
ਹਰਾ ਰਾਜਾ. ©Legend of the Tsunami Warrior (2010)
1584 Jan 1 - 1688

ਪਟਾਨੀ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ

Pattani, Thailand
ਰਾਜਾ ਹਿਜਾਊ, ਹਰੀ ਰਾਣੀ, ਮਰਦ ਵਾਰਸਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ 1584 ਵਿੱਚ ਪਟਾਨੀ ਦੀ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੀ।ਉਸਨੇ ਸਿਆਮੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੇਰਕਾਉ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਅਪਣਾਇਆ।ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜੋ ਕਿ 32 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਪਟਾਨੀ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ।ਚੀਨੀ, ਮਾਲੇਈ, ਸਿਆਮੀ, ਪੁਰਤਗਾਲੀ, ਜਾਪਾਨੀ, ਡੱਚ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਪਾਰੀ ਅਕਸਰ ਪਟਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ।ਚੀਨੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਪਟਾਨੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਵਪਾਰੀ ਪਟਾਨੀ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਗੇਟਵੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਸਨ।ਰਾਜਾ ਹਿਜਾਊ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਟਾਨੀ ਉੱਤੇ ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਬੀਰੂ (ਨੀਲੀ ਰਾਣੀ), ਰਾਜਾ ਉਂਗੂ (ਜਾਮਨੀ ਰਾਣੀ), ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਕੁਨਿੰਗ (ਪੀਲੀ ਰਾਣੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਰਾਜਾ ਬੀਰੂ ਨੇ ਕੇਲੰਤਨ ਸਲਤਨਤ ਨੂੰ ਪਟਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜਾ ਉਂਗੂ ਨੇ ਗਠਜੋੜ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਆਮ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਹੋਇਆ।ਰਾਜਾ ਕੁਨਿੰਗ ਦੇ ਰਾਜ ਨੇ ਪਟਾਨੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ।ਉਸਨੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨਾਲ ਸੁਲ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਪਟਾਨੀ ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਗਾੜ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਰਾਜਾ ਕੁਨਿੰਗ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ 1651 ਵਿੱਚ ਕੇਲਾਂਟਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੁਆਰਾ ਪਟਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕੇਲਨਟਾਨੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬਗਾਵਤਾਂ ਅਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਤੋਂ।17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਕੁਧਰਮ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਟਾਨੀ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੀਨੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ।
1599 Jan 1 - 1641

ਸਾਰਾਵਾਕ ਦੀ ਸਲਤਨਤ

Sarawak, Malaysia
ਸਾਰਾਵਾਕ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਬਰੂਨੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਬਰੂਨੇਈ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲੁਲ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪੇਂਗੀਰਨ ਮੁਦਾ ਟੇਂਗਾਹ ਨੇ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲੁਲ ਦੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਉੱਚਤਮ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਝਗੜੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲੁਲ ਅਕਬਰ ਨੇ ਪੈਨਗੀਰਨ ਮੁਦਾ ਤੇਂਗਾਹ ਨੂੰ ਸਰਵਾਕ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰ।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੋਰਨੀਅਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਅਤੇ ਬਰੂਨੀਆ ਦੇ ਕੁਲੀਨਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੇਂਗੀਰਨ ਮੁਦਾ ਤੇਂਗਾਹ ਨੇ ਸਾਰਾਵਾਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।ਉਸਨੇ ਸੁੰਗਈ ਬੇਦਿਲ, ਸੈਂਟੂਬੋਂਗ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਲੀ ਉਮਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਅਪਣਾਇਆ।ਸਾਰਾਵਾਕ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਰੂਨੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਇਸ ਖੇਤਰ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।
ਮਲਕਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ (1641)
ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1640 Aug 3 - 1641 Jan 14

ਮਲਕਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ (1641)

Malacca, Malaysia
ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।1606 ਤੋਂ 1627 ਤੱਕ, ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਕੋਰਨੇਲਿਸ ਮੈਟੇਲੀਫ ਅਤੇ ਪੀਟਰ ਵਿਲੇਮਜ਼ ਵਰਹੋਏਫ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਮੋਹਰੀ ਅਸਫਲ ਘੇਰਾਬੰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।1639 ਤੱਕ, ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਬਾਟਾਵੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਚੇ ਅਤੇ ਜੋਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਸੀਲੋਨ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਆਚੇ ਅਤੇ ਜੋਹੋਰ ਦਰਮਿਆਨ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਮਲਕਾ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋਈ।ਝਟਕਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮਈ 1640 ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ, ਸਾਰਜੈਂਟ ਮੇਜਰ ਐਡਰੀਅਨ ਐਂਟੋਨੀਜ਼ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕਮਾਂਡਰ, ਕਾਰਨੇਲਿਸ ਸਿਮੋਨਜ਼ ਵੈਨ ਡੇਰ ਵੀਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਮਲਕਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ 3 ਅਗਸਤ 1640 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਡੱਚ, ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰੀ ਕਿਲਾਬੰਦ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕਿਲੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਤਰੇ।ਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬਚਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਂ 32-ਫੁੱਟ-ਉੱਚੀਆਂ ਅਤੇ ਸੌ ਤੋਪਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਡੱਚ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ, ਸਥਿਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਡੱਚਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਡਰੀਅਨ ਐਂਟੋਨੀਜ਼, ਜੈਕਬ ਕੂਪਰ, ਅਤੇ ਪੀਟਰ ਵੈਨ ਡੇਨ ਬਰੋਕ ਸਮੇਤ ਕਈ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਦ੍ਰਿੜ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ 14 ਜਨਵਰੀ 1641 ਨੂੰ, ਸਾਰਜੈਂਟ ਮੇਜਰ ਜੋਹਾਨਸ ਲੈਮੋਟੀਅਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਗੜ੍ਹ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਬਸਤੀ, ਬਟਾਵੀਆ ਉੱਤੇ ਰਿਹਾ।ਫੜੇ ਗਏ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਟਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਅਮੀਰ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਡੱਚ ਦੁਆਰਾ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਆਚੇ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ, ਇਸਕੰਦਰ ਥਾਨੀ, ਜਿਸਨੇ ਜੋਹਰ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦੀ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਰਹੱਸਮਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੋਹਰ ਨੇ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਗੀਆਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਡੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬੇਨਕੂਲੇਨ ਦੇ ਬਦਲੇ 1824 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਪਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਡੱਚ ਮਲਕਾ
ਡੱਚ ਮਲਕਾ, ਸੀ.ਏ.1665 ©Johannes Vingboons
1641 Jan 1 - 1825

ਡੱਚ ਮਲਕਾ

Malacca, Malaysia
ਡੱਚ ਮਲਕਾ (1641–1825) ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਲਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਸੀ।ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਯੁੱਧਾਂ (1795-1815) ਦੌਰਾਨ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 183 ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ 1606 ਵਿੱਚ ਡੱਚ ਅਤੇ ਜੋਹੋਰ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦਰਮਿਆਨ ਬਣੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਲੇਈ ਸਲਤਨਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਗੰਭੀਰ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਪੇਖਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਇਆ।ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਬਟਾਵੀਆ (ਅਜੋਕੇ ਜਕਾਰਤਾ) ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਮਲਕਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਹੋਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸੀ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਮਲਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੰਦਰਗਾਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ, ਜੋਹਰ ਸਲਤਨਤ ਆਪਣੀਆਂ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਦੇ ਖੁੱਲਣ ਅਤੇ ਡੱਚਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕਰਕੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਗਈ।
ਜੋਹਰ-ਜਾਂਬੀ ਜੰਗ
Johor-Jambi War ©Aibodi
1666 Jan 1 - 1679

