ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਮਾਂਰੇਖਾ

ਅੰਤਿਕਾ

ਫੁਟਨੋਟ

ਹਵਾਲੇ


ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
History of Myanmar ©HistoryMaps

1500 BCE - 2024

ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ



ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 13,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕ ਇੱਕ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ-ਭਾਸ਼ੀ ਲੋਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਯੂ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪਾਈਏ ਤੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਪਣਾਇਆ।ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੂਹ, ਬਾਮਰ ਲੋਕ, 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੈਗਨ ਕਿੰਗਡਮ (1044-1297) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਘੇਰੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਏਕੀਕਰਨ ਸੀ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਰਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਿਊ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ।1287 ਵਿੱਚ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਮੰਗੋਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਈ ਛੋਟੇ ਰਾਜ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਵਾ ਦਾ ਰਾਜ, ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਕਿੰਗਡਮ, ਮਰੌਕ ਯੂ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਨ, ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਏ, ਸਦਾ ਬਦਲਦੇ ਗੱਠਜੋੜਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ। ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜੰਗ.16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ (1510-1752) ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਇਕਜੁੱਟ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟੰਗੂ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਕਈ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 17ਵੀਂ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੇ, ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ (1752–1885) ਨੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਟਾਂਗੂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ।ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕੀਤਾ।ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗਾਂ (1824-85) ਆਖਰਕਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲ ਲੈ ਗਈਆਂ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕਈ ਸਥਾਈ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।1948 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।ਦੇਸ਼ 1962 ਤੋਂ 2010 ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ 2021-ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆੜਾਂ ਹੇਠ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਚੱਕਰਵਾਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
1500 BCE Jan 1 - 200 BCE

ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸ

Myanmar (Burma)
ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦਾ ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸ ਲਗਭਗ 200 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੋਮੋ ਈਰੈਕਟਸ 750,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁਣ ਬਰਮਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਹੋਮੋ ਸੇਪੀਅਨਜ਼ ਲਗਭਗ 11,000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ, ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਐਨਾਥੀਅਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਕੇਂਦਰੀ ਖੁਸ਼ਕ ਜ਼ੋਨ ਸਾਈਟਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਢਲੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਨਿਆਥੀਅਨ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸੰਦ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਾਈਟਾਂ ਉਪਜਾਊ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ, ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੋਕ ਅਜੇ ਤੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਸਨ।[1]ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਆਇਆ ਸੀ.1500 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਜਦੋਂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕ ਪਿੱਤਲ ਨੂੰ ਪਿੱਤਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਹੇ ਸਨ, ਚੌਲ ਉਗਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਮੁਰਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰ ਪਾਲ ਰਹੇ ਸਨ।ਲੋਹਾ ਯੁੱਗ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਮਾਂਡਲੇ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਉੱਭਰੀਆਂ।[2] ਸਬੂਤ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਵਲ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ 200 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਅਤੇਚੀਨ ਤੱਕ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।[3] ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਸਜਾਏ ਤਾਬੂਤ ਅਤੇ ਦਾਅਵਤ ਅਤੇ ਪੀਣ ਦੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਮੀਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਝਲਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[2]ਵਪਾਰ ਦੇ ਸਬੂਤ ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਮੂਹਿਕ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਬੂਤ ਸਿਰਫ ਸੀ.200 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਜਦੋਂ ਪਿਊ ਲੋਕ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, [4] ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਯੂਨਾਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[5] ਪਿਯੂ ਨੇ ਇਰਾਵਦੀ ਅਤੇ ਚਿੰਦਵਿਨ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਤੋਂ ਆਬਾਦ ਸਨ।[6] ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪਯੂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੋਨ, ਅਰਾਕਨੀਜ਼ ਅਤੇ ਮਰਾਨਮਾ (ਬਰਮਨ) ਸਨ।ਪੈਗਨ ਕਾਲ ਤੱਕ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਥੇਟਸ, ਕਡੂਸ, ਸਗੌਜ਼, ਕੰਨਿਆ, ਪਲੌਂਗ, ਵਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਸ ਵੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਸਨ।[7]
ਪਿਉ ਨਗਰੀ—ਰਾਜਾਂ
ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
100 BCE Jan 1 - 1050

ਪਿਉ ਨਗਰੀ—ਰਾਜਾਂ

Myanmar (Burma)
ਪੀਯੂ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਜ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ-ਭਾਸ਼ੀ ਪਿਊ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਨਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।[8] ਹਜ਼ਾਰ-ਸਾਲ ਦੀ ਮਿਆਦ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪਿਊ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰਾਜ ਕਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਦੋਂ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਪੈਗਨ ਰਾਜ ਉਭਰਿਆ।ਪੀਯੂ ਅਜੋਕੇ ਯੂਨਾਨ ਤੋਂ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਸੀ.ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ, ਅਤੇ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਲੱਭੇ।ਪਿਯੂ ਦੇ ਮੂਲ ਘਰ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਅਜੋਕੇ ਕਿੰਗਹਾਈ ਅਤੇ ਗਾਂਸੂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਹਾਈ ਝੀਲ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[9] ਪੀਯੂ ਬਰਮਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਨਿਵਾਸੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।[10] ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਬਰਮਾਚੀਨ ਤੋਂਭਾਰਤ ਤੱਕ ਇੱਕ ਓਵਰਲੈਂਡ ਵਪਾਰ ਮਾਰਗ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਂਦਾ, ਜਿਸਦਾ ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਵੇਗਾ।ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।[11] ਬ੍ਰਾਹਮੀ ਲਿਪੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪਿਊ ਲਿਪੀ, ਬਰਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਬਰਮੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[12] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਧੁਨਿਕ ਪਯ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਖੇਤਰ ਰਾਜ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[13] ਮਾਰਚ 638 ਵਿੱਚ, ਸ੍ਰੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪੀਯੂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕੈਲੰਡਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਬਣ ਗਿਆ।[10]ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਯੂ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਸਾਰੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸਨ: ਮੂ ਨਦੀ ਘਾਟੀ, ਕਿਉਕਸੇ ਮੈਦਾਨੀ ਅਤੇ ਮਿਨਬੂ ਖੇਤਰ, ਇਰਾਵਦੀ ਅਤੇ ਚਿੰਦਵਿਨ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ।ਇਰਾਵਦੀ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ- ਬੇਕਥਾਨੋ, ਮੇਂਗਮਾਵ, ਬਿਨਕਾ, ਹੈਨਲਿਨ, ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕਸ਼ਤਰ - ਅਤੇ ਕਈ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਹੈਨਲਿਨ, ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 7ਵੀਂ ਜਾਂ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਪਿਊ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਖੇਤਰ (ਆਧੁਨਿਕ ਪਯ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਦੁਆਰਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲੀਨ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਵੱਡਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਖੇਤਰ ਆਖਰਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਯੂ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।[10]ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਚੀਨੀ ਰਿਕਾਰਡ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ 18 ਪਯੂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਯੂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਯੁੱਧ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਣਜਾਣ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਕਪਾਹ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਪਵੇ।ਚੀਨੀ ਰਿਕਾਰਡ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਊ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਖਗੋਲੀ ਗਣਨਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿਊ ਲੜਕੇ ਸੱਤ ਤੋਂ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੱਠ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਸਨ [। 10]ਇਹ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਸਭਿਅਤਾ ਸੀ ਜੋ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉੱਤਰ ਤੋਂ "ਤੇਜ਼ ​​ਘੋੜਸਵਾਰ" ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਮੂਹ, ਬਾਮਰਸ, ਉੱਪਰੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ।9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਦੇ ਪਯੂ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਨਾਨਝਾਓ (ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ) ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਏ।832 ਵਿੱਚ, ਨਨਜ਼ਾਓ ਨੇ ਹੈਲਿੰਗੀ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਪਿਊ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਅਤੇ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੋਮ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਬਾਮਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਰਾਵਦੀ ਅਤੇ ਚਿੰਦਵਿਨ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਬਾਗਾਨ (ਪੈਗਾਨ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਗੜੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਇਆ।ਪਿਊ ਬਸਤੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀਆਂ ਪਰ ਪਿਊ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪੈਗਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ।ਪਿਊ ਭਾਸ਼ਾ ਅਜੇ ਵੀ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।13ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਪਿਊ ਨੇ ਬਰਮਨ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਪਿਯੂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[14]
ਧਨਿਆਵਦੀ ਦਾ ਰਾਜ
Kingdom of Dhanyawaddy ©Anonymous
300 Jan 1 - 370

ਧਨਿਆਵਦੀ ਦਾ ਰਾਜ

Rakhine State, Myanmar (Burma)
ਧਨਿਆਵਦੀ ਪਹਿਲੇ ਅਰਾਕਨੀ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਉੱਤਰੀ ਰਖਾਈਨ ਰਾਜ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।ਇਹ ਨਾਮ ਪਾਲੀ ਸ਼ਬਦ ਧਨਾਵਤੀ ਦਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਜਾਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਜਾਂ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਕਟੋਰਾ"।ਇਸਦੇ ਕਈ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਧਨਿਆਵਾਦੀ ਰਾਜ ਪੂਰਬ (ਪੂਰਵ-ਪੈਗਨ ਮਿਆਂਮਾਰ, ਪਯੂ, ਚੀਨ, ਮੋਨਸ) ਅਤੇ ਪੱਛਮ (ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ) ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ।ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਸਬੂਤ 4ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸਥਾਪਿਤ ਅਰਾਕਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।"ਮੌਜੂਦਾ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਾਖੀਨ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਜਾਤੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਅਰਾਕਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸਮੂਹ ਹੈ।"ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਧਨਿਆਵਾੜੀ ਕਲਾਦਾਨ ਅਤੇ ਲੇ-ਮਰੋ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਾੜੀ ਰਿਜ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਇੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ 4.42 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 2 (4.42 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਘੇਰਦੇ ਹੋਏ ਲਗਭਗ 9.6 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (6.0 ਮੀਲ) ਦੇ ਘੇਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਨਿਯਮਿਤ ਚੱਕਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। 1,090 ਏਕੜ)) ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਇੱਕ ਚੌੜੀ ਖਾਈ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼, ਜੋ ਹੁਣ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਅਜੇ ਵੀ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪਹਾੜੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ ਜਾਂ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦਾ ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਭੋਜਨ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਨੇ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ, ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਤ ਗਿੱਲੇ-ਚੌਲ ਅਤੇ ਟੰਗਿਆ (ਸਲੈਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਨ) ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਥਾਨਕ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਰਾਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ.
ਵੈਥਲੀ
Waithali ©Anonymous
370 Jan 1 - 818

ਵੈਥਲੀ

Mrauk-U, Myanmar (Burma)
ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਰਾਕਨੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ 4 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਧਨਿਆਵਾੜੀ ਤੋਂ ਵੈਥਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਧਨਿਆਵਾੜੀ ਰਾਜ 370 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਧਨਿਆਵਾੜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਵੈਥਲੀ ਉਭਰਨ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਅਰਾਕਾਨੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਹਨ।ਉਭਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਅਰਾਕਨੀ ਰਾਜਾਂ ਵਾਂਗ, ਵੈਥਲੀ ਦਾ ਰਾਜ ਪੂਰਬ (ਪਿਊ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ, ਚੀਨ, ਮੌਨਸ), ਅਤੇ ਪੱਛਮ (ਭਾਰਤ , ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ) ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ।ਇਹ ਰਾਜਚੀਨ -ਭਾਰਤ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਰਗਾਂ ਤੋਂ ਵਧਿਆ।[34] ਵੈਥਲੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਹਾਜ਼ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਖਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।[35] ਆਨੰਦਚੰਦਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 7349 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰਿਆ ਗਿਆ, ਵੈਥਲੀ ਰਾਜ ਦੇ ਪਰਜਾ ਮਹਾਯਾਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ, ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਸਨ।ਮੱਧ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਗਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਰਾਖੀਨ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਲੇ-ਮਰੋ ਘਾਟੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਿਆ।ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਰਨਮਾ (ਬਾਮਰ ਲੋਕਾਂ) ਦੇ ਆਵਾਸ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ।[34]
ਸੋਮ ਰਾਜ
Mon Kingdoms ©Maurice Fievet
400 Jan 1 - 1000

ਸੋਮ ਰਾਜ

Thaton, Myanmar (Burma)
ਮੋਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪਹਿਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਰਾਜ ਦਵਾਰਵਤੀ ਹੈ, [15] ਜੋ ਲਗਭਗ 1000 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਜੋਕੇ ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। .13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਉੱਤਰੀ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੋਮ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਰਾਜ ਹਰੀਪੁੰਜਯਾ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[16]ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਸੋਮ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਹਰੀਭੁੰਜਯਾ ਅਤੇ ਦਵਾਰਵਤੀ ਦੇ ਸੋਮ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਮੋਨ ਨੇ ਬੈਗੋ ਅਤੇ ਥੈਟਨ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਛੋਟੇ ਰਾਜ (ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਰਾਜ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚਕਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸਨ।ਫਿਰ ਵੀ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪੁਨਰ-ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੋਨ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ 1057 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਪੈਗਨ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਥਾਟਨ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੈਗਨ ਸਭਿਅਤਾ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ।[17] 1050 ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1085 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਮੋਨ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੇ ਪੈਗਨ ਵਿਖੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸਮਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਅੱਜ ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਟ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[18] ਮੋਨ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਬਰਮੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਬੂਤ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੁਆਰਾ ਥਾਟਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 1058 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[19]ਹਾਲਾਂਕਿ, 2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਖੋਜ (ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ) ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨਾਵਰਾਤਾ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਦਰੂਨੀ ਉੱਤੇ ਸੋਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧਾ-ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੋਸਟ-ਪੈਗਨ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੈਗਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ।[20] ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਡੈਲਟਾ ਸੈਡੀਮੈਂਟੇਸ਼ਨ - ਜੋ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤੱਟਵਰਤੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮੀਲ (4.8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਤੱਕ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ - ਨਾਕਾਫੀ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ। ਦੇਰ ਪੂਰਵ-ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਆਬਾਦੀ।ਬਰਮੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਬੂਤ 1035 ਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ 984 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਬਰਮਾ ਮੋਨ ਲਿਪੀ (1093) ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਬੂਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਹਨ।2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਖੋਜ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਯੂ ਲਿਪੀ ਬਰਮੀ ਲਿਪੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸੀ।[21]ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ, ਪੈਗਨ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਜਿੱਤ ਨੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ, ਜੇਕਰ ਸਥਾਨਕ ਮੋਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਅਤੇ ਥਰਵਾੜਾ ਦੇ ਗੜ੍ਹ ਸ੍ਰੀ ਨਾਲ। ਲੰਕਾ।ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਥਾਟਨ ਦੀ ਅਨਵਰਹਤਾ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਵਿੱਚ ਖਮੇਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ।[20]
849 - 1294
ਬਾਗਾਨornament
ਝੂਠੇ ਰਾਜ
ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ. ©Anonymous
849 Jan 2 - 1297

