ປະຫວັດສາດຂອງມຽນມາ ທາມລາຍ

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ໝາຍເຫດ

ອ້າງອີງ


ປະຫວັດສາດຂອງມຽນມາ
History of Myanmar ©HistoryMaps

1500 BCE - 2024

ປະຫວັດສາດຂອງມຽນມາ



ປະຫວັດສາດຂອງມຽນມາ, ຊຶ່ງເອີ້ນກັນວ່າພະມ້າ, ກວມເອົາໄລຍະເວລາຕັ້ງແຕ່ການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງມະນຸດຄັ້ງທໍາອິດທີ່ຮູ້ຈັກກັນໃນ 13,000 ປີກ່ອນຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ.ຜູ້​ອາ​ໄສ​ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ຖືກ​ບັນ​ທຶກ​ໄວ້​ໃນ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ແມ່ນ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຕິ​ເບ​ດ-ພະ​ລັງ​ງານ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ລັດ​ເມືອງ Pyu ຢູ່​ທາງ​ໃຕ້​ໄປ​ຮອດ​ປະ​ເທດ Pyay ແລະ​ໄດ້​ຮັບ​ເອົາ​ພຸດ​ທະ ​ສາ​ສະ​ໜາ ​ພຸດ.ອີກ​ກຸ່ມ​ໜຶ່ງ​ແມ່ນ​ຊາວ​ບາ​ມາ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ມາ​ຢູ່​ຮ່ອມ​ພູ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ໃນ​ຕົ້ນ​ສະຕະວັດ​ທີ 9.ເຂົາເຈົ້າໄດ້ສືບຕໍ່ສ້າງຕັ້ງອານາຈັກ Pagan (1044–1297), ເປັນເອກະພາບຄັ້ງທໍາອິດຂອງຮ່ອມພູ Irawaddy ແລະ periphery ຂອງຕົນ.ພາສາ​ມຽນມາ​ແລະ​ວັດທະນະ​ທໍາ​ມຽນມາ​ຊ້າ​ເຂົ້າ​ມາ​ແທນ​ບັນ​ດາ​ມາດຖານ​ຂອງ Pyu ​ໃນ​ໄລຍະ​ນີ້.ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປີ 1287, ອານາຈັກ​ນ້ອຍ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ເຊິ່ງ​ໃນ​ນັ້ນ​ອານາຈັກ​ອາວາ, ອານາຈັກ​ຮັນ​ທະ​ວະ​ດີ, ອານາຈັກ​ກຸຍ​ອູ​ແລະ​ລັດ​ຊານ​ເປັນ​ອຳນາດ​ຕົ້ນຕໍ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ມາ​ປົກ​ຄອງ​ພູມ​ສັນຖານ, ​ເຕັມ​ໄປ​ດ້ວຍ​ພັນທະ​ມິດ​ທີ່​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ. ແລະສົງຄາມຄົງທີ່.ໃນເຄິ່ງທີ່ສອງຂອງສະຕະວັດທີ 16, ລາຊະວົງຕຸ່ງກູ (1510–1752) ໄດ້ໂຮມປະເທດຄືນໃໝ່, ແລະໄດ້ສ້າງຕັ້ງຈັກກະພັດທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ເປັນເວລາສັ້ນໆ.ຕໍ່ມາບັນດາກະສັດ Taunoo ໄດ້ຈັດຕັ້ງການປະຕິຮູບດ້ານບໍລິຫານ ແລະ ເສດຖະກິດທີ່ສຳຄັນຫຼາຍອັນ ເຊິ່ງກໍ່ໃຫ້ເກີດອານາຈັກທີ່ນ້ອຍກວ່າ, ສະຫງົບສຸກ ແລະ ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງໃນສະຕະວັດທີ 17 ແລະຕົ້ນສະຕະວັດທີ 18.ໃນເຄິ່ງທີ່ສອງຂອງສະຕະວັດທີ 18, ລາຊະວົງ Konbaung (1752-1885) ໄດ້ຟື້ນຟູອານາຈັກ, ແລະສືບຕໍ່ການປະຕິຮູບຂອງ Taunoo ທີ່ເພີ່ມທະວີການປົກຄອງກາງໃນເຂດ peripheral ແລະຜະລິດເປັນລັດທີ່ຮູ້ຫນັງສືຫຼາຍທີ່ສຸດໃນອາຊີ.ລາຊະວົງຍັງໄດ້ເຮັດສົງຄາມກັບປະເທດເພື່ອນບ້ານທັງໝົດ.ສົງຄາມອັງກິດ - ມຽນມາ (1824-85) ໃນທີ່ສຸດກໍ່ນໍາໄປສູ່ການປົກຄອງ ຂອງອັງກິດ .ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ອັງກິດ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ທາງ​ດ້ານ​ສັງຄົມ, ​ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ ​ແລະ ການ​ບໍລິຫານ​ທີ່​ຍືນ​ຍົງ​ຫຼາຍ​ຢ່າງ​ທີ່​ໄດ້​ຫັນປ່ຽນ​ສັງຄົມ​ທີ່​ເຄີຍ​ເຮັດ​ກະສິກຳ​ຢ່າງ​ສິ້ນ​ເຊີງ.ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ອັງກິດ​ໄດ້​ຍົກ​ໃຫ້​ເຫັນ​ຄວາມ​ແຕກ​ຕ່າງ​ຂອງ​ກຸ່ມ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຂອງ​ປະ​ເທດ.ນັບ​ຕັ້ງ​ແຕ່​ໄດ້​ຮັບ​ເອກະລາດ​ໃນ​ປີ 1948, ປະ​ເທດ​ນີ້​ໄດ້​ຕົກ​ຢູ່​ໃນ​ສົງຄາມ​ກາງ​ເມືອງ​ທີ່​ແກ່ຍາວ​ທີ່​ສຸດ​ອັນ​ໜຶ່ງ​ທີ່​ກ່ຽວ​ຂ້ອງ​ກັບ​ກຸ່ມ​ກະບົດ​ທີ່​ຕາງໜ້າ​ໃຫ້​ກຸ່ມ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໜ້ອຍ​ທາງ​ການ​ເມືອງ ​ແລະ ລັດຖະບານ​ກາງ​ສືບ​ຕໍ່​ມາ.ປະເທດນີ້ຢູ່ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງທະຫານພາຍໃຕ້ການວາງແຜນຕ່າງໆຈາກ 1962 ຫາ 2010 ແລະອີກເທື່ອຫນຶ່ງຈາກ 2021-ປະຈຸບັນ, ແລະໃນຂະບວນການທີ່ເບິ່ງຄືວ່າເປັນວົງຈອນໄດ້ກາຍເປັນຫນຶ່ງໃນບັນດາປະເທດທີ່ພັດທະນາຫນ້ອຍທີ່ສຸດໃນໂລກ.
1500 BCE Jan 1 - 200 BCE

ກ່ອນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ຍຸກກ່ອນປະຫວັດສາດຂອງມຽນມາ (ມຽນມາ) ໄດ້ກວມເອົາຫຼາຍຮ້ອຍພັນປີຫາປະມານ 200 BC.ຫຼັກຖານທາງໂບຮານຄະດີສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ Homo erectus ໄດ້ອາໄສຢູ່ໃນພາກພື້ນທີ່ປະຈຸບັນເອີ້ນວ່າມຽນມາໃນຕົ້ນປີ 750,000 ປີກ່ອນ, ແລະ Homo sapiens ປະມານ 11,000 BCE, ໃນວັດທະນະທໍາຍຸກຫີນທີ່ເອີ້ນວ່າ Anyathian.ຊື່ຕາມສະຖານທີ່ເຂດແຫ້ງແລ້ງພາກກາງທີ່ພົບເຫັນການຕັ້ງຖິ່ນຖານໃນຕົ້ນໆສ່ວນໃຫຍ່, ໄລຍະເວລາ Anyathian ແມ່ນເວລາທີ່ພືດແລະສັດໄດ້ຮັບການປູກຝັງໃນເຮືອນແລະເຄື່ອງມືເຮັດດ້ວຍຫີນເປັນຄັ້ງທໍາອິດໃນມຽນມາ.​ເຖິງ​ແມ່ນ​ວ່າ​ສະຖານ​ທີ່​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃນ​ເຂດ​ທີ່​ອຸດົມສົມບູນ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ຫຼັກ​ຖານ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ວ່າ​ຄົນ​ໃນ​ຕົ້ນ​ປີ​ນີ້​ຍັງ​ບໍ່​ທັນ​ຄຸ້ນ​ເຄີຍ​ກັບ​ວິທີ​ການ​ກະ​ເສດ​ເທື່ອ.[1]ຍຸກ Bronze Age ມາຮອດ ຄ.ປີ 1500 ກ່ອນ​ສ.ຍຸກເຫຼັກໄດ້ມາຮອດປະມານ 500 BCE ເມື່ອການຕັ້ງຖິ່ນຖານທີ່ເຮັດດ້ວຍທາດເຫຼັກໄດ້ເກີດຂື້ນໃນເຂດພາກໃຕ້ຂອງ Mandalay ໃນປະຈຸບັນ.[2] ຫຼັກຖານຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນການຕັ້ງຖິ່ນຖານການປູກເຂົ້າຂອງບ້ານໃຫຍ່ແລະເມືອງຂະຫນາດນ້ອຍທີ່ມີການຊື້ຂາຍກັບເຂດອ້ອມຂ້າງແລະໄປເຖິງປະເທດຈີນ ລະຫວ່າງ 500 BCE ແລະ 200 CE.[3] ໂລງສົບທີ່ຕົກແຕ່ງດ້ວຍທອງສຳຣິດ ແລະບ່ອນຝັງສົບທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາທີ່ຍັງເຫຼືອຂອງງານລ້ຽງ ແລະ ການດື່ມນັ້ນເຮັດໃຫ້ວິຖີຊີວິດຂອງສັງຄົມທີ່ຮັ່ງມີຂອງເຂົາເຈົ້າ.[2]ຫຼັກຖານຂອງການຄ້າຊີ້ໃຫ້ເຫັນການເຄື່ອນຍ້າຍຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຕະຫຼອດໄລຍະເວລາກ່ອນປະຫວັດສາດເຖິງແມ່ນວ່າຫຼັກຖານເບື້ອງຕົ້ນທີ່ສຸດຂອງການເຄື່ອນຍ້າຍມະຫາຊົນພຽງແຕ່ຊີ້ໃຫ້ເຫັນເຖິງຄ.200 ກ່ອນ ຄ.ສ. ເມື່ອຊາວປີວ ຊຶ່ງເປັນຊາວພະມ້າ ໃນຍຸກສະໄໝທຳອິດ ຊຶ່ງມີການບັນທຶກການຢູ່ແລ້ວ, [4] ໄດ້ເລີ່ມເຄື່ອນຍ້າຍເຂົ້າໄປໃນ ຮ່ອມພູ Irrawaddy ເທິງຈາກ ຢູນນານ ໃນປະຈຸບັນ.[5] Pyu ໄດ້ສືບຕໍ່ຊອກຫາການຕັ້ງຖິ່ນຖານໃນທົ່ວເຂດທົ່ງພຽງໂດຍຈຸດໃຈກາງຂອງຈຸດປະສາບກັນຂອງແມ່ນ້ໍາ Irawaddy ແລະ Chindwin ທີ່ໄດ້ອາໄສຢູ່ນັບຕັ້ງແຕ່ Paleolithic.[6] Pyu ໄດ້ປະຕິບັດຕາມໂດຍກຸ່ມຕ່າງໆເຊັ່ນ: ມອນ, Arakanese ແລະ Mranma (Burmans) ໃນສະຕະວັດທໍາອິດ CE.ໂດຍຍຸກ Pagan, inscriptions ສະແດງໃຫ້ເຫັນ Thets, Kadus, Sgaws, Kanyans, Palaungs, Was ແລະ Shans ຍັງອາໃສຢູ່ໃນຮ່ອມພູ Irrawaddy ແລະເຂດ peripheral ຂອງຕົນ.[7]
ນະຄອນຂອງ Pyu
ຍຸກ Bronze ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
100 BCE Jan 1 - 1050

ນະຄອນຂອງ Pyu

Myanmar (Burma)
ນະຄອນຂອງ Pyu ແມ່ນກຸ່ມຂອງນະຄອນທີ່ມີຕັ້ງແຕ່ປະມານສະຕະວັດທີ 2 BCE ຈົນເຖິງກາງສະຕະວັດທີ 11 ໃນມຽນມາຕອນເທິງ (ມຽນມາ).ນະຄອນ-ລັດໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງການຍົກຍ້າຍຖິ່ນຖານໄປທາງໃຕ້ໂດຍຊາວທິເບໂຕ-ມຽນມາທີ່ເວົ້າພາສາພະຍິວ, ເຊິ່ງແມ່ນຊາວພະມ້າໃນສະໄໝທຳອິດຂອງມຽນມາ ຊຶ່ງມີການບັນທຶກການສືບທອດກັນມາ.[8] ໄລຍະເວລາພັນປີ, ມັກຈະເອີ້ນວ່າສະຫັດສະຫວັດ Pyu, ເຊື່ອມຕໍ່ຍຸກທອງແດງກັບຈຸດເລີ່ມຕົ້ນຂອງລັດຄລາສສິກໃນເວລາທີ່ອານາຈັກ Pagan ເກີດຂື້ນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 9.​ຊາວ​ພີ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ສູ່​ຮ່ອມ​ພູ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ຈາກ​ແຂວງ​ຢຸນນານ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ, ຄ.ສະຕະວັດທີ 2 ກ່ອນສ.ບ້ານ​ເດີມ​ຂອງ​ຊາວ Pyu ໄດ້​ຮັບ​ການ​ກໍ່​ສ້າງ​ຄືນ​ໃຫມ່​ເປັນ​ທະ​ເລ Qinghai ໃນ​ປະ​ຈຸ​ບັນ Qinghai ແລະ Gansu​.[9​] Pyu ແມ່ນ​ອາ​ໃສ​ທໍາ​ອິດ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​ທີ່​ບັນ​ທຶກ​ການ​ແມ່ນ extant​.[10​] ໃນ​ໄລ​ຍະ​ນີ້​, ມຽນ​ມາ​ແມ່ນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ເສັ້ນ​ທາງ​ການ​ຄ້າ​ທາງ​ບົກ​ຈາກ​ຈີນ ​ກັບ​ອິນ​ເດຍ ​.ການ​ຄ້າ​ກັບ​ອິນ​ເດຍ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ ​ພຸດທະ​ສາສະໜາ ​ມາ​ຈາກ​ອິນ​ເດຍ​ໃຕ້, ​ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ​ແນວ​ຄິດ​ວັດທະນະທຳ, ສະຖາປັດຕະຍະກຳ ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ອື່ນໆ, ​ເຊິ່ງຈະ​ມີ​ອິດ​ທິພົນ​ຕໍ່​ອົງການ​ການ​ເມືອງ ​ແລະ ວັດທະນະທຳ​ຂອງ​ມຽນມາ.ມາຮອດສະຕະວັດທີ 4, ຫຼາຍຄົນໃນຮ່ອມພູ Irawaddy ໄດ້ປ່ຽນມາເປັນພຸດທະສາສະນິກະຊົນ.[11] ອັກສອນ Pyu, ອີງໃສ່ script Brahmi, ອາດຈະເປັນແຫຼ່ງຂອງ script Burmese ທີ່ໃຊ້ໃນການຂຽນພາສາມຽນມາ.[12] ໃນຫຼາຍເມືອງ-ລັດ, ທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ ແລະສໍາຄັນທີ່ສຸດແມ່ນອານາຈັກສີໂຄດຕະບອງທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຂອງເມືອງ Pyay ທີ່ທັນສະໄຫມ, ຍັງຄິດວ່າເຄີຍເປັນນະຄອນຫຼວງ.[13] ໃນເດືອນມີນາ 638, Pyu ຂອງ Sri Ksetra ໄດ້ເປີດຕົວປະຕິທິນໃຫມ່ທີ່ຕໍ່ມາກາຍເປັນປະຕິທິນພະມ້າ.[10]ນະຄອນ Pyu ທີ່ສໍາຄັນທັງຫມົດແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໃນ 3 ເຂດຊົນລະປະທານຕົ້ນຕໍຂອງພາກເທິງຂອງມຽນມາ: ຮ່ອມພູແມ່ນ້ໍາ, ທົ່ງພຽງ Kyaukse ແລະ Minbu, ອ້ອມຮອບຈຸດປະສາງຂອງແມ່ນ້ໍາ Irawaddy ແລະ Chindwin.5 ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ກຳ​ແພງ​ໃຫຍ່​ຄື: ເມືອງ​ບໍ່​ທັນ​ໂນ, ເມືອງ​ໝິງ​ມົວ, ບິ​ນ​ນາ​ກາ, ຮາ​ລິນ, ແລະ ສີ​ເກດ - ແລະ​ເມືອງ​ນ້ອຍ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂຸດ​ຄົ້ນ​ຢູ່​ທົ່ວ​ອ່າງ​ແມ່​ນ້ຳ​ອິ​ຣາ​ວາ​ດີ.Hanlin, ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນສະຕະວັດທີ 1 CE, ເປັນເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດແລະສໍາຄັນທີ່ສຸດຈົນກ່ວາປະມານສະຕະວັດທີ 7 ຫຼືສະຕະວັດທີ 8 ເມື່ອມັນຖືກແທນທີ່ໂດຍ Sri Ksetra (ໃກ້ກັບ Pyay ທີ່ທັນສະໄຫມ) ໃນເຂດພາກໃຕ້ຂອງ Pyu Realm.ສອງເທົ່າຂອງ Halin, Sri Ksetra ໃນທີ່ສຸດກໍເປັນສູນກາງ Pyu ທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດແລະມີອິດທິພົນທີ່ສຸດ.[10]ບັນທຶກຂອງຈີນໃນສະຕະວັດທີ 8 ໄດ້ລະບຸເຖິງ 18 ລັດຂອງ Pyu ໃນທົ່ວຮ່ອມພູ Irrawaddy, ແລະໄດ້ພັນລະນາເຖິງຊາວ Pyu ວ່າເປັນປະຊາຊົນທີ່ມີມະນຸດສະທໍາແລະສະຫງົບສຸກທີ່ສົງຄາມເກືອບຈະບໍ່ຮູ້ແລະໃຜນຸ່ງຜ້າຝ້າຍໄຫມແທນຜ້າໄຫມເພື່ອບໍ່ໃຫ້ພວກມັນຂ້າແມ່ໄຫມ.ບັນທຶກຂອງຈີນຍັງລາຍງານວ່າ Pyu ຮູ້ວິທີການຄິດໄລ່ທາງດາລາສາດ, ແລະເດັກນ້ອຍຜູ້ຊາຍ Pyu ຫຼາຍຄົນໄດ້ເຂົ້າສູ່ຊີວິດຂອງພຣະສົງແຕ່ເຈັດປີເຖິງ 20 ປີ [. 10]ມັນເປັນອາລະຍະທໍາອັນຍາວນານທີ່ມີອາຍຸເກືອບຫນຶ່ງພັນປີໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 9 ຈົນກ່ວາກຸ່ມໃຫມ່ຂອງ "ນັກມ້າໄວ" ຈາກພາກເຫນືອ, Bamars, ໄດ້ເຂົ້າໄປໃນຮ່ອມພູ Irrawaddy ເທິງ.ໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 9, ນະຄອນ Pyu ຂອງມຽນມາຕອນເທິງໄດ້ຖືກໂຈມຕີຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໂດຍ Nanzhao (ໃນ Yunnan ທີ່ທັນສະໄຫມ).ໃນ 832, Nanzhao ໄດ້ປົດຕໍາແຫນ່ງ Halingyi, ເຊິ່ງໄດ້ overcome Prome ເປັນຫົວຫນ້ານະຄອນ Pyu ແລະນະຄອນຫຼວງທີ່ບໍ່ເປັນທາງການ.ຊາວ​ເຜົ່າ​ບາ​ມາ​ໄດ້​ຕັ້ງ​ຄ້າຍ​ທະຫານ​ຢູ່​ເມືອງ​ບາ​ອານ (Pagan) ຢູ່​ທີ່​ຈຸດ​ປະ​ທັບ​ຂອງ​ແມ່​ນ້ຳ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ແລະ​ນ້ຳ​ຊິນ​ວິນ.ການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງ Pyu ຍັງຄົງຢູ່ໃນປະເທດມຽນມາໃນສາມສະຕະວັດຂ້າງຫນ້າ, ແຕ່ Pyu ຄ່ອຍໆຖືກດູດຊຶມເຂົ້າໄປໃນອານາຈັກ Pagan ທີ່ຂະຫຍາຍອອກໄປ.ພາສາ Pyu ຍັງມີຢູ່ຈົນເຖິງທ້າຍສະຕະວັດທີ 12.ມາຮອດສະຕະວັດທີ 13, ຊາວ Pyu ໄດ້ສົມມຸດວ່າຊົນເຜົ່າມຽນມາ.ປະຫວັດສາດແລະນິທານຂອງ Pyu ໄດ້ຖືກລວມເຂົ້າກັບຊາວ Bamar.[14]
ອານາຈັກ Dhanyawaddy
Kingdom of Dhanyawaddy ©Anonymous
300 Jan 1 - 370

ອານາຈັກ Dhanyawaddy

Rakhine State, Myanmar (Burma)
Dhanyawaddy ແມ່ນນະຄອນຫຼວງຂອງອານາຈັກ Arakanese ແຫ່ງທໍາອິດ, ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ໃນພາກເຫນືອຂອງລັດ Rakhine, ປະເທດມຽນມາ.ນາມ​ເປັນ​ການ​ສໍ້​ລາດ​ບັງ​ຫຼວງ ​ໃນ​ພາສາ​ປາລີ ດວານ​ວະຕິ ​ແປ​ວ່າ: ​ເຂດ​ໃຫຍ່ ຫຼື​ການ​ປູກ​ເຂົ້າ ຫຼື​ເຂົ້າ​ສາງ.ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຜູ້ສືບທອດຂອງຕົນຈໍານວນຫຼາຍ, ອານາຈັກຂອງ Dhanyawadi ແມ່ນອີງໃສ່ການຄ້າລະຫວ່າງຕາເວັນອອກ (ກ່ອນ Pagan ມຽນມາ, Pyu, ຈີນ, Mons), ແລະຕາເວັນຕົກ (ອະນຸພາກພື້ນອິນເດຍ).ຫຼັກຖານບັນທຶກເບື້ອງຕົ້ນສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງອາລະຍະທໍາຂອງອາລະຍະທໍາຂອງອາລະກອນທີ່ສ້າງຂຶ້ນໃນປະມານສະຕະວັດທີ 4 CE."ລັດຣາໄຄນ໌ທີ່ເດັ່ນໃນຕອນນີ້ແມ່ນຊົນເຜົ່າທິເບໂຕ-ມຽນມາ, ເປັນກຸ່ມຄົນສຸດທ້າຍທີ່ເຂົ້າມາອາກັນໃນສະຕະວັດທີ 10 ເປັນຕົ້ນໄປ."ບູຮານນະການ Dhanyawadi ຕັ້ງຢູ່ທາງທິດຕາເວັນຕົກຂອງສາຍພູລະຫວ່າງສາຍ Kaladan ແລະ Le-mro, ກໍາແພງເມືອງຂອງມັນແມ່ນເຮັດດ້ວຍດິນຈີ່, ແລະເປັນຮູບວົງມົນສະຫມໍ່າສະເຫມີ, ມີຂອບເຂດປະມານ 9.6 ກິໂລແມັດ (6.0 ໄມ), ກວມເອົາພື້ນທີ່ປະມານ 4.42 ກິໂລແມັດ (. 1,090 ເຮັກຕາ) ນອກເໜືອຈາກກຳແພງ, ຮ່ອງຮອຍຂອງຮ່ອງນ້ຳກວ້າງ, ປະຈຸບັນແມ່ນຂີ້ຕົມປົກຄຸມໄປດ້ວຍທົ່ງນາ, ຍັງມີຢູ່ຕາມສະຖານທີ່ຕ່າງໆ, ບາງຄັ້ງມີຄວາມບໍ່ປອດໄພ, ເມື່ອເມືອງຖືກບຸກໂຈມຕີຈາກຊາວພູດອຍ ຫຼື ພະຍາຍາມບຸກລຸກຈາກ. ອຳນາດໃກ້ຄຽງ, ຈະມີການສະໜອງສະບຽງອາຫານທີ່ຮັບປະກັນໃຫ້ປະຊາຊົນສາມາດຕ້ານການປິດລ້ອມໄດ້. ຈົງຮັກພັກດີຕໍ່ກະສັດ.
ວໍທາລີ
Waithali ©Anonymous
370 Jan 1 - 818

ວໍທາລີ

Mrauk-U, Myanmar (Burma)
ໄດ້ມີການຄາດຄະເນວ່າຈຸດສູນກາງຂອງອຳນາດຂອງໂລກອາຣາຄານໄດ້ປ່ຽນຈາກ Dhanyawadi ມາເປັນ Waithali ໃນສະຕະວັດທີ 4 CE ໃນຂະນະທີ່ອານາຈັກ Dhanyawadi ສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 370 CE.ເຖິງແມ່ນວ່າມັນໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນພາຍຫຼັງ Dhanyawadi, Waithali ແມ່ນອິນເດຍຫຼາຍທີ່ສຸດໃນສີ່ອານາຈັກ Arakanese ທີ່ຈະເກີດຂຶ້ນ.ເຊັ່ນດຽວກັບອານາຈັກຂອງອາຣັບທັງໝົດທີ່ຈະປະກົດຂຶ້ນ, ອານາຈັກ Waithali ແມ່ນອີງໃສ່ການຄ້າລະຫວ່າງຕາເວັນອອກ (ນະຄອນ Pyu, ຈີນ, Mons), ແລະຕາເວັນຕົກ (ອິນເດຍ , Bengal, ແລະ Persia ).ອານາຈັກຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງຢູ່ນອກເສັ້ນທາງເດີນທະເລຈີນ -ອິນເດຍ.[34] Waithali ເປັນທ່າເຮືອການຄ້າທີ່ມີຊື່ສຽງທີ່ມີເຮືອຫຼາຍພັນລໍາຕໍ່ປີໃນລະດັບຄວາມສູງຂອງມັນ.ເມືອງ​ນີ້​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ແຄມ​ແມ່​ນ້ຳ​ນ້ຳ​ຖ້ວມ​ແລະ​ຖືກ​ປິດ​ລ້ອມ​ດ້ວຍ​ກຳ​ແພງ​ດິນ​ຈີ່.ຮູບແບບຂອງເມືອງມີອິດທິພົນທີ່ສໍາຄັນ ຂອງ Hindu ແລະອິນເດຍ.[35] ອີງຕາມການຈາລຶກ Anandachandra, ແກະສະຫຼັກໃນ 7349 CE, ວິຊາຂອງອານາຈັກ Waithali ປະຕິບັດ ພຸດທະສາສະຫນາ Mahayana , ແລະປະກາດວ່າລາຊະວົງປົກຄອງຂອງອານາຈັກແມ່ນລູກຫລານຂອງພະເຈົ້າ Hindu, Shiva.ໃນທີ່ສຸດລາຊະອານາຈັກໄດ້ຫຼຸດລົງໃນສະຕະວັດທີ 10, ດ້ວຍຫຼັກທາງດ້ານການເມືອງຂອງຣາຄາຖືກຍ້າຍໄປຢູ່ໃນລັດຮ່ອມພູ Le-mro ໃນເວລາດຽວກັນກັບການລຸກຂຶ້ນຂອງອານາຈັກ Bagan ໃນພາກກາງຂອງມຽນມາ.ນັກປະຫວັດສາດບາງຄົນສະຫຼຸບວ່າການຫຼຸດລົງແມ່ນມາຈາກການຍຶດຄອງຫຼືມາຈາກການເຂົ້າເມືອງຂອງຊາວ Mranma (ຊາວ Bamar) ໃນສະຕະວັດທີ 10.[34]
ອານາຈັກມອນ
Mon Kingdoms ©Maurice Fievet
400 Jan 1 - 1000