ਜੋਹਰ-ਜਾਂਬੀ ਜੰਗ

Kota Tinggi, Johor, Malaysia
1641 ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਮਲਕਾ ਦੇ ਪਤਨ ਅਤੇ ਡੱਚਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕਾਰਨ ਆਚੇ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੋਹਰ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ ਸ਼ਾਹ III (1623-1677) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਮਲਕਾ ਦੇ ਜਲਡਮਰੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ).[55] ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਹਾਂਗ, ਸੁੰਗੇਈ ਉਜੋਂਗ, ਮਲਕਾ, ਕਲਾਂਗ ਅਤੇ ਰਿਆਉ ਟਾਪੂ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ।[56] ਤਿਕੋਣੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜਾਮਬੀ ਵੀ ਸੁਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ।ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜੌਹਰ ਅਤੇ ਜੰਬੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਰਾਜਾ ਮੁਦਾ ਅਤੇ ਜੰਬੀ ਦੇ ਪੇਂਗਰਨ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜਾ ਮੁਦਾ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲਕਸਮਾਨਾ ਅਬਦੁਲ ਜਮੀਲ ਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ, ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਗਠਜੋੜ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਸੀ, ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ।[57] ਇਸ ਲਈ ਗਠਜੋੜ ਟੁੱਟ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ 1666 ਵਿੱਚ ਜੋਹੋਰ ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਨ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ 13 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਯੁੱਧ ਜੋਹੋਰ ਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੋਹੋਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਬਾਟੂ ਸਾਵਰ ਨੂੰ 1673 ਵਿੱਚ ਜੰਬੀ ਦੁਆਰਾ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਲਤਾਨ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ। ਪਹਾਂਗ ਨੂੰ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ (1677-1685), ਨੇ ਫਿਰ ਜਾਮਬੀ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਬੁਗੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।[56] ਜੋਹੋਰ ਆਖਰਕਾਰ 1679 ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਬੁਗੀਆਂ ਨੇ ਘਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਾ ਦੇ ਮਿਨਾਂਗਕਾਬੌਸ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਮਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[57]
ਜੋਹਰ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ
Golden Age of Johor ©Enoch
1680 Jan 1

ਜੋਹਰ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ

Johor, Malaysia
17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਲਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੋਹਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਗਿਆ।ਮਲਕਾ ਵਿੱਚ ਡੱਚਾਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋਹਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਇੱਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਰਿਆਉ ਵੱਲ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ।ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਮਲਕਾ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸੀ।VOC ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸੀ ਪਰ ਗਠਜੋੜ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਜੋਹਰ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ।ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਾਰੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।ਜੋਹਰ ਕੁਲੀਨਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[66] ਉਪਲਬਧ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਿਆਉ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਆਈ।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਬੋਡੀਆ , ਸਿਆਮ , ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮਲੇਈ ਟਾਪੂਆਂ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।ਬੁਗਿਸ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਰਿਆਉ ਨੂੰ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ।ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਜਾਂ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਅਫੀਮ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਟੀਨ, ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਗੈਂਬੀਅਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਡਿਊਟੀਆਂ ਘੱਟ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਾਰਗੋ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਡਿਸਚਾਰਜ ਜਾਂ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ।ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚੰਗਾ ਸੀ।[67]ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਲਕਾ ਵਾਂਗ, ਰਿਆਊ ਵੀ ਇਸਲਾਮੀ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਅਤੇ ਅਰਬ ਵਰਗੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਹੋਸਟਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੂਫੀਵਾਦ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਰਿਆਉ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਕਈ ਤਾਰੀਕਾ (ਸੂਫੀ ਬ੍ਰਦਰਹੁੱਡ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ।[68] ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ, ਰਿਆਉ ਨੇ ਮਲਕਾ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ।ਵਪਾਰ ਕਰਕੇ ਦੋਵੇਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫਰਕ ਸੀ;ਮਲਕਾ ਵੀ ਆਪਣੀ ਇਲਾਕਾਈ ਜਿੱਤ ਕਾਰਨ ਮਹਾਨ ਸੀ।
1760 Jan 1 - 1784

ਜੋਹਰ ਵਿੱਚ ਬਗੀਸ ਦਾ ਦਬਦਬਾ

Johor, Malaysia
ਮਲੱਕਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ, ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ II, ਆਪਣੇ ਅਨਿਯਮਤ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਬੇਂਦੇਹਾਰਾ ਹਬੀਬ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਬੇਂਦਾਹਾਰਾ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਣਚਾਹੇ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਹ ਵਿਵਹਾਰ ਸੁਲਤਾਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਉਲੰਘਣਾ ਲਈ ਇੱਕ ਨੇਕ ਦੀ ਗਰਭਵਤੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਰਈਸ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ 1699 ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ, ਔਰੰਗ ਕਯਾਸ, ਸਾ ਅਕਰ ਦੀਰਾਜਾ, ਮੁਆਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਤੇਮੇਂਗਗੋਂਗ ਵੱਲ ਮੁੜੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬੇਂਦਾਹਾਰਾ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਮਿਲੇ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਮਿਲਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਓਰੰਗ ਲੌਟ ਤੋਂ।ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜੋਹੋਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ - ਬੁਗਿਸ ਅਤੇ ਮਿਨਾਂਗਕਾਬਾਊ - ਨੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਖਿਆ।ਮਿਨਾਂਗਕਾਬਾਊ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ II ਦੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੁੱਤਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਰਾਜਾ ਕੇਸਿਲ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਨਾਲ, ਬੁਗੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਕੇਸਿਲ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜਾ ਕੇਸੀਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੋਹਰ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਿਛਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ IV ਭੱਜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।ਬਦਲੇ ਵਜੋਂ, ਬੁਗੀਆਂ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁਲ ਜਲੀਲ ਚੌਥੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨਾਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ 1722 ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਕੇਸੀਲ ਦੀ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਬੁਗੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜੋਹਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ।18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਸੁਲੇਮਾਨ ਬਦਰੁਲ ਆਲਮ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਬੁਗੀਆਂ ਨੇ ਜੋਹਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧ ਗਿਆ ਕਿ 1760 ਤੱਕ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੁਗੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਜੋਹੋਰ ਸ਼ਾਹੀ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਜੋਹੋਰ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ, ਚੀਨੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ, ਟੇਮੇਂਗਗੋਂਗ ਧੜੇ ਦੇ ਏਂਗਕਾਊ ਮੁਦਾ ਨੇ ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਮੁੜ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਟੇਮੇਂਗਗੋਂਗ ਅਬਦੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਭਵਿੱਖੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।
1766 Jan 1

ਸੇਲਾਂਗਰ ਸਲਤਨਤ

Selangor, Malaysia
ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਬੁਗਿਸ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸੁਲਾਵੇਸੀ ਵਿੱਚ ਲੁਵੂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਇਸ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਜੋਹੋਰ-ਰਿਆਉ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਆਖਰਕਾਰ ਮਲੱਕਨ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਕੇਚਿਲ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜੋਹੋਰ ਦੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਬਦਰੂਲ ਆਲਮ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪੱਖ ਲਿਆ।ਇਸ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਜੋਹੋਰ-ਰਿਆਉ ਦੇ ਬੇਂਦਾਹਾਰਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਬੁਗਿਸ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਿੱਤਾ।ਡੇਂਗ ਚੇਲਕ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੁਗਿਸ ਯੋਧਾ, ਨੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਰਾਜਾ ਲੂਮੂ ਨੂੰ 1743 ਵਿੱਚ ਯਮਤੁਆਨ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1766 ਵਿੱਚ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੁਲਤਾਨ, ਸੁਲਤਾਨ ਸਲੇਹੁਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਿਆ।ਰਾਜਾ ਲੂਮੂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਜੋਹਰ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ।ਪੇਰਾਕ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਉਸਦੀ ਬੇਨਤੀ 1766 ਵਿੱਚ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਸਲੇਹੁਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ। ਉਸਦਾ ਰਾਜ 1778 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੋਇਆ, ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਰਾਜਾ ਇਬਰਾਹਿਮ ਮਰਹੂਮ ਸਾਲੇਹ, ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਸ਼ਾਹ ਬਣ ਗਿਆ।ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਆਲਾ ਸੇਲੰਗੋਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਡੱਚ ਕਬਜ਼ਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਪਰ ਪਹਾਂਗ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ।ਪੇਰਕ ਸਲਤਨਤ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਵਿੱਤੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਕਾਰਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਗੜ ਗਏ।ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੇਲਾਂਗੋਰ ਨੂੰ ਪੰਜ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਅਮਪਾਂਗ ਵਿੱਚ ਟੀਨ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵੀ ਦੇਖਿਆ।1857 ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ।ਆਖਰਕਾਰ, ਉਸਦੇ ਭਤੀਜੇ, ਰਾਜਾ ਅਬਦੁਲ ਸਮਦ ਰਾਜਾ ਅਬਦੁੱਲਾ, ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁਲ ਸਮਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਕਲਾਂਗ ਅਤੇ ਲੰਗਤ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੌਂਪਿਆ।
ਪੇਨਾਂਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ 1750-1850 ©Osprey Publishing
1786 Aug 11

ਪੇਨਾਂਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ

Penang, Malaysia
ਪਹਿਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਹਾਜ਼ ਜੂਨ 1592 ਵਿੱਚ ਪੇਨਾਂਗ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼, ਐਡਵਰਡ ਬੋਨਾਡਵੈਂਚਰ, ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਜੇਮਸ ਲੈਂਕੈਸਟਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।[69] ਹਾਲਾਂਕਿ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਸਥਾਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।1770 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਲਾਈਟ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[70] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੇਦਾਹ ਵਿੱਚ ਉਤਰਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਿਆਮੀ ਜਾਤੀ ਰਾਜ ਸੀ।1786 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਲਾਈਟ ਨੂੰ ਕੇਦਾਹ ਤੋਂ ਟਾਪੂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।[70] ਲਾਈਟ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁੱਲਾ ਮੁਕਰਰਮ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।[70] ਲਾਈਟ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲਾਈਟ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦਲ ਪੇਨਾਂਗ ਟਾਪੂ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 17 ਜੁਲਾਈ 1786 [71] ਨੂੰ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ 11 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਇਸ ਟਾਪੂ ਦਾ ਰਸਮੀ ਕਬਜ਼ਾ ਲੈ ਲਿਆ।[70] ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁੱਲਾ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ, ਲਾਈਟ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।[72] ਜਦੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਫੌਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਈ, ਕੇਦਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ 1791 ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ;ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।[70] ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ 6000 ਸਪੈਨਿਸ਼ ਡਾਲਰ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਅਦਾਇਗੀ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।[73]
1821 Nov 1

ਕੇਦਾਹ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀ ਹਮਲਾ

Kedah, Malaysia
1821 ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਅੱਜ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੇਦਾਹ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੌਜੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੀ।ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕੇਦਾਹ ਸਿਆਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਯੁਥਯਾ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 1767 ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਦਲ ਗਿਆ।ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਫਿਰ ਬਦਲ ਗਈ ਜਦੋਂ, 1786 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਤੋਂ ਪੇਨਾਗ ਟਾਪੂ ਦਾ ਪੱਟਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।1820 ਤੱਕ, ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੇਦਾਹ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸਿਆਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਰਮੀਜ਼ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਦੂਜੇ ਨੇ 1821 ਵਿੱਚ ਕੇਦਾਹ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿਆਮੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਕੇਦਾਹ ਦੇ ਸੱਚੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ, ਸਿਆਮੀਜ਼ ਨੇ ਫਰਾਇਆ ਨਖੋਨ ਨੋਈ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੇੜਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਦੂਜੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਡਰਾਮਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਆ।ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਲੋਰ ਸੇਤਾਰ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਕੇਦਾਹਨ ਫੌਜਾਂ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ, ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਈਆਂ।ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਹਮਲੇ ਨੇ ਕੇਦਾਹਾਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਪੇਨਾਂਗ ਵਿੱਚ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿਆਮ ਨੇ ਕੇਦਾਹ 'ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਸ਼ਾਸਨ ਲਗਾਇਆ, ਸਿਆਮੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ।ਹਮਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਨ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼, ਆਪਣੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਇੰਨੇ ਨੇੜੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ, ਕੂਟਨੀਤਕ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ 1826 ਵਿੱਚ ਬਰਨੀ ਸੰਧੀ ਹੋਈ। ਇਸ ਸੰਧੀ ਨੇ ਕੇਦਾਹ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵੀ ਰੱਖੀਆਂ।ਸੰਧੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕੇਦਾਹ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।ਇਹ 1838 ਵਿੱਚ ਚਾਓ ਫਰਾਇਆ ਨਖੋਨ ਨੋਈ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮਲੇਈ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਸੁਲਤਾਨ ਅਹਿਮਦ ਤਾਜੁਦੀਨ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1842 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗੱਦੀ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ।
1824 Mar 17

1824 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ

London, UK
1824 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ 1814 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ 17 ਮਾਰਚ 1824 ਨੂੰ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਧੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। 1819 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਜੋਹਰ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।ਗੱਲਬਾਤ 1820 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਵਿਵਾਦਿਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 1823 ਤੱਕ, ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ।ਡੱਚਾਂ ਨੇ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਬੇਨਕੂਲਨ ਅਤੇ ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਮਲਕਾ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।ਸੰਧੀ ਨੂੰ 1824 ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਸੰਧੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵਿਆਪਕ ਸਨ,ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ , ਸੀਲੋਨ, ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਵਪਾਰਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਿਯਮਾਂ, ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਧੀਆਂ ਨਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਖਾਸ ਖੇਤਰੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ: ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਮਲਾਕਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਯੂਕੇ ਨੇ ਬੇਨਕੂਲੇਨ ਵਿੱਚ ਫੋਰਟ ਮਾਰਲਬਰੋ ਅਤੇ ਸੁਮਾਤਰਾ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਖਾਸ ਟਾਪੂਆਂ 'ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।1824 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਡੱਚ ਸੰਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਨ।ਇਸਨੇ ਦੋ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ: ਮਲਾਇਆ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ, ਅਤੇ ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼।ਇਹ ਖੇਤਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ।ਸੰਧੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆਈ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਯ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਸੰਧੀ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਮੁਫਤ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਪਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਫਤ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵਜੋਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ।
1826
ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗornament
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ©Anonymous
1826 Jan 2 - 1957

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ

Singapore
"ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ" ਸ਼ਬਦ ਮਾਲੇ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਜਾਂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਲਿਆਏ ਗਏ ਸਨ।"ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ " ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਅਕਸਰ ਸੰਘੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੈਕਟੋਰੇਟ ਸਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਟਰੇਟਸ ਬਸਤੀਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਸਨ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ।1946 ਵਿੱਚ ਮਲਯਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਲਾਇਆ ਦਾ ਅਸਥਾਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚ ਸਟਰੇਟਸ ਸੈਟਲਮੈਂਟਸ, ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਮਲਾਇਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭਕਾਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਟਿਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਬੜ ਦਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਸੀ।ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ,ਜਾਪਾਨ ਨੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।[78] ਮਲਯਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਅਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ ਅਤੇ 1948 ਵਿੱਚ ਮਲਾਇਆ ਸੰਘ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਥਾਂ 31 ਅਗਸਤ 1957 ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 16 ਸਤੰਬਰ 1963 ਨੂੰ, ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ, ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ (ਸਬਾਹ), ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਨਾਲ। , ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਵੱਡੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ।[79]
ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੇ ਪੈਨੋਰਾਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ.1884. ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਪਡਾਂਗ ਹੈ।1884 ਵਿੱਚ ਸਵੇਟਨਹੈਮ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਅਟਪ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਟਾਇਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ©G.R.Lambert & Co.
1857 Jan 1

ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ

Kuala Lumpur, Malaysia
ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪਿੰਡ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਟਿਨ ਮਾਈਨਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਵਧਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੇ ਚੀਨੀ ਮਾਈਨਰਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੇਲੰਗੋਰ ਨਦੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਖਾਣਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਸੁਮਾਟ੍ਰਾਂਸ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਲੂ ਕਲਾਂਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਕਸਬੇ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਰਕੀਟ ਸਕੁਏਅਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਆਕਾਰ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਈਨਿੰਗ ਖੇਤਰਾਂ ਤੱਕ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਸਬੇ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਨਾ 1857 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਅਬਦੁੱਲਾ ਬਿਨ ਰਾਜਾ ਜਾਫਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਮਲੱਕਨ ਦੇ ਚੀਨੀ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਫੰਡ ਲੈ ਕੇ, ਨਵੀਆਂ ਟੀਨ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਚੀਨੀ ਮਾਈਨਰਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਖਾਣਾਂ ਕਸਬੇ ਦਾ ਜੀਵਨ ਖੂਨ ਬਣ ਗਈਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਟੀਨ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਿੰਦੂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਨੂੰ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਲੱਕੜ ਅਤੇ 'ਅਟਪ' (ਪਾਮ ਫਰੰਡ ਛਾਡ ਵਾਲੀ) ਇਮਾਰਤਾਂ ਅੱਗ ਲਈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਆਪਣੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਕਸਬਾ ਸੇਲਾਂਗਰ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਉਲਝ ਗਿਆ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੜੇ ਅਮੀਰ ਟੀਨ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ 'ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ।ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਚੀਨੀ ਕਪਤਾਨ ਯਾਪ ਆਹ ਲੋਏ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਸਮਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ।ਯੈਪ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਗਠਜੋੜ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕ ਸਵੇਟਨਹੈਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਿਕਵਰੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਵਾਸੀ ਫਰੈਂਕ ਸਵੇਟਨਹੈਮ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰ ਹੋਏ।ਅੱਗ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਲਈ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਟਾਇਲਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਗਲੀਆਂ ਨੂੰ ਚੌੜਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।1886 ਵਿੱਚ ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਅਤੇ ਕਲਾਂਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ 1884 ਵਿੱਚ 4,500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 1890 ਤੱਕ 20,000 ਹੋ ਗਈ। 1896 ਤੱਕ, ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਇੰਨੀ ਵਧ ਗਈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾਂ ਤੋਂ ਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ
ਰਬੜ ਦੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰ। ©Anonymous
1877 Jan 1

