ປະຫວັດສາດລາວ ທາມລາຍ

ໝາຍເຫດ

ອ້າງອີງ


ປະຫວັດສາດລາວ
History of Laos ©HistoryMaps

2000 BCE - 2024

ປະຫວັດສາດລາວ



ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງປະເທດລາວແມ່ນໄດ້ຖືກໝາຍໄວ້ໂດຍບັນດາເຫດການອັນສຳຄັນທີ່ສ້າງຮູບແບບປະຈຸບັນ.ຫນຶ່ງໃນອາລະຍະທໍາທີ່ຮູ້ຈັກທໍາອິດໃນເຂດພື້ນທີ່ແມ່ນອານາຈັກລ້ານຊ້າງ, ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1353 ໂດຍ Fa Ngum.ລ້ານຊ້າງ ແມ່ນໜຶ່ງໃນອານາຈັກທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ໃນຊ່ວງເວລາສູງສຸດ ແລະມີບົດບາດສຳຄັນໃນການສ້າງຕັ້ງເອກະລັກຂອງລາວ.ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ໃນທີ່ສຸດ ອານາຈັກໄດ້ອ່ອນແອລົງຍ້ອນການປະທະກັນພາຍໃນ ແລະ ໄດ້ແບ່ງອອກເປັນ 3 ດິນແດນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 17 ຄື: ວຽງຈັນ, ຫຼວງພະບາງ ແລະ ຈໍາປາສັກ.ທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ໄດ້ກ້າວເຂົ້າສູ່ໄລຍະການຕົກເປັນອານານິຄົມຂອງປະເທດລາວ ເມື່ອໄດ້ຕົກເປັນດິນແດນຂອງຝຣັ່ງໃນປີ 1893 ເຊິ່ງເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ ອິນດູຈີນຂອງຝຣັ່ງ .ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ​ໄດ້​ແກ່ຍາວ​ໄປ​ຈົນ​ຮອດ ​ສົງຄາມ​ໂລກ​ຄັ້ງ​ທີ 2 ​ໃນ​ໄລຍະ​ທີ່​ລາວ​ຖືກ​ກອງທັບ​ຍີ່ປຸ່ນ ​ຍຶດຄອງ.ພາຍຫຼັງສົງຄາມ, ຝຣັ່ງໄດ້ພະຍາຍາມຍຶດອຳນາດຄືນ, ແຕ່ໃນທີ່ສຸດປະເທດລາວກໍ່ໄດ້ຮັບເອກະລາດຢ່າງເຕັມທີ່ໃນປີ 1953. ໄລຍະການເປັນອານານິຄົມໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ປະເທດຢ່າງຍືນຍົງ, ມີອິດທິພົນຕໍ່ລະບົບການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ສັງຄົມ.ປະຫວັດສາດລາວສະໄໝໃໝ່ໄດ້ມີຄວາມວຸ້ນວາຍ, ໝາຍເຖິງສົງຄາມກາງເມືອງລາວ (1959-1975), ເຊິ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ສົງຄາມລັບ.ໄລຍະ​ນີ້​ໄດ້​ມີ​ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ກຳລັງ​ຄອມ​ມູນິດ​ທີ່​ສະໜັບສະໜູນ​ໂດຍ ​ສະຫະພາບ​ໂຊ​ວຽດ ​ແລະ ​ຫວຽດນາມ , ຕໍ່ຕ້ານ​ລັດຖະບານ​ລາວ​ທີ່​ສະໜັບສະໜູນ​ໂດຍ ​ສະຫະລັດ .ສົງຄາມໄດ້ຈົບລົງດ້ວຍໄຊຊະນະຂອງພັກ ປທ ລາວ, ຝ່າຍກອມມູນິດ, ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ການສ້າງຕັ້ງ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ໃນວັນທີ 2 ທັນວາ 1975. ນັບແຕ່ນັ້ນມາ, ປະເທດ ໄດ້ກາຍເປັນ ສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມ ພັກດຽວ, ຂຶ້ນກັບ ຫວຽດນາມ ຢ່າງແໜ້ນແຟ້ນ. ແລະ, ຫວ່າງ​ມໍ່ໆ​ມາ​ນີ້, ການ​ພົວ​ພັນ​ກັບ​ຈີນ ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ.
ປະຫວັດສາດລາວ
ທົ່ງໄຫຫີນ, ແຂວງຊຽງຂວາງ. ©Christopher Voitus
2000 BCE Jan 1

ປະຫວັດສາດລາວ

Laos
ຊາວລາວໃນຍຸກທຳອິດທີ່ສຸດຄື ຊາວອອສເຕຣໂລ-ເມລາເນຊຽນ - ຕິດຕາມມາດ້ວຍສະມາຊິກຂອງຄອບຄົວພາສາອອສເຕຣ-ເອເຊຍຕິກ.ສັງຄົມຍຸກທຳອິດນີ້ ໄດ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນພັນທຸກຳຂອງບັນພະບູລຸດຂອງຊົນເຜົ່າລາວເທິງທີ່ເອີ້ນກັນວ່າ “ລາວເທືອງ”, ໂດຍມີຊົນເຜົ່າໃຫຍ່ກວ່າໝູ່ແມ່ນເຜົ່າຂະມຸ ຢູ່ພາກເໜືອຂອງລາວ, ແລະ ເຜົ່າບຣາວ ແລະ ກະຕໍ້ທາງພາກໃຕ້.[1]ເຕັກ​ນິກ​ການ​ປູກ​ເຂົ້າ​ປຽກ​ແລະ​ເຂົ້າ​ປຽກ​ໄດ້​ຖືກ​ນຳ​ສະ​ເໜີ​ຈາກ​ຮ່ອມ​ພູ​ແມ່​ນ້ຳ​ຢາງ​ຊີ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ນັບ​ແຕ່​ປະ​ມານ 2,000 ປີ ກ່ອນ​ຄ.ສ.ການລ່າສັດແລະການລວບລວມຍັງຄົງເປັນລັກສະນະທີ່ສໍາຄັນຂອງການສະຫນອງອາຫານ;ໂດຍສະເພາະໃນເຂດປ່າດົງ ແລະ ພູດອຍ.[2] ການຜະລິດທອງແດງ ແລະ ທອງສຳລິດທີ່ຮູ້ກັນກ່ອນໝູ່ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ໄດ້ຮັບການຢັ້ງຢືນຢູ່ເຂດບ້ານຊຽງໃນພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອ ຂອງປະເທດໄທ ແລະ ໃນບັນດາວັດທະນະທຳ ເຟືອງງວຽນ ຂອງພາກເໜືອ ຫວຽດນາມ ຕັ້ງແຕ່ປະມານ 2000 BCE.[3]ຕັ້ງແຕ່ສະຕະວັດທີ 8 ກ່ອນສະ.ໄຫຫີນແມ່ນ sarcophagi ຫີນ, ຕັ້ງແຕ່ຍຸກທາດເຫຼັກຕົ້ນ (500 BCE ເຖິງ 800 CE) ແລະມີຫຼັກຖານຂອງຊາກມະນຸດ, ເຄື່ອງຝັງສົບແລະເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ.ບາງບ່ອນມີຫຼາຍກວ່າ 250 ໄຫ.ໄຫຫີນທີ່ສູງທີ່ສຸດແມ່ນມີຄວາມສູງຫຼາຍກວ່າ 3 ແມັດ (9.8 ຟຸດ).ບໍ່ຄ່ອຍຮູ້ຈັກວັດທະນະທໍາທີ່ຜະລິດແລະນໍາໃຊ້ jars ໄດ້.jars ແລະການມີຢູ່ຂອງແຮ່ເຫຼັກຢູ່ໃນພາກພື້ນຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າຜູ້ສ້າງຂອງສະຖານທີ່ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຄ້າ overland ໄດ້ກໍາໄລ.[4]
ອານາຈັກອິນເດຍໃນຕອນຕົ້ນ
ຈັນລາ ©North Korean artists
68 Jan 1 - 900

