Turków seldżuckich

Seldżukowie wywodzili się z gałęzi Kinik Turków Oghuz, ^[1] którzy w VIII wieku żyli na peryferiach świata muzułmańskiego, na północ od Morza Kaspijskiego i Morza Aralskiego w swoim państwie Oghuz Yabgu, ^[2] na stepie kazachskim Turkiestanu.W X wieku Oghuz nawiązał bliski kontakt z miastami muzułmańskimi.^[3] Kiedy Seldżuk, przywódca klanu Seldżuków, pokłócił się z Yabghu, najwyższym wodzem Oghuzów, oddzielił swój klan od większości Turków Oghuzów i rozbił obóz na zachodnim brzegu dolnego Syr Daria.

Seldżukowie wyemigrowali do Khwarezm, niedaleko miasta Jend, gdzie w 985 roku przeszli na islam ^{[. 4]} Khwarezm, administrowany przez Ma'munidów, znajdował się pod nominalną kontrolą Imperium Samanidów.W 999 r. Samanidzi padli ofiarą Kara-Chanidów w Transoxiana, ale Ghaznawidzi zajęli ziemie na południe od Oxusu.Seldżukowie zaangażowali się, wspierając ostatniego emira Samanidów przeciwko Kara-Chanidom, w tę walkę o władzę w regionie, zanim założyli własną niezależną bazę.

W latach 1020-1040 n.e. Turcy Oghuz, znani również jako Turkmeni, pod wodzą syna Seldżuka Musy oraz siostrzeńców Tughrila i Chaghriego, wyemigrowali do Iranu .Początkowo przenieśli się na południe do Transoxiany, a następnie do Khorasan, zwabieni zaproszeniami lokalnych władców oraz późniejszymi sojuszami i konfliktami.Warto zauważyć, że inni Turcy Oghuz osiedlili się już w Chorasanie, zwłaszcza wokół gór Kopet Dag, obszaru rozciągającego się od Morza Kaspijskiego po Merw we współczesnym Turkmenistanie.O tej wczesnej obecności świadczą odniesienia do miejsc takich jak Dahistan, Farawa, NASA i Sarakhs we współczesnych źródłach, a wszystkie one znajdują się na terenie dzisiejszego Turkmenistanu.Około 1034 roku Tughril i Chaghri zostali dotkliwie pokonani przez Oghuz Yabghu Ali Tegin i jego sojuszników, zmuszając ich do ucieczki z Transoxiana.Początkowo Turkmeni schronili się w Khwarazm, który służył jako jedno z ich tradycyjnych pastwisk, ale zachęcił ich także miejscowy gubernator Ghaznawidów, Harun, który miał nadzieję wykorzystać Seldżuków do swoich wysiłków mających na celu odebranie Chorasanu jego władcy.Kiedy Harun został zamordowany przez agentów Ghaznawidów w 1035 r., ponownie musieli uciekać, tym razem kierując się na południe przez pustynię Karakum.Najpierw Turkmeni udali się do ważnego miasta Merv, ale być może ze względu na jego silne fortyfikacje zmienili następnie trasę na zachód i schronili się w NASA.W końcu dotarli na obrzeża Chorasanu, prowincji uważanej za klejnot w koronie Ghaznawidów.Seldżukowie pokonali Ghaznawidów w bitwie na równinach NASA w 1035 r. Wnukowie Seldżuków, Tughril i Chaghri, otrzymali insygnia gubernatora, nadania ziemi i tytuł dehqan.^[5]Początkowo Seldżukowie zostali odparci przez Mahmuda i wycofali się do Khwarezm, ale Tughril i Chaghri poprowadzili ich do zdobycia Mervu i Nishapur (1037/38).Później wielokrotnie napadali i handlowali terytoriami z jego następcą Mas'udem w całym Chorasanie i Balch.Zaczynają osiedlać się we wschodniej Persji.

Kiedy przywódca Seldżuków Tughril i jego brat Chaghri zaczęli gromadzić armię, byli postrzegani jako zagrożenie dla terytoriów Ghaznawidów.Po splądrowaniu miast granicznych przez najazdy Seldżuków sułtan Mas'ud I (syn Mahmuda z Ghazni) postanowił wypędzić Seldżuków ze swoich terytoriów.Podczas marszu armii Mas'uda do Sarakhs, najeźdźcy Seldżuków nękali armię Ghaznawidów taktyką uderzenia i ucieczki.Szybcy i mobilni Turkmeni byli lepiej przystosowani do toczenia bitew na stepach i pustyniach niż konserwatywna, mocno obciążona armia Turków Ghaznawidów.Turkmeni seldżuccy zniszczyli również linie zaopatrzeniowe Ghaznawidów, odcinając ich w ten sposób od pobliskich studni.To poważnie obniżyło dyscyplinę i morale armii Ghaznawidów.23 maja 1040 r. Około 16 000 żołnierzy seldżuckich wzięło udział w bitwie z głodującą i zdemoralizowaną armią Ghaznawidów w Dandanaqan i pokonało ich w pobliżu miasta Merv, niszcząc dużą część sił Ghazanawidów.^[6] Seldżukowie zajęli Niszapur, Herat i oblegali Balch.

Po bitwie pod Dandanaqan Turkmeni zatrudnili Chorasańczyków i utworzyli perską biurokrację, która miała zarządzać nowym państwem z Toghrulem jako nominalnym władcą.Do 1046 r. kalif Abbasydów al-Qa'im wysłał Tughrilowi ​​dyplom uznający panowanie Seldżuków nad Chorasanem.