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾਂ ਤੋਂ ਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ

Malaysia
ਮਲਾਇਆ ਦਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀੀਕਰਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅਮੀਰ ਟੀਨ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 1877 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਤੋਂ ਰਬੜ ਦੇ ਪਲਾਂਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ।ਯੂਰਪੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਬੜ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਲਾਇਆ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਨਿਰਯਾਤ ਬਣ ਗਿਆ।ਵਧ ਰਹੇ ਰਬੜ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ, ਟੈਪੀਓਕਾ ਅਤੇ ਕੌਫੀ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।ਇਸ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਤ ਬਸਤੀ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਤਾਮਿਲ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਗਾਂ 'ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਆਇਆ।ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਮਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੇ ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ , ਪੇਨਾਂਗ, ਇਪੋਹ ਅਤੇ ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛੇਤੀ ਹੀ ਚੀਨੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹੋ ਗਈ।ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਵਾਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਲਿਆਇਆ।ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਖ਼ਤ ਸਲੂਕ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੀਨੀ ਕਾਮੇ ਅਫੀਮ ਅਤੇ ਜੂਏ ਵਰਗੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਏ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਕਾਰਨ ਵਧੇ।ਇਹ ਨਸ਼ੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਬਰ ਕੰਟਰੈਕਟ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਮਦਨੀ ਸਰੋਤ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਾਰੇ ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਸਨ।ਕੁਝ, ਆਪਸੀ ਸਹਾਇਤਾ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ, ਨਵੀਂ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਏ।ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਯੈਪ ਆਹ ਲੋਏ, 1890 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਦੇ ਕਪਿਟਨ ਚੀਨ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ ਅਤੇ ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ।ਚੀਨੀ ਕਾਰੋਬਾਰ, ਅਕਸਰ ਲੰਡਨ ਦੀਆਂ ਫਰਮਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਮਲਿਆਈ ਅਰਥਚਾਰੇ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਲੇਈ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਿਆਪਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਵਾਸ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਲਈ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਏ।ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਮਲੇਈ ਸਮਾਜ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾਲ ਜੂਝਿਆ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਝ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਵੱਕਾਰ ਗੁਆ ਲਈ, ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਮਲਯ ਜਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਸਨ।ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਸਥਾਈ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਮਲੇਈ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਚੀਨੀ-ਮਲਾਯਾਨ ਜਾਂ "ਬਾਬਾ" ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਦੁਲਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਮਲੇਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਜਮਾਤੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਲਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਅਧਿਕਾਰਤ ਰੁਖ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਮਲਾਇਆ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਬਹੁ-ਨਸਲੀ, ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੇ ਆਕਾਰ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ।
1909 Jan 1

1909 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿਆਮੀ ਸੰਧੀ

Bangkok, Thailand
1909 ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿਆਮੀ ਸੰਧੀ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿਚਕਾਰ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ-ਥਾਈਲੈਂਡ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਪੱਟਨੀ, ਨਰਾਥੀਵਾਤ, ਅਤੇ ਯਾਲਾ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਟਰੋਲ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਕੇਦਾਹ, ਕੇਲਾਂਟਨ, ਪਰਲਿਸ ਅਤੇ ਟੇਰੇਨਗਾਨੂ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ।ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜੇ, ਰਾਮ I ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅਕਸਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਧੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਆਇਤਾਂ ਰਾਹੀਂ।ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਧੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਰਨੀ ਸੰਧੀ ਅਤੇ ਬੋਰਿੰਗ ਸੰਧੀ, ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਸਿਆਮ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਵਪਾਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੁਲਾਲੋਂਗਕੋਰਨ ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਲਈ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ।
ਮਲਾਇਆ ਉੱਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਕਬਜ਼ਾ
Japanese Occupation of Malaya ©Anonymous
1942 Feb 15 - 1945 Sep 2

ਮਲਾਇਆ ਉੱਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਕਬਜ਼ਾ

Malaysia
ਦਸੰਬਰ 1941 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ।1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਜਾਪਾਨੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਨੇਵੀ ਬੇਸ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕਦੇ ਵੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਕੋਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਵਾਈ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂਜਾਪਾਨੀ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇੰਡੋ-ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਅਤੇਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਲਾਇਆ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਰੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕੋਈ ਹਵਾਈ ਕਵਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨੂੰ ਫਰਵਰੀ 1942 ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਜਾਪਾਨੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ, ਅਤੇ ਮਲੇਈ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਮਤ ਰੂਪ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।ਮਲਯ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਕੇਸਾਤੁਆਨ ਮੇਲਾਯੂ ਮੁਦਾ, ਮੇਲਾਯੂ ਰਾਇਆ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਸਮਝ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਾਪਾਨ ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਜ਼, ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਬੋਰਨੀਓ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇਵੇਗਾ।[80] ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ , ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਰਦੇਸੀ ਸਮਝਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕਠੋਰਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਸਨ: ਅਖੌਤੀ ਸੂਕ ਚਿੰਗ (ਪੀੜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁੱਧਤਾ) ਦੌਰਾਨ, ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ 80,000 ਤੱਕ ਚੀਨੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।ਮਲਾਯਾਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (MCP) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਚੀਨੀ, ਮਲਿਆਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਐਂਟੀ-ਜਾਪਾਨੀ ਆਰਮੀ (MPAJA) ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣ ਗਏ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਐਮਪੀਏਜੇਏ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਬਲ ਬਣ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਮਲੇਈ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੂੰ ਚਾਰ ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਾਂ, ਕੇਦਾਹ, ਪਰਲਿਸ, ਕੇਲਾਂਟਨ ਅਤੇ ਟੇਰੇਨਗਾਨੂ, ਜੋ ਕਿ 1909 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਲਾਇਆ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਕੇ ਮਲੇਈ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ। ਨਿਰਯਾਤ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।[81]
ਮਲਯਾਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ
ਬਰਤਾਨਵੀ ਤੋਪਖਾਨੇ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ MNLA ਗੁਰੀਲਿਆਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ, 1955 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1948 Jun 16 - 1960 Jul 31

ਮਲਯਾਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ

Malaysia
ਕਬਜ਼ੇ ਦੌਰਾਨ, ਨਸਲੀ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਵਧਿਆ।[82] ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀਵਾਲੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਲੇਬਰ ਸਰਕਾਰ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਸੀ।ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਐਮਸੀਪੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਾ ਸੀ।1944 ਵਿੱਚ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਲੇਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਲਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਉਲੀਕੀਆਂ, ਜੋ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ, ਸੰਘੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਘੀ ਮਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੇਨਾਂਗ ਅਤੇ ਮਲਕਾ (ਪਰ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨਹੀਂ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਕਰਾਊਨ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ।ਇਹ ਕਦਮ, ਅੰਤਮ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਵੱਲ ਉਦੇਸ਼, ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਸਲੀ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਬਰਾਬਰ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ।ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਵਧੇਰੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਮਝਿਆ।ਇਸ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਕਾਰਨ 1948 ਵਿੱਚ ਮਲਯਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਮਲਾਇਆ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੇਠ ਮਲਯ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ।ਇਹਨਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ, ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (MCP), ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਸਲੀ ਚੀਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ, ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।MCP, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਾਰਟੀ, ਮਲਾਇਆ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਸੀ।ਜੁਲਾਈ 1948 ਤੱਕ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ MCP ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਅਤੇ ਮਲਿਆਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਗਿਆ।ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਸਲੀ ਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਤੱਕ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, MCP ਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ।1948 ਤੋਂ 1960 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਮਲਾਯਾਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਨੇ ਐਮਸੀਪੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ-ਜਨਰਲ ਸਰ ਗੇਰਾਲਡ ਟੈਂਪਲਰ ਦੁਆਰਾ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ, ਆਧੁਨਿਕ ਬਗਾਵਤ ਵਿਰੋਧੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਤੰਗ ਕਾਲੀ ਕਤਲੇਆਮ, ਐਮਸੀਪੀ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਧਾਰ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਣਨੀਤੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, 31 ਅਗਸਤ 1957 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਈ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਟੰਕੂ ਅਬਦੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਇਸਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ, ਲਹਿਰ MCP ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
1963
ਮਲੇਸ਼ੀਆornament
ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ-ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਟਕਰਾਅ
ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਾਈਲੈਂਡਰਜ਼ ਪਹਿਲੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਬਰੂਨੇਈ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਗਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1963 Jan 20 - 1966 Aug 11

ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ-ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਟਕਰਾਅ

Borneo
ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ-ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਟਕਰਾਅ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਨਫ੍ਰੋਂਟਾਸੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1963 ਤੋਂ 1966 ਤੱਕ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ ਜੋ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਲਾਇਆ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਅਤੇ ਸਾਰਾਵਾਕ ਦੀਆਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਲੋਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਡੱਚ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪਿਛਲੇ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਵਿਦਰੋਹ ਲਈ ਇਸਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਯੂ.ਕੇ. , ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਤੋਂ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਯੂ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਆਰ. ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਬਣ ਗਿਆ।ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਬੋਰਨੀਓ 'ਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਪੈਦਲ ਗਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬਾਹ ਅਤੇ ਸਾਰਾਵਾਕ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਹਲਕੇ ਪੈਦਲ ਫੌਜ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਦੀਆਂ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਘੁਸਪੈਠ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਅਤੇ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਇਆ।ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ, ਸਥਾਨਕ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਸੰਰਚਿਤ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵੱਲ ਵਧੀਆਂ।1964 ਤੱਕ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਕਾਲੀਮੰਤਨ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਸਨੂੰ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕਲਾਰਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਸੇ ਸਾਲ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਹਮਲੇ ਤੇਜ਼ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ।ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ 1965 ਦੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਘੱਟ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਰਨੋ ਦੀ ਥਾਂ ਜਨਰਲ ਸੁਹਾਰਤੋ ਨੇ ਲੈ ਲਈ।ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਰਤਾ 1966 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, 11 ਅਗਸਤ 1966 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਗਠਨ
ਕੋਬੋਲਡ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬੋਰਨੀਓ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਸਬਾਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਵੇਖਣ ਲਈ ਕਿ ਕੀ ਦੋਵੇਂ ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ©British Government
1963 Sep 16

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਗਠਨ

Malaysia
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਇਹ ਵਿਚਾਰ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਲੀ ਕੁਆਨ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਮਲਾਇਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਟੁੰਕੂ ਅਬਦੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਲਾਇਆ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ , ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ, ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣਾ ਸੀ।[83] ਇਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਏਗਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਏਗਾ, ਚੀਨੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨੂੰ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕੇਗਾ।[84] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ: ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਫਰੰਟ ਨੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਧੜਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਵਿਲੀਨਤਾ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਕੋਬੋਲਡ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਅਤੇ ਸਾਰਾਵਾਕ ਲਈ ਰਲੇਵੇਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਬ੍ਰੂਨੇਈ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਰੂਨੇਈ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਅਤੇ ਸਾਰਾਵਾਕ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 20-ਪੁਆਇੰਟ ਅਤੇ 18-ਪੁਆਇੰਟ ਸਮਝੌਤੇ ਹੋਏ।ਇਹਨਾਂ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੀਆਂ ਕਿ ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੇਤਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਇਸਦੀ 70% ਆਬਾਦੀ ਨੇ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੁਆਰਾ ਰਲੇਵੇਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਦੇ ਨਾਲ।[85]ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬਾਹਰੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਕਾਇਮ ਰਹੀਆਂ।ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਗਠਨ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "ਨਵ-ਬਸਤੀਵਾਦ" ਵਜੋਂ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ 'ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਨੇ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਨਾਲ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਗਠਨ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[86] ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਨਾ 16 ਸਤੰਬਰ 1963 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਲਾਇਆ, ਉੱਤਰੀ ਬੋਰਨੀਓ, ਸਾਰਾਵਾਕ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜੋ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ
ਮਿਸਟਰ ਲੀ ਨੂੰ ਸਪੋਰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੁਣੋ ■ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲੀ ਕੁਆਨ ਯੂ ਨੇ 9 ਅਗਸਤ, 1965 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੌਰਾਨ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ©Anonymous
1965 Aug 7

ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ

Singapore

ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ 7 ਅਗਸਤ 1965 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨੁਬੰਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਐਕਟ ਹੈ। 9 ਅਗਸਤ 1965 ਨੂੰ ਦੁਲੀ ਯਾਂਗ ਮਹਾ ਮੁਲੀਆ ਸੇਰੀ ਪਾਦੁਕਾ ਬਗਿੰਡਾ ਯਾਂਗ ਡੀ-ਪਰਟੂਆਨ ਅਗੋਂਗ ਦੁਆਰਾ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਐਕਟ, ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਨ, ਜੋ ਕਿ 9 ਅਗਸਤ 1965 ਨੂੰ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲੀ ਕੁਆਨ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਗਾਵਤ
ਸਾਰਾਵਾਕ ਰੇਂਜਰਸ (ਮੌਜੂਦਾ ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਰੇਂਜਰਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ) ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1968 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 1965 ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ-ਥਾਈ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਇਲ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਬੈੱਲ UH-1 ਇਰੋਕੁਇਸ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਤੋਂ ਇਬਨਾਂ ਦੀ ਛਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। . ©W. Smither
1968 May 17 - 1989 Dec 2

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਗਾਵਤ

Jalan Betong, Pengkalan Hulu,
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਗਾਵਤ, ਜਿਸਨੂੰ ਦੂਜੀ ਮਲਾਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ ਜੋ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 1968 ਤੋਂ 1989 ਤੱਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮਲਿਆਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (MCP) ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਸੰਘੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।1960 ਵਿੱਚ ਮਲਿਆਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਸਲੀ ਚੀਨੀ ਮਲਾਯਾਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ, MCP ਦਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿੰਗ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ-ਥਾਈਲੈਂਡ ਸਰਹੱਦ ਵੱਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਹਮਲੇ ਲਈ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਮੁੜ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।17 ਜੂਨ 1968 ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਕ੍ਰੋਹ-ਬੇਟੋਂਗ ਵਿੱਚ, ਐਮਸੀਪੀ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਭੜਕ ਗਈ। ਇਹ ਟਕਰਾਅ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਨਵੇਂ ਘਰੇਲੂ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਫੌਜੀ ਤਣਾਅ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੀਅਤਨਾਮ ਜੰਗ ਨੂੰ .[89]ਮਲਿਆਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੀਪਬਲਿਕ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।ਇਹ ਸਮਰਥਨ ਉਦੋਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜੂਨ 1974 ਵਿੱਚ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ। [90] 1970 ਵਿੱਚ, ਐਮਸੀਪੀ ਨੇ ਇੱਕ ਮਤਭੇਦ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੜੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ: ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ (CPM/ ML) ਅਤੇ ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/ਇਨਕਲਾਬੀ ਧੜੇ (CPM-RF)।[91] MCP ਨਸਲੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸੰਗਠਨ ਉੱਤੇ ਪੂਰੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਰਿਹਾ।[90] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੇ ਗਏ "ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ" ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਕੇਸਬਨ), ਰੁਕਨ ਟੈਟੰਗਾ (ਨੇਬਰਹੁੱਡ ਵਾਚ), ਅਤੇ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨੀਤੀਗਤ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। RELA ਕੋਰ (ਪੀਪਲਜ਼ ਵਾਲੰਟੀਅਰ ਗਰੁੱਪ)।[92]ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਅੰਤ 2 ਦਸੰਬਰ 1989 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ MCP ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਹਾਟ ਯਾਈ ਵਿਖੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ।ਇਹ 1989 ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੇ ਪਤਨ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।[93] ਮਲੇਈ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੋਰਨੀਓ ਟਾਪੂ ਦੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਰਾਜ ਸਾਰਾਵਾਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਗਾਵਤ ਵੀ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 16 ਸਤੰਬਰ 1963 ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ [। 94]
13 ਮਈ ਦੀ ਘਟਨਾ
ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਨਤੀਜਾ। ©Anonymous
1969 May 13