ອານາຈັກອິນເດຍໃນຕອນຕົ້ນ

Indochina
ອານາຈັກພື້ນເມືອງແຫ່ງທຳອິດທີ່ປະກົດຂຶ້ນໃນອິນດູຈີນໄດ້ຖືກກ່າວເຖິງໃນປະຫວັດສາດຂອງຈີນວ່າ: ອານາຈັກຟູນັນ ແລະ ກວມເອົາພື້ນທີ່ຂອງ ກຳປູເຈຍ ສະໄໝໃໝ່, ແລະຝັ່ງທະເລຂອງພາກໃຕ້ ຫວຽດນາມ ແລະພາກໃຕ້ ຂອງໄທ ຕັ້ງແຕ່ສະຕະວັດທີ 1 ສະຕະວັດທີ CE.Funan ເປັນອານາຈັກອິນເດຍ , ເຊິ່ງໄດ້ລວມເອົາລັກສະນະສູນກາງຂອງສະຖາບັນອິນເດຍ, ສາສະຫນາ, ລັດວິສາຫະກິດ, ການບໍລິຫານ, ວັດທະນະທໍາ, epigraphy, ລາຍລັກອັກສອນແລະສະຖາປັດຕະແລະມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຄ້າມະຫາສະຫມຸດອິນເດຍກໍາໄລ.[5]ມາຮອດສະຕະວັດທີ 2 ຂອງສ.ສ., ຊາວອອສເຕຣເນເຊຍຕັ້ງຖິ່ນຖານໄດ້ສ້າງຕັ້ງອານາຈັກອິນເດັຍທີ່ມີຊື່ວ່າ ຈຳປາ ຢູ່ຕາມພາກກາງຂອງຫວຽດນາມສະໄໝໃໝ່.ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໄດ້​ຕັ້ງ​ຖິ່ນ​ຖານ​ຕັ້ງ​ຖິ່ນ​ຖານ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃກ້​ກັບ​ຈຳ​ປາ​ສັກ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄໝ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ.ພູນ່ານໄດ້ຂະຫຍາຍ ແລະ ຮວມເອົາດິນແດນຈຳປາສັກຂຶ້ນໃນສະຕະວັດທີ VI ຂອງ ສ.Chenla ໄດ້ຍຶດຄອງພື້ນທີ່ຂະຫນາດໃຫຍ່ຂອງປະເທດລາວໃນຍຸກສະໄຫມນີ້, ເປັນບັນຊີຂອງອານາຈັກທໍາອິດໃນດິນລາວ.[6]ນະຄອນຫຼວງຂອງ Chenla ຕົ້ນແມ່ນ Shrestapura ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ໃນບໍລິເວນໃກ້ຄຽງຂອງຈໍາປາສັກແລະສະຖານທີ່ມໍລະດົກໂລກຂອງອົງການ UNESCO ຂອງວັດພູ.ວັດພູ ເປັນວັດທີ່ກວ້າງໃຫຍ່ໄພສານໃນພາກໃຕ້ຂອງລາວ ເຊິ່ງລວມເອົາທຳມະຊາດທີ່ອ້ອມຮອບດ້ວຍໂຄງສ້າງຫີນຊາຍອັນປະດັບ, ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການຮັກສາ ແລະ ປະດັບປະດາໂດຍຊາວ Chenla ຈົນເຖິງປີ 900 ສ.ສ. ແລະ ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຄົ້ນພົບ ແລະ ປະດັບປະດາໂດຍຊາວຂະເໝນ ໃນສະຕະວັດທີ 10.ມາຮອດສະຕະວັດທີ 8 ສະຕະວັດທີ CE Chenla ໄດ້ແບ່ງອອກເປັນ "ແຜ່ນດິນ Chenla" ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນປະເທດລາວ, ແລະ " Chenla ນ້ໍາ" ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Mahandravarman ໃກ້ Sambor Prei Kuk ໃນກໍາປູເຈຍ.ດິນແດນ Chenla ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຂອງຊາວຈີນໃນນາມ “ປູລູ” ຫຼື “ເວີນແດນ” ແລະໄດ້ສົ່ງພາລະກິດການຄ້າໄປໃຫ້ສານ ລາຊະວົງຖາງ ໃນປີ 717 ສ.ສ.ນ້ຳ Chenla ຈະ​ຖືກ​ໂຈມ​ຕີ​ຊ້ຳ​ແລ້ວ​ຊ້ຳ​ອີກ​ຈາກ​ຈຳ​ປາ, ອານາຈັກ​ທະ​ເລ Mataram ໃນ​ອິນ​ໂດ​ເນ​ເຊຍ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ເກາະ Java, ແລະ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ​ໂຈນ​ສະ​ລັດ.ຈາກ​ຄວາມ​ບໍ່​ໝັ້ນຄົງ​ຂອງ​ຊາວ​ຂະ​ເໝນ​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ.[7]ໃນເຂດພາກເໜືອ ແລະ ພາກກາງຂອງລາວສະໄໝໃໝ່, ແລະ ພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຂອງປະເທດໄທ, ຊົນເຜົ່າມອນໄດ້ສ້າງຕັ້ງອານາຈັກຂອງຕົນເອງໃນສະຕະວັດທີ 8 ສະຕະວັດທີ CE, ຢູ່ນອກຂອບເຂດຂອງອານາຈັກ Chenla.ມາຮອດສະຕະວັດທີ 6 ໃນຮ່ອມພູແມ່ນ້ຳເຈົ້າພະຍາ, ຊົນເຜົ່າມອນໄດ້ລວມຕົວກັນເພື່ອສ້າງອານາຈັກ Dvaravati.ຢູ່ທາງທິດເໜືອ, Haripunjaya (ລຳພູນ) ກາຍເປັນອຳນາດຄູ່ແຂ່ງກັບ Dvaravati.ມາຮອດສະຕະວັດທີ 8, ມອນໄດ້ຍູ້ໄປທາງທິດເໜືອເພື່ອສ້າງເມືອງ, ເອີ້ນວ່າ “ເມືອງ”, ຢູ່ Fa Daet (ພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຂອງປະເທດໄທ), Sri Gotapura (ສີໂຄດຕະບອງ) ໃກ້ກັບທ່າແຂກສະໄໝໃໝ່, ລາວ, ເມືອງສວາຍ (ຫຼວງພະບາງ), ແລະ Chantaburi ( ວຽງຈັນ).ໃນສະຕະວັດທີ 8 ສະຕະວັດທີ CE, ສີໂຄດຕະບອງ (ສີໂຄດຕະບອງ) ເປັນເມືອງທີ່ແຂງແກ່ນທີ່ສຸດຂອງບັນດາເມືອງຕົ້ນໆເຫຼົ່ານີ້, ແລະໄດ້ຄວບຄຸມການຄ້າໃນທົ່ວພາກພື້ນແມ່ນໍ້າຂອງຕອນກາງ.ບັນດາ​ເມືອງ​ຕ່າງໆ​ມີ​ຄວາມ​ຜູກ​ພັນ​ທາງ​ດ້ານ​ການ​ເມືອງ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ​ແຕ່​ມີ​ວັດທະນະ​ທຳ​ທີ່​ຄ້າຍຄື​ກັນ ​ແລະ ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ ​ພຣະພຸດທະ​ສາສະໜາ​ Therevada ຈາກ​ຜູ້​ສອນ​ສາດສະໜາ​ສີ​ລັງກາ​ໄປ​ທົ່ວ​ທຸກ​ຂົງ​ເຂດ.[8]
ການມາເຖິງຂອງ Tais
ຄວາມຫມາຍຂອງຂຸນບູລົມ. ©HistoryMaps
700 Jan 1

ການມາເຖິງຂອງ Tais

Laos
ມີຫຼາຍທິດສະດີສະເໜີຕົ້ນກຳເນີດຂອງຊົນຊາດໄທ ຊຶ່ງໃນນັ້ນມີຄົນລາວເປັນກຸ່ມຍ່ອຍ.ປຶ້ມປະຫວັດສາດຂອງ ລາຊະວົງຮັນຂອງຈີນ ໃນຂະບວນການເຄື່ອນໄຫວທາງທະຫານພາກໃຕ້ໃຫ້ບັນຊີລາຍລັກອັກສອນທຳອິດຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ-ກະດາທີ່ອາໄສຢູ່ໃນບໍລິເວນທີ່ທັນສະໄໝຂອງຢຸນນານຈີນ ແລະກວາງຊີ.James R. Chamberlain (2016) ສະເໜີວ່າ ພາສາໄຕ-ກະດ່າງ (ກະດ່າ-ໄດ) ໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂື້ນໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 12 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໃນອ່າງແມ່ນ້ຳຢາງເຊຕອນກາງ, ກົງກັບການສ້າງຕັ້ງລາຊະວົງຈູ ແລະ ການເລີ່ມຕົ້ນຂອງລາຊະວົງໂຈວ.[9] ພາຍຫຼັງການເຄື່ອນຍ້າຍຖິ່ນຖານໄປທາງໃຕ້ຂອງຊາວກະຣາ ແລະ ເຫີ (ລີ/ລີ) ປະມານສະຕະວັດທີ 8 ກ່ອນ ຄ.ສ., ຊາວເບ-ໄຕ ໄດ້ເລີ່ມແຍກຕົວອອກໄປທາງທິດຕາເວັນອອກຂອງ ເຈີ້ຈຽງ ຍຸກປັດຈຸບັນ, ໃນສະຕະວັດທີ 6 ກ່ອນ ຄ.ສ. ລັດ Yue ໄດ້.[9] ພາຍຫຼັງການທໍາລາຍລັດຢູ້ໂດຍກອງທັບ Chu ປະມານ 333 BCE, ປະຊາຊົນ Yue (ເບ-ໄຕ) ໄດ້ເລີ່ມເຄື່ອນຍ້າຍໄປທາງໃຕ້ລຽບຕາມແຄມຝັ່ງຕາເວັນອອກຂອງຈີນໄປສູ່ເຂດກວາງຊີ, ກຸ້ຍໂຈວ ແລະພາກເໜືອຂອງຫວຽດນາມ, ກາຍເປັນເມືອງຫຼຸຍ (. ໄຕກາງ-ຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້) ແລະ Xi Ou (ໄຕເໜືອ).[9] ຊົນເຜົ່າໄຕ, ຈາກກວາງຊີ ແລະພາກເຫນືອ ຂອງຫວຽດນາມ ເລີ່ມເຄື່ອນຍ້າຍທາງໃຕ້ - ແລະທິດຕາເວັນຕົກໃນສະຕະວັດທີໜຶ່ງຂອງສະຕະວັດທີ CE, ໃນທີ່ສຸດໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປທົ່ວອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.[10] ອີງໃສ່ຊັ້ນຂອງຄໍາກູ້ຢືມຂອງຈີນໃນ proto-ຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຂອງ Tai ແລະຫຼັກຖານປະຫວັດສາດອື່ນໆ, Pittayawat Pittayaporn (2014) ສະເຫນີວ່າການຍົກຍ້າຍຖິ່ນຖານຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຂອງຊົນເຜົ່າຜູ້ເວົ້າ Tai ຈາກກວາງຊີທີ່ທັນສະໄຫມແລະພາກເຫນືອຂອງຫວຽດນາມໄປແຜ່ນດິນໃຫຍ່ຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຕ້ອງໄດ້ຮັບການປະຕິບັດ. ສະຖານທີ່ບາງຄັ້ງລະຫວ່າງສະຕະວັດທີ 8-10.[11] ຊົນເຜົ່າເວົ້າໄຕໄດ້ເຄື່ອນຍ້າຍໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຕາມແມ່ນ້ໍາແລະຜ່ານທາງລຸ່ມເຂົ້າໄປໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ບາງທີອາດໄດ້ຮັບການກະຕຸ້ນໂດຍການຂະຫຍາຍແລະການສະກັດກັ້ນຂອງຈີນ.ແຜນທີ່ mitochondrial genome ປີ 2016 ຂອງປະຊາກອນໄທ ແລະ ລາວ ສະໜັບສະໜູນແນວຄວາມຄິດທີ່ວ່າ ທັງສອງຊົນເຜົ່າມີຕົ້ນກຳເນີດມາຈາກຕະກູນພາສາໄທ-ກະດາ (TK).[12]ຊາວໄຕ, ມາຈາກບ້ານໃຫມ່ຂອງພວກເຂົາໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກ ຂະເໝນ ແລະມອນແລະສໍາຄັນທີ່ສຸດແມ່ນ ພຸດທະສາອິນເດຍ .ອານາຈັກໄທລ້ານນາ ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1259. ອານາຈັກສຸໂຂໄທ ໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1279 ແລະໄດ້ຂະຫຍາຍໄປທາງທິດຕາເວັນອອກເພື່ອເອົາເມືອງຈັນທະບູລີແລະປ່ຽນຊື່ເປັນເມືອງວຽງຈັນວຽງຄໍາ (ວຽງຈັນທີ່ທັນສະໄຫມ) ແລະເຫນືອໄປທາງທິດເຫນືອຂອງເມືອງຊົວທີ່ຖືກຍຶດໃນ. 1271 ແລະ ໄດ້ປ່ຽນຊື່ເມືອງເປັນ ຊຽງດົງ ຊຽງທອງ ຫຼື "ເມືອງຕົ້ນດອກກຸຫຼາບ ຂ້າງແມ່ນ້ຳດົງ", (ເມືອງຫຼວງພຣະບາງ ສະໄໝປະຈຸບັນ).ຊາວ​ເຜົ່າ​ໄຕ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ຢ່າງ​ໜັກ​ແໜ້ນ​ຢູ່​ເຂດ​ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈັກກະ​ພັດ​ຂະ​ເໝນ​ທີ່​ຕົກ​ຕ່ຳ.ພາຍຫຼັງການສິ້ນພຣະຊົນຂອງກະສັດສຸໂຂໄທຣາມຄຳແຫງ, ແລະການຂັດແຍ້ງພາຍໃນອານາຈັກລ້ານນາ, ວຽງຈັນວຽງຄຳ (ວຽງຈັນ) ແລະ ຊຽງດົງ ຊຽງທອງ (ຫຼວງພະບາງ) ໄດ້ເປັນເມືອງເອກຂອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ຈົນເຖິງການສ້າງຕັ້ງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ. ໃນ 1354. [13]ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງຊາວໄຕທີ່ອົບພະຍົບເຂົ້າມາໃນປະເທດລາວໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ໃນນິທານ ແລະນິທານຕ່າງໆ.ນິທານຂຸນບູລົມ ຫຼື "ເລື່ອງຂອງຂຸນບູລົມ" ໄດ້ເລົ່າຄືນເຖິງນິທານພື້ນເມືອງຂອງຊາດລາວ ແລະ ຕິດຕາມການຂູດຮີດຂອງລູກຊາຍທັງ 7 ຂອງລາວ ເພື່ອຊອກຫາອານາຈັກໄທ ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້.ນິທານນິກາຍຍັງໄດ້ບັນທຶກກົດໝາຍຂອງຂຸນບູລົມ, ເຊິ່ງຕັ້ງພື້ນຖານຂອງກົດໝາຍທົ່ວໄປ ແລະ ເອກະລັກຂອງຄົນລາວ.ໃນ​ບັນ​ດາ​ຊາວ​ຂະ​ມຸ, ການ​ຂູດ​ຮີດ​ຂອງ​ວິ​ລະ​ຊົນ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ Thao Hung ແມ່ນ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເລົ່າ​ຄືນ​ໃນ​ບົດ​ລະ​ລຶກ​ຂອງ Thao Hung Thao Cheuang, ທີ່​ບັນ​ຍາຍ​ການ​ຕໍ່​ສູ້​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ພື້ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ການ​ໄຫຼ​ເຂົ້າ​ຂອງ​ໄທ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ການ​ເຄື່ອນ​ຍ້າຍ.ໃນຫຼາຍສັດຕະວັດຕໍ່ມາ, ປະເທດລາວເອງຈະຮັກສານິທານໄວ້ເປັນລາຍລັກອັກສອນ, ກາຍເປັນໜຶ່ງໃນມໍລະດົກວັນນະຄະດີອັນຍິ່ງໃຫຍ່ຂອງລາວ ແລະ ເປັນໜຶ່ງໃນຮູບການພັນລະນາຂອງຊີວິດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ກ່ອນທີ່ຈະມີອິດທິພົນຂອງພຸດທະສາສະ ໜາ ເທວະດາ ແລະ ໄຕ.[14]
1353 - 1707
ລ້ານຊ້າງornament
ການພິຊິດກະສັດ Fa Ngum
Conquests of King Fa Ngum ©Anonymous
1353 Jan 1