Po podboju terytoriów dzisiejszego Iranu przez Imperium Seldżuków, pod koniec lat czterdziestych XI wieku na bizantyjskie pogranicze Armenii przybyła duża liczba Turków Oghuz.Pragnąc grabieży i wyróżnienia się na ścieżce dżihadu, rozpoczęli najazdy na bizantyjskie prowincje w Armenii .W tym samym czasie wschodnia obrona Cesarstwa Bizantyjskiego została osłabiona przez cesarza Konstantyna IX Monomacha (1042–1055), który pozwolił oddziałom tematycznym (posiłkom prowincjonalnym) Iberii i Mezopotamii zrzec się zobowiązań wojskowych na rzecz podatków płatności.Ekspansja Seldżuków na zachód była sprawą zagmatwaną, gdyż towarzyszyła jej masowa migracja plemion tureckich.Plemiona te były jedynie nominalnie poddanymi władców Seldżuków, a w ich stosunkach dominowała złożona dynamika: podczas gdy Seldżukowie dążyli do ustanowienia państwa z uporządkowaną administracją, plemiona były bardziej zainteresowane grabieżami i nowymi pastwiskami i samodzielnie przeprowadzały najazdy dworu seldżuckiego.Ten ostatni tolerował to zjawisko, ponieważ pomagało ono rozładować napięcia w sercu Seldżuków.Bitwa pod Kapetron została stoczona pomiędzy armią bizantyjsko-gruzińską a Turkami seldżuckimi na równinie Kapetron w 1048 r. Wydarzenie to było kulminacją wielkiego najazdu prowadzonego przez księcia seldżuckiego Ibrahima Inala na rządzoną przez Bizancjum Armenię.Połączenie czynników oznaczało, że regularne siły bizantyjskie znajdowały się w znacznie niekorzystnej sytuacji liczebnej w stosunku do Turków: lokalne armie tematyczne zostały rozwiązane, a wiele żołnierzy zawodowych skierowano na Bałkany, aby stawić czoła rewolcie Leona Tornikiosa.W rezultacie dowódcy bizantyjscy, Aaron i Katakalon Kekaumenos, nie byli zgodni co do tego, jak najlepiej stawić czoła inwazji.Kekaumenos opowiadał się za natychmiastowym i wyprzedzającym atakiem, podczas gdy Aaron opowiadał się za bardziej ostrożną strategią do czasu przybycia posiłków.Cesarz Konstantyn IX wybrał tę drugą opcję i nakazał swoim siłom przyjęcie postawy biernej, prosząc jednocześnie o pomoc gruzińskiego władcę Liparita IV.Pozwoliło to Turkom na dowolne spustoszenie, co w szczególności doprowadziło do splądrowania i zniszczenia wielkiego centrum handlowego Artze.Po przybyciu Gruzinów połączone siły bizantyjsko-gruzińskie stoczyły bitwę pod Kapetron.W zaciętej nocnej bitwie chrześcijańskim sojusznikom udało się odeprzeć Turków, a Aaron i Kekaumenos, dowodzący obiema flankami, ścigali Turków aż do następnego ranka.W centrum Inalowi udało się jednak schwytać Liparit, o czym dwóch bizantyjskich dowódców zostało poinformowanych dopiero po złożeniu dziękczynienia Bogu za zwycięstwo.Inal mógł bez przeszkód wrócić do stolicy Seldżuków w Rayy, niosąc ogromny łup.Obie strony wymieniły ambasady, co doprowadziło do uwolnienia Liparita i rozpoczęcia stosunków dyplomatycznych między dworami bizantyjskim i seldżuckim.Cesarz Konstantyn IX podjął kroki w celu wzmocnienia swojej wschodniej granicy, ale z powodu wewnętrznych konfliktów najazdy tureckie wznowiły się dopiero w 1054 r. Turcy odnosili coraz większe sukcesy, czemu sprzyjało ponowne skierowanie wojsk bizantyjskich na Bałkany w celu walki z Pieczyngami, spory między różnych grup etnicznych we wschodnich prowincjach bizantyjskich i upadek armii bizantyjskiej.

Po serii zwycięstw Tughril podbił Bagdad, siedzibę kalifatu, i obalił ostatniego z władców Buyidów.Tughril zostaje ogłoszony sułtanem (Wielkiego Sułtanatu Seldżuckiego) przez kalifa Al-Qa'ima.Podobnie jak Kupidzi, Seldżukowie utrzymywali kalifów Abbasydów jako figurantów.

Założyciel imperium seldżuckiego, Tughril, zmarł bezdzietnie i przekazał tron ​​Alpowi Arslanowi, synowi jego brata Chaghri Bega.Jednak po śmierci Tughrila książę seldżucki Qutalmish miał nadzieję zostać nowym sułtanem, ponieważ Tughril był bezdzietny i był najstarszym żyjącym członkiem dynastii.Główna armia Alp Arslan znajdowała się około 15 km na wschód od Qutalmısh.Qutalmısh próbował zmienić bieg strumienia, aby zablokować drogę Alp Arslan.Jednak Alp Arslan był w stanie przepuścić swoją armię przez nowo utworzone bagna.Gdy spotkały się dwie armie seldżuckie, siły Qutalmısh uciekły z bitwy.Resul oraz syn Qutalmısha, Suleyman (późniejszy założycielSułtanatu Rumu ), zostali wzięci do niewoli.Qutalmısh uciekł, ale podczas zbierania sił do uporządkowanego odwrotu do swojego fortu Girdkuh spadł z konia na pagórkowatym terenie i zmarł 7 grudnia 1063 r.Chociaż syn Qutalmısha, Suleyman, został wzięty do niewoli, Alp Arslan ułaskawił go i wysłał na wygnanie.Ale później okazało się to dla niego szansą;ponieważ założył Sułtanat Rumu, który przetrwał Wielkie Imperium Seldżuckie.