13 ਮਈ ਦੀ ਘਟਨਾ

Kuala Lumpur, Malaysia
13 ਮਈ ਦੀ ਘਟਨਾ 13 ਮਈ 1969 ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਚੀਨ-ਮਲੇਅ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਇੱਕ ਕੜੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੰਗਾ 1969 ਦੀਆਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਐਕਸ਼ਨ। ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਗੇਰਾਕਨ ਨੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਗਠਜੋੜ, ਅਲਾਇੰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਲਾਭ ਕਮਾਇਆ।ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਦੰਗਿਆਂ ਕਾਰਨ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 196 ਦੱਸੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ 600 ਦੇ ਨੇੜੇ ਟੋਲ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੀੜਤ ਨਸਲੀ ਚੀਨੀ ਸਨ।[87] ਨਸਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਕਾਰਨ ਯਾਂਗ ਡੀ-ਪਰਟੂਆਨ ਅਗੋਂਗ (ਰਾਜਾ) ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।1969 ਅਤੇ 1971 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਚਾਲਨ ਕੌਂਸਲ (NOC) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਇਹ ਘਟਨਾ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੁੰਕੂ ਅਬਦੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਤੁਨ ਅਬਦੁਲ ਰਜ਼ਾਕ ਨੂੰ ਵਾਗਡੋਰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।ਰਜ਼ਾਕ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ (NEP) ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਘਰੇਲੂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਮਲੇਈ ਪਾਰਟੀ UMNO ਨੇ ਕੇਤੁਆਨਨ ਮੇਲਾਯੁ (ਲਿਟ. "ਮਲਯ ਸਰਵਉੱਚਤਾ") ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਲੇਈ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕੀਤਾ। .[88]
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ
ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ 1970 ©Anonymous
1971 Jan 1 - 1990

ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ

Malaysia
1970 ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਲੋਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਸਨ, ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਪੇਂਡੂ ਕਾਮੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਆਧੁਨਿਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ 1971 ਦੀ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 1971 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਚਾਰ ਪੰਜ-ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਰਾਹੀਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। [95] ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਦੋ ਉਦੇਸ਼ ਸਨ: ਗਰੀਬੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ ਗਰੀਬੀ, ਅਤੇ ਨਸਲ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ। ਜੋ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕਲਾਸ ਦਾ ਸਿਰਫ 5% ਬਣਦੇ ਸਨ।[96]ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਨਵੇਂ ਮਾਲੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟਾਂ ਲਈ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਣ ਲਈ ਕਈ ਏਜੰਸੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ।ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ PERNAS (ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਟਿਡ), PETRONAS (ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਲਿਮਟਿਡ), ਅਤੇ HICOM (ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਭਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਨਿਗਮ), ਜਿਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸਗੋਂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਜੋ ਮਲੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮਲੇਈ ਇਕੁਇਟੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 1969 ਵਿੱਚ 1.5% ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 1990 ਵਿੱਚ 20.3% ਹੋ ਗਿਆ।
ਮਹਾਤਿਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਮਹਾਤਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਤਾਕਤ ਸੀ। ©Anonymous
1981 Jul 16

ਮਹਾਤਿਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

Malaysia
ਮਹਾਤਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ 1991 ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਨ 2020 ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਲਈ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ।ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਫੀਸਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਦੀ ਔਸਤ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।ਵਿਜ਼ਨ 2020 ਦੇ ਨਾਲ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ (NEP) ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਨੀਤੀ (NDP) ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਐਨਡੀਪੀ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ, ਅਤੇ ਮਹਾਤਿਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਟੈਕਸ ਘਟਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਢਿੱਲ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ।1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ।ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸੁਪਰ ਕੋਰੀਡੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਲੀਕਾਨ ਵੈਲੀ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਜਨਤਕ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਪੁਤਰਾਜਯਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਦੇਸ਼ ਨੇ ਸੇਪਾਂਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਨ ਗ੍ਰਾਂ ਪ੍ਰੀ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰਾਵਾਕ ਵਿੱਚ ਬਾਕੁਨ ਡੈਮ, ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਦੌਰਾਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।1997 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਿੰਗਿਟ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਗਿਰਾਵਟ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ।ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਅਤੇ ਰਿੰਗਿਟ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ।ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੂੰ ਅਨਵਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।ਅਕਤੂਬਰ 2003 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ 22 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਨੇਤਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅਬਦੁੱਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਹਿਮਦ ਬਦਾਵੀ ©Anonymous
2003 Oct 31 - 2009 Apr 2

ਅਬਦੁੱਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

Malaysia
ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਹਿਮਦ ਬਦਾਵੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਹੈਧਾਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਨੁਕੂਲਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਉਸਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ।ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਬਾਰਿਸਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2004 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, 2007 ਦੀ ਬਰਸੀਹ ਰੈਲੀ, ਚੋਣ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ, ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਪੱਖਪਾਤੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਿੰਦਰਾਫ ਰੈਲੀ ਵਰਗੇ ਜਨਤਕ ਵਿਰੋਧ, ਵਧਦੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ 2008 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ, ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੂੰ ਸਮਝੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਸਤੀਫੇ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਅਪਰੈਲ 2009 ਵਿੱਚ ਨਜੀਬ ਰਜ਼ਾਕ ਨੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਲਈ।
ਨਜੀਬ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਨਜੀਬ ਰਜ਼ਾਕ ©Malaysian Government
2009 Apr 3 - 2018 May 9

ਨਜੀਬ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

Malaysia
ਨਜੀਬ ਰਜ਼ਾਕ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ 1ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਪਰਾਧ (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਾਅ) ਐਕਟ 2012 ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਥਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ 1960 ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ 2013 ਵਿੱਚ ਲਹਦ ਦਾਤੂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਸਮੇਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਗਵਾਹ ਰਿਹਾ। ਸੁਲੂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਦੇ ਸਲਤਨਤ ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜੇ ਗਏ ਅੱਤਵਾਦੀ।ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੂਰਬੀ ਸਬਾਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਮਾਂਡ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਇਸ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਦੇਖੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਫਲਾਈਟ 370 2014 ਵਿੱਚ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਫਲਾਈਟ 17 ਨੂੰ ਉਸ ਸਾਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਯੂਕਰੇਨ ਉੱਤੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਨਜੀਬ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 1MDB ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਸਕੈਂਡਲ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਫੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗਬਨ ਅਤੇ ਮਨੀ ਲਾਂਡਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਸਕੈਂਡਲ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਬੇਰਸੀਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀਆਂ ਰੈਲੀਆਂ ਨੇ ਚੋਣ ਸੁਧਾਰਾਂ, ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਨਜੀਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ, ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬਸਿਡੀ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਾਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਰਿੰਗਿਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ।ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ 2017 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਿਮ ਜੋਂਗ-ਨਾਮ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਟਾਸ ਆ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੂਟਨੀਤਕ ਦਰਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈ।
ਦੂਜਾ ਮਹਾਤਿਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਫਿਲੀਪੀਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੁਟੇਰਟੇ 2019 ਵਿੱਚ ਮਾਲਾਕਾਨੰਗ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਿਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ। ©Anonymous
2018 May 10 - 2020 Feb

ਦੂਜਾ ਮਹਾਤਿਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

Malaysia
ਮਹਾਤਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਮਈ 2018 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਨਜੀਬ ਰਜ਼ਾਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ 1MDB ਘੁਟਾਲੇ, ਗੈਰ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ 6% ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ, ਅਤੇ ਵਧਦੀ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਾਗੀ ਸੀ।ਮਹਾਤਿਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, 1MDB ਸਕੈਂਡਲ ਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, "ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ" ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਅਨਵਰ ਇਬਰਾਹਿਮ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਮਾਫੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕੈਦ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਆਖਰਕਾਰ ਗਠਜੋੜ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਮਹਾਤਿਰ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣਗੇ।ਮਹਾਤਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ।ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਵਿਕਰੀ ਟੈਕਸ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਟੈਕਸ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਕੁਝ ਨੂੰ "ਅਸਮਾਨ ਸੰਧੀਆਂ" ਵਜੋਂ ਲੇਬਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ 1MDB ਸਕੈਂਡਲ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ।ਕੁਝ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਸਟ ਕੋਸਟ ਰੇਲ ਲਿੰਕ, ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ, 2018-19 ਕੋਰੀਆਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਨਸਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਖਾਤਮੇ (ICERD) 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਸਬੂਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਮਹਾਤਿਰ ਨੇ ਸਾਂਝਾ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਿਜ਼ਨ 2030 ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ 2030 ਤੱਕ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮਾਮੂਲੀ ਸੁਧਾਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ, ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਕਾਟਨ ਹਰਾਪਨ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ, ਅਨਵਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਵਿੱਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਫਰਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ ਸ਼ੈਰੇਟਨ ਮੂਵ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।
ਮੁਹੀਦੀਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਮੁਹੀਦੀਨ ਯਾਸੀਨ ©Anonymous
2020 Mar 1 - 2021 Aug 16

ਮੁਹੀਦੀਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

Malaysia
ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਮਹਾਤਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਅਸਤੀਫੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਹੀਦੀਨ ਯਾਸੀਨ ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਨਵੀਂ ਪੇਰੀਕਾਟਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੱਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਮੁਹੀਦੀਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਮੂਵਮੈਂਟ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਡਰ (MCO) ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਜੀਬ ਰਜ਼ਾਕ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਸਾਲ 2021 ਮੁਹੀਦੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਵਾਧੂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ।ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ, ਯਾਂਗ ਡੀ-ਪਰਟੂਆਨ ਅਗੋਂਗ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਸੰਸਦੀ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਿਧਾਨਕ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ।ਇਹਨਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੋਵਿਡ-19 ਟੀਕਾਕਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ, ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਹਵਾਲਗੀ ਦੀ ਅਪੀਲ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਵਿਚਕਾਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਅਗਸਤ 2021 ਤੱਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਕਟ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ, ਮੁਹੀਦੀਨ ਨੂੰ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਵਾੜੇ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਬਹੁਮਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਗੁਆਉਣਾ ਪਿਆ।ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਮੁਹੀਦੀਨ ਨੇ 16 ਅਗਸਤ, 2021 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਦੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਯਾਂਗ ਡੀ-ਪਰਟੂਆਨ ਅਗੋਂਗ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਢੁਕਵੇਂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

Appendices



APPENDIX 1

Origin and History of the Malaysians


Play button




APPENDIX 2

Malaysia's Geographic Challenge


Play button

Footnotes



  1. Kamaruzaman, Azmul Fahimi; Omar, Aidil Farina; Sidik, Roziah (1 December 2016). "Al-Attas' Philosophy of History on the Arrival and Proliferation of Islam in the Malay World". International Journal of Islamic Thought. 10 (1): 1–7. doi:10.24035/ijit.10.2016.001. ISSN 2232-1314.
  2. Annual Report on the Federation of Malaya: 1951 in C.C. Chin and Karl Hack, Dialogues with Chin Peng pp. 380, 81.
  3. "Malayan Independence | History Today". www.historytoday.com.
  4. Othman, Al-Amril; Ali, Mohd Nor Shahizan (29 September 2018). "Misinterpretation on Rumors towards Racial Conflict: A Review on the Impact of Rumors Spread during the Riot of May 13, 1969". Jurnal Komunikasi: Malaysian Journal of Communication. 34 (3): 271–282. doi:10.17576/JKMJC-2018-3403-16. ISSN 2289-1528.
  5. Jomo, K. S. (2005). Malaysia's New Economic Policy and 'National Unity. Palgrave Macmillan. pp. 182–214. doi:10.1057/9780230554986_8. ISBN 978-1-349-52546-1.
  6. Spaeth, Anthony (9 December 1996). "Bound for Glory". Time. New York.
  7. Isa, Mohd Ismail (20 July 2020). "Evolution of Waterfront Development in Lumut City, Perak, Malaysia". Planning Malaysia. 18 (13). doi:10.21837/pm.v18i13.778. ISSN 0128-0945.
  8. Ping Lee Poh; Yean Tham Siew. "Malaysia Ten Years After The Asian Financial Crisis" (PDF). Thammasat University.
  9. Cheng, Harrison (3 March 2020). "Malaysia's new prime minister has been sworn in — but some say the political crisis is 'far from over'". CNBC.
  10. "Malaysia's GDP shrinks 5.6% in COVID-marred 2020". Nikkei Asia.
  11. "Malaysia's Political Crisis Is Dooming Its COVID-19 Response". Council on Foreign Relations.
  12. Auto, Hermes (22 August 2022). "Umno meetings expose rift between ruling party's leaders | The Straits Times". www.straitstimes.com.
  13. Mayberry, Kate. "Anwar sworn in as Malaysia's PM after 25-year struggle for reform". www.aljazeera.com.
  14. "Genetic 'map' of Asia's diversity". BBC News. 11 December 2009.
  15. Davies, Norman (7 December 2017). Beneath Another Sky: A Global Journey into History. Penguin UK. ISBN 978-1-84614-832-3.
  16. Fix, Alan G. (June 1995). "Malayan Paleosociology: Implications for Patterns of Genetic Variation among the Orang Asli". American Anthropologist. New Series. 97 (2): 313–323. doi:10.1525/aa.1995.97.2.02a00090. JSTOR 681964.
  17. "TED Cast Study: Taman Negara Rain Forest Park and Tourism". August 1999.
  18. "Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians". Oxford University Press.
  19. "World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Malaysia : Orang Asli". Ref World (UNHCR). 2008.
  20. Michel Jacq-Hergoualc'h (January 2002). The Malay Peninsula: Crossroads of the Maritime Silk-Road (100 Bc-1300 Ad). BRILL. p. 24. ISBN 90-04-11973-6.
  21. Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158, doi:10.7152/bippa.v20i0.11751.
  22. Moorhead, Francis Joseph (1965). A history of Malaya and her neighbours. Longmans of Malaysia,p. 21.
  23. "Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians". Oxford Journals.
  24. Anthony Milner (25 March 2011). The Malays. John Wiley & Sons. p. 49. ISBN 978-1-4443-9166-4.
  25. Guy, John (2014). Lost Kingdoms: Hindu-Buddhist Sculpture of Early Southeast Asia. Yale University Press. pp. 28–29. ISBN 978-0300204377.
  26. Grabowsky, Volker (1995). Regions and National Integration in Thailand, 1892-1992. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-03608-5.
  27. Michel Jacq-Hergoualc'h (2002). The Malay Peninsula: Crossroads of the Maritime Silk-Road (100 BC-1300 AD). Victoria Hobson (translator). Brill. pp. 162–163. ISBN 9789004119734.
  28. Dougald J. W. O'Reilly (2006). Early Civilizations of Southeast Asia. Altamira Press. pp. 53–54. ISBN 978-0759102798.
  29. Kamalakaran, Ajay (2022-03-12). "The mystery of an ancient Hindu-Buddhist kingdom in Malay Peninsula".
  30. W. Linehan (April 1948). "Langkasuka The Island of Asoka". Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. 21 (1 (144)): 119–123. JSTOR 41560480.
  31. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  32. Derek Heng (15 November 2009). Sino–Malay Trade and Diplomacy from the Tenth through the Fourteenth Century. Ohio University Press. p. 39. ISBN 978-0-89680-475-3.
  33. Gernet, Jacques (1996). A History of Chinese Civilization. Cambridge University Press. p. 127. ISBN 978-0-521-49781-7.
  34. Ishtiaq Ahmed; Professor Emeritus of Political Science Ishtiaq Ahmed (4 May 2011). The Politics of Religion in South and Southeast Asia. Taylor & Francis. p. 129. ISBN 978-1-136-72703-0.
  35. Stephen Adolphe Wurm; Peter Mühlhäusler; Darrell T. Tryon (1996). Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-013417-9.
  36. Wheatley, P. (1 January 1955). "The Golden Chersonese". Transactions and Papers (Institute of British Geographers) (21): 61–78. doi:10.2307/621273. JSTOR 621273. S2CID 188062111.
  37. Barbara Watson Andaya; Leonard Y. Andaya (15 September 1984). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-38121-9.
  38. Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium by Ronald Findlay, Kevin H. O'Rourke p.67.
  39. History of Asia by B. V. Rao (2005), p. 211.
  40. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  41. Miksic, John N. (2013), Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800, NUS Press, ISBN 978-9971-69-574-3, p. 156, 164, 191.
  42. Miksic 2013, p. 154.
  43. Abshire, Jean E. (2011), The History of Singapore, Greenwood, ISBN 978-0-313-37742-6, p. 19&20.
  44. Tsang, Susan; Perera, Audrey (2011), Singapore at Random, Didier Millet, ISBN 978-981-4260-37-4, p. 120.
  45. Cœdès, George (1968). The Indianized states of Southeast Asia. University of Hawaii Press. pp. 245–246. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  46. Borschberg, Peter (28 July 2020). "When was Melaka founded and was it known earlier by another name? Exploring the debate between Gabriel Ferrand and Gerret Pieter Rouffaer, 1918−21, and its long echo in historiography". Journal of Southeast Asian Studies. 51 (1–2): 175–196. doi:10.1017/S0022463420000168. S2CID 225831697.
  47. Ahmad Sarji, Abdul Hamid (2011), The Encyclopedia of Malaysia, vol. 16 – The Rulers of Malaysia, Editions Didier Millet, ISBN 978-981-3018-54-9, p. 119.
  48. Barnard, Timothy P. (2004), Contesting Malayness: Malay identity across boundaries, Singapore: Singapore University press, ISBN 9971-69-279-1, p. 7.
  49. Mohamed Anwar, Omar Din (2011), Asal Usul Orang Melayu: Menulis Semula Sejarahnya (The Malay Origin: Rewrite Its History), Jurnal Melayu, Universiti Kebangsaan Malaysia, pp. 28–30.
  50. Ahmad Sarji 2011, p. 109.
  51. Fernão Lopes de Castanheda, 1552–1561 História do Descobrimento e Conquista da Índia pelos Portugueses, Porto, Lello & Irmão, 1979, book 2 ch. 106.
  52. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  53. Husain, Muzaffar; Akhtar, Syed Saud; Usmani, B. D. (2011). Concise History of Islam (unabridged ed.). Vij Books India Pvt Ltd. p. 310. ISBN 978-93-82573-47-0. OCLC 868069299.
  54. Borschberg, Peter (2010a). The Singapore and Melaka Straits: Violence, Security and Diplomacy in the 17th Century. ISBN 978-9971-69-464-7.
  55. M.C. Ricklefs; Bruce Lockhart; Albert Lau; Portia Reyes; Maitrii Aung-Thwin (19 November 2010). A New History of Southeast Asia. Palgrave Macmillan. p. 150. ISBN 978-1-137-01554-9.
  56. Tan Ding Eing (1978). A Portrait of Malaysia and Singapore. Oxford University Press. p. 22. ISBN 978-0-19-580722-6.
  57. Baker, Jim (15 July 2008). Crossroads: A Popular History of Malaysia and Singapore (updated 2nd ed.). Marshall Cavendish International (Asia) Pte Ltd. pp. 64–65. ISBN 978-981-4516-02-0. OCLC 218933671.
  58. Holt, P. M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam: Volume 2A, The Indian Sub-Continent, South-East Asia, Africa and the Muslim West. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29137-8, pp. 129.
  59. CIA Factbook (2017). "The World Factbook – Brunei". Central Intelligence Agency.
  60. Linehan, William (1973), History of Pahang, Malaysian Branch Of The Royal Asiatic Society, Kuala Lumpur, ISBN 978-0710-101-37-2, p. 31.
  61. Linehan 1973, p. 31.
  62. Ahmad Sarji Abdul Hamid (2011), The Encyclopedia of Malaysia, vol. 16 - The Rulers of Malaysia, Editions Didier Millet, ISBN 978-981-3018-54-9, p. 80.
  63. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 79.
  64. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 81.
  65. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 83.
  66. E. M. Jacobs, Merchant in Asia, ISBN 90-5789-109-3, 2006, page 207.
  67. Andaya, Barbara Watson; Andaya, Leonard Y. (2001). A History of Malaysia. University of Hawaiʻi Press. ISBN 978-0-8248-2425-9., p. 101.
  68. Andaya & Andaya (2001), p. 102.
  69. "Sir James Lancaster (English merchant) – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica.
  70. "The Founding of Penang". www.sabrizain.org.
  71. Zabidi, Nor Diana (11 August 2014). "Fort Cornwallis 228th Anniversary Celebration". Penang State Government (in Malay).
  72. "History of Penang". Visit Penang. 2008.
  73. "Light, Francis (The Light Letters)". AIM25. Part of The Malay Documents now held by School of Oriental and African Studies.
  74. Bougas, Wayne (1990). "Patani in the Beginning of the XVII Century". Archipel. 39: 113–138. doi:10.3406/arch.1990.2624.
  75. Robson, Stuart (1996). "Panji and Inao: Questions of Cultural and Textual History" (PDF). The Siam Society. The Siam Society under Royal Patronage. p. 45.
  76. Winstedt, Richard (December 1936). "Notes on the History of Kedah". Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. 14 (3 (126)): 155–189. JSTOR 41559857.
  77. "Sir James Lancaster (English merchant) – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica.
  78. Cheah Boon Kheng (1983). Red Star over Malaya: Resistance and Social Conflict during and after the Japanese Occupation, 1941-1946. Singapore University Press. ISBN 9971695081, p. 28.
  79. C. Northcote Parkinson, "The British in Malaya" History Today (June 1956) 6#6 pp 367-375.
  80. Graham, Brown (February 2005). "The Formation and Management of Political Identities: Indonesia and Malaysia Compared" (PDF). Centre for Research on Inequality, Human Security and Ethnicity, CRISE, University of Oxford.
  81. Soh, Byungkuk (June 1998). "Malay Society under Japanese Occupation, 1942–45". International Area Review. 1 (2): 81–111. doi:10.1177/223386599800100205. ISSN 1226-7031. S2CID 145411097.
  82. David Koh Wee Hock (2007). Legacies of World War II in South and East Asia. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-230-468-1.
  83. Stockwell, AJ (2004). British documents of the end of empire Series B Volume 8 – "Paper on the future of the Federation of Malaya, Singapore, and Borneo Territories":memorandum by Lee Kuan Yew for the government of the Federation of Malaya (CO1030/973, no E203). University of London: Institute of Commonwealth Studies. p. 108. ISBN 0-11-290581-1.
  84. Shuid, Mahdi & Yunus, Mohd. Fauzi (2001). Malaysian Studies, p. 29. Longman. ISBN 983-74-2024-3.
  85. Shuid & Yunus, pp. 30–31.
  86. "Malaysia: Tunku Yes, Sukarno No". TIME. 6 September 1963.
  87. "Race War in Malaysia". Time. 23 May 1969.
  88. Lee Hock Guan (2002). Singh, Daljit; Smith, Anthony L (eds.). Southeast Asian Affairs 2002. Institute of Southeast Asian Studies. p. 178. ISBN 9789812301628.
  89. Nazar Bin Talib (2005). Malaysia's Experience In War Against Communist Insurgency And Its Relevance To The Present Situation In Iraq (PDF) (Working Paper thesis). Marine Corps University, pp.16–17.
  90. National Intelligence Estimate 54–1–76: The Outlook for Malaysia (Report). Central Intelligence Agency. 1 April 1976.
  91. Peng, Chin (2003). My Side of History. Singapore: Media Masters. ISBN 981-04-8693-6, pp.467–68.
  92. Nazar bin Talib, pp.19–20.
  93. Nazar bin Talib, 21–22.
  94. Cheah Boon Kheng (2009). "The Communist Insurgency in Malaysia, 1948–90: Contesting the Nation-State and Social Change" (PDF). New Zealand Journal of Asian Studies. University of Auckland. 11 (1): 132–52.
  95. Jomo, K. S. (2005). Malaysia's New Economic Policy and 'National Unity. Palgrave Macmillan. pp. 182–214. doi:10.1057/9780230554986_8. ISBN 978-1-349-52546-1.
  96. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.