ການພິຊິດກະສັດ Fa Ngum

Laos
ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງສານພື້ນເມືອງຂອງລ້ານຊ້າງ ເລີ່ມຕົ້ນໃນປີ ຄ.ສ 1316 ດ້ວຍການເກີດຂອງ Fa Ngum.[15] ພໍ່ເຖົ້າຂອງຟ້າງື່ມ ສຸວັນນາ ຄຳພົງ ເປັນກະສັດເມືອງຊູອາ ແລະພໍ່ຂອງເຈົ້າຟ້າງຽວເປັນເຈົ້າຊາຍມົງກຸດ.ຕອນຍັງນ້ອຍ Fa Ngum ຖືກສົ່ງໄປ ອານາຈັກຂະເໝນ ເພື່ອດຳລົງຊີວິດເປັນລູກຊາຍຂອງກະສັດ ໄຊຍະເສດຖາທິລາດ, ບ່ອນທີ່ເພິ່ນໄດ້ມອບໃຫ້ເຈົ້າຍິງ ແກ້ວກັງຢາ.ໃນປີ 1343 ກະສັດສຸວັນນາຄໍາພອງໄດ້ສິ້ນພຣະຊົນ, ແລະການຂັດແຍ້ງຕໍ່ເມືອງຊູ້ໄດ້ເກີດຂຶ້ນ.[16​] ໃນ 1349 Fa Ngum ໄດ້​ຮັບ​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ກອງ​ທັບ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ເປັນ "ສິບ​ພັນ​" ເພື່ອ​ເອົາ​ມົງ​ກຸດ​ໄດ້​.ໃນຊ່ວງເວລາທີ່ອານາຈັກຂະເໝນຕົກຕໍ່າລົງ (ອາດຈະເປັນຍ້ອນການລະບາດຂອງການຕາຍຂອງຊາວໄທດຳ ແລະ ການລວມຕົວຂອງຊົນຊາດໄທ), [16] ທັງລ້ານນາ ແລະ ສຸໂຂໄທ ໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂື້ນໃນດິນແດນຂອງຂະເໝນ ແລະ ສະຫຍາມກໍໄດ້ເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນ. ​ເຂດ​ແມ່​ນ້ຳ​ເຈົ້າ​ພະຍາ ຊຶ່ງ​ຈະ​ກາຍ​ເປັນ ​ອານາຈັກ​ອາ​យុ​ຍາ .[17] ໂອກາດຂອງຊາວຂະເໝນແມ່ນການສ້າງລັດກັນດານທີ່ເປັນມິດຢູ່ໃນພື້ນທີ່ທີ່ເຂົາເຈົ້າບໍ່ສາມາດຄວບຄຸມໄດ້ຢ່າງມີປະສິດຕິຜົນໂດຍມີພຽງແຕ່ກຳລັງທະຫານຂະໜາດປານກາງເທົ່ານັ້ນ.ຂະບວນການ ຟ້າງື່ມ ໄດ້ເລີ່ມຂຶ້ນໃນພາກໃຕ້ຂອງລາວ ໂດຍຍຶດເອົາບັນດາເມືອງ ແລະ ນະຄອນຕ່າງໆ ໃນພາກພື້ນອ້ອມຮອບແຂວງຈຳປາສັກ ແລະ ເຄື່ອນຍ້າຍໄປທາງເໜືອຜ່ານເມືອງທ່າແຂກ ແລະ ຄຳມ່ວງ ຕາມແມ່ນ້ຳຂອງຕອນກາງ.ຈາກ​ຕໍາ​ແຫນ່ງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່​ແມ່​ນໍ້າ​ຂອງ​ພາກ​ກາງ Fa Ngum ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ແລະ​ການ​ສະ​ຫນອງ​ຈາກ​ວຽງ​ຈັນ​ໃນ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ເມືອງ​ຊູ​, ຊຶ່ງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ເສດ​.​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ໂນ່​ແຫ່ງ​ເມືອງ​ພວນ (​ເມືອງ​ພູ​ອູ) ​ໄດ້​ສະ​ເໜີ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ ​ແລະ ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ຂອງ​ຟາງ​ງື່ມ ​ເພື່ອ​ໃຫ້ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ໃນ​ການ​ຂັດ​ແຍ້​ງກັນ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ຊ່ວຍ​ຮັກສາ​ເມືອງ​ພວນ ​ໃຫ້​ຈາກ ດ່າວ​ຫວຽດ.ຟາງງື່ມເຫັນດີ ແລະ ຍ້າຍກອງທັບໄປຍຶດເມືອງພວນ ແລະ ຍຶດເອົາເມືອງຊຳເໜືອ ແລະ ຫຼາຍເມືອງນ້ອຍຂອງ ດ່າຫວຽດ.[18]ອານາຈັກ ດ໋າຍຫວຽດ , ກ່ຽວຂ້ອງເຖິງແຂວງຈໍາປາ ທີ່ເປັນຄູ່ແຂ່ງທາງທິດໃຕ້ ໄດ້ສະແຫວງຫາເຂດແດນທີ່ກຳນົດໄວ້ຢ່າງຈະແຈ້ງ ພ້ອມກັບກຳລັງຂະຫຍາຍຕົວຂອງເມືອງ Fa Ngum.ຜົນ​ໄດ້​ຮັບ​ແມ່ນ​ການ​ນຳ​ໃຊ້​ເຂດ​ອະນາ​ໄມ​ເປັນ​ສິ່ງ​ກີດຂວາງ​ທາງ​ດ້ານ​ວັດທະນະທຳ ​ແລະ ຜືນ​ແຜ່ນດິນ​ລະຫວ່າງ​ສອງ​ອານາຈັກ.ສືບຕໍ່ການຍຶດເອົາເມືອງ Fa Ngum ໄດ້ຫັນໄປສູ່ Sip Song Chau Tai ຕາມຮ່ອມພູຂອງແມ່ນ້ໍາແດງແລະສີດໍາ, ເຊິ່ງມີປະຊາກອນລາວເປັນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍ.​ໂດຍ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ກຳລັງ​ຂອງ​ລາວ​ທີ່​ມີ​ຂະໜາດ​ໃຫຍ່​ຈາກ​ແຕ່ລະ​ເຂດ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ ຟາງ​ງື່ມ ​ໄດ້​ຍ້າຍ​ລົງ​ມາ​ຈາກ​ນ້ຳ​ອູ​ເພື່ອ​ຍຶດ​ເມືອງ​ຊູ່.​ເຖິງ​ວ່າ​ຈະ​ມີ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ສາມ​ເທື່ອ, ກະສັດ​ເມືອງ​ຊູ້, ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ລຸງ​ຂອງ​ຟາງງື່ມ, ກໍ​ບໍ່​ສາມາດ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ຂະໜາດ​ກອງທັບ​ຂອງ​ຟາງງື່ມ ​ແລະ​ຂ້າ​ຕົວ​ຕາຍ​ແທນ​ທີ່​ຈະ​ຖືກ​ເອົາ​ຊີວິດ.[18]ໃນປີ 1353 ຟ້າງຸ່ມໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດ [19] ແລະໄດ້ຕັ້ງຊື່ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງໂຮມເຂົ້າເປັນ "ດິນແດນລ້ານຊ້າງ ແລະ ປາງ່າມຂາວ", ຟ້າງື່ມໄດ້ສືບຕໍ່ຍຶດຄອງດິນແດນອ້ອມຂ້າງແມ່ນໍ້າຂອງໂດຍການຍ້າຍໄປຍຶດເອົາເມືອງສີໂຄດຕະບອງ (. ​ເຂດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ​ເຜົ່າ​ຈ້ວງ​ນາ​ໄດ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄໝ) ​ແລະ ​ໄດ້​ເລີ່​ມເຄື່ອນ​ຍ້າຍ​ທາງ​ໃຕ້​ໄປ​ສູ່​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ລ້ານ​ນາ​ຕາມ​ລຳ​ແມ່​ນ້ຳຂອງ.ກະສັດພະຍາແຫ່ງລ້ານນາໄດ້ຍົກກອງທັບທີ່ຟ້າງຸ່ມເຂົ້າຍຶດຄອງຢູ່ຊຽງແສນ, ບັງຄັບໃຫ້ລ້ານນາຍອມຈຳນົນດິນແດນຂອງຕົນ ແລະ ມອບຂອງຂັວນອັນລ້ຳຄ່າເພື່ອແລກປ່ຽນກັບການຮັບຮູ້ເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ.​ໂດຍ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ຊາຍ​ແດນ​ຂອງ​ຕົນ​ໃນ​ທັນ​ທີ ຟ້າ​ງື່ມ​ໄດ້​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ເມືອງ​ຊູ້.[18] ໃນປີ 1357 Fa Ngum ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ mandala ສໍາລັບອານາຈັກລ້ານຊ້າງທີ່ຂະຫຍາຍຈາກຊາຍແດນຂອງ Sipsong Panna ກັບປະເທດຈີນ [20] ພາກໃຕ້ໄປ Sambor ຂ້າງລຸ່ມນີ້ນ້ໍາຢ່າງໄວວາທີ່ເກາະໂຖງ, ແລະຈາກຊາຍແດນຫວຽດນາມຕາມ Annamite. ຂອບເຂດໄປສູ່ທາງຕາເວັນຕົກຂອງພູພຽງ Khorat.[21] ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງເປັນຫນຶ່ງໃນອານາຈັກທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.
ການປົກຄອງຂອງ Samsenthai
Reign of Samsenthai ©Maurice Fievet
1371 Jan 1