ອານາຈັກມອນ

Thaton, Myanmar (Burma)
ອານາຈັກທໍາອິດທີ່ໄດ້ບັນທຶກເປັນຂອງຊາວມອນແມ່ນ Dvaravati, [15] ເຊິ່ງຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງຈົນກ່ວາປະມານ 1000 CE ເມື່ອນະຄອນຫຼວງຂອງພວກເຂົາຖືກປົດໂດຍ ອານາຈັກຂະເໝນ ແລະຊາວເມືອງສ່ວນຫນຶ່ງໄດ້ຫລົບຫນີໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກໄປສູ່ປະເທດມຽນມາຕ່ໍາໃນປະຈຸບັນແລະໃນທີ່ສຸດກໍ່ຕັ້ງການເມືອງໃຫມ່. .ລັດ Haripuñjaya ອີກລັດທີ່ເວົ້າພາສາມອນຍັງມີຢູ່ໃນພາກເຫນືອຂອງປະເທດໄທຈົນເຖິງທ້າຍສະຕະວັດທີ 13.[16]ອີງຕາມການສຶກສາຂອງຍຸກອານານິຄົມ, ໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 6, ມອນໄດ້ເລີ່ມເຂົ້າສູ່ພະມ້າໃນປະຈຸບັນຕ່ໍາຈາກອານາຈັກມອນຂອງ Haribhunjaya ແລະ Dvaravati ໃນປະເທດໄທໃນຍຸກປະຈຸບັນ.ມາຮອດກາງສະຕະວັດທີ 9, ມອນໄດ້ສ້າງຕັ້ງອານາຈັກນ້ອຍຢ່າງໜ້ອຍ 2 ອານາຈັກ (ຫຼື ນະຄອນໃຫຍ່) ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງເມືອງບາໂກ ແລະ ທ່າໂທນ.ລັດຕ່າງໆແມ່ນທ່າເຮືອການຄ້າທີ່ສຳຄັນລະຫວ່າງມະຫາສະໝຸດອິນເດຍ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ແຜ່ນດິນໃຫຍ່.ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຕາມການປະຕິສັງຂອນແບບດັ້ງເດີມ, ບັນດາເມືອງ-ນະຄອນຂອງມອນຕອນຕົ້ນໄດ້ຖືກຍຶດຄອງໂດຍອານາຈັກ Pagan ຈາກພາກເຫນືອໃນປີ 1057, ແລະປະເພນີວັນນະຄະດີແລະສາດສະຫນາຂອງ Thaton ໄດ້ຊ່ວຍສ້າງອາລະຍະທໍາຂອງ Pagan ໃນຕົ້ນໆ.[17] ໃນລະຫວ່າງປີ 1050 ແລະປະມານ 1085, ຊ່າງຫັດຖະກໍາຂອງຊາວມອນແລະຊ່າງຝີມືໄດ້ຊ່ວຍສ້າງອະນຸສາວະລີປະມານສອງພັນອົງຢູ່ທີ່ Pagan, ສ່ວນທີ່ເຫຼືອຂອງມື້ນີ້ໄດ້ແຂ່ງຂັນກັບຄວາມງົດງາມຂອງ Angkor Wat.[18] ອັກສອນມອນຖືກພິຈາລະນາເປັນແຫຼ່ງຂອງອັກສອນພະມ້າ, ຫຼັກຖານທໍາອິດທີ່ລົງວັນທີ 1058, ຫນຶ່ງປີຫຼັງຈາກການເອົາຊະນະ Thaton, ໂດຍທຶນການສຶກສາຂອງຍຸກອານານິຄົມ.[19]ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ການຄົ້ນຄວ້າຈາກຊຸມປີ 2000 (ຍັງເປັນທັດສະນະຂອງຊົນເຜົ່າສ່ວນຫນ້ອຍ) ໂຕ້ຖຽງວ່າອິດທິພົນຂອງມອນຕໍ່ພາຍໃນຫຼັງຈາກການຍຶດຄອງຂອງ Anawrahta ແມ່ນນິທານຫລັງ Pagan ທີ່ເວົ້າເກີນຄວາມຈິງ, ແລະໃນຄວາມເປັນຈິງຂອງມຽນມາຕ່ໍາຍັງຂາດນະໂຍບາຍເອກະລາດຢ່າງຫຼວງຫຼາຍກ່ອນທີ່ຈະຂະຫຍາຍຕົວຂອງ Pagan.[20] ເປັນໄປໄດ້ໃນໄລຍະນີ້, ການຕົກຕະກອນຂອງ delta - ເຊິ່ງໃນປັດຈຸບັນຂະຫຍາຍ coastline ສາມໄມ (4.8 ກິໂລແມັດ) ໃນສະຕະວັດຫນຶ່ງ - ຍັງຄົງບໍ່ພຽງພໍ, ແລະທະເລຍັງໄປເຖິງດິນຢູ່ໄກເກີນໄປ, ເພື່ອສະຫນັບສະຫນູນປະຊາກອນເຖິງແມ່ນວ່າຂະຫນາດໃຫຍ່ເລັກນ້ອຍ. ປະຊາກອນຂອງຍຸກ precolonial ທ້າຍ.ຫຼັກ​ຖານ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ຂອງ​ອັກ​ສອນ​ພະ​ມ້າ​ແມ່ນ​ລົງ​ວັນ​ທີ 1035​, ແລະ​ອາດ​ຈະ​ເປັນ​ຕົ້ນ​ປີ 984​, ຊຶ່ງ​ທັງ​ສອງ​ແມ່ນ​ໄວ​ກວ່າ​ຫຼັກ​ຖານ​ທີ່​ທໍາ​ອິດ​ຂອງ​ພະ​ຍາ​ຍາມ Mon (1093​)​.ການຄົ້ນຄວ້າຈາກຊຸມປີ 2000 ໄດ້ໃຫ້ເຫດຜົນວ່າ ອັກສອນ Pyu ແມ່ນແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງອັກສອນພະມ້າ.[21]ເຖິງແມ່ນວ່າຂະຫນາດແລະຄວາມສໍາຄັນຂອງລັດເຫຼົ່ານີ້ຍັງຖືກໂຕ້ວາທີ, ນັກວິຊາການທັງຫມົດຍອມຮັບວ່າໃນສະຕະວັດທີ 11, Pagan ໄດ້ສ້າງຕັ້ງອໍານາດຂອງຕົນຢູ່ໃນປະເທດມຽນມາຕ່ໍາແລະການຍຶດຄອງນີ້ໄດ້ອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງການແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາ, ຖ້າບໍ່ແມ່ນກັບ Mon ທ້ອງຖິ່ນ, ຫຼັງຈາກນັ້ນກັບອິນເດຍແລະກັບ Theravada ທີ່ເຂັ້ມແຂງ Sri. ລັງກາ.ຈາກທັດສະນະທາງດ້ານພູມສາດ, ການຍຶດຄອງຂອງ Anawrahta ຂອງ Thaton ໄດ້ກວດກາເບິ່ງຄວາມກ້າວຫນ້າຂອງ Khmer ໃນຝັ່ງ Tenasserim.[20]
849 - 1294
Baganornament
ອານາຈັກ Pagan
ອານາຈັກ Pagan. ©Anonymous
849 Jan 2 - 1297

ອານາຈັກ Pagan

Bagan, Myanmar (Burma)
ອານາຈັກ Pagan ເປັນອານາຈັກພະມ້າແຫ່ງທຳອິດທີ່ໄດ້ໂຮມເອົາບັນດາຂົງເຂດທີ່ຕໍ່ມາກາຍເປັນພະມ້າສະໄໝໃໝ່.ການປົກຄອງ 250 ປີຂອງ Pagan ຕໍ່ກັບຮ່ອມພູ Irrawaddy ແລະຂອບເຂດຂອງມັນໄດ້ວາງພື້ນຖານສໍາລັບການເພີ່ມຂຶ້ນຂອງພາສາແລະວັດທະນະທໍາພະມ້າ, ການແຜ່ກະຈາຍຂອງຊົນເຜົ່າ Bamar ໃນພະມ້າຕອນເທິງ, ແລະການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ ພຸດທະສາດສະຫນາ Theravada ໃນມຽນມາແລະໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ແຜ່ນດິນໃຫຍ່.[22]ອານາຈັກເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂະຫນາດນ້ອຍໃນສະຕະວັດທີ 9 ຢູ່ທີ່ Pagan ( Bagan ໃນປະຈຸບັນ) ໂດຍຊາວມຽນມາ / ມຽນມາ, ຜູ້ທີ່ໄດ້ເຂົ້າໄປໃນຮ່ອມພູ Irawaddy ຈາກອານາຈັກ Nanzhao.ໃນໄລຍະສອງຮ້ອຍປີຂ້າງໜ້າ, ອຳນາດການປົກຄອງຂະໜາດນ້ອຍໄດ້ຄ່ອຍໆຂະຫຍາຍໄປສູ່ເຂດອ້ອມແອ້ມຂອງຕົນ ຈົນຮອດຊຸມປີ 1050 ແລະ 1060 ເມື່ອເຈົ້າອານຸວົງສະຖາປະນາຈັກກະພັດ Pagan, ເປັນຄັ້ງທຳອິດທີ່ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນພາຍໃຕ້ການເມືອງໜຶ່ງຂອງຮ່ອມພູ Irrawaddy ແລະເຂດອ້ອມຮອບຂອງມັນ.ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 12, ຜູ້ສືບທອດຂອງ Anawrahta ໄດ້ຂະຫຍາຍອິດທິພົນຂອງພວກເຂົາອອກໄປທາງທິດໃຕ້ໄປສູ່ ແຫຼມມາເລຕອນ ເທິງ, ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກຢ່າງຫນ້ອຍເຖິງແມ່ນ້ໍາ Salween, ເຫນືອໄກກວ່າຊາຍແດນຈີນໃນປະຈຸບັນ, ແລະທິດຕາເວັນຕົກ, ເຫນືອ. Arakan ແລະ Chin Hills.[23] ໃນສະຕະວັດທີ 12 ແລະ 13th, Pagan, ຄຽງຄູ່ກັບ Empire ຂະເໝນ , ແມ່ນຫນຶ່ງໃນສອງອານາຈັກຕົ້ນຕໍໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ແຜ່ນດິນໃຫຍ່.[24]ພາສາ​ແລະ​ວັດທະນະ​ທໍາ​ມຽນມາ​ຄ່ອຍໆ​ກາຍ​ເປັນ​ທີ່​ເດັ່ນ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ທາງ​ເທິງ, ​ໄດ້​ປະກົດ​ຕົວ​ຂອງ​ພາສາ​ Pyu, Mon ​ແລະ Pali ​ໃນ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 12.ພຸດທະສາສະໜາ Theravada ເລີ່ມແຜ່ຂະຫຍາຍໄປສູ່ລະດັບບ້ານຢ່າງຊ້າໆ ເຖິງວ່າສາສະໜາ Tantric, Mahayana, Brahmanic , ແລະ ນິກາຍນິກາຍ ຍັງຄົງຢູ່ຢ່າງໜັກແໜ້ນຢູ່ໃນທຸກສັງຄົມ.ຜູ້ປົກຄອງຂອງ Pagan ໄດ້ສ້າງວັດພຸດທະສາສະ ໜາ ຫຼາຍກວ່າ 10,000 ແຫ່ງໃນເຂດໂບຮານຄະດີຂອງ Bagan ເຊິ່ງມີຫຼາຍກວ່າ 2000 ແຫ່ງ.ເສດຖີໄດ້ບໍລິຈາກທີ່ດິນທີ່ບໍ່ໄດ້ເສຍພາສີໃຫ້ເຈົ້າໜ້າທີ່ທາງສາສະໜາ.[25]ອານາຈັກໄດ້ຫຼຸດລົງໃນກາງສະຕະວັດທີ 13 ຍ້ອນວ່າການຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຂອງຄວາມຮັ່ງມີທາງສາສະຫນາທີ່ບໍ່ມີພາສີໃນຊຸມປີ 1280 ໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມສາມາດຂອງມົງກຸດໃນການຮັກສາຄວາມສັດຊື່ຂອງສານແລະທະຫານ.ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ພາໃຫ້ເກີດຄວາມບໍ່ເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍພາຍໃນ ແລະ ສິ່ງທ້າທາຍຈາກພາຍນອກໂດຍຊາວອາຣາຄານ, ມອນ, ມົງໂກນ ແລະ ຊານ.ການຮຸກຮານຂອງມົງໂກນຊ້ຳແລ້ວຊ້ຳອີກ (1277–1301) ໄດ້ໂຄ່ນລົ້ມອານາຈັກທີ່ມີອາຍຸສີ່ສັດຕະວັດໃນປີ 1287. ການພັງທະລາຍດັ່ງກ່າວໄດ້ຕິດຕາມມາດ້ວຍການແບ່ງແຍກທາງດ້ານການເມືອງເປັນເວລາ 250 ປີ ເຊິ່ງແກ່ຍາວໄປເຖິງສະຕະວັດທີ 16.[26] ອານາຈັກ Pagan ຖືກແຍກອອກເປັນອານາຈັກນ້ອຍໆຫຼາຍແຫ່ງ.ມາຮອດກາງສະຕະວັດທີ 14, ປະເທດດັ່ງກ່າວໄດ້ຮັບການຈັດຕັ້ງຢູ່ຕາມສີ່ສູນພະລັງງານໃຫຍ່ຄື: ມຽນມາເທິງ, ມຽນມາລຸ່ມ, ລັດ Shan ແລະ Arakan.ສູນ​ກາງ​ອຳນາດ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ແມ່ນ​ປະກອບ​ດ້ວຍ​ບັນດາ​ອານາຈັກ​ນ້ອຍ ຫຼື​ລັດ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຊາຍ.ຍຸກ​ນີ້​ໄດ້​ຖືກ​ໝາຍ​ເຖິງ​ໂດຍ​ສົງຄາມ​ຕ່າງໆ​ແລະ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຂອງ​ພັນທະ​ມິດ.ອານາຈັກຂະຫນາດນ້ອຍໄດ້ຫຼີ້ນເກມທີ່ບໍ່ແນ່ນອນຂອງຄວາມສັດຊື່ຕໍ່ລັດທີ່ມີອໍານາດຫຼາຍກວ່າ, ບາງຄັ້ງໃນເວລາດຽວກັນ.
ລັດ Shan
Shan States ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1563

ລັດ Shan

Mogaung, Myanmar (Burma)
ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ລັດ Shan ໄດ້​ຖືກ​ຟັງ​ຢູ່​ໃນ myth.ລັດສ່ວນໃຫຍ່ອ້າງວ່າໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນຈາກລັດກ່ອນຫນ້າທີ່ມີຊື່ສັນສະກິດ Shen/Sen.ປະຫວັດສາດຂອງໄທຍ່າມັກຈະເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍເລື່ອງລາວຂອງສອງອ້າຍນ້ອງຄື ຂຸນລຸງ ແລະ ຂຸນລາຍ, ຜູ້ທີ່ໄດ້ລົງມາຈາກສະຫວັນໃນສະຕະວັດທີ 6 ແລະລົງຈອດຢູ່ Hsenwi, ບ່ອນທີ່ປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນໄດ້ຊົມເຊີຍພວກເຂົາເປັນກະສັດ.[30] ຊົນເຜົ່າ Shan, ຊົນເຜົ່າ ໄຕ , ໄດ້ອາໄສຢູ່ໃນເຂດເນີນພູ Shan ແລະພາກສ່ວນອື່ນໆຂອງພາກເຫນືອຂອງມຽນມາໃນຍຸກສະໄຫມໃຫມ່ຈົນເຖິງສະຕະວັດທີ 10 CE.ອານາຈັກ Shan ຂອງ Mong Mao (Muang Mao) ມີຢູ່ໃນແຂວງຢຸນນານໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 10 CE ແຕ່ໄດ້ກາຍເປັນລັດຂອງພະມ້າໃນການປົກຄອງຂອງກະສັດ Anawrahta ຂອງ Pagan (1044-1077).[31]ລັດ Shan ທີ່ສໍາຄັນຄັ້ງທໍາອິດຂອງຍຸກນັ້ນໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1215 ທີ່ Mogaung, ປະຕິບັດຕາມໂດຍ Mone ໃນປີ 1223. ເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງການຍົກຍ້າຍຖິ່ນຖານຂອງ Tai ຂະຫນາດໃຫຍ່ທີ່ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນອານາຈັກ Ahom ໃນປີ 1229 ແລະອານາຈັກ Sukhothai ໃນປີ 1253. [32] Shans, ລວມທັງ. ການ​ເຄື່ອນ​ຍ້າຍ​ຖິ່ນ​ຖານ​ໃໝ່​ທີ່​ລົງ​ມາ​ຮ່ວມ​ກັບ​ຊາວ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ມາ​ຄອບ​ຄອງ​ເຂດ​ໜຶ່ງ​ຈາກ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ພາກ​ເໜືອ​ຈີນ ​ແລະ ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ໄປ​ເຖິງ​ພູ Shan ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ.ລັດ Shan ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໃໝ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫຼາຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ທີ່​ລວມ​ເອົາ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໜ້ອຍ​ອື່ນໆ​ເປັນ​ຈຳນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ເຊັ່ນ: ຊິນ, ປາ​ເລືອງ, ປາ​ໂອ, ກະ​ຈິນ, ອາ​ຄາ, ລາ​ຮູ, ວູ ແລະ ມຽນ​ມາ.ລັດ Shan ທີ່ມີອໍານາດຫຼາຍທີ່ສຸດແມ່ນ Mohnyin (Mong Yang) ແລະ Mogaung (Mong Kawng) ໃນລັດ Kachin ໃນປະຈຸບັນ, ຮອງລົງມາແມ່ນ Theinni (Hsenwi), Thibaw (Hsipaw), Momeik (Mong Mit) ແລະ Kyaingtong (Keng Tung) ໃນປະຈຸບັນ. ວັນ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ລັດ Shan​.[33]
ອານາຈັກ Hanthawaddy
ສົງຄາມ ສີ່ສິບປີ ລະຫວ່າງ ອານາຈັກ Ava ຂອງ ພະມ້າ ແລະ ອານາຈັກ ທີ່ເວົ້າພາສາມອນ ຂອງ Hanthawaddy. ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1552

ອານາຈັກ Hanthawaddy

Mottama, Myanmar (Burma)
ອານາຈັກ Hanthawaddy ເປັນເມືອງທີ່ສໍາຄັນໃນພະມ້າຕ່ໍາ (ພະມ້າ) ທີ່ມີຢູ່ໃນສອງໄລຍະທີ່ແຕກຕ່າງກັນ: ຈາກ 1287 [27] ຫາ 1539 ແລະໄລຍະສັ້ນໆຈາກ 1550 ຫາ 1552. ໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍກະສັດ Wareru ເປັນລັດສະຫມີຂອງ ອານາຈັກສຸໂຂໄທ ແລະມົງໂກນຢວນ .ລາຊະວົງ [28] , ໃນທີ່ສຸດມັນໄດ້ຮັບເອກະລາດໃນປີ 1330. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ອານາຈັກເປັນສະຫະພັນວ່າງທີ່ປະກອບດ້ວຍສາມສູນກາງພາກພື້ນທີ່ສໍາຄັນ - Bago, Irrawaddy Delta, ແລະ Mottama - ມີອໍານາດສູນກາງຈໍາກັດ.ການປົກຄອງຂອງກະສັດລາດຊະດາລິດໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 14 ແລະຕົ້ນສະຕະວັດທີ 15 ແມ່ນເປັນຈຸດສໍາຄັນໃນການໂຮມເຂດເຫຼົ່ານີ້ເປັນເອກະພາບ ແລະ ຕໍ່ສູ້ກັບອານາຈັກ Ava ໄປທາງທິດເຫນືອ, ເປັນຈຸດສູງສຸດຂອງການມີຢູ່ຂອງ Hantawaddy.ອານາຈັກເຂົ້າສູ່ຍຸກທອງຫຼັງຈາກສົງຄາມກັບ Ava, ກາຍເປັນລັດທີ່ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງແລະມີອໍານາດທີ່ສຸດໃນພາກພື້ນຈາກ 1420s ເຖິງ 1530s.ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງທີ່ມີພອນສະຫວັນເຊັ່ນ Binnya Ran I, Shin Sawbu, ແລະ Dhammazedi, Hanthawaddy ຈະເລີນເຕີບໂຕທາງດ້ານເສດຖະກິດແລະວັດທະນະທໍາ.ມັນໄດ້ກາຍເປັນສູນກາງທີ່ສໍາຄັນຂອງພຸດທະສາດສະຫນາ Theravada ແລະສ້າງສາຍພົວພັນທາງການຄ້າທີ່ເຂັ້ມແຂງໃນທົ່ວມະຫາສະຫມຸດອິນເດຍ, ເສີມສ້າງຄັງເງິນຂອງຕົນດ້ວຍສິນຄ້າຕ່າງປະເທດເຊັ່ນ: ຄໍາ, ຜ້າໄຫມ, ແລະເຄື່ອງເທດ.ມັນໄດ້ສ້າງສາຍພົວພັນທີ່ເຂັ້ມແຂງກັບສີລັງກາແລະຊຸກຍູ້ການປະຕິຮູບທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປທົ່ວປະເທດ.[29]ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ອານາຈັກໄດ້ພົບກັບການລົ້ມລົງຢ່າງກະທັນຫັນຢູ່ໃນມືຂອງລາຊະວົງ Taungoo ຈາກພະມ້າຕອນເທິງໃນກາງສະຕະວັດທີ 16.ເຖິງວ່າຈະມີຊັບພະຍາກອນທີ່ໃຫຍ່ກວ່າ, Hanthawaddy, ພາຍໃຕ້ການເປັນກະສັດ Takayutpi, ລົ້ມເຫຼວທີ່ຈະຕໍ່ສູ້ກັບຂະບວນການທາງທະຫານທີ່ນໍາພາໂດຍ Tabinshwehti ແລະຮອງນາຍພົນ Bayinnaung.ໃນທີ່ສຸດ Hanthawaddy ໄດ້ຖືກຍຶດຄອງ ແລະ ເຂົ້າໄປໃນອານາຈັກ Taungoo, ເຖິງແມ່ນວ່າມັນໄດ້ຟື້ນຟູໄລຍະສັ້ນໆໃນປີ 1550 ຫຼັງຈາກການລອບສັງຫານຂອງ Tabinshwehti.ມໍລະດົກ​ຂອງ​ອານາຈັກ​ນີ້​ໄດ້​ມີ​ຊີວິດ​ຢູ່​ໃນ​ບັນດາ​ຊາວ​ມອນ, ຜູ້​ທີ່​ຈະ​ຟື້ນ​ຟູ​ຄືນ​ໃໝ່​ໃນ​ປີ 1740.
ອານາຈັກ Ava
Kingdom of Ava ©Anonymous
1365 Jan 1 - 1555

ອານາຈັກ Ava

Inwa, Myanmar (Burma)
ອານາຈັກຂອງ Ava, ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1364, ຖືວ່າຕົນເອງເປັນຜູ້ສືບທອດທີ່ຖືກຕ້ອງຕາມກົດຫມາຍຂອງອານາຈັກ Pagan ແລະໃນເບື້ອງຕົ້ນໄດ້ພະຍາຍາມສ້າງອານາຈັກເກົ່າຄືນໃຫມ່.ໃນຈຸດສູງສຸດຂອງມັນ, Ava ສາມາດນໍາເອົາອານາຈັກ Taunoo ປົກຄອງແລະບາງລັດ Shan ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງຕົນ.ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ມັນບໍ່ສາມາດຍຶດຄອງພາກພື້ນອື່ນໆຄືນໄດ້ຢ່າງເຕັມທີ່, ເຮັດໃຫ້ສົງຄາມ 40 ປີກັບ Hantawaddy ເຮັດໃຫ້ Ava ອ່ອນແອລົງ.ອານາຈັກໄດ້ປະເຊີນກັບການກະບົດທີ່ເກີດຂຶ້ນເລື້ອຍໆຈາກລັດສະຫມີພາບ, ໂດຍສະເພາະໃນເວລາທີ່ກະສັດອົງໃຫມ່ໄດ້ຂຶ້ນຄອງບັນລັງ, ແລະໃນທີ່ສຸດກໍ່ເລີ່ມສູນເສຍດິນແດນ, ລວມທັງອານາຈັກ Prome ແລະ Taungoo, ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 15 ແລະຕົ້ນສະຕະວັດທີ 16.Ava ຍັງສືບຕໍ່ອ່ອນເພຍຍ້ອນການໂຈມຕີທີ່ຮຸນແຮງຈາກລັດ Shan, ມາຮອດປີ 1527 ເມື່ອສະຫະພັນລັດ Shan ຍຶດເອົາ Ava.ສະຫະພັນ​ກຳມະບານ​ໄດ້​ຈັດ​ວາງ​ບັນດາ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຕົວ​ຫຸ່ນ​ເທິງ​ອາວາ​ແລະ​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ເໜືອ​ມຽນມາ.​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ສະຫະພັນ​ກໍ່​ບໍ່​ສາມາດ​ລົບ​ລ້າງ​ອານາຈັກ​ໄຕ​ງູທີ່​ຍັງ​ຄົງ​ຕົວ​ເປັນ​ເອກະລາດ​ແລະ​ໄດ້​ຮັບ​ອຳນາດ​ເທື່ອ​ລະ​ກ້າວ.Taungoo, ອ້ອມຮອບໄປດ້ວຍອານາຈັກທີ່ເປັນສັດຕູ, ສາມາດເອົາຊະນະອານາຈັກ Hantwaddy ທີ່ເຂັ້ມແຂງລະຫວ່າງ 1534-1541.ຫັນ​ຈຸດ​ສຸມ​ຂອງ​ຕົນ​ໄປ​ສູ່​ເມືອງ Prome ແລະ Bagan, Taungoo ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ເຂດ​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ, ​ເປັນ​ການ​ປູ​ທາງ​ໃຫ້​ອາ​ນາ​ຈັກ​ລຸກ​ຂຶ້ນ.ໃນທີ່ສຸດ, ໃນເດືອນມັງກອນ 1555, ກະສັດ Bayinnaung ຂອງລາຊະວົງ Taungoo ໄດ້ເອົາຊະນະ Ava, ຫມາຍເຖິງການສິ້ນສຸດຂອງ Ava ໃນຖານະເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງມຽນມາເທິງຫຼັງຈາກເກືອບສອງສະຕະວັດ.
ສົງຄາມສີ່ສິບປີ
Forty Years' War ©Anonymous
1385 Jan 1 - 1423

ສົງຄາມສີ່ສິບປີ

Inwa, Myanmar (Burma)
ສົງຄາມສີ່ສິບປີແມ່ນສົງຄາມທະຫານທີ່ຕໍ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງອານາຈັກທີ່ເວົ້າພາສາມຽນມາຂອງ Ava ແລະອານາຈັກທີ່ເວົ້າພາສາມອນຂອງ Hanthawaddy.ສົງຄາມໄດ້ຖືກຕໍ່ສູ້ໃນລະຫວ່າງສອງໄລຍະແຍກຕ່າງຫາກ: 1385 ຫາ 1391, ແລະ 1401 ຫາ 1424, ຂັດຂວາງໂດຍສອງ truces ຂອງ 1391-1401 ແລະ 1403-1408.ມັນ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສູ້​ລົບ​ເປັນ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ເທດ​ມຽນ​ມາ​ຕອນ​ລຸ່ມ​ຂອງ​ມື້​ນີ້​ແລະ​ຍັງ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ມຽນ​ມາ​ຕອນ​ເທິງ​, ລັດ Shan​, ແລະ​ລັດ Rakhine​.ມັນໄດ້ສິ້ນສຸດລົງດ້ວຍການຢຸດຊະງັກ, ປົກປັກຮັກສາເອກະລາດຂອງ Hanthawaddy, ແລະສິ້ນສຸດຄວາມພະຍາຍາມຂອງ Ava ທີ່ຈະສ້າງສາອານາຈັກ Pagan ທີ່ຜ່ານມາ.
ລາຊະອານາຈັກ​ມະ​ຫາ​ລັກ
Mrauk U Kingdom ©Anonymous
1429 Feb 1 - Apr 18

ລາຊະອານາຈັກ​ມະ​ຫາ​ລັກ

Arakan, Myanmar (Burma)
ໃນປີ 1406, [36] ກໍາລັງພະມ້າຈາກອານາຈັກ Ava ບຸກໂຈມຕີ Arakan.ການຄວບຄຸມຂອງ Arakan ແມ່ນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງສົງຄາມສີ່ສິບປີລະຫວ່າງ Ava ແລະ Hanthawaddy Pegu ໃນແຜ່ນດິນໃຫຍ່ຂອງມຽນມາ.ການຄວບຄຸມຂອງ Arakan ຈະປ່ຽນມືສອງສາມຄັ້ງກ່ອນທີ່ກອງກໍາລັງຂອງ Hantawaddy ໄດ້ຂັບໄລ່ກໍາລັງ Ava ໃນປີ 1412. Ava ຈະຍຶດຫມັ້ນຢູ່ໃນພາກເຫນືອຂອງ Arakan ຈົນກ່ວາ 1416/17 ແຕ່ບໍ່ໄດ້ພະຍາຍາມຍຶດເອົາ Arakan ກັບຄືນມາ.ອິດທິພົນຂອງ Hanthawaddy ສິ້ນສຸດລົງຫຼັງຈາກການເສຍຊີວິດຂອງກະສັດ Razadarit ໃນປີ 1421. ອະດີດຜູ້ປົກຄອງ Arakanese Min Saw Mon ໄດ້ຮັບການລີ້ໄພຢູ່ໃນ Bengal Sultanate ແລະອາໄສຢູ່ທີ່ນັ້ນໃນ Pandua ເປັນເວລາ 24 ປີ.Saw Mon ໄດ້ໃກ້ຊິດກັບ Bengal Sultan Jalaluddin Muhammad Shah, ຮັບໃຊ້ເປັນຜູ້ບັນຊາການໃນກອງທັບຂອງກະສັດ.Saw Mon ໄດ້ຊັກຊວນໃຫ້ sultan ຊ່ວຍເຫຼືອລາວຄືນສູ່ບັນລັງທີ່ສູນເສຍຂອງລາວ.[37]Saw Mon ຍຶດຄອງບັນລັງຂອງ Arakan ໃນປີ 1430 ດ້ວຍການຊ່ວຍເຫຼືອທາງທະຫານຈາກຜູ້ບັນຊາການ Bengali Wali Khan ແລະ Sindhi Khan.ຕໍ່ມາພະອົງກໍ່ຕັ້ງເມືອງຫຼວງໃໝ່, ອານາຈັກອູ.Arakan ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ລັດ​ວິ​ຊາ​ການ​ຂອງ Bengal Sultanate ແລະ​ຮັບ​ຮູ້​ອະ​ທິ​ປະ​ໄຕ Bengali ໃນ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Arakan​.ໃນການຮັບຮູ້ສະຖານະພາບຂອງອານາຈັກຂອງລາວ, ກະສັດຂອງ Arakan ໄດ້ຮັບນາມມະຍົດຂອງອິດສະລາມ, ເຖິງແມ່ນວ່າຈະເປັນຊາວພຸດ, ແລະຖືກກົດຫມາຍວ່າດ້ວຍການໃຊ້ຫຼຽນຄໍາ dinar ຂອງອິດສະລາມຈາກ Bengal ພາຍໃນອານາຈັກ.ກະສັດໄດ້ປຽບທຽບຕົນເອງກັບ Sultans ແລະຈ້າງຊາວມຸດສະລິມໃນຕໍາແຫນ່ງທີ່ມີຊື່ສຽງພາຍໃນການປົກຄອງຂອງລາຊະວົງ.Saw Mon, ປະຈຸບັນຖືກແຕ່ງຕົວເປັນ Suleiman Shah ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1433, ແລະໄດ້ຮັບການສືບທອດໂດຍນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Min Khayi.ເຖິງແມ່ນວ່າໄດ້ເລີ່ມເປັນການປົກປ້ອງຄຸ້ມຄອງຂອງ Sultanate Bengal ຈາກ 1429 ຫາ 1531, Mrauk-U ໄດ້ສືບຕໍ່ເອົາຊະນະ Chittagong ດ້ວຍການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງປອກຕຸຍການ.ມັນ​ໄດ້​ຕໍ່ສູ້​ສອງ​ຄັ້ງ​ຕໍ່​ຄວາມ​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ຂອງ Toungoo ພະ​ມ້າ​ທີ່​ຈະ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໃນ 1546–1547, ແລະ 1580–1581.ຢູ່ທີ່ຄວາມສູງຂອງອໍານາດຂອງມັນ, ມັນໄດ້ຄວບຄຸມຊາຍຝັ່ງອ່າວ Bengal ໄລຍະສັ້ນໆຈາກ Sundarbans ໄປອ່າວ Martaban ຈາກ 1599 ຫາ 1603. [38] ໃນປີ 1666, ມັນສູນເສຍການຄວບຄຸມຂອງ Chittagong ຫຼັງຈາກສົງຄາມກັບ Empire Mughal .ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ໄປ​ຈົນ​ຮອດ​ປີ 1785, ​ເມື່ອ​ລາຊະວົງ Konbaung ຂອງ​ມຽນມາ​ຍຶດຄອງ​ໄດ້.​ເປັນ​ບ້ານ​ທີ່​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ໂດຍ​ນະຄອນ​ຫຼວງ​ອູ​ເປັນ​ບ່ອນ​ຕັ້ງ​ຂອງ​ວັດ​ວາອາ​ຮາມ, ວັດ​ວາອາ​ຮາມ, ຫໍ​ໄຫວ້​ອາ​ໄລ, ຫໍ​ສະໝຸດ, ​ແລະ​ຫໍສະໝຸດ.ອານາຈັກຍັງເປັນສູນກາງຂອງໂຈນສະຫລັດແລະການຄ້າສໍາລອງ.ມັນໄດ້ຖືກພົບເຫັນເລື້ອຍໆໂດຍພໍ່ຄ້າຊາວອາຫລັບ, ເດນມາກ, ໂຮນລັງ ແລະ ປອກຕຸຍການ .
1510 - 1752
ມີ​ຄວາມ​ອົດ​ທົນornament
Empire Toungoo ທໍາອິດ
First Toungoo Empire ©Anonymous
1510 Jan 1 - 1599

