Wojny grecko-perskie

Grecy okresu klasycznego wierzyli, że w mrocznym wieku, który nastąpił po upadku cywilizacji mykeńskiej, znaczna liczba Greków uciekła i wyemigrowała do Azji Mniejszej i tam osiedliła się.Osadnicy ci należeli do trzech grup plemiennych: Eolów, Dorów i Jończyków.Ionianie osiedlili się wokół wybrzeży Lidii i Karii, zakładając dwanaście miast tworzących Ionię.Miasta Ionii pozostały niezależne, dopóki nie zostały podbite przez Lidyjczyków z zachodniej Azji Mniejszej.Perski książę Cyrus poprowadził bunt przeciwko ostatniemu królowi Medii Astyagesowi w 553 roku p.n.e.Walcząc z Lidianami, Cyrus wysłał wiadomości do Jonów, prosząc ich o bunt przeciwko rządom Lidian, na co Ionianie odmówili.Gdy Cyrus zakończył podbój Lidii, miasta jońskie zaproponowały, że zostaną jego poddanymi na takich samych warunkach, jakie były poddane Krezusa.Cyrus odmówił, powołując się na niechęć Jonów do wcześniejszej pomocy mu.W ten sposób Ionianie przygotowali się do obrony, a Cyrus wysłał medyjskiego generała Harpagusa, aby ich podbił.W latach następujących po podboju Persom trudno było rządzić Jonami.W ten sposób Persowie poprzestali na sponsorowaniu tyrana w każdym jońskim mieście, mimo że wciągało ich to w wewnętrzne konflikty Jonów.Jest prawdopodobne, że w przededniu wojen grecko-perskich ludność jońska była niezadowolona i gotowa do buntu.

Oblężenie Naxos (499 p.n.e.) było nieudaną próbą podboju wyspy Naxos przez milezyjskiego tyrana Aristagorasa, działającego przy wsparciu i w imieniu imperium perskiego Dariusza Wielkiego.Był to akt otwierający wojny grecko- perskie , które ostatecznie miały trwać 50 lat.Do Aristagorasa zwrócili się wygnani arystokraci z Naxii, którzy chcieli wrócić na swoją wyspę.Widząc okazję do wzmocnienia swojej pozycji w Milecie, Aristagoras zwrócił się o pomoc do swojego zwierzchnika, perskiego króla Dariusza Wielkiego i miejscowego satrapy Artaphernesa, aby podbić Naxos.Wyrażając zgodę na wyprawę, Persowie zgromadzili siły 200 trirem pod dowództwem Megabatesa.Wyprawa szybko popadła w porażkę.Aristagoras i Megabates pokłócili się podczas podróży na Naxos i ktoś (prawdopodobnie Megabates) poinformował Naxian o rychłym przybyciu sił.Kiedy przybyli, Persowie i Jończycy stanęli przed miastem dobrze przygotowanym na oblężenie.Siły ekspedycyjne należycie przygotowały się do oblężenia obrońców, ale po czterech miesiącach bez powodzenia zabrakło im pieniędzy i zmuszono ich do powrotu do Azji Mniejszej.W następstwie tej katastrofalnej wyprawy i przeczuwając, że zostanie usunięty ze stanowiska tyrana, Aristagoras postanowił podburzyć całą Ionię do buntu przeciwko Dariuszowi Wielkiemu.Bunt następnie rozprzestrzenił się na Carię i Cypr.Nastąpiły trzy lata perskich kampanii w Azji Mniejszej, które nie przyniosły żadnego zdecydowanego skutku, zanim Persowie przegrupowali się i skierowali prosto do epicentrum buntu w Milecie.W bitwie pod Lade Persowie zdecydowanie pokonali flotę jońską i skutecznie zakończyli bunt.Chociaż Azja Mniejsza została przywrócona do owczarni perskiej, Dariusz poprzysiągł ukarać Ateny i Eretrię, które wspierały bunt.Zatem w roku 492 p.n.e., w wyniku nieudanego ataku na Naxos i powstania jońskiego, rozpocznie się pierwsza perska inwazja na Grecję.

Powstanie Jońskie i związane z nim bunty w Aeolis, Doris, Cyprze i Carii były buntami wojskowymi kilku greckich regionów Azji Mniejszej przeciwko panowaniu perskiemu , trwającymi od 499 do 493 roku p.n.e.U podstaw buntu leżało niezadowolenie greckich miast Azji Mniejszej z tyranów wyznaczonych przez Persję do rządzenia nimi, a także indywidualne działania dwóch milezyjskich tyranów, Histiaeusa i Aristagorasa.Miasta Ionii zostały podbite przez Persów około 540 roku p.n.e., a od tego czasu rządzili nimi miejscowi tyrani, wyznaczeni przez perskiego satrapę w Sardes.W 499 roku p.n.e. tyran Miletu, Aristagoras, rozpoczął wspólną wyprawę z perskim satrapą Artaphernesem, aby podbić Naxos, próbując wzmocnić swoją pozycję.Misja zakończyła się porażką i przeczuwając, że zostanie usunięty ze stanowiska tyrana, Aristagoras postanowił podburzyć całą Ionię do buntu przeciwko perskiemu królowi Dariuszowi Wielkiemu.Powstanie Jońskie stanowiło pierwszy poważny konflikt między Grecją a Imperium Perskim i jako takie stanowi pierwszą fazę wojen grecko-perskich.Chociaż Azja Mniejsza została przywrócona do owczarni perskiej, Dariusz poprzysiągł ukarać Ateny i Eretrię za ich wsparcie dla buntu.Co więcej, widząc, że niezliczone państwa-miasta Grecji stanowiły ciągłe zagrożenie dla stabilności jego imperium, według Herodota Dariusz postanowił podbić całą Grecję.W roku 492 p.n.e. jako bezpośrednia konsekwencja buntu jońskiego rozpoczęła się pierwsza perska inwazja na Grecję, będąca kolejną fazą wojen grecko-perskich.

Wiosną 498 roku p.n.e. ateńskie siły składające się z dwudziestu trirem w towarzystwie pięciu z Eretrii wypłynęły do ​​Ionii.Dołączyli do głównych sił jońskich w pobliżu Efezu.Odmawiając osobistego dowodzenia siłami, Aristagoras mianował na generałów swojego brata Charopinusa i innego Milezjana, Hermofanta.Siły te zostały następnie poprowadzone przez Efezjan przez góry do Sardes, satrapalnej stolicy Artafernesa.Grecy zaskoczyli Persów i zdołali zdobyć dolne miasto.Jednak Artaphernes nadal utrzymywał cytadelę ze znaczną siłą ludzi.Herodot sugeruje przypadkowo, że dolne miasto stanęło w płomieniach, co szybko się rozprzestrzeniło.Persowie w cytadeli, otoczeni przez płonące miasto, wyszli na rynek w Sardes, gdzie walczyli z Grekami, zmuszając ich do odwrotu.Zdemoralizowani Grecy wycofali się z miasta i zaczęli wracać do Efezu.Herodot donosi, że kiedy Dariusz usłyszał o spaleniu Sardes, poprzysiągł zemstę Ateńczykom (po zapytaniu, kim naprawdę są) i zlecił słudze przypominanie mu trzy razy dziennie o jego przysiędze: „Mistrzu, pamiętaj o Ateńczykach”.

Jest oczywiste, że zdemoralizowani i zmęczeni Grecy nie mogli się równać z Persami i zostali całkowicie rozbici w bitwie, która wybuchła pod Efezem.Wielu zginęło, w tym generał Eretrian, Eualcides.Ionianie, którzy uciekli z bitwy, udali się do własnych miast, podczas gdy pozostali Ateńczycy i Eretrianie zdołali wrócić na swoje statki i odpłynąć z powrotem do Grecji.Ateńczycy zakończyli teraz sojusz z Jonami, ponieważ Persowie okazali się wcale nie łatwą zdobyczą, o której opisał Aristagoras.Jednakże Jończycy nadal zaangażowali się w swój bunt, a Persowie nie kontynuowali zwycięstwa pod Efezem.Prawdopodobnie te siły ad hoc nie były wyposażone do oblężenia żadnego z miast.Pomimo porażki pod Efezem bunt rozprzestrzenił się dalej.Jonianie wysłali ludzi do Hellespontu i Propontydy i zdobyli Bizancjum oraz inne pobliskie miasta.Przekonali także Karów, aby przyłączyli się do buntu.Co więcej, widząc rozprzestrzenianie się buntu, królestwa Cypru również zbuntowały się przeciwko rządom perskim bez żadnej zewnętrznej perswazji.Zatem bitwa pod Efezem nie miała większego wpływu na bunt.