ການປົກຄອງຂອງ Samsenthai

Laos
Fa Ngum ອີກເທື່ອຫນຶ່ງໄດ້ນໍາພາ Lan Xang ສູ່ສົງຄາມໃນຊຸມປີ 1360 ກັບ Sukhothai , Lan Xang ໄດ້ຮັບໄຊຊະນະໃນການປົກປ້ອງດິນແດນຂອງພວກເຂົາແຕ່ໄດ້ໃຫ້ສານທີ່ແຂ່ງຂັນກັນແລະປະຊາຊົນທີ່ເມື່ອຍລ້າສົງຄາມໃນການຍຸຕິທໍາເພື່ອປົດ Fa Ngum ໃຫ້ກັບ Oun Huan ລູກຊາຍຂອງລາວ.ໃນປີ 1371, Oun Huan ໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດເປັນກະສັດ Samsenthai (ກະສັດຂອງ 300,000 Tai) ເປັນຊື່ທີ່ເລືອກຢ່າງລະມັດລະວັງສໍາລັບເຈົ້າຊາຍລາວ - Khmer, ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມມັກຂອງປະຊາກອນລາວ - ໄຕທີ່ພຣະອົງໄດ້ປົກຄອງຝ່າຍຂະ ເໝນ ຢູ່ໃນສານ.ສົມເດັດໄດ້ຮວບຮວມເອົາກຳມະສິດຂອງພໍ່ຂອງລາວ, ແລະໄດ້ຕໍ່ສູ້ກັບລ້ານນາ ທີ່ຊຽງແສນໃນຊຸມປີ 1390.ໃນ​ປີ 1402 ລາວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍອມ​ຮັບ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ສໍາ​ລັບ​ການ Lan Xang ຈາກ ​ຈັກ​ກະ​ພັດ Ming ໃນ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​.[22] ໃນປີ 1416, ເມື່ອອາຍຸໄດ້ຫົກສິບ, Samsenthai ໄດ້ເສຍຊີວິດແລະໄດ້ສໍາເລັດໂດຍເພງລາວລ້ານຄໍາແດງ.ໜັງສື​ພິມ​ຈຳ​ໜ່າຍ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ​ໄດ້​ບັນ​ທຶກ​ໄວ້​ວ່າ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ລ້ານ​ຊ້າງ​ປີ 1421, ການ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ລາ​ມ​ເຊີນ​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ລຸກ​ຮື້​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເລ​ເລາະ​ຕ້ານ​ເຈົ້າ​ໝິງ, ແລະ​ໄດ້​ສະ​ແຫວ​ງ​ຫາ​ການ​ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ຈາກ​ລ້ານ​ຊ້າງ.ກອງທັບ 30,000 ຄົນ​ທີ່​ມີ​ທະຫານ​ມ້າ 100 ​ໂຕ​ໄດ້​ຖືກ​ສົ່ງ​ໄປ, ​ແຕ່​ຈະ​ເຂົ້າ​ຂ້າງ​ຝ່າຍ​ຈີນ.[23]
ການປົກຄອງຂອງ Queen Maha Devi
Reign of Queen Maha Devi ©Maurice Fievet
1421 Jan 1 - 1456

ການປົກຄອງຂອງ Queen Maha Devi

Laos
ການເສຍຊີວິດຂອງ ລານຄຳແດງ ໄດ້ນຳໄປສູ່ໄລຍະທີ່ບໍ່ແນ່ນອນ ແລະ ມີການຂຶ້ນທະບຽນ.ແຕ່ປີ 1428 ຫາ 1440 7 ກະສັດປົກຄອງລ້ານຊ້າງ;ທັງໝົດໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍໂດຍການລອບສັງຫານ ຫຼື intrigue ນໍາພາໂດຍພະລາຊິນີທີ່ຮູ້ຈັກພຽງແຕ່ໃນນາມຂອງນາງເປັນ Maha Devi ຫຼືນາງ Keo Phimpha "ຜູ້ໂຫດຮ້າຍ".ອາດເປັນໄປໄດ້ວ່າແຕ່ປີ 1440 ຫາ 1442 ນາງໄດ້ປົກຄອງລ້ານຊ້າງເປັນຜູ້ນຳຜູ້ຍິງຄົນທຳອິດ ແລະຄົນດຽວ, ກ່ອນຈະຈົມນ້ຳລົງໃນແມ່ນ້ຳຂອງໃນປີ 1442 ເພື່ອເປັນການຖວາຍບູຊາແກ່ນາກ.ໃນປີ 1440 ວຽງຈັນໄດ້ປະທະກັນ, ແຕ່ເຖິງວ່າຈະບໍ່ມີສະຖຽນລະພາບຫຼາຍປີກໍຕາມ, ນະຄອນຫຼວງຢູ່ເມືອງຊູ້ກໍສາມາດສະກັດກັ້ນການກະບົດໄດ້.Interregnum ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນປີ 1453 ແລະສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 1456 ດ້ວຍການຂື້ນມົງກຸດຂອງກະສັດຈັກກະພັດ (1456-1479).[24]
ສົງຄາມ Dai Viet - Lan Xang
Đại Việt–Lan Xang War ©Anonymous
1479 Jan 1 - 1484

ສົງຄາມ Dai Viet - Lan Xang

Laos
ໃນປີ 1448 ໃນໄລຍະຄວາມບໍ່ເປັນລະບຽບຂອງມະຫາເທວີ, ເມືອງພວນ ແລະບາງເຂດລຽບຕາມແມ່ນ້ຳດຳໄດ້ຖືກຍຶດຄອງໂດຍອານາຈັກ ດ໋າຍຫວຽດ ແລະ ການປະທະກັນຫຼາຍຄັ້ງໄດ້ເກີດຂຶ້ນກັບອານາຈັກລ້ານນາ ຕາມລຳແມ່ນ້ຳໜານ.[25] ໃນປີ 1471 ພະເຈົ້າຈັກກະພັດ ເລແທ່ງຕົງ ແຫ່ງ ດ໋າຍຫວຽດ ໄດ້ບຸກໂຈມຕີ ແລະທຳລາຍອານາຈັກຈຳປາ.ໃນປີ 1471, ເມືອງພວນ ໄດ້ກະບົດ ແລະ ວຽດນາມຖືກຂ້າຕາຍ.ຮອດປີ 1478 ໄດ້ມີການກະກຽມການບຸກໂຈມຕີຢ່າງເຕັມຮູບແບບຂອງລ້ານຊ້າງເພື່ອແກ້ແຄ້ນການກະບົດໃນເມືອງພວນ ແລະ ທີ່ສຳຄັນກວ່ານັ້ນແມ່ນການສະໜັບສະໜູນ ອານາຈັກໝິງ ໃນປີ 1421. [26]ໃນເວລານັ້ນ, ຊ້າງຂາວໂຕໜຶ່ງໄດ້ຈັບເອົາໄປໃຫ້ເຈົ້າຈັກກະພັດ.ຊ້າງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຮັບ​ຮູ້​ວ່າ​ເປັນ​ສັນ​ຍາ​ລັກ​ແຫ່ງ​ການ​ເປັນ​ກະສັດ​ໃນ​ທົ່ວ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້ ແລະ ເລ​ແທງ​ຕຸ້ງ ໄດ້​ຂໍ​ເອົາ​ຂົນ​ສັດ​ເປັນ​ຂອງ​ຂວັນ​ໃຫ້​ສານ​ຫວຽດ​ນາມ.ການຮ້ອງຂໍດັ່ງກ່າວໄດ້ຖືກເຫັນວ່າເປັນການຂົ່ມເຫັງ, ແລະຕາມຄວາມຫມາຍ, ກ່ອງທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຂີ້ຝຸ່ນໄດ້ຖືກສົ່ງແທນ.​ໂດຍ​ໄດ້​ວາງ​ຂໍ້​ອ້າງ​ໄວ້​ແລ້ວ, ກອງທັບ​ຫວຽດນາມ 180.000 ຄົນ ​ໄດ້​ເດີນ​ທັບ 5 ​ເສົາ​ເພື່ອ​ປາບ​ເມືອງ​ພວນ, ​ແລະ​ໄດ້​ພົບ​ປະ​ກັບ​ກອງ​ກຳລັງ​ລ້ານ​ຊ້າງ 200.000 ຄົນ ​ແລະ ທະຫານ​ມ້າ 2.000 ຄົນ ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ຮຸ່ງ ​ແລະ ນາຍ​ພົນ 3 ທ່ານ. .[27]ກຳ​ລັງ​ຫວຽດ​ນາມ​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊ​ຊະ​ນະ​ຢ່າງ​ແຂງ​ກະ​ດ້າງ​ແລະ​ສືບ​ຕໍ່​ໄປ​ທາງ​ທິດ​ເໜືອ​ເພື່ອ​ນາບ​ຂູ່​ເມືອງ​ຊົວ.ກະສັດ​ຈັກກະພັດ​ແລະ​ສານ​ໄດ້​ໜີ​ລົງ​ໄປ​ທາງ​ໃຕ້​ໄປ​ສູ່​ວຽງຈັນ​ຕາມ​ລຳ​ແມ່​ນ້ຳຂອງ.ວຽດນາມໄດ້ຍຶດເອົາເມືອງຫລວງພຣະບາງ, ແລ້ວໄດ້ແບ່ງກຳລັງກັນ ເພື່ອສ້າງການໂຈມຕີແບບປາບປາມ.ສາຂາໜຶ່ງສືບຕໍ່ໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກ, ຍຶດເອົາເມືອງສີໂຄດຕະບອງ ແລະ ຂົ່ມຂູ່ລ້ານນາ, ແລະ ອີກກຳລັງໜຶ່ງໄດ້ມຸ່ງໜ້າໄປທາງໃຕ້ຕາມລຳແມ່ນ້ຳຂອງ ໄປສູ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ.ກອງ​ທະຫານ​ຫວຽດນາມ ​ໄດ້​ບຸກ​ເຂົ້າ​ໄປ​ຮອດ​ແມ່​ນ້ຳ​ອີ​ຣາ​ວາ​ດີ​ຕອນ​ເທິງ (ມຽນມາ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ).[27] ກະສັດ ທິລກ ແລະ ລ້ານນາ ໄດ້ທຳລາຍກອງທັບທາງເໜືອກ່ອນລ່ວງໜ້າ, ແລະ ກອງທັບອ້ອມວຽງຈັນໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນພາຍໃຕ້ການເປັນລູກຊາຍຂອງກະສັດຈັກກະພັດເຈົ້າຊາຍ ແທ່ນຄຳ.ກອງ​ກຳລັງ​ປະສົມ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ກຳລັງ​ທະຫານ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຫຼົບໜີ​ໄປ​ທາງ​ເມືອງ​ພວນ.​ເຖິງ​ວ່າ​ມີ​ພົນລະ​ເມືອງ​ພຽງ​ປະມານ 4.000 ຄົນ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ຫວຽດນາມ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ເມືອງ​ຫລວງ​ພວນ​ໃນ​ການ​ແກ້ແຄ້ນ​ຄັ້ງ​ສຸດ​ທ້າຍ​ກ່ອນ​ຈະ​ຖອຍ​ຄືນ.[28]ເຈົ້າຊາຍແທ່ນຄຳໄດ້ສະເໜີໃຫ້ພໍ່ຈັກກະພັດຄືນຂຶ້ນຄອງບັນລັງ, ແຕ່ພະອົງປະຕິເສດ ແລະສະລະລາດສະຈາກພຣະນາມຂອງລູກຊາຍທີ່ຂຶ້ນຄອງລາດເປັນສຸວັນນະບາດ (ປະທານທອງຄຳ) ໃນປີ 1479. ວຽດນາມຈະບໍ່ບຸກເຂົ້າຍຶດຄອງລ້ານຊ້າງເປັນເອກະພາບກັນຕໍ່ໄປ. 200 ປີ, ລ້ານນາໄດ້ກາຍເປັນພັນທະມິດໃກ້ຊິດກັບລ້ານຊ້າງ.[29]
ກະສັດ ວິຊຸນ
ວັດວິຊຸນ, ເປັນວັດເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດທີ່ໃຊ້ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໃນຫຼວງພະບາງ. ©Louis Delaporte
1500 Jan 1 - 1520

