Czwarta krucjata

W latach 1176–1187 sułtan Ajjubidów Saladyn podbił większość państw krzyżowców w Lewancie.Jerozolima została utracona na rzecz Ajjubidów po oblężeniu Jerozolimy w 1187 r. Trzecia krucjata (1189–1192) została rozpoczęta w odpowiedzi na upadek Jerozolimy, a jej celem było odzyskanie miasta.Udało mu się odzyskać rozległe terytorium, skutecznie przywracając Królestwo Jerozolimskie.Chociaż sama Jerozolima nie została odzyskana, odzyskano ważne nadmorskie miasta Akkę i Jaffę.2 września 1192 r. podpisano traktat w Jaffie z Saladynem, kończący krucjatę.Rozejm miał obowiązywać przez trzy lata i osiem miesięcy.Saladyn zmarł 4 marca 1193 r., przed wygaśnięciem rozejmu, a jego imperium zostało zakwestionowane i podzielone między trzech jego synów i dwóch braci.Nowy władca Królestwa Jerozolimy, Henryk II Szampanski, podpisał przedłużenie rozejmu zegipskim sułtanem al-Azizem Osmanem.W 1197 roku Henryk zmarł, a jego następcą został Aimery z Cypru, który 1 lipca 1198 roku podpisał rozejm z al-Adilem na pięć lat i osiem miesięcy.

Papież Innocenty III został następcą papieskim w styczniu 1198 r., a głoszenie nowej krucjaty stało się głównym celem jego pontyfikatu, co wyjaśnił w bulli Post miserabile.Jego wezwanie zostało w dużej mierze zignorowane przez europejskich monarchów: Niemcy walczyli z władzą papieską, a Anglia i Francja nadal prowadziły ze sobą wojnę;

W 1200 roku Bonifacy i inni przywódcy wysłali posłów do Wenecji , Genui i innych miast-państw, aby negocjować kontrakt na transport doEgiptu , co było deklarowanym celem ich krucjaty.Wcześniejsze krucjaty skupione na Palestynie wiązały się z powolnym przemieszczaniem się dużych i zdezorganizowanych zastępów lądowych przez ogólnie wrogą Anatolię.Egipt był obecnie dominującą potęgą muzułmańską we wschodniej części Morza Śródziemnego, ale także głównym partnerem handlowym Wenecji.Atak na Egipt byłby niewątpliwie przedsięwzięciem morskim wymagającym stworzenia floty.Genua nie była zainteresowana, ale w marcu 1201 r. rozpoczęto negocjacje z Wenecją, która zgodziła się przetransportować 33 500 krzyżowców, co jest bardzo ambitną liczbą.Porozumienie to wymagało od Wenecjan pełnego roku przygotowań do budowy licznych statków i wyszkolenia marynarzy, którzy mieliby je obsadzić, przy jednoczesnym ograniczaniu działalności handlowej miasta;

Do maja 1202 r. większość armii krzyżowców została zebrana w Wenecji , chociaż w znacznie mniejszej liczbie niż oczekiwano: około 12 000 (4–5 000 rycerzy i 8 000 piechurów) zamiast 33 500.Wenecjanie wykonali swoją część umowy: czekało na nich 50 galer wojennych i 450 transportowców – wystarczyło na trzykrotność zgromadzonej armii.Wenecjanie pod wodzą starego i ślepego doża Dandolo nie pozwolili krzyżowcom odejść bez zapłacenia pełnej uzgodnionej kwoty, pierwotnie 85 000 srebrnych marek.Krzyżowcy mogli początkowo zapłacić tylko 35 000 srebrnych marek.Dandolo i Wenecjanie zastanawiali się, co zrobić z krucjatą.Dandolo zaproponował, aby krzyżowcy spłacili swoje długi, zastraszając wiele lokalnych portów i miast nad Adriatykiem, czego kulminacją był atak na port Zara w Dalmacji.