Na Cyprze zbuntowały się wszystkie królestwa z wyjątkiem Amathusa.Przywódcą powstania cypryjskiego był Onesilus, brat króla Salaminy, Gorgusa.Następnie osiadł, aby oblegać Amathus.W następnym roku (497 p.n.e.) Onesilus (wciąż oblegający Amathus) usłyszał, że siły perskie pod dowództwem Artybiusza zostały wysłane na Cypr.W ten sposób Onesilus wysłał posłańców do Ionii, prosząc ich o wysłanie posiłków, co uczynili „z wielką siłą”.W końcu na Cypr przybyła armia perska, wspierana przez flotę fenicką.Jonowie zdecydowali się walczyć na morzu i pokonali Fenicjan.W jednoczesnej bitwie lądowej pod Salaminą Cypryjczycy uzyskali początkową przewagę, zabijając Artybiusa.Jednak ucieczka dwóch kontyngentów na rzecz Persów sparaliżowała ich sprawę, zostali rozgromieni, a Onezylos został zabity.W ten sposób bunt na Cyprze został stłumiony, a Jończycy odpłynęli do domu.Wydaje się, że siły perskie w Azji Mniejszej zostały zreorganizowane w 497 roku p.n.e., a trzej zięciowie Dariusza, Daurises, Hymaees i Otanes, przejęli dowództwo nad trzema armiami.Herodot sugeruje, że generałowie ci podzielili między siebie zbuntowane ziemie, a następnie wyruszyli na atak na swoje obszary.Daurises, który, jak się wydaje, miał największą armię, początkowo zabrał swoją armię do Hellespont.Tam systematycznie oblegał i zdobywał miasta Dardanus, Abydos, Percote, Lampsacus i Paesus, każde według Herodota w ciągu jednego dnia.Kiedy jednak usłyszał, że Karianie zbuntowali się, przeniósł swoją armię na południe, aby spróbować stłumić tę nową rebelię.To umieszcza czas powstania karskiego na początek 497 roku p.n.e.Hymaees udał się do Propontydy i zajął miasto Cius.Po tym, jak Daurises przesunął swoje siły w kierunku Carii, Hymaees pomaszerował w kierunku Hellespontu i zdobył wiele miast Liparyjskich, a także niektóre miasta w Troad.Jednak potem zachorował i zmarł, kończąc swoją kampanię.W międzyczasie Otanes wraz z Artaphernesem prowadzili kampanię w Ionii (patrz poniżej).

Słysząc, że Karianie zbuntowali się, Daurises poprowadził swoją armię na południe do Carii.Karianie zebrali się przy „Białych filarach” nad rzeką Marsyas (współczesne Çine), dopływem Meandru.Pixodorus, krewny króla Cylicji, zasugerował, aby Karowie przeprawili się przez rzekę i walczyli z nią za plecami, aby zapobiec odwrotowi i tym samym zmusić ich do odważniejszej walki.Pomysł ten został odrzucony i Karowie zmusili Persów do przeprawy przez rzekę, aby z nimi walczyć.Według Herodota bitwa, która nastąpiła, była długa, a Karianie walczyli zaciekle, zanim ostatecznie ulegli ciężarowi perskiej liczebności.Herodot sugeruje, że w bitwie zginęło 10 000 Karów i 2000 Persów.Ci, którzy przeżyli Marsjasz, wrócili do świętego gaju Zeusa w Labraunda i zastanawiali się, czy poddać się Persom, czy też całkowicie uciec z Azji.Jednak podczas narady dołączyła do nich armia Milezyjska i dzięki tym posiłkom postanowiono zamiast tego kontynuować walkę.Następnie Persowie zaatakowali armię pod Labraundą i zadali jeszcze cięższą klęskę, a Milezyjczycy ponieśli szczególnie dotkliwe straty.Po podwójnym zwycięstwie nad Karami Daurises rozpoczął zadanie redukcji twierdz karskich.Karianie postanowili walczyć dalej i zastawili zasadzkę na Daurisesa na drodze przez Pedasus.Herodot sugeruje, że miało to miejsce mniej więcej bezpośrednio po Labraundzie, ale sugerowano również, że Pedasus miał miejsce w następnym roku (496 p.n.e.), dając Karianom czas na przegrupowanie.Persowie przybyli do Pedasus w nocy i zasadzka przyniosła świetny efekt.Armia perska została unicestwiona, a Daurises i inni perscy dowódcy zabici.Wydaje się, że katastrofa w Pedasus spowodowała impas w kampanii lądowej i najwyraźniej w latach 496 i 495 p.n.e. nie było już dalszych kampanii.

Wkrótce po buncie przeciwko Dionizjuszowi flota perska ruszyła do ataku na Jończyków, którzy wypłynęli im na spotkanie.Kontyngent Samów podniósł żagle, zgodnie z ustaleniami, i uciekł z pola bitwy.Jednak 11 statków Samii odmówiło opuszczenia innych Jonów i pozostało w bitwie.Widząc, że Samowie odchodzą, ich sąsiedzi z zachodniego skrzydła, Lesbijki, również uciekli.W ten sposób bardzo szybko upadło całe zachodnie skrzydło jońskiej linii bojowej.Inne kontyngenty jońskie również uciekły, gdy sytuacja stała się bardziej rozpaczliwa.

Wraz z porażką floty jońskiej w bitwie pod Lade bunt dobiegł końca.Milet był ściśle zaangażowany, Persowie „wydobywali mury i używali przeciwko nim wszelkich urządzeń, aż do całkowitego ich zdobycia”.Według Herodota większość mężczyzn zginęła, a kobiety i dzieci wzięto do niewoli.Dowody archeologiczne częściowo to potwierdzają, wykazując powszechne oznaki zniszczenia i opuszczenia dużej części miasta w następstwie Lade'a.Jednak niektórzy Milezyjczycy pozostali w Milecie (lub szybko do niego wrócili), chociaż miasto nigdy nie odzyskało swojej dawnej świetności.W ten sposób Milet został teoretycznie „pozostawiony bez Milezjanów”;Persowie zajęli dla siebie miasto i tereny przybrzeżne, a resztę terytorium Milezyjskiego oddali Karianom z Pedasu.Pojmanych Milezjanów przyprowadzono przed Dariusza w Suzie, który osiedlił ich w „Ampé” na wybrzeżu Zatoki Perskiej, w pobliżu ujścia Tygrysu.Wielu Samijczyków było zbulwersowanych działaniami swoich generałów pod Lade i zdecydowało się wyemigrować, zanim ich stary tyran, Aeaces z Samos, powróci, aby nimi rządzić.Przyjęli zaproszenie mieszkańców Zancle do osiedlenia się na wybrzeżu Sycylii i zabrali ze sobą Milezjan, którym udało się uciec przed Persami.Samos zostało oszczędzone przed zniszczeniem przez Persów dzięki ucieczce Samów pod Lade.Większość Carii poddała się teraz Persom, chociaż niektóre twierdze trzeba było zdobyć siłą.

Kiedy Histiajos usłyszał o upadku Miletu, najwyraźniej mianował się przywódcą ruchu oporu przeciwko Persji .Wyruszając z Bizancjum ze swoimi siłami lesbijek, popłynął do Chios.Chianie odmówili go przyjęcia, więc zaatakował i zniszczył pozostałości floty Chian.Okaleczeni dwiema porażkami na morzu Chianie zgodzili się następnie na przywództwo Histiaeusa.Histiajos zebrał teraz duże siły Jończyków i Eolów i wyruszył, aby oblegać Thasos.Jednak potem otrzymał wiadomość, że flota perska wyrusza z Miletu, aby zaatakować resztę Jonii, więc szybko wrócił na Lesbos.Aby wyżywić swoją armię, prowadził wyprawy zbierackie na kontynent w pobliżu Atarneus i Myus.W okolicy znajdowały się duże siły perskie pod dowództwem Harpagusa, które ostatecznie przechwyciły jedną wyprawę żerującą w pobliżu Malene.Bitwa, która nastąpiła, była zacięta, ale zakończyła się udaną szarżą kawalerii perskiej, która rozgromiła linię grecką.Sam Histiajos poddał się Persom, sądząc, że uda mu się wynegocjować ułaskawienie od Dariusza.Jednak zamiast tego zabrano go do Artaphernesa, który, w pełni świadomy przeszłej zdrady Histiaeusa, wbił go na pal, a następnie wysłał jego zabalsamowaną głowę Dariuszowi.Perska flota i armia spędziły zimę w Milecie, zanim w 493 roku p.n.e. wyruszyły, aby ostatecznie zdusić resztki buntu.Zaatakowali i zdobyli wyspy Chios, Lesbos i Tenedos.Na każdym z nich utworzyli „sieć ludzi” z żołnierzy i przeszli przez całą wyspę, aby wypłoszyć ukrywających się rebeliantów.Następnie przenieśli się na kontynent i zdobyli każde z pozostałych miast Ionii, w podobny sposób wyszukując pozostałych rebeliantów.Chociaż miasta Ionii niewątpliwie doświadczyły w następstwie tego wstrząsu, wydaje się, że żadne z nich nie spotkało takiego losu jak Milet.Herodot mówi, że Persowie wybrali z każdego miasta najprzystojniejszych chłopców i wykastrowali ich, a wybrali najpiękniejsze dziewczęta i wysłali je do haremu królewskiego, a następnie spalili świątynie w miastach.Choć jest to prawdopodobnie prawdą, Herodot również prawdopodobnie wyolbrzymia skalę zniszczeń. W ciągu kilku lat miasta mniej więcej wróciły do ​​normalności i były w stanie wyposażyć dużą flotę na drugą perską inwazję na Grecję, zaledwie 13 lata później.Następnie armia perska ponownie podbiła osady po azjatyckiej stronie Propontydy, podczas gdy flota perska popłynęła w górę europejskiego wybrzeża Hellespontu, zdobywając po kolei każdą osadę.Kiedy cała Azja Mniejsza powróciła teraz pod panowanie perskie, bunt wreszcie się skończył.