ກະສັດ ວິຊຸນ

Laos
ຜ່ານ​ບັນດາ​ກະສັດ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຕໍ່​ມາ, ລານ​ຊາງ ຈະ​ສ້ອມ​ແປງ​ຄວາມ​ເສຍ​ຫາຍ​ຈາກ​ສົງຄາມ​ກັບ ດ່າ​ຫວຽດ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ວັດທະນະທຳ ​ແລະ ການ​ຄ້າ​ນັບ​ມື້​ນັບ​ພັດທະນາ.ກະສັດວິຊຸນ (1500-1520) ເປັນຜູ້ອຸປະຖຳອັນສຳຄັນທາງດ້ານສິລະປະ ແລະ ໃນໄລຍະການປົກຄອງຂອງລາວ ວັນນະຄະດີຄລາສສິກຂອງລ້ານຊ້າງໄດ້ຖືກຂຽນຂຶ້ນເປັນຄັ້ງທຳອິດ.[30] ພຣະສົງແລະວັດວາອາຮາມຂອງ Theravada ໄດ້ກາຍເປັນສູນກາງຂອງການຮຽນຮູ້ແລະ sangha ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່ໃນອໍານາດທາງດ້ານວັດທະນະທໍາແລະທາງດ້ານການເມືອງ.ພຣະໄຕປິດົກໄດ້ຖືກຖອດຖອນຈາກພາສາປາລີມາເປັນພາສາລາວ, ແລະ ສະບັບພາສາລາວຂອງ Ramayana ຫຼື Pra Lak Pra Lam ກໍ່ຖືກຂຽນດ້ວຍ.[31]ບົດກະວີ epic ໄດ້ຖືກຂຽນພ້ອມກັບຄໍາບັນຍາຍກ່ຽວກັບຢາປົວພະຍາດ, ໂຫລາສາດແລະກົດຫມາຍ.ດົນຕີ​ສານ​ລາວ​ກໍ​ໄດ້​ຖືກ​ຈັດ​ເປັນ​ລະບົບ ​ແລະ ວົງ​ດົນຕີ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ກໍ​ເປັນ​ຮູບ​ຮ່າງ.ກະສັດວິຊຸນຍັງໄດ້ອຸປະຖຳວັດໃຫຍ່ຫຼາຍແຫ່ງ ຫຼື “ວັດ” ໃນທົ່ວປະເທດ.ພຣະອົງໄດ້ເລືອກພຣະບາງເປັນຮູບຊົງຂອງພຣະພຸດທະເຈົ້າຢູ່ໃນ mudra ຫຼືຕໍາແຫນ່ງ "ຂັບໄລ່ຄວາມຢ້ານກົວ" ເພື່ອເປັນຮູບປັ້ນຂອງ Lan Xang.[31] ພຣະບາງໄດ້ຖືກເອົາມາໂດຍພັນລະຍາຂອງຊາວຂະເໝນຂອງ Fa Ngum Keo Kang Ya ຈາກນະຄອນອັງກໍເປັນຂອງຂວັນຈາກພໍ່ຂອງນາງ.ຕາມປະເພນີເຊື່ອວ່າຮູບດັ່ງກ່າວໄດ້ຖືກປອມແປງຢູ່ໃນ Ceylon, ເຊິ່ງເປັນຈຸດໃຈກາງຂອງປະເພນີພຸດທະສາສະ ໜາ Therevada ແລະເຮັດດ້ວຍທອງທີ່ໂລຫະປະສົມຂອງ ຄຳ ແລະເງິນ.[32] ກະສັດວິຊຸນ, ລູກຊາຍຂອງລາວ ໂພທິສາລາດ, ຫລານຊາຍຂອງລາວ ເຊດຖາທິລາດ, ແລະ ຫລານຊາຍໃຫຍ່ຂອງລາວ ໂນແກ້ວ ຄູນມະນີ ຈະໃຫ້ ລ້ານຊ້າງ ສືບທອດບັນດາຜູ້ນຳທີ່ເຂັ້ມແຂງ ທີ່ສາມາດປົກປັກຮັກສາ ແລະ ຟື້ນຟູ ອານາຈັກ ເຖິງວ່າຈະມີສິ່ງທ້າທາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງນາໆຊາດ ໃນຊຸມປີຕໍ່ໜ້າ.
ກະສັດ ໂພທິສາລາດ
Emerald ພຣະພຸດທະເຈົ້າ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1520 Jan 1 - 1548

ກະສັດ ໂພທິສາລາດ

Vientiane, Laos
ກະສັດໂພທິສາຣາດ (1520-1550) ເປັນກະສັດອົງໜຶ່ງຂອງລ້ານຊ້າງ, ພະອົງໄດ້ເອົານາງຢອດຄຳທິບຈາກລ້ານນາ ມາເປັນພະລາຊິນີຂອງພະອົງພ້ອມທັງພະລາຊິນີນ້ອຍຈາກ ເມືອງອາຍາ ແລະລອງເວກ.[33] ໂພທິສະຣາດ ເປັນພຸດທະສາສະນິກະຊົນທີ່ອຸທິດຕົນ, ແລະປະກາດວ່າເປັນສາສະໜາຂອງລັດລ້ານຊ້າງ.ໃນປີ 1523 ພະອົງໄດ້ຂໍສຳເນົາພຣະໄຕຣປິດົກຈາກເຈົ້າແກ້ວຢູ່ລ້ານນາ ແລະໃນປີ 1527 ພະອົງໄດ້ຍົກເລີກການໄຫວ້ພະວິນຍານໃນທົ່ວອານາຈັກ.ໃນປີ 1533 ພະອົງໄດ້ຍ້າຍສານຂອງຕົນໄປວຽງຈັນ, ນະຄອນຫຼວງການຄ້າຂອງລ້ານຊ້າງ, ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ໃນເຂດທົ່ງພຽງຂອງນ້ໍາຖ້ວມລຸ່ມຂອງນະຄອນຂອງຫຼວງພະບາງ.ວຽງຈັນເປັນເມືອງຫຼັກຂອງລ້ານຊ້າງ, ແລະຕັ້ງຢູ່ໃນຈຸດເຊື່ອມຕໍ່ຂອງເສັ້ນທາງການຄ້າ, ແຕ່ວ່າການເຂົ້າເຖິງດັ່ງກ່າວຍັງເຮັດໃຫ້ເປັນຈຸດປະສານງານສໍາລັບການບຸກລຸກທີ່ມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການປ້ອງກັນ.ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ດັ່ງ​ກ່າວ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ໂພທິ​ສະ​ລາດ​ຄຸ້ມ​ຄອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໄດ້​ດີກ​ວ່າ​ເກົ່າ ແລະ ຕອບ​ສະ​ໜອງ​ຕໍ່​ບັນ​ດາ​ແຂວງ​ນອກ​ທີ່​ມີ​ຊາຍ​ແດນ​ຕິດ​ກັບ​ດ່າ ​ຫວຽດ , ອາ​ຍຸ​ທະ​ຫານ ແລະ ກຳ​ລັງ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ມຽນ​ມາ.[34]ລ້ານ​ນາ​ມີ​ການ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ກັນ​ພາຍ​ໃນ​ເປັນ​ຊຸດ​ໃນ​ຕະຫຼອດ​ປີ 1540.ອານາຈັກທີ່ອ່ອນແອໄດ້ຖືກຮຸກຮານໂດຍ ພະມ້າ ຄັ້ງທໍາອິດແລະຫຼັງຈາກນັ້ນໃນປີ 1545 ໂດຍ Ayutthaya.ຄວາມພະຍາຍາມບຸກລຸກທັງສອງຄັ້ງໄດ້ຖືກຖອນຄືນ ເຖິງແມ່ນວ່າຄວາມເສຍຫາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງໄດ້ຖືກເຮັດຢູ່ໃນເຂດຊົນນະບົດອ້ອມຂ້າງ.Lan Xang ສົ່ງກໍາລັງເສີມເພື່ອສະຫນັບສະຫນູນພັນທະມິດໃນລ້ານນາ.ການຂັດແຍ້ງກ່ຽວກັບການສືບທອດຢູ່ໃນລ້ານນາຍັງສືບຕໍ່, ແຕ່ຕໍາແຫນ່ງຂອງລ້ານນາລະຫວ່າງລັດຮຸກຮານຂອງພະມ້າແລະອາຍາຍັງມີຄວາມຈໍາເປັນທີ່ອານາຈັກຈະຖືກນໍາກັບຄືນສູ່ຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍ.ເພື່ອເປັນການຮັບຮູ້ການຊ່ວຍເຫລືອຕໍ່ເມືອງອາຍາ, ແລະຄວາມສຳພັນທາງຄອບຄົວອັນແໜ້ນແຟ້ນກັບລ້ານນາ, ກະສັດໂພທິສາລາດ ໄດ້ຖືກສະເໜີໃຫ້ຂຶ້ນຄອງບັນລັງຂອງລ້ານນາໃຫ້ເຈົ້າຊາຍເສດຖະທິລາດ, ເຊິ່ງໃນປີ 1547 ໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດຢູ່ຊຽງໃໝ່.Lan Xang ຢູ່ໃນລະດັບສູງຂອງອໍານາດທາງດ້ານການເມືອງຂອງພວກເຂົາ, ມີ Photisarath ເປັນກະສັດຂອງ Lan Xang ແລະ Setthathirath ລູກຊາຍຂອງລາວເປັນກະສັດຂອງລ້ານນາ.ໃນປີ 1550 ໂພທິສາຣາຊ ໄດ້ກັບຄືນໄປຫລວງພະບາງ, ແຕ່ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນອຸປະຕິເຫດໃນຂະນະທີ່ຂີ່ຊ້າງຕໍ່ຫນ້າຄະນະຜູ້ແທນສາກົນ 15 ຄົນທີ່ກໍາລັງຊອກຫາຜູ້ຊົມ.[35]
ກະສັດເຊດຖາທິລາດ
ການບຸກລຸກຂອງມຽນມາ ©Anonymous
1548 Jan 1 - 1571