ਝੂਠੇ ਰਾਜ

Bagan, Myanmar (Burma)
ਪੈਗਨ ਦਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਨਗੇ।ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਘੇਰੇ ਉੱਤੇ ਪੈਗਨ ਦੇ 250-ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਬਰਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਉਪਰਲੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਮਰ ਨਸਲ ਦੇ ਫੈਲਣ, ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।[22]ਇਹ ਰਾਜ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੈਗਨ (ਅਜੋਕੇ ਬਾਗਾਨ) ਵਿਖੇ ਮਰਾਨਮਾ/ਬਰਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬੰਦੋਬਸਤ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਨਜ਼ਾਓ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਸਨ।ਅਗਲੇ ਦੋ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਛੋਟੀ ਰਿਆਸਤ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ 1050 ਅਤੇ 1060 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਜ਼ਬ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਅਨਾਵਰਾਤਾ ਨੇ ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਘੇਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ।12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਅਨਵਰਹਤਾ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਉੱਪਰੀ ਮਲਾਏ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਤੱਕ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਲਵੀਨ ਨਦੀ ਤੱਕ, ਦੂਰ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਤੱਕ, ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ, ਉੱਤਰੀ ਵਿੱਚ ਵਧਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਰਾਕਾਨ ਅਤੇ ਚਿਨ ਪਹਾੜੀਆਂ।[23] 12ਵੀਂ ਅਤੇ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਪੈਗਨ, ਖਮੇਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁੱਖ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[24]ਉੱਪਰੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪਿਊ, ਮੋਨ ਅਤੇ ਪਾਲੀ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ।ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਾਂਤਰਿਕ, ਮਹਾਯਾਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ , ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਪਈਆਂ ਰਹੀਆਂ।ਪੈਗਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਬਾਗਾਨ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਚੇ ਹਨ।ਅਮੀਰਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਟੈਕਸ-ਮੁਕਤ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾਨ ਕੀਤੀ।[25]13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ 1280 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਟੈਕਸ-ਮੁਕਤ ਧਾਰਮਿਕ ਦੌਲਤ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧੇ ਨੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਤਾਜ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਨੇ ਅਰਾਕਨੀਜ਼, ਮੋਨਸ, ਮੰਗੋਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਸ ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਗਾੜਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮੰਗੋਲ ਹਮਲਿਆਂ (1277-1301) ਨੇ 1287 ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 250 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਖੰਡਨ ਹੋਇਆ ਜੋ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ।[26] ਪੈਗਨ ਕਿੰਗਡਮ ਅਟੱਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਛੋਟੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਦੇਸ਼ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ: ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ, ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ, ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟਸ ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਰਾਜਾਂ ਜਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ (ਅਕਸਰ ਢਿੱਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੱਖੇ ਗਏ) ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ।ਇਸ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਗੱਠਜੋੜ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਛੋਟੇ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਖੇਡ ਖੇਡੀ, ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ।
ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟਸ
Shan States ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1563

ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟਸ

Mogaung, Myanmar (Burma)
ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਿੱਥ ਵਿੱਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਮ ਸ਼ੇਨ/ਸੇਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੂਰਵਵਰਤੀ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਤਾਈ ਯਾਈ ਇਤਹਾਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ, ਖੁਨ ਲੁੰਗ ਅਤੇ ਖੁਨ ਲਾਈ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਉਤਰੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹਸਨਵੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜੇ ਵਜੋਂ ਸਲਾਹਿਆ ਸੀ।[30] ਸ਼ਾਨ, ਨਸਲੀ ਤਾਈ ਲੋਕ, ਸ਼ਾਨ ਪਹਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਆਧੁਨਿਕ ਬਰਮਾ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਆਬਾਦ ਹਨ।ਮੋਂਗ ਮਾਓ (ਮੁਆਂਗ ਮਾਓ) ਦਾ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਯੁਨਾਨ ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਪਰ ਪੈਗਨ (1044-1077) ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਨਵਰਾਹਤਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜ ਬਣ ਗਿਆ।[31]ਉਸ ਯੁੱਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ 1215 ਵਿੱਚ ਮੋਗਾਂਗ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1223 ਵਿੱਚ ਮੋਨੇ। ਇਹ ਵੱਡੇ ਤਾਈ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1229 ਵਿੱਚ ਅਹੋਮ ਰਾਜ ਅਤੇ 1253 ਵਿੱਚ ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। [32] ਸ਼ਾਨਾਂ ਸਮੇਤ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਰਵਾਸ ਜੋ ਮੰਗੋਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੇਠਾਂ ਆਇਆ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉੱਤਰੀ ਚਿਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਗਾਇੰਗ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਾਨ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਿਆ।ਨਵੇਂ ਸਥਾਪਿਤ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਬਹੁ-ਨਸਲੀ ਰਾਜ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਨ, ਪਲੌਂਗ, ਪਾ-ਓ, ਕਚਿਨ, ਅਖਾ, ਲਹੂ, ਵਾ ਅਤੇ ਬਰਮਨ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਚਿਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਮੋਹਨਯਿਨ (ਮੋਂਗ ਯਾਂਗ) ਅਤੇ ਮੋਗੌਂਗ (ਮੋਂਗ ਕਾਉਂਗ) ਸਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥੀਨੀ (ਹਸੇਨਵੀ), ਥਿਬਾਵ (ਹਸੀਪਾਵ), ਮੋਮੀਕ (ਮੋਂਗ ਮਿਤ) ਅਤੇ ਕਯਾਂਗਟੋਂਗ (ਕੇਂਗ ਤੁੰਗ) ਸਨ- ਦਿਨ ਉੱਤਰੀ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ.[33]
ਹੰਥਵਾਡੀ ਰਾਜ
ਬਰਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਆਵਾ ਅਤੇ ਮੋਨ-ਭਾਸ਼ੀ ਰਾਜ ਹੈਂਥਾਵਾਡੀ ਵਿਚਕਾਰ ਚਾਲੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ। ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1552

ਹੰਥਵਾਡੀ ਰਾਜ

Mottama, Myanmar (Burma)
ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਰਾਜ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜ ਸੀ ਜੋ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ: 1287 [27] ਤੋਂ 1539 ਤੱਕ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 1550 ਤੋਂ 1552 ਤੱਕ। ਰਾਜਾ ਵਾਰੇਰੂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਖੋਥਾਈ ਰਾਜ ਅਤੇ ਮੰਗੋਲਯੁਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਰਾਜਵੰਸ਼ [28] , ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1330 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜ ਇੱਕ ਢਿੱਲਾ ਸੰਘ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤਰੀ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ-ਬਾਗੋ, ਇਰਾਵਦੀ ਡੈਲਟਾ, ਅਤੇ ਮੋਟਾਮਾ-ਸੀਮਤ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਜ਼ਾਦਰਿਤ ਦਾ ਰਾਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਅਵਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਹੈਂਥਵਾਡੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ।1420 ਤੋਂ 1530 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਕੇ ਆਵਾ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ।ਬਿੰਨਿਆ ਰਣ I, ਸ਼ਿਨ ਸਾਬੂ ਅਤੇ ਧਮਾਜ਼ੇਦੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧਿਆ।ਇਹ ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਪਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ, ਇਸ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਨੇ, ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਮਸਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਬਣਾਇਆ।ਇਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਏ।[29]ਹਾਲਾਂਕਿ, 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਤੋਂ ਟਾਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਰਾਜ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਪਤਨ ਹੋਇਆ।ਇਸ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰਾਜਾ ਤਾਕਯੁਤਪੀ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਹੈਂਥਾਵਾਡੀ, ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਡਿਪਟੀ ਜਨਰਲ ਬੇਇਨਨਾੰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਟਾਂਗੂ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ 1550 ਵਿੱਚ ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮੋਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ 1740 ਵਿੱਚ ਬਹਾਲ ਕੀਤੇ ਹੰਥਵਾਡੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਉੱਠਣਗੇ।
ਆਵਾ ਦਾ ਰਾਜ
Kingdom of Ava ©Anonymous
1365 Jan 1 - 1555

ਆਵਾ ਦਾ ਰਾਜ

Inwa, Myanmar (Burma)
1364 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਆਵਾ ਰਾਜ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੈਗਨ ਕਿੰਗਡਮ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਆਵਾ ਟਾਂਗੂ-ਸ਼ਾਸਿਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਨਾਲ 40 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਵਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਜਾਤੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਆਵਰਤੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਸਿੰਘਾਸਣ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੋਮ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਟੰਗੂ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਛਾਪਿਆਂ ਕਾਰਨ ਆਵਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ, 1527 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸੰਘ ਨੇ ਆਵਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਆਵਾ ਉੱਤੇ ਕਠਪੁਤਲੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਥੋਪ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਰੱਖਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਟੰਗੂ ਕਿੰਗਡਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ, ਜੋ ਸੁਤੰਤਰ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਗਈ।ਟੰਗੂ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ, 1534-1541 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​​​ਹੰਥਵਾਡੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ।ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਪ੍ਰੋਮ ਅਤੇ ਬਾਗਾਨ ਵੱਲ ਮੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਟੰਗੂ ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਰਾਜ ਦੇ ਉਭਾਰ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ।ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਜਨਵਰੀ 1555 ਵਿੱਚ, ਟੰਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬੇਇਨਨਾੰਗ ਨੇ ਅਵਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਲਗਭਗ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਚੀ ਬਰਮਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਅਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ।
ਚਾਲੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਜੰਗ
Forty Years' War ©Anonymous
1385 Jan 1 - 1423

ਚਾਲੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਜੰਗ

Inwa, Myanmar (Burma)
ਚਾਲੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਜੰਗ ਸੀ ਜੋ ਬਰਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਆਵਾ ਅਤੇ ਮੋਨ-ਭਾਸ਼ੀ ਰਾਜ ਹੈਂਥਾਵਾਡੀ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ।ਇਹ ਯੁੱਧ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ: 1385 ਤੋਂ 1391, ਅਤੇ 1401 ਤੋਂ 1424, 1391-1401 ਅਤੇ 1403-1408 ਦੀਆਂ ਦੋ ਲੜਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਘਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ, ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ, ਅਤੇ ਰਾਖੀਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਹ ਇੱਕ ਖੜੋਤ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਇਆ, ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਗਨ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੜ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਅਵਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ।
ਮਰੌਕ ਯੂ ਕਿੰਗਡਮ
Mrauk U Kingdom ©Anonymous
1429 Feb 1 - Apr 18

ਮਰੌਕ ਯੂ ਕਿੰਗਡਮ

Arakan, Myanmar (Burma)
1406 ਵਿੱਚ, [36] ਆਵਾ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਅਰਾਕਾਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਅਰਾਕਾਨ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਬਰਮੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਆਵਾ ਅਤੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਪੇਗੂ ਵਿਚਕਾਰ ਚਾਲੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।ਅਰਾਕਾਨ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ 1412 ਵਿਚ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਵਾ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਵਾਰ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਆਵਾ ਨੇ 1416/17 ਤੱਕ ਉੱਤਰੀ ਅਰਾਕਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਬਜ਼ਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਅਰਾਕਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।1421 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਜ਼ਾਦਰਿਤ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਬਕਾ ਅਰਾਕਨੀ ਸ਼ਾਸਕ ਮਿਨ ਸਾ ਮੋਨ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਸਲਤਨਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 24 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪਾਂਡੂਆ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਰਿਹਾ।ਸਾਉ ਮੋਨ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਣ ਗਿਆ, ਰਾਜੇ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਸਾਅ ਮੋਨ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਗੁਆਚੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਇਆ।[37]ਸੌ ਮੋਨ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸਿੰਧੀ ਖਾਨ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ 1430 ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਨੀਜ਼ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮਰੌਕ ਯੂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਰਾਜ ਮਰੌਕ ਯੂ ਕਿੰਗਡਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਅਰਾਕਾਨ ਬੰਗਾਲ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਰਾਕਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ।ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ, ਅਰਾਕਾਨ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਬੋਧੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸਲਾਮੀ ਖ਼ਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਇਸਲਾਮੀ ਸੋਨੇ ਦੇ ਦਿਨਾਰ ਦੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਣਾਇਆ।ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੁਲਨਾ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਕਾਰੀ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।ਸਾ ਮੋਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਸੁਲੇਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਟਾਈਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1433 ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਮਿਨ ਖਾਈ ਨੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਾਇਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ 1429 ਤੋਂ 1531 ਤੱਕ ਬੰਗਾਲ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਮਰੌਕ-ਯੂ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਚਿਟਾਗਾਂਗ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ।ਇਸਨੇ 1546-1547, ਅਤੇ 1580-1581 ਵਿੱਚ ਟੌਂਗੂ ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਇਸਨੇ 1599 ਤੋਂ 1603 ਤੱਕ ਸੁੰਦਰਬਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਮਾਰਤਾਬਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੱਕ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਤੱਟਰੇਖਾ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ [। 38] 1666 ਵਿੱਚ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੇ ਚਟਗਾਂਵ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ।ਇਸਦਾ ਰਾਜ 1785 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ।ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਜਾਤੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਘਰ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰੌਕ ਯੂ ਸ਼ਹਿਰ ਮਸਜਿਦਾਂ, ਮੰਦਰਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਸੀ।ਇਹ ਰਾਜ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।ਇੱਥੇ ਅਰਬ, ਡੈਨਿਸ਼, ਡੱਚ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਵਪਾਰੀ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
1510 - 1752
ਸਬਰ ਰੱਖੋornament
ਪਹਿਲਾ ਟੌਂਗੂ ਸਾਮਰਾਜ
First Toungoo Empire ©Anonymous
1510 Jan 1 - 1599