Pierwsza perska inwazja na Grecję , podczas wojen grecko-perskich, rozpoczęła się w 492 roku p.n.e., a zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków w bitwie pod Maratonem w 490 roku p.n.e.Inwazja, składająca się z dwóch odrębnych kampanii, została zarządzona przez perskiego króla Dariusza Wielkiego przede wszystkim w celu ukarania państw-miast Aten i Eretrii.Miasta te wspierały miasta Ionii podczas ich buntu przeciwko panowaniu perskiemu, wywołując w ten sposób gniew Dariusza.Dariusz dostrzegł także możliwość rozszerzenia swojego imperium na Europę i zabezpieczenia jej zachodniej granicy.

Wiosną 492 roku p.n.e. zebrano siły ekspedycyjne pod dowództwem zięcia Dariusza, Mardoniusza, składające się z floty i armii lądowej.Chociaż ostatecznym celem było ukaranie Aten i Eretrii, wyprawa miała również na celu podbicie jak największej liczby greckich miast.Wyruszając z Cylicji, Mardoniusz wysłał armię, aby maszerowała do Hellespontu, podczas gdy on podróżował z flotą.Opłynął wybrzeże Azji Mniejszej do Jonii, gdzie spędził krótki czas na obalaniu tyranii rządzących miastami Ionii.Jak na ironię, ponieważ ustanowienie demokracji było kluczowym czynnikiem buntu jońskiego, zastąpił tyranie demokracjami. Ustanowienie demokracji przez Mardoniosa tutaj można postrzegać jako próbę spacyfikowania Ionii, umożliwiając ochronę jego flanki w miarę zbliżania się do Hellespont, a następnie do Aten i Eretrii.Stamtąd flota udała się dalej do Hellespont, a kiedy wszystko było gotowe, wysłała siły lądowe do Europy.Następnie armia przemaszerowała przez Trację, ponownie ją podbijając, gdyż ziemie te zostały włączone do Imperium Perskiego już w 512 roku p.n.e., podczas kampanii Dariusza przeciwko Scytom.Po dotarciu do Macedonii Persowie zmusili ją do stania się w pełni podporządkowaną częścią imperium perskiego;byli wasalami Persów od końca VI wieku p.n.e., ale zachowali ogólną autonomię.W międzyczasie flota przedostała się do Thasos, w wyniku czego Thasianowie poddali się Persom.Następnie flota okrążyła wybrzeże aż do Akantu w Chalcydykach, po czym podjęła próbę okrążenia cypla góry Athos.Jednak złapał ich gwałtowny sztorm, który zepchnął ich w stronę wybrzeża Atos, niszcząc (według Herodota) 300 statków i tracąc 20 000 ludzi.Następnie, gdy armia obozowała w Macedonii, Brygijczycy, lokalne plemię trackie, przypuścili nocny najazd na obóz perski, zabijając wielu Persów i raniąc Mardoniusza.Pomimo swojej kontuzji Mardonius dopilnował, aby Brygijczycy zostali pokonani i podbici, zanim poprowadził swoją armię z powrotem do Hellespont;resztki marynarki wojennej również wycofały się do Azji.Chociaż kampania ta zakończyła się niesławnie, ziemie prowadzące do Grecji zostały zabezpieczone, a Grecy niewątpliwie zostali poinformowani o zamiarach Dariusza wobec nich.

W 490 roku p.n.e. Datis i Artaphernes (syn satrapy Artaphernesa) otrzymali dowództwo nad siłami desantowymi i wypłynęli z Cylicji.Siły perskie popłynęły najpierw na wyspę Rodos, gdzie Lindian Temple Chronicle odnotowuje, że Datis oblegał miasto Lindos, ale zakończyło się niepowodzeniem.Flota popłynęła w pobliżu Naxos, aby ukarać Naksianów za ich opór wobec nieudanej wyprawy, którą Persowie zorganizowali tam dziesięć lat wcześniej.Wielu mieszkańców uciekło w góry;ci, których złapali Persowie, zostali zniewoleni.Następnie Persowie spalili miasto i świątynie Naksjan.Następnie flota udała się na wyspę przez resztę Morza Egejskiego w drodze do Eretrii, zabierając zakładników i żołnierzy z każdej wyspy.Grupa zadaniowa popłynęła na Eubeę i do pierwszego głównego celu, Eretrii.Eretrianie nie próbowali powstrzymywać Persów przed lądowaniem lub natarciem, w związku z czym dali się oblegać.Przez sześć dni Persowie atakowali mury, ponosząc straty po obu stronach;jednakże siódmego dnia dwóch szanowanych Eretrian otworzyło bramy i zdradziło miasto Persom.Miasto zostało zrównane z ziemią, a świątynie i kapliczki splądrowane i spalone.Co więcej, zgodnie z rozkazami Dariusza, Persowie zniewolili wszystkich pozostałych mieszkańców miasta.

Oblężenie Eretrii miało miejsce w roku 490 p.n.e., podczas pierwszego perskiego najazdu na Grecję.Miasto Eretria na Eubei było oblężone przez silne siły perskie pod dowództwem Datisa i Artafernesa.Docierając do Eubei w środku lata, po udanej kampanii na Morzu Egejskim, Persowie przystąpili do oblężenia Eretrii.Oblężenie trwało sześć dni, zanim piąta kolumna arystokratów z Eretrii zdradziła miasto Persom.Miasto zostało splądrowane, a ludność wywieziono do wioski Ardericca w Susiana niedaleko stolicy Persji.Po Eretrii siły perskie popłynęły do ​​Aten, lądując w zatoce Maraton.Armia ateńska wyruszyła im na spotkanie i odniosła słynne zwycięstwo w bitwie pod Maratonem , kończąc w ten sposób pierwszą inwazję perską.

Bitwa pod Maratonem miała miejsce w 490 roku p.n.e. podczas pierwszego najazdu Persów na Grecję.Bitwa toczyła się pomiędzy obywatelami Aten, wspomaganymi przez Plataeę, a siłami perskimi dowodzonymi przez Datisa i Artaphernesa.Bitwa była kulminacją pierwszej próby podboju Grecji przez Persję pod wodzą króla Dariusza I.Armia grecka zadała miażdżącą klęskę liczniejszym Persom, co stanowiło punkt zwrotny w wojnach grecko-perskich.Pierwsza inwazja perska była odpowiedzią na zaangażowanie Ateńczyków w powstanie jońskie, kiedy Ateny i Eretria wysłały siły, aby wesprzeć miasta Ionii w ich próbie obalenia panowania perskiego.Ateńczykom i Eretrianom udało się zdobyć i spalić Sardes, zostali jednak zmuszeni do odwrotu, ponosząc ciężkie straty.W odpowiedzi na ten nalot Dariusz poprzysiągł spalić Ateny i Eretrię.Według Herodota Dariusz kazał przynieść mu łuk, a następnie wystrzelił strzałę „w górę, w stronę nieba”, mówiąc przy tym: „Zeusie, abym mógł zemścić się na Ateńczykach!”.Herodot pisze dalej, że Dariusz nakazał jednemu ze swoich sług, aby każdego dnia przed obiadem trzy razy mówił: „Mistrzu, pamiętaj o Ateńczykach”. W czasie bitwy Sparta i Ateny były dwoma największymi miastami-państwami w Grecji.Gdy bunt joński został ostatecznie stłumiony przez zwycięstwo Persów w bitwie pod Lade w 494 roku p.n.e., Dariusz rozpoczął plany podboju Grecji.W 490 roku p.n.e. wysłał morską grupę zadaniową pod dowództwem Datisa i Artafernesa przez Morze Egejskie, aby podbić Cyklady, a następnie przeprowadzić karne ataki na Ateny i Eretrię.