Empire Toungoo ທໍາອິດ

Taungoo, Myanmar (Burma)
ເລີ່ມຕົ້ນໃນຊຸມປີ 1480, Ava ປະເຊີນກັບການກະບົດພາຍໃນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງແລະການໂຈມຕີພາຍນອກຈາກລັດ Shan, ແລະເລີ່ມແຕກແຍກ.ໃນປີ 1510, ເມືອງ Taungoo ທີ່ຕັ້ງຢູ່ທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຫ່າງໄກຂອງອານາຈັກ Ava, ກໍ່ໄດ້ປະກາດເອກະລາດ.[39] ໃນເວລາທີ່ສະຫະພັນລັດ Shan ໄດ້ເອົາຊະນະ Ava ໃນປີ 1527, ຊາວອົບພະຍົບຈໍານວນຫຼາຍໄດ້ຫລົບຫນີໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໄປ Taungoo, ອານາຈັກນ້ອຍໆທີ່ບໍ່ມີຊາຍແດນຕິດກັບທະເລໃນຄວາມສະຫງົບສຸກ, ແລະຫນຶ່ງທີ່ອ້ອມຮອບດ້ວຍອານາຈັກທີ່ເປັນສັດຕູທີ່ໃຫຍ່ກວ່າ.Taungoo, ນໍາໂດຍກະສັດ Tabinshwehti ທີ່ມີຄວາມທະເຍີທະຍານແລະຮອງນາຍພົນ Bayinnaung ຂອງລາວ, ຈະໄປໂຮມເອົາອານາຈັກນ້ອຍໆທີ່ມີຕັ້ງແຕ່ການລົ້ມລົງຂອງອານາຈັກ Pagan, ແລະໄດ້ພົບເຫັນອານາຈັກທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.ກ່ອນ​ອື່ນ​ໝົດ, ອານາຈັກ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ນະ​ຄອນ​ຮັນ​ທະ​ວາ​ດີ​ທີ່​ມີ​ກຳ​ລັງ​ແຮງ​ກວ່າ​ໃນ​ສົງ​ຄາມ​ຕະ​ກູນ-ຫາ​ນະ​ວັດ​ດີ (1534–41).Tabinshwehti ໄດ້ຍ້າຍນະຄອນຫຼວງໄປ Bago ທີ່ຖືກຍຶດໃຫມ່ໃນປີ 1539. Taungoo ໄດ້ຂະຫຍາຍອໍານາດຂອງຕົນຂຶ້ນເຖິງ Pagan ໃນປີ 1544 ແຕ່ບໍ່ສາມາດເອົາຊະນະ Arakan ໃນປີ 1545-47 ແລະສະຫຍາມໃນປີ 1547-49.ຜູ້ສືບທອດຂອງ Tabinshwehti Bayinnaung ສືບຕໍ່ນະໂຍບາຍຂະຫຍາຍ, ເອົາຊະນະ Ava ໃນປີ 1555, Nearer/Cis-Salween Shan States (1557), Lan Na (1558), Manipur (1560), Farther/Trans-Salween Shan states (1562-63), the ສະຫຍາມ (1564, 1569), ແລະ ລ້ານຊ້າງ (1565-74), ແລະໄດ້ນໍາເອົາຫຼາຍຂອງຕາເວັນຕົກແລະພາກກາງແຜ່ນດິນໃຫຍ່ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງລາວ.Bayinnaung ໄດ້​ຈັດ​ຕັ້ງ​ການ​ຈັດ​ຕັ້ງ​ລະ​ບົບ​ການ​ບໍ​ລິ​ຫານ​ທີ່​ຍືນ​ຍົງ​ທີ່​ຫຼຸດ​ຜ່ອນ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຫນ້າ​ທີ່​ສືບ​ພັນ​ຂອງ Shan​, ແລະ​ໄດ້​ນໍາ​ເອົາ​ຮີດ​ຄອງ​ປະ​ເພ​ນີ Shan ຕາມ​ບັນ​ດາ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ທີ່​ຕ​່​ໍ​າ​.[40] ແຕ່ລາວບໍ່ສາມາດ replicate ລະບົບການປົກຄອງທີ່ມີປະສິດທິພາບຢູ່ທົ່ວທຸກແຫ່ງໃນອານາຈັກ flang ໄກຂອງລາວ.ອານາຈັກຂອງລາວເປັນບ່ອນຮວບຮວມຂອງອານາຈັກອະທິປະໄຕໃນອະດີດ, ເຊິ່ງກະສັດຂອງລາວມີຄວາມສັດຊື່ຕໍ່ພຣະອົງ, ບໍ່ແມ່ນອານາຈັກຂອງ Taunoo.ອານາຈັກທີ່ແຜ່ຂະຫຍາຍຫຼາຍຂື້ນ, ຍຶດໝັ້ນກັນໂດຍຄວາມສຳພັນລະຫວ່າງຜູ້ອຸປະຖໍາ, ໄດ້ປະຕິເສດບໍ່ດົນຫລັງຈາກລາວຕາຍໃນປີ 1581. ສະຫຍາມໄດ້ແຕກແຍກໃນປີ 1584 ແລະໄດ້ໄປເຮັດສົງຄາມກັບພະມ້າຈົນເຖິງປີ 1605. ຮອດປີ 1597, ອານາຈັກໄດ້ສູນເສຍຊັບສິນທັງໝົດ ລວມທັງເມືອງ Taungoo. ບ້ານບັນພະບູລຸດຂອງລາຊະວົງ.ປີ 1599, ກອງ​ກຳລັງ​ອາ​ຄະ​ເນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈາກ​ທະຫານ​ຮັບ​ຈ້າງ​ຊາວ​ປອກຕຸຍການ, ​ແລະ​ເປັນ​ພັນທະ​ມິດ​ກັບ​ກອງ​ກຳລັງ​ໄຕ​ງູ​ທີ່​ກະບົດ, ​ໄດ້​ຂັບ​ໄລ່​ເປກູ.ປະເທດໄດ້ຕົກຢູ່ໃນຄວາມວຸ້ນວາຍ, ໂດຍແຕ່ລະຂົງເຂດໄດ້ອ້າງເອົາກະສັດ.ທະຫານຮັບຈ້າງຊາວປອກຕຸຍການ Filipe de Brito e Nicote ໄດ້ກະບົດທັນທີທັນໃດຕໍ່ບັນດາເຈົ້ານາຍ Arakanese ຂອງລາວ, ແລະໄດ້ສ້າງຕັ້ງການປົກຄອງຂອງ Goa ທີ່ສະຫນັບສະຫນູນປອກຕຸຍການຢູ່ Thanlyin ໃນປີ 1603.​ເຖິງ​ວ່າ​ຈະ​ເປັນ​ເວລາ​ທີ່​ວຸ້ນວາຍ​ຂອງ​ມຽນມາ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ເຂດ​ໄຕ​ງູ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ທະວີ​ການ​ເຂົ້າ​ເຖິງ​ສາກົນ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ຊາດ.ພໍ່ຄ້າທີ່ຮັ່ງມີໃຫມ່ຈາກມຽນມາໄດ້ຊື້ຂາຍໄປໄກເຖິງ Rajahnate ຂອງ Cebu ໃນ ຟີລິບປິນ ບ່ອນທີ່ພວກເຂົາຂາຍ້ໍາຕານມຽນມາ (śarkarā) ສໍາລັບຄໍາ Cebuano.[41] ຟີລິບປິນຍັງມີຊຸມຊົນພໍ່ຄ້າຢູ່ໃນມຽນມາ, ນັກປະຫວັດສາດ William Henry Scott, ອ້າງເຖິງຫນັງສືໃບລານຊາວປອກຕຸຍການ Summa Orientalis, ໃຫ້ສັງເກດວ່າ Mottama ໃນປະເທດມຽນມາ (ມຽນມາ) ມີພໍ່ຄ້າຈໍານວນຫລາຍຈາກ Mindanao, ຟີລິບປິນ.[42] Lucoes, ຄູ່ແຂ່ງກັບກຸ່ມຊາວຟີລິບປິນອື່ນໆ, ຊາວ Mindanaoans, ຜູ້ທີ່ມາຈາກເກາະ Luzon, ໄດ້ຖືກຈ້າງເປັນ mercenaries ແລະທະຫານສໍາລັບທັງສະຫຍາມ (ໄທ) ແລະມຽນມາ (ມຽນມາ), ໃນພະມ້າ - Siamese. ສົງຄາມ, ກໍລະນີດຽວກັນກັບຊາວປອກຕຸຍການ, ຜູ້ທີ່ເປັນ mercenaries ສໍາລັບທັງສອງຝ່າຍ.[43]
ສະຫະພັນ​ລັດ Shan
Confederation of Shan States ©Anonymous
1527 Jan 1

ສະຫະພັນ​ລັດ Shan

Mogaung, Myanmar (Burma)
ສະຫະພັນລັດ Shan ແມ່ນກຸ່ມລັດ Shan ທີ່ເອົາຊະນະອານາຈັກ Ava ໃນປີ 1527 ແລະໄດ້ປົກຄອງມຽນມາຕອນເທິງຈົນເຖິງປີ 1555. ສະຫະພາບເດີມປະກອບດ້ວຍ Mohnyin, Mogaung, Bhamo, Momeik, ແລະ Kale.ນຳພາ​ໂດຍ​ສະ​ໂລ​ນ, ຫົວໜ້າ​ເມືອງ​ໂມ​ນິນ.ສະຫະພັນ​ກຳມະບານ​ໄດ້​ບຸກ​ເຂົ້າ​ຍຶດ​ເອົາ​ມຽນມາ​ຕອນ​ເທິງ​ຕະຫຼອດ​ຕົ້ນ​ສັດຕະວັດ​ທີ 16 (1502-1527) ​ແລະ​ໄດ້​ສູ້​ລົບ​ສົງຄາມ​ຕໍ່​ຕ້ານ​ອາວາ​ແລະ​ພັນທະ​ມິດ​ຂອງ​ລັດ Shan ຂອງ​ທິບ​ວາ (Hsipaw).ໃນທີ່ສຸດສະຫະພັນໄດ້ເອົາຊະນະ Ava ໃນປີ 1527, ແລະໄດ້ວາງລູກຊາຍກົກຂອງ Sawlon Thohanbwa ຂຶ້ນເທິງບັນລັງ Ava.Thibaw ແລະສາຂາຂອງມັນ Nyaungshwe ແລະ Mobye ຍັງໄດ້ເຂົ້າມາໃນສະຫະພັນ.ສະຫະພັນໃຫຍ່ໄດ້ຂະຫຍາຍສິດອໍານາດຂອງຕົນລົງໄປ Prome (Pyay) ໃນປີ 1533 ໂດຍການເອົາຊະນະ Prome Kingdom ທີ່ເປັນພັນທະມິດຂອງພວກເຂົາໃນອະດີດຍ້ອນວ່າ Sawlon ຮູ້ສຶກວ່າ Prome ບໍ່ໄດ້ໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອພຽງພໍໃນສົງຄາມຕໍ່ຕ້ານ Ava.ຫຼັງຈາກສົງຄາມ Prome, Sawlon ໄດ້ຖືກລອບສັງຫານໂດຍລັດຖະມົນຕີຂອງຕົນເອງ, ສ້າງສູນຍາກາດຜູ້ນໍາ.ເຖິງແມ່ນວ່າລູກຊາຍຂອງ Sawlon Thohanbwa ພະຍາຍາມຕາມທໍາມະຊາດເພື່ອສົມມຸດເປັນຜູ້ນໍາຂອງສະຫະພັນ, ລາວບໍ່ເຄີຍໄດ້ຮັບການຍອມຮັບຢ່າງເຕັມທີ່ວ່າເປັນຜູ້ທໍາອິດທີ່ເທົ່າທຽມກັນໂດຍ Saophas ອື່ນໆ.ສະຫະພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສອດຄ່ອງ​ກັນ​ໄດ້​ປະ​ລະ​ເລີຍ​ບໍ່​ໄດ້​ເຂົ້າ​ແຊກ​ແຊງ​ໃນ​ສີ່​ປີ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສົງຄາມ​ຕຸ່ງ​oo-Hanthawaddy (1535-1541) ​ໃນ​ມຽນມາ​ຕອນ​ລຸ່ມ.ເຂົາເຈົ້າບໍ່ໄດ້ຊື່ນຊົມກັບແຮງໂນ້ມຖ່ວງຂອງສະຖານະການຈົນກ່ວາ 1539 ເມື່ອ Toungoo ເອົາຊະນະ Hanthawaddy, ແລະໄດ້ຫັນຕໍ່ຕ້ານ Prome vassal ຂອງຕົນ.ໃນທີ່ສຸດພວກໂຊຟາໄດ້ລວມຕົວກັນແລະສົ່ງກໍາລັງເພື່ອບັນເທົາ Prome ໃນປີ 1539. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ກໍາລັງລວມກັນບໍ່ປະສົບຜົນສໍາເລັດໃນການຍຶດ Prome ຕໍ່ກັບການໂຈມຕີ Toungoo ອີກຄັ້ງຫນຶ່ງໃນປີ 1542.ໃນປີ 1543, ບັນດາລັດຖະມົນຕີຂອງມຽນມາໄດ້ລອບສັງຫານ Thohanbwa ແລະໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງ Hkonmaing, saopha ຂອງ Thibaw, ເທິງບັນລັງ Ava.ຜູ້ນໍາ Mohnyin ນໍາໂດຍ Sithu Kyawhtin, ຮູ້ສຶກວ່າບັນລັງ Ava ເປັນຂອງເຂົາເຈົ້າ.​ແຕ່​ໂດຍ​ເຫັນ​ເຖິງ​ການ​ຂົ່ມຂູ່​ຂອງ​ເຜົ່າ​ຕູງ​ກູ, ຜູ້ນຳ​ຂອງ​ເມືອງ Mohnyin ​ໄດ້​ເຫັນ​ດີ​ເຫັນ​ພ້ອມ​ກັບ​ການ​ນຳພາ​ຂອງ Hkonmaing.ສະຫະພັນ​ໄດ້​ເປີດ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄັ້ງ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ມຽນມາ​ຕອນ​ລຸ່ມ​ໃນ​ປີ 1543 ​ແຕ່​ກຳລັງ​ຂອງ​ຕົນ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັບ​ໄລ່​ຄືນ.ຮອດປີ 1544, ກອງທັບຕຸ່ງກູໄດ້ຍຶດຄອງເມືອງປາກກາ.ສະຫະພັນຈະບໍ່ພະຍາຍາມບຸກລຸກອີກ.ຫຼັງຈາກ Hkonmaing ເສຍຊີວິດໃນປີ 1546, ລູກຊາຍຂອງລາວ Mobye Narapati, saopha ຂອງ Mobye, ໄດ້ຂຶ້ນເປັນກະສັດຂອງ Ava.ການ​ໂຕ້​ຖຽງ​ກັນ​ຂອງ​ສະ​ມາ​ຄົມ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ຄືນ​ມາ​ຢ່າງ​ເຕັມ​ທີ່.Sithu Kyawhtin ໄດ້ຕັ້ງຄູ່ຕໍ່ສູ້ໃນ Sagaing ຂ້າມແມ່ນ້ໍາຈາກ Ava ແລະສຸດທ້າຍໄດ້ຂັບໄລ່ Mobye Narapati ໃນປີ 1552. ສະຫະພັນທີ່ອ່ອນແອໄດ້ພິສູດວ່າບໍ່ກົງກັບກໍາລັງ Toungoo ຂອງ Bayinnaung.Bayinnaung ຍຶດເອົາ Ava ໃນປີ 1555 ແລະໄດ້ເອົາຊະນະລັດ Shan ທັງຫມົດໃນຂະບວນການທາງທະຫານຈາກ 1556 ຫາ 1557.
ສົງຄາມ Toungoo-Handwaddy
Toungoo–Hanthawaddy War ©Anonymous
1534 Nov 1 - 1541 May

ສົງຄາມ Toungoo-Handwaddy

Irrawaddy River, Myanmar (Burm
ສົງຄາມ Toungoo-Hanthawaddy ແມ່ນຈຸດກໍານົດເວລາໃນປະຫວັດສາດຂອງພະມ້າ (ມຽນມາ) ເຊິ່ງກໍານົດຂັ້ນຕອນຂອງການຂະຫຍາຍແລະປະສົມປະສານຂອງຈັກກະວານຕຸ່ງກູ.ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ​ນີ້​ແມ່ນ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ດ້ວຍ​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ, ຍຸດ​ທະ​ສາດ, ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ທັງ​ສອງ​ຝ່າຍ.ລັກສະນະອັນໜຶ່ງທີ່ໜ້າສົນໃຈຂອງສົງຄາມຄັ້ງນີ້ກໍຄື ອານາຈັກຕຸ່ງກູທີ່ນ້ອຍກວ່າ, ຂ້ອນຂ້າງໃໝ່ໄດ້ຄຸ້ມຄອງເພື່ອເອົາຊະນະອານາຈັກ Hanthawaddy ທີ່ຕັ້ງຂຶ້ນກວ່າ.ການປະສົມປະສານຂອງຍຸດທະວິທີອັນສະຫລາດ, ລວມທັງຂໍ້ມູນຂ່າວສານທີ່ບໍ່ຖືກຕ້ອງ, ແລະຄວາມອ່ອນແອຂອງຜູ້ນໍາຂອງ Hantwaddy, ຊ່ວຍໃຫ້ພວກຕຸ່ງກູບັນລຸເປົ້າຫມາຍຂອງພວກເຂົາ.Tabinshwehti ແລະ Bayinnaung, ຜູ້ນໍາທີ່ສໍາຄັນຂອງ Toungoo, ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມສະຫລາດຍຸດທະວິທີ, ທໍາອິດໂດຍການສ້າງຄວາມຂັດແຍ້ງພາຍໃນ Hanthawaddy ແລະຫຼັງຈາກນັ້ນໂດຍການຈັບ Pegu.ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນ, ຄວາມຕັ້ງໃຈຂອງເຂົາເຈົ້າທີ່ຈະໄລ່ລ່າກໍາລັງຂອງ Hanthawaddy ທີ່ຖອຍຫຼັງ ແລະ ການສູ້ຮົບຂອງ Naungyo ໄດ້ປະສົບຜົນສໍາເລັດ.ເຂົາເຈົ້າຮັບຮູ້ເຖິງຄວາມຈຳເປັນທີ່ຈະເປັນກາງໂດຍໄວຂອງກຳລັງທະຫານຂອງ Hanthawaddy ກ່ອນທີ່ເຂົາເຈົ້າຈະຈັດກຸ່ມຄືນໃໝ່.ການຕໍ່ຕ້ານຂອງ Martaban, ມີລັກສະນະເປັນທ່າເຮືອທີ່ມີຄວາມເຂັ້ມແຂງແລະການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງ mercenaries ປອກຕຸຍການ [44] , ໄດ້ສະເຫນີອຸປະສັກຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ.​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ່ຕາມ, ​ເຖິງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ທີ່​ນີ້, ກອງທັບ Toungoo ​ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ຄວາມ​ສາມາດ​ປັບ​ຕົວ​ໄດ້​ໂດຍ​ການ​ກໍ່ສ້າງ​ຫໍ​ໄມ້​ໄຜ່​ເທິງ​ກຳ​ປັ່ນ ​ແລະ ​ໃຊ້​ເຮືອ​ໄຟ​ຢ່າງ​ມີ​ປະສິດທິ​ຜົນ​ເພື່ອ​ປິດ​ການ​ນຳ​ໃຊ້​ກຳ​ປັ່ນ​ຮົບ​ປອກຕຸຍ​ການ​ປ້ອງ​ກັນ​ທ່າ​ກຳ​ປັ່ນ.ການກະ ທຳ ເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນມີຄວາມ ສຳ ຄັນຫຼາຍທີ່ຈະຂ້າມປ້ອມປ້ອງກັນຂອງທ່າເຮືອ, ໃນທີ່ສຸດກໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ກະສອບຂອງເມືອງ.ໄຊຊະນະຄັ້ງສຸດທ້າຍທີ່ Martaban ໄດ້ຜະນຶກຊະຕາກຳຂອງ Hanthawaddy ແລະຂະຫຍາຍອານາຈັກ Toungoo ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ.ມັນຍັງເປັນທີ່ສັງເກດວ່າທັງສອງຝ່າຍໄດ້ຈ້າງແຮງງານຕ່າງປະເທດ, ໂດຍສະເພາະ ຊາວປອກຕຸຍການ , ຜູ້ທີ່ໄດ້ນໍາເອົາເຕັກໂນໂລຢີສົງຄາມໃຫມ່ເຊັ່ນ: ອາວຸດປືນແລະປືນໃຫຍ່ເຂົ້າໄປໃນຄວາມຂັດແຍ້ງຂອງພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.​ໂດຍ​ເນື້ອ​ແທ້​ແລ້ວ, ສົງຄາມ​ບໍ່​ພຽງ​ແຕ່​ເປັນ​ການ​ແຂ່ງຂັນ​ເພື່ອ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ດິນ​ແດນ​ເທົ່າ​ນັ້ນ, ຫາກ​ຍັງ​ແມ່ນ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ທາງ​ຍຸດ​ທະ​ສາດ, ດ້ວຍ​ການ​ນຳພາ ​ແລະ ການ​ປະດິດ​ສ້າງ​ຍຸດ​ທະ​ສາດ​ທີ່​ມີ​ບົດບາດ​ສຳຄັນ​ໃນ​ໝາກຜົນ.ການລົ້ມລົງຂອງ Hanthawaddy ຫມາຍເຖິງການສິ້ນສຸດຂອງຫນຶ່ງຂອງອານາຈັກຫລັງ Pagan ທີ່ມີອໍານາດຫຼາຍທີ່ສຸດ [44] , ອະນຸຍາດໃຫ້ Toungoo ນໍາໃຊ້ຊັບພະຍາກອນທີ່ໄດ້ມາເພື່ອຂະຫຍາຍຕື່ມອີກ, ລວມທັງການໂຮມລັດຂອງພະມ້າອື່ນໆທີ່ແຕກແຍກ.ສົງຄາມ​ນີ້​ຈຶ່ງ​ຖື​ເປັນ​ບ່ອນ​ສຳຄັນ​ໃນ​ການ​ເລົ່າ​ເລື່ອງ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ມຽນມາ​ທີ່​ໃຫຍ່​ກວ່າ.
ສົງຄາມ Toungoo-Ava
ເບນນານ ©Kingdom of War (2007).
1538 Nov 1 - 1545 Jan

ສົງຄາມ Toungoo-Ava

Prome, Myanmar (Burma)
ສົງຄາມ Toungoo-Ava ແມ່ນການຂັດແຍ້ງທາງທະຫານທີ່ເກີດຂື້ນໃນຍຸກຕ່ໍາແລະພາກກາງຂອງມຽນມາ (ມຽນມາ) ລະຫວ່າງລາຊະວົງ Toungoo ແລະ Ava ນໍາພາຂອງລັດ Shan, Hanthawaddy Pegu, ແລະ Arakan (Mrauk-U).ໄຊຊະນະຢ່າງເດັດຂາດຂອງຕຸ່ງກູໄດ້ໃຫ້ອຳນາດການປົກຄອງຂອງອານາຈັກພູມີພາກກາງທັງໝົດຂອງມຽນມາ, ແລະເຮັດໃຫ້ການປະກົດຕົວເປັນການເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນພະມ້ານັບຕັ້ງແຕ່ການລົ້ມລົງຂອງຈັກກະພັດ Pagan ໃນປີ 1287. [45]ສົງຄາມໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນ 1538 ໃນເວລາທີ່ Ava, ໂດຍຜ່ານ vassal Prome ຂອງຕົນ, ຖິ້ມການສະຫນັບສະຫນູນຂອງຕົນຢູ່ຫລັງ Pegu ໃນສົງຄາມສີ່ປີລະຫວ່າງ Toungoo ແລະ Pegu.ຫຼັງຈາກກອງທັບຂອງຕົນໄດ້ທໍາລາຍການປິດລ້ອມຂອງ Prome ໃນປີ 1539, Ava ໄດ້ຮັບພັນທະມິດຂອງສະຫະພັນໄດ້ຕົກລົງທີ່ຈະກະກຽມສໍາລັບສົງຄາມ, ແລະສ້າງຕັ້ງພັນທະມິດກັບ Arakan.[46] ແຕ່ພັນທະມິດວ່າງບໍ່ສໍາເລັດທີ່ສໍາຄັນທີ່ຈະເປີດຫນ້າທີສອງໃນໄລຍະເຈັດເດືອນລະດູແລ້ງຂອງ 1540-41 ໃນເວລາທີ່ Toungoo ກໍາລັງຕໍ່ສູ້ເພື່ອເອົາຊະນະ Martaban (Mottama).ພັນທະມິດແມ່ນບໍ່ມີການກຽມພ້ອມໃນເບື້ອງຕົ້ນເມື່ອກອງກໍາລັງ Toungoo ໄດ້ຕໍ່ສົງຄາມກັບ Prome ໃນເດືອນພະຈິກ 1541. ເນື່ອງຈາກການປະສານງານທີ່ບໍ່ດີ, ກອງທັບຂອງ Ava-led Confederation ແລະ Arakan ໄດ້ຖືກຂັບໄລ່ກັບຄືນໂດຍກໍາລັງ Toungoo ທີ່ມີການຈັດຕັ້ງທີ່ດີກວ່າໃນເດືອນເມສາ 1542, ຫຼັງຈາກນັ້ນກອງທັບເຮືອ Arakan ໄດ້. ເຊິ່ງໄດ້ຍຶດເອົາທ່າເຮືອ Irrawaddy ທີ່ສຳຄັນສອງແຫ່ງແລ້ວ, ໄດ້ຖອນຄືນ.Prome ໄດ້ຍອມຈໍານົນຫນຶ່ງເດືອນຕໍ່ມາ.[47​] ຫຼັງ​ຈາກ​ນັ້ນ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ການ hiatus 18 ເດືອນ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ທີ່ Arakan ໄດ້​ອອກ​ຈາກ​ພັນ​ທະ​ມິດ​, ແລະ Ava underwent ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຄວາມ​ເປັນ​ຜູ້​ນໍາ​.ໃນເດືອນທັນວາ 1543, ກອງທັບແລະກອງທັບເຮືອທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງ Ava ແລະສະຫະພັນໄດ້ລົງມາຍຶດເອົາເມືອງ Prome.ແຕ່ກອງກຳລັງ Toungoo, ເຊິ່ງປະຈຸບັນໄດ້ສະໝັກທະຫານຮັບຈ້າງ ແລະ ອາວຸດປືນຂອງຕ່າງປະເທດ, ບໍ່ພຽງແຕ່ໄດ້ຂັບໄລ່ກອງກຳລັງບຸກໂຈມຕີທີ່ມີຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍກັບຄືນໄປເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງໄດ້ເຂົ້າຍຶດເອົາພາກກາງຂອງພະມ້າທັງໝົດຂຶ້ນໄປຈົນເຖິງ Pagan (Bagan) ໃນເດືອນເມສາ ປີ 1544. [48] ໃນລະດູແລ້ງຕໍ່ມາ, ກອງທັບ Ava ຂະຫນາດນ້ອຍໄດ້ບຸກໂຈມຕີເມືອງ Salin ແຕ່ຖືກທໍາລາຍໂດຍກໍາລັງ Toungoo ຂະຫນາດໃຫຍ່ກວ່າ.ການພ່າຍແພ້ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໄດ້ນໍາເອົາຄວາມຂັດແຍ້ງອັນຍາວນານລະຫວ່າງ Ava ແລະ Mohnyin ຂອງ Confederation ໄປສູ່ແຖວຫນ້າ.ປະເຊີນຫນ້າກັບການກະບົດທີ່ສະຫນັບສະຫນູນຂອງ Mohnyin ຢ່າງຮຸນແຮງ, Ava ໃນປີ 1545 ໄດ້ສະແຫວງຫາແລະຕົກລົງເຫັນດີກັບສົນທິສັນຍາສັນຕິພາບກັບ Toungoo ເຊິ່ງ Ava ໄດ້ມອບໃຫ້ພາກກາງຂອງມຽນມາຢ່າງເປັນທາງການລະຫວ່າງ Pagan ແລະ Prome.[49] Ava ຈະຖືກຮຸກຮານໂດຍການກະບົດສໍາລັບຫົກປີຂ້າງຫນ້າ, ໃນຂະນະທີ່ Toungoo ທີ່ກ້າຫານຈະຫັນຄວາມສົນໃຈໄປເອົາຊະນະ Arakan ໃນ 1545-47, ແລະ ສະຫຍາມ ໃນປີ 1547-49.
ສົງຄາມພະມ້າ-ສະຫຍາມຄັ້ງທຳອິດ
ພະລາຊີນີສຸລິໂຍໄທ (ກາງ) ຢູ່ເທິງຊ້າງ ວາງຕົວລະຫວ່າງເຈົ້າມະຫາຈັກກະພັດ (ຂວາ) ແລະ ຮອງເຈົ້າຟ້າມ (ຊ້າຍ). ©Prince Narisara Nuvadtivongs
1547 Oct 1 - 1549 Feb