W drodze do walki z Fatymidami w Syrii w 1068 r. Alp Arslan najechał Cesarstwo Bizantyjskie .Cesarz Roman IV Diogenes, obejmując osobiście dowództwo, spotkał się z najeźdźcami w Cylicji.W trzech żmudnych kampaniach Turcy zostali szczegółowo pokonani i przepędzeni przez Eufrat w 1070 r. Pierwsze dwie kampanie prowadził sam cesarz, a trzecią kierował Manuel Komnen, stryjeczny dziadek cesarza Manuela Komnena.

Bitwa pod Manzikertem toczyła się między Cesarstwem Bizantyjskim a Imperium Seldżuckim (prowadzonym przez Alp Arslan).Decydująca klęska armii bizantyjskiej i schwytanie cesarza Romana IV Diogenesa odegrały ważną rolę w podważeniu autorytetu bizantyjskiego w Anatolii i Armenii oraz pozwoliły na stopniową turkifikację Anatolii.Wielu Turków, którzy podróżowali na zachód w XI wieku, postrzegało zwycięstwo pod Manzikertem jako wejście do Azji Mniejszej.

Pod rządami następcy Alpa Arslana, Malika Shaha i jego dwóch perskich wezyrów, Nizāma al-Mulka i Tāja al-Mulka, państwo seldżuckie rozszerzyło się w różnych kierunkach, aż do dawnej granicy irańskiej z dni poprzedzających inwazję arabską, tak że wkrótce graniczyłoChiny na wschodzie i Bizantyjczycy na zachodzie.Malik Shāh był tym, który przeniósł stolicę z Rey do Isfahanu.To pod jego rządami i przywództwem Imperium Seldżuków osiągnęło szczyt swoich sukcesów.

Alp Arslan upoważnił swoich turkmeńskich generałów do wyrzeźbienia własnych księstw z dawnej bizantyjskiej Anatolii jako lojalnych wobec niego atabegów.W ciągu dwóch lat Turkmeni przejęli kontrolę nad Morzem Egejskim pod rządami licznych beylików: Saltukidów w północno-wschodniej Anatolii, Szach-Armenów i Mengujekidów we wschodniej Anatolii, Artuqidów w południowo-wschodniej Anatolii, Danishmendis w środkowej Anatolii, Rum Seldżuków (Beylik z Sulejmana, który później przeniósł się do środkowej Anatolii) w zachodniej Anatolii oraz Beylik z Tzachas ze Smyrny w Izmirze (Smyrna).

Bitwa pod Kerj Abu Dulaf toczyła się w 1073 roku między armią seldżucką Malik-Shaha I a armią Kerman Seldżuków z Qavurt i jego syna Sultan-shah.Miało to miejsce mniej więcej w pobliżu Kerj Abu Dulaf, dzisiejszego między Hamadanem a Arakiem, i było decydującym zwycięstwem Malik-Shah I.Po śmierci Alp-Arslana Malik-Shah został ogłoszony nowym sułtanem imperium.Jednak zaraz po wstąpieniu Malik-Shaha na tron ​​​​jego wujek Qavurt zażądał dla siebie tronu i wysłał Malik-Shah wiadomość, która brzmiała: „Jestem najstarszym bratem, a ty jesteś młodym synem; mam większe prawo do mojego brata Alp -Dziedzictwo Arslana.Malik-Shah odpowiedział następnie, wysyłając następującą wiadomość: „Brat nie dziedziczy, gdy jest syn”.Ta wiadomość rozwścieczyła Qavurta, który następnie zajął Isfahan.W 1073 roku pod Hamadanem rozegrała się bitwa, która trwała trzy dni.Qavurtowi towarzyszyło siedmiu synów, a jego armia składała się z Turkmenów, podczas gdy armia Malik-Shaha składała się z ghulamów („wojskowych niewolników”) oraz kontyngentów wojsk kurdyjskich i arabskich. Podczas bitwy Turcy armii Malik-Shaha zbuntował się przeciwko niemu, ale mimo to udało mu się pokonać i schwytać Qavurta.Qavurt następnie błagał o litość iw zamian obiecał przejść na emeryturę do Omanu.Jednak Nizam al-Mulk odrzucił ofertę, twierdząc, że oszczędzenie go było oznaką słabości.Po pewnym czasie Qavurt został uduszony cięciwą, a dwóch jego synów zostało oślepionych.