ਪਹਿਲਾ ਟੌਂਗੂ ਸਾਮਰਾਜ

Taungoo, Myanmar (Burma)
1480 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਆਵਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਉਹ ਟੁੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।1510 ਵਿੱਚ, ਅਵਾ ਰਾਜ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਟੌਂਗੂ ਨੇ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।[39] ਜਦੋਂ 1527 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸੰਘ ਨੇ ਅਵਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਟੰਗੂ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਛੋਟਾ ਰਾਜ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਟੰਗੂ, ਇਸਦੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਡਿਪਟੀ ਜਨਰਲ ਬੇਇਨਨਾੰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਜੂਦ ਛੋਟੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗਾ, ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉੱਪਰਲੇ ਰਾਜ ਨੇ ਟੰਗੂ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਯੁੱਧ (1534-41) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੰਥਵਾਡੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਨੇ 1539 ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ ਬਾਗੋ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਾਉਂਗੂ ਨੇ 1544 ਤੱਕ ਪੈਗਨ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਵਧਾ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ 1545-47 ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਾਨ ਅਤੇ 1547-49 ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬੇਇਨਨੌੰਗ ਨੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, 1555 ਵਿੱਚ ਅਵਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਨੇੜੇ/ਸੀਸ-ਸਲਵੀਨ ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟਸ (1557), ਲੈਨ ਨਾ (1558), ਮਨੀਪੁਰ (1560), ਫਾਰਦਰ/ਟਰਾਂਸ-ਸਲਵੀਨ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ (1562-63), ਸਿਆਮ (1564, 1569), ਅਤੇ ਲੈਨ ਜ਼ਾਂਗ (1565-74), ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਮੱਧ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ।ਬੇਇਨਨੌਂਗ ਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸ਼ਾਨ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਆਂਦਾ।[40] ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹਰ ਥਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।ਉਸਦਾ ਸਾਮਰਾਜ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਢਿੱਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਨ, ਨਾ ਕਿ ਟੰਗੂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ।ਸਰਪ੍ਰਸਤ-ਗ੍ਰਾਹਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਅਤਿ-ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਾਮਰਾਜ, 1581 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਸਵੀਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਿਆਮ 1584 ਵਿੱਚ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਅਤੇ 1605 ਤੱਕ ਬਰਮਾ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। 1597 ਤੱਕ, ਰਾਜ ਨੇ ਟੰਗੂ ਸਮੇਤ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਗੁਆ ਲਈ ਸੀ। ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ।1599 ਵਿੱਚ, ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਰਾਕਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ, ਅਤੇ ਬਾਗੀ ਟਾਂਗੂ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿੱਚ, ਪੇਗੂ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਦੇਸ਼ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ, ਹਰ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਫਿਲਿਪ ਡੀ ਬ੍ਰਿਟੋ ਈ ਨਿਕੋਟ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਅਰਾਕਨੀ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1603 ਵਿੱਚ ਥਾਨਲਿਨ ਵਿਖੇ ਗੋਆ-ਸਮਰਥਿਤ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।ਮਿਆਂਮਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਗੜਬੜ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਟੰਗੂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ।ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਮੀਰ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੇਬੂ ਦੇ ਰਾਜਨਾਤੇ ਤੱਕ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸੇਬੂਆਨੋ ਸੋਨੇ ਲਈ ਬਰਮੀ ਸ਼ੂਗਰ (ਸਰਕਾਰਾ) ਵੇਚਦੇ ਸਨ।[41] ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਦੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੀ ਸਨ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਹੈਨਰੀ ਸਕਾਟ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਸੁਮਾ ਓਰੀਐਂਟਾਲਿਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਮਾ ਵਿੱਚ ਮਿੰਡਾਨਾਓ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ।[42] ਲੂਕੋਜ਼, ਦੂਜੇ ਫਿਲੀਪੀਨੋ ਸਮੂਹ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ, ਮਿੰਡਾਨਾਓਨ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੁਜ਼ੋਨ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਆਮ (ਥਾਈਲੈਂਡ) ਅਤੇ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ, ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਯੁੱਧ, ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਵਰਗਾ ਹੀ ਮਾਮਲਾ, ਜੋ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਲਈ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਵੀ ਸਨ।[43]
ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਸੰਘ
Confederation of Shan States ©Anonymous
1527 Jan 1

ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਸੰਘ

Mogaung, Myanmar (Burma)
ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1527 ਵਿੱਚ ਅਵਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ 1555 ਤੱਕ ਉੱਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੋਹਨੀਨ, ਮੋਗੌਂਗ, ਭਾਮੋ, ਮੋਮੀਕ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮੋਹਨੀਨ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਾਵਲੋਂ ਨੇ ਕੀਤੀ।ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ 16ਵੀਂ ਸਦੀ (1502-1527) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਅਵਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸ਼ਾਨ ਸਟੇਟ ਆਫ ਥਿਬਾਵ (ਹਿਸਿਪਾਵ) ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੀਵਾਰ ਜੰਗ ਲੜੀ।ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1527 ਵਿੱਚ ਅਵਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਅਤੇ ਸਾਵਲੋਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਥੋਹਾਨਬਵਾ ਨੂੰ ਆਵਾ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਇਆ।ਥੀਬਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਨਯਾਂਗਸ਼ਵੇ ਅਤੇ ਮੋਬੀ ਵੀ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈਆਂ।ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ 1533 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪ੍ਰੋਮ ਕਿੰਗਡਮ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਮ (ਪਯ) ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਵਲੋਨ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰੋਮ ਨੇ ਅਵਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।ਪ੍ਰੋਮ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਵਲੋਨ ਦੀ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਵਲੋਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਥੋਹਾਨਬਵਾ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੌਫਾਸ ਦੁਆਰਾ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਜੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਟੌਂਗੂ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਯੁੱਧ (1535-1541) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸੰਗਤ ਸੰਘ ਨੇ ਦਖਲ ਦੇਣ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਕੀਤੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1539 ਤੱਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਟੰਗੂ ਨੇ ਹੈਂਥਾਵਾਡੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਜਾਗੀਰ ਪ੍ਰੋਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਗਿਆ।ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸੌਫਾ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ 1539 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਮ ਨੂੰ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫੋਰਸ ਭੇਜੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੰਯੁਕਤ ਫੋਰਸ 1542 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਟੌਂਗੂ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰੋਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ।1543 ਵਿੱਚ, ਬਰਮੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਥੋਹਾਨਬਵਾ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਥੀਬਾਵ ਦੇ ਸੌਫਾ ਹੇਕੋਨਮਿੰਗ ਨੂੰ ਆਵਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਇਆ।ਸਿਥੂ ਕਯਾਵਤਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਮੋਹਨੀਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਵਾ ਸਿੰਘਾਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਟੰਗੂ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਮੋਹਨਯਿਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਹੈਕੋਨਮਿੰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ।ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ 1543 ਵਿੱਚ ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।1544 ਤੱਕ, ਟੌਂਗੂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਪੈਗਨ ਤੱਕ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਸੰਘ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।1546 ਵਿੱਚ ਹਾਕੋਨਮਿੰਗ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਮੋਬੀਏ ਨਰਪਤੀ, ਮੋਬੀ ਦਾ ਸੌਫਾ, ਆਵਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਝਗੜਾ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਿਥੂ ਕਯਾਵਤਿਨ ਨੇ ਆਵਾ ਤੋਂ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਸਗਾਇੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1552 ਵਿੱਚ ਮੋਬੀ ਨਰਪਤੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਬੇਇਨਨਾੰਗ ਦੀਆਂ ਟੌਂਗੂ ਫੌਜਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।ਬੇਇਨਨੌਂਗ ਨੇ 1555 ਵਿੱਚ ਅਵਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 1556 ਤੋਂ 1557 ਤੱਕ ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
ਟੰਗੂ-ਹੈਂਡਵਾਡੀ ਯੁੱਧ
Toungoo–Hanthawaddy War ©Anonymous
1534 Nov 1 - 1541 May

ਟੰਗੂ-ਹੈਂਡਵਾਡੀ ਯੁੱਧ

Irrawaddy River, Myanmar (Burm
ਟੌਂਗੂ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਜੰਗ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਪਲ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਟੌਂਗੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕੀਤਾ।ਇਹ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੌਜੀ, ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਛੋਟੇ, ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਨਵੇਂ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਸਥਾਪਤ ਹੈਂਥਵਾਡੀ ਕਿੰਗਡਮ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਚਾਲਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ, ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਮੇਤ, ਅਤੇ ਹੰਥਵਾਡੀ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਟੰਗੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਟਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਅਤੇ ਬੇਇਨਨੰਗ, ਟੌਂਗੂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੇਗੂ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ, ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੀਆਂ ਹੰਥਵਾੜੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਨੌਂਗਿਓ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਲੜਾਈ ਨੇ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੰਥਵਾੜੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਬੇਅਸਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ।ਮਾਰਟਾਬਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ, ਜੋ ਕਿ ਇਸਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਬੰਦਰਗਾਹ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ [44] ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ।ਫਿਰ ਵੀ, ਇੱਥੇ ਵੀ, ਟੌਂਗੂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜੰਗੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਾਫਟਾਂ 'ਤੇ ਬਾਂਸ ਦੇ ਟਾਵਰ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਫਾਇਰ-ਰਾਫਟਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਦਿਖਾਈ।ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੀਆਂ ਕਿਲਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਈਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ, ਆਖਰਕਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ।ਮਾਰਤਾਬਨ ਵਿਖੇ ਆਖ਼ਰੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੀ ਕਿਸਮਤ 'ਤੇ ਮੋਹਰ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਟੰਗੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ।ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਿਰਾਏਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਵਰਗੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਯੁੱਧ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਂਦਾ।ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਯੁੱਧ ਸਿਰਫ ਖੇਤਰੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਨਵੀਨਤਾ ਨਤੀਜੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੇ ਪਤਨ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪੋਸਟ-ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ [44] ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਟੰਗੂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖੰਡਿਤ ਬਰਮੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁੜ ਏਕੀਕਰਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਯੁੱਧ ਬਰਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
Toungoo-Ava ਜੰਗ
ਬੇਇਨਨੰਗ ©Kingdom of War (2007).
1538 Nov 1 - 1545 Jan

Toungoo-Ava ਜੰਗ

Prome, Myanmar (Burma)
ਟੌਂਗੂ-ਆਵਾ ਯੁੱਧ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਲੋਅਰ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰਲ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼, ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅਵਾ-ਅਗਵਾਈ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ, ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਪੇਗੂ, ਅਤੇ ਅਰਾਕਨ (ਮਰੌਕ-ਯੂ) ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਟੌਂਗੂ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਜਿੱਤ ਨੇ ਸਾਰੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਰਮਾ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ 1287 ਵਿੱਚ ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ [। 45]ਯੁੱਧ 1538 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਅਵਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰੋਮ ਦੁਆਰਾ, ਟੌਂਗੂ ਅਤੇ ਪੇਗੂ ਵਿਚਕਾਰ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੈਗੂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣਾ ਸਮਰਥਨ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ।1539 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੋਮ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਵਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾਇਆ।[46] ਪਰ ਢਿੱਲਾ ਗਠਜੋੜ 1540-41 ਦੇ ਸੱਤ ਸੁੱਕੇ-ਸੀਜ਼ਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜਾ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਟੌਂਗੂ ਮਾਰਤਾਬਨ (ਮੋਟਾਮਾ) ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਨਵੰਬਰ 1541 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਟੌਂਗੂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੋਮ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਮਾੜੇ ਤਾਲਮੇਲ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਵਾ-ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਅਪ੍ਰੈਲ 1542 ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਸੰਗਠਿਤ ਟੌਂਗੂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਾਪਸ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਾਕਨਜ਼ ਨੇਵੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੋ ਮੁੱਖ ਇਰਾਵਦੀ ਡੈਲਟਾ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ, ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ।ਪ੍ਰੋਮ ਨੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[47] ਯੁੱਧ ਫਿਰ 18 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਅਰਾਕਾਨ ਨੇ ਗਠਜੋੜ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਆਵਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ।ਦਸੰਬਰ 1543 ਵਿੱਚ, ਆਵਾ ਅਤੇ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ ਜਲ ਸੈਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰੋਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਆਈਆਂ।ਪਰ ਟੌਂਗੂ ਫ਼ੌਜਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਹਮਲਾਵਰ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1544 ਤੱਕ ਪੈਗਨ (ਬਾਗਾਨ) ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। [48] ਅਗਲੇ ਸੁੱਕੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਆਵਾ ਫੌਜ ਨੇ ਸਲੀਨ ਤੱਕ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਪਰ ਵੱਡੀ ਟੌਂਗੂ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਲਗਾਤਾਰ ਹਾਰਾਂ ਨੇ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਵਾ ਅਤੇ ਮੋਹਨੀਨ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਇਆ।ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੋਹਨੀਨ-ਸਮਰਥਿਤ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਵਾ ਨੇ 1545 ਵਿੱਚ ਟੌਂਗੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੰਧੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਵਾ ਨੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੈਗਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਮ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਰੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।[49] ਅਵਾ ਅਗਲੇ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਗਾਵਤ ਦੁਆਰਾ ਘਿਰਿਆ ਰਹੇਗਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਹੌਂਸਲਾ ਟੰਗੂ 1545-47 ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਾਨ ਅਤੇ 1547-49 ਵਿੱਚ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇਗਾ।
ਪਹਿਲੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ
ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ (ਵਿਚਕਾਰ) ਆਪਣੇ ਹਾਥੀ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਮਹਾ ਚੱਕਰਫੱਟ (ਸੱਜੇ) ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਮ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ (ਖੱਬੇ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ©Prince Narisara Nuvadtivongs
1547 Oct 1 - 1549 Feb

ਪਹਿਲੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1547-1549), ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਵੇਹਤੀ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਯੁੱਧ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਯੁੱਧ ਸੀ ਜੋ ਕਿ 2018 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ।ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।ਇਹ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀ ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ ਦੀ ਉਸਦੇ ਜੰਗੀ ਹਾਥੀ ਉੱਤੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ;ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਾਣੀ ਸੂਰੀਓਥਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।ਕੈਸਸ ਬੇਲੀ ਨੂੰ ਅਯੁਥਯਾ [53] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉੱਪਰੀ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।[54] ਬਰਮੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੁੱਧ ਜਨਵਰੀ 1547 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿਆਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤਾਵੋਏ (ਦਾਵੇਈ) ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ।ਸਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਜਨਰਲ ਸਾਅ ਲਗਨ ਈਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਉੱਪਰਲੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਨੂੰ ਤਵੋਏ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਅਕਤੂਬਰ 1548 ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾ ਤਾਬਿਨਸ਼ਵੇਹਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਡਿਪਟੀ ਬੇਇਨਨੰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਥ੍ਰੀ ਪਗੋਡਾ ਪਾਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਪਰ ਭਾਰੀ ਕਿਲਾਬੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੀਆਂ।ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਸਿਆਮੀਜ਼ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਬਲ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਦਿੱਤਾ।ਪਰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿਆਮੀ ਰਈਸ (ਵਾਰਸ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਿੰਸ ਰਾਮੇਸੁਆਨ, ਅਤੇ ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਥੰਮਰਾਚਾ) ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਸੀ।ਸਫਲ ਰੱਖਿਆ ਨੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ।ਫਿਰ ਵੀ, ਯੁੱਧ ਨਿਰਣਾਇਕ ਨਹੀਂ ਸੀ.
ਲੈਨ ਨਾ ਦੀ ਬਰਮੀ ਜਿੱਤ
ਸੁਵਾਨ ਕੀ ਖੂਨ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ। ©Mural Paintings
1558 Apr 2

ਲੈਨ ਨਾ ਦੀ ਬਰਮੀ ਜਿੱਤ

Chiang Mai, Mueang Chiang Mai
ਲੈਨ ਨਾ ਕਿੰਗਡਮ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਬਰਮੀ ਰਾਜੇ ਬੇਇਨਨਾੰਗ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਆਇਆ।ਬੇਇਨਨਾੰਗ [ਦੀਆਂ] ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਲੈਨ ਨਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੇਕੁਤੀ ਨੇ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1558 ਨੂੰ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਪਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 1564 ਵਿਚ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਰਮੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੇਗੂ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।ਬੇਇਨਨੰਗ ਨੇ ਫਿਰ ਵਿਸੁਥਥੀਵੀ, ਇੱਕ ਲੈਨ ਨਾ ਸ਼ਾਹੀ, ਜੋ ਕਿ ਲੈਨ ਨਾ ਦੀ ਰਾਣੀ ਸੀ, ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੇਇਨਨਾਂਗ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1579 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨਵਰਹਤਾ ਮਿਨਸੌ ( [ਨੋਰਾਤਰਾ] ਮਿਨਸੋਸੀ) ਨੂੰ ਲੈਨ ਨਾ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।1720 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ, ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਸੀ।1727 ਵਿੱਚ, ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਨੇ ਉੱਚ ਟੈਕਸਾਂ ਕਾਰਨ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।1727-1728 ਅਤੇ 1731-1732 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਬਲਾਂ ਨੇ ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਅਤੇ ਪਿੰਗ ਘਾਟੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਗਏ।[52] ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ 1757 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਬਰਮੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਬਣ ਗਈ।ਇਸਨੇ 1761 ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਆਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮੁੜ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਜਨਵਰੀ 1763 ਤੱਕ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1765 ਵਿੱਚ, ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਲਾਓਟੀਅਨ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੈਨ ਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਾਂਚਿੰਗ ਪੈਡ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ, ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਖੁਦ।
ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਗ
ਬਰਮੀ ਟੰਗੂ ਰਾਜ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ©Peter Dennis
1563 Jan 1 - 1564

ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜੰਗ

Ayutthaya, Thailand
1563-1564 ਦੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ।ਟੰਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬੇਇਨਨੌੰਗ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਇੱਛਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ।ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜਾ ਮਹਾ ਚੱਕਰਫੱਟ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਦੋ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੇਇਨਨੌੰਗ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਫਿਟਸਾਨੁਲੋਕ ਅਤੇ ਸੁਖੋਥਾਈ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਅਯੁਥਯਾ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜੰਗੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸਿੱਮ ਲਈ ਇੱਕ ਉੱਚ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ.ਚੱਕਰਫਾਟ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਟੰਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਬੇਇਨਨਾਂਗ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਰਾਮੇਸੁਆਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਾਰ ਸਿਆਮੀ ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੰਧਕ ਬਣਾ ਲਿਆ।ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵੀ ਦੇਣੀ ਪਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰਗੁਈ ਦੀ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਟੈਕਸ-ਉਗਰਾਹੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।ਸੰਧੀ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੁਆਰਾ 1568 ਦੇ ਬਗਾਵਤ ਤੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਬਰਮੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾ ਚੱਕਰਫਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਵਜੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਮਾ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਥਾਈ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਗੱਦੀ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਪੁੱਤਰ, ਮਹੰਤਰਾਥਿਰਤ, ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ।ਜੰਗ ਬਰਮੀ ਅਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।
ਨੈਂਡਰਿਕ ਯੁੱਧ
1592 ਵਿੱਚ ਨੋਂਗ ਸਰਾਏ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਨਰੇਸੁਆਨ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ, ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਲੜਾਈ। ©Anonymous
1584 Jan 1 - 1593

ਨੈਂਡਰਿਕ ਯੁੱਧ

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
1584-1593 ਦੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੈਂਡਰਿਕ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸੀ।ਯੁੱਧ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨਰੇਸੁਆਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਈ ਬਰਮੀ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 1593 ਵਿੱਚ ਬਰਮੀਜ਼ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਅਤੇ ਨਰੇਸੁਆਨ ਵਿਚਕਾਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਾਥੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਨਰੇਸੁਆਨ ਨੇ ਬਰਮੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਮਿੰਗੀ ਸਵਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣੀਆਂ ਪਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ।ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿਆਮੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨਾਰੇਸੁਆਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਅਯੁਥਯਾ ਨੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ, ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਇਲਾਕਾ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਮੀਜ਼ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਹਨਾਂ ਫੌਜੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਨਿਰਣਾਇਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ, ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਰਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਯੁੱਧ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਥੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਥਾਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਨੇ ਦੋ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਵਾਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।
ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਹਮਲਾ
ਰਾਜਾ ਨਰੇਸੁਆਨ 1600 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੱਡੇ ਹੋਏ ਪੇਗੂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫਰਾਇਆ ਅਨੁਸਾਚਿਤਰਾਕੋਨ, ਵਾਟ ਸੁਵਾਂਦਰਰਾਮ, ਅਯੁਥਯਾ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1593 Jan 1 - 1600 May

ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਹਮਲਾ

Burma
1593-1600 ਦੀ ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਜੰਗ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 1584-1593 ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਏੜੀ 'ਤੇ ਨੇੜਿਓਂ ਚੱਲੀ।ਇਸ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਅਯੁਥਯਾ (ਸਿਆਮ) ਦੇ ਰਾਜਾ ਨਰੇਸੁਆਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਬਰਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮਿਂਗੀ ਸਵਾ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਨਰੇਸੁਆਨ ਨੇ ਬਰਮੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੇਗੂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਲੈਨ ਨਾ (ਅੱਜ ਦਾ ਉੱਤਰੀ ਥਾਈਲੈਂਡ), ਜੋ ਕਿ ਬਰਮੀ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਰੇਸੁਆਨ ਆਪਣੇ ਮੁਢਲੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕਾ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ।ਉਸਨੇ ਕਈ ਘੇਰਾਬੰਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ 1599 ਵਿੱਚ ਪੇਗੂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ।ਪੇਗੂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿਆਮੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।ਜੰਗ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਜੇਤੂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਵਿਚਕਾਰ 1593-1600 ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਥਾਈ ਨਤੀਜੇ ਸਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਪੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੱਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਬਰਮੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਟਕਰਾਵਾਂ ਲਈ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਜੰਗ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਗਠਜੋੜਾਂ, ਖੇਤਰੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਦਬਦਬੇ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ।
ਟੰਗੂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ
ਟੰਗੂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ। ©Kingdom of War (2007)
1599 Jan 1 - 1752

ਟੰਗੂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ

Burma
ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੈਗਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤਰਰਾਜੀ 250 ਸਾਲਾਂ (1287-1555) ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੱਲਿਆ, ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਟੌਂਗੂ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ।ਬੇਇਨਨੌਂਗ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਨਯਾਂਗਯਾਨ ਮਿਨ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਪੁਨਰ-ਏਕੀਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, 1606 ਤੱਕ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੇਂਦਰੀ ਅਧਿਕਾਰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਅਨਾਉਕਪੇਟਲੁਨ ਨੇ 1613 ਵਿੱਚ ਥਾਨਲਿਨ ਵਿਖੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਦਾਵੇਈ ਅਤੇ ਲੈਨ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਤਨਿਨਥਾਰੀ ਤੱਟ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। 1614 ਤੱਕ ਸਿਆਮੀ ਤੋਂ। ਉਸਨੇ 1622-26 ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸ-ਸਲਵੀਨ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜਾਂ (ਕੇਂਗਤੁੰਗ ਅਤੇ ਸਿਪਸੋਂਗਪੰਨਾ) ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਥਲੁਨ ਨੇ ਯੁੱਧ-ਗ੍ਰਸਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ।ਉਸਨੇ 1635 ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 20 ਲੱਖ ਲੋਕ ਸਨ।1650 ਤੱਕ, ਤਿੰਨ ਸਮਰੱਥ ਰਾਜਿਆਂ-ਨਯਾਂਗਯਾਨ, ਅਨਾਉਕਪੇਟਲੁਨ ਅਤੇ ਥਾਲੁਨ- ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਪਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨਯੋਗ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁੜ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ, ਨਵਾਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।ਤਾਜ ਨੇ ਪੂਰੀ ਇਰਾਵਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਗਵਰਨਰਸ਼ਿਪਾਂ ਨਾਲ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਰਦਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ।ਇਸਨੇ ਮੱਠਵਾਦੀ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਾਮ ਕੱਸ ਦਿੱਤੀ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੈਕਸ ਅਧਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਦੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੇ 80 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।[55] ਕੁਝ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹੋਏ ਬਗਾਵਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ—ਬਰਮਾ ਨੇ 1662-64 ਵਿੱਚ ਲੈਨ ਨਾ ਅਤੇ ਮੋਟਾਮਾ ਨੂੰ ਲੈਣ ਦੀ ਸਿਆਮ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ — 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਰਿਹਾ।ਰਾਜ ਇੱਕ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਗਿਰਾਵਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ "ਮਹਿਲ ਰਾਜਿਆਂ" ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ 1720 ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਗੜ ਗਿਆ।1724 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੀਤੇਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉੱਪਰੀ ਚਿੰਦਵਿਨ ਨਦੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।1727 ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਲੈਨ ਨਾ (ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ) ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕੀਤੀ, ਸਿਰਫ਼ ਉੱਤਰੀ ਲੈਨ ਨਾ (ਚਿਆਂਗ ਸੇਨ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਧਦੇ ਨਾਮਾਤਰ ਬਰਮੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।1730 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੀਤੀ ਦੇ ਛਾਪੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਏ, ਮੱਧ ਬਰਮਾ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।1740 ਵਿੱਚ, ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਮੋਨ ਨੇ ਇੱਕ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਰੀਸਟੋਰਡ ਹੰਥਵਾਡੀ ਕਿੰਗਡਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1745 ਤੱਕ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ।ਸਿਆਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ 1752 ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਤਨਿਨਥਾਰੀ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਲੈ ਲਿਆ। ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 1751 ਵਿੱਚ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 23 ਮਾਰਚ 1752 ਨੂੰ ਆਵਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ 266 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਟਾਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਹੰਥਵਾੜੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ
ਬਰਮੀ ਯੋਧੇ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ©Anonymous
1740 Jan 1 - 1757

ਹੰਥਵਾੜੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ

Bago, Myanmar (Burma)
ਰੀਸਟੋਰਡ ਹੰਥਵਾਡੀ ਕਿੰਗਡਮ ਉਹ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1740 ਤੋਂ 1757 ਤੱਕ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਰਾਜ ਮੋਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਪੇਗੂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਮੋਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੇਲਟਾ ਬਾਮਾ ਅਤੇ ਕੈਰੇਨਸ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ, ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਅਵਾ ਦੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ।ਬਗਾਵਤ ਨੇ ਟੌਂਗੂ ਦੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1287 ਤੋਂ 1539 ਤੱਕ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੋਨ-ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈਂਥਵਾਡੀ ਰਾਜ ਵੀ ਬੇਇਨੁੰਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਟੌਂਗੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੇਗੂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਲੋੜ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। -ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ ਦੀ ਸੋਮ ਆਬਾਦੀ।ਫ੍ਰੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ, ਉੱਪਰਲੇ ਰਾਜ ਨੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲਈ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਧੱਕਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।ਮਾਰਚ 1752 ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਆਵਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ 266 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[56]ਕਿੰਗ ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੋਨਬੌਂਗ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੱਖਣੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਉੱਠਿਆ, ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 1753 ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। 1754 ਵਿੱਚ ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਰਾਜ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਗਿਆ।ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਉਪਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਟੌਂਗੂ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਨਸਲੀ ਬਰਮਨਾਂ ਨੂੰ ਸਤਾਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ ਦੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।[57] 1755 ਵਿੱਚ, ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਕੋਨਬੌਂਗ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਮਈ 1755 ਵਿੱਚ ਇਰਾਵਦੀ ਡੈਲਟਾ, ਜੁਲਾਈ 1756 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਡਿਫੈਂਡਡ ਥਾਨਲਿਨ ਦੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਈ 1757 ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੇਗੂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਹਾਲ ਹੈਂਥਾਵਾਡੀ ਦਾ ਪਤਨ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਦਬਦਬੇ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ। .ਕੋਨਬੌਂਗ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੌਨਸ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਵੱਲ ਭੱਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।[58] 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ, ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਬਰਮਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਣ, ਅੰਤਰ-ਵਿਆਹ, ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਰਵਾਸ ਨੇ ਮੋਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[57]
1752 - 1885
ਕੋਨਬੌਂਗornament
ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼
ਕੋਨਬੌਂਗ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ। ©Anonymous
1752 Jan 1 - 1885

ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼

Burma
ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼, ਜਿਸਨੂੰ ਤੀਸਰਾ ਬਰਮੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [59] ਆਖਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1752 ਤੋਂ 1885 ਤੱਕ ਬਰਮਾ/ਮਿਆਂਮਾਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਇਸਨੇ ਬਰਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਇਆ [60] ਅਤੇ ਟੰਗੂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਰਾਜਵੰਸ਼, ਬਰਮਾ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਇੱਕ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਰਾਜਵੰਸ਼, ਕੋਨਬੰਗ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਮਨੀਪੁਰ, ਅਰਾਕਾਨ, ਅਸਾਮ, ਪੇਗੂ ਦੇ ਮੋਨ ਰਾਜ, ਸਿਆਮ (ਅਯੁਥਯਾ, ਥੋਨਬੁਰੀ, ਰਤਨਕੋਸਿਨ), ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਈਆਂ - ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੀਜੇ ਬਰਮੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸੰਧੀਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜ ਇਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੋਨਬੌਂਗ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਯੁੱਧ
ਕੋਨਬੌਂਗ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਯੁੱਧ। ©Kingdom of War (2007)
1752 Apr 20 - 1757 May 6

ਕੋਨਬੌਂਗ-ਹੰਥਵਾਡੀ ਯੁੱਧ

Burma
ਕੋਨਬੌਂਗ-ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਯੁੱਧ 1752 ਤੋਂ 1757 ਤੱਕ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਬਹਾਲ ਕੀਤੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਯੁੱਧ ਸੀ। ਇਹ ਯੁੱਧ ਬਰਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਮੋਨ-ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਸੀ ਜੋ ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਦੱਖਣ ਉੱਤੇ ਸੋਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਦੀਆਂ-ਲੰਬਾ ਦਬਦਬਾ।[61] ਜੰਗ ਅਪ੍ਰੈਲ 1752 ਵਿੱਚ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਲਹਿਰਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਟੌਂਗੂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਲੌਂਗਪਾਇਆ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ, ਅਤੇ ਹੰਥਾਵਾਡੀ ਦੇ ਘੱਟ ਫੌਜੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, 1753 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ। ਫਿੱਕਾ ਪੈ ਗਿਆ।ਬਰਮਨ (ਬਾਮਰ) ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਮੋਨ ਦੱਖਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗ ਵਧਦੀ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ।ਕੋਨਬੌਂਗ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1755 ਵਿੱਚ ਲੋਅਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਮਈ ਤੱਕ ਇਰਾਵਦੀ ਡੈਲਟਾ ਅਤੇ ਦਾਗੋਨ (ਯਾਂਗੋਨ) ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀਰੀਅਮ (ਥਾਨਲਿਨ) ਨੇ 14 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਜੁਲਾਈ 1756 ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ।16 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਈ 1757 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੇਗੂ (ਬਾਗੋ) ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਅਸੰਗਠਿਤ ਮੋਨ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ (ਮੌਜੂਦਾ ਮੋਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਟੈਨਿਨਥਾਰੀ ਖੇਤਰ) ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਪਰ 1765 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕੋਨਬੌਂਗ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਜੰਗ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਨਸਲੀ ਬਰਮਨ ਪਰਿਵਾਰ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੈਲਟਾ ਵਿੱਚ ਵਸਣ ਲੱਗੇ।19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੱਕ, ਗ੍ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਵਿਆਹ ਨੇ ਮੋਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[61]
ਅਯੁੱਧਿਆ ਦਾ ਪਤਨ
ਅਯੁਥਯਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਤਨ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1765 Aug 23 - 1767 Apr 7

ਅਯੁੱਧਿਆ ਦਾ ਪਤਨ

Ayutthaya, Thailand
ਬਰਮੀ-ਸਿਆਮੀ ਯੁੱਧ (1765-1767), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਯੁਧਿਆ ਦੇ ਪਤਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿਆਮ ਦੇ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨ ਫਲੂ ਲੁਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਜਾ ਫੌਜੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। 417 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਅਯੁਥਯਾ ਰਾਜ।[62] ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬਰਮੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਠਿਨ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਏ ਜਦੋਂ ਚੀਨੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ 1767 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਵੰਸ਼, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਥਾਈ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ, 1771 ਤੱਕ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜੋੜਨ ਲਈ ਉਭਰਿਆ [। 63]ਇਹ ਯੁੱਧ 1759-60 ਦੀ ਜੰਗ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕਾਸਸ ਬੇਲੀ ਵੀ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸੀ ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਲਈ ਸਿਆਮੀ ਸਮਰਥਨ ਸੀ।[64] ਯੁੱਧ ਅਗਸਤ 1765 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਇੱਕ 20,000-ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਉੱਤਰੀ ਬਰਮੀ ਫੌਜ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਆਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ 20,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਦੱਖਣੀ ਫੌਜਾਂ, ਅਯੁਥਯਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਿੰਸਰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈਆਂ।ਦੇਰ-ਜਨਵਰੀ 1766 ਤੱਕ, ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਪਰ ਮਾੜੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਬਚਾਅ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।[62]ਅਯੁਥਯਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਬਰਮਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੀਨੀ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ।ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਤੱਕ ਰੁਕ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਿਆਮੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਹੜ੍ਹ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਗੇ।ਪਰ ਬਰਮਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨੀ ਯੁੱਧ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਸੀ, ਅਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।1766 (ਜੂਨ-ਅਕਤੂਬਰ) ਦੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ, ਲੜਾਈ ਹੜ੍ਹ ਵਾਲੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਤੱਕ ਚਲੀ ਗਈ ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ।[62] ਜਦੋਂ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਆਇਆ, ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੇ ਫਿਰ ਵੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਮਾਰਚ 1767 ਵਿੱਚ, ਸਿਆਮ ਦੇ ਰਾਜਾ ਏਕਤਾਤ ਨੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਬਣਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।[65] 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1767 ਨੂੰ, ਬਰਮੀਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਭੁੱਖਮਰੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਰਮੀ-ਥਾਈ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਲਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਆਮੀ ਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਰਮੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ।ਨਵੰਬਰ 1767 ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ।ਸਿਆਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ, ਟਕਸਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਥੋਨਬੁਰੀ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜ ਨੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਸਿਆਮੀ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 1771 ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ [। 66] ਬਰਮੀ, ਹਰ ਸਮੇਂ, ਸਨ। ਦਸੰਬਰ 1769 ਤੱਕ ਬਰਮਾ ਦੇ ਚੌਥੇ ਚੀਨੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਖੜੋਤ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।ਬਰਮਾ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਤੱਟ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਿਆਮ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਸਪਾਂਸਰ ਵਜੋਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਚੀਨੀ ਧਮਕੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ 1775 ਤੱਕ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਯੁੱਧ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ-ਸਿਰਫ ਲੈਨ ਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸਿਆਮੀਜ਼ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।ਥੌਨਬੁਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਤਨਕੋਸਿਨ (ਬੈਂਕਾਕ) ਵਿੱਚ ਅਯੁਥਯਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਿਆਮੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਸਮਰੱਥ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ;ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦੋ ਬਰਮੀ ਹਮਲਿਆਂ (1775-1776 ਅਤੇ 1785-1786) ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਲੈਨ ਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਬਣਾਇਆ।
ਬਰਮਾ ਦੇ ਕਿੰਗ ਹਮਲੇ
ਕਿੰਗ ਗ੍ਰੀਨ ਸਟੈਂਡਰਡ ਆਰਮੀ ©Anonymous
1765 Dec 1 - 1769 Dec 22

ਬਰਮਾ ਦੇ ਕਿੰਗ ਹਮਲੇ

Shan State, Myanmar (Burma)
ਚੀਨ-ਬਰਮੀ ਯੁੱਧ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕਿੰਗ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਮਿਆਂਮਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [67] ਚੀਨ ਦੇ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਮਾ (ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਕੋਨਬੌਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਯੁੱਧ ਸੀ।ਕਿਆਨਲੌਂਗ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਚੀਨ ਨੇ 1765 ਅਤੇ 1769 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਚਾਰ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਦਸ ਮਹਾਨ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਫਿਰ ਵੀ, ਯੁੱਧ, ਜਿਸ ਨੇ 70,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੀਨੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ, [68] ] ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ "ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸਰਹੱਦੀ ਯੁੱਧ ਜੋ ਕਿ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ ਛੇੜਿਆ ਸੀ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, [67] ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਿਸਨੇ "ਬਰਮੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ ਸੀ। ".[69] ਬਰਮਾ ਦੀ ਸਫਲ ਰੱਖਿਆ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸੀਮਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।[68]ਪਹਿਲਾਂ, ਕਿੰਗ ਸਮਰਾਟ ਨੇ ਇੱਕ ਆਸਾਨ ਯੁੱਧ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸਿਰਫ ਗ੍ਰੀਨ ਸਟੈਂਡਰਡ ਆਰਮੀ ਦੀਆਂ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ।ਕਿੰਗ ਹਮਲਾ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਰਮੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਤਾਜ਼ਾ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਫਿਰ ਵੀ, ਲੜਾਈ-ਕਠੋਰ ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ 1765-1766 ਅਤੇ 1766-1767 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।ਖੇਤਰੀ ਟਕਰਾਅ ਹੁਣ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧ ਤੱਕ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਤੀਸਰਾ ਹਮਲਾ (1767-1768) ਕੁਲੀਨ ਮਾਨਚੂ ਬੈਨਰਮੈਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਰਾਜਧਾਨੀ ਆਵਾ (ਇਨਵਾ) ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੱਧ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਿਆ।[70] ਪਰ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਦੇ ਬੈਨਰਮੈਨ ਅਣਜਾਣ ਖੰਡੀ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਸਥਾਨਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ, ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਗਏ।[71] ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੱਦੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਸਿਨਬਿਊਸ਼ਿਨ ਨੇ ਸਿਆਮ ਤੋਂ ਚੀਨੀ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ।ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਫਸ ਗਿਆ।ਕਿੰਗ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਦਸੰਬਰ 1769 ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਫੀਲਡ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਹੋਈ [। 67]ਕਿੰਗ ਨੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਲਈ ਅੰਤਰ-ਸਰਹੱਦੀ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਹੋਰ ਯੁੱਧ ਛੇੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਫੌਜੀ ਲਾਈਨਅੱਪ ਰੱਖੀ।[67] ਬਰਮੀ, ਵੀ, ਚੀਨੀ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਗੜੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ।20 ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੇ 1790 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਕਿੰਗ ਨੇ ਇੱਕਤਰਫ਼ਾ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਬਰਮੀ ਅਧੀਨਗੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ, ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।[67] ਆਖਰਕਾਰ, ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਸਿਆਮੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1767 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਯੁਥਯਾ ਨੂੰ ਬਰਮੀਜ਼ ਹੱਥੋਂ ਗੁਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ [। 70]
ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗਾਂ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਪਾਹੀ ਕਿੰਗ ਥੀਬਾਵ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਤੀਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ, ਆਵਾ, 27 ਨਵੰਬਰ 1885। ©Hooper, Willoughby Wallace
1824 Jan 1 - 1885

ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗਾਂ

Burma
ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀਚੀਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਨਰ-ਉਭਾਰਿਤ ਸਿਆਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਰਾਜਾ ਬੋਦਵਪਾਇਆ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ।[72] ਉਸਨੇ 1785 ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, 1814 ਵਿੱਚ ਮਨੀਪੁਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਅਤੇ 1817-1819 ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਗਲਤ-ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਸਰਹੱਦ ਬਣ ਗਈ।ਬੋਦਾਵਪਾਇਆ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਰਾਜਾ ਬਾਗੀਦਾਵ ਨੂੰ 1819 ਵਿੱਚ ਮਣੀਪੁਰ ਅਤੇ 1821-1822 ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭੜਕਾਏ ਗਏ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਰਤਾਨਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬਾਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਬਰਮੀਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਛਾਪੇ ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀਜ਼ ਯੁੱਧ (1824-26) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।2 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਅਤੇ 13 ਮਿਲੀਅਨ ਪੌਂਡ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ, ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੀ ਜੰਗ ਸੀ, [73] ਪਰ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ।ਬਰਮਾ ਨੇ ਬੋਦਾਵਪਾਇਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਛਮੀ ਗ੍ਰਹਿਣ (ਅਰਾਕਾਨ, ਮਨੀਪੁਰ ਅਤੇ ਅਸਾਮ) ਅਤੇ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।ਬਰਮਾ ਨੂੰ 10 ਲੱਖ ਪੌਂਡ (ਉਦੋਂ US$5 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੀ ਵੱਡੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕਰਕੇ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੁਚਲਿਆ ਗਿਆ।[74] 1852 ਵਿੱਚ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕਤਰਫ਼ਾ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੇਗੂ ਸੂਬੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਮਿੰਡਨ ਨੇ ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1875 ਵਿੱਚ ਕੈਰੇਨੀ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਬਜ਼ੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇੰਡੋਚੀਨ ਨੇ 1885 ਵਿੱਚ ਤੀਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਬਰਮੀ ਰਾਜਾ ਥੀਬਾਵ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ।
ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ
ਤੀਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 28 ਨਵੰਬਰ 1885 ਨੂੰ ਮਾਂਡਲੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਆਮਦ। ©Hooper, Willoughby Wallace (1837–1912)
1824 Jan 1 - 1948

ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ

Myanmar (Burma)
ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ 1824 ਤੋਂ 1948 ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀਜ਼ ਜੰਗ (1824-1826) ਨਾਲ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਟੇਨਾਸੇਰਿਮ ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ।ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰਗ (1852) ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਤੀਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀਜ਼ ਜੰਗ (1885) ਨੇ ਉਪਰਲੇ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਬਰਤਾਨੀਆ ਨੇ 1886 ਵਿੱਚ ਬਰਮਾ ਨੂੰਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰੰਗੂਨ ਵਿੱਚ ਸੀ।ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਅਤੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਬਰਮੀ ਸਮਾਜ ਬਹੁਤ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੀ।[75] ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੁੱਧ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉੱਤਰੀ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ 1890 ਤੱਕ ਵਿਰੋਧ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੀਲਾ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ।ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵੀ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲ ਗਈ।ਸੁਏਜ਼ ਨਹਿਰ ਦੇ ਖੁੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰਮੀ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਨਵੀਂ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਪੈਸੇ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣ ਅਤੇ ਬੇਦਖਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਬਹੁਤੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਕੋਲ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੋ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਡਕੈਤੀ' (ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਡਕੈਤੀ) ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ।ਜਦੋਂ ਬਰਮੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਧਦੀ ਗਈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਕਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫਰਮਾਂ, ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਏ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹੀ।[76] ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਐਂਗਲੋ-ਬਰਮੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਟਾਫ਼ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਮਰਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਟਰੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਬਰਮਾ ਉੱਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬਰਮਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ-ਅਮੀਰ ਬਸਤੀ ਬਣ ਗਿਆ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੌਲ, ਟੀਕ ਅਤੇ ਰੂਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੱਢਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।ਰੇਲਮਾਰਗ, ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਅਤੇ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਰੋਤ ਕੱਢਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ।ਸਮਾਜਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ" ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ, ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਬਾਮਰ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਕੁਝ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਸਲੀ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ।ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
1824 - 1948
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜornament
ਬਰਮੀਜ਼ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਅੰਦੋਲਨ
ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬਾਗੀ ਨੂੰ ਸ਼ਵੇਬੋ, ਅੱਪਰ ਬਰਮਾ ਵਿਖੇ, ਰਾਇਲ ਵੈਲਚ ਫਿਊਜ਼ੀਲੀਅਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1885 Jan 1 - 1892

ਬਰਮੀਜ਼ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਅੰਦੋਲਨ

Myanmar (Burma)
1885 ਤੋਂ 1895 ਤੱਕ ਬਰਮਾ ਦੀ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਸੀ, 1885 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਇਹ ਵਿਰੋਧ ਬਰਮਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮਾਂਡਲੇ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਖ਼ਰੀ ਬਰਮੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਰਾਜਾ ਥੀਬਾਵ ਦੀ ਜਲਾਵਤਨੀ।ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਗੁਰੀਲਾ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਧੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਰ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਮਿਨਹਲਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਸਥਾਨਕ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬਰਮੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਸਰੋਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਕੋਲ ਉੱਤਮ ਫਾਇਰਪਾਵਰ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸੰਗਠਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਾਗੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ "ਸ਼ਾਂਤੀ" ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਸਜ਼ਾਤਮਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਕਾਲਮਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ, ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਜਾਂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਇਨਾਮ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।1890 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛਟਪਟੀਆਂ ਬਗ਼ਾਵਤਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਹਾਰ ਨੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 1948 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੱਕ ਚੱਲੇਗੀ। ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਲਈ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਬਰਮਾ
ਸ਼ਵੇਥਲਯਾਂਗ ਬੁੱਧ ਵਿਖੇ ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜਾਂ, 1942। ©同盟通信社 - 毎日新聞社
1939 Jan 1 - 1940

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਬਰਮਾ

Myanmar (Burma)
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਬਰਮਾ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੰਦੂ ਬਣ ਗਿਆ।ਬਰਮੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਯੁੱਧ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਰੁਖ 'ਤੇ ਵੰਡੇ ਗਏ ਸਨ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤੋਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਥਾਕਿਨ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਆਂਗ ਸਾਨ ਨੇ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।ਆਂਗ ਸਾਨ ਨੇ ਬਰਮਾ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਸੀਪੀਬੀ) [77] ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਪਾਰਟੀ (ਪੀਆਰਪੀ) ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅੰਤ ਵਿੱਚਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਰਮਾ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਆਰਮੀ (ਬੀਆਈਏ) ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1941 ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਕ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਬੀਆਈਏ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਅਤੇ 1942 ਦੀ ਬਸੰਤ ਤੱਕ ਬਰਮਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਪਾਨੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਬੀਆਈਏ ਵਿਚਕਾਰ ਮਤਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ।ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਾ ਮਾਵ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ ਅਤੇ BIA ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਡਿਫੈਂਸ ਆਰਮੀ (BDA) ਵਿੱਚ ਪੁਨਰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਆਂਗ ਸਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨ ਨੇ 1943 ਵਿੱਚ ਬਰਮਾ ਨੂੰ "ਆਜ਼ਾਦ" ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ BDA ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਬਰਮਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ (BNA) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।[77]ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜੰਗ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਗਈ, ਆਂਗ ਸਾਨ ਵਰਗੇ ਬਰਮੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਸੱਚੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਖੋਖਲਾ ਸੀ।ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਦੂਜੇ ਬਰਮੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਐਂਟੀ-ਫਾਸੀਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ (ਏਐਫਓ) ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਐਂਟੀ ਫਾਸੀਵਾਦੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਫ੍ਰੀਡਮ ਲੀਗ (ਏਐਫਪੀਐਫਐਲ) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।[77] ਇਹ ਸੰਗਠਨ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਕਬਜ਼ੇ ਅਤੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸੀ।ਫੋਰਸ 136 ਦੁਆਰਾ AFO ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ 27 ਮਾਰਚ, 1945 ਨੂੰ, BNA ਨੇ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ।[77] ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 'ਰੋਧ ਦਿਵਸ' ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਂਗ ਸਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ਭਗਤ ਬਰਮੀਜ਼ ਫੋਰਸਿਜ਼ (PBF) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਮਾਂਡਰ, ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।ਜਾਪਾਨੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗੰਭੀਰ ਸੀ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 170,000 ਤੋਂ 250,000 ਬਰਮੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[78] ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਬਰਮਾ ਨੂੰ 1948 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ।
ਪੋਸਟ-ਆਜ਼ਾਦ ਬਰਮਾ
ਤੁਸੀਂ ਹੁਣੇ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1948 Jan 1 - 1962

ਪੋਸਟ-ਆਜ਼ਾਦ ਬਰਮਾ

Myanmar (Burma)
ਬਰਮੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਅੰਦਰੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੈੱਡ ਫਲੈਗ ਅਤੇ ਵ੍ਹਾਈਟ ਫਲੈਗ ਕਮਿਊਨਿਸਟ, ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਬਰਮਾ ਆਰਮੀ, ਅਤੇ ਕੈਰਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਅਨ ਵਰਗੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ।[77] 1949 ਵਿੱਚਚੀਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਜਿੱਤ ਨੇ ਵੀ ਉੱਤਰੀ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਕੁਓਮਿਨਤਾਂਗ ਦੀ ਫੌਜੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ।[77] ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ, ਬਰਮਾ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰ-ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਰਥਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਸੰਧੀ ਸੰਗਠਨ (SEATO) ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ 1955 ਦੀ ਬੈਂਡੁੰਗ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ [।]1958 ਤੱਕ, ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਫਾਸੀਵਾਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਫ੍ਰੀਡਮ ਲੀਗ (ਏਐਫਪੀਐਫਐਲ) ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੰਡ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰ ਸੰਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ।ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਯੂ ਨੂ ਇੱਕ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੋਟ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਬਚ ਸਕੇ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ 'ਕ੍ਰਿਪਟੋ-ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ' ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, [77] ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀ ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਸਟਾਫ਼ ਜਨਰਲ ਨੇ ਵਿਨ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।[77] ਇਸ ਨਾਲ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ੱਕੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਮਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਹਸਤੀਆਂ ਸਮੇਤ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[77]ਨੇ ਵਿਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ 1960 ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸਥਿਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਯੂ ਨੂ ਦੀ ਯੂਨੀਅਨ ਪਾਰਟੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ।[77] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਥਿਰਤਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ।ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਇੱਕ 'ਢਿੱਲੀ' ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰੇ, ਜੋ 1947 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਨੇ ਵਿਨ ਨੇ ਸ਼ਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਜਗੀਰੂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਉਸਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ।
1948
ਆਜ਼ਾਦ ਬਰਮਾornament
ਬਰਮੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ
ਬਰਮਾ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗਵਰਨਰ, ਹੁਬਰਟ ਐਲਵਿਨ ਰੇਂਸ, ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ, ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਸਾਓ ਸ਼ਵੇ ਥਾਈਕ, 4 ਜਨਵਰੀ, 1948 ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹਨ। ©Anonymous
1948 Jan 4

ਬਰਮੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ

Myanmar (Burma)
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਅਤੇਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰਮਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗੜਬੜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ।ਆਂਗ ਸਾਨ, ਜਿਸ ਨੇਤਾ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ 1942 ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ, ਪਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਅਸੰਭਵ ਸਮਝਿਆ।[77] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗਵਰਨਰ ਸਰ ਰੇਜਿਨਾਲਡ ਡੋਰਮਨ-ਸਮਿਥ ਬਰਮਾ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲੋਂ ਭੌਤਿਕ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਂਗ ਸਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਐਂਟੀ-ਫਾਸੀਵਾਦੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਫ੍ਰੀਡਮ ਲੀਗ (ਏਐਫਪੀਐਫਐਲ) ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਹੋ ਗਿਆ।AFPFL ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈਆਂ।ਡੋਰਮਨ-ਸਮਿਥ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਰ ਹਿਊਬਰਟ ਰੇਂਸ ਨੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਂਗ ਸਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ AFPFL ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕੌਂਸਲ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਵਧਦੀ ਹੜਤਾਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ।ਰੈਂਸ ਅਧੀਨ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਬਰਮਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 27 ਜਨਵਰੀ, [1947] ਨੂੰ ਆਂਗ ਸਾਨ-ਐਟਲੀ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ।ਆਂਗ ਸਾਨ ਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ, 1947 ਨੂੰ ਪੈਂਗਲੋਂਗ ਕਾਨਫਰੰਸ ਰਾਹੀਂ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਘ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।AFPFL ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਉਦੋਂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਲ 1947 ਦੀਆਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਣਾਇਕ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।19 ਜੁਲਾਈ, 1947 ਨੂੰ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਪਰਿਆ, ਜਦੋਂ ਆਂਗ ਸਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕਈ ਕੈਬਨਿਟ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, [77] ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਹੁਣ ਸ਼ਹੀਦ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।ਥਾਕਿਨ ਨੂ, ਇੱਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 4 ਜਨਵਰੀ, 1948 ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਉਲਟ, ਬਰਮਾ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾ.[77]
ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਬਰਮੀ ਰਾਹ
ਬਰਮਾ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਝੰਡਾ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1962 Jan 1 - 1988

ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਬਰਮੀ ਰਾਹ

Myanmar (Burma)
"ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਬਰਮੀ ਰਾਹ" ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੀ ਜੋ ਬਰਮਾ (ਹੁਣ ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਨੇ ਵਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 1962 ਦੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[81] ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ, ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ।ਨਿੱਜੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸਹਿਕਾਰੀ ਉੱਦਮਾਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ।ਇਹ ਨੀਤੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਰਮਾ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਵੱਲ ਧੱਕਦੀ ਹੈ।ਸਮਾਜਵਾਦ ਲਈ ਬਰਮੀ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸਨ।[82] ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਅਕੁਸ਼ਲਤਾ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਖੜੋਤ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਘਟ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਬਾਲਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ, ਕਾਲਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਧਿਆ, ਅਤੇ ਆਮ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਗਲੋਬਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਤਕਨੀਕੀ ਪਛੜੇਪਣ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਗਾੜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ।ਨੀਤੀ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਸਨ।ਇਸ ਨੇ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ।ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸਮਾਨਤਾਵਾਦ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੇ ਬਰਮੀ ਮਾਰਗ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਅੱਜ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
1962 ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਪਲਟੇ
1962 ਦੇ ਬਰਮੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਸ਼ਫਰਾਜ਼ ਰੋਡ (ਬੈਂਕ ਸਟ੍ਰੀਟ) 'ਤੇ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ। ©Anonymous
1962 Mar 2