ສົງຄາມພະມ້າ-ສະຫຍາມຄັ້ງທຳອິດ

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
ສົງຄາມພະມ້າ - ສະຫຍາມ (1547-1549), ຫຼືເອີ້ນວ່າສົງຄາມ Shwehti, ແມ່ນສົງຄາມທໍາອິດທີ່ຕໍ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງລາຊະວົງຕຸ່ງກູຂອງພະມ້າແລະ ອານາຈັກອາຍາ ຂອງສະຫຍາມ, ແລະສົງຄາມຄັ້ງທໍາອິດຂອງພະມ້າ - ສະຫຍາມທີ່ຈະດໍາເນີນຕໍ່ໄປຈົນກ່ວາ. ກາງສະຕະວັດທີ 19.ສົງຄາມແມ່ນເປັນທີ່ຫນ້າສັງເກດສໍາລັບການນໍາສົງຄາມທີ່ທັນສະໄຫມໃນຕົ້ນໆໄປສູ່ພາກພື້ນ.ມັນຍັງເປັນທີ່ສັງເກດໃນປະຫວັດສາດຂອງໄທສໍາລັບການເສຍຊີວິດໃນການຕໍ່ສູ້ຂອງສະຫຍາມເຈົ້າຊີວິດສຸລິໂຍໄທເທິງຊ້າງສົງຄາມຂອງນາງ;ການປະທະກັນມັກຈະເອີ້ນວ່າໃນປະເທດໄທເປັນສົງຄາມທີ່ນໍາໄປສູ່ການສູນເສຍຂອງ Queen Suriyothai.Casus belli ໄດ້ຖືກລະບຸວ່າເປັນຄວາມພະຍາຍາມທີ່ຈະຂະຫຍາຍອານາເຂດຂອງພວກເຂົາໄປທາງຕາເວັນອອກຫຼັງຈາກວິກິດການທາງດ້ານການເມືອງໃນ Ayutthaya [53] ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຄວາມພະຍາຍາມເພື່ອຢຸດການບຸກລຸກຂອງສະຫຍາມເຂົ້າໄປໃນຝັ່ງທະເລຂອງ Tenasserim.[54] ສົງຄາມ, ອີງຕາມການພະມ້າ, ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນເດືອນມັງກອນ 1547 ໃນເວລາທີ່ກໍາລັງ Siamese ເອົາຊະນະເມືອງຊາຍແດນຂອງ Tavoy (Dawei).ຕໍ່​ມາ​ໃນ​ປີ​ນີ້, ກອງ​ກຳລັງ​ມຽນມາ​ທີ່​ນຳພາ​ໂດຍ​ພົນ​ເອກ Saw Lagun Ein ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ Tenasserim ​ຕອນ​ເທິງ​ລົງ​ໄປ​ຍັງ​ເມືອງ Tavoy.ໃນປີຕໍ່ມາ, ໃນເດືອນຕຸລາ 1548, ສາມກອງທັບພະມ້ານໍາພາໂດຍກະສັດ Tabinshwehti ແລະຮອງຂອງ Bayinnaung ໄດ້ບຸກເຂົ້າໄປໃນສະຫຍາມຜ່ານສາມ Pagodas Pass.ກອງທັບພະມ້າໄດ້ບຸກເຂົ້າໄປເຖິງເມືອງຫຼວງຂອງພຣະບາງ ແຕ່ບໍ່ສາມາດຍຶດເອົາເມືອງທີ່ມີປ້ອມຍາມຢ່າງໜັກໜ່ວງໄດ້.ນຶ່ງ​ເດືອນ​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ການ​ປິດລ້ອມ, ການ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ສະຫຍາມ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ການ​ປິດລ້ອມ, ​ແລະ​ໄດ້​ຂັບ​ໄລ່​ກຳລັງ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄືນ.​ແຕ່​ມຽນມາ​ໄດ້​ເຈລະຈາ​ກັບ​ການ​ຖອນ​ຕົວ​ຢ່າງ​ປອດ​ໄພ ​ເພື່ອ​ແລກປ່ຽນ​ກັບ​ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຂອງ​ສະຫຍາມ​ສອງ​ຄົນ (ເຈົ້າ​ຊາຍຣາ​ເມ​ສຸ​ນ, ​ແລະ ເຈົ້າ​ຊາຍ​ທັມມະ​ຣາຊ​ແຫ່ງ​ເມືອງ​ພິ​ສະນຸ​ໂລກ) ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ໄປ.ການ​ປ້ອງ​ກັນ​ປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນ​ສຳ​ເລັດ​ໄດ້​ປົກ​ປັກ​ຮັກ​ສາ​ເອ​ກະ​ລາດ​ຂອງ​ສ​ຍາມ​ເປັນ​ເວ​ລາ 15 ປີ.ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ສົງຄາມບໍ່ໄດ້ຕັດສິນໃຈ.
ພະມ້າພິຊິດລ້ານນາ
ຮູບພາບຂອງສິ່ງທີ່ Suwan ແມ່ນເລືອດ. ©Mural Paintings
1558 Apr 2

ພະມ້າພິຊິດລ້ານນາ

Chiang Mai, Mueang Chiang Mai
ອານາຈັກລ້ານນາ ໄດ້ເກີດຄວາມຂັດແຍ້ງກ່ຽວກັບລັດ Shan ກັບກະສັດຂອງພະມ້າ Bayinnaung ທີ່ຂະຫຍາຍອອກ.ກໍາລັງຂອງ Bayinnaung ບຸກໂຈມຕີລ້ານນາຈາກພາກເຫນືອ, ແລະ Mekuti ໄດ້ຍອມຈໍານົນໃນວັນທີ 2 ເດືອນເມສາປີ 1558. [50] ໄດ້ຮັບການສະຫນັບສະຫນູນຈາກ Setthathirath, Mekuti ໄດ້ revolve ໃນໄລຍະສົງຄາມມຽນມາ - ສະຫຍາມ (1563-64).​ແຕ່​ກະສັດ​ໄດ້​ຖືກ​ກອງທັບ​ມຽນມາ​ຈັບ​ຕົວ​ໃນ​ເດືອນ​ພະຈິກ 1564, ​ແລະ​ຖືກ​ສົ່ງ​ໄປ​ຍັງ​ນະຄອນຫຼວງ Pegu ຂອງ​ມຽນມາ.ເບຢິນນານໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງວິສຸທິເທວີ, ເປັນລາຊະວົງລ້ານນາ, ເປັນເຈົ້າຊີວິດຂອງລ້ານນາ.ຫຼັງຈາກການເສຍຊີວິດຂອງນາງ, Bayinnaung ໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງລູກຊາຍຄົນຫນຶ່ງຂອງລາວ Nawrahta Minsaw (Noratra Minsosi), ຮອງຂອງລ້ານນາໃນເດືອນມັງກອນ 1579. [51] ມຽນມາໄດ້ອະນຸຍາດໃຫ້ມີລະດັບການເປັນເອກະລາດຢ່າງຫຼວງຫຼາຍສໍາລັບລ້ານນາແຕ່ຄວບຄຸມຢ່າງເຂັ້ມງວດ corvée ແລະພາສີ.ຮອດຊຸມປີ 1720, ລາຊະວົງ ຕຸ່ງກູ ຢູ່ໃນຂາສຸດທ້າຍ.ປີ 1727 ຊຽງ​ໃໝ່​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ເສດ​ຍ້ອນ​ການ​ເກັບ​ພາ​ສີ​ສູງ.ກອງ​ກຳລັງ​ຕໍ່ຕ້ານ​ໄດ້​ຂັບ​ໄລ່​ກອງທັບ​ມຽນມາ​ຄືນ​ໃໝ່​ໃນ​ປີ 1727–1728 ​ແລະ 1731–1732, ຫຼັງ​ຈາກ​ນັ້ນ​ຊຽງ​ໃໝ່​ແລະ​ຮ່ອມ​ພູ​ປິງ​ໄດ້​ຮັບ​ເອກະລາດ.[52] ຊຽງໃຫມ່ໄດ້ກາຍເປັນສາຂາອີກເທື່ອຫນຶ່ງໃນປີ 1757 ກັບລາຊະວົງພະມ້າໃຫມ່.ມັນໄດ້ກະບົດອີກຄັ້ງໃນປີ 1761 ດ້ວຍການຊຸກຍູ້ຂອງສະຫຍາມ ແຕ່ການກະບົດໄດ້ຖືກສະກັດກັ້ນໂດຍເດືອນມັງກອນ 1763. ໃນປີ 1765, ພະມ້າໄດ້ໃຊ້ລ້ານນາເປັນບ່ອນບຸກລຸກເພື່ອບຸກລຸກລັດທິລາວ, ແລະສະຫຍາມເອງ.
ສົງຄາມ​ເໜືອ​ຊ້າງ​ຂາວ
ອານາຈັກ Toungoo ຂອງມຽນມາໄດ້ປິດລ້ອມເມືອງ Ayutthaya. ©Peter Dennis
1563 Jan 1 - 1564

ສົງຄາມ​ເໜືອ​ຊ້າງ​ຂາວ

Ayutthaya, Thailand
ສົງຄາມພະມ້າ-ສະຫຍາມ ປີ 1563-1564, ເຊິ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ສົງຄາມຊ້າງຂາວ, ແມ່ນຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງ ລາຊະວົງ ຕຸ່ງກູ ຂອງມຽນມາ ແລະ ອານາຈັກอยุธยา ຂອງສະຫຍາມ.ກະສັດ Bayinnaung ຂອງລາຊະວົງ Toungoo ໄດ້ສະແຫວງຫາທີ່ຈະເອົາອານາຈັກ Ayutthaya ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງລາວ, ເຊິ່ງເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງຄວາມທະເຍີທະຍານທີ່ກວ້າງຂວາງທີ່ຈະສ້າງອານາຈັກໃຫຍ່ຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.ຫລັງຈາກທໍາອິດໄດ້ຮຽກຮ້ອງຊ້າງຂາວສອງໂຕຈາກເຈົ້າອານຸວົງ ມະຫາຈັກກະພັດເປັນສວດ ແລະຖືກປະຕິເສດ, ບ້ານນານກໍບຸກຮຸກຮານສະຫຍາມດ້ວຍກຳລັງອັນກວ້າງໃຫຍ່ໄພສານ, ຍຶດເອົາເມືອງຫຼາຍເມືອງເຊັ່ນ: ພິດສະນຸກ ແລະ ສຸໂຂໄທ ຕາມທາງ.ກອງທັບ​ມຽນມາ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ໄປ​ຮອດ​ເມືອງ​ອາ​ຍຸ​ທະ​ຍຸ​ແລະ​ໄດ້​ເລີ່​ມ​ໂຈມ​ຕີ​ເປັນ​ເວລາ​ໜຶ່ງ​ອາທິດ, ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈາກ​ການ​ຍຶດ​ເອົາ​ກຳ​ປັ່ນ​ຮົບ​ປອກຕຸຍ​ການ​ສາມ​ລຳ.ການ​ປິດລ້ອມ​ບໍ່​ໄດ້​ນຳ​ໄປ​ສູ່​ການ​ຍຶດ​ເອົາ​ເມືອງ​ອາ​យុ​យុ​ຍາ, ແຕ່​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້ການ​ເຈລະຈາ​ສັນຕິພາບ​ທີ່​ມີ​ລາຄາ​ສູງ​ຕໍ່​ສະຫຍາມ.ຈັກກະພັດຕົກລົງໃຫ້ອານາຈັກອະຍຸທະຍາເປັນລັດສະຫຍາມຂອງລາຊະວົງຕະກູນ.​ເພື່ອ​ແລກປ່ຽນ​ກັບ​ການ​ຖອນ​ທະຫານ​ຂອງ​ມຽນມາ, ​ເມືອງ Bayinnaung ​ໄດ້​ຈັບ​ຕົວ​ປະກັນ, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ​ເຈົ້າຊາຍ Ramesuan, ພ້ອມ​ທັງ​ຊ້າງ​ຂາວ​ສະຫຍາມ 4 ​ໂຕ.ສະຫຍາມຍັງຕ້ອງໄດ້ມອບເຄື່ອງບູຊາຊ້າງ ແລະເງິນປະຈໍາປີໃຫ້ແກ່ພະມ້າ, ໃນຂະນະທີ່ອະນຸຍາດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີສິດເກັບພາສີຢູ່ທ່າເຮືອ Mergui.ສົນທິສັນຍາ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ນຳ​ໄປ​ສູ່​ໄລຍະ​ເວລາ​ສັ້ນ​ຂອງ​ສັນຕິພາບ​ທີ່​ແກ່ຍາວ​ໄປ​ຈົນ​ຮອດ​ປີ 1568 ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຂອງ​ເມືອງ​ອາ​ຍຸ​ທະ​ຍາ.ແຫຼ່ງຂ່າວພະມ້າອ້າງວ່າ ມະຫາຈັກກະພັດຖືກເອົາຕົວກັບຄືນໄປມຽນມາ ກ່ອນທີ່ຈະໄດ້ຮັບການອະນຸຍາດໃຫ້ກັບຄືນໄປຍັງກຸງອາເທບເປັນພະສົງ, ໃນຂະນະທີ່ແຫຼ່ງຂ່າວຂອງໄທເວົ້າວ່າ ພະອົງໄດ້ສະລະລາດຊະບັນລັງ ແລະ ລູກຊາຍຄົນທີສອງຂອງພະອົງຄື ມະຫາສິນທະລາທິລາດ ໄດ້ຂຶ້ນຄອງບັນລັງ.ສົງຄາມດັ່ງກ່າວເປັນເຫດການທີ່ສຳຄັນໃນຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງພະມ້າ ແລະສະຫຍາມ, ແລະມັນໄດ້ຂະຫຍາຍອິດທິພົນຂອງລາຊະວົງຕຸ່ງກູໄປເປັນຊົ່ວຄາວ.
ສົງຄາມ Nandric
ການ​ສູ້​ຮົບ​ຄັ້ງ​ດຽວ​ລະ​ຫວ່າງ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ນາ​ເຣ​ສວນ​ກັບ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ມົງ​ກຸດ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​, Mingyi Swa ໃນ​ຮົບ​ຂອງ​ຫນອງ​ຊາ​ໄຣ​ໃນ​ປີ 1592​. ©Anonymous
1584 Jan 1 - 1593

ສົງຄາມ Nandric

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
ສົງຄາມພະມ້າ - ສະຫຍາມປີ 1584-1593, ເຊິ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ສົງຄາມນັນດຣິກ, ແມ່ນໄລຍະຂອງຂໍ້ຂັດແຍ່ງລະຫວ່າງ ລາຊະວົງ ຕຸ່ງກູ ຂອງມຽນມາ ແລະ ອານາຈັກอยุธยา ຂອງສະຫຍາມ.ສົງຄາມໄດ້ເລີ່ມຂຶ້ນເມື່ອ Naresuan, ກະສັດຂອງ Ayutthaya, ປະກາດເອກະລາດຈາກ suzerainy ຂອງພະມ້າ, ປົດຕໍາແຫນ່ງຂອງ vassal ຂອງຕົນ.ການ​ກະ​ທຳ​ນີ້​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​ຫຼາຍ​ຄັ້ງ​ເພື່ອ​ແນ​ໃສ່​ສະ​ກັດ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ອາ​ຍຸ​ໄດ້.ການບຸກລຸກທີ່ໂດດເດັ່ນທີ່ສຸດແມ່ນນໍາພາໂດຍເຈົ້າຊາຍມຽນມາ Mingyi Swa ໃນປີ 1593, ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ການຕໍ່ສູ້ກັບຊ້າງທີ່ມີຊື່ສຽງລະຫວ່າງ Mingyi Swa ແລະ Naresuan, ບ່ອນທີ່ Naresuan ໄດ້ຂ້າເຈົ້າຊາຍມຽນມາ.ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເສຍ​ຊີວິດ​ຂອງ​ທ່ານ Mingyi Swa, ມຽນມາ​ຕ້ອງ​ຖອນ​ກຳລັງ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ເທດ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ການ​ຫັນປ່ຽນ​ດ້ານ​ກຳລັງ​ອຳນາດ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ.ເຫດການ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ເສີມ​ຂະຫຍາຍ​ຈິດ​ໃຈ​ຂອງ​ກອງທັບ​ສະຫຍາມ​ຢ່າງ​ໃຫຍ່​ຫຼວງ, ​ແລະ​ໄດ້​ຊ່ວຍ​ເສີມ​ຂະຫຍາຍ​ຖານະ​ເປັນ​ວິລະ​ຊົນ​ຂອງ​ນາ​ເລ​ຊອນ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ໄທ.ອາ​ຍຸ​ທະ​ຍາ​ໄດ້​ສວຍ​ໃຊ້​ສະ​ພາບ​ການ​ເພື່ອ​ເປີດ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ, ຍຶດ​ເອົາ​ຫລາຍ​ຫົວ​ເມືອງ ແລະ ຍຶດ​ເອົາ​ດິນແດນ​ທີ່​ເຄີຍ​ເສຍ​ໄປ​ໃຫ້​ພະ​ມ້າ​ຄືນ​ມາ.ທະຫານເຫຼົ່ານີ້ໄດ້ຮັບອິດທິພົນຂອງມຽນມາທີ່ອ່ອນແອຢູ່ໃນພາກພື້ນແລະເສີມສ້າງຕໍາແຫນ່ງຂອງ Ayutthaya.ສົງຄາມພະມ້າ-ສະຫຍາມໄດ້ປ່ຽນແປງຄວາມດຸ່ນດ່ຽງຂອງອຳນາດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ.ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ມັນ​ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ອິດ​ທິ​ພົນ​ແລະ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ພະ​ມ້າ​ອ່ອນ​ແອ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ເສີມ​ຂະ​ຫຍາຍ​ການ​ເອ​ກະ​ລາດ​ຂອງ​ອາ​ຍຸ​ແລະ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ພາກ​ພື້ນ.ສົງຄາມມີຊື່ສຽງໂດ່ງດັງໂດຍສະເພາະການຕີຊ້າງ ເຊິ່ງເປັນເຫດການທີ່ລະລຶກເຖິງໃນປະຫວັດສາດຂອງໄທ ເຊິ່ງມັກຈະອ້າງວ່າເປັນສັນຍາລັກຂອງວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ ແລະ ການຕໍ່ຕ້ານການຮຸກຮານຂອງຕ່າງປະເທດ.ມັນ​ໄດ້​ຕັ້ງ​ຂັ້ນ​ຕອນ​ຂອງ​ການ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ກັນ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ ແລະ​ການ​ພົວ​ພັນ​ທີ່​ຜັນ​ແປ​ໄປ​ລະ​ຫວ່າງ​ສອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ, ສືບ​ຕໍ່​ເປັນ​ເວ​ລາ​ຫຼາຍ​ສັດ​ຕະ​ວັດ.
ສະຫຍາມບຸກໂຈມຕີມຽນມາ
ກະສັດ Naresuan ເຂົ້າໄປໃນ Pegu ທີ່ຖືກປະຖິ້ມໄວ້ໃນປີ 1600, ການແຕ້ມຮູບແຕ້ມຮູບໂດຍພະຍາອະນຸສາວະລີ, ວັດສຸວັນດາຣາຣາມ, ເມືອງ Ayutthaya. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1593 Jan 1 - 1600 May

ສະຫຍາມບຸກໂຈມຕີມຽນມາ

Burma
ສົງຄາມມຽນມາ - ສະຫຍາມປີ 1593-1600 ຕິດຕາມມາຢ່າງໃກ້ສິດຂອງການຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງສອງປະເທດ 1584-1593.ບົດໃໝ່ນີ້ຖືກຈູດໂດຍ Naresuan, ກະສັດຂອງ Ayutthaya (Siam), ໃນເວລາທີ່ພຣະອົງໄດ້ຕັດສິນໃຈທີ່ຈະສວຍໃຊ້ບັນຫາພາຍໃນຂອງມຽນມາ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນການເສຍຊີວິດຂອງມົງກຸດ Mingyi Swa.Naresuan ໄດ້ບຸກໂຈມຕີເຂົ້າໄປໃນ Lan Na (ພາກເຫນືອຂອງປະເທດໄທໃນມື້ນີ້), ເຊິ່ງຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງພະມ້າ, ແລະແມ້ກະທັ້ງເຂົ້າໄປໃນພະມ້າເອງ, ດ້ວຍການພະຍາຍາມເຂົ້າຫານະຄອນຫຼວງ Pegu ຂອງມຽນມາ.​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທີ່​ທະ​ເຍີທະ​ຍານ​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ບໍ່​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ ​ແລະ ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມີ​ຜູ້​ບາດ​ເຈັບ​ຢ່າງ​ໜັກໜ່ວງ​ທັງ​ສອງ​ຝ່າຍ.​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ນາ​ເຣ​ສວນ​ບໍ່​ສາມາດ​ບັນລຸ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ຕົ້ນຕໍ​ຂອງ​ຕົນ, ​ແຕ່​ເພິ່ນ​ໄດ້​ຮັກສາ​ເອກະລາດ​ໃຫ້​ອານາຈັກ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ດິນແດນ​ຄືນ​ໃໝ່.ລາວໄດ້ດໍາເນີນການ sieges ຫຼາຍຄັ້ງແລະມີສ່ວນຮ່ວມໃນການສູ້ຮົບຕ່າງໆ, ລວມທັງການ siege ຂອງ Pegu ໃນປີ 1599. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຂະບວນການດັ່ງກ່າວບໍ່ສາມາດທີ່ຈະຍືນຍົງໃນໄລຍະເບື້ອງຕົ້ນຂອງເຂົາເຈົ້າ.Pegu ບໍ່ໄດ້ຖືກຍຶດ, ແລະກອງທັບສະຫຍາມຕ້ອງຖອນຕົວຍ້ອນບັນຫາການຂົນສົ່ງແລະການລະບາດທີ່ເກີດຂື້ນໃນບັນດາກອງທັບ.ສົງຄາມ​ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ໂດຍ​ບໍ່​ມີ​ຜູ້​ຊະນະ​ທີ່​ຕັດສິນ​ໃຈ, ​ແຕ່​ມັນ​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ເຮັດ​ໃຫ້​ອານາຈັກ​ທັງ​ສອງ​ອ່ອນ​ແອ​ລົງ, ສິ້ນ​ເປືອງ​ຊັບພະຍາກອນ ​ແລະ ກຳລັງ​ຄົນ.1593-1600 ຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງມຽນມາແລະສະຫຍາມໄດ້ມີຜົນກະທົບທີ່ຍືນຍົງ.​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ທັງ​ສອງ​ຝ່າຍ​ບໍ່​ສາມາດ​ຍາດ​ເອົາ​ໄຊຊະນະ​ຢ່າງ​ສິ້ນ​ເຊີງ, ​ແຕ່​ສົງຄາມ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້ການ​ຍຶດໝັ້ນ​ເອກະລາດ​ຂອງ​ອາ​យុ​ໄຕ​ຈາກ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ມຽນມາ, ​ແລະ​ມັນ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຈັກກະພັດ​ມຽນມາ​ອ່ອນ​ແອ​ລົງ​ໃນ​ລະດັບ​ທີ່​ສຳຄັນ.ເຫດການ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ສ້າງ​ເວທີ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້​ງກັນ​ໃນ​ອະນາຄົດ ​ແລະ ​ເປັນ​ຮູບ​ຮ່າງ​ພູມ​ສັນຖານ​ດ້ານ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ອາຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້.ສົງຄາມ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ການ​ສືບ​ຕໍ່​ຂອງ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ທີ່​ແກ່ຍາວ​ຫຼາຍ​ສັດຕະວັດ​ລະຫວ່າງ​ສອງ​ປະ​ເທດ, ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຂອງ​ພັນທະ​ມິດ, ຄວາມ​ທະ​ເຍີທະ​ຍານ​ເຂດ​ດິນ​ແດນ, ​ແລະ​ການ​ຕໍ່ສູ້​ເພື່ອ​ຄອບ​ງຳ​ພາກ​ພື້ນ.
ຟື້ນຟູອານາຈັກ Taunoo
ຟື້ນຟູອານາຈັກ Taunoo. ©Kingdom of War (2007)
1599 Jan 1 - 1752

ຟື້ນຟູອານາຈັກ Taunoo

Burma
ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ interregnum ທີ່​ຕິດ​ຕາມ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ Pagan Empire ໄດ້​ແກ່​ຍາວ​ເຖິງ 250 ປີ (1287-1555), ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ Taungoo ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ​ແມ່ນ​ຂ້ອນ​ຂ້າງ​ສັ້ນ.ລູກຊາຍຄົນໜຶ່ງຂອງ Bayinnaung, Nyaungyan Min, ໄດ້ເລີ່ມຄວາມພະຍາ ຍາມທ້ອນໂຮມປະເທດຊາດເປັນເອກະພາບໂດຍທັນທີ, ຟື້ນຟູອຳນາດພາກກາງຂອງມຽນມາຕອນເທິງ ແລະລັດ Shan ທີ່ໃກ້ກວ່າໃນປີ 1606. ຜູ້ສືບທອດຂອງລາວ Anaukpetlun ໄດ້ເອົາຊະນະ ຊາວປອກຕຸຍການ ທີ່ Thanlyin ໃນປີ 1613. ພຣະອົງໄດ້ຟື້ນຕົວຝັ່ງ Tanintharyi ເທິງເຖິງ Dawei ແລະ Lan Na. ຈາກ ສະຫຍາມ ໃນປີ 1614. ລາວຍັງໄດ້ຍຶດເອົາລັດສະໝີ ຊານ ( ກຶງຕຸງ ແລະ ສີສຸພັນນາ ) ໃນປີ 1622-26.ອ້າຍ ທາລຸນ ກໍ່ສ້າງປະເທດທີ່ຖືກສົງຄາມທຳລາຍຄືນ.ພຣະອົງໄດ້ສັ່ງໃຫ້ສໍາມະໂນຄົວຄັ້ງທໍາອິດໃນປະຫວັດສາດພະມ້າໃນປີ 1635, ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າອານາຈັກມີປະມານສອງລ້ານຄົນ.ຮອດປີ 1650, ກະສັດສາມອົງຄື: ນາຢອງຢ້ານ, ອະວຸກເພັດລູນ, ແລະ ທາລູນ - ໄດ້ສ້າງສາອານາຈັກທີ່ນ້ອຍກວ່າ ແຕ່ສາມາດຄຸ້ມຄອງໄດ້ຢ່າງສຳເລັດຜົນ.ສຳຄັນກວ່ານັ້ນ, ລາຊະວົງໃໝ່ໄດ້ສືບຕໍ່ສ້າງລະບົບກົດໝາຍ ແລະ ການເມືອງທີ່ມີລັກສະນະພື້ນຖານຈະສືບຕໍ່ພາຍໃຕ້ລາຊະວົງ Konbaung ເປັນຢ່າງດີໃນສະຕະວັດທີ 19.ມົງກຸດ​ໄດ້​ປ່ຽນ​ແທນ​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ການ​ສືບ​ເຊື້ອ​ສາຍ​ຢ່າງ​ສິ້ນ​ເຊີງ​ດ້ວຍ​ການ​ແຕ່ງຕັ້ງ​ເຈົ້າ​ເມືອງ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ທັງ​ໝົດ, ​ແລະ​ຫຼຸດ​ຜ່ອນ​ສິດ​ສືບ​ພັນ​ຂອງ​ຫົວ​ໜ້າ​ຊາ​ນ​ລົງ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ.ມັນຍັງ reined ໃນການຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຂອງຄວາມຮັ່ງມີຂອງ monastic ແລະ autonomy, ໃຫ້ພື້ນຖານພາສີຫຼາຍກວ່າເກົ່າ.ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ດ້ານ​ການ​ຄ້າ ​ແລະ ການ​ບໍລິຫານ​ທາງ​ດ້ານ​ສາສະໜາ​ຂອງ​ຕົນ​ໄດ້​ສ້າງ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ 80 ກວ່າ​ປີ.[55] ຍົກເວັ້ນການກະບົດບາງຄັ້ງຄາວ ແລະສົງຄາມພາຍນອກ - ພະມ້າໄດ້ເອົາຊະນະຄວາມພະຍາຍາມຂອງສະຫຍາມທີ່ຈະຍຶດເອົາລ້ານນາແລະມໍຕະມາໃນປີ 1662-64 - ອານາຈັກສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນສັນຕິພາບສໍາລັບສ່ວນທີ່ເຫຼືອຂອງສະຕະວັດທີ 17.ອານາຈັກເຂົ້າສູ່ການຫຼຸດລົງເທື່ອລະກ້າວ, ແລະສິດອໍານາດຂອງ "ກະສັດລາຊະວັງ" ໄດ້ຊຸດໂຊມລົງຢ່າງໄວວາໃນຊຸມປີ 1720.ນັບ​ແຕ່​ປີ 1724 ເປັນຕົ້ນມາ, ຊາວ​ເມືອງ​ເມີ​ເຕຍ​ໄດ້​ເລີ່​ມບຸກ​ເຂົ້າ​ຍຶດ​ເອົາ​ແມ່​ນ້ຳ​ Chindwin.ໃນປີ 1727, ພາກໃຕ້ລ້ານນາ (ຊຽງໃໝ່) ໄດ້ປະທະກັນຢ່າງສຳເລັດຜົນ, ເຮັດໃຫ້ພາກເໜືອລ້ານນາ (ຊຽງແສນ) ຕົກຢູ່ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງພະມ້າ.ການ​ໂຈມ​ຕີ​ເມືອງ Meitei ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ທະວີ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 1730, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ໄປ​ເຖິງ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ມຽນມາ​ທີ່​ເລິກ​ກວ່າ​ເກົ່າ.ໃນປີ 1740, ມອນໃນພະມ້າຕອນລຸ່ມໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນການກະບົດ, ແລະໄດ້ສ້າງຕັ້ງອານາຈັກ Hanthawaddy ຟື້ນຟູ, ແລະໃນປີ 1745 ໄດ້ຄວບຄຸມສ່ວນໃຫຍ່ຂອງມຽນມາລຸ່ມ.ສະຫຍາມຍັງໄດ້ຍ້າຍອໍານາດຂອງຕົນຂຶ້ນຝັ່ງ Tanintharyi ໃນປີ 1752. Hanthawaddy invaded Burma ເທິງໃນເດືອນພະຈິກ 1751, ແລະຍຶດ Ava ໃນວັນທີ 23 ມີນາ 1752, ສິ້ນສຸດ 266 ປີຂອງລາຊະວົງ Taungoo.
​ໄດ້​ຟື້ນ​ຟູ​ອານາຈັກ​ Hanthawaddy
ນັກຮົບມຽນມາ, ກາງສະຕະວັດທີ 18 ©Anonymous
1740 Jan 1 - 1757