Po niepowodzeniu pierwszej inwazji Dariusz zaczął gromadzić ogromną nową armię, za pomocą której zamierzał całkowicie podporządkować sobie Grecję .Jednak w 486 roku p.n.e. jegoegipscy poddani zbuntowali się, a bunt wymusił na czas nieokreślony odroczenie jakiejkolwiek greckiej wyprawy.Dariusz zginął przygotowując się do marszu na Egipt, a tron ​​Persji przeszedł na jego syna Kserksesa I. Kserkses stłumił egipskie powstanie i bardzo szybko wznowił przygotowania do inwazji na Grecję.Ponieważ miała to być inwazja na pełną skalę, wymagała długoterminowego planowania, gromadzenia zapasów i poboru do wojska.Kserkses zdecydował, że Hellespont zostanie przerzucony mostem, aby umożliwić jego armii przedostanie się do Europy i że należy wykopać kanał w poprzek przesmyku góry Athos (flota perska została zniszczona w 492 roku p.n.e. podczas okrążania tego wybrzeża).Obydwa były to wyczyny o wyjątkowych ambicjach, przekraczających możliwości jakiegokolwiek innego współczesnego państwa.Jednak kampania została opóźniona o rok z powodu kolejnego buntu w Egipcie i Babilonii.Persowie cieszyli się sympatią kilku greckich miast-państw, w tym Argos, które obiecało ucieczkę, gdy Persowie dotrą do ich granic.Rodzina Aleuadae, która rządziła Larisą w Tesalii, uznała inwazję za okazję do rozszerzenia swojej władzy.Podejrzewano, że Teby, choć nie były wprost „medyzujące”, były skłonne pomóc Persom po przybyciu sił inwazyjnych.W 481 roku p.n.e., po mniej więcej czterech latach przygotowań, Kserkses zaczął gromadzić wojska do inwazji na Europę.Herodot podaje nazwy 46 narodów, z których powołano wojska.Armia perska została zgromadzona w Azji Mniejszej latem i jesienią 481 roku p.n.e.Armie ze wschodnich satrapii zebrały się w Kritala w Kapadocji i zostały poprowadzone przez Kserksesa do Sardes, gdzie spędziły zimę.Wczesną wiosną przeniosła się do Abydos, gdzie połączyła się z armiami zachodnich satrapii.Następnie armia zebrana przez Kserksesa pomaszerowała w kierunku Europy, przekraczając Hellespont na dwóch mostach pontonowych.

Polityk Temistokles, posiadający ugruntowaną bazę władzy wśród biednych, wypełnił próżnię pozostawioną po śmierci Miltiadesa i w następnej dekadzie stał się najbardziej wpływowym politykiem w Atenach.W tym okresie Temistokles nadal wspierał ekspansję potęgi morskiej Aten.Ateńczycy przez cały ten okres mieli świadomość, że zainteresowanie Persów Grecją nie wygasło, a politykę morską Temistoklesa można postrzegać w świetle potencjalnego zagrożenia ze strony Persji.Arystydes, wielki rywal Temistoklesa i orędownik zeugitów („wyższej klasy hoplitów”) stanowczo sprzeciwiał się takiej polityce.W roku 483 p.n.e. w ateńskich kopalniach w Laurium odkryto nowy, ogromny pokład srebra.Temistokles zaproponował, aby srebro zostało wykorzystane do zbudowania nowej floty trirem, rzekomo w celu wsparcia długotrwałej wojny z Eginą.Plutarch sugeruje, że Temistokles celowo unikał wzmianki o Persji, wierząc, że dla Ateńczyków było to zbyt odległe zagrożenie, aby móc działać, ale celem floty było przeciwstawienie się Persji.Fine sugeruje, że wielu Ateńczyków musiało przyznać, że taka flota będzie potrzebna, aby stawić opór Persom, których przygotowania do nadchodzącej kampanii były znane.Wniosek Temistoklesa został łatwo przyjęty, pomimo silnego sprzeciwu Arystydesa.Jego przejście było prawdopodobnie spowodowane chęcią wielu biedniejszych Ateńczyków do płatnego zatrudnienia jako wioślarze we flocie.Ze starożytnych źródeł nie jest jasne, czy początkowo wydano zezwolenie na 100 czy 200 statków;zarówno Fine, jak i Holland sugerują, że początkowo zatwierdzono 100 statków, a drugie głosowanie zwiększyło tę liczbę do poziomu obserwowanego podczas drugiej inwazji.Arystydes w dalszym ciągu sprzeciwiał się polityce Temistoklesa i napięciom między obydwoma obozami narastającymi zimą, więc ostracyzm z 482 roku p.n.e. stał się bezpośrednią walką między Temistoklesem i Arystydesem.W czasie, który Holland określa w istocie jako pierwsze na świecie referendum, Arystydes został odrzucony, a polityka Temistoklesa została poparta.Rzeczywiście, dowiedziawszy się o perskich przygotowaniach do nadchodzącej inwazji, Ateńczycy głosowali za zbudowaniem większej liczby statków niż te, o które prosił Temistokles.Tym samym w czasie przygotowań do inwazji perskiej Temistokles stał się czołowym politykiem w Atenach.

Druga perska inwazja na Grecję (480–479 p.n.e.) miała miejsce podczas wojen grecko-perskich, gdy król perski Kserkses I próbował podbić całą Grecję .Inwazja była bezpośrednią, choć opóźnioną, reakcją na klęskę pierwszej perskiej inwazji na Grecję (492–490 p.n.e.) w bitwie pod Maratonem , która zakończyła próby podporządkowania Grecji Dariusza I.Po śmierci Dariusza jego syn Kserkses spędził kilka lat na planowaniu drugiej inwazji, zbierając ogromną armię i flotę.Ateńczycy i Spartanie przewodzili greckiemu oporowi.Około jedna dziesiąta greckich miast-państw przyłączyła się do wysiłków „sojuszniczych”;większość pozostała neutralna lub poddała się Kserksesowi.Inwazja rozpoczęła się wiosną 480 roku p.n.e., kiedy armia perska przekroczyła Hellespont i maszerowała przez Trację i Macedonię do Tesalii.Natarcie perskie zostało zablokowane na przełęczy Termopile przez małe siły alianckie pod dowództwem króla Sparty Leonidasa I.

Bitwa pod Termopilami została stoczona w 480 roku p.n.e. pomiędzy perskim imperium Achemenidów pod wodzą Kserksesa I a sojuszem greckich miast-państw pod wodzą Leonidasa I pod wodzą Sparty. Trwająca trzy dni była jedną z najważniejszych bitew obu stron. druga perska inwazja na Grecję i szersze wojny grecko-perskie.Na początku inwazji greckie siły liczące około 7 000 ludzi dowodzone przez Leonidasa pomaszerowały na północ, aby zablokować przełęcz Termopile.Starożytni autorzy znacznie zawyżyli liczebność armii perskiej, szacując ją na miliony, ale współcześni uczeni szacują ją na od 120 000 do 300 000 żołnierzy.Dotarli do Termopil pod koniec sierpnia lub na początku września;Grecy z przewagą liczebną powstrzymywali ich przez siedem dni (w tym trzy w bezpośredniej bitwie), zanim ich tylna straż została unicestwiona w jednym z najsłynniejszych ostatnich bitew w historii.W ciągu dwóch pełnych dni bitwy Grecy zablokowali jedyną drogę, którą potężna armia perska mogła przeprawić się przez wąską przełęcz.Już drugiego dnia miejscowy mieszkaniec imieniem Efialtes wyjawił Persom istnienie ścieżki prowadzącej za liniami greckimi.Następnie Leonidas, świadomy, że jego siły są oskrzydlane przez Persów, odprawił większość armii greckiej i pozostał, aby strzec ich odwrotu z 300 Spartanami i 700 Tespianami.Donoszono, że pozostali także inni, w tym aż 900 helotów i 400 Tebańczyków.Z wyjątkiem Tebańczyków, z których większość podobno się poddała, Grecy walczyli z Persami na śmierć i życie.

Bitwa pod Artemizjum, czyli Artemizjon, była serią potyczek morskich trwających trzy dni podczas drugiej inwazji perskiej na Grecję .Bitwa toczyła się jednocześnie z bitwą lądową pod Termopilami, w sierpniu lub wrześniu 480 roku p.n.e., u wybrzeży Eubei i toczyła się pomiędzy sojuszem greckich państw-miast, w tym Sparty, Aten, Koryntu i innych, a Imperium Perskim Kserkses I.Zbliżając się do Artemizjum pod koniec lata, perska marynarka wojenna została złapana przez wichurę u wybrzeży Magnezji i straciła około jednej trzeciej ze swoich 1200 statków.Po przybyciu do Artemizjum Persowie wysłali oddział składający się z 200 statków wokół wybrzeży Eubei, próbując złapać Greków w pułapkę, ale zostały one złapane przez kolejną burzę i rozbiły się.Główna akcja bitwy miała miejsce po dwóch dniach mniejszych potyczek.Obie strony walczyły przez cały dzień, z mniej więcej równymi stratami;jednak mniejsza flota aliancka nie mogła sobie pozwolić na straty.Po starciu alianci otrzymali wiadomość o klęsce armii alianckiej pod Termopilami.Ponieważ ich strategia wymagała utrzymania Termopil i Artemizjum, alianci zdecydowali się wycofać do Salaminy, biorąc pod uwagę poniesione straty.Persowie najechali i przejęli kontrolę nad Fokidą, następnie Beocją, aż w końcu wkroczyli do Attyki, gdzie zdobyli ewakuowane Ateny.Jednak pragnąc zdecydowanego zwycięstwa nad flotą aliantów, Persowie zostali później pokonani w bitwie pod Salaminą pod koniec 480 roku p.n.e.Obawiając się, że zostanie uwięziony w Europie, Kserkses wycofał się wraz z większością swojej armii do Azji, pozostawiając Mardoniosa, aby dokończył podbój Grecji.Jednak w następnym roku armia aliantów zdecydowanie pokonała Persów w bitwie pod Plataea, kończąc w ten sposób perską inwazję.