W 1040 r. Turcy seldżuccy pokonali Ghaznawidów w bitwie pod Dandanaqan i wkroczyli do Iranu .Wybuchł konflikt z Karakhanidami, ale Karakhanidzi byli początkowo w stanie odeprzeć ataki Seldżuków, nawet na krótko przejmując kontrolę nad miastami Seldżuków w Wielkim Chorasanie.Jednak Karakhanidzi wpadli w poważne konflikty z klasami religijnymi (ulamami), a ulama z Transoxiany poprosił wówczas o interwencję Seldżuków.W 1089 r., za panowania wnuka Ibrahima Ahmada ur.Khidr, Seldżukowie wkroczyli i przejęli kontrolę nad Samarkandą wraz z posiadłościami należącymi do Chanatu Zachodniego.Zachodni Chanat Karakhanidów stał się wasalem Seldżuków na pół wieku, a władcami Chanatu Zachodniego byli w dużej mierze ci, których Seldżukowie wybrali na tron.Ahmad ur.Khidr został przywrócony do władzy przez Seldżuków, ale w 1095 r. ulama oskarżył Ahmada o herezję i udało mu się zapewnić jego egzekucję.Karachanidzi z Kaszgaru również zadeklarowali poddanie się po kampanii seldżuckiej na Talas i Zhetysu, ale Chanat Wschodni był wasalem Seldżuków tylko przez krótki czas.Na początku XII wieku najechali Transoxianę i na krótko zajęli seldżuckie miasto Termez

Po krótkiej kampanii prowadzonej przez Malika-Szacha I w południowej Gruzji, cesarz przekazał księstwa Samshvilde i Arran niejakiemu „Sarangowi z Gandzy”, zwanemu w źródłach arabskich Savthangiem.Pozostawiając Sarangowi 48 000 kawalerzystów, rozkazał kolejną kampanię mającą na celu całkowite poddanie Gruzji pod panowanie imperium Seldżuków.Władca Arranu, wspomagany przez muzułmańskich władców Dmanisi, Dvina i Ganji, poprowadził swoją armię do Gruzji.Wśród współczesnych gruzińskich uczonych kwestionuje się datowanie inwazji.Chociaż bitwa jest przeważnie datowana na rok 1074 (Lortkipanidze, Berdzenishvili, Papaskiri), prof. Ivane Javakhishvili podaje czas na około 1073 i 1074. XIX-wieczny gruziński historyk Tedo Jordania datuje bitwę na 1077 rok. Według najnowszych badań bitwa wydarzyło się albo w sierpniu, albo we wrześniu 1075 roku n.e.^[7] Giorgi II, przy wsparciu militarnym Aghsartana I z Kachetii, spotkał się z najeźdźcami w pobliżu zamku Partskhisi.Chociaż szczegóły bitwy pozostają w dużej mierze niezbadane, wiadomo, że jeden z najpotężniejszych gruzińskich szlachciców, Ivane Baghuashi z Kldekari, sprzymierzył się z Seldżukami, przekazując im swojego syna Liparita jako więźnia politycznego w ramach przysięgi lojalności.Bitwa trwała cały dzień i ostatecznie zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Gruzji Giorgi II.^[8] Impet nabrany po zwycięstwie w ważnej bitwie stoczonej pod Partchisi pozwolił Gruzinom na odzyskanie wszystkich terytoriów utraconych na rzecz Cesarstwa Seldżuckiego (Kars, Samshvilde) i Cesarstwa Bizantyjskiego (Anacopia, Klarjeti, Shavsheti, Ardahan, Javakheti ).^[9]

Klęska armii bizantyjskiej w bitwie pod Manzikertem pozwoliła Turkom, w tym siłom lojalnym wobec Danishmend Gazi, zająć prawie całą Anatolię.Danishmend Gazi i jego siły zajęły środkową Anatolię, podbijając miasta Neocaesarea, Tokat, Sivas i Euchaita.To państwo kontroluje główną trasę z Syrii do Cesarstwa Bizantyjskiego, co staje się strategicznie ważne podczas pierwszych wypraw krzyżowych .

Malik Shah I wdarł się do Gruzji i obrócił wiele osad w ruinę.od 1079/80 Gruzja była zmuszana do poddania się Malik-Shahowi, aby zapewnić cenny stopień pokoju za cenę corocznej daniny.

Suleiman ibn Qutulmish (kuzyn Melika Shaha) zakłada państwo Konya na terenach dzisiejszej zachodniej Turcji.Chociaż jest wasalem Wielkiego Imperium Seldżuckiego, wkrótce staje się całkowicie niezależny.Sułtanat Rumu odłączył się od Wielkiego Imperium Seldżuckiego pod panowaniem Sulejmana ibn Qutulmisza w 1077 r., Zaledwie sześć lat po podbiciu bizantyjskich prowincji środkowej Anatolii w bitwie pod Manzikertem (1071).Miał swoją stolicę najpierw w İznik, a następnie w Konya.Te tureckie grupy zaczynają zakłócać szlak pielgrzymkowy prowadzący do Azji Mniejszej.

Sułtan Malik-Shah I wysłał swojego brata Tutusha do Damaszku, aby pomógł Atsizowi ibn Uvaq al-Khwarazmi, który był oblężony.Po zakończeniu oblężenia Tutush kazał stracić Atsiza i osiedlił się w Damaszku.Przejął wojnę z Fatymidami .Mógł zacząć zakłócać handel pielgrzymkowy.

Tzachas, seldżucki turecki dowódca wojskowy, pierwotnie służący w służbie bizantyjskiej, zbuntował się i zajął Smyrnę, większość wybrzeży Morza Egejskiego w Azji Mniejszej i wyspy leżące u wybrzeży.Założył księstwo w Smyrnie, dając Seldżukom dostęp do Morza Egejskiego.