​ໄດ້​ຟື້ນ​ຟູ​ອານາຈັກ​ Hanthawaddy

Bago, Myanmar (Burma)
ອານາຈັກ Hanthawaddy ທີ່ໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູເປັນອານາຈັກທີ່ປົກຄອງປະເທດມຽນມາຕອນລຸ່ມແລະບາງສ່ວນຂອງມຽນມາຕອນເທິງຈາກ 1740 ຫາ 1757. ອານາຈັກໄດ້ເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນຈາກການກະບົດຂອງຊາວມອນທີ່ນໍາພາຊາວ Pegu, ຫຼັງຈາກນັ້ນໄດ້ໂຮມຊຸມນຸມ Mon ອື່ນໆເຊັ່ນດຽວກັນກັບ Delta Bama ແລະ Karens ຂອງ. ມຽນມາ​ຕອນ​ລຸ່ມ, ຕໍ່ຕ້ານ​ລາຊະວົງ​ຕຸ່ງກູ​ຂອງ​ອາວາ​ໃນ​ມຽນມາ​ຕອນ​ເທິງ.ການກະບົດໄດ້ປະສົບຜົນ ສຳ ເລັດໃນການຂັບໄລ່ພວກທີ່ຈົງຮັກພັກດີ Toungoo ແລະຟື້ນຟູອານາຈັກ Hanthawaddy ທີ່ເວົ້າພາສາມອນທີ່ປົກຄອງປະເທດມຽນມາຕອນລຸ່ມຈາກ 1287 ຫາ 1539. ອານາຈັກ Hantawady ທີ່ໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຍັງອ້າງເອົາມໍລະດົກຂອງອານາຈັກ Toungoo ໃນຕອນຕົ້ນຂອງ Bayinaung ທີ່ມີນະຄອນຫຼວງຕັ້ງຢູ່ໃນ Pegu ແລະຮັບປະກັນຄວາມສັດຊື່ຂອງຊາວນາ. - ປະຊາກອນມອນຂອງມຽນມາລຸ່ມ.ໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜຸນຈາກ ຝຣັ່ງເສດ , ອານາຈັກ upstart ໄດ້ແກະສະຫຼັກພື້ນທີ່ໃຫ້ຕົນເອງຢູ່ໃນມຽນມາຕອນລຸ່ມ, ແລະສືບຕໍ່ຍູ້ໄປທາງເໜືອ.​ໃນ​ເດືອນ​ມີນາ​ປີ 1752, ກອງ​ກຳລັງ​ຂອງ​ຕົນ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ເມືອງ Ava, ​ແລະ​ສິ້ນ​ສຸດ​ລາຊະວົງ​ຕຸ່ງ​ກູ​ທີ່​ມີ​ອາຍຸ 266 ປີ.[56]ລາຊະວົງໃໝ່ເອີ້ນວ່າ Konbaung ນຳພາໂດຍກະສັດ Alaungpaya ລຸກຂຶ້ນຢູ່ໃນມຽນມາຕອນເທິງເພື່ອທ້າທາຍກຳລັງພາກໃຕ້, ແລະໄດ້ສືບຕໍ່ຍຶດເອົາດິນແດນພະມ້າຕອນເທິງທັງໝົດໃນເດືອນທັນວາ 1753. ຫລັງຈາກການຮຸກຮານຂອງ Hantwaddy ຂອງພະມ້າຕອນເທິງບໍ່ສຳເລັດໃນປີ 1754, ອານາຈັກດັ່ງກ່າວກໍ່ຕົກຢູ່ໃນສະພາບຂາດເຂີນ.ການນໍາພາຂອງຕົນໃນມາດຕະການປ້ອງກັນຕົນເອງໄດ້ຂ້າລາຊະວົງ Toungoo, ແລະຂົ່ມເຫັງຊາວມຽນມາທີ່ສັດຊື່ໃນພາກໃຕ້, ທັງສອງພຽງແຕ່ໄດ້ເສີມສ້າງມືຂອງ Alaungpaya.[57] ໃນປີ 1755, Alaungpaya invaded ມຽນມາຕ່ໍາ.ກອງບັນຊາການ Konbaung ຍຶດເອົາເຂດທົ່ງພຽງ Irrawaddy ໃນເດືອນພຶດສະພາ 1755, ຝຣັ່ງໄດ້ປ້ອງກັນທ່າເຮືອ Thanlyin ໃນເດືອນກໍລະກົດ 1756, ແລະສຸດທ້າຍແມ່ນນະຄອນຫຼວງ Pegu ໃນເດືອນພຶດສະພາ 1757. ການລົ້ມລົງຂອງ Hanthawaddy ທີ່ໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຄືນໃຫມ່ແມ່ນຈຸດເລີ່ມຕົ້ນຂອງການສິ້ນສຸດການຄອບຄອງຂອງຊາວມອນທີ່ມີອາຍຸຫຼາຍສັດຕະວັດຂອງມຽນມາລຸ່ມ. .ການແກ້ແຄ້ນຂອງກອງທັບ Konbaung ໄດ້ບັງຄັບໃຫ້ຊາວ Mon ຫຼາຍພັນຄົນຕ້ອງອົບພະຍົບໄປສະຫຍາມ.[58] ໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 19, ການລວມຕົວ, ການແຕ່ງງານລະຫວ່າງກັນ, ແລະການເຄື່ອນຍ້າຍມະຫາຊົນຂອງຄອບຄົວຊາວມຽນມາຈາກພາກເຫນືອໄດ້ຫຼຸດລົງປະຊາກອນມອນໄປສູ່ຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ.[57]
1752 - 1885
Konbaungornament
ລາຊະວົງ Konbaung
ກະສັດ Hsinbyushin ແຫ່ງ Konbaung ມຽນມາ. ©Anonymous
1752 Jan 1 - 1885

ລາຊະວົງ Konbaung

Burma
ລາຊະວົງ Konbaung, ຫຼືເອີ້ນວ່າ Empire ພະມ້າທີສາມ, [59] ເປັນລາຊະວົງສຸດທ້າຍທີ່ປົກຄອງມຽນມາ / ມຽນມາຈາກ 1752 ຫາ 1885. ມັນໄດ້ສ້າງອານາຈັກທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດທີສອງໃນປະຫວັດສາດພະມ້າ [60] ແລະສືບຕໍ່ການປະຕິຮູບດ້ານການປົກຄອງເລີ່ມຕົ້ນໂດຍ Toungoo. dynasty, ວາງພື້ນຖານຂອງລັດທີ່ທັນສະໄຫມຂອງມຽນມາ.ອານາຈັກທີ່ຂະຫຍາຍອອກ, ກະສັດ Konbaung ໄດ້ຕໍ່ສູ້ຕ້ານກັບ Manipur, Arakan, Assam, Mon kingdom of Pegu, Siam (Ayutthaya, Thonburi, Rattanakosin), ແລະ Qing dynasty ຂອງຈີນ - ດັ່ງນັ້ນການສ້າງຕັ້ງ Empire ທີສາມ.ພາຍໃຕ້ສົງຄາມແລະສົນທິສັນຍາໃນພາຍຫລັງກັບ ອັງກິດ , ລັດທີ່ທັນສະໄຫມຂອງມຽນມາສາມາດຕິດຕາມຊາຍແດນຂອງຕົນໃນປະຈຸບັນກັບເຫດການເຫຼົ່ານີ້.
ສົງຄາມ Konbaung-Hanthawaddy
ສົງຄາມ Konbaung-Hanthawaddy. ©Kingdom of War (2007)
1752 Apr 20 - 1757 May 6

ສົງຄາມ Konbaung-Hanthawaddy

Burma
ສົງຄາມ Konbaung-Hanthawaddy ແມ່ນສົງຄາມທີ່ຕໍ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງລາຊະວົງ Konbaung ແລະ ອານາຈັກ Hanthawaddy ທີ່ໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຄືນໃຫມ່ຂອງພະມ້າ (ມຽນມາ) ແຕ່ປີ 1752 ຫາ 1757. ສົງຄາມແມ່ນສົງຄາມຄັ້ງສຸດທ້າຍຂອງຫລາຍສົງຄາມລະຫວ່າງພາກເຫນືອທີ່ເວົ້າພາສາມຽນມາແລະພາກໃຕ້ທີ່ເວົ້າພາສາມອນໄດ້ສິ້ນສຸດລົງ. ການຄອບຄອງພາກໃຕ້ຂອງຊາວມອນເປັນເວລາຫຼາຍສະຕະວັດ.[61] ສົງຄາມໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນເດືອນເມສາ 1752 ເປັນການເຄື່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານເອກະລາດຕໍ່ຕ້ານກອງທັບ Hantawaddy ທີ່ຫາກໍ່ໂຄ່ນລົ້ມລາຊະວົງຕຸ່ງກູ.Alaungpaya, ຜູ້ທີ່ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງ Konbaung, ໄດ້ກາຍເປັນຜູ້ນໍາການຕໍ່ຕ້ານຕົ້ນຕໍຢ່າງໄວວາ, ແລະໂດຍການໃຊ້ປະໂຍດຈາກກອງທັບຕ່ໍາຂອງ Hantawaddy, ໄດ້ສືບຕໍ່ເອົາຊະນະພະມ້າຕອນເທິງທັງຫມົດໃນທ້າຍປີ 1753. Hantawaddy ຊ້າໄດ້ເປີດຕົວການຮຸກຮານຢ່າງເຕັມທີ່ໃນປີ 1754 ແຕ່ມັນ. ຕົກໃຈ.ສົງຄາມ​ໄດ້​ຫັນປ່ຽນ​ລັກສະນະ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ລະຫວ່າງ​ມຽນມາ (Bamar) ທາງ​ເໜືອ​ແລະ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ມອນ.ກອງ​ກຳລັງ Konbaung ​ໄດ້​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ມຽນມາ​ຕອນ​ລຸ່ມ​ໃນ​ເດືອນ​ມັງກອນ 1755, ​ໂດຍ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ແມ່​ນ້ຳຂອງ ​ແລະ ດາ​ໂກນ (Yangon) ​ໃນ​ເດືອນ​ພຶດສະພາ.​ເມືອງ​ທ່າ​ກຳ​ລັງ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ປົກ​ປ້ອງ ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ ​ໃນ​ຊີ​ເຣຍ (Thanlyin) ​ໄດ້​ແກ່ຍາວ​ໄປ​ອີກ 14 ເດືອນ ​ແຕ່​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ກໍ​ຕົກ​ໃນ​ເດືອນ​ກໍລະກົດ​ປີ 1756, ສິ້ນ​ສຸດ​ການ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ​ໃນ​ສົງຄາມ.ການ​ຕົກ​ຂອງ​ອານາຈັກ​ພາກ​ໃຕ້​ທີ່​ມີ​ອາຍຸ 16 ປີ​ມາ​ໃນ​ເດືອນ​ພຶດສະພາ​ປີ 1757 ເມື່ອ​ນະຄອນຫຼວງ​ປັກ​ກູ (Bago) ຖືກ​ໄລ່​ອອກ.ການຕໍ່ຕ້ານຂອງພວກມອນທີ່ບໍ່ເປັນລະບຽບໄດ້ຕົກລົງກັບຄືນສູ່ແຫຼມ Tenasserim (ລັດມອນໃນປະຈຸບັນແລະເຂດ Tanintharyi) ໃນສອງສາມປີຂ້າງຫນ້າດ້ວຍການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງສະຫຍາມແຕ່ຖືກຂັບໄລ່ອອກໄປໃນປີ 1765 ເມື່ອກອງທັບ Konbaung ຍຶດເອົາແຫຼມຈາກສະຫຍາມ.ສົງຄາມ​ໄດ້​ພິສູດ​ໃຫ້​ເຫັນ​ຄວາມ​ຕັດສິນ​ໃຈ.ຄອບ​ຄົວ​ຊາວ​ມຽນ​ມາ​ຈາກ​ພາກ​ເໜືອ​ເລີ່ມ​ຕັ້ງ​ຖິ່ນ​ຖານ​ຢູ່​ເຂດ​ທົ່ງ​ພຽງ​ຫຼັງ​ຈາກ​ສົງ​ຄາມ.ຮອດຕົ້ນສະຕະວັດທີ 19, ການໂຮມເຂົ້າກັນ ແລະ ການແຕ່ງດອງກັນໄດ້ຫຼຸດຈຳນວນປະຊາກອນ ມອນ ລົງເປັນຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍ.[61]
ການຫຼຸດລົງຂອງ Ayoudhia
ຕົກ​ຂອງ​ເມືອງ​ອາ​ຍຸ​ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1765 Aug 23 - 1767 Apr 7

ການຫຼຸດລົງຂອງ Ayoudhia

Ayutthaya, Thailand
ສົງຄາມພະມ້າ - ສະຫຍາມ (1765-1767), ເຊິ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ການລົ້ມລົງຂອງ Ayoudhia ແມ່ນການຂັດແຍ້ງທາງທະຫານຄັ້ງທີ 2 ລະຫວ່າງ ລາຊະວົງ Konbaung ຂອງມຽນມາ (ພະມ້າ) ແລະ ລາຊະວົງບ້ານພູຫຼວງຂອງ ອານາຈັກ Ayutthaya ຂອງສະຫຍາມ, ແລະສົງຄາມທີ່ສິ້ນສຸດລົງ. ອານາຈັກອາຍຸ 417 ປີ.[62] ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ໃນໄວໆນີ້ຊາວພະມ້າໄດ້ຖືກບັງຄັບໃຫ້ປະຖິ້ມຜົນປະໂຫຍດທີ່ຍາກລໍາບາກຂອງເຂົາເຈົ້າໃນເວລາທີ່ ຈີນ invasion ຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງເຂົາເຈົ້າໄດ້ບັງຄັບໃຫ້ຖອນຕົວຢ່າງສົມບູນໃນທ້າຍຂອງ 1767. ລາຊະວົງສະຫຍາມໃຫມ່, ທີ່ ຣາຊອານາຈັກໄທໃນປະຈຸບັນໄດ້ຕິດຕາມຕົ້ນກໍາເນີດຂອງຕົນ. ປະກົດຂຶ້ນເພື່ອໂຮມສະຫຍາມຄືນໃນປີ 1771. [63]ສົງ​ຄາມ​ນີ້​ແມ່ນ​ການ​ສືບ​ຕໍ່​ຂອງ​ສົງ​ຄາມ 1759-60​.Casus belli ຂອງສົງຄາມນີ້ຍັງເປັນການຄວບຄຸມຂອງຊາຍຝັ່ງ Tenasserim ແລະການຄ້າຂອງຕົນ, ແລະສະຫຍາມສະຫນັບສະຫນູນພວກກະບົດໃນເຂດຊາຍແດນມຽນມາ.[64] ສົງຄາມໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນເດືອນສິງຫາ 1765 ໃນເວລາທີ່ກອງທັບພະມ້າພາກເຫນືອທີ່ມີຄວາມເຂັ້ມແຂງ 20,000 ບຸກເຂົ້າໄປໃນພາກເຫນືອຂອງສະຫຍາມ, ແລະໄດ້ຖືກເຂົ້າຮ່ວມໂດຍສາມກອງທັບພາກໃຕ້ຂອງຫຼາຍກວ່າ 20,000 ໃນເດືອນຕຸລາ, ໃນການເຄື່ອນໄຫວ pincer ສຸດ Ayutthaya.ມາຮອດທ້າຍເດືອນມັງກອນປີ 1766, ກອງທັບມຽນມາໄດ້ເອົາຊະນະກຳລັງປ້ອງກັນຂອງສະຫຍາມຢ່າງມີຕົວເລກທີ່ເໜືອກວ່າແຕ່ປະສານງານກັນບໍ່ດີ, ແລະໄດ້ໂຮມເຂົ້າກັນກ່ອນນະຄອນຫຼວງຂອງສະຫຍາມ.[62]ການ​ປິດລ້ອມ​ຂອງ​ເມືອງ​ອາ​យុ​យុ​ທະ​ຍາ​ໄດ້​ເລີ່​ມຂຶ້ນ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ມຽນມາ.ຊາວສະຫຍາມເຊື່ອວ່າຖ້າພວກເຂົາສາມາດຍຶດຫມັ້ນໄດ້ຈົນກ່ວາລະດູຝົນ, ນ້ໍາຖ້ວມຕາມລະດູການຂອງທົ່ງພຽງພາກກາງຂອງສະຫຍາມຈະບັງຄັບໃຫ້ຖອຍຫລັງ.​ແຕ່​ກະສັດ Hsinbyushin ຂອງ​ມຽນມາ​ເຊື່ອ​ວ່າ​ສົງຄາມ​ຈີນ​ແມ່ນ​ການ​ຂັດ​ແຍ້​ງກັນ​ກ່ຽວ​ກັບ​ຊາຍ​ແດນ​ເລັກ​ນ້ອຍ, ​ແລະ​ຍັງ​ສືບ​ຕໍ່​ການ​ປິດ​ລ້ອມ.ໃນ​ລະ​ດູ​ຝົນ​ຂອງ​ປີ 1766 (ເດືອນ​ມິ​ຖຸ​ນາ​ຫາ​ຕຸ​ລາ​), ການ​ສູ້​ຮົບ​ໄດ້​ຍ້າຍ​ໄປ​ໃນ​ນ​້​ໍ​າ​ຂອງ​ທົ່ງ​ພຽງ​ທີ່​ມີ​ນໍ້າ​ຖ້ວມ​ແຕ່​ບໍ່​ສາ​ມາດ​ປ່ຽນ​ສະ​ຖາ​ນະ​ເປັນ​.[62​] ໃນ​ເວ​ລາ​ທີ່​ລະ​ດູ​ແລ້ງ​ມາ​ເຖິງ​, ຈີນ​ໄດ້​ເປີດ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂະ​ຫນາດ​ໃຫຍ່​ຫຼາຍ​, ແຕ່ Hsinbyushin ຍັງ​ບໍ່​ຍອມ​ຈໍາ​ນວນ​ຫລາຍ​ແດ່​.ໃນເດືອນມີນາ 1767, ເອກກະລາດຂອງສະຫຍາມໄດ້ສະເຫນີໃຫ້ກາຍເປັນສາຂາແຕ່ພະມ້າໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຍອມຈໍານົນໂດຍບໍ່ມີເງື່ອນໄຂ.[65] ໃນວັນທີ 7 ເດືອນເມສາປີ 1767, ມຽນມາໄດ້ຂັບໄລ່ອອກຈາກເມືອງທີ່ອຶດຫິວເປັນຄັ້ງທີສອງໃນປະຫວັດສາດຂອງຕົນ, ໄດ້ສ້າງຄວາມໂຫດຮ້າຍທີ່ເຮັດໃຫ້ເຄື່ອງຫມາຍສີດໍາທີ່ສໍາຄັນໃນການພົວພັນມຽນມາ - ໄທຈົນເຖິງປະຈຸບັນ.ຊະ​ເລີຍ​ເສິກ​ສະຫຍາມ​ຫຼາຍ​ພັນ​ຄົນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍົກຍ້າຍ​ໄປ​ຢູ່​ມຽນມາ.ອາຊີບພະມ້າແມ່ນໄລຍະສັ້ນ.ໃນ​ເດືອນ​ພະ​ຈິກ 1767, ຈີນ​ໄດ້​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ອີກ​ເທື່ອ​ຫນຶ່ງ​ດ້ວຍ​ກໍາ​ລັງ​ທີ່​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຊັກ​ຊວນ Hsinbyushin ຖອນ​ກໍາ​ລັງ​ຂອງ​ຕົນ​ອອກ​ຈາກ​ສະ​ຍາມ.ໃນສົງຄາມກາງເມືອງໃນສະຫຍາມ, ລັດສະຫຍາມຂອງ Thonburi, ນໍາໂດຍ Taksin, ໄດ້ມີໄຊຊະນະ, ເອົາຊະນະລັດສະຫຍາມທີ່ແຕກແຍກອື່ນໆທັງຫມົດແລະລົບລ້າງໄພຂົ່ມຂູ່ຕໍ່ການປົກຄອງໃຫມ່ຂອງລາວໃນປີ 1771. [66] ມຽນມາ, ຕະຫຼອດເວລາ, ໄດ້. ຍຶດ​ໝັ້ນ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ຈີນ​ຄັ້ງ​ທີ 4 ຂອງ​ມຽນ​ມາ​ໃນ​ເດືອນ​ທັນ​ວາ 1769.ໃນເວລານັ້ນ, ຢຸດຊະງັກ ໃໝ່ ໄດ້ຍຶດຄອງ.ມຽນມາ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ Tenasserim ​ຕອນ​ລຸ່ມ ​ແຕ່​ບໍ່​ສາມາດ​ລົບ​ລ້າງ​ສະຫຍາມ​ອີກ​ເທື່ອ​ນຶ່ງ ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ​ຜູ້​ສະໜັບສະໜູນ​ການ​ກະບົດ​ໃນ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ ​ແລະ​ພາກ​ໃຕ້.ໃນປີຕໍ່ມາ, Hsinbyushin ໄດ້ຖືກຄອບຄອງໂດຍການຂົ່ມຂູ່ຂອງຈີນ, ແລະບໍ່ໄດ້ເຮັດສົງຄາມສະຫຍາມຄືນຈົນກ່ວາປີ 1775 - ພຽງແຕ່ຫລັງຈາກລ້ານນາໄດ້ revolving ອີກເທື່ອຫນຶ່ງໂດຍການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງສະຫຍາມ.ການນຳພາຂອງສະໄໝອະຍຸທະຍາສະຫຍາມ, ຢູ່ໃນເມືອງ Thonburi ແລະຕໍ່ມາ Rattanakosin (ບາງກອກ), ພິສູດໄດ້ຫຼາຍກວ່າຄວາມສາມາດ;​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ​ການ​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ມຽນມາ​ສອງ​ຄັ້ງ​ຕໍ່​ໄປ (1775-1776 ​ແລະ 1785-1786), ​ແລະ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ລ້ານ​ນາ​ໃນ​ຂະ​ບວນການ.
Qing ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​
ກອງທັບມາດຕະຖານ Qing Green ©Anonymous
1765 Dec 1 - 1769 Dec 22

Qing ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​

Shan State, Myanmar (Burma)
ສົງຄາມຈີນ - ມຽນມາ, ເຊິ່ງເອີ້ນກັນວ່າ Qing invasions of Burma or the Myanmar campaign of Qing dynasty, [67] ແມ່ນສົງຄາມຕໍ່ສູ້ລະຫວ່າງລາຊະວົງຊິງຂອງຈີນແລະລາຊະວົງ Konbaung ຂອງມຽນມາ (ມຽນມາ).ຈີນພາຍໃຕ້ຈັກກະພັດ Qianlong ໄດ້ເປີດການບຸກໂຈມຕີ 4 ຄັ້ງຂອງມຽນມາໃນລະຫວ່າງປີ 1765 ແລະ 1769, ເຊິ່ງຖືວ່າເປັນໜຶ່ງໃນ 10 ຂະບວນການໃຫຍ່ຂອງລາວ.ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ສົງຄາມ, ເຊິ່ງໄດ້ເອົາຊີວິດຂອງທະຫານຈີນຫຼາຍກວ່າ 70,000 ຄົນແລະຜູ້ບັນຊາການ 4 ຄົນ, [68] ] ບາງຄັ້ງຖືກອະທິບາຍວ່າເປັນ "ສົງຄາມຊາຍແດນທີ່ຮ້າຍກາດທີ່ສຸດທີ່ລາຊະວົງ Qing ເຄີຍເຮັດ", [67] ແລະຫນຶ່ງທີ່ "ຮັບປະກັນຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງມຽນມາ. ".[69] ການປ້ອງກັນສົບຜົນສໍາເລັດຂອງມຽນມາໄດ້ວາງພື້ນຖານສໍາລັບເຂດແດນໃນປະຈຸບັນລະຫວ່າງສອງປະເທດ.[68]​ໃນ​ຕອນ​ທຳ​ອິດ, ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ​ຊິງ​ໄດ້​ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ຈະ​ເກີດ​ສົງຄາມ​ງ່າຍ, ​ແລະ​ສົ່ງ​ພຽງ​ແຕ່​ກອງ​ທະຫານ​ມາດຕະຖານ​ສີຂຽວ​ທີ່​ປະຈຳ​ການ​ຢູ່​ແຂວງ​ຢຸນນານ.ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ Qing ໄດ້​ມີ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ກອງ​ກໍາ​ລັງ​ຂອງ​ພະ​ມ້າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ໄດ້​ຖືກ​ນໍາ​ໃຊ້​ໃນ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄັ້ງ​ຫລ້າ​ສຸດ​ຂອງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ຂອງ Siam ​.​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ່ຕາມ, ທະຫານ​ມຽນມາ​ທີ່​ແຂງ​ກະດ້າງ​ສູ້​ຮົບ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ​ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສອງ​ຄັ້ງ​ໃນ​ປີ 1765–1766 ​ແລະ 1766–1767 ຢູ່​ຊາຍ​ແດນ.ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ໄດ້​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ໄປ​ສູ່​ສົງ​ຄາມ​ໃຫຍ່​ທີ່​ກ່ຽວ​ຂ້ອງ​ກັບ​ການ​ຊ້ອມ​ຮົບ​ທາງ​ທະ​ຫານ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ທັງ​ສອງ​ປະ​ເທດ.ການບຸກຮຸກຮານຄັ້ງທີ 3 (1767-1768) ນໍາພາໂດຍພວກຊົນຊັ້ນສູງ Manchu Bannermen ເກືອບສໍາເລັດຜົນ, ເຈາະເລິກເຂົ້າໄປໃນພາກກາງຂອງມຽນມາພາຍໃນສອງສາມມື້ຈາກນະຄອນຫຼວງ Ava (Inwa).[70] ແຕ່ປ້າຍໂຄສະນາຂອງພາກເຫນືອຂອງຈີນບໍ່ສາມາດຮັບມືກັບພູມສັນຖານເຂດຮ້ອນທີ່ບໍ່ຄຸ້ນເຄີຍແລະພະຍາດ endemic ທີ່ຕາຍແລ້ວ, ແລະຖືກຂັບໄລ່ກັບຄືນດ້ວຍການສູນເສຍຢ່າງຫນັກ.[71​] ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເອີ້ນ​ຢ່າງ​ໃກ້​ຊິດ​, King Hsinbyushin​ໄດ້​ຍົກ​ຍ້າຍ​ກອງ​ທັບ​ຂອງ​ຕົນ​ຈາກ​ສະຫຍາມ​ໄປ​ທາງ​ຫນ້າ​ຂອງ​ຈີນ​.ການ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຄັ້ງ​ທີ 4 ແລະ​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຖືກ​ຫຼອນ​ໂຈມ​ຕີ​ຢູ່​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ.ດ້ວຍ​ກອງ​ກຳລັງ Qing ​ໄດ້​ປິດ​ລ້ອມ​ຢ່າງ​ຄົບ​ຖ້ວນ, ການ​ຢຸດ​ຍິງ​ໄດ້​ບັນລຸ​ໄດ້​ລະຫວ່າງ​ຜູ້​ບັນຊາ​ການ​ກອງທັບ​ຂອງ​ສອງ​ຝ່າຍ​ໃນ​ເດືອນ​ທັນວາ 1769. [67.]ກອງທັບ Qing ໄດ້ຮັກສາການທະຫານຢ່າງໜັກໜ່ວງຢູ່ໃນເຂດຊາຍແດນຂອງແຂວງຢຸນນານເປັນເວລາປະມານນຶ່ງທົດສະວັດ ເພື່ອພະຍາຍາມເຮັດສົງຄາມອີກຄັ້ງນຶ່ງ ໃນຂະນະທີ່ໄດ້ສັ່ງຫ້າມການຄ້າລະຫວ່າງຊາຍແດນເປັນເວລາສອງທົດສະວັດ.[67] ມຽນມາ, ເຊັ່ນດຽວກັນ, ໄດ້ຖືກ preoccupied ກັບໄພຂົ່ມຂູ່ຂອງຈີນ, ແລະຮັກສາຊຸດຂອງ garrisons ຕາມຊາຍແດນ.20 ປີ​ຕໍ່​ມາ, ເມື່ອ​ມຽນມາ​ແລະ​ຈີນ​ຟື້ນ​ຟູ​ການ​ພົວພັນ​ທາງ​ການ​ທູດ​ໃນ​ປີ 1790, ຝ່າຍ​ຊິງ​ໄດ້​ຖື​ການ​ກະທຳ​ດັ່ງກ່າວ​ເປັນ​ການ​ຍອມ​ຮັບ​ຂອງ​ມຽນມາ, ​ແລະ​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ.[67] ໃນທີ່ສຸດ, ຜູ້ທີ່ໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດຕົ້ນຕໍຂອງສົງຄາມນີ້ແມ່ນສະຫຍາມ, ຜູ້ທີ່ໄດ້ຍຶດເອົາດິນແດນສ່ວນໃຫຍ່ຂອງພວກເຂົາຄືນມາໃນສາມປີຕໍ່ມາຫລັງຈາກໄດ້ສູນເສຍນະຄອນຫຼວງຂອງ Ayutthaya ຂອງພວກເຂົາໃຫ້ກັບພະມ້າໃນປີ 1767. [70]
ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາ
ທະຫານອັງກິດ ທຳລາຍປືນໃຫຍ່ ທີ່ຂຶ້ນກັບກຳລັງຂອງກະສັດ Thibaw, ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາ ຄັ້ງທີ 3, Ava, ວັນທີ 27 ພະຈິກ 1885. ©Hooper, Willoughby Wallace
1824 Jan 1 - 1885

ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາ

Burma
ປະເຊີນ ​​​​ໜ້າ ກັບຈີນ ທີ່ມີອໍານາດໃນພາກຕາເວັນອອກສຽງ ເໜືອ ແລະ ສະຫຍາມ ທີ່ຟື້ນຕົວໃນພາກຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ກະສັດ Bodawpaya ໄດ້ຫັນໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກເພື່ອຂະຫຍາຍ.[72] ລາວໄດ້ເອົາຊະນະ Arakan ໃນປີ 1785, ຍຶດເອົາ Manipur ໃນປີ 1814, ແລະຍຶດ Assam ໃນປີ 1817-1819, ນໍາໄປສູ່ຊາຍແດນທີ່ຍາວນານກັບອັງກິດອິນເດຍ .ກະສັດ Bagyidaw ຜູ້ສືບທອດຂອງ Bodawpaya ໄດ້ຖືກປະຖິ້ມໄວ້ເພື່ອທໍາລາຍການກະບົດ ຂອງອັງກິດ ໃນ Manipur ໃນປີ 1819 ແລະ Assam ໃນປີ 1821-1822.ການໂຈມຕີຂ້າມຊາຍແດນໂດຍພວກກະບົດຈາກເຂດສະຫງວນຂອງອັງກິດ ແລະການໂຈມຕີຂ້າມຊາຍແດນໂດຍພະມ້າເຮັດໃຫ້ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາຄັ້ງທໍາອິດ (1824-26).ເປັນເວລາ 2 ປີ ແລະມີມູນຄ່າ 13 ລ້ານປອນ, ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາ ຄັ້ງທໍາອິດແມ່ນສົງຄາມທີ່ຍາວທີ່ສຸດ ແລະແພງທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດຂອງອັງກິດອິນເດຍ, [73] ແຕ່ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງດ້ວຍໄຊຊະນະຂອງອັງກິດຢ່າງເດັດຂາດ.ມຽນມາ​ໄດ້​ຍົກ​ເລີກ​ການ​ຊື້​ຂອງ​ຝ່າຍ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ທັງ​ໝົດ​ຂອງ Bodawpaya (Arakan, Manipur ແລະ Assam) ບວກ​ກັບ Tenasserim.ມຽນມາ​ຖືກ​ທຳລາຍ​ເປັນ​ເວລາ​ຫຼາຍ​ປີ​ໂດຍ​ການ​ຈ່າຍ​ຄືນ​ຄ່າ​ຊົດ​ເຊີຍ​ອັນ​ໃຫຍ່​ຫຼວງ​ເປັນ​ໜຶ່ງ​ລ້ານ​ປອນ (​ໃນ​ນັ້ນ 5 ລ້ານ​ໂດ​ລາ​ສະຫະລັດ).[74] ໃນປີ 1852, ອັງກິດໄດ້ຍຶດເອົາແຂວງ Pegu ໂດຍຝ່າຍດຽວແລະໄດ້ຢ່າງງ່າຍດາຍໃນສົງຄາມອັງກິດ - ມຽນມາຄັ້ງທີສອງ.ຫຼັງຈາກສົງຄາມ, ກະສັດ Mindon ໄດ້ພະຍາຍາມປັບປຸງລັດແລະເສດຖະກິດຂອງມຽນມາໃຫ້ທັນສະ ໄໝ, ແລະເຮັດໃຫ້ການຄ້າແລະການ ສຳປະທານອານາເຂດເພື່ອປ້ອງກັນການຮຸກຮານຂອງອັງກິດຕື່ມອີກ, ລວມທັງການມອບລັດ Karenni ໃຫ້ແກ່ອັງກິດໃນປີ 1875. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຊາວອັງກິດ, ຕົກໃຈກັບການລວມຕົວຂອງ ຝຣັ່ງ . ອິນດູຈີນ, ໄດ້ເຂົ້າຍຶດເອົາປະເທດທີ່ຍັງເຫຼືອຢູ່ໃນສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາຄັ້ງທີ 3 ໃນປີ 1885, ແລະໄດ້ສົ່ງກະສັດພະມ້າອົງສຸດທ້າຍຂອງ Thibaw ແລະຄອບຄົວຂອງລາວໄປອົບພະຍົບໃນປະເທດອິນເດຍ.
ການປົກຄອງຂອງອັງກິດໃນມຽນມາ
ການມາຮອດຂອງກອງທັບອັງກິດໃນ Mandalay ໃນວັນທີ 28 ພະຈິກ 1885 ໃນຕອນທ້າຍຂອງສົງຄາມອັງກິດ - ມຽນມາຄັ້ງທີສາມ. ©Hooper, Willoughby Wallace (1837–1912)
1824 Jan 1 - 1948