Bitwa pod Salaminą, stoczona w 480 roku p.n.e. w cieśninach pomiędzy Grecją kontynentalną a wyspą Salamina, była kluczowym konfliktem morskim podczas drugiej inwazji perskiej na Grecję, dowodzonej przez króla Kserksesa z imperium Achemenidów .W tej bitwie greckie miasta-państwa pod strategicznym dowództwem ateńskiego generała Temistoklesa zdecydowanie pokonały większą flotę perską, co stanowiło znaczący punkt zwrotny w wojnach grecko-perskich.Przed Salaminą Grecy próbowali powstrzymać natarcie Persów pod Termopilami i Artemizjum.Pomimo zaciekłego oporu Grecy zostali pokonani pod Termopilami i ponieśli ciężkie straty pod Artemizjum, co doprowadziło do taktycznego odwrotu.Upadek tych pozycji pozwolił Persom najechać znaczną część środkowej Grecji, zdobywając Fokidę, Beocję, Attykę i Eubeę.W odpowiedzi siły greckie skonsolidowały się na Przesmyku Korynckim, a ich flota przegrupowała się pod Salaminą.Temistokles, rozumiejąc niekorzystną sytuację Greków, obmyślił plan zwabienia floty perskiej w wąskie cieśniny Salaminy.Wysłał wiadomość do Kserksesa, fałszywie twierdząc, że grecka flota jest podzielona i bezbronna, co skłoniło króla perskiego do podjęcia decydującej bitwy morskiej.Zamknięte wody Salaminy utrudniały większej flocie perskiej, uniemożliwiając skuteczne manewrowanie i powodując zamieszanie.Flota grecka, lepiej przystosowana do walki w zwarciu w tak ciasnych warunkach, wykorzystała tę dezorganizację, zapewniając spektakularne zwycięstwo.Po klęsce pod Salaminą Kserkses wycofał się do Azji, pozostawiając kontyngent pod dowództwem Mardoniosa, który miał kontynuować podbój.Jednak w następnym roku Grecy odnieśli kolejne zwycięstwa pod Plataea i Mycale, gdzie rozbito resztki perskich sił zbrojnych.Bitwy te skutecznie zakończyły perskie próby aneksji Grecji kontynentalnej i zmieniły dynamikę konfliktu, umożliwiając greckim państwom-miastom przyjęcie bardziej agresywnej postawy w toczących się wojnach.Zwycięstwo pod Salaminą nie tylko udaremniło perskie zagrożenie morskie, ale także zachowało niepodległość Grecji i wpłynęło na przyszłą trajektorię cywilizacji zachodniej, wzmacniając strategiczne znaczenie potęgi morskiej i pomysłowości taktycznej.

Bitwa pod Platejami była ostatnią bitwą lądową podczas drugiej inwazji perskiej na Grecję .Miało to miejsce w 479 roku p.n.e. w pobliżu miasta Plataea w Beocji i było stoczone pomiędzy sojuszem greckich państw-miast (w tym Sparty, Aten, Koryntu i Megary) a perskim imperium Kserksesa I (sprzymierzonym z greckimi Beotami, Tesalowie i Macedończycy).W zeszłym roku perskie siły inwazyjne, dowodzone osobiście przez perskiego króla, odniosły zwycięstwa w bitwach pod Termopilami i Artemizjum oraz podbiły Tesalię, Fokidę, Beotię, Eubeę i Attykę.Jednak w bitwie pod Salaminą sprzymierzona flota grecka odniosła mało prawdopodobne, ale zdecydowane zwycięstwo, uniemożliwiając podbój Peloponezu.Następnie Kserkses wycofał się z większością swojej armii, pozostawiając swojego generała Mardoniusza, aby w następnym roku wykończył Greków.Latem 479 roku p.n.e. Grecy zebrali ogromną (jak na starożytne standardy) armię i wymaszerowali z Peloponezu.Persowie wycofali się do Beocji i zbudowali ufortyfikowany obóz w pobliżu Plataea.Grecy jednak nie dali się wciągnąć na główny teren kawalerii wokół obozu perskiego, co doprowadziło do impasu, który trwał 11 dni.Podczas próby odwrotu po przerwaniu linii zaopatrzenia grecka linia bojowa uległa fragmentacji.Myśląc, że Grecy są w całkowitym odwrocie, Mardoniusz rozkazał swoim siłom ścigać ich, ale Grecy (szczególnie Spartanie, Tegejczycy i Ateńczycy) zatrzymali się i rozpoczęli bitwę, rozbijając lekko uzbrojoną piechotę perską i zabijając Mardoniusza.Duża część armii perskiej została uwięziona w obozie i wymordowana.Zniszczenie tej armii i pozostałości floty perskiej rzekomo tego samego dnia w bitwie pod Mycale zdecydowanie zakończyło inwazję.Po Plataea i Mycale greccy sojusznicy przystąpią do ofensywy przeciwko Persom, rozpoczynając nową fazę wojen grecko-perskich.Chociaż Plataea była pod każdym względem donośnym zwycięstwem, wydaje się, że nie przypisywano mu takiego samego znaczenia (nawet wówczas), jak na przykład zwycięstwo Ateńczyków w bitwie pod Maratonem czy aliancka klęska Grecji pod Termopilami.

Bitwa pod Mycale była jedną z dwóch głównych bitew (drugą była bitwa pod Platejami), które zakończyły drugą inwazję perską na Grecję podczas wojen grecko-perskich.Miało to miejsce około 27 sierpnia 479 roku p.n.e. na zboczach góry Mycale, na wybrzeżu Jonii, naprzeciw wyspy Samos.Bitwa toczyła się pomiędzy sojuszem greckich państw-miast, w tym Sparty, Aten i Koryntu, a imperium perskim Kserksesa I.W zeszłym roku perskie siły inwazyjne pod wodzą samego Kserksesa odniosły zwycięstwa w bitwach pod Termopilami i Artemizjum oraz podbiły Tesalię, Boeocję i Attykę;jednakże w następnej bitwie pod Salaminą sprzymierzone floty greckie odniosły nieprawdopodobne zwycięstwo i tym samym uniemożliwiły podbój Peloponezu.Następnie Kserkses wycofał się, pozostawiając swojemu generałowi Mardoniosowi ze znaczną armią, aby w następnym roku wykończyć Greków.Latem 479 roku p.n.e. Grecy zgromadzili ogromną armię (według współczesnych standardów) i wyruszyli, by stawić czoła Mardoniuszowi w bitwie pod Plataea.W tym samym czasie aliancka flota popłynęła na Samos, gdzie stacjonowały zdemoralizowane resztki perskiej marynarki wojennej.Persowie, chcąc uniknąć bitwy, wyrzucili swoją flotę na brzeg pod zboczami Mycale i przy wsparciu grupy armii perskiej zbudowali obóz otoczony palisadą.Grecki dowódca Leotychides i tak zdecydował się zaatakować Persów, wysyłając w tym celu grupę piechoty morskiej z floty.Chociaż siły perskie stawiały zaciekły opór, ciężko opancerzeni greccy hoplici ponownie okazali się lepsi w walce i ostatecznie rozgromili wojska perskie, które uciekły do ​​ich obozu.Jońskie kontyngenty greckie w armii perskiej zdezerterowały, obóz został zaatakowany, a duża liczba Persów została zamordowana.Następnie perskie statki zostały schwytane i spalone.Całkowite zniszczenie floty perskiej, wraz ze zniszczeniem armii Mardoniusza pod Plataea (rzekomo tego samego dnia co bitwa pod Mycale), ostatecznie zakończyło inwazję na Grecję.Po Plataea i Mycale sprzymierzeni Grecy rozpoczęli ofensywę przeciwko Persom, rozpoczynając nową fazę wojen grecko-perskich.Chociaż Mycale było pod każdym względem zwycięstwem decydującym, wydaje się, że nie przypisywano mu takiego znaczenia (nawet wówczas), jak na przykład zwycięstwo Ateńczyków w bitwie pod Maratonem czy nawet klęska Grecji pod Termopilami.