ກະສັດເຊດຖາທິລາດ

Vientiane, Laos
ໃນປີ 1548 ກະສັດເຊດຖາທິລາດ (ເປັນກະສັດລ້ານນາ ) ໄດ້ເອົາເມືອງຊຽງແສນເປັນເມືອງຫຼວງຂອງພະອົງ.ຊຽງໃໝ່ຍັງມີພວກກະບົດທີ່ມີອໍານາດຢູ່ໃນສານ, ແລະການຂົ່ມຂູ່ຈາກ ພະມ້າ ແລະ Ayutthaya ເພີ່ມຂຶ້ນ.ພາຍຫຼັງການເສຍຊີວິດຂອງພໍ່ຂອງລາວ, ກະສັດເຊດຖາທິລາດໄດ້ປະຖິ້ມລ້ານນາໄວ້ກັບພັນລະຍາຂອງລາວ.ມາ​ຮອດ​ເມືອງ​ລານ​ຊາງ, ​ເຈົ້າ​ເສ​ດທິລາດ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ລາດ​ເປັນ​ກະສັດ​ລ້ານ​ຊ້າງ.ການ​ຈາກ​ໄປ​ໄດ້​ເສີມ​ຂະ​ຫຍາຍ​ບັນ​ດາ​ຝ່າຍ​ແຂ່ງ​ຂັນ​ຢູ່​ສານ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ປີ 1551 ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ເມ​ກຸ​ຕິ​ເປັນ​ກະສັດ​ແຫ່ງ​ລ້ານ​ນາ.[36] ໃນປີ 1553 ກະສັດເຊດຖາທິລາດໄດ້ສົ່ງກອງທັບໄປຍຶດເອົາລ້ານນາຄືນມາແຕ່ຖືກພ່າຍແພ້.ອີກເທື່ອໜຶ່ງ ໃນປີ 1555 ກະສັດເຊດຖາທິລາດ ໄດ້ສົ່ງກອງທັບໄປຍຶດເອົາລ້ານນາຄືນ ຕາມຄໍາສັ່ງຂອງ ເຊນສຸລິນທາ ແລະໄດ້ຍຶດເອົາເມືອງຊຽງແສນ.ໃນປີ 1556 ມຽນມາ, ພາຍໃຕ້ກະສັດ Bayinnaung ໄດ້ບຸກໂຈມຕີລ້ານນາ.ກະສັດເມກຸຕິແຫ່ງລ້ານນາໄດ້ຍອມຈຳນົນຊຽງໃໝ່ໂດຍບໍ່ມີການຕໍ່ສູ້, ແຕ່ໄດ້ຖືກແຕ່ງຕັ້ງຄືນເປັນເຈົ້າເມືອງຂອງພະມ້າພາຍໃຕ້ການຍຶດຄອງຂອງທະຫານ.[37]ໃນປີ 1560 ກະສັດເຊດຖາທິລາດ ໄດ້ຍົກຍ້າຍເມືອງຫຼວງຂອງລ້ານຊ້າງຈາກຫຼວງພະບາງມາວຽງຈັນຢ່າງເປັນທາງການ, ເຊິ່ງຍັງຄົງເປັນນະຄອນຫຼວງໃນອີກສອງຮ້ອຍຫ້າສິບປີຂ້າງໜ້າ.[38] ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ຂອງ​ນະຄອນຫຼວງ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໄດ້​ປະຕິບັດ​ຕາມ​ໂຄງການ​ກໍ່ສ້າງ​ທີ່​ກວ້າງຂວາງ ຊຶ່ງ​ລວມມີ​ການ​ເສີມ​ຂະຫຍາຍ​ກຳລັງ​ປ້ອງ​ກັນ​ຕົວ​ເມືອງ, ການ​ກໍ່ສ້າງ​ວັງ​ໃຫຍ່​ແລະ​ຫໍ​ພະແກ້ວ​ເພື່ອ​ເປັນ​ພະ​ພຸດທະ​ເຈົ້າ, ​ແລະ​ການ​ສ້ອມ​ແປງ​ທີ່​ໃຫຍ່​ຫຼວງ​ຢູ່​ນະຄອນຫຼວງ​ວຽງ​ຈັນ.ພະມ້າໄດ້ຫັນໄປທາງທິດເໜືອເພື່ອປົດກະສັດເມກຸຕິແຫ່ງລ້ານນາ, ຜູ້ທີ່ບໍ່ສາມາດສະໜັບສະໜູນພະມ້າຮຸກຮານເມືອງອາຍາໃນປີ 1563. ເມື່ອຊຽງໃໝ່ຕົກເປັນຂອງພະມ້າ, ອົບພະຍົບຈຳນວນໜຶ່ງໄດ້ຫຼົບໜີໄປວຽງຈັນ ແລະ ລ້ານຊ້າງ.ກະສັດເຊດຖາທິລາດ, ໂດຍຮູ້ວ່າວຽງຈັນບໍ່ສາມາດຕ້ານການປິດລ້ອມທີ່ຍາວນານ, ໄດ້ສັ່ງໃຫ້ຍົກຍ້າຍເມືອງແລະປົດອາວຸດ.ເມື່ອພະມ້າຍຶດເອົາວຽງຈັນແລ້ວ ພວກເຂົາຖືກບັງຄັບໃຫ້ເຂົ້າໄປໃນເຂດຊົນນະບົດເພື່ອສະໜອງເຄື່ອງໃຊ້, ບ່ອນທີ່ກະສັດເຊດຖາທິລາດ ໄດ້ຈັດການບຸກໂຈມຕີ ແລະ ບຸກໂຈມຕີຂະໜາດນ້ອຍ ເພື່ອລົບກວນທະຫານພະມ້າ.ປະເຊີນໜ້າກັບພະຍາດ, ການຂາດສານອາຫານ ແລະ ສົງຄາມກອງຫຼອນທີ່ຕົກໃຈ, ກະສັດ ບຽວນານ ໄດ້ຖືກບັງຄັບໃຫ້ຖອຍໜີໃນປີ 1565 ຊຶ່ງເຮັດໃຫ້ ລ້ານຊ້າງ ເປັນອານາຈັກໄທເອກະລາດພຽງອົງດຽວ.[39]
Lan Xang ທີ່ສີ່ແຍກ
ຊ້າງ Duel ©Anonymous
1571 Jan 1 - 1593

Lan Xang ທີ່ສີ່ແຍກ

Laos
ໃນປີ 1571, ອານາຈັກອະຍຸທະຍາ ແລະ ລ້ານນາ ເປັນເຈົ້າຊີວິດ ພະມ້າ .​ໂດຍ​ໄດ້​ປ້ອງ​ກັນ​ລ້ານ​ຊ້າງ​ສອງ​ເທື່ອ​ຈາກ​ການ​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ມຽນມາ, ​ເຈົ້າ​ເສ​ດທິລາດ​ໄດ້​ເຄື່ອນ​ໄປ​ທາງ​ໃຕ້​ເພື່ອ​ດຳ​ເນີນ​ການ​ຕໍ່ສູ້​ຕ້ານ ​ຈັກກະພັດ​ຂະ​ເໝນ .ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຊາວ​ຂະ​ເໝນ​ຈະ​ໄດ້​ເສີມ​ຂະ​ຫຍາຍ​ເມືອງ​ລານ​ຊາງ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ, ໃຫ້​ທາງ​ທະ​ເລ​ທີ່​ສຳ​ຄັນ, ມີ​ໂອ​ກາດ​ທາງ​ການ​ຄ້າ, ແລະ ທີ່​ສຳ​ຄັນ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ​ປືນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ເອີ​ລົບ​ທີ່​ມີ​ການ​ນຳ​ໃຊ້​ນັບ​ແຕ່​ຕົ້ນ​ຊຸມ​ປີ 1500.ພົງສາວະດານຂະເໝນ ບັນທຶກວ່າ ກອງທັບຈາກລ້ານຊ້າງໄດ້ບຸກໂຈມຕີໃນປີ 1571 ແລະ 1572, ໃນໄລຍະການບຸກໂຈມຕີຄັ້ງທີ່ສອງຂອງກະສັດບາຣຸມ ຣາຊາທີ 1 ຖືກຂ້າຕາຍດ້ວຍການຕີຊ້າງ.ພວກຂະເໝນຕ້ອງລຸກຮື້ຂຶ້ນ ແລະ ລ້ານຊ້າງ ຖອຍຄືນ, ເສດຖາທິລາດ ໄດ້ຫາຍສາບສູນໄປໃກ້ອັດຕະປື.ພົງສາວະດານ ມຽນມາ ແລະ ລາວ ບັນທຶກພຽງແຕ່ການສັນນິຖານວ່າ ລາວຕາຍໃນການຕໍ່ສູ້.[40]ນາຍພົນ Sen Soulintha ຂອງ ເສດຖາທິຣາດ ໄດ້ກັບຄືນໄປ ວຽງຈັນ ພ້ອມດ້ວຍພວກທີ່ ເຫລືອຢູ່ ຂອງ ຂະບວນ ແຫ່ ສວນຊ້າງ.ລາວໄດ້ຕົກຢູ່ໃນຄວາມສົງໃສໃນທັນທີ, ແລະສົງຄາມກາງເມືອງໄດ້ລຸກລາມຂຶ້ນໃນວຽງຈັນໃນຂະນະທີ່ການຂັດແຍ້ງຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໄດ້ເກີດຂຶ້ນ.ໃນປີ 1573, ລາວໄດ້ຂຶ້ນເປັນກະສັດ regent ແຕ່ຂາດການສະຫນັບສະຫນູນ.ພາຍຫຼັງ​ໄດ້​ຮັບ​ຟັງ​ລາຍ​ງານ​ກ່ຽວ​ກັບ​ຄວາມ​ບໍ່​ສະ​ຫງົບ, ບຽນ​ນານ​ໄດ້​ສົ່ງ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຮຽກ​ຮ້ອງ​ໃຫ້​ລາຊາ​ຍອມ​ຈຳນົນ​ໂດຍ​ໄວ.Sen Soulintha ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍ.[41]ພະເຈົ້າໄຊຍະເສດຖາທິລາດ ບຸກຮຸກຮານວຽງຈັນໃນປີ 1574 ເຈົ້າສຸລິນທາໄດ້ສັ່ງໃຫ້ອົບພະຍົບອອກຈາກເມືອງ ແຕ່ຂາດການສະໜັບສະໜູນຂອງປະຊາຊົນ ແລະກອງທັບ.ວຽງຈັນຕົກເປັນຂອງພະມ້າ.Sen Soulintha ຖືກສົ່ງໄປເປັນຊະເລີຍໄປມຽນມາພ້ອມດ້ວຍເຈົ້າຊາຍ Nokeo Koumane ມໍລະດົກຂອງ Setthathirath.[42] ເຈົ້າຊີວິດພະມ້າ, ເຈົ້າຟ້າທ່າຫົວຖືກປະໄວ້ໃຫ້ປົກຄອງວຽງຈັນ, ແຕ່ເຂົາຈະປົກຄອງພຽງແຕ່ສີ່ປີ.Empire Taungoo ທໍາອິດ (1510-99) ໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນແຕ່ປະເຊີນກັບການກະບົດພາຍໃນ.ໃນປີ 1580 Sen Soulintha ກັບຄືນໄປເປັນພະລາຊະວັງພະມ້າ, ແລະໃນປີ 1581 Bayinnaung ໄດ້ເສຍຊີວິດກັບລູກຊາຍຂອງລາວ King Nanda Bayin ໃນການຄວບຄຸມຂອງ Toungoo Empire.ແຕ່ປີ 1583 ຫາ 1591 ສົງຄາມກາງເມືອງເກີດຂຶ້ນຢູ່ລ້ານຊ້າງ.[43]
Lan Xang ຟື້ນ​ຟູ​
ກອງທັບຂອງກະສັດ Naresuan ກັບຊ້າງສົງຄາມໄດ້ເຂົ້າໄປໃນ Bago ປະຖິ້ມໄວ້, ປະເທດມຽນມາໃນປີ 1600. ©Anonymous
1593 Jan 1