Oblężenie Zary lub oblężenie Zadaru było pierwszą dużą akcją czwartej krucjaty i pierwszym atakiem katolickich krzyżowców na katolickie miasto.Krzyżowcy mieli umowę z Wenecją na transport przez morze, ale cena znacznie przekraczała to, co byli w stanie zapłacić.Wenecja postawiła warunek, że krzyżowcy pomogą im w zdobyciu Zadaru (lub Zary), stałego pola bitwy między Wenecją z jednej strony a Chorwacją i Węgrami z drugiej, których król Emeryk zobowiązał się do przyłączenia się do krucjaty.Chociaż część krzyżowców odmówiła wzięcia udziału w oblężeniu, atak na Zadar rozpoczął się w listopadzie 1202 r., mimo listów papieża Innocentego III zakazujących takiej akcji i grożących ekskomuniką.Zadar upadł 24 listopada, a Wenecjanie i krzyżowcy splądrowali miasto.Po zimowaniu w Zadarze IV krucjata kontynuowała kampanię, która doprowadziła do oblężenia Konstantynopola.

Aleksy IV zaoferował spłatę całego długu wobec Wenecjan , przekazanie krzyżowcom 200 000 srebrnych marek, 10 000 bizantyjskich żołnierzy zawodowych na wyprawę krzyżową, utrzymanie 500 rycerzy w Ziemi Świętej, służbę floty bizantyjskiej w transporcie Armii Krzyżowców doEgiptu i oddanie Cerkwi prawosławnej pod zwierzchnictwo papieża, gdyby popłynęli do Bizancjum i obalili panującego cesarza Aleksego III Angelosa, brata Izaaka II.Oferta ta, kusząca dla przedsięwzięcia pozbawionego środków, dotarła do przywódców krucjaty 1 stycznia 1203 r., gdy zimowali w Zary.Hrabia Bonifacy zgodził się i Aleksy IV wrócił z markizem, aby dołączyć do floty na Korfu po jej wypłynięciu z Zary.Większość pozostałych przywódców krucjaty, zachęcona łapówkami od Dandolo, ostatecznie również zaakceptowała ten plan.Jednak nie brakowało dysydentów.Pod wodzą Renauda z Montmirail ci, którzy odmówili wzięcia udziału w planie ataku na Konstantynopol, popłynęli do Syrii.Pozostała flota złożona z 60 galer wojennych, 100 transportowców koni i 50 dużych transportowców (cała flota była obsadzona przez 10 000 weneckich wioślarzy i marines) wypłynęła pod koniec kwietnia 1203 roku. Ponadto na pokład floty przywieziono 300 machin oblężniczych.Usłyszawszy o ich decyzji, papież zabezpieczył się i wydał rozkaz zapobiegający dalszym atakom na chrześcijan, chyba że aktywnie utrudniają sprawę krzyżowców, ale nie potępił tego planu wprost.

Oblężenie Konstantynopola w 1203 r. było oblężeniem stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego przez krzyżowców w celu wsparcia obalonego cesarza Izaaka II Angelosa i jego syna Aleksego IV Angelosa.Oznaczało to główny wynik czwartej krucjaty.Aby zdobyć miasto siłą, krzyżowcy musieli najpierw przekroczyć Bosfor.Około 200 statków, transportowców konnych i galer miało podjąć się przeprawienia armii krzyżowców przez wąską cieśninę, gdzie Aleksy III ustawił armię bizantyjską w szyku bojowym wzdłuż wybrzeża, na północ od przedmieść Galata.Rycerze krzyżowców szarżowali prosto z transportów konnych, a armia bizantyjska uciekła na południe.Krzyżowcy poszli na południe i zaatakowali Wieżę Galata, która trzymała jeden koniec łańcucha blokującego dostęp do Złotego Rogu.W Wieży Galata znajdował się garnizon żołnierzy najemników pochodzenia angielskiego, duńskiego i włoskiego.Gdy krzyżowcy oblegali Wieżę, obrońcy rutynowo próbowali wypadu z pewnymi ograniczonymi sukcesami, ale często ponosili krwawe straty.Pewnego razu obrońcy wypadli, ale nie byli w stanie wycofać się z powrotem do bezpiecznej wieży na czas, siły krzyżowców zaciekle kontratakowały, a większość obrońców została ścięta lub utonęła w Bosforze podczas prób ucieczki.Złoty Róg był teraz otwarty dla krzyżowców i wkroczyła flota wenecka.