1962 ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਪਲਟੇ

Rangoon, Myanmar (Burma)
1962 ਦਾ ਬਰਮੀ ਰਾਜ ਪਲਟਾ 2 ਮਾਰਚ, 1962 ਨੂੰ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਨਰਲ ਨੇ ਵਿਨ ਨੇ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਯੂ ਨੂ ਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ।[79] ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨੀ ਵਿਨ ਦੁਆਰਾ ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਦਰੋਹ ਵਧ ਰਹੇ ਸਨ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਫੈਡਰਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੇ ਵਿਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।[80] ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਨੇ ਵਿਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ "ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਬਰਮੀ ਮਾਰਗ" ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਸ ਨਾਲ ਬਰਮੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਖੜੋਤ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।ਬਰਮਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗ਼ਰੀਬ ਅਤੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਨਿਯੰਤਰਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਹਕੂਮਤ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ।1962 ਦੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦਾ ਬਰਮੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।ਇਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਕੀਤਾ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਨਸਲੀ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਰਾਜ ਪਲਟੇ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ, ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਅਤੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮਿਆਂਮਾਰ (ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਮਾ) ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ।
8888 ਵਿਦਰੋਹ
8888 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਵਿਦਰੋਹ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1986 Mar 12 - 1988 Sep 21

8888 ਵਿਦਰੋਹ

Myanmar (Burma)
8888 ਦਾ ਵਿਦਰੋਹ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ, [83] ਮਾਰਚਾਂ ਅਤੇ ਦੰਗਿਆਂ [84] ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸੀ ਜੋ ਅਗਸਤ 1988 ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ 8 ਅਗਸਤ 1988 ਨੂੰ ਵਾਪਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "8888 ਵਿਦਰੋਹ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[85] ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰੰਗੂਨ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਰੰਗੂਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ (ਆਰਆਈਟੀ) ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।8888 ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 8 ਅਗਸਤ 1988 ਨੂੰ ਯੰਗੂਨ (ਰੰਗੂਨ) ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਏ।[86] ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ, ਬੱਚਿਆਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।[87] ਵਿਦਰੋਹ 18 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਟੇਟ ਲਾਅ ਐਂਡ ਆਰਡਰ ਰੀਸਟੋਰੇਸ਼ਨ ਕੌਂਸਲ (ਐਸਐਲਆਰਸੀ) ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਖੂਨੀ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੋਇਆ।ਇਸ ਵਿਦਰੋਹ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, [86] ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਰਮਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਲਗਭਗ 350 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ।[88]ਸੰਕਟ ਦੌਰਾਨ, ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ।ਜਦੋਂ 1990 ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ ਨੇ ਇੱਕ ਚੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਪਾਰਟੀ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ 81% ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ (492 ਵਿੱਚੋਂ 392)।[89] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ ਨੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਬਹਾਲੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੂੰ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਸਟੇਟ ਲਾਅ ਐਂਡ ਆਰਡਰ ਰੀਸਟੋਰੇਸ਼ਨ ਕੌਂਸਲ ਬਰਮਾ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਾਸਮੈਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋਵੇਗੀ।[87]
ਰਾਜ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕੌਂਸਲ
ਅਕਤੂਬਰ 2010 ਵਿੱਚ ਨੇਪੀਡੌ ਦੇ ਦੌਰੇ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨ ਨਾਲ SPDC ਮੈਂਬਰ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1990 Jan 1 - 2006

ਰਾਜ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕੌਂਸਲ

Myanmar (Burma)
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ (ਐਨਐਲਡੀ) ਦੁਆਰਾ 1990 ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਪਾਰਟੀ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਐਨਐਲਡੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਟੀਨ ਓ ਅਤੇ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸੂ ਕੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵਧਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਕੀ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। 1992 ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਥਾਨ ਸ਼ਵੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾ ਮੌਂਗ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਕੇ, ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕੁਝ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਸਮੇਤ, ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ।ਪੂਰੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਕਈ ਕਬਾਇਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸਮਝੌਤਿਆਂ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੈਰਨ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਸਥਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਧੂਰੀ ਰਹੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ 1995 ਵਿੱਚ ਅਫੀਮ ਦੇ ਲੜਾਕੇ ਖੁਨ ਸਾ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ। ਇਹਨਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, 1997 ਵਿੱਚ ਸਟੇਟ ਪੀਸ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕੌਂਸਲ (ਐਸਪੀਡੀਸੀ) ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਬਦਲਣ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਸਮੇਤ, ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਹੋਈਆਂ। 2005 ਵਿੱਚ ਯਾਂਗੋਨ ਤੋਂ ਨੈਪੀਡਾਵ ਤੱਕ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ।ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਸੱਤ-ਪੜਾਅ "ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਰੋਡਮੈਪ" ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕੋਈ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ ਜਾਂ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਦੇਹ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ।ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲਿਖਣ ਲਈ 2005 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ।ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਸਮੇਤ, 2006 ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜੁਰਮਾਂ ਲਈ ਜੰਟਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ [। 90]
ਚੱਕਰਵਾਤ ਨਰਗਿਸ
ਚੱਕਰਵਾਤ ਨਰਗਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੁਕਸਾਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2008 May 1

ਚੱਕਰਵਾਤ ਨਰਗਿਸ

Myanmar (Burma)
ਮਈ 2008 ਵਿੱਚ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਚੱਕਰਵਾਤ ਨਰਗਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 215 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਹਵਾਵਾਂ ਚਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 130,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਜਾਂ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 12 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਫੌਰੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਦਾਖਲੇ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਪਲਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਹਤ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸ ਝਿਜਕ ਨੂੰ "ਬੇਮਿਸਾਲ" ਦੱਸਿਆ ਹੈ।ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਰੁਖ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿੱਖੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੂੰ ਬੇਰੋਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।ਆਖਰਕਾਰ, ਜੰਟਾ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਵਰਗੀਆਂ ਸੀਮਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਨੂੰ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।ਇਸ ਝਿਜਕ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ "ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਤਬਾਹੀ" ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ।19 ਮਈ ਤੱਕ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੇ ਸਾਊਥ-ਈਸਟ ਏਸ਼ੀਅਨ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ (ASEAN) ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ, ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਧਕ ਰਹੀ।ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਭਰੇ ਇੱਕ ਯੂਐਸ ਕੈਰੀਅਰ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਦਾਖਲੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਉਲਟ, ਬਰਮੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਰਤ ਲਈ ਮਿਲਟਰੀ ਵਪਾਰਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਸੁਧਾਰ
ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਐਨਐਲਡੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿਖੇ ਭੀੜ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ©Htoo Tay Zar
2011 Jan 1 - 2015

ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਸੁਧਾਰ

Myanmar (Burma)
2011-2012 ਬਰਮੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੁਧਾਰ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ-ਸਮਰਥਿਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਲੜੀ ਸੀ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਨੇਤਾ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਆਮ ਮੁਆਫ਼ੀ, ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਕਿਰਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਹੜਤਾਲਾਂ, ਪ੍ਰੈਸ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਢਿੱਲ, ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ।ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਆਸੀਆਨ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਲਈ ਬਰਮਾ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਹਿਲੇਰੀ ਕਲਿੰਟਨ ਨੇ ਹੋਰ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ 1 ਦਸੰਬਰ 2011 ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ;ਇਹ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫੇਰੀ ਸੀ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣ ਗਏ।ਸੂ ਕੀ ਦੀ ਪਾਰਟੀ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ, ਨੇ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2012 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ ਉਪ-ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ 2010 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦਾ NLD ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਹੋਇਆ।ਉਸਨੇ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ NLD ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ 44 ਵਿੱਚੋਂ 41 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ, ਸੂ ਕੀ ਨੇ ਖੁਦ ਬਰਮੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਕਾਵਮੂ ਹਲਕੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ।2015 ਦੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਨੂੰ ਬਰਮੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਚੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਬਹੁਮਤ ਸੀਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਨਐਲਡੀ ਨੇਤਾ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[91] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਰਮੀ ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝੜਪਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ।
ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ, 2017 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2016 Oct 9 - 2017 Aug 25

ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ

Rakhine State, Myanmar (Burma)
ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਮੁਸਲਿਮ ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ​​ਅਤੇ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ।ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ [92] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਪਹਿਲਾ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਕਰੈਕਡਾਊਨ ਸੀ ਜੋ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਜਨਵਰੀ 2017 ਤੱਕ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਅਗਸਤ 2017 ਤੋਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। [93] ਸੰਕਟ ਨੇ ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ.ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਭੱਜ ਗਏ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇਭਾਰਤ , ਥਾਈਲੈਂਡ , ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਅਤਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ "ਨਸਲੀ ਸਫਾਈ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[94]ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਅਤਿਆਚਾਰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦਾ ਹੈ।[95] ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਤ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਸਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[96] 2016 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਾਖੀਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ [97] ਨੂੰ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਕਤਲਾਂ ਸਮੇਤ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ;ਸੰਖੇਪ ਫਾਂਸੀ;ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ;ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਪਿੰਡਾਂ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਅੱਗ;ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆਵਾਂ।ਬਰਮੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ "ਅਤਿਕਥਾ" ਕਹਿ ਕੇ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[98]ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਸੰਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਲਹਿਰ 2017 ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਨੁੱਖੀ ਪਲਾਇਨ ਹੋਇਆ।[99] ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਤੰਬਰ 2018 ਤੱਕ 700,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਭੱਜ ਗਏ ਜਾਂ ਰਾਖੀਨ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਵਜੋਂ ਸ਼ਰਨ ਲਈ। ਦਸੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ, ਇਨ ਦੀਨ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਰਾਇਟਰਜ਼ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੈਦਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਮਿਯੰਤ ਥੂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਵੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ 2,000 ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ [।] ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ।[101]ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ 2016 ਦੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਿਤ "ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ" ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ), ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਯੂਐਸ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਸਟੇਟ, ਗੁਆਂਢੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਬਰਮੀ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਸਟੇਟ ਕਾਉਂਸਲਰ (ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਸਲ ਮੁਖੀ) ਅਤੇ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਦੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਅਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਚੁੱਪੀ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[102]
2021 ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ
ਕਾਇਨ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਐਚਪੀਏ-ਐਨ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ (9 ਫਰਵਰੀ 2021) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2021 Feb 1

2021 ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ

Myanmar (Burma)
ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ 1 ਫਰਵਰੀ 2021 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ (ਐਨਐਲਡੀ) ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਟਾਟਮਾਡੌ - ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜ - ਦੁਆਰਾ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ - ਜਿਸਨੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪੀ ਸੀ। ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ.ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਿੰਤ ਸਵੇ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਿਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਮਿਨ ਆਂਗ ਹਲੈਂਗ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਇਸਨੇ ਨਵੰਬਰ 2020 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵੈਧ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚੋਣ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਰਾਦਾ ਦੱਸਿਆ।[103] ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ 2020 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਚੁਣੇ ਗਏ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਖਤਾਪਲਟ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[104] ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਿਨ ਮਿਇੰਟ ਅਤੇ ਸਟੇਟ ਕਾਉਂਸਲਰ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੂੰ ਮੰਤਰੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿਪਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ।[105]3 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ, ਵਿਨ ਮਿਇੰਟ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 25 ਦੇ ਤਹਿਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ COVID-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ 'ਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਕੋਵਿਡ-19 ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਉਪਕਰਨਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਟੀਮ ਦੇ ਛੇ ICOM ਯੰਤਰਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਕੀ-ਟਾਕੀ, ਜੋ ਕਿ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਹਨ ਅਤੇ ਫੌਜੀ-ਸੰਬੰਧੀ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਏਜੰਸੀਆਂ.[106] ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਲਈ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[107] ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਨੂੰ 16 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਫ਼ਤ ਐਕਟ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਅਪਰਾਧਿਕ ਚਾਰਜ ਮਿਲਿਆ, [108] ਸੰਚਾਰ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ 1 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਭੜਕਾਉਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਲਈ ਦੋ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਭੇਦ ਐਕਟ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੋਸ਼। 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ.[109]ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਡਿਫੈਂਸ ਫੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਦਰੋਹ ਪੂਰੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭੜਕ ਗਏ ਹਨ।[110] 29 ਮਾਰਚ 2022 ਤੱਕ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1,719 ਨਾਗਰਿਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ 9,984 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[111] ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ NLD ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਮਾਰਚ 2021 ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ, [112] ਅਤੇ ਚਾਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਸਮਰਥਕ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ 2022 ਵਿੱਚ ਜੰਟਾ ਦੁਆਰਾ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ [। 113]
ਮਿਆਂਮਾਰ ਸਿਵਲ ਯੁੱਧ
ਪੀਪਲਜ਼ ਡਿਫੈਂਸ ਫੋਰਸ ਮਿਆਂਮਾਰ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2021 May 5

ਮਿਆਂਮਾਰ ਸਿਵਲ ਯੁੱਧ

Myanmar (Burma)
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਬਾਅਦ ਚੱਲ ਰਹੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਹੈ ਜੋ 2021 ਦੇ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਖਤਾਪਲਟ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[114] ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਜੰਟਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।2022 ਤੱਕ, ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ, ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ।[115] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜੰਟਾ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਦੂਜੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ, ਫਰਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ, ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਮਿਨ ਆਂਗ ਹਲੈਂਗ ਨੇ, "ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਤੋਂ ਵੱਧ" ਟਾਊਨਸ਼ਿਪਾਂ ਉੱਤੇ ਸਥਿਰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ।ਸੁਤੰਤਰ ਨਿਰੀਖਕ ਨੋਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਸੰਖਿਆ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ, 330 ਟਾਊਨਸ਼ਿਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 72 ਦੇ ਕਰੀਬ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਬਾਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਥਿਰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਹਨ।[116]ਸਤੰਬਰ 2022 ਤੱਕ, 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ 13,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ।ਮਾਰਚ 2023 ਤੱਕ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ 17.6 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ 1.6 ਮਿਲੀਅਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ 55,000 ਨਾਗਰਿਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ।ਯੂਨੋਚਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 40,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਗਏ ਹਨ।[117]
A Quiz is available for this HistoryMap.