W 1080 r. Tutusz postanowił siłą zdobyć Aleppo, w którym chciał pozbawić je pobliskich umocnień;w związku z tym zajął Manbij, Hisn al-Faya (we współczesnym al-Bira), Biza'a i Azaz.Później wpłynął na Sabiqa, aby scedował emirat na rzecz emira Uqaylidów, muzułmanina ibn Quraysh „Sharaf al-Dawla”.Naczelnik Aleppo, Sharif Hassan ibn Hibat Allah Al-Hutayti, obecnie oblężony przez Sulejmana ibn Kutalmisza, obiecał poddać miasto Tutuszowi.Sulejman był odległym członkiem dynastii Seldżuków, który osiedlił się w Anatolii i próbował rozszerzyć swoje rządy na Aleppo, zdobywając Antiochię w 1084 r. Tutusz i jego armia spotkali się z siłami Sulejmana w pobliżu Aleppo w 1086 r. W następnej bitwie siły Sulejmana uciekły Sulejman został zabity, a jego syn Kilic Arslan schwytany.Tutush zaatakował i zajął Aleppo z wyjątkiem cytadeli w maju 1086 r. Pozostał do października i wyjechał do Damaszku w związku z postępem armii Malik-Shaha.Sam sułtan przybył w grudniu 1086 r., Po czym mianował Aq Sunqur al-Hajib gubernatorem Aleppo.

Wiosną 1087 r. na dwór bizantyjski dotarły wieści o wielkiej inwazji z północy.Najeźdźcami byli Pieczyngowie z północno-zachodniego regionu Morza Czarnego;doniesiono, że w sumie liczyli 80 000 ludzi.Wykorzystując niepewną sytuację Bizantyjczyków, horda Pieczyngów skierowała się w stronę stolicy Bizancjum, Konstantynopola, plądrując po drodze północne Bałkany.Inwazja stanowiła poważne zagrożenie dla imperium Aleksego, jednak z powodu lat wojny domowej i zaniedbań armia bizantyjska nie była w stanie zapewnić cesarzowi wystarczającej liczby żołnierzy do odparcia najeźdźców z Pieczyngów.Alexios był zmuszony polegać na własnej pomysłowości i umiejętnościach dyplomatycznych, aby ocalić swoje imperium przed zagładą.Zaapelował do innego koczowniczego plemienia Turków, Kumanów, aby przyłączył się do niego w walce z Pieczyngami.Około 1090 lub 1091 r. Emir Czaka ze Smyrny zaproponował sojusz z Pieczyngami w celu całkowitego zniszczenia Cesarstwa Bizantyjskiego.^[10]Przekonani ofertą złota Alexiosa w zamian za pomoc przeciwko Pieczyngom, Kumanie pospieszyli, by dołączyć do Alexiosa i jego armii.Późną wiosną 1091 r. Siły kumańskie przybyły na terytorium Bizancjum, a połączona armia przygotowywała się do natarcia na Pieczyngów.W poniedziałek 28 kwietnia 1091 roku Aleksy i jego sojusznicy dotarli do obozu Pieczyngów w Levounion w pobliżu rzeki Hebros.Wygląda na to, że Pieczyngowie zostali zaskoczeni.W każdym razie bitwa, która miała miejsce następnego ranka pod Levounion, była praktycznie masakrą.Wojownicy Pieczyngów przywieźli ze sobą swoje kobiety i dzieci, a oni byli zupełnie nieprzygotowani na okrucieństwo ataku, który został na nich rozpętany.Kumanowie i Bizantyjczycy napadli na obóz wroga, mordując wszystkich na swojej drodze.Pieczyngowie szybko upadli, a zwycięscy sojusznicy zarżnęli ich tak brutalnie, że prawie zostali wybici.Ci, którzy przeżyli, zostali schwytani przez Bizantyjczyków i wcieleni do służby cesarskiej.Levounion było najbardziej decydującym zwycięstwem armii bizantyjskiej od ponad pół wieku.Bitwa stanowi punkt zwrotny w historii Bizancjum;Imperium osiągnęło najniższy poziom swojej fortuny w ciągu ostatnich dwudziestu lat, a Levounion zasygnalizował światu, że teraz imperium jest na drodze do odbudowy.Pieczyngowie zostali całkowicie zniszczeni, a europejskie posiadłości imperium były teraz bezpieczne.Alexios udowodnił, że jest zbawicielem Bizancjum w godzinie potrzeby, a w zmęczonych wojną Bizantyjczykach zaczął pojawiać się nowy duch nadziei.

Malik-Shah zmarł 19 listopada 1092 roku podczas polowania.Po jego śmierci Imperium Seldżuków pogrążyło się w chaosie, gdy rywalizujący następcy i regionalni gubernatorzy podzielili swoje imperium i toczyli między sobą wojny.Poszczególne plemiona, Danishmends, Mangujekids, Saltuqids, Tengribirmish begs, Artuqids (Ortoqids) i Akhlat-Shahs, zaczęły rywalizować ze sobą o ustanowienie własnych niezależnych państw.Następcą Malik Shāh I w Anatolii został Kilij Arslan I, który założyłSułtanat Rumu , a w Syrii jego brat Tutush I. W Persji jego następcą został jego syn Mahmud I, którego panowanie zostało zakwestionowane przez jego pozostałych trzech braci Barkiyaruqa w Irak , Muhammad I w Bagdadzie i Ahmad Sanjar w Chorasanie.Sytuację na ziemiach Seldżuków dodatkowo skomplikował początek pierwszej krucjaty , która w latach 1098 i 1099 oddzieliła duże części Syrii i Palestyny ​​spod kontroli muzułmańskiej. Sukces pierwszej krucjaty przynajmniej częściowo można przypisać zamieszaniu politycznemu, jakie panowało wynikało ze śmierci Malika-Shaha

Armie Tutusza (wraz z jego generałem Kakuyid Ali ibn Faramurz) i Berk-Yaruq spotkały się pod Rayem 17 Safar 488 (26 lutego 1095 n.e.), ale większość sojuszników Tutusza opuściła go przed rozpoczęciem bitwy, a on został zabity przez ghulam (żołnierz-niewolnik) byłego sojusznika, Aq-Sonqur.Tutuszowi ścięto głowę, a jego głowę wystawiono w Bagdadzie.Młodszy syn Tutusha, Duqaq, odziedziczył następnie Damaszek, podczas gdy Radwan otrzymał Aleppo, dzieląc królestwo ich ojca.Fragmenty potęgi tureckiej tuż przed pierwszymi krucjatami.