Mycale było pod wieloma względami początkiem nowej fazy konfliktu, w którym Grecy rozpoczęli ofensywę przeciwko Persom .Bezpośrednim skutkiem zwycięstwa pod Mycale był drugi bunt wśród greckich miast Azji Mniejszej.Samijczycy i Milezyjczycy aktywnie walczyli z Persami pod Mycale, otwarcie ogłaszając w ten sposób swój bunt, a inne miasta poszły za ich przykładem.Krótko po Mycale flota aliantów popłynęła do Hellespont, aby zburzyć mosty pontonowe, ale okazało się, że zostało to już zrobione.Peloponezyjczycy odpłynęli do domu, ale Ateńczycy pozostali, by zaatakować Chersonez, wciąż trzymany przez Persów.Persowie i ich sojusznicy udali się do Sestos, najsilniejszego miasta w regionie.Wśród nich był jeden Oeobazus z Cardii, który miał ze sobą kable i inny sprzęt z mostów pontonowych.Perski gubernator Artayctes nie przygotowywał się do oblężenia, nie wierząc, że alianci zaatakują.Dlatego Ateńczycy mogli oblegać Sestos.Oblężenie trwało kilka miesięcy, wywołując niezadowolenie wśród wojsk ateńskich, ale w końcu, gdy w mieście skończyła się żywność, Persowie uciekli nocą z najmniej strzeżonej części miasta.W ten sposób Ateńczycy mogli następnego dnia zająć miasto.Większość wojsk ateńskich została natychmiast wysłana w pościg za Persami.Oddział Oeobazusa został schwytany przez plemię trackie, a Oeobazos został złożony w ofierze bogu Plistorusowi.Ateńczycy w końcu złapali Artayctesa, zabijając wraz z nim część Persów, ale większość z nich, w tym Artayctes, wzięli do niewoli.Artayctes został ukrzyżowany na prośbę mieszkańców Elaeus, miasta, które Artayctes splądrował, gdy był namiestnikiem Chersonezu.Ateńczycy, po spacyfikowaniu regionu, następnie odpłynęli z powrotem do Aten, zabierając ze sobą kable z mostów pontonowych jako trofea.

Po Bizancjum Spartanie rzekomo chcieli zakończyć swój udział w wojnie.Spartanie rzekomo uważali, że wraz z wyzwoleniem Grecji kontynentalnej i greckich miast Azji Mniejszej cel wojny został już osiągnięty.Być może panowało też poczucie, że zapewnienie Grekom azjatyckim długoterminowego bezpieczeństwa okaże się niemożliwe.W następstwie Mycale spartański król Leotychides zaproponował przeszczepienie wszystkich Greków z Azji Mniejszej do Europy jako jedyną metodę trwałego wyzwolenia ich spod panowania perskiego .Ksantypos, ateński dowódca w Mycale, wściekle odrzucił to;miasta jońskie były pierwotnie koloniami ateńskimi, a Ateńczycy, jeśli nikt inny, nie chronili Jończyków.Oznacza to moment, w którym przywództwo greckiego sojuszu faktycznie przeszło w ręce Ateńczyków.Wraz z wycofaniem się Spartan po Bizancjum przywództwo Ateńczyków stało się wyraźne.Luźny sojusz miast-państw, które walczyły z inwazją Kserksesa, został zdominowany przez Spartę i Ligę Peloponeską.Wraz z wycofaniem się tych państw zwołano kongres na świętej wyspie Delos w celu zawarcia nowego sojuszu w celu kontynuowania walki z Persami.Sojusz ten, obejmujący obecnie wiele wysp Morza Egejskiego, został formalnie utworzony jako „Pierwszy Sojusz Ateński”, powszechnie znany jako Liga Delijska.Według Tukidydesa oficjalnym celem Ligi była „pomszczenie krzywd, jakie wyrządzili w wyniku pustoszenia terytorium króla”.W rzeczywistości cel ten dzielił się na trzy główne wysiłki — przygotowanie się do przyszłej inwazji, zemsta na Persji i zorganizowanie sposobu podziału łupów wojennych.Członkowie mieli wybór albo zaopatrywać siły zbrojne, albo płacić podatek do wspólnego skarbu;większość stanów wybrała podatek.

W 478 roku p.n.e., działając nadal na warunkach sojuszu helleńskiego, alianci wysłali flotę złożoną z 20 statków peloponeskich i 30 ateńskich wspieraną przez nieokreśloną liczbę sojuszników, pod ogólnym dowództwem Pauzaniasza.Według Tukidydesa flota ta popłynęła na Cypr i „podbiła większość wyspy”.Nie jest jasne, co dokładnie Tukidydes ma na myśli.Sealey sugeruje, że zasadniczo był to nalot mający na celu zebranie jak największej ilości skarbów z perskich garnizonów na Cyprze.Nic nie wskazuje na to, że alianci próbowali przejąć wyspę i wkrótce potem popłynęli do Bizancjum.Z pewnością fakt, że Liga Delijska wielokrotnie prowadziła kampanie na Cyprze, sugeruje, że albo wyspa nie była obsadzona przez aliantów w 478 roku p.n.e., albo też garnizony zostały szybko wypędzone.

Następnie flota grecka popłynęła do Bizancjum, które oblegała i ostatecznie zdobyła.Kontrola zarówno nad Sestosem, jak i Bizancjum dała sojusznikom dowództwo nad cieśninami między Europą a Azją (przez które przeszli Persowie ) i umożliwiła im dostęp do handlu handlowego na Morzu Czarnym.Następstwa oblężenia okazały się dla Pauzaniasza kłopotliwe.Dokładnie nie jest jasne, co się stało;Tukidydes podaje niewiele szczegółów, chociaż późniejsi pisarze dodali wiele ponurych insynuacji.Poprzez swoją arogancję i arbitralne działania (Tukidydes mówi „przemoc”) Pauzaniaszowi udało się zrazić wiele kontyngentów aliantów, zwłaszcza tych, które właśnie zostały wyzwolone spod zwierzchnictwa Persów.Jończycy i inni poprosili Ateńczyków o przejęcie przywództwa kampanii, na co się zgodzili.Spartanie, słysząc o jego zachowaniu, odwołali Pauzaniasza i osądzili go pod zarzutem współpracy z wrogiem.Chociaż został uniewinniony, jego reputacja została zszargana i nie przywrócono mu dowództwa.

Wojny Ligi Delijskiej (477–449 p.n.e.) były serią kampanii toczonych pomiędzy Ligą Delijską w Atenach i jej sojusznikami (i późniejszymi poddanymi) a Perskim Imperium Achemenidów .Konflikty te stanowią kontynuację wojen grecko-perskich, po powstaniu jońskim oraz pierwszym i drugim najeździe perskim na Grecję .Przez całe lata 470 p.n.e. Liga Delijska prowadziła kampanię w Tracji i na Morzu Egejskim, mającą na celu usunięcie z regionu pozostałych garnizonów perskich, głównie pod dowództwem ateńskiego polityka Cimona.Na początku następnej dekady Cimon rozpoczął kampanię w Azji Mniejszej, starając się wzmocnić tam grecką pozycję.W bitwie nad Eurymedonem w Pamfilii Ateńczycy i ich flota odnieśli oszałamiające podwójne zwycięstwo, niszcząc flotę perską, a następnie wysyłając piechotę morską z okrętów, aby zaatakować i rozbić armię perską.Po tej bitwie Persowie przyjęli zasadniczo pasywną rolę w konflikcie, starając się nie ryzykować bitwy, jeśli to możliwe.

Według Tukidydesa kampania otwierająca Ligę była skierowana przeciwko miastu Eion, u ujścia rzeki Strymon.Ponieważ Tukidydes nie podaje szczegółowej chronologii swojej historii ligi, rok, w którym miała miejsce ta kampania, jest niepewny.Wydaje się, że oblężenie trwało od jesieni jednego roku do lata następnego, przy czym historycy popierają lata 477–476 p.n.e. lub 476–475 p.n.e.Wydaje się, że Eion był jednym z perskich garnizonów pozostawionych w Tracji podczas i po drugiej inwazji perskiej , wraz z Doriskosem.Kampanię przeciwko Eionowi należy prawdopodobnie postrzegać jako część ogólnej kampanii mającej na celu usunięcie obecności perskiej z Tracji.Siły, które zaatakowały Eion, były pod dowództwem Kimona.Plutarch mówi, że Cymon najpierw pokonał Persów w bitwie, po czym wycofali się do miasta i tam zostali oblężeni.Następnie Cimon wypędził wszystkich trackich kolaborantów z regionu, aby zagłodzić Persów i zmusić ich do uległości.Herodot wskazuje, że perskiemu dowódcy Bogesowi zaproponowano warunki umożliwiające mu ewakuację miasta i powrót do Azji.Nie chcąc jednak, aby Kserkses uznał go za tchórza, stawiał opór do końca.Kiedy skończyło się jedzenie w Eion, Boges wrzucił swój skarb do Strymona, zabił całe jego domostwo, a następnie spalił ich i siebie na gigantycznym stosie.W ten sposób Ateńczycy zdobyli miasto i zniewolili pozostałą ludność.Po upadku Eionu inne nadmorskie miasta tego obszaru poddały się Lidze Delijskiej , z godnym uwagi wyjątkiem Doriscus, który „nigdy nie został zdobyty”.Achemenidzi prawdopodobnie odwołali gubernatora Doriscus Mascames wraz z jego garnizonem około 465 roku p.n.e. i ostatecznie opuścili tę ostatnią warownię Achemenidów w Europie.