ການປົກຄອງຂອງອັງກິດໃນມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ການ​ປົກຄອງ ​ຂອງ​ອັງກິດ ​ໃນ​ມຽນມາ​ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ແຕ່​ປີ 1824 ຫາ​ປີ 1948 ​ແລະ​ໄດ້​ຖືກ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ໂດຍ​ສົງຄາມ​ແລະ​ການ​ຕໍ່ຕ້ານ​ຈາກ​ກຸ່ມ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ມຽນມາ.ການເປັນອານານິຄົມໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍສົງຄາມອັງກິດ - ມຽນມາຄັ້ງທໍາອິດ (1824-1826), ນໍາໄປສູ່ການຍຶດເອົາຂອງ Tenasserim ແລະ Arakan.ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາຄັ້ງທີ 2 (1852) ໄດ້ສົ່ງຜົນໃຫ້ອັງກິດເຂົ້າຍຶດຄອງມຽນມາຕອນລຸ່ມ, ແລະ ສຸດທ້າຍ, ສົງຄາມອັງກິດ-ມຽນມາຄັ້ງທີ 3 (1885) ໄດ້ນຳໄປສູ່ການຍຶດເອົາພະມ້າຕອນເທິງ ແລະ ການຍຶດຄອງລະບອບພະມ້າ.ອັງກິດ​ໄດ້​ຕັ້ງ​ໃຫ້​ມຽນມາ​ເປັນ​ແຂວງ​ຂອງ​ອິນ​ເດຍ ​ໃນ​ປີ 1886 ດ້ວຍ​ນະຄອນຫຼວງ​ຢາງ​ກຸ້ງ.ສັງຄົມມຽນມາແບບດັ້ງເດີມໄດ້ຖືກປ່ຽນແປງຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງໂດຍການສິ້ນພຣະຊົນຂອງກະສັດແລະການແບ່ງແຍກສາສະຫນາແລະລັດ.[75] ເຖິງແມ່ນວ່າສົງຄາມໄດ້ສິ້ນສຸດລົງຢ່າງເປັນທາງການຫຼັງຈາກພຽງແຕ່ສອງສາມອາທິດ, ການຕໍ່ຕ້ານຍັງສືບຕໍ່ຢູ່ໃນພາກເຫນືອຂອງມຽນມາຈົນເຖິງປີ 1890, ໂດຍອັງກິດໃນທີ່ສຸດກໍ່ຫັນໄປສູ່ການທໍາລາຍບ້ານຢ່າງເປັນລະບົບແລະການແຕ່ງຕັ້ງເຈົ້າຫນ້າທີ່ໃຫມ່ເພື່ອຢຸດກິດຈະກໍາ guerrilla ທັງຫມົດ.ລັກສະນະເສດຖະກິດຂອງສັງຄົມກໍ່ມີການປ່ຽນແປງຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ.ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເປີດ​ຄອງ Suez, ຄວາມ​ຕ້ອງ​ການ​ເຂົ້າ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ທີ່​ກວ້າງ​ຂວາງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເປີດ​ສໍາ​ລັບ​ການ​ປູກ​ຝັງ.ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ເພື່ອກະກຽມທີ່ດິນໃຫມ່ສໍາລັບການປູກຝັງ, ຊາວກະສິກອນໄດ້ຖືກບັງຄັບໃຫ້ກູ້ຢືມເງິນຈາກຜູ້ໃຫ້ກູ້ຢືມເງິນອິນເດຍທີ່ເອີ້ນວ່າ chettiars ໃນອັດຕາດອກເບ້ຍສູງແລະມັກຈະຖືກກັກຂັງແລະຖືກຂັບໄລ່ການສູນເສຍທີ່ດິນແລະການລ້ຽງສັດ.ວຽກ​ງານ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຍັງ​ໄປ​ຫາ​ແຮງ​ງານ​ຊາວ​ອິນ​ເດຍ​ທີ່​ຖືກ​ກັກ​ຕົວ, ​ແລະ​ໝູ່​ບ້ານ​ທັງ​ໝົດ​ໄດ້​ຖືກ​ຫ້າມ​ຍ້ອນ​ວ່າ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ຫັນ​ໄປ​ສູ່​ການ​ລັກລອບ​ປະກອບ​ອາວຸດ.ຂະນະ​ທີ່​ເສດຖະກິດ​ມຽນມາ​ເຕີບ​ໂຕ​ຂຶ້ນ, ອຳນາດ​ແລະ​ຄວາມ​ຮັ່ງມີ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຍັງ​ຢູ່​ໃນ​ກຳມື​ຂອງ​ບໍລິສັດ​ອັງກິດ​ຈຳນວນ​ໜຶ່ງ, ຊາວ​ອັງ​ກິດ-ມຽນມາ, ​ແລະ​ຜູ້​ອົບ​ພະຍົບຈາກ​ອິນ​ເດຍ.[76] ການບໍລິການພົນລະເຮືອນແມ່ນພະນັກງານສ່ວນໃຫຍ່ໂດຍຊຸມຊົນອັງກິດ - ມຽນມາແລະອິນເດຍ, ແລະ Bamars ໄດ້ຖືກຍົກເວັ້ນເກືອບທັງຫມົດຈາກການຮັບໃຊ້ການທະຫານ.ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ອັງກິດ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ທາງ​ສັງຄົມ, ​ເສດຖະກິດ, ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຢ່າງ​ເລິກ​ເຊິ່ງຕໍ່​ມຽນມາ.ທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ມຽນມາໄດ້ກາຍເປັນອານານິຄົມທີ່ອຸດົມສົມບູນທາງດ້ານຊັບພະຍາກອນ, ການລົງທຶນຂອງອັງກິດແມ່ນສຸມໃສ່ການຂຸດຄົ້ນຊັບພະຍາກອນທໍາມະຊາດເຊັ່ນ: ເຂົ້າ, ໄມ້ສັກ, ແລະ rubies.ເສັ້ນທາງລົດໄຟ, ລະບົບໂທລະເລກ, ແລະທ່າເຮືອໄດ້ຖືກພັດທະນາ, ແຕ່ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນເພື່ອອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນການຂຸດຄົ້ນຊັບພະຍາກອນແທນທີ່ຈະເປັນຜົນປະໂຫຍດຂອງປະຊາກອນທ້ອງຖິ່ນ.ທາງດ້ານວັດທະນະທຳ-ສັງຄົມ, ອັງກິດ ໄດ້ປະຕິບັດຍຸດທະສາດ “ແບ່ງແຍກ ແລະ ປົກຄອງ”, ຍາດແຍ່ງເອົາບັນດາຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍຫຼາຍກວ່າຊາວ Bamar ສ່ວນໃຫຍ່, ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ຄວາມເຄັ່ງຕຶງຂອງຊົນເຜົ່າທີ່ຍັງຄົງຄ້າງມາຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້.ລະບົບການສຶກສາ ແລະກົດໝາຍໄດ້ຖືກປັບປຸງຄືນໃໝ່, ແຕ່ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ມັກຈະໃຫ້ຜົນປະໂຫຍດແກ່ຊາວອັງກິດ ແລະຜູ້ທີ່ຮ່ວມມືກັບເຂົາເຈົ້າຢ່າງບໍ່ສົມສ່ວນ.
1824 - 1948
ກົດລະບຽບຂອງອັງກິດornament
ການເຄື່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານມຽນມາ
ພວກ​ກະບົດ​ມຽນມາ​ຄົນ​ນຶ່ງ​ຖືກ​ປະຫານ​ຊີວິດ​ຢູ່​ເມືອງ Shwebo ​ໃນ​ມຽນມາ​ຕອນ​ເທິງ ​ໂດຍ Royal Welch Fusiliers. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1885 Jan 1 - 1892

ການເຄື່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ການເຄື່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານພະມ້າແຕ່ປີ 1885 ຫາ 1895 ແມ່ນການກະບົດທີ່ແກ່ຍາວເປັນເວລາຫຼາຍທົດສະວັດຕໍ່ກັບການປົກຄອງອານານິຄົມຂອງອັງກິດໃນມຽນມາ, ພາຍຫຼັງການຍຶດເອົາອານາຈັກໂດຍອັງກິດໃນປີ 1885. ການຕໍ່ຕ້ານໄດ້ຖືກລິເລີ່ມຂຶ້ນທັນທີຫຼັງຈາກການຍຶດເອົາເມືອງມັນດາລາ, ນະຄອນຫຼວງຂອງມຽນມາ, ແລະ. ການເນລະເທດຂອງກະສັດ Thibaw, ກະສັດພະມ້າອົງສຸດທ້າຍ.ຂໍ້ຂັດແຍ່ງໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນທັງສົງຄາມແບບດັ້ງເດີມແລະຍຸດທະວິທີ guerrilla, ແລະນັກຕໍ່ສູ້ຕ້ານທານໄດ້ຖືກນໍາພາໂດຍກຸ່ມຊົນເຜົ່າຕ່າງໆແລະລັດທິລາດຊະວົງ, ແຕ່ລະຄົນປະຕິບັດງານເອກະລາດຕໍ່ຕ້ານອັງກິດ.ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ດັ່ງ​ກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ໂດຍ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຄື Siege of Minhla, ພ້ອມ​ທັງ​ປ້ອງ​ກັນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ຍຸດ​ທະ​ສາດ​ອື່ນໆ.​ເຖິງ​ວ່າ​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ໃນ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ, ການ​ຕໍ່ຕ້ານ​ຂອງ​ມຽນມາ​ໄດ້​ປະສົບ​ກັບ​ສິ່ງ​ທ້າ​ທາຍ​ອັນ​ໃຫຍ່​ຫຼວງ, ລວມທັງ​ການ​ຂາດ​ການ​ນຳພາ​ຂອງ​ສູນ​ກາງ ​ແລະ ຊັບພະຍາກອນ​ທີ່​ຈຳກັດ.ອັງ​ກິດ​ມີ​ກຳ​ລັງ​ຍິງ ແລະ​ອົງ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ​ທີ່​ດີ​ກວ່າ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ກໍ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ກຸ່ມ​ກະ​ບົດ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ.ອັງກິດໄດ້ຮັບຮອງເອົາຍຸດທະສາດ "ປອງດອງ" ທີ່ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການນໍາໃຊ້ທະຫານທ້ອງຖິ່ນເພື່ອຮັບປະກັນບ້ານ, ການຕິດຕັ້ງຖັນມືຖືເພື່ອເຂົ້າຮ່ວມການເລັ່ງລັດການລົງໂທດ, ແລະການສະເຫນີລາງວັນສໍາລັບການຈັບກຸມຫຼືຂ້າຜູ້ນໍາຕໍ່ຕ້ານ.ມາຮອດກາງຊຸມປີ 1890, ການເຄື່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານໄດ້ຫາຍສາບສູນໄປເປັນສ່ວນໃຫຍ່, ເຖິງແມ່ນວ່າການປະທະກັນຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງຈະສືບຕໍ່ໃນປີຕໍ່ໄປ.ການພ່າຍແພ້ຂອງການຕໍ່ຕ້ານໄດ້ພາໃຫ້ມີການເຕົ້າໂຮມການປົກຄອງຂອງອັງກິດຢູ່ໃນມຽນມາ, ຊຶ່ງຈະແກ່ຍາວໄປຈົນເຖິງປະເທດໄດ້ຮັບເອກະລາດໃນປີ 1948. ມໍລະດົກຂອງການເຄື່ອນໄຫວໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບອັນຍືນຍົງຕໍ່ລັດທິພະມ້າ ແລະໄດ້ວາງພື້ນຖານໃຫ້ແກ່ການເຄື່ອນໄຫວເອກະລາດໃນອານາຄົດ.
ມຽນມາ​ໃນ​ສົງຄາມ​ໂລກ​ຄັ້ງ​ທີ 2
ກອງທັບຍີ່ປຸ່ນຢູ່ທີ່ Shwethalyaung Buddha, 1942. ©同盟通信社 - 毎日新聞社
1939 Jan 1 - 1940

ມຽນມາ​ໃນ​ສົງຄາມ​ໂລກ​ຄັ້ງ​ທີ 2

Myanmar (Burma)
ໃນ​ໄລຍະ ​ສົງຄາມ​ໂລກ​ຄັ້ງ​ທີ 2 , ມຽນມາ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ຈຸດ​ພິພາດ​ທີ່​ສຳຄັນ.ພວກຊາດນິຍົມມຽນມາ ໄດ້ແບ່ງແຍກຈຸດຢືນຂອງຕົນຕໍ່ສົງຄາມ.ໃນຂະນະທີ່ບາງຄົນເຫັນວ່າມັນເປັນໂອກາດທີ່ຈະເຈລະຈາການສໍາປະທານຈາກ ອັງກິດ , ຄົນອື່ນ, ໂດຍສະເພາະການເຄື່ອນໄຫວ Thakin ແລະ Aung San, ໄດ້ສະແຫວງຫາເອກະລາດຢ່າງສົມບູນແລະຄັດຄ້ານການເຂົ້າຮ່ວມໃນສົງຄາມ.Aung San ໄດ້ຮ່ວມກໍ່ຕັ້ງພັກກອມມູນິດມຽນມາ (CPB) [77] ແລະຕໍ່ມາພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ (PRP), ໃນທີ່ສຸດກໍໄດ້ສົມທົບກັບຍີ່ປຸ່ນ ເພື່ອສ້າງຕັ້ງກອງທັບເອກະລາດມຽນມາ (BIA) ເມື່ອຍີ່ປຸ່ນຍຶດຄອງບາງກອກໃນເດືອນທັນວາ 1941.BIA ໃນເບື້ອງຕົ້ນໄດ້ຮັບຄວາມເປັນເອກະລາດບາງຢ່າງແລະສ້າງຕັ້ງລັດຖະບານຊົ່ວຄາວໃນບາງສ່ວນຂອງມຽນມາໃນລະດູໃບໄມ້ປົ່ງຂອງປີ 1942. ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ຄວາມແຕກຕ່າງໄດ້ເກີດຂື້ນລະຫວ່າງການນໍາຂອງຍີ່ປຸ່ນແລະ BIA ກ່ຽວກັບການປົກຄອງໃນອະນາຄົດຂອງມຽນມາ.ຍີ່ປຸ່ນໄດ້ຫັນໄປສູ່ Ba Maw ເພື່ອສ້າງຕັ້ງລັດຖະບານ ແລະຈັດຕັ້ງ BIA ຄືນໃໝ່ເປັນກອງທັບປ້ອງກັນມຽນມາ (BDA), ຍັງຢູ່ພາຍໃຕ້ການນຳພາຂອງ ອອງຊານ.​ເມື່ອ​ຍີ່ປຸ່ນ​ປະກາດ​ໃຫ້​ມຽນມາ “​ເປັນ​ເອກະລາດ” ​ໃນ​ປີ 1943, BDA ​ໄດ້​ປ່ຽນ​ຊື່​ເປັນ​ກອງທັບ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ມຽນມາ (BNA).[77]ໃນຂະນະທີ່ສົງຄາມໄດ້ຫັນກັບຍີ່ປຸ່ນ, ມັນເຫັນໄດ້ຊັດເຈນຕໍ່ຜູ້ນໍາມຽນມາເຊັ່ນ Aung San ວ່າຄໍາສັນຍາຂອງເອກະລາດທີ່ແທ້ຈິງແມ່ນເປັນຮູ.​ໂດຍ​ບໍ່​ພໍ​ໃຈ, ລາວ​ໄດ້​ເລີ່​ມດຳ​ເນີນ​ການ​ຮ່ວມ​ມື​ກັບ​ຜູ້ນຳ​ມຽນມາ​ຄົນ​ອື່ນໆ​ເພື່ອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ອົງການ​ຕ້ານ​ຟາດ​ຊິດ (AFO), ພາຍຫຼັງ​ໄດ້​ປ່ຽນ​ຊື່​ເປັນ​ສະຫະພັນ​ເສລີພາບ​ປະຊາຊົນ​ຕ້ານ​ຟາດ​ຊິດ (AFPFL).[77​] ອົງ​ການ​ຈັດ​ຕັ້ງ​ນີ້​ແມ່ນ​ກົງ​ກັນ​ຂ້າມ​ກັບ​ທັງ​ອາ​ຊີບ​ຂອງ​ຍີ່​ປຸ່ນ​ແລະ fascism ໃນ​ຂະ​ຫນາດ​ໂລກ​.ການຕິດຕໍ່ທີ່ບໍ່ເປັນທາງການໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນລະຫວ່າງ AFO ແລະອັງກິດໂດຍຜ່ານ Force 136, ແລະໃນວັນທີ 27 ມີນາ 1945, BNA ໄດ້ເປີດຕົວການກະບົດທົ່ວປະເທດຕໍ່ຊາວຍີ່ປຸ່ນ.[77] ມື້ນີ້ແມ່ນໄດ້ສະຫຼອງຕໍ່ມາເປັນ 'ວັນຕໍ່ຕ້ານ.ຫລັງ​ຈາກ​ການ​ກະບົດ, ທ່ານ​ນາງ ອອງຊານ ​ແລະ ຜູ້ນຳ​ອື່ນໆ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ກັບ​ພັນທະ​ມິດ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ​ກອງ​ກຳລັງ​ຮັກ​ຊາດ​ມຽນມາ (PBF) ​ແລະ​ເລີ່​ມການ​ເຈລະຈາ​ກັບ Lord Mountbatten, ຜູ້​ບັນຊາ​ການ​ອັງກິດ​ປະຈຳ​ອາຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກສຽງ​ໃຕ້.ຜົນກະທົບຈາກການຍຶດຄອງຂອງຍີ່ປຸ່ນແມ່ນຮ້າຍແຮງ, ສົ່ງຜົນໃຫ້ມີພົນລະເຮືອນມຽນມາ 170,000 ຫາ 250,000 ຄົນເສຍຊີວິດ.[78] ປະສົບການສົງຄາມໄດ້ມີອິດທິພົນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍຕໍ່ພູມສັນຖານທາງດ້ານການເມືອງໃນມຽນມາ, ກໍານົດຂັ້ນຕອນສໍາລັບການເຄື່ອນໄຫວເອກະລາດໃນອະນາຄົດຂອງປະເທດແລະການເຈລະຈາກັບອັງກິດ, ສິ້ນສຸດໃນມຽນມາໄດ້ຮັບເອກະລາດໃນປີ 1948.
ມຽນມາ​ປະກາດ​ເອກະລາດ
ເຈົ້າດຽວນີ້ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1948 Jan 1 - 1962

ມຽນມາ​ປະກາດ​ເອກະລາດ

Myanmar (Burma)
ຊຸມປີຕົ້ນຂອງຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງມຽນມາແມ່ນເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມຂັດແຍ້ງພາຍໃນ, ປະກອບດ້ວຍການກະບົດຈາກຫຼາຍກຸ່ມລວມທັງ ທຸງແດງ ແລະ ທຸງຂາວຄອມມູນິດ, ກອງທັບປະຕິວັດມຽນມາ, ແລະບັນດາຊົນເຜົ່າເຊັ່ນ: ສະຫະພັນກຳມະບານແຫ່ງຊາດ Karen.[77] ໄຊຊະນະຂອງພັກກອມມູນິດຈີນ ໃນປີ 1949 ຍັງໄດ້ພາໃຫ້ກຸ່ມກຶມິນຕັງສ້າງຕັ້ງການທະຫານຢູ່ໃນພາກເຫນືອຂອງມຽນມາ.[77] ໃນນະໂຍບາຍການຕ່າງປະເທດ, ມຽນມາໂດຍສະເພາະແມ່ນບໍ່ລໍາອຽງແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນເບື້ອງຕົ້ນການຊ່ວຍເຫຼືອສາກົນສໍາລັບການກໍ່ສ້າງຄືນໃຫມ່.ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ການສະໜັບສະໜູນ ຂອງອາເມລິກາ ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຕໍ່ກຳລັງຊາດນິຍົມຂອງຈີນຢູ່ມຽນມາເຮັດໃຫ້ປະເທດນີ້ປະຕິເສດການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກຕ່າງປະເທດສ່ວນໃຫຍ່, ປະຕິເສດການເປັນສະມາຊິກຂອງອົງການສົນທິສັນຍາອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ (SEATO), ແລະແທນທີ່ຈະສະໜັບສະໜູນກອງປະຊຸມ Bandung ປີ 1955. [77.]ຮອດປີ 1958, ເຖິງວ່າຈະມີການຟື້ນຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ຄວາມບໍ່ສະຖຽນລະພາບທາງດ້ານການເມືອງກໍ່ເພີ່ມຂຶ້ນຍ້ອນການແບ່ງແຍກພາຍໃນສະຫະພັນເສລີພາບປະຊາຊົນຕ້ານຟາດຊິດ (AFPFL) ແລະສະຖານະການສະພາທີ່ບໍ່ສະຖຽນລະພາບ.ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ U Nu ເກືອບຈະລອດພົ້ນຈາກການລົງຄະແນນສຽງທີ່ບໍ່ໝັ້ນໃຈ ແລະ, ໂດຍເຫັນອິດທິພົນຂອງ 'crypto-communist' ຢູ່ໃນຝ່າຍຄ້ານ, ໃນ [ທີ່] ສຸດກໍໄດ້ເຊື້ອເຊີນຜູ້ບັນຊາການທະຫານນາຍພົນ Ne Win ຂຶ້ນກຳອຳນາດ.[77] ນີ້ເຮັດໃຫ້ການຈັບກຸມແລະເນລະເທດຂອງຫຼາຍຮ້ອຍຄົນຂອງຜູ້ທີ່ສົງໃສວ່າ sympathizers ຄອມມິວນິດ, ລວມທັງຕົວເລກຝ່າຍຄ້ານທີ່ສໍາຄັນ, ແລະການປິດຂອງຫນັງສືພິມທີ່ໂດດເດັ່ນ.[77]ລະບອບ​ການ​ທະຫານ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ປົກຄອງ Ne Win ​ໄດ້​ສ້າງ​ສະຖຽນ​ລະ​ພາບ​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ ​ເພື່ອ​ຈັດ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ທົ່ວ​ໄປ​ຄັ້ງ​ໃໝ່​ໃນ​ປີ 1960, ​ເຊິ່ງສົ່ງ​ຄືນ​ພັກ​ສະຫະພັນ​ຂອງ​ທ່ານ U Nu ຂຶ້ນ​ສູ່​ອຳນາດ.[77] ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ສະຖຽນລະພາບແມ່ນສັ້ນ.ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ຢູ່​ພາຍ​ໃນ​ລັດ Shan ມຸ່ງ​ໄປ​ເຖິງ​ການ​ສ້າງ​ສະ​ຫະ​ພັນ “ວ່າງ​ງານ” ແລະ ຮຽກ​ຮ້ອງ​ໃຫ້​ລັດ​ຖະ​ບານ​ໃຫ້​ກຽດ​ແກ່​ສິດ​ແບ່ງ​ແຍກ, ເຊິ່ງ​ໄດ້​ສະ​ໜອງ​ໃຫ້​ໃນ​ລັດ​ຖະ​ທຳ​ມະ​ນູນ​ປີ 1947.ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ນີ້​ຖືກ​ຮັບ​ຮູ້​ວ່າ​ເປັນ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ດິນ​ແດນ, ​ແລະ ​ເນ​ວິນ​ໄດ້​ກະທຳ​ເພື່ອ​ທຳລາຍ​ອຳນາດ feudal ຂອງ​ບັນດາ​ຜູ້​ນຳ Shan, ​ໂດຍ​ປ່ຽນ​ເງິນ​ບຳນານ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ​ສູນ​ກາງ​ຕື່ມ​ອີກ.
1948
ມຽນມາເອກະລາດornament
ເອກະລາດມຽນມາ
ວັນປະກາດເອກະລາດຂອງມຽນມາ.ຜູ້​ວ່າການ​ລັດ​ອັງກິດ ທ່ານ Hubert Elvin Rance, ຊ້າຍ, ​ແລະ​ປະທານາທິບໍດີ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ມຽນມາ Sao Shwe Thaik ​ໄດ້​ຢືນ​ຢູ່​ໃນ​ຄວາມ​ສົນ​ໃຈ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ທຸງຊາດ​ໃໝ່​ຖືກ​ຍົກ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ວັນ​ທີ 4 ມັງກອນ 1948. ©Anonymous
1948 Jan 4

ເອກະລາດມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ພາຍຫຼັງ ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2 ແລະການຍອມຈຳນົນຂອງຊາວຍີ່ປຸ່ນ , ມຽນມາໄດ້ປະສົບກັບຄວາມວຸ້ນວາຍທາງດ້ານການເມືອງ.Aung San, ຜູ້ນໍາທີ່ໄດ້ຜູກພັນກັບຊາວຍີ່ປຸ່ນແຕ່ຕໍ່ມາໄດ້ຕໍ່ຕ້ານພວກເຂົາ, ມີຄວາມສ່ຽງຕໍ່ການຖືກພິຈາລະນາການຄາດຕະກໍາໃນປີ 1942, ແຕ່ເຈົ້າຫນ້າທີ່ອັງກິດຖືວ່າເປັນໄປບໍ່ໄດ້ຍ້ອນຄວາມນິຍົມຂອງລາວ.[77] ຜູ້ປົກຄອງອັງກິດ Sir Reginald Dorman-Smith ກັບຄືນໄປມຽນມາແລະບູລິມະສິດການຟື້ນຟູທາງດ້ານຮ່າງກາຍສໍາລັບການເປັນເອກະລາດ, ເຊິ່ງກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມຂັດແຍ້ງກັບ Aung San ແລະສະຫະພັນເສລີພາບປະຊາຊົນຕ້ານຟາດຊິດຂອງລາວ (AFPFL).ການແບ່ງແຍກເກີດຂຶ້ນພາຍໃນ AFPFL ເອງລະຫວ່າງຄອມມູນິດ ແລະສັງຄົມນິຍົມ.Dorman-Smith ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກແທນທີ່ໂດຍ Sir Hubert Rance, ຜູ້ທີ່ສາມາດສະກັດກັ້ນສະຖານະການປະທ້ວງທີ່ເພີ່ມຂື້ນໂດຍການເຊື້ອເຊີນ Aung San ແລະສະມາຊິກ AFPFL ຄົນອື່ນໆເຂົ້າໄປໃນສະພາບໍລິຫານຂອງເຈົ້າແຂວງ.ສະພາບໍລິຫານພາຍໃຕ້ Rance ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນການເຈລະຈາເພື່ອຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງມຽນມາ, ເຮັດໃຫ້ເກີດຂໍ້ຕົກລົງ Aung San-Attlee ໃນວັນທີ 27 ມັງກອນ 1947. [77] ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ຝ່າຍຊ້າຍນີ້ພາຍໃນ AFPFL ບໍ່ພໍໃຈ, ຊຸກຍູ້ບາງກຸ່ມຝ່າຍຄ້ານ ຫຼື ການເຄື່ອນໄຫວໃຕ້ດິນ.ທ່ານ​ນາງ Aung San ຍັງ​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໜ້ອຍ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ໃນ​ກອງ​ປະຊຸມ Panglong ​ໃນ​ວັນ​ທີ 12 ກຸມພາ 1947 ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຈັດ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ວັນ​ສະຫະ​ປະຊາ​ຊາດ.ຄວາມນິຍົມຂອງ AFPFL ໄດ້ຖືກຢືນຢັນເມື່ອໄດ້ຮັບໄຊຊະນະຢ່າງເດັດຂາດໃນການເລືອກຕັ້ງສະມາຊິກລັດຖະສະພາໃນເດືອນເມສາ 1947.ຄວາມໂສກເສົ້າເກີດຂຶ້ນໃນວັນທີ 19 ກໍລະກົດ 1947, ເມື່ອນາງອອງຊານ ແລະສະມາຊິກຄະນະລັດຖະບານຫຼາຍຄົນຖືກລອບສັງຫານ, [77] ເຫດການດັ່ງກ່າວໄດ້ສະຫຼອງເປັນວັນ Martyrs's Day.ຫຼັງຈາກການເສຍຊີວິດຂອງລາວ, ການກະບົດໄດ້ເກີດຂື້ນໃນຫລາຍຂົງເຂດ.ທ່ານ Thakin Nu, ຜູ້ນໍາສັງຄົມນິຍົມ, ໄດ້ຖືກຮ້ອງຂໍໃຫ້ສ້າງຕັ້ງລັດຖະບານໃຫມ່ແລະເບິ່ງແຍງຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງມຽນມາໃນວັນທີ 4 ມັງກອນ 1948. ບໍ່ຄືກັບອິນເດຍ ແລະ ປາກີສະຖານ , ມຽນມາເລືອກທີ່ຈະບໍ່ເຂົ້າຮ່ວມລັດທິສາມັນ, ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຮູ້ສຶກຕໍ່ຕ້ານອັງກິດທີ່ເຂັ້ມແຂງໃນປະເທດ. ເວ​ລາ.[77]
ວິ​ທີ​ການ​ປະ​ເທດ​ມຽນ​ມາ​ເພື່ອ​ສັງ​ຄົມ​
ທຸງຂອງພັກແຜນງານສັງຄົມນິຍົມມຽນມາ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1962 Jan 1 - 1988