Podczas pierwszej krucjaty podzielone państwa Seldżuków były na ogół bardziej zainteresowane konsolidacją własnych terytoriów i przejęciem kontroli nad sąsiadami niż współpracą przeciwko krzyżowcom.Seldżukowie z łatwością pokonali przybywającą w 1096 r. Krucjatę Ludową, ale nie byli w stanie powstrzymać postępów armii kolejnej Krucjaty Książęcej, która zajęła ważne miasta, takie jak Nicea (İznik), Ikonium (Konya), Cezarea Mazaca (Kayseri), i Antiochii (Antakya) w marszu na Jerozolimę (Al-Quds).W 1099 r. krzyżowcy ostatecznie zdobyli Ziemię Świętą i założyli pierwsze państwa krzyżowców .Seldżukowie stracili już Palestynę na rzecz Fatymidów , którzy odbili ją tuż przed zdobyciem jej przez krzyżowców.

Oblężenie Xerigordos w 1096 r., Niemcy z krucjaty ludowej pod dowództwem Reinalda przeciwko Turkom dowodzonym przez Elchanesa, generała Kilija Arslana I, seldżuckiego sułtana Rûm.Grupa najeźdźców krzyżowców zdobyła turecki fort Xerigordos, około czterech dni marszu od Nicei, próbując założyć placówkę grabieżczą.Elchanes przybył trzy dni później i oblegał krzyżowców.Obrońcy nie mieli dostępu do wody i po ośmiu dniach oblężenia poddali się 29 września. Niektórzy krzyżowcy przeszli na islam, inni, którzy odmówili, zostali zabici.

W 1098 roku, kiedy Kerbogha usłyszał, że krzyżowcy oblegli Antiochię, zebrał swoje wojska i pomaszerował, by odciążyć miasto.Po drodze próbował odzyskać Edessę po jej niedawnym podboju przez Baldwina I, aby nie pozostawić za sobą żadnych frankońskich garnizonów w drodze do Antiochii.Przez trzy tygodnie bezsensownie oblegał miasto, zanim zdecydował się kontynuować podróż do Antiochii.Jego posiłki mogły być może zakończyć krucjatę przed murami Antiochii i rzeczywiście cała krucjata została być może uratowana przez jego czas stracony w Edessie.Zanim przybył, około 7 czerwca, krzyżowcy wygrali już oblężenie i utrzymywali miasto od 3 czerwca.Nie byli w stanie uzupełnić miasta, zanim Kerbogha z kolei zaczął oblegać miasto.28 czerwca, kiedy Boemond, przywódca armii chrześcijańskiej, zdecydował się zaatakować, emirowie postanowili upokorzyć Kerboghę, porzucając go w krytycznym momencie.Kerbogha był zaskoczony organizacją i dyscypliną armii chrześcijańskiej.Ta zmotywowana, zjednoczona armia chrześcijańska była w rzeczywistości tak duża, że ​​​​strategia Kerbughi polegająca na podziale własnych sił była nieskuteczna.Szybko został pokonany przez krzyżowców.Został zmuszony do odwrotu i wrócił do Mosulu załamany.

Bitwa pod Mersivanem toczyła się między europejskimi krzyżowcami a Turkami seldżuckimi dowodzonymi przez Kilija Arslana I w północnej Anatolii podczas krucjaty w 1101 roku. Turcy zdecydowanie pokonali krzyżowców, którzy stracili około czterech piątych swojej armii w pobliżu gór Paflagonii w Mersiwan.Krzyżowcy byli zorganizowani w pięć dywizji: Burgundów, Rajmunda IV, hrabiego Tuluzy i Bizantyjczyków, Niemców, Francuzów i Longobardów.Ziemia była dobrze dostosowana do Turków - sucha i niegościnna dla ich wroga, była otwarta, z dużą ilością miejsca dla ich jednostek kawalerii.Turcy byli kłopotliwi dla Latynosów przez kilka dni, w końcu upewniając się, że udają się tam, gdzie chciałem, żeby byli Kilij Arslan i upewniając się, że znajdą tylko niewielką ilość zapasów.Bitwa toczyła się przez kilka dni.Pierwszego dnia Turcy odcięli natarcie armii krzyżowców i otoczyli je.Następnego dnia Conrad poprowadził swoich Niemców do nalotu, który zakończył się niepowodzeniem.Nie dość, że nie udało im się otworzyć linii tureckich, to jeszcze nie mogli wrócić do głównej armii krzyżowców i musieli schronić się w pobliskiej twierdzy.Oznaczało to, że zostali odcięci od dostaw, pomocy i łączności na wypadek ataku, który mógłby mieć miejsce, gdyby Niemcy byli w stanie zapewnić własną siłę militarną.Trzeci dzień był dość spokojny, z niewielkimi lub żadnymi poważnymi walkami, ale czwartego dnia krzyżowcy podjęli intensywne wysiłki, aby uwolnić się z pułapki, w której się znaleźli. Krzyżowcy zadali Turkom ciężkie straty, ale atak zakończył się niepowodzeniem do końca dnia.Do Kilija Arslana dołączył Ridwan z Aleppo i inni potężni książęta Danishmend.Longobardowie w awangardzie zostali pokonani, Pieczyngowie zdezerterowali, a Francuzi i Niemcy również zostali zmuszeni do wycofania się.Raymond został uwięziony na skale i został uratowany przez Stefana i Conrada, konstabla Henryka IV, Świętego Cesarza Rzymskiego.Bitwa trwała do następnego dnia, kiedy obóz krzyżowców został zdobyty, a rycerze uciekli, pozostawiając kobiety, dzieci i księży na śmierć lub zniewolenie.Większość Longobardów, którzy nie mieli koni, została wkrótce znaleziona i zabita lub zniewolona przez Turków.Raymond, Stephen, hrabia Blois i Stephen I, hrabia Burgundii, uciekli na północ do Sinope i wrócili statkiem do Konstantynopola.^[11]