Tukidydes podaje tylko jeden przykład użycia siły w celu rozszerzenia członkostwa w Lidze, ale ponieważ jego opis wydaje się wybiórczy, przypuszczalnie było ich więcej;z pewnością Plutarch podaje szczegóły jednego z takich przypadków.Karystos, który współpracował z Persami podczas drugiej inwazji perskiej, został zaatakowany przez Ligę w pewnym momencie lat 70. XX wieku p.n.e. i ostatecznie zgodził się zostać członkiem.Plutarch wspomina los Phaselisa, którego Cimon zmusił do przyłączenia się do ligi podczas swojej kampanii w Eurymedonie.

Bitwa nad Eurymedonem była podwójną bitwą, toczoną zarówno na wodzie, jak i na lądzie, pomiędzy Ligą Delijską w Atenach i jej sojusznikami a imperium perskim Kserksesa I. Miała ona miejsce w roku 469 lub 466 p.n.e. w pobliżu u ujścia rzeki Eurymedon (obecnie Köprüçay) w Pamfilii w Azji Mniejszej.Stanowi część wojen Ligi Delijskiej, która sama w sobie jest częścią większych wojen grecko-perskich.W 469 lub 466 roku p.n.e. Persowie zaczęli gromadzić dużą armię i flotę do wielkiej ofensywy przeciwko Grekom .Możliwe, że wyprawa, gromadząc się w pobliżu Eurymedonu, miała na celu przesunięcie się w górę wybrzeży Azji Mniejszej, zdobywając po kolei każde miasto.Spowodowałoby to powrót azjatyckich regionów greckich pod kontrolę Persów i dałoby Persom bazy morskie, z których mogliby rozpoczynać dalsze wyprawy na Morze Egejskie.Usłyszawszy o perskich przygotowaniach, ateński generał Cimon zabrał 200 trirem i popłynął do Phaselis w Pamfilii, która ostatecznie zgodziła się dołączyć do Ligi Delijskiej.To skutecznie zablokowało perską strategię przy jej pierwszym celu.Następnie Cimon ruszył, aby zapobiegawczo zaatakować siły perskie w pobliżu Eurymedonu.Dopłynąwszy do ujścia rzeki, Cimon szybko rozgromił zgromadzoną tam flotę perską.Większość floty perskiej dotarła na ląd, a marynarze uciekli pod schronienie armii perskiej.Następnie Cimon wylądował greckich marines i przystąpił do ataku na armię perską, która również została rozgromiona.Grecy zajęli obóz perski, biorąc wielu jeńców i byli w stanie zniszczyć 200 perskich trirem wyrzuconych na brzeg.Wydaje się, że to oszałamiające podwójne zwycięstwo bardzo zdemoralizowało Persów i uniemożliwiło dalsze perskie kampanie na Morzu Egejskim co najmniej do 451 roku p.n.e.Jednak wydaje się, że Liga Delijska nie wykorzystała swojej przewagi, prawdopodobnie z powodu innych wydarzeń w greckim świecie, które wymagały jej uwagi.

Egipska satrapia imperium perskiego była szczególnie podatna na bunty, z których jeden miał miejsce dopiero w 486 roku p.n.e.W roku 461 lub 460 p.n.e. rozpoczęło się nowe powstanie pod dowództwem Inarosa, króla libijskiego mieszkającego na granicy Egiptu.Bunt ten szybko ogarnął kraj, który wkrótce znalazł się w dużej mierze w rękach Inarosa.Inaros zwrócił się teraz do Ligi Delijskiej o pomoc w walce z Persami .Flota Ligi składająca się z 200 statków pod dowództwem admirała Charitimidesa prowadziła już w tym czasie kampanię na Cyprze, co następnie Ateńczycy skierowali Egipt, aby wesprzeć bunt.Rzeczywiście możliwe jest, że flota została wysłana na Cypr w pierwszej kolejności dlatego, że uwaga Persów skupiona na buncie egipskim wydawała się sprzyjającym momentem na kampanię na Cyprze.To w pewnym stopniu wyjaśniałoby pozornie lekkomyślną decyzję Ateńczyków o prowadzeniu wojen na dwóch frontach.Tukidydes zdaje się sugerować, że cała flota została skierowana do Egiptu, chociaż sugerowano również, że tak duża flota była niepotrzebna i pewna jej część pozostała w tym okresie na wybrzeżach Azji Mniejszej.Ctesias sugeruje, że Ateńczycy wysłali 40 statków, podczas gdy Diodorus twierdzi, że 200, co najwyraźniej zgadza się z Tukidydesem.Fine sugeruje szereg powodów, dla których Ateńczycy mogli chcieć zaangażować się w Egipcie, pomimo wojny toczącej się gdzie indziej;szansa na osłabienie Persji, chęć posiadania bazy morskiej w Egipcie, dostęp do ogromnych dostaw zboża Nilu, a z punktu widzenia sojuszników jońskich szansa na przywrócenie zyskownych powiązań handlowych z Egiptem.W każdym razie Ateńczycy przybyli do Egiptu i popłynęli w górę Nilu, aby połączyć się z siłami Inarosa.Charitimides poprowadził swoją flotę przeciwko Achemenidom na Nilu i pokonał flotę składającą się z 50 fenickich statków.Było to ostatnie wielkie starcie morskie pomiędzy Grekami a Achemenidami.Z 50 fenickich statków udało mu się zniszczyć 30 i zdobyć pozostałe 20, które stanęły przed nim w tej bitwie.

Według Diodora, jedynego szczegółowego źródła tej kampanii, perskie siły humanitarne rozbiły obóz w pobliżu Nilu.Chociaż Herodot nie opisuje tego okresu w swojej historii, na marginesie wspomina, że ​​„widział także czaszki tych Persów w Papremis, którzy zostali zabici wraz z synem Dariusza Achemenesem przez Libijczyka Inarosa”.Stanowi to pewne potwierdzenie, że ta bitwa miała charakter faktyczny i nadaje jej nazwę, której Diodorus nie podaje.Wydaje się, że Papremis (lub Pampremis) było miastem w delcie Nilu i ośrodkiem kultuegipskiego odpowiednika Aresa/Marsa.Diodorus mówi nam, że kiedy Ateńczycy przybyli, oni i Egipcjanie przyjęli bitwę od Persów.Początkowo przewaga liczebna Persów dała im przewagę, ale ostatecznie Ateńczycy przedarli się przez linię perską, po czym armia perska rozgromiła się i uciekła.Część armii perskiej znalazła jednak schronienie w cytadeli w Memfis (zwanej „Białym Zamkiem”) i nie mogła zostać wyparta.Dość skompresowana wersja tych wydarzeń Tukidydesa brzmi: „i stając się panami rzeki i dwóch trzecich Memfisu, skierowali się do ataku na pozostałą trzecią część, zwaną Białym Zamkiem”.

Pierwsza wojna peloponeska (460–445 p.n.e.) toczyła się pomiędzy Spartą jako przywódcami Ligi Peloponeskiej a innymi sojusznikami Sparty, zwłaszcza Tebami, a Ligą Delijską dowodzoną przez Ateny przy wsparciu Argos.Wojna ta składała się z szeregu konfliktów i mniejszych wojen, takich jak Druga Święta Wojna.Wojna miała kilka przyczyn, w tym budowę długich murów ateńskich, dezercję Megary oraz zazdrość i troskę Sparty w związku z rozwojem imperium ateńskiego.Pierwsza wojna peloponeska rozpoczęła się w 460 roku p.n.e. bitwą pod Oenoe, w której siły spartańskie zostały pokonane przez siły sojuszu ateńsko-argiwskiego.Początkowo Ateńczycy mieli przewagę w walce, wygrywając starcia morskie, korzystając ze swojej lepszej floty.Mieli także przewagę w walkach na lądzie, aż do roku 457 p.n.e., kiedy Spartanie i ich sojusznicy pokonali armię ateńską pod Tanagrą.Ateńczycy jednak kontratakowali i odnieśli miażdżące zwycięstwo nad Beotami w bitwie pod Ojnofitą, a po tym zwycięstwie podbili całą Boeocję z wyjątkiem Teb.Ateny jeszcze bardziej umocniły swoją pozycję, czyniąc Eginę członkiem Ligi Delijskiej i pustosząc Peloponez.Ateńczycy zostali pokonani w 454 roku p.n.e. przez Persów wEgipcie , co spowodowało, że zawarli pięcioletni rozejm ze Spartą.Jednak wojna wybuchła ponownie w 448 roku p.n.e. wraz z początkiem Drugiej Świętej Wojny.W 446 roku p.n.e. Beocja zbuntowała się i pokonała Ateńczyków pod Koroneą oraz odzyskała niepodległość.