ວິ​ທີ​ການ​ປະ​ເທດ​ມຽນ​ມາ​ເພື່ອ​ສັງ​ຄົມ​

Myanmar (Burma)
“ແນວທາງຂອງມຽນມາໄປສູ່ສັງຄົມນິຍົມ” ແມ່ນໂຄງການທາງເສດຖະກິດ ແລະ ການເມືອງທີ່ລິເລີ່ມຢູ່ໃນມຽນມາ (ປະຈຸບັນແມ່ນມຽນມາ) ພາຍຫຼັງການກໍ່ລັດຖະປະຫານໃນປີ 1962 ໂດຍນາຍພົນ Ne Win.​ແຜນການ​ດັ່ງກ່າວ​ມີ​ຈຸດປະສົງ​ເພື່ອ​ຫັນປ່ຽນ​ມຽນມາ​ໃຫ້​ກາຍ​ເປັນ​ລັດ​ສັງຄົມ​ນິຍົມ, ສົມທົບ​ບັນດາ​ອົງ​ປະກອບ​ຂອງ​ສາສະໜາ​ພຸດ ​ແລະ ລັດທິມາກ.[81​] ພາຍ​ໃຕ້​ໂຄງ​ການ​ນີ້​, ຄະ​ນະ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ໄດ້​ສັນ​ຊາດ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​, ການ​ຄອບ​ຄອງ​ອຸດ​ສາ​ຫະ​ກໍາ​ທີ່​ສໍາ​ຄັນ​, ທະ​ນາ​ຄານ​, ແລະ​ທຸ​ລະ​ກິດ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.ວິ​ສາ​ຫະ​ກິດ​ເອ​ກະ​ຊົນ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ທົດ​ແທນ​ໂດຍ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະ​ກິດ​ຫຼື​ວິ​ສາ​ຫະ​ກິດ​ຮ່ວມ​ມື​.ນະ​ໂຍບາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຕັດ​ຂາດ​ການ​ຄ້າ​ສາກົນ​ແລະ​ການ​ລົງທຶນ​ຈາກ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ຂອງ​ມຽນມາ, ຊຸກຍູ້​ໃຫ້​ປະ​ເທດ​ຕົນ​ກ້າວ​ໄປ​ສູ່​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຕົນ​ເອງ.ໝາກຜົນ​ແຫ່ງ​ການ​ປະຕິບັດ​ແນວທາງ​ສັງຄົມ​ນິຍົມ​ຂອງ​ມຽນມາ​ໄດ້​ສ້າງ​ຄວາມ​ເສຍ​ຫາຍ​ໃຫ້​ແກ່​ປະ​ເທດ.[82] ຄວາມພະຍາຍາມຂອງຊາດເຮັດໃຫ້ຄວາມບໍ່ມີປະສິດທິພາບ, ການສໍ້ລາດບັງຫຼວງ, ແລະຄວາມຢຸດຊະງັກທາງເສດຖະກິດ.ຄັງ​ສໍາ​ຮອງ​ເງິນ​ຕາ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​ຫຼຸດ​ລົງ, ແລະ​ປະ​ເທດ​ປະ​ເຊີນ​ກັບ​ການ​ຂາດ​ແຄນ​ສະ​ບຽງ​ອາ​ຫານ​ແລະ​ນໍ້າ​ມັນ​ເຊື້ອ​ໄຟ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ.ໃນຂະນະທີ່ເສດຖະກິດໄດ້ຖີບຕົວ, ຕະຫຼາດສີດໍາຈະເລີນເຕີບໂຕ, ແລະປະຊາກອນທົ່ວໄປປະເຊີນກັບຄວາມທຸກຍາກທີ່ສຸດ.ການໂດດດ່ຽວຈາກປະຊາຄົມໂລກເຮັດໃຫ້ການຖອຍຫຼັງທາງດ້ານເຕັກໂນໂລຢີ ແລະການເສື່ອມໂຊມຂອງພື້ນຖານໂຄງລ່າງຕື່ມອີກ.ນະໂຍບາຍດັ່ງກ່າວມີຜົນສະທ້ອນທາງດ້ານການເມືອງ-ສັງຄົມຢ່າງເລິກເຊິ່ງ.ມັນ​ໄດ້​ອຳນວຍ​ຄວາມ​ສະດວກ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ປົກຄອງ​ແບບ​ຜະ​ເດັດ​ການ​ເປັນ​ເວລາ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ທະຫານ, ສະກັດ​ກັ້ນ​ຝ່າຍ​ຄ້ານ​ທາງ​ການ​ເມືອງ ​ແລະ​ຂັດຂວາງ​ເສລີພາບ​ຂອງ​ພົນລະ​ເມືອງ.ລັດຖະບານ​ໄດ້​ວາງ​ການ​ກວດກາ​ຢ່າງ​ເຂັ້ມ​ງວດ ​ແລະ ​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ລັດທິ​ນິຍົມ​ແບບ​ໜຶ່ງ​ທີ່​ເຮັດ​ໃຫ້​ຊາວ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໜ້ອຍ​ເປັນ​ຈຳນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ຕົກ​ຢູ່​ໃນ​ຂອບ​ເຂດ.​ເຖິງ​ວ່າ​ມີ​ຄວາມ​ມຸ່ງ​ມາດ​ປາດ​ຖະໜາ​ໃນ​ການ​ພັດທະນາ​ແບບ​ທ່ຽງ​ທຳ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ແນວທາງ​ສັງຄົມ​ນິຍົມ​ຂອງ​ມຽນມາ​ໄດ້​ປະ​ໃຫ້​ປະ​ເທດ​ທຸກ​ຍາກ ​ແລະ ​ໂດດ​ດ່ຽວ, ​ແລະ​ມັນ​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ເຂົ້າ​ໃນ​ບັນດາ​ບັນຫາ​ເສດຖະກິດ​ສັງຄົມ​ທີ່​ມຽນມາ​ພວມ​ປະ​ເຊີນ​ໜ້າ​ຢູ່​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ.
1962 ລັດຖະປະຫານມຽນມາ
ໜ່ວຍ​ທະຫານ​ຢູ່​ຖະໜົນ Shafraz (ຖະໜົນ​ທະນາຄານ) ສອງ​ມື້​ຫຼັງ​ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ​ມຽນມາ​ປີ 1962. ©Anonymous
1962 Mar 2

1962 ລັດຖະປະຫານມຽນມາ

Rangoon, Myanmar (Burma)
ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ​ມຽນມາ​ໃນ​ປີ 1962 ​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ວັນ​ທີ 2 ມີນາ 1962 ​ໂດຍ​ນາຍ​ພົນ Ne Win ​ໄດ້​ຍຶດອຳນາດ​ຈາກ​ລັດຖະບານ​ທີ່​ຖືກ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ແບບ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ຂອງ​ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ U Nu.[79] ການກໍ່ລັດຖະປະຫານໄດ້ຖືກຍຸຕິທໍາໂດຍ Ne Win ທີ່ຈໍາເປັນເພື່ອຮັກສາຄວາມສາມັກຄີຂອງປະເທດ, ເນື່ອງຈາກວ່າມີການລຸກຮືຂຶ້ນຂອງຊົນເຜົ່າແລະຄອມມິວນິດ.ພາຍຫຼັງ​ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ​ໃນ​ທັນ​ທີ ​ໄດ້​ເຫັນ​ເຖິງ​ການ​ຍົກ​ເລີກ​ລະບອບ​ລັດຖະບານ​ກາງ, ການ​ຍຸບ​ເລີກ​ລັດຖະທຳ​ມະນູນ, ​ແລະ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ສະພາ​ປະຕິວັດ​ໂດຍ Ne Win ນຳ​ໜ້າ.[80] ຫລາຍພັນຄົນຂອງ opponents ທາງດ້ານການເມືອງໄດ້ຖືກຈັບ, ແລະມະຫາວິທະຍາໄລມຽນມາໄດ້ຖືກປິດເປັນເວລາສອງປີ.ລະບອບຂອງ Ne Win ໄດ້ປະຕິບັດ "ແນວທາງຂອງມຽນມາໄປສູ່ສັງຄົມນິຍົມ", ເຊິ່ງລວມເຖິງການເປັນຊາດຂອງເສດຖະກິດແລະການຕັດອິດທິພົນຂອງຕ່າງປະເທດເກືອບທັງຫມົດ.ສິ່ງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ເສດຖະກິດ​ມຽນມາ​ຢຸດ​ສະ​ງັກ ​ແລະ ຄວາມ​ຫຍຸ້ງຍາກ​ລຳບາກ​ແກ່​ປະຊາຊົນ​ມຽນມາ, ລວມທັງ​ການ​ຂາດ​ແຄນ​ສະບຽງ​ອາຫານ ​ແລະ ຂາດ​ແຄນ​ການ​ບໍລິການ​ພື້ນຖານ.ມຽນມາ​ກາຍ​ເປັນ​ປະ​ເທດ​ທີ່​ທຸກ​ຍາກ​ແລະ​ໂດດ​ດ່ຽວ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ, ທະຫານ​ໄດ້​ຮັກສາ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ຢ່າງ​ແຂງ​ແຮງ​ຕໍ່​ທຸກ​ດ້ານ​ຂອງ​ສັງຄົມ.​ເຖິງ​ວ່າ​ຈະ​ມີ​ການ​ຕໍ່ສູ້​ດັ່ງກ່າວ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ລະບອບ​ດັ່ງກ່າວ​ຍັງ​ຄົງ​ມີ​ອຳນາດ​ໃນ​ຫຼາຍ​ທົດ​ສະ​ວັດ.ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ​ປີ 1962 ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ຕໍ່​ສັງຄົມ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ມຽນມາ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ​ດົນ​ນານ.ມັນ​ບໍ່​ພຽງ​ແຕ່​ໄດ້​ຕັ້ງ​ຂັ້ນ​ຕອນ​ຂອງ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ​ມາ​ເປັນ​ຫລາຍ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ເທົ່າ​ນັ້ນ, ຫາກ​ຍັງ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຄວາມ​ເຄັ່ງ​ຕຶງ​ດ້ານ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ເທດ​ຮ້າຍ​ແຮງ​ຂຶ້ນ​ຕື່ມ.ຫຼາຍ​ກຸ່ມ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໜ້ອຍ​ຮູ້ສຶກ​ວ່າ​ຖືກ​ຫຼຸດ​ພົ້ນ​ອອກ​ຈາກ​ອຳນາດ​ທາງ​ການ​ເມືອງ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ດ້ານ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ທີ່​ຍັງ​ຄົງ​ຄ້າງ​ມາ​ຮອດ​ປະຈຸ​ບັນ.ການກໍ່ລັດຖະປະຫານຍັງໄດ້ຂັດຂວາງເສລີພາບທາງດ້ານການເມືອງແລະພົນລະເຮືອນ, ໂດຍມີຂໍ້ຈໍາກັດທີ່ສໍາຄັນກ່ຽວກັບສິດເສລີພາບໃນການສະແດງຄວາມຄິດເຫັນແລະການຊຸມນຸມ, ການສ້າງທັດສະນະທາງດ້ານການເມືອງຂອງມຽນມາ (ອະດີດມຽນມາ) ໃນຫຼາຍປີຂ້າງຫນ້າ.
8888 ການລຸກຮືຂຶ້ນ
8888 ນັກສຶກສາປະທ້ວງປະຊາທິປະໄຕ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1986 Mar 12 - 1988 Sep 21

8888 ການລຸກຮືຂຶ້ນ

Myanmar (Burma)
ການລຸກຮືຂຶ້ນໃນປີ 8888 ເປັນການປະທ້ວງທົ່ວປະເທດ, ການເດີນຂະບວນ [83] ແລະການກໍ່ຄວາມວຸ້ນວາຍ [84] ໃນມຽນມາທີ່ສູງສຸດໃນເດືອນສິງຫາປີ 1988. ເຫດການສໍາຄັນເກີດຂຶ້ນໃນວັນທີ 8 ສິງຫາ 1988 ແລະດັ່ງນັ້ນຈິ່ງເອີ້ນວ່າ "ການລຸກຮືຂຶ້ນ 8888".[85] ການປະທ້ວງໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນເປັນການເຄື່ອນໄຫວຂອງນັກສຶກສາແລະຖືກຈັດໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ໂດຍນັກສຶກສາວິທະຍາໄລໃນ Rangoon Arts and Sciences University ແລະ Rangoon Institute of Technology (RIT).ການລຸກຮືຂຶ້ນໃນປີ 8888 ໄດ້ເລີ່ມຂຶ້ນໂດຍນັກສຶກສາໃນນະຄອນຢາງກຸ້ງ (Rangoon) ໃນວັນທີ 8 ສິງຫາ 1988. ການປະທ້ວງຂອງນັກສຶກສາໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປທົ່ວປະເທດ.[86] ຫຼາຍຮ້ອຍພັນຂອງພຣະສົງ, ເດັກນ້ອຍ, ນັກສຶກສາວິທະຍາໄລ, ແມ່ບ້ານ, ທ່ານຫມໍແລະປະຊາຊົນທົ່ວໄປປະທ້ວງຕໍ່ຕ້ານລັດຖະບານ.[87] ການລຸກຮືໄດ້ສິ້ນສຸດລົງໃນວັນທີ 18 ເດືອນກັນຍາຫລັງຈາກການກໍ່ລັດຖະປະຫານທາງທະຫານທີ່ນອງເລືອດໂດຍສະພາການປະຕິສັງຂອນກົດຫມາຍແລະຄໍາສັ່ງຂອງລັດ (SLORC).ການເສຍຊີວິດຫຼາຍພັນຄົນແມ່ນເປັນຂອງທະຫານໃນລະຫວ່າງການລຸກຮືຂຶ້ນນີ້, [86] ໃນຂະນະທີ່ອໍານາດການປົກຄອງໃນມຽນມາໃຫ້ຕົວເລກປະມານ 350 ຄົນເສຍຊີວິດ.[88]​ໃນ​ໄລຍະ​ວິ​ກິດ​ການ, ທ່ານ​ນາງ Aung San Suu Kyi ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ສັນຍະລັກ​ແຫ່ງ​ຊາດ.​ເມື່ອ​ລັດຖະບານ​ທະຫານ​ຈັດ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ໃນ​ປີ 1990, ພັກ​ຂອງ​ທ່ານ​ນາງ, ພັກ​ສັນນິບາດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເພື່ອ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ, ຍາດ​ໄດ້ 81% ຂອງ​ທີ່​ນັ່ງ​ໃນ​ລັດຖະບານ (392 ຈາກ 492).[89] ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ລັດຖະບານທະຫານໄດ້ປະຕິເສດທີ່ຈະຮັບຮູ້ຜົນໄດ້ຮັບແລະສືບຕໍ່ປົກຄອງປະເທດເປັນສະພາການປະຕິສັງຂອນກົດຫມາຍແລະຄໍາສັ່ງຂອງລັດ.ທ່ານ​ນາງ ອອງຊານ ຊູ​ຈີ ຍັງ​ຖືກ​ກັກ​ຂັງ​ຢູ່​ໃນ​ເຮືອນ.ສະພາ​ປະຕິສັງຂອນ​ກົດໝາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ເປັນ​ລະບຽບ​ຮຽບຮ້ອຍ​ແຫ່ງ​ລັດ​ຈະ​ເປັນ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ທີ່​ສວຍ​ງາມ​ຈາກ​ພັກ​ໂຄງການ​ສັງຄົມ​ນິຍົມ​ມຽນມາ.[87]
ສະພາສັນຕິພາບ ແລະການພັດທະນາຂອງລັດ
ສະມາຊິກ SPDC ພ້ອມດ້ວຍຄະນະຜູ້ແທນໄທ ຢ້ຽມຢາມນະຄອນຫຼວງເນປີດໍ ໃນເດືອນຕຸລາ 2010. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1990 Jan 1 - 2006

ສະພາສັນຕິພາບ ແລະການພັດທະນາຂອງລັດ

Myanmar (Burma)
​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 1990, ລະບອບ​ການ​ທະຫານ​ຂອງ​ມຽນມາ ສືບ​ຕໍ່​ໃຊ້​ສິດ​ຄວບ​ຄຸມ ​ເຖິງ​ວ່າ​ພັກ​ສັນນິບາດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເພື່ອ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ (NLD) ຊະນະ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ຫຼາຍ​ພັກ​ໃນ​ປີ 1990. ຜູ້ນຳ​ພັກ NLD ທ່ານ Tin Oo ​ແລະ Aung San Suu Kyi ​ໄດ້​ຖືກ​ກັກ​ຂັງ​ຢູ່​ໃນ​ເຮືອນ, ​ແລະ ບັນດາ​ທະຫານ​ໄດ້​ປະ​ເຊີນ​ໜ້າ​ກັບ​ຄວາມ​ກົດ​ດັນ​ຈາກ​ສາກົນ​ນັບ​ມື້​ນັບ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ພາຍຫຼັງ​ທ່ານ Suu. ທ່ານ Kyi ໄດ້ຮັບລາງວັນໂນແບລຂະແໜງສັນຕິພາບໃນປີ 1991. ການປ່ຽນແທນທ່ານ Saw Maung ກັບນາຍພົນ Than Shwe ໃນປີ 1992, ລະບອບດັ່ງກ່າວໄດ້ຜ່ອນຜັນບາງຂໍ້ຈຳກັດ ແຕ່ໄດ້ຮັກສາການຄອບຄອງອຳນາດຂອງຕົນ, ລວມທັງການຢຸດຕິການພະຍາຍາມຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນສະບັບໃໝ່.ຕະຫຼອດ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ນັ້ນ, ລະບອບ​ຕ້ອງ​ແກ້​ໄຂ​ບັນດາ​ການ​ກໍ່​ການ​ຮ້າຍ​ຂອງ​ບັນດາ​ເຜົ່າ.ຂໍ້​ຕົກລົງ​ຢຸດ​ຍິງ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ໄດ້​ຖືກ​ເຈລະຈາ​ກັບ​ຫຼາຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ, ​ເຖິງ​ແມ່ນ​ວ່າ​ສັນຕິພາບ​ທີ່​ຍືນ​ຍົງ​ກັບ​ກຸ່ມ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ກະ​ເຣນ ຍັງ​ຄົງ​ບໍ່​ມີ​ຄວາມ​ຫຍຸ້ງຍາກ.ນອກຈາກນັ້ນ, ຄວາມກົດດັນຂອງສະຫະລັດເຮັດໃຫ້ຂໍ້ຕົກລົງກັບຂຸນຊາ, ສົງຄາມຝິ່ນ, ໃນປີ 1995. ເຖິງວ່າຈະມີສິ່ງທ້າທາຍເຫຼົ່ານີ້, ມີຄວາມພະຍາຍາມທີ່ຈະປັບປຸງລະບອບການທະຫານທີ່ທັນສະໄຫມ, ລວມທັງການປ່ຽນຊື່ເປັນສະພາສັນຕິພາບແລະການພັດທະນາຂອງລັດ (SPDC) ໃນປີ 1997 ແລະການເຄື່ອນໄຫວ. ນະຄອນຫຼວງຈາກ Yangon ໄປ Naypyidaw ໃນປີ 2005.ລັດຖະບານໄດ້ປະກາດ "ແຜນທີ່ເສັ້ນທາງໄປສູ່ປະຊາທິປະໄຕ" 7 ຂັ້ນຕອນໃນປີ 2003, ແຕ່ບໍ່ມີກໍານົດເວລາຫຼືຂະບວນການກວດສອບ, ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມສົງໄສຈາກນັກສັງເກດການສາກົນ.ສົນທິສັນຍາ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ໄດ້​ຈັດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ປີ 2005 ​ເພື່ອ​ຂຽນ​ລັດຖະທຳ​ມະນູນ​ຄືນ​ໃໝ່ ​ແຕ່​ໄດ້​ຍົກ​ເວັ້ນກຸ່ມ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ທີ່​ສຳຄັນ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ຕິຕຽນ​ຕື່ມ​ອີກ.ການລະເມີດສິດທິມະນຸດ, ລວມທັງການບັງຄັບໃຊ້ແຮງງານ, ໄດ້ນໍາພາອົງການແຮງງານສາກົນຊອກຫາການດໍາເນີນຄະດີສະມາຊິກລັດຖະບານທະຫານສໍາລັບອາຊະຍາກໍາຕ້ານມະນຸດຊາດໃນປີ 2006. [90]
ລົມພາຍຸໄຊໂຄລນ
ເຮືອທີ່ເສຍຫາຍຫຼັງຈາກພາຍຸໄຊໂຄລນ Nargis ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2008 May 1

ລົມພາຍຸໄຊໂຄລນ

Myanmar (Burma)
​ໃນ​ເດືອນ​ພຶດສະພາ​ປີ 2008, ມຽນມາ​ໄດ້​ປະສົບ​ກັບ​ພາຍຸ​ໄຊ​ໂຄລນ Nargis, ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ໄພ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​ທີ່​ຮ້າຍ​ແຮງ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ປະ​ເທດ.ພາຍຸໄຊໂຄລນໄດ້ສົ່ງຜົນໃຫ້ມີລົມແຮງເຖິງ 215 ກິໂລແມັດຕໍ່ຊົ່ວໂມງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ເກີດການສູນເສຍຢ່າງຮ້າຍແຮງ, ຄາດວ່າມີຜູ້ເສຍຊີວິດ ຫຼື ຫາຍສາບສູນຫຼາຍກວ່າ 130,000 ຄົນ ແລະ ມູນຄ່າຄວາມເສຍຫາຍເຖິງ 12 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດ.​ເຖິງ​ວ່າ​ມີ​ຄວາມ​ຕ້ອງການ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຢ່າງ​ຮີບ​ດ່ວນ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​ລັດຖະບານ​ທີ່​ໂດດ​ດ່ຽວ​ຂອງ​ມຽນມາ​ໄດ້​ຈຳກັດ​ການ​ເຂົ້າ​ມາ​ຂອງ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈາກ​ຕ່າງປະ​ເທດ, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ​ຍົນ​ຂອງ​ອົງການ​ສະຫະ​ປະຊາ​ຊາດ​ທີ່​ສົ່ງ​ອຸປະກອນ​ທີ່​ຈຳ​ເປັນ.ສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ພັນລະນາເຖິງຄວາມລັງເລທີ່ຈະອະນຸຍາດໃຫ້ການບັນເທົາທຸກຂະໜາດໃຫຍ່ຂອງສາກົນວ່າ “ບໍ່ເຄີຍມີມາກ່ອນ.”ທ່າ​ທີ​ທີ່​ເຄັ່ງ​ຄັດ​ຂອງ​ລັດຖະບານ​ໄດ້​ດຶງ​ດູດ​ການ​ຕິຕຽນ​ຢ່າງ​ໜັກໜ່ວງ​ຈາກ​ອົງການ​ສາກົນ.ອົງການ​ແລະ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໄດ້​ຮຽກຮ້ອງ​ໃຫ້​ມຽນມາ​ອະນຸຍາດ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ທີ່​ບໍ່​ມີ​ການ​ຈຳກັດ.ໃນ​ທີ່​ສຸດ, ລັດ​ຖະ​ບານ​ໄດ້​ຕົກ​ລົງ​ຮັບ​ເອົາ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈຳ​ກັດ​ຈຳ​ກັດ​ເຊັ່ນ​ສະ​ບຽງ​ອາ​ຫານ ແລະ ຢາ​ປົວ​ພະ​ຍາດ, ແຕ່​ຍັງ​ສືບ​ຕໍ່​ບໍ່​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ບັນ​ດາ​ພະ​ນັກ​ງານ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ ຫຼື ໜ່ວຍ​ງານ​ທະ​ຫານ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ເທດ.ຄວາມ​ລັງ​ເລ​ໃຈ​ນີ້​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ກ່າວ​ຫາ​ລະບອບ​ການ​ປົກຄອງ​ທີ່​ປະກອບສ່ວນ​ເຂົ້າ​ໃນ "ໄພພິບັດ​ທີ່​ມະນຸດ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ" ​ແລະ ອາດ​ຈະ​ກໍ່​ອາດຊະຍາ​ກຳ​ຕໍ່​ມະນຸດ​ຊາດ.ມາ​ຮອດ​ວັນ​ທີ 19 ພຶດສະພາ​ນີ້, ມຽນມາ​ໄດ້​ອະນຸຍາດ​ໃຫ້​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈາກ​ສະມາຄົມ​ປະຊາ​ຊາດ​ອາຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກສຽງ​ໃຕ້ (ອາ​ຊຽນ) ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຕົກລົງ​ອະນຸຍາດ​ໃຫ້​ພະນັກງານ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ທັງ​ໝົດ​ບໍ່​ວ່າ​ສັນຊາດ​ໃດ​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ປະ​ເທດ.​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ລັດຖະບານ​ຍັງ​ຄົງ​ທົນ​ຕໍ່​ການ​ປະກົດ​ຕົວ​ຂອງ​ໜ່ວຍ​ງານ​ທະຫານ​ຕ່າງປະ​ເທດ.ກຸ່ມຂົນສົ່ງຂອງສະຫະລັດທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍການຊ່ວຍເຫຼືອໄດ້ຖືກບັງຄັບໃຫ້ອອກໄປຫຼັງຈາກຖືກປະຕິເສດ.ກົງກັນຂ້າມກັບການວິພາກວິຈານຂອງນາໆຊາດ, ຕໍ່ມາລັດຖະບານມຽນມາໄດ້ຍ້ອງຍໍການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ, ເຖິງວ່າມີລາຍງານອອກມາກ່ຽວກັບການຊ່ວຍເຫຼືອດ້ານການຄ້າທາງທະຫານສໍາລັບແຮງງານ.
ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ມຽນມາ
ທ່ານ​ນາງ ອອງຊານ ຊູ​ຈີ ກ່າວ​ຄຳ​ປາ​ໄສ​ຕໍ່​ຝູງ​ຊົນ​ຢູ່​ທີ່​ສຳນັກງານ​ໃຫຍ່ NLD ບໍ່​ດົນ​ຫລັງ​ຈາກ​ທ່ານ​ນາງ​ຖືກ​ປ່ອຍ​ຕົວ. ©Htoo Tay Zar
2011 Jan 1 - 2015

ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ມຽນມາ​ປີ 2011-2012 ​ແມ່ນ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ທາງ​ດ້ານ​ການ​ເມືອງ, ​ເສດຖະກິດ ​ແລະ ການ​ບໍລິຫານ​ຢູ່​ມຽນມາ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ.ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ລວມມີ​ການ​ປ່ອຍ​ຕົວ​ທ່ານ​ນາງ Aung San Suu Kyi ຜູ້ນຳ​ພັກ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ຈາກ​ການ​ກັກ​ຂັງ​ເຮືອນ​ແລະ​ການ​ເຈລະຈາ​ຕໍ່​ໄປ​ກັບ​ທ່ານ​ນາງ, ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ສິດທິ​ມະນຸດ​ແຫ່ງ​ຊາດ, ການ​ອະ​ໄພ​ຍະ​ໂທດ​ທົ່ວ​ໄປ​ນັກ​ໂທດ​ການ​ເມືອງ 200 ກວ່າ​ຄົນ, ກົດໝາຍ​ວ່າ​ດ້ວຍ​ແຮງ​ງານ​ສະບັບ​ໃໝ່​ທີ່​ອະນຸຍາດ​ໃຫ້​ສະຫະພັນ​ແຮງ​ງານ ​ແລະ. ການ​ໂຈມ​ຕີ​, ການ​ຜ່ອນ​ຄາຍ​ຂອງ censorship ຂ່າວ​, ແລະ​ລະ​ບຽບ​ການ​ຂອງ​ການ​ປະ​ຕິ​ບັດ​ເງິນ​ຕາ​.ຍ້ອນຜົນຂອງການປະຕິຮູບດັ່ງກ່າວ, ອາຊຽນ ໄດ້ຮັບຮອງເອົາການສະເໜີໃຫ້ມຽນມາ ເປັນປະທານໃນປີ 2014. ທ່ານລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດ ອາເມລິກາ Hillary Clinton ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມມຽນມາ ໃນວັນທີ 1 ທັນວາ 2011, ເພື່ອຊຸກຍູ້ໃຫ້ມີຄວາມຄືບໜ້າຕື່ມອີກ;ນີ້​ແມ່ນ​ການ​ຢ້ຽມ​ຢາມ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ​ການ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​ສະ​ຫະ​ລັດ ໃນ​ຮອບ​ກວ່າ 50 ປີ.ປະທານາທິບໍດີ ສະຫະລັດ ທ່ານ ບາຣັກ ໂອບາມາ ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມ ນຶ່ງປີຕໍ່ມາ, ກາຍເປັນປະທານາທິບໍດີ ສະຫະລັດ ຄົນທຳອິດ ທີ່ໄປຢ້ຽມຢາມ ປະເທດ.ພັກ​ສັນນິບາດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເພື່ອ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ຂອງ​ທ່ານ​ນາງ​ຊູ​ຈີ ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ທີ່​ມີ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ວັນ​ທີ 1 ​ເມສາ 2012 ຫລັງ​ຈາກ​ລັດຖະບານ​ໄດ້​ຍົກ​ເລີກ​ກົດໝາຍ​ທີ່​ນຳ​ໄປ​ສູ່​ການ​ປະ​ທ້ວງ​ຂອງ NLD ​ໃນ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ທົ່ວ​ໄປ​ປີ 2010.ທ່ານ​ນາງ​ໄດ້​ນຳພາ​ພັກ NLD ​ໃນ​ການ​ຊະນະ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ໃນ​ການ​ເລືອກ​ຕັ້ງ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ຊະນະ 41 ຈາກ 44 ທີ່​ນັ່ງ​ຂອງ​ການ​ແຂ່ງຂັນ, ສ່ວນ​ທ່ານ​ນາງ Suu Kyi ​ເອງ​ໄດ້​ຊະນະ​ທີ່​ນັ່ງ​ຕາງໜ້າ​ໃຫ້​ເຂດ​ເລືອກ​ຕັ້ງ Kawhmu ​ໃນ​ສະພາ​ຕ່ຳ​ຂອງ​ລັດຖະສະພາ​ມຽນມາ.ຜົນການເລືອກຕັ້ງ ໃນປີ 2015 ໄດ້ເຮັດໃຫ້ ພັກສັນນິບາດແຫ່ງຊາດ ເພື່ອປະຊາທິປະໄຕ ໄດ້ຮັບບ່ອນນັ່ງສ່ວນໃຫຍ່ຢ່າງແທ້ຈິງໃນທັງສອງຫ້ອງຂອງລັດຖະສະພາມຽນມາ, ພຽງພໍທີ່ຈະຮັບປະກັນວ່າຜູ້ສະໝັກຂອງຕົນຈະຂຶ້ນເປັນປະທານາທິບໍດີ, ໃນຂະນະທີ່ຜູ້ນຳພັກ NLD ທ່ານນາງ ອອງຊານ ຊູຈີ ໄດ້ຖືກກີດກັ້ນໂດຍລັດຖະທຳມະນູນຈາກການເປັນປະທານາທິບໍດີ.[91] ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການປະທະກັນລະຫວ່າງທະຫານມຽນມາແລະກຸ່ມກະບົດທ້ອງຖິ່ນຍັງສືບຕໍ່.
ການຂ້າລ້າງເຜົ່າພັນຊາວໂຣຮິງຢາ
ຊາວ​ອົບ​ພະ​ຍົບ Rohingya ຢູ່​ໃນ​ສູນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ໃນ​ບັງ​ກະ​ລາ​ເທດ, 2017 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2016 Oct 9 - 2017 Aug 25