Królestwo Kachetii-Hereti było dopływem imperium seldżuckiego od lat 80-tych XI wieku.Jednak w 1104 roku energiczny król gruziński Dawid IV (ok. 1089-1125) był w stanie wykorzystać wewnętrzne niepokoje w państwie seldżuckim i z powodzeniem prowadził kampanię przeciwko seldżuckiemu państwu wasalnemu Kakheti-Hereti, ostatecznie przekształcając je w jedno ze swoich saeristavo.Król Kachetii-Heretii, Agsartan II, został schwytany przez gruzińską szlachtę Baramisdze i Arszianiego i osadzony w więzieniu w Kutaisi.Seldżucki sułtan Berkyaruq wysłał dużą armię do Gruzji, aby odzyskać Kachetię i Hereti.Bitwa toczyła się w południowo-wschodniej części Królestwa, we wsi Ertsukhi położonej na równinach na południowy wschód od Tbilisi.Król Gruzji Dawid osobiście brał udział w bitwie, w której Seldżucy zdecydowanie pokonali Gruzinów, zmuszając ich armię do ucieczki.Turcy seldżuccy ponownie zamienili Emirat Tbilisi w jednego ze swoich wasali.

Śmierć Mas'uda III z Ghazni w 1115 roku zapoczątkowała gorącą rywalizację o tron.Shirzad objął tron ​​w tym roku, ale w następnym roku został zamordowany przez swojego młodszego brata Arslana.Arslan musiał stawić czoła buntowi swojego drugiego brata, Bahrama, który otrzymał wsparcie od seldżuckiego sułtana Ahmada Sanjara.Ahmad Sanjar najeżdżający z Chorasanu zabrał swoją armię do Afganistanu i zadał miażdżącą klęskę Arslanowi niedaleko Ghazni pod Shahrabad.Arslanowi udało się uciec, a Bahram wstąpił na tron ​​jako wasal Seldżuków.

Królestwo Gruzji było dopływem Wielkiego Imperium Seldżuków od lat 80. XI wieku.Jednak w latach 90. XI wieku energiczny gruziński król Dawid IV był w stanie wykorzystać wewnętrzne niepokoje w państwie Seldżuków i sukces zachodnioeuropejskiej pierwszej krucjaty przeciwko muzułmańskiej kontroli nad Ziemią Świętą i ustanowił stosunkowo silną monarchię, reorganizując swoją armię i rekrutacja Kipchaka, Alana, a nawet frankońskich najemników, aby poprowadzili ich do odzyskania utraconych ziem i wypędzenia tureckich najeźdźców.Bitwy Dawida nie były, jak bitwy krzyżowców, częścią wojny religijnej przeciwko islamowi, ale były raczej polityczno-wojskowym wysiłkiem mającym na celu wyzwolenie Kaukazu spod koczowniczych Seldżuków.Gruzji, która była w stanie wojny przez większą część dwudziestu lat, trzeba było pozwolić, by znów stała się produktywna.Aby wzmocnić swoją armię, król Dawid rozpoczął w latach 1118–1120 poważną reformę wojskową i przesiedlił kilka tysięcy Kipczaków z północnych stepów do przygranicznych okręgów Gruzji.W zamian Kipczacy zapewnili jednego żołnierza na rodzinę, pozwalając królowi Dawidowi na utworzenie stałej armii oprócz jego wojsk królewskich (znanych jako Monaspa).Nowa armia zapewniła królowi bardzo potrzebną siłę do walki zarówno z zagrożeniami zewnętrznymi, jak i wewnętrznym niezadowoleniem potężnych panów.Począwszy od 1120 roku, król Dawid rozpoczął agresywną politykę ekspansji, penetrując aż do dorzecza rzeki Araxes i wybrzeża Morza Kaspijskiego oraz terroryzując muzułmańskich kupców na całym Kaukazie Południowym.Do czerwca 1121 r. Tbilisi było właściwie oblężone przez Gruzję, a jego muzułmańska elita została zmuszona do zapłacenia daniny Dawidowi IV.Odrodzenie militarnej energii Gruzinów, a także jego żądania daniny od niezależnego miasta Tbilisi, spowodowały skoordynowaną reakcję muzułmanów.W 1121 r. Seldżucki sułtan Mahmud II (ok. 1118–1131) wypowiedział Gruzji świętą wojnę.Bitwa pod Didgori była zwieńczeniem wszystkich wojen gruzińsko-seldżuckich i doprowadziła do odzyskania Tbilisi przez Gruzinów w 1122 r. Wkrótce potem Dawid przeniósł stolicę z Kutaisi do Tbilisi.Zwycięstwo pod Didgori zainaugurowało średniowieczny gruziński złoty wiek.