W ten sposób Ateńczycy iEgipcjanie osiedlili się, aby oblegać Biały Zamek.Oblężenie najwyraźniej nie przebiegało dobrze i trwało prawdopodobnie co najmniej cztery lata, gdyż Tukidydes podaje, że cała ich wyprawa trwała 6 lat, a ostatnie 18 miesięcy tego czasu przypadło na oblężenie Prosoptis.Według Tukidydesa początkowo Artakserkses wysłał Megabazusa, aby próbował przekupić Spartan, aby najechali Attykę w celu odciągnięcia sił ateńskich z Egiptu.Kiedy to się nie powiodło, zamiast tego zebrał dużą armię pod dowództwem (myląco) Megabyzusa i wysłał ją do Egiptu.Diodorus ma mniej więcej tę samą historię, z większą ilością szczegółów;po nieudanej próbie przekupstwa Artakserkses powierzył Megabyzusowi i Artabazusowi dowództwo nad 300 000 ludźmi z instrukcjami stłumienia buntu.Najpierw udali się z Persji do Cylicji, zebrali flotę składającą się z 300 trirem od Cylijczyków, Fenicjan i Cypryjczyków i spędzili rok na szkoleniu swoich ludzi.Potem w końcu udali się do Egiptu.Jednak współczesne szacunki wskazują, że liczba żołnierzy perskich jest znacznie niższa i wynosi 25 000 ludzi, biorąc pod uwagę, że pozbawienie i tak już nadwyrężonych satrapii większej siły roboczej byłoby wysoce niepraktyczne.Tukidydes nie wspomina Artabazusa, który według Herodota brał udział w drugiej inwazji perskiej na Grecję;Diodorus może się mylić co do swojej obecności w tej kampanii.Jest całkowicie możliwe, że siły perskie rzeczywiście spędziły dłuższy czas na szkoleniu, ponieważ zareagowanie na egipskie zwycięstwo pod Papremis zajęło im cztery lata.Chociaż żaden z autorów nie podaje wielu szczegółów, jasne jest, że kiedy Megabyzus w końcu przybył do Egiptu, był w stanie szybko przerwać oblężenie Memfis, pokonując w bitwie Egipcjan i wypędzając Ateńczyków z Memfis.

Ateńczycy wycofali się teraz na wyspę Prosopitis w delcie Nilu, gdzie zacumowane były ich statki.Tam Megabyzus oblegał je przez 18 miesięcy, aż w końcu udało mu się osuszyć rzekę z okolic wyspy, kopiąc kanały, „łącząc w ten sposób wyspę z lądem”.Według relacji Tukidydesa Persowie przedostali się następnie na dawną wyspę i zdobyli ją.Tylko nieliczni żołnierze ateńscy maszerujący przez Libię do Cyreny przeżyli i wrócili do Aten.Jednak w wersji Diodora osuszenie rzeki skłoniło Egipcjan (o których nie wspomina Tukidydes) do ucieczki i poddania się Persom.Persowie, nie chcąc ponosić ciężkich strat w ataku na Ateńczyków, zamiast tego pozwolili im swobodnie wyruszyć do Cyreny, skąd wrócili do Aten.Ponieważ porażka wyprawy egipskiej wywołała prawdziwą panikę w Atenach, łącznie z przeniesieniem skarbu Delian do Aten, prawdopodobnie bardziej prawdopodobna jest wersja Tukidydesa.

Cimon popłynął na Cypr z flotą składającą się z 200 statków dostarczonych przez Ateńczyków i ich sojuszników.Jednak 60 z tych statków wysłano doEgiptu na prośbę Amyrteusza, tzw. „Króla Bagien” (który nadal pozostawał niezależny i przeciwny panowaniu Persów ).Reszta sił oblegała Kition na Cyprze, ale podczas oblężenia Cimon zmarł z powodu choroby lub rany.Ateńczykom brakowało żywności i najwyraźniej zgodnie z instrukcjami Kimona na łożu śmierci Ateńczycy wycofali się w kierunku Salaminy na Cyprze.

Śmierć Kimona była utrzymywana w tajemnicy przed armią ateńską.30 dni po opuszczeniu Kition Ateńczycy i ich sojusznicy zostali zaatakowani przez siły perskie złożone z Cylicyjczyków, Fenicjan i Cypryjczyków podczas żeglugi u wybrzeży Salaminy na Cyprze.Pod „dowództwem” zmarłego Cimona pokonali tę siłę na morzu, a także w bitwie lądowej.Po pomyślnym wydostaniu się Ateńczycy odpłynęli z powrotem do Grecji, dołączyli do nich oddział wysłany doEgiptu .

Pokój Kaliasza to rzekomy traktat pokojowy zawarty około 449 roku p.n.e. pomiędzy Ligą Delijską (pod przewodnictwem Aten) a Persją , kończący wojny grecko-perskie.Pokój został uzgodniony jako pierwszy traktat kompromisowy między Persją Achemenidów a greckim miastem.Pokój został wynegocjowany przez Kalliasza, ateńskiego polityka.Persja nieustannie traciła terytorium na rzecz Greków po zakończeniu najazdu Kserksesa I w 479 roku p.n.e.Dokładna data traktatu jest przedmiotem dyskusji, chociaż zwykle umieszcza się ją po bitwie pod Eurymedonem w 469 lub 466 r. lub bitwie pod cypryjską salaminą w 450 r. Pokój Kaliasza przyznał autonomię państwom jońskim w Azji Mniejszej i zakazał wkraczania perskich satrapii w ciągu trzech dni marszu od wybrzeża Morza Egejskiego i zakazał perskim statkom wpływania na Morze Egejskie.Ateny zgodziły się również nie ingerować w posiadłości Persji w Azji Mniejszej, na Cyprze, w Libii iEgipcie (Ateny straciły wówczas flotę pomagającą egipskiemu powstaniu przeciwko Persji).

Jak już wspomniano, pod koniec konfliktu z Persją proces, w wyniku którego Związek Delijski stał się Imperium Ateńskim, dobiegł końca.Sojusznicy Aten nie zostali zwolnieni z obowiązku zapewnienia pieniędzy ani statków, pomimo zaprzestania działań wojennych.W Grecji pierwsza wojna peloponeska pomiędzy blokami Aten i Sparty, która trwała z przerwami od 460 roku p.n.e., zakończyła się ostatecznie w 445 roku p.n.e. porozumieniem w sprawie trzydziestoletniego rozejmu.Jednak rosnąca wrogość między Spartą a Atenami doprowadziła zaledwie 14 lat później do wybuchu drugiej wojny peloponeskiej .Ten katastrofalny konflikt, który ciągnął się 27 lat, ostatecznie doprowadził do całkowitego zniszczenia potęgi ateńskiej, rozczłonkowania imperium ateńskiego i ustanowienia spartańskiej hegemonii nad Grecją.Jednak nie tylko Ateny ucierpiały.Konflikt znacząco osłabiłby całą Grecję.Wielokrotnie pokonani w bitwach przez Greków i nękani wewnętrznymi buntami, które utrudniały im walkę z Grekami, po roku 450 p.n.e. Artakserkses i jego następcy przyjęli politykę dziel i rządź.Unikając walki z samymi Grekami, Persowie zamiast tego próbowali nastawić Ateny przeciwko Sparcie, regularnie przekupując polityków, aby osiągnąć swoje cele.W ten sposób dbali o to, aby Grecy byli odciągnięci wewnętrznymi konfliktami i nie byli w stanie skierować swojej uwagi na Persję.Nie było otwartego konfliktu między Grekami a Persją aż do 396 roku p.n.e., kiedy spartański król Agesilaos na krótko najechał Azję Mniejszą;jak wskazuje Plutarch, Grecy byli zbyt zajęci nadzorowaniem zniszczenia własnej potęgi, aby walczyć z „barbarzyńcami”.Jeśli wojny Ligi Delijskiej zmieniły równowagę sił między Grecją a Persją na korzyść Greków, to kolejne półwiecze wewnętrznego konfliktu w Grecji przyczyniło się w dużym stopniu do przywrócenia równowagi sił w Persji.W 387 roku p.n.e. Sparta, w obliczu sojuszu Koryntu, Teb i Aten podczas wojny w Koryncie, zwróciła się o pomoc do Persji, aby wzmocnić swoją pozycję.Na mocy tak zwanego „pokoju królewskiego”, który położył kres wojnie, Artakserkses II zażądał zwrotu miast Azji Mniejszej i otrzymał go od Spartan, w zamian za co Persowie zagrozili wypowiedzeniem wojny każdemu państwu greckiemu, które tego nie zrobiło. nie zawrzeć pokoju.Ten upokarzający traktat, który zniweczył wszystkie greckie zdobycze poprzedniego stulecia, poświęcił Greków z Azji Mniejszej, aby Spartanie mogli utrzymać hegemonię nad Grecją.To właśnie w następstwie tego traktatu greccy mówcy zaczęli odnosić się do Pokoju Kaliasza (fikcyjnego lub nie) jako kontrapunktu dla hańby pokoju królewskiego i chwalebnego przykładu „starych dobrych czasów”, kiedy Grecy z Morza Egejskiego zostali wyzwoleni spod panowania Persów przez Ligę Delijską.