ການຂ້າລ້າງເຜົ່າພັນຊາວໂຣຮິງຢາ

Rakhine State, Myanmar (Burma)
ການຂ້າລ້າງເຊື້ອຊາດເຜົ່າພັນ Rohingya ແມ່ນການຂົ່ມເຫັງ ແລະສັງຫານປະຊາຊົນຊາວມຸດສະລິມ Rohingya ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ໂດຍທະຫານມຽນມາ.ການຂ້າລ້າງເຜົ່າພັນໄດ້ປະກອບດ້ວຍສອງໄລຍະ [92] ມາຮອດປະຈຸບັນ: ໄລຍະທໍາອິດແມ່ນການປາບປາມຂອງທະຫານທີ່ເກີດຂຶ້ນຈາກເດືອນຕຸລາ 2016 ຫາເດືອນມັງກອນ 2017, ແລະຄັ້ງທີສອງໄດ້ເກີດຂຶ້ນນັບຕັ້ງແຕ່ເດືອນສິງຫາ 2017. [93] ວິກິດການໄດ້ບັງຄັບໃຫ້ຊາວໂຣຮິງຢາຫຼາຍກວ່າລ້ານຄົນຕ້ອງອົບພະຍົບ. ກັບ​ປະ​ເທດ​ອື່ນໆ​.ສ່ວນ​ຫລາຍ​ໄດ້​ຫລົບ​ໜີ​ໄປ​ບັງ​ກລາ​ແດັສ, ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ເກີດ​ການ​ສ້າງ​ສູນ​ອົບ​ພະຍົບ​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ, ຂະນະ​ທີ່​ຄົນ​ອື່ນໆ​ໄດ້​ຫລົບ​ໜີ​ໄປ​ຢູ່​ອິນ​ເດຍ , ​ໄທ , ມາ​ເລ​ເຊຍ , ​ແລະ​ພາກ​ພື້ນ​ອື່ນໆ​ຂອງ​ອາຊີ​ໃຕ້​ແລະ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້, ບ່ອນ​ທີ່​ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ສືບ​ຕໍ່​ປະ​ເຊີນ​ກັບ​ການ​ຂົ່ມ​ເຫັງ.ຫຼາຍໆປະເທດໄດ້ກ່າວເຖິງເຫດການດັ່ງກ່າວວ່າເປັນ "ການຊໍາລະລ້າງຊົນເຜົ່າ".[94]ການຂົ່ມເຫັງຊາວມຸດສະລິມ Rohingya ໃນມຽນມາມີມາຕັ້ງແຕ່ປີ 1970.[95] ນັບຕັ້ງແຕ່ນັ້ນມາ, ປະຊາຊົນ Rohingya ໄດ້ຖືກຂົ່ມເຫັງເປັນປົກກະຕິໂດຍລັດຖະບານແລະຊາວພຸດຊາດນິຍົມ.[96] ໃນທ້າຍປີ 2016, ກໍາລັງປະກອບອາວຸດແລະຕໍາຫຼວດຂອງມຽນມາໄດ້ເປີດການປາບປາມໃຫຍ່ຕໍ່ປະຊາຊົນໃນລັດ Rakhine ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນພາກຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອຂອງປະເທດ.ສະຫະປະຊາຊາດ [97] ໄດ້ພົບເຫັນຫຼັກຖານຂອງການລະເມີດສິດທິມະນຸດຢ່າງກວ້າງຂວາງ, ລວມທັງການຂ້ານອກສານ;ການປະຕິບັດສະຫຼຸບ;gang rapes;ການຈູດເຜົາບ້ານ Rohingya, ທຸລະກິດ, ແລະໂຮງຮຽນ;ແລະຢາຂ້າເດັກນ້ອຍ.ລັດຖະບານ​ມຽນມາ​ໄດ້​ປະຕິ​ເສດ​ການ​ຄົ້ນ​ພົບ​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ໂດຍ​ກ່າວ​ວ່າ​ເປັນ​ການ​ເວົ້າ​ເກີນ​ຄວາມ​ຈິງ.[98]ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ທະຫານ​ໄດ້​ຍົກຍ້າຍ​ປະຊາຊົນ​ເປັນ​ຈຳນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ວິ​ກິດ​ການ​ອົບ​ພະຍົບ.ຊາວ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ໂຣຮິງ​ຢາ​ຂະ​ໜາດ​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຫລົບ​ໜີ​ອອກ​ຈາກ​ມຽນ​ມາ​ໃນ​ປີ 2017, ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຫລາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ເອ​ເຊຍ​ນັບ​ແຕ່ ​ສົງ​ຄາມ​ຫວຽດ​ນາມ .[99] ອີງຕາມບົດລາຍງານຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ, ປະຊາຊົນຫຼາຍກວ່າ 700,000 ຄົນໄດ້ຫລົບຫນີຫຼືຖືກຂັບໄລ່ອອກຈາກລັດ Rakhine, ແລະໄດ້ໄປລີ້ໄພຢູ່ໃນປະເທດເພື່ອນບ້ານຂອງບັງກະລາເທດເປັນຊາວອົບພະຍົບໃນເດືອນກັນຍາ 2018. ໃນເດືອນທັນວາ 2017, ນັກຂ່າວ Reuters ສອງຄົນທີ່ກວມເອົາການສັງຫານຫມູ່ Inn Din ໄດ້ຖືກຈັບແລະ ຄຸກ.ລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດ Myint Thu ກ່າວຕໍ່ນັກຂ່າວ ມຽນມາ ໄດ້ກະກຽມທີ່ຈະຮັບເອົາຊາວອົບພະຍົບ Rohingya 2,000 ຄົນຈາກສູນອົບພະຍົບໃນບັງກະລາເທດໃນເດືອນພະຈິກ 2018. [100] ຕໍ່ມາ, ໃນເດືອນພະຈິກ 2017, ລັດຖະບານຂອງບັງກະລາເທດແລະມຽນມາໄດ້ລົງນາມໃນຂໍ້ຕົກລົງເພື່ອອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນການກັບຄືນຂອງຊາວອົບພະຍົບ Rohingya ກັບລັດ Rakhine. ພາຍ​ໃນ​ສອງ​ເດືອນ, ຊຶ່ງ​ໄດ້​ດຶງ​ດູດ​ການ​ຕອບ​ສະ​ໜອງ​ຈາກ​ຜູ້​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ສາ​ກົນ.[101]ການ​ປາບ​ປາມ​ຊາວ​ໂຣຮິງ​ຢາ​ຂອງ​ກອງທັບ​ປີ 2016 ​ໄດ້​ຖືກ​ກ່າວ​ປະນາມ​ຈາກ​ອົງການ​ສະຫະ​ປະຊາ​ຊາດ (ທີ່​ກ່າວ​ວ່າ ອາດ​ຊະຍາ​ກຳ​ຕໍ່​ມະນຸດ​ຊາດ), ອົງການ​ສິດທິ​ມະນຸດ Amnesty International, ກະຊວງ​ການ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ສະຫະລັດ, ລັດຖະບານ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ​ບັງ​ກລາ​ແດັສ, ​ແລະ​ລັດຖະບານ​ມາ​ເລ​ເຊຍ.ຜູ້ນຳມຽນມາ ແລະທີ່ປຶກສາແຫ່ງລັດ (ປະມຸກລັດ) ແລະຜູ້ໄດ້ຮັບລາງວັນໂນແບລຂະແໜງສັນຕິພາບ ທ່ານນາງ ອອງຊານ ຊູຈີ ໄດ້ຖືກຕຳໜິຕິຕຽນໃນຄວາມບໍ່ລົງລອຍກັນ ແລະມິດງຽບຕໍ່ບັນຫາດັ່ງກ່າວ ແລະບໍ່ໄດ້ເຮັດຫຍັງໜ້ອຍເພື່ອປ້ອງກັນການລ່ວງລະເມີດທາງທະຫານ.[102]
ລັດຖະປະຫານມຽນມາ 2021
ຄູ​ອາ​ຈານ​ເດີນ​ຂະ​ບວນ​ປະ​ທ້ວງ​ຢູ່​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ລັດ​ກາ​ອິນ (9 ກຸມ​ພາ 2021) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2021 Feb 1

ລັດຖະປະຫານມຽນມາ 2021

Myanmar (Burma)
ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ​ໃນ​ມຽນມາ​ໄດ້​ເລີ່​ມຂຶ້ນ​ໃນ​ຕອນ​ເຊົ້າ​ວັນ​ທີ 1 ກຸມພາ 2021, ​ເມື່ອ​ສະມາຊິກ​ພັກ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ​ຂອງ​ພັກ​ກຳ​ອຳນາດ​ຂອງ​ປະ​ເທດ, ພັກ​ສັນນິບາດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເພື່ອ​ປະຊາທິປະ​ໄຕ (NLD), ​ໄດ້​ຖືກ​ປົດ​ໂດຍ​ກອງທັບ​ທະຫານ​ມຽນມາ - ​ເຊິ່ງຈາກ​ນັ້ນ​ໄດ້​ມອບ​ອຳນາດ. ທະຫານ​ລັດຖະບານ.ປະ​ທາ​ນາ​ທິ​ບໍ​ດີ Myint Swe ໄດ້​ປະ​ກາດ​ສະ​ພາບ​ສຸກ​ເສີນ​ເປັນ​ເວ​ລາ​ໜຶ່ງ​ປີ ແລະ​ປະ​ກາດ​ໄດ້​ໂອນ​ອຳ​ນາດ​ໄປ​ໃຫ້​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ​ກະ​ຊວງ​ປ້ອງ​ກັນ​ປະ​ເທດ Min Aung Hlaing.ມັນໄດ້ປະກາດຜົນຂອງການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປເດືອນພະຈິກ 2020 ບໍ່ຖືກຕ້ອງ ແລະໄດ້ລະບຸເຖິງຄວາມຕັ້ງໃຈທີ່ຈະຈັດການເລືອກຕັ້ງໃໝ່ໃນຕອນທ້າຍຂອງສະຖານະການສຸກເສີນ.[103] ການກໍ່ລັດຖະປະຫານເກີດຂຶ້ນໃນມື້ກ່ອນລັດຖະສະພາຂອງມຽນມາແມ່ນເນື່ອງມາຈາກການສາບານຕົວຂອງສະມາຊິກໃນການເລືອກຕັ້ງ 2020, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ເຫດການນີ້ເກີດຂຶ້ນ.[104] ປະທານາທິບໍດີ Win Myint ແລະທີ່ປຶກສາແຫ່ງລັດ Aung San Suu Kyi ໄດ້ຖືກກັກຂັງ, ພ້ອມດ້ວຍລັດຖະມົນຕີ, ຜູ້ແທນຂອງເຂົາເຈົ້າ, ແລະສະມາຊິກລັດຖະສະພາ.[105]ໃນວັນທີ 3 ກຸມພາ 2021, ທ່ານ Win Myint ຖືກກ່າວຫາວ່າລະເມີດແນວທາງການໂຄສະນາຫາສຽງ ແລະ ຂໍ້ຈຳກັດການລະບາດຂອງພະຍາດ COVID-19 ຕາມມາດຕາ 25 ຂອງກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຄຸ້ມຄອງໄພພິບັດທຳມະຊາດ.ທ່ານນາງ ອອງຊານ ຊູຈີ ໄດ້ຖືກກ່າວຫາວ່າ ລະເມີດກົດໝາຍສຸກເສີນ COVID-19 ແລະ ໃນຂໍ້ຫານຳເຂົ້າ ແລະນຳໃຊ້ວິທະຍຸ ແລະອຸປະກອນສື່ສານຢ່າງຜິດກົດໝາຍ, ໂດຍສະເພາະອຸປະກອນ ICOM ຈຳນວນ 6 ເຄື່ອງຈາກທີມຮັກສາຄວາມປອດໄພຂອງນາງ ແລະເຄື່ອງ Walkie-talkie ທີ່ຖືກຈຳກັດຢູ່ໃນມຽນມາ ແລະຕ້ອງການການເກັບກູ້ຈາກຝ່າຍທະຫານ. ອົງການກ່ອນການໄດ້ມາ.[106] ທັງສອງໄດ້ຖືກ remanded ຢູ່ໃນການຄວບຄຸມສໍາລັບສອງອາທິດ.[107] Aung San Suu Kyi ໄດ້ຮັບຂໍ້ກ່າວຫາທາງອາຍາເພີ່ມເຕີມສໍາລັບການລະເມີດກົດຫມາຍວ່າດ້ວຍໄພພິບັດແຫ່ງຊາດໃນວັນທີ 16 ເດືອນກຸມພາ, [108] ສອງຂໍ້ກ່າວຫາເພີ່ມເຕີມສໍາລັບການລະເມີດກົດຫມາຍການສື່ສານແລະເຈດຕະນາທີ່ຈະເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມບໍ່ສະຫງົບສາທາລະນະໃນວັນທີ 1 ມີນາແລະອີກຂໍ້ຫນຶ່ງສໍາລັບການລະເມີດຄວາມລັບຂອງທາງການ. ໃນວັນທີ 1 ເດືອນເມສາ.[109]ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ດ້ວຍ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ໂດຍ​ກຳ​ລັງ​ປ້ອງ​ກັນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ສາ​ມັກ​ຄີ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ໄດ້​ລະ​ເບີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ມຽນ​ມາ ເພື່ອ​ຕອບ​ໂຕ້​ການ​ປະ​ທ້ວງ​ຕ້ານ​ລັດ​ຖະ​ປະ​ຫານ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ.[110] ມາຮອດວັນທີ 29 ມີນາ 2022, ຢ່າງໜ້ອຍມີພົນລະເຮືອນ 1,719 ຄົນ, ລວມທັງເດັກນ້ອຍ, ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍໂດຍກຳລັງລັດຖະບານ ແລະ 9,984 ຄົນຖືກຈັບ.[111] ສະມາຊິກ NLD ທີ່ມີຊື່ສຽງສາມຄົນຍັງໄດ້ເສຍຊີວິດໃນຂະນະທີ່ຢູ່ໃນການຄວບຄຸມຂອງຕໍາຫຼວດໃນເດືອນມີນາ 2021, [112] ແລະນັກເຄື່ອນໄຫວເພື່ອປະຊາທິປະໄຕສີ່ຄົນໄດ້ຖືກປະຫານຊີວິດໂດຍລັດຖະບານໃນເດືອນກໍລະກົດ 2022. [113]
ສົງຄາມກາງເມືອງມຽນມາ
ກອງທັບ​ປະຊາຊົນ​ມຽນມາ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2021 May 5

ສົງຄາມກາງເມືອງມຽນມາ

Myanmar (Burma)
ສົງຄາມກາງເມືອງຂອງມຽນມາ ແມ່ນສົງຄາມກາງເມືອງທີ່ດຳເນີນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ພາຍຫຼັງການກໍ່ຄວາມວຸ້ນວາຍທີ່ແກ່ຍາວມາຂອງມຽນມາ ໄດ້ເພີ້ມທະວີຂຶ້ນຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງ ໃນການຕອບໂຕ້ຕໍ່ການກໍ່ລັດຖະປະຫານໃນປີ 2021 ແລະການປາບປາມຂອງພວກປະທ້ວງຕໍ່ຕ້ານລັດຖະປະຫານທີ່ຮຸນແຮງຕໍ່ມາ.[114] ໃນເດືອນຕໍ່ມາການກໍ່ລັດຖະປະຫານ, ຝ່າຍຄ້ານເລີ່ມ coalesce ປະມານລັດຖະບານສາມັກຄີແຫ່ງຊາດ, ເຊິ່ງໄດ້ເປີດຕົວການກະທໍາຜິດຕໍ່ລັດຖະບານລັດຖະບານ.ຮອດ​ປີ 2022, ຝ່າຍ​ຄ້ານ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ດິນ​ແດນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ, ​ເຖິງ​ແມ່ນ​ວ່າ​ມີ​ພົນລະ​ເມືອງ​ໜ້ອຍ.[115] ໃນຫຼາຍບ້ານ ແລະເມືອງ, ການໂຈມຕີຂອງລັດຖະບານໄດ້ຂັບໄລ່ປະຊາຊົນຫຼາຍສິບພັນຄົນອອກ.ໃນວັນຄົບຮອບສອງຂອງການກໍ່ລັດຖະປະຫານ, ໃນເດືອນກຸມພາ 2023, ປະທານສະພາບໍລິຫານລັດ, Min Aung Hlaing, ຍອມຮັບວ່າສູນເສຍການຄວບຄຸມທີ່ຫມັ້ນຄົງຕໍ່ "ຫຼາຍກວ່າຫນຶ່ງສ່ວນສາມ" ຂອງເມືອງ.ນັກສັງເກດການເອກະລາດສັງເກດເຫັນວ່າຈໍານວນຕົວຈິງແມ່ນອາດຈະສູງກວ່າ, ໂດຍມີຈໍານວນຫນ້ອຍເຖິງ 72 ໃນ 330 ເມືອງແລະສູນປະຊາກອນທີ່ສໍາຄັນທັງຫມົດຍັງຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມທີ່ຫມັ້ນຄົງ.[116]ນັບ​ມາ​ຮອດ​ເດືອນ​ກັນຍາ​ປີ 2022, ມີ 1,3 ລ້ານ​ຄົນ​ໄດ້​ຖືກ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຢູ່​ພາຍ​ໃນ, ​ແລະ​ມີ​ເດັກ​ນ້ອຍ 13,000 ຄົນ​ເສຍ​ຊີວິດ.ຮອດ​ເດືອນ​ມີນາ​ປີ 2023, ອົງການ​ສະຫະ​ປະຊາ​ຊາດ​ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ, ນັບ​ແຕ່​ເກີດ​ການ​ກໍ່​ລັດຖະປະຫານ, ປະຊາຊົນ 17,6 ລ້ານ​ຄົນ​ໃນ​ມຽນມາ​ຕ້ອງການ​ຄວາມ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ດ້ານ​ມະນຸດສະທຳ, ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່ 1,6 ລ້ານ​ຄົນ​ຖືກ​ຍົກຍ້າຍ​ຢູ່​ພາຍ​ໃນ, ​ແລະ​ອາຄານ​ພົນລະ​ເຮືອນ 55,000 ຫຼັງ​ຖືກ​ທຳລາຍ.ອົງການ UNOCHA ກ່າວວ່າ ມີຫຼາຍກວ່າ 40,000 ຄົນ ໄດ້ຫລົບໜີເຂົ້າໄປໃນປະເທດເພື່ອນບ້ານ.[117]
A Quiz is available for this HistoryMap.

Appendices



APPENDIX 1

Myanmar's Geographic Challenge


Play button




APPENDIX 2

Burmese War Elephants: the Culture, Structure and Training


Play button




APPENDIX 3

Burmese War Elephants: Military Analysis & Battlefield Performance


Play button




APPENDIX 4

Wars and Warriors: Royal Burmese Armies: Introduction and Structure


Play button




APPENDIX 5

Wars and Warriors: The Burmese Praetorians: The Royal Household Guards


Play button




APPENDIX 6

Wars and Warriors: The Ahmudan System: The Burmese Royal Militia


Play button




APPENDIX 7

The Myin Knights: The Forgotten History of the Burmese Cavalry


Play button

Footnotes



  1. Cooler, Richard M. (2002). "Prehistoric and Animist Periods". Northern Illinois University, Chapter 1.
  2. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6, p. 45.
  3. Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system", Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, p. 1.
  4. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8–10.
  5. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p. 236.
  6. Aung Thaw (1969). "The 'neolithic' culture of the Padah-Lin Caves" (PDF). The Journal of Burma Research Society. The Burma Research Society. 52, p. 16.
  7. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 114–115.
  8. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8-10.
  9. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p.236.
  10. Hall 1960, p. 8–10.
  11. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6. p. 51–52.
  12. Jenny, Mathias (2015). "Foreign Influence in the Burmese Language" (PDF). p. 2. Archived (PDF) from the original on 20 March 2023.
  13. Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29, p. 264–282.
  14. Myint-U 2006, p. 51–52.
  15. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1, p. 63, 76–77.
  16. Coedès 1968, p. 208.
  17. Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press, p. 32–33.
  18. South, Ashley (2003). Mon nationalism and civil war in Burma: the golden sheldrake. Routledge. ISBN 978-0-7007-1609-8, p. 67.
  19. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., p. 307.
  20. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 91.
  21. Aung-Thwin, Michael (2005). The Mists of Rāmañña: the Legend that was Lower Burma. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2886-8, p. 167–178, 197–200.
  22. Lieberman 2003, p. 88–123.
  23. Lieberman 2003, p. 90–91, 94.
  24. Lieberman 2003, p. 24.
  25. Lieberman 2003, p. 92–97.
  26. Lieberman 2003, p. 119–120.
  27. Coedès, George (1968), p. 205–206, 209 .
  28. Htin Aung 1967, p. 78–80.
  29. Myint-U 2006, p. 64–65.
  30. Historical Studies of the Tai Yai: A Brief Sketch in Lak Chang: A Reconstruction of Tai Identity in Daikong by Yos Santasombat
  31. Nisbet, John (2005). Burma under British Rule - and before. Volume 2. Adamant Media Corporation. p. 414. ISBN 1-4021-5293-0.
  32. Maung Htin Aung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press. p. 66.
  33. Jon Fernquest (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  34. Williams, Benjamin (25 January 2021). "Ancient Vesali: Second Capital of the Rakhine Kingdom". Paths Unwritten.
  35. Ba Tha (Buthidaung) (November 1964). "The Early Hindus and Tibeto-Burmans in Arakan. A brief study of Hindu civilization and the origin of the Arakanese race" (PDF).
  36. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  37. Sandamala Linkara, Ashin (1931). Rakhine Yazawinthit Kyan (in Burmese). Yangon: Tetlan Sarpay. Vol. 2, p. 11.
  38. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  39. Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484, p.25-50.
  40. Htin Aung 1967, p. 117–118.
  41. Santarita, J. B. (2018). Panyupayana: The Emergence of Hindu Polities in the Pre-Islamic Philippines. Cultural and Civilisational Links Between India and Southeast Asia, 93–105.
  42. Scott, William Henry (1989). "The Mediterranean Connection". Philippine Studies. 37 (2), p. 131–144.
  43. Pires, Tomé (1944). Armando Cortesao (translator) (ed.). A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 - 1515] (in Portuguese). Cambridge: Hakluyt Society.
  44. Harvey 1925, p. 153–157.
  45. Aung-Thwin, Michael A.; Maitrii Aung-Thwin (2012). A History of Myanmar Since Ancient Times (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-1-86189-901-9, p. 130–132.
  46. Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 1–3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar, p. 195.
  47. Hmannan Vol. 2 2003: 204–213
  48. Hmannan Vol. 2 2003: 216–222
  49. Hmannan Vol. 2 2003: 148–149
  50. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2nd ed.). ISBN 978-0-300-08475-7., p. 80.
  51. Hmannan, Vol. 3, p. 48
  52. Hmannan, Vol. 3, p. 363
  53. Wood, William A. R. (1924). History of Siam. Thailand: Chalermit Press. ISBN 1-931541-10-8, p. 112.
  54. Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta, p. 100.
  55. Liberman 2003, p. 158–164.
  56. Harvey (1925), p. 211–217.
  57. Lieberman (2003), p. 202–206.
  58. Myint-U (2006), p. 97.
  59. Scott, Paul (8 July 2022). "Property and the Prerogative at the End of Empire: Burmah Oil in Retrospect". papers.ssrn.com. doi:10.2139/ssrn.4157391.
  60. Ni, Lee Bih (2013). Brief History of Myanmar and Thailand. Universiti Malaysi Sabah. p. 7. ISBN 9781229124791.
  61. Lieberman 2003, p. 202–206.
  62. Harvey, pp. 250–253.
  63. Wyatt, David K. (2003). History of Thailand (2 ed.). Yale University Press. ISBN 9780300084757., p. 122.
  64. Baker, et al., p. 21.
  65. Wyatt, p. 118.
  66. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Ayutthaya (p. 263-264). Cambridge University Press. Kindle Edition.
  67. Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397, p. 145.
  68. Giersch, Charles Patterson (2006). Asian borderlands: the transformation of Qing China's Yunnan frontier. Harvard University Press. ISBN 0-674-02171-1, pp. 101–110.
  69. Whiting, Marvin C. (2002). Imperial Chinese Military History: 8000 BC – 1912 AD. iUniverse. pp. 480–481. ISBN 978-0-595-22134-9, pp. 480–481.
  70. Hall 1960, pp. 27–29.
  71. Giersch 2006, p. 103.
  72. Myint-U 2006, p. 109.
  73. Myint-U 2006, p. 113.
  74. Htin Aung 1967, p. 214–215.
  75. "A Short History of Burma". New Internationalist. 18 April 2008.
  76. Tarun Khanna, Billions entrepreneurs : How China and India Are Reshaping Their Futures and Yours, Harvard Business School Press, 2007, ISBN 978-1-4221-0383-8.
  77. Smith, Martin (1991). Burma – Insurgency and the Politics of Ethnicity. London and New Jersey: Zed Books.
  78. Micheal Clodfelter. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500–2000. 2nd Ed. 2002 ISBN 0-7864-1204-6. p. 556.
  79. Aung-Thwin & Aung-Thwin 2013, p. 245.
  80. Taylor 2009, pp. 255–256.
  81. "The System of Correlation of Man and His Environment". Burmalibrary.org. Archived from the original on 13 November 2019.
  82. (U.), Khan Mon Krann (16 January 2018). Economic Development of Burma: A Vision and a Strategy. NUS Press. ISBN 9789188836168.
  83. Ferrara, Federico. (2003). Why Regimes Create Disorder: Hobbes's Dilemma during a Rangoon Summer. The Journal of Conflict Resolution, 47(3), pp. 302–303.
  84. "Hunger for food, leadership sparked Burma riots". Houston Chronicle. 11 August 1988.
  85. Tweedie, Penny. (2008). Junta oppression remembered 2 May 2011. Reuters.
  86. Ferrara (2003), pp. 313.
  87. Steinberg, David. (2002). Burma: State of Myanmar. Georgetown University Press. ISBN 978-0-87840-893-1.
  88. Ottawa Citizen. 24 September 1988. pg. A.16.
  89. Wintle, Justin. (2007). Perfect Hostage: a life of Aung San Suu Kyi, Burma’s prisoner of conscience. New York: Skyhorse Publishing. ISBN 978-0-09-179681-5, p. 338.
  90. "ILO seeks to charge Myanmar junta with atrocities". Reuters. 16 November 2006.
  91. "Suu Kyi's National League for Democracy Wins Majority in Myanmar". BBC News. 13 November 2015.
  92. "World Court Rules Against Myanmar on Rohingya". Human Rights Watch. 23 January 2020. Retrieved 3 February 2021.
  93. Hunt, Katie (13 November 2017). "Rohingya crisis: How we got here". CNN.
  94. Griffiths, David Wilkinson,James (13 November 2017). "UK says Rohingya crisis 'looks like ethnic cleansing'". CNN. Retrieved 3 February 2022.
  95. Hussain, Maaz (30 November 2016). "Rohingya Refugees Seek to Return Home to Myanmar". Voice of America.
  96. Holmes, Oliver (24 November 2016). "Myanmar seeking ethnic cleansing, says UN official as Rohingya flee persecution". The Guardian.
  97. "Rohingya Refugee Crisis". United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. 21 September 2017. Archived from the original on 11 April 2018.
  98. "Government dismisses claims of abuse against Rohingya". Al Jazeera. 6 August 2017.
  99. Pitman, Todd (27 October 2017). "Myanmar attacks, sea voyage rob young father of everything". Associated Press.
  100. "Myanmar prepares for the repatriation of 2,000 Rohingya". The Thaiger. November 2018.
  101. "Myanmar Rohingya crisis: Deal to allow return of refugees". BBC. 23 November 2017.
  102. Taub, Amanda; Fisher, Max (31 October 2017). "Did the World Get Aung San Suu Kyi Wrong?". The New York Times.
  103. Chappell, Bill; Diaz, Jaclyn (1 February 2021). "Myanmar Coup: With Aung San Suu Kyi Detained, Military Takes Over Government". NPR.
  104. Coates, Stephen; Birsel, Robert; Fletcher, Philippa (1 February 2021). Feast, Lincoln; MacSwan, Angus; McCool, Grant (eds.). "Myanmar military seizes power, detains elected leader Aung San Suu Kyi". news.trust.org. Reuters.
  105. Beech, Hannah (31 January 2021). "Myanmar's Leader, Daw Aung San Suu Kyi, Is Detained Amid Coup". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  106. Myat Thura; Min Wathan (3 February 2021). "Myanmar State Counsellor and President charged, detained for 2 more weeks". Myanmar Times.
  107. Withnall, Adam; Aggarwal, Mayank (3 February 2021). "Myanmar military reveals charges against Aung San Suu Kyi". The Independent.
  108. "Myanmar coup: Aung San Suu Kyi faces new charge amid protests". BBC News. 16 February 2021.
  109. Regan, Helen; Harileta, Sarita (2 April 2021). "Myanmar's Aung San Suu Kyi charged with violating state secrets as wireless internet shutdown begins". CNN.
  110. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  111. "AAPP Assistance Association for Political Prisoners".
  112. "Myanmar coup: Party official dies in custody after security raids". BBC News. 7 March 2021.
  113. Paddock, Richard C. (25 July 2022). "Myanmar Executes Four Pro-Democracy Activists, Defying Foreign Leaders". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  114. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  115. Regan, Helen; Olarn, Kocha. "Myanmar's shadow government launches 'people's defensive war' against the military junta". CNN.
  116. "Myanmar junta extends state of emergency, effectively delaying polls". Agence France-Presse. Yangon: France24. 4 February 2023.
  117. "Mass Exodus: Successive Military Regimes in Myanmar Drive Out Millions of People". The Irrawaddy.

References



  • Aung-Thwin, Michael, and Maitrii Aung-Thwin. A history of Myanmar since ancient times: Traditions and transformations (Reaktion Books, 2013).
  • Aung-Thwin, Michael A. (2005). The Mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0824828860.
  • Brown, Ian. Burma’s Economy in the Twentieth Century (Cambridge University Press, 2013) 229 pp.
  • Callahan, Mary (2003). Making Enemies: War and State Building in Burma. Ithaca: Cornell University Press.
  • Cameron, Ewan. "The State of Myanmar," History Today (May 2020), 70#4 pp 90–93.
  • Charney, Michael W. (2009). A History of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-61758-1.
  • Charney, Michael W. (2006). Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: University of Michigan.
  • Cooler, Richard M. (2002). "The Art and Culture of Burma". Northern Illinois University.
  • Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397.
  • Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  • Hall, D. G. E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
  • Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
  • Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
  • Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system" (PDF), Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, archived from the original (PDF) on 26 November 2013
  • Kipgen, Nehginpao. Myanmar: A political history (Oxford University Press, 2016).
  • Kyaw Thet (1962). History of Burma (in Burmese). Yangon: Yangon University Press.
  • Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
  • Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29: 264–282.
  • Mahmood, Syed S., et al. "The Rohingya people of Myanmar: health, human rights, and identity." The Lancet 389.10081 (2017): 1841-1850.
  • Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2.
  • Myint-U, Thant (2001). The Making of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 0-521-79914-7.
  • Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6.
  • Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta.
  • Seekins, Donald M. Historical Dictionary of Burma (Myanmar) (Rowman & Littlefield, 2017).
  • Selth, Andrew (2012). Burma (Myanmar) Since the 1988 Uprising: A Select Bibliography. Australia: Griffith University.
  • Smith, Martin John (1991). Burma: insurgency and the politics of ethnicity (Illustrated ed.). Zed Books. ISBN 0-86232-868-3.
  • Steinberg, David I. (2009). Burma/Myanmar: what everyone needs to know. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-539068-1.
  • Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2 ed.). p. 125. ISBN 978-0-300-08475-7.