Chitanie byli ludźmi z dynastii Liao, którzy przenieśli się na zachód z północnych Chin, kiedy dynastia Jin najechała i zniszczyła dynastię Liao w 1125 r. Resztkami Liao dowodził Yelü Dashi, który zajął stolicę wschodnich Karakhanidów, Balasagun.W 1137 roku pokonali zachodnich Karakhanidów, wasala Seldżuków, pod Khujand, a władca Karakhanidów Mahmud II zaapelował do swojego seldżuckiego zwierzchnika Ahmeda Sanjara o ochronę.W 1141 Sanjar ze swoją armią przybył do Samarkandy.Kara-Chitanie, zaproszeni przez Khwarazmianów (wówczas wasala Seldżuków) do podboju ziem seldżuckich, a także odpowiedź na apel o interwencję uwikłanych w konflikt z Karakhanidami i Seldżukami Karluków , również przybył.W bitwie pod Qatwan Seldżukowie zostali zdecydowanie pokonani, co oznaczało początek końca Wielkiego Imperium Seldżuków.

W tym czasie konflikt z państwami krzyżowców był również sporadyczny, a po pierwszej krucjacie coraz bardziej niezależni atabegowie często sprzymierzali się z państwami krzyżowców przeciwko innym atabegom, rywalizując ze sobą o terytorium.W Mosulu Zengi zastąpił Kerboghę jako atabeg i z powodzeniem rozpoczął proces konsolidacji atabegów Syrii.W 1144 Zengi zdobył Edessę, ponieważ hrabstwo Edessy sprzymierzyło się przeciwko niemu z Artuqidami.Wydarzenie to zapoczątkowało rozpoczęcie drugiej krucjaty .Nur ad-Din, jeden z synów Zengi, który zastąpił go jako atabeg z Aleppo, stworzył sojusz w regionie, aby przeciwstawić się drugiej krucjacie, która wylądowała w 1147 roku.

W tym czasie konflikt z państwami krzyżowców był również sporadyczny, a po pierwszej krucjacie coraz bardziej niezależni atabegowie często sprzymierzali się z państwami krzyżowców przeciwko innym atabegom, rywalizując ze sobą o terytorium.W Mosulu Zengi zastąpił Kerboghę jako atabeg i z powodzeniem rozpoczął proces konsolidacji atabegów Syrii.W 1144 Zengi zdobył Edessę, ponieważ hrabstwo Edessy sprzymierzyło się przeciwko niemu z Artuqidami.Wydarzenie to zapoczątkowało rozpoczęcie drugiej krucjaty .Nur ad-Din, jeden z synów Zengi, który zastąpił go jako atabeg z Aleppo, stworzył sojusz w regionie, aby przeciwstawić się drugiej krucjacie, która wylądowała w 1147 roku.

W 1153 r. Ghuzz (Turcy Oghuz) zbuntowali się i zdobyli Sanjar.Udało mu się uciec po trzech latach, ale zmarł rok później.Atabegowie, tacy jak Zengidzi i Artukidzi, tylko nominalnie podlegali sułtanowi seldżuckiemu i generalnie niezależnie kontrolowali Syrię.Kiedy Ahmad Sanjar zmarł w 1157 r., Imperium jeszcze bardziej się rozbiło i uczyniło atabegów faktycznie niezależnymi.Na innych frontach Królestwo Gruzji zaczęło stawać się regionalną potęgą i poszerzało swoje granice kosztem Wielkiego Seldżuka.To samo było prawdą podczas odrodzenia ormiańskiego Królestwa Cylicji pod panowaniem Leona II Armenii w Anatolii.Kalif Abbasydów An-Nasir również zaczął umacniać autorytet kalifa i sprzymierzył się z Khwarezmshah Takashem.

Przez krótki okres Togrul III był sułtanem całego Seldżuku z wyjątkiem Anatolii.Jednak w 1194 roku Togrul został pokonany przez Takasha, szacha imperium Khwarezmid, a imperium seldżuckie ostatecznie upadło.Z dawnego imperium seldżuckiego pozostał tylkosułtanat Rûm w Anatolii

Seldżukowie kształcili się w służbie dworów muzułmańskich jako niewolnicy lub najemnicy.Dynastia przyniosła odrodzenie, energię i zjednoczenie cywilizacji islamskiej dotychczas zdominowanej przez Arabów i Persów .Seldżukowie zakładali uniwersytety, byli także mecenasami sztuki i literatury.Ich panowanie charakteryzuje perskich astronomów, takich jak Omar Khayyám i perski filozof al-Ghazali.Pod rządami Seldżuków nowy perski stał się językiem zapisów historycznych, podczas gdy centrum kultury języka arabskiego przeniosło się z Bagdadu do Kairu.Wraz z upadkiem dynastii w połowie XIII wieku, Mongołowie najechali Anatolię w latach sześćdziesiątych XII wieku i podzielili ją na małe emiraty zwane beylikami anatolijskimi.W końcu jeden z nich, Osman , dojdzie do władzy i podbije resztę.