Splądrowanie Konstantynopola miało miejsce w kwietniu 1204 roku i oznaczało kulminację czwartej krucjaty.Armie krzyżowców zdobyły, splądrowały i zniszczyły część Konstantynopola, ówczesnej stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego.Po zdobyciu miasta powstało Cesarstwo Łacińskie (znane Bizantyjczykom jako Frankokratia lub okupacja łacińska), a Baldwin z Flandrii został koronowany na cesarza Baldwina I z Konstantynopola w Hagia Sophia.Po splądrowaniu miasta większość terytoriów Cesarstwa Bizantyjskiego została podzielona między krzyżowców.Bizantyjscy arystokraci założyli również szereg małych, niezależnych odłamów, z których jednym było Cesarstwo Nicejskie, które ostatecznie odzyskało Konstantynopol w 1261 roku i ogłosiło przywrócenie Cesarstwa.Złupienie Konstantynopola jest ważnym punktem zwrotnym w historii średniowiecza.Decyzja krzyżowców o zaatakowaniu największego chrześcijańskiego miasta na świecie była bezprecedensowa i od razu kontrowersyjna.Doniesienia o grabieżach i brutalności krzyżowców zgorszyły i przeraziły świat prawosławny;stosunki między Kościołem katolickim a prawosławnym zostały katastrofalnie zranione przez wiele stuleci później i nie zostaną zasadniczo naprawione aż do czasów współczesnych.

Według Partitio terrarum imperii Romaniae imperium zostało podzielone między Wenecję i przywódców krucjaty i powstało Cesarstwo Łacińskie w Konstantynopolu.Baldwin z Flandrii został cesarzem.Bonifacy założył Królestwo Tesaloniki, państwo wasalne nowego Cesarstwa Łacińskiego .Wenecjanie założyli także Księstwo Archipelagu na Morzu Egejskim.W międzyczasie bizantyjscy uchodźcy założyli własne państwa zadowe, z których najbardziej znanymi były Cesarstwo Nicejskie pod rządami Teodora Laskarisa (krewnego Aleksego III), Cesarstwo Trebizondy i Despotat Epiru.

Cesarstwo Łacińskie wkrótce stanęło w obliczu wielu wrogów.Oprócz poszczególnych bizantyjskich państw zadowych w Epirze i Nicei, a także chrześcijańskiego imperium bułgarskiego , istniał także sułtanat seldżucki .Państwa greckie walczyły o dominację zarówno przeciwko Latynom, jak i między sobą.Po podboju Konstantynopola nastąpiła fragmentacja Cesarstwa Bizantyjskiego na trzy państwa skupione w Nicei, Trebizondzie i Epirze.Następnie krzyżowcy założyli kilka nowych państw krzyżowców, znanych jako Frankokratia, na dawnym terytorium bizantyjskim, w dużej mierze uzależnionym od Cesarstwa Łacińskiego Konstantynopola.Obecność łacińskich państw krzyżowców niemal natychmiast doprowadziła do wojny z następcami Bizancjum i Cesarstwem Bułgarskim.Cesarstwo Nicejskie ostatecznie odzyskało Konstantynopol i przywróciło Cesarstwo Bizantyjskie w 1261 roku.Uważa się, że czwarta krucjata umocniła schizmę wschodnio-zachodnią .Krucjata zadała nieodwracalny cios Cesarstwu Bizantyjskiemu, przyczyniając się do jego upadku i upadku.