Appendices



APPENDIX 1

Myanmar's Geographic Challenge


Play button




APPENDIX 2

Burmese War Elephants: the Culture, Structure and Training


Play button




APPENDIX 3

Burmese War Elephants: Military Analysis & Battlefield Performance


Play button




APPENDIX 4

Wars and Warriors: Royal Burmese Armies: Introduction and Structure


Play button




APPENDIX 5

Wars and Warriors: The Burmese Praetorians: The Royal Household Guards


Play button




APPENDIX 6

Wars and Warriors: The Ahmudan System: The Burmese Royal Militia


Play button




APPENDIX 7

The Myin Knights: The Forgotten History of the Burmese Cavalry


Play button

Footnotes



  1. Cooler, Richard M. (2002). "Prehistoric and Animist Periods". Northern Illinois University, Chapter 1.
  2. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6, p. 45.
  3. Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system", Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, p. 1.
  4. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8–10.
  5. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p. 236.
  6. Aung Thaw (1969). "The 'neolithic' culture of the Padah-Lin Caves" (PDF). The Journal of Burma Research Society. The Burma Research Society. 52, p. 16.
  7. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 114–115.
  8. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8-10.
  9. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p.236.
  10. Hall 1960, p. 8–10.
  11. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6. p. 51–52.
  12. Jenny, Mathias (2015). "Foreign Influence in the Burmese Language" (PDF). p. 2. Archived (PDF) from the original on 20 March 2023.
  13. Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29, p. 264–282.
  14. Myint-U 2006, p. 51–52.
  15. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1, p. 63, 76–77.
  16. Coedès 1968, p. 208.
  17. Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press, p. 32–33.
  18. South, Ashley (2003). Mon nationalism and civil war in Burma: the golden sheldrake. Routledge. ISBN 978-0-7007-1609-8, p. 67.
  19. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., p. 307.
  20. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 91.
  21. Aung-Thwin, Michael (2005). The Mists of Rāmañña: the Legend that was Lower Burma. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2886-8, p. 167–178, 197–200.
  22. Lieberman 2003, p. 88–123.
  23. Lieberman 2003, p. 90–91, 94.
  24. Lieberman 2003, p. 24.
  25. Lieberman 2003, p. 92–97.
  26. Lieberman 2003, p. 119–120.
  27. Coedès, George (1968), p. 205–206, 209 .
  28. Htin Aung 1967, p. 78–80.
  29. Myint-U 2006, p. 64–65.
  30. Historical Studies of the Tai Yai: A Brief Sketch in Lak Chang: A Reconstruction of Tai Identity in Daikong by Yos Santasombat
  31. Nisbet, John (2005). Burma under British Rule - and before. Volume 2. Adamant Media Corporation. p. 414. ISBN 1-4021-5293-0.
  32. Maung Htin Aung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press. p. 66.
  33. Jon Fernquest (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  34. Williams, Benjamin (25 January 2021). "Ancient Vesali: Second Capital of the Rakhine Kingdom". Paths Unwritten.
  35. Ba Tha (Buthidaung) (November 1964). "The Early Hindus and Tibeto-Burmans in Arakan. A brief study of Hindu civilization and the origin of the Arakanese race" (PDF).
  36. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  37. Sandamala Linkara, Ashin (1931). Rakhine Yazawinthit Kyan (in Burmese). Yangon: Tetlan Sarpay. Vol. 2, p. 11.
  38. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  39. Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484, p.25-50.
  40. Htin Aung 1967, p. 117–118.
  41. Santarita, J. B. (2018). Panyupayana: The Emergence of Hindu Polities in the Pre-Islamic Philippines. Cultural and Civilisational Links Between India and Southeast Asia, 93–105.
  42. Scott, William Henry (1989). "The Mediterranean Connection". Philippine Studies. 37 (2), p. 131–144.
  43. Pires, Tomé (1944). Armando Cortesao (translator) (ed.). A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 - 1515] (in Portuguese). Cambridge: Hakluyt Society.
  44. Harvey 1925, p. 153–157.
  45. Aung-Thwin, Michael A.; Maitrii Aung-Thwin (2012). A History of Myanmar Since Ancient Times (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-1-86189-901-9, p. 130–132.
  46. Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 1–3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar, p. 195.
  47. Hmannan Vol. 2 2003: 204–213
  48. Hmannan Vol. 2 2003: 216–222
  49. Hmannan Vol. 2 2003: 148–149
  50. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2nd ed.). ISBN 978-0-300-08475-7., p. 80.
  51. Hmannan, Vol. 3, p. 48
  52. Hmannan, Vol. 3, p. 363
  53. Wood, William A. R. (1924). History of Siam. Thailand: Chalermit Press. ISBN 1-931541-10-8, p. 112.
  54. Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta, p. 100.
  55. Liberman 2003, p. 158–164.
  56. Harvey (1925), p. 211–217.
  57. Lieberman (2003), p. 202–206.
  58. Myint-U (2006), p. 97.
  59. Scott, Paul (8 July 2022). "Property and the Prerogative at the End of Empire: Burmah Oil in Retrospect". papers.ssrn.com. doi:10.2139/ssrn.4157391.
  60. Ni, Lee Bih (2013). Brief History of Myanmar and Thailand. Universiti Malaysi Sabah. p. 7. ISBN 9781229124791.
  61. Lieberman 2003, p. 202–206.
  62. Harvey, pp. 250–253.
  63. Wyatt, David K. (2003). History of Thailand (2 ed.). Yale University Press. ISBN 9780300084757., p. 122.
  64. Baker, et al., p. 21.
  65. Wyatt, p. 118.
  66. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Ayutthaya (p. 263-264). Cambridge University Press. Kindle Edition.
  67. Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397, p. 145.
  68. Giersch, Charles Patterson (2006). Asian borderlands: the transformation of Qing China's Yunnan frontier. Harvard University Press. ISBN 0-674-02171-1, pp. 101–110.
  69. Whiting, Marvin C. (2002). Imperial Chinese Military History: 8000 BC – 1912 AD. iUniverse. pp. 480–481. ISBN 978-0-595-22134-9, pp. 480–481.
  70. Hall 1960, pp. 27–29.
  71. Giersch 2006, p. 103.
  72. Myint-U 2006, p. 109.
  73. Myint-U 2006, p. 113.
  74. Htin Aung 1967, p. 214–215.
  75. "A Short History of Burma". New Internationalist. 18 April 2008.
  76. Tarun Khanna, Billions entrepreneurs : How China and India Are Reshaping Their Futures and Yours, Harvard Business School Press, 2007, ISBN 978-1-4221-0383-8.
  77. Smith, Martin (1991). Burma – Insurgency and the Politics of Ethnicity. London and New Jersey: Zed Books.
  78. Micheal Clodfelter. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500–2000. 2nd Ed. 2002 ISBN 0-7864-1204-6. p. 556.
  79. Aung-Thwin & Aung-Thwin 2013, p. 245.
  80. Taylor 2009, pp. 255–256.
  81. "The System of Correlation of Man and His Environment". Burmalibrary.org. Archived from the original on 13 November 2019.
  82. (U.), Khan Mon Krann (16 January 2018). Economic Development of Burma: A Vision and a Strategy. NUS Press. ISBN 9789188836168.
  83. Ferrara, Federico. (2003). Why Regimes Create Disorder: Hobbes's Dilemma during a Rangoon Summer. The Journal of Conflict Resolution, 47(3), pp. 302–303.
  84. "Hunger for food, leadership sparked Burma riots". Houston Chronicle. 11 August 1988.
  85. Tweedie, Penny. (2008). Junta oppression remembered 2 May 2011. Reuters.
  86. Ferrara (2003), pp. 313.
  87. Steinberg, David. (2002). Burma: State of Myanmar. Georgetown University Press. ISBN 978-0-87840-893-1.
  88. Ottawa Citizen. 24 September 1988. pg. A.16.
  89. Wintle, Justin. (2007). Perfect Hostage: a life of Aung San Suu Kyi, Burma’s prisoner of conscience. New York: Skyhorse Publishing. ISBN 978-0-09-179681-5, p. 338.
  90. "ILO seeks to charge Myanmar junta with atrocities". Reuters. 16 November 2006.
  91. "Suu Kyi's National League for Democracy Wins Majority in Myanmar". BBC News. 13 November 2015.
  92. "World Court Rules Against Myanmar on Rohingya". Human Rights Watch. 23 January 2020. Retrieved 3 February 2021.
  93. Hunt, Katie (13 November 2017). "Rohingya crisis: How we got here". CNN.
  94. Griffiths, David Wilkinson,James (13 November 2017). "UK says Rohingya crisis 'looks like ethnic cleansing'". CNN. Retrieved 3 February 2022.
  95. Hussain, Maaz (30 November 2016). "Rohingya Refugees Seek to Return Home to Myanmar". Voice of America.
  96. Holmes, Oliver (24 November 2016). "Myanmar seeking ethnic cleansing, says UN official as Rohingya flee persecution". The Guardian.
  97. "Rohingya Refugee Crisis". United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. 21 September 2017. Archived from the original on 11 April 2018.
  98. "Government dismisses claims of abuse against Rohingya". Al Jazeera. 6 August 2017.
  99. Pitman, Todd (27 October 2017). "Myanmar attacks, sea voyage rob young father of everything". Associated Press.
  100. "Myanmar prepares for the repatriation of 2,000 Rohingya". The Thaiger. November 2018.
  101. "Myanmar Rohingya crisis: Deal to allow return of refugees". BBC. 23 November 2017.
  102. Taub, Amanda; Fisher, Max (31 October 2017). "Did the World Get Aung San Suu Kyi Wrong?". The New York Times.
  103. Chappell, Bill; Diaz, Jaclyn (1 February 2021). "Myanmar Coup: With Aung San Suu Kyi Detained, Military Takes Over Government". NPR.
  104. Coates, Stephen; Birsel, Robert; Fletcher, Philippa (1 February 2021). Feast, Lincoln; MacSwan, Angus; McCool, Grant (eds.). "Myanmar military seizes power, detains elected leader Aung San Suu Kyi". news.trust.org. Reuters.
  105. Beech, Hannah (31 January 2021). "Myanmar's Leader, Daw Aung San Suu Kyi, Is Detained Amid Coup". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  106. Myat Thura; Min Wathan (3 February 2021). "Myanmar State Counsellor and President charged, detained for 2 more weeks". Myanmar Times.
  107. Withnall, Adam; Aggarwal, Mayank (3 February 2021). "Myanmar military reveals charges against Aung San Suu Kyi". The Independent.
  108. "Myanmar coup: Aung San Suu Kyi faces new charge amid protests". BBC News. 16 February 2021.
  109. Regan, Helen; Harileta, Sarita (2 April 2021). "Myanmar's Aung San Suu Kyi charged with violating state secrets as wireless internet shutdown begins". CNN.
  110. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  111. "AAPP Assistance Association for Political Prisoners".
  112. "Myanmar coup: Party official dies in custody after security raids". BBC News. 7 March 2021.
  113. Paddock, Richard C. (25 July 2022). "Myanmar Executes Four Pro-Democracy Activists, Defying Foreign Leaders". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  114. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  115. Regan, Helen; Olarn, Kocha. "Myanmar's shadow government launches 'people's defensive war' against the military junta". CNN.
  116. "Myanmar junta extends state of emergency, effectively delaying polls". Agence France-Presse. Yangon: France24. 4 February 2023.
  117. "Mass Exodus: Successive Military Regimes in Myanmar Drive Out Millions of People". The Irrawaddy.

References



  • Aung-Thwin, Michael, and Maitrii Aung-Thwin. A history of Myanmar since ancient times: Traditions and transformations (Reaktion Books, 2013).
  • Aung-Thwin, Michael A. (2005). The Mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0824828860.
  • Brown, Ian. Burma’s Economy in the Twentieth Century (Cambridge University Press, 2013) 229 pp.
  • Callahan, Mary (2003). Making Enemies: War and State Building in Burma. Ithaca: Cornell University Press.
  • Cameron, Ewan. "The State of Myanmar," History Today (May 2020), 70#4 pp 90–93.
  • Charney, Michael W. (2009). A History of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-61758-1.
  • Charney, Michael W. (2006). Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: University of Michigan.
  • Cooler, Richard M. (2002). "The Art and Culture of Burma". Northern Illinois University.
  • Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397.
  • Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  • Hall, D. G. E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
  • Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
  • Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
  • Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system" (PDF), Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, archived from the original (PDF) on 26 November 2013
  • Kipgen, Nehginpao. Myanmar: A political history (Oxford University Press, 2016).
  • Kyaw Thet (1962). History of Burma (in Burmese). Yangon: Yangon University Press.
  • Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
  • Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29: 264–282.
  • Mahmood, Syed S., et al. "The Rohingya people of Myanmar: health, human rights, and identity." The Lancet 389.10081 (2017): 1841-1850.
  • Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2.
  • Myint-U, Thant (2001). The Making of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 0-521-79914-7.
  • Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6.
  • Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta.
  • Seekins, Donald M. Historical Dictionary of Burma (Myanmar) (Rowman & Littlefield, 2017).
  • Selth, Andrew (2012). Burma (Myanmar) Since the 1988 Uprising: A Select Bibliography. Australia: Griffith University.
  • Smith, Martin John (1991). Burma: insurgency and the politics of ethnicity (Illustrated ed.). Zed Books. ISBN 0-86232-868-3.
  • Steinberg, David I. (2009). Burma/Myanmar: what everyone needs to know. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-539068-1.
  • Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2 ed.). p. 125. ISBN 978-0-300-08475-7.