Lan Xang ຟື້ນ​ຟູ​

Laos
ເຈົ້າຊາຍ ໂນແກ້ວ ກຸມານ ໄດ້ຖືກຄຸມຂັງຢູ່ໃນສານເມືອງຕະກູນ ເປັນເວລາ 16 ປີ, ຮອດປີ 1591 ມີອາຍຸໄດ້ປະມານຊາວປີ.ສັງຂານຢູ່ລ້ານຊ້າງໄດ້ສົ່ງພາລະກິດໄປໃຫ້ເຈົ້າອານຸວົງ ຂໍໃຫ້ເຈົ້າໂນແກ້ວກຸມານສົ່ງກັບຄືນສູ່ລ້ານຊ້າງເປັນເຈົ້າຊີວິດ.ໃນປີ 1591 ພະອົງໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດຢູ່ວຽງຈັນ, ເຕົ້າໂຮມກອງທັບ ແລະ ເດີນຂະບວນໄປເຖິງຫຼວງພຣະບາງ, ພະອົງໄດ້ທ້ອນໂຮມບັນດາເມືອງ, ປະກາດເອກະລາດລ້ານຊ້າງ ແລະ ປົດປ່ອຍຄວາມຈົງຮັກພັກດີຕໍ່ຈັກ ກະພັດຕະກູນ .ກະສັດ​ໂນ​ແກ້ວ​ຄູນ​ມະນີ ​ໄດ້​ເດີນ​ທັບ​ໄປ​ເມືອງ​ພວນ ​ແລ້ວ​ໄປ​ເຖິງ​ບັນດາ​ແຂວງ​ພາກ​ກາງ ​ໂຮມ​ຄືນ​ອານາ​ເຂດ​ຂອງ​ລ້ານ​ຊ້າງ.[44]ໃນປີ 1593 ກະສັດ ໂນແກ້ວ ກຸມານ ໄດ້ທຳການໂຈມຕີ ຕໍ່ລ້ານນາ ແລະ ເຈົ້າຊາຍ ທາຣຸດດີມິນ.Tharrawaddy Min ໄດ້ສະແຫວງຫາການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກມຽນມາ, ແຕ່ການກະບົດໃນທົ່ວຈັກກະພັດໄດ້ຂັດຂວາງການສະຫນັບສະຫນຸນໃດໆ.ດ້ວຍ​ຄວາມ​ສິ້ນ​ຫວັງ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຄຳ​ຮ້ອງ​ຂໍ​ໄປ​ໃຫ້​ພະ​ມະຫາ​ກະສັດ​ພະ​ມ້າ​ໃນ ​ເມືອງ​ອາ​ຍຸ​ທະ​ເລ​ຂອງ​ກະສັດ ​ນາ​ເຣ​ສວນ.ກະສັດ Naresuan ໄດ້ສົ່ງກອງທັບຂະຫນາດໃຫຍ່ແລະຫັນໄປສູ່ Tharrawaddy Min, ບັງຄັບໃຫ້ພະມ້າຍອມຮັບເອົາ Ayutthaya ເປັນເອກະລາດແລະລ້ານນາເປັນອານາຈັກ vassal.ກະສັດໂນນແກ້ວກຸມານຮູ້ວ່າລາວມີຈຳນວນຫຼາຍກວ່າກຳລັງລວມຂອງອາຍາ ແລະ ລ້ານນາ ແລະ ປົດການໂຈມຕີ.ໃນປີ 1596, ກະສັດໂນແກ້ວ ກຸມານ ໄດ້ສິ້ນພະຊົນຢ່າງກະທັນຫັນ ແລະ ບໍ່ມີມໍລະດົກ.ເຖິງແມ່ນວ່າລາວໄດ້ໂຮມລ້ານຊ້າງ, ແລະຟື້ນຟູອານາຈັກໄປສູ່ຈຸດທີ່ມັນສາມາດຕ້ານການຮຸກຮານຈາກພາຍນອກ, ການຂັດແຍ້ງຕໍ່ເນື່ອງໄດ້ເກີດຂື້ນແລະກະສັດທີ່ອ່ອນແອຫຼາຍໄດ້ຕິດຕາມມາຈົນເຖິງປີ 1637. [44.]
ອາຍຸທອງຂອງລ້ານຊ້າງ
Golden Age of Lan Xang ©Anonymous
1637 Jan 1 - 1694

ອາຍຸທອງຂອງລ້ານຊ້າງ

Laos
ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງເຈົ້າສຸລິຍະວົງສາ (1637-1694) ລ້ານຊ້າງໄດ້ປະສົບກັບຄວາມສະຫງົບ ແລະການຟື້ນຟູເປັນເວລາຫ້າສິບເຈັດປີ.[45] ໃນລະຫວ່າງໄລຍະເວລາທີ່ພຣະສົງ Lan Xang ຢູ່ໃນຈຸດສູງສຸດຂອງອໍານາດ, ໄດ້ແຕ້ມພຣະສົງແລະແມ່ຊີສໍາລັບການສຶກສາທາງສາສະຫນາຈາກທົ່ວອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.ວັນນະຄະດີ, ສິລະປະ, ດົນຕີ, ການເຕັ້ນສານໄດ້ປະສົບກັບການຟື້ນຟູ.ເຈົ້າສຸລິຍາວົງສາ ປັບປຸງກົດໝາຍຫຼາຍສະບັບຂອງລ້ານຊ້າງ ແລະ ສ້າງຕັ້ງສານຕັດສິນ.ທ່ານ​ຍັງ​ໄດ້​ສະ​ຫຼຸບ​ບັນ​ດາ​ສົນ​ທິ​ສັນ​ຍາ​ບັນ​ດາ​ສັນ​ຍາ​ການ​ຄ້າ​ແລະ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ລະ​ຫວ່າງ​ບັນ​ດາ​ປະ​ເທດ​ອ້ອມ​ຂ້າງ.[46]ໃນປີ 1641, Gerritt van Wuysthoff ກັບບໍລິສັດອິນເດຍຕາເວັນອອກຂອງໂຮນລັງໄດ້ຕິດຕໍ່ການຄ້າຢ່າງເປັນທາງການກັບ Lan Xang.ທ່ານ Van Wuysthoff ໄດ້​ອອກ​ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ລະ​ອຽດ​ກ່ຽວ​ກັບ​ບັນ​ຊີ​ການ​ຄ້າ​ຂອງ​ເອີ​ລົບ, ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ການ​ພົວ​ພັນ​ລະ​ຫວ່າງ​ບໍ​ລິ​ສັດ​ກັບ Lan Xang ຜ່ານ​ລອງ​ເວກ ແລະ ແມ່ນ້ຳ​ຂອງ.[46]​ເມື່ອ ​ສຸລິຍະວົງສາ​ສິ້ນ​ຊີວິດ​ໄປ​ໃນ​ປີ 1694, ​ເພິ່ນ​ໄດ້​ປະ​ຖິ້ມ​ຫລານ​ຊາຍ​ສອງ​ຄົນ (ເຈົ້າ​ຊາຍ​ຄິງ​ກິດ​ຣາດ​ແລະ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ອິນ​ທະ​ສົມ) ​ແລະ​ລູກ​ສາວ​ສອງ​ຄົນ (ເຈົ້າ​ຊາຍ​ກຸມານ​ແລະ​ເຈົ້າ​ຍິງ​ສຸ​ມັງ​ກາ​ລາ) ພ້ອມ​ທັງ​ຂໍ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ.ການ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ກັນ​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ບ່ອນ​ທີ່​ຫລານ​ຊາຍ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຊາຍ Sai Ong Hue ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ;ຫລານຊາຍຂອງສຸລິຍາວົງສາ ໜີໄປລີ້ໄພຢູ່ເມືອງສີໂຄດຕະບອງ ແລະເຈົ້າຍິງສຸລິຍາວົງສາໄປຈໍາປາສັກ.ໃນປີ 1705, ເຈົ້າຊາຍກິຕິມະສັກ ໄດ້ເອົາກຳລັງນ້ອຍຈາກລຸງຂອງລາວທີ່ເມືອງສີໂຄດຕະບອງ ແລະ ເດີນທັບໄປເຖິງຫຼວງພະບາງ.ນ້ອງຊາຍຂອງ ໄຊອອງເຫ້ວ, ເຈົ້າແຂວງຫຼວງພະບາງ ໄດ້ໜີໄປ ແລະ ກະສັດ ກິດຕິລາດ ໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດ ເປັນກະສັດຄູ່ຕໍ່ສູ້ຢູ່ຫຼວງພະບາງ.ໃນປີ 1707 ລ້ານຊ້າງຖືກແບ່ງອອກ ແລະ ອານາຈັກຫຼວງພຣະບາງ ແລະ ວຽງຈັນກໍ່ປະກົດຂຶ້ນ.
1707 - 1779
ອານາຈັກຂອງພາກພື້ນornament
ພະແນກ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ
Division of Lan Xang Kingdom ©Anonymous
1707 Jan 2