References



  • Andaya, Barbara Watson, and Leonard Y. Andaya. (2016) A history of Malaysia (2nd ed. Macmillan International Higher Education, 2016).
  • Baker, Jim. (2020) Crossroads: a popular history of Malaysia and Singapore (4th ed. Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd, 2020) excerpt
  • Clifford, Hugh Charles; Graham, Walter Armstrong (1911). "Malay States (British)" . Encyclopædia Britannica. Vol. 17 (11th ed.). pp. 478–484.
  • De Witt, Dennis (2007). History of the Dutch in Malaysia. Malaysia: Nutmeg Publishing. ISBN 978-983-43519-0-8.
  • Goh, Cheng Teik (1994). Malaysia: Beyond Communal Politics. Pelanduk Publications. ISBN 967-978-475-4.
  • Hack, Karl. "Decolonisation and the Pergau Dam affair." History Today (Nov 1994), 44#11 pp. 9–12.
  • Hooker, Virginia Matheson. (2003) A Short History of Malaysia: Linking East and West (2003) excerpt
  • Kheng, Cheah Boon. (1997) "Writing Indigenous History in Malaysia: A Survey on Approaches and Problems", Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies 10#2 (1997): 33–81.
  • Milner, Anthony. Invention of Politics in Colonial Malaya (Melbourne: Cambridge University Press, 1996).
  • Musa, M. Bakri (1999). The Malay Dilemma Revisited. Merantau Publishers. ISBN 1-58348-367-5.
  • Roff, William R. Origins of Malay Nationalism (Kuala Lumpur: University of Malaya Press, 1967).
  • Shamsul, Amri Baharuddin. (2001) "A history of an identity, an identity of a history: the idea and practice of 'Malayness' in Malaysia reconsidered." Journal of Southeast Asian Studies 32.3 (2001): 355–366. online
  • Ye, Lin-Sheng (2003). The Chinese Dilemma. East West Publishing. ISBN 0-9751646-1-9.