ພະແນກ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ

Laos
ເລີ່ມແຕ່ປີ 1707 ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງໄດ້ແບ່ງອອກເປັນອານາຈັກພາກພື້ນຄື: ວຽງຈັນ, ຫຼວງພະບາງ ແລະ ຕໍ່ມາຈໍາປາສັກ (1713).ອານາຈັກວຽງຈັນເປັນອານາຈັກທີ່ເຂັ້ມແຂງທີ່ສຸດໃນສາມ, ໂດຍວຽງຈັນໄດ້ຂະຫຍາຍອິດທິພົນໄປທົ່ວພູພຽງ Khorat (ປະຈຸບັນເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງປະເທດໄທທີ່ທັນສະໄຫມ) ແລະຂັດກັບອານາຈັກຂອງຫຼວງພະບາງເພື່ອຄວບຄຸມພູພຽງຊຽງຂວາງ (ຊາຍແດນຂອງຫວຽດນາມທີ່ທັນສະໄຫມ).ອານາຈັກຫຼວງພຣະບາງເປັນອານາຈັກທຳອິດຂອງພາກພື້ນທີ່ປະກົດຂຶ້ນໃນປີ 1707, ເມື່ອເຈົ້າຊາຍໄຊອອງເຫ້ວແຫ່ງລ້ານຊ້າງຖືກທ້າທາຍໂດຍກະສັດກິດສະລາດ, ຫລານຊາຍຂອງສຸລິຍາວົງສາ.ໄຊອອງເຫ້ວ ແລະຄອບຄົວໄດ້ຂໍລີ້ໄພຢູ່ ຫວຽດນາມ ເມື່ອຖືກເນລະເທດໃນສະໄໝຂອງເຈົ້າສຸລິຍະວົງສາ.ໄຊ​ອອງ​ເຫ້ວ ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ໜັບ​ສະ​ໜູນ​ຈາກ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຫວຽດ​ນາມ Le Duy Hiep ເພື່ອ​ແລກ​ປ່ຽນ​ກັບ​ການ​ຮັບ​ຮູ້​ສິດ​ອະ​ທິ​ປະ​ໄຕ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ​ທີ່​ມີ​ຕໍ່ Lan Xang.ກອງທັບຫວຽດນາມ ໄຊອອງຮຸຍ ໄດ້ບຸກໂຈມຕີວຽງຈັນ ແລະໄດ້ປະຫານຊີວິດ ກະສັດນັນທະລາດ ອີກຜູ້ໜຶ່ງໃຫ້ຂຶ້ນຄອງບັນລັງ.ເປັນການຕອບໂຕ້ ຫລານຊາຍຂອງ ສຸລິຍາວົງສາ Kingkitsarat ໄດ້ກະບົດ ແລະ ເຄື່ອນຍ້າຍກັບກອງທັບຂອງຕົນເອງ ຈາກເມືອງສີໂຄດຕະບອງ ໄປສູ່ຫຼວງພະບາງ.ຄິງກິດສະຣາດ ເຄື່ອນທັບລົງໃຕ້ໄປຕີເມືອງໄຊອົງຕື້ ທີ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ.ໄຊອອງເຫ້ວໄດ້ຫັນໜ້າໄປຫາ ອານາຈັກອາຍາ ເພື່ອສະໜັບສະໜູນ, ແລະກອງທັບໄດ້ຖືກສົ່ງໄປ ແທນທີ່ຈະສະໜັບສະໜູນ ໄຊອອງຮຸຍໄດ້ຊີ້ຂາດການແບ່ງແຍກລະຫວ່າງຫຼວງພຣະບາງ ແລະວຽງຈັນ.ໃນປີ 1713, ຂຸນນາງຝ່າຍໃຕ້ໄດ້ສືບຕໍ່ກະບົດຕໍ່ໄຊອອງຮຸ້ພາຍໃຕ້ນາກສັກ, ຫລານຊາຍຂອງສຸລິຍາວົງສາ, ແລະອານາຈັກຈໍາປາສັກກໍ່ປະກົດຂຶ້ນ.ອານາຈັກຈໍາປາສັກປະກອບດ້ວຍພື້ນທີ່ທາງທິດໃຕ້ຂອງແມ່ນ້ໍາເຊບັ້ງໄປຈົນເຖິງ Steng Treng ຮ່ວມກັບພື້ນທີ່ຂອງນ້ໍາ Mun ແລະ Chi ເທິງພູພຽງ Khorat.ເຖິງວ່າຈະມີປະຊາກອນໜ້ອຍກວ່າທັງຫຼວງພະບາງ ຫຼື ວຽງຈັນ, ແຕ່ຈໍາປາສັກໄດ້ຄອບຄອງຕໍາແໜ່ງທີ່ສໍາຄັນສໍາລັບພະລັງງານຂອງພາກພື້ນ ແລະ ການຄ້າສາກົນຜ່ານແມ່ນໍ້າຂອງ.ຕະຫຼອດຊຸມປີ 1760 ແລະ 1770 ອານາຈັກຂອງສະຫຍາມ ແລະ ພະມ້າ ໄດ້ແຂ່ງຂັນກັນຕໍ່ສູ້ກັນດ້ວຍກຳລັງອາວຸດທີ່ຂົມຂື່ນ, ແລະໄດ້ສະແຫວງຫາພັນທະມິດກັບອານາຈັກລາວ ເພື່ອສ້າງຄວາມເຂັ້ມແຂງຕຳແໜ່ງຍາດຕິພີ່ນ້ອງຂອງຕົນໂດຍການເພີ່ມກຳລັງຂອງຕົນເອງ ແລະ ປະຕິເສດສັດຕູ.ດ້ວຍເຫດນີ້, ການໃຊ້ພັນທະມິດທີ່ແຂ່ງຂັນກັນນັ້ນ ຈະເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມຂັດແຍ້ງທາງທະຫານລະຫວ່າງອານາຈັກລາວເໜືອຂອງຫຼວງພະບາງ ແລະ ວຽງຈັນ.ລະຫວ່າງ 2 ອານາຈັກລາວໃຫຍ່ ຖ້າເປັນພັນທະມິດກັບຝ່າຍໜຶ່ງແມ່ນພະມ້າ ຫຼືສະຫຍາມ, ອີກຝ່າຍໜຶ່ງຈະສະໜັບສະໜູນຝ່າຍທີ່ຍັງເຫຼືອ.ເຄືອ​ຂ່າຍ​ຂອງ​ພັນ​ທະ​ມິດ​ໄດ້​ປ່ຽນ​ໄປ​ໃນ​ພູມ​ສັນ​ຖານ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ແລະ​ການ​ທະ​ຫານ​ຕະ​ຫຼອດ​ເຄິ່ງ​ທ້າຍ​ຂອງ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ​ສິບ​ແປດ​ໄດ້​.
ສະຫຍາມບຸກໂຈມຕີປະເທດລາວ
Taxi ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ©Torboon Theppankulngam
1778 Dec 1 - 1779 Mar

ສະຫຍາມບຸກໂຈມຕີປະເທດລາວ

Laos
ສົງຄາມລາວ-ສະຫຍາມ ຫຼື ສົງຄາມສະຫຍາມຮຸກຮານລາວ (1778-1779) ແມ່ນຄວາມຂັດແຍ້ງທາງທະຫານລະຫວ່າງ ອານາຈັກ ໄທ ກຸງເທບ ສະ ຫຍາມ (ປະຈຸບັນ) ກັບ ອານາຈັກລາວ ວຽງຈັນ ແລະ ຈໍາປາສັກ.ສົງຄາມໄດ້ສົ່ງຜົນໃຫ້ອານາຈັກລາວທັງສາມຄື: ຫຼວງພຣະບາງ, ວຽງຈັນ ແລະຈໍາປາສັກ ກາຍເປັນອານາຈັກສາຂາຂອງສະຫຍາມພາຍໃຕ້ການຍຶດຄອງ ແລະ ປົກຄອງຂອງສະຫຍາມໃນກຸງ Thonburi ແລະ ຕໍ່ມາໃນຍຸກຂອງ Rattanakosin.ຮອດປີ 1779 ນາຍພົນທັກສິນໄດ້ຂັບໄລ່ ພະມ້າ ອອກຈາກສະຫຍາມ, ຍຶດຄອງອານາຈັກລາວຈໍາປາສັກ ແລະ ວຽງຈັນ, ແລະບັງຄັບໃຫ້ຫຼວງພະບາງຮັບເອົາພະບາງ (ຫຼວງພຣະບາງໄດ້ຊ່ວຍສະຫຍາມໃນເວລາບຸກໂຈມຕີວຽງຈັນ).ການພົວພັນດ້ານອຳນາດແບບດັ້ງເດີມໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໄດ້ປະຕິບັດຕາມແບບຈໍາລອງ Mandala, ສົງຄາມໄດ້ດໍາເນີນການເພື່ອຮັບປະກັນສູນປະຊາກອນສໍາລັບແຮງງານ corvee, ຄວບຄຸມການຄ້າໃນພາກພື້ນ, ແລະຢືນຢັນສິດອໍານາດທາງສາສະຫນາແລະທາງໂລກໂດຍການຄວບຄຸມສັນຍາລັກທາງສາສະຫນາພຸດທີ່ມີທ່າແຮງ (ຊ້າງສີຂາວ, stupas ທີ່ສໍາຄັນ, ວັດວາອາຮາມ, ແລະພະພຸດທະຮູບ). .ເພື່ອເຮັດໃຫ້ລາຊະວົງ Thonburi ຖືກຕ້ອງຕາມກົດໝາຍ, ນາຍພົນ Taksin ໄດ້ຍຶດເອົາພະພຸດທະຮູບອົງໜຶ່ງ ແລະພຣະບາງຈາກວຽງຈັນ.ທັກສິນ ຍັງໄດ້ຮຽກຮ້ອງ ໃຫ້ບັນດາຊົນຊັ້ນກຳມະສິດ ປົກຄອງຂອງ ອານາຈັກລາວ ແລະ ລາຊະວົງ ຂອງລາວ ໃຫ້ຄຳໝັ້ນສັນຍາ ມອບອຳນາດ ໃຫ້ສະຫຍາມ ເພື່ອຮັກສາ ອຳນາດ ປົກຄອງ ພາກພື້ນ ຂອງຕົນ ຕາມແບບຢ່າງ Mandala.ໃນຮູບແບບ Mandala ແບບດັ້ງເດີມ, ກະສັດ vassal ຮັກສາອໍານາດຂອງພວກເຂົາເພື່ອຍົກສູງພາສີ, ລົງໂທດພວກຂ້າລາຊະການຂອງຕົນເອງ, ລົງໂທດນະຄອນຫຼວງ, ແລະແຕ່ງຕັ້ງເຈົ້າຫນ້າທີ່ຂອງຕົນເອງ.ພຽງແຕ່ເລື່ອງສົງຄາມ, ແລະການສືບທອດທີ່ຕ້ອງການການອະນຸມັດຈາກ suzerain.ຄາດ​ວ່າ​ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຍັງ​ຈະ​ສະໜອງ​ຄຳ ​ແລະ ​ເງິນ​ປະຈຳ​ປີ (ຕາມ​ຮີດຄອງ​ປະ​ເພນີ​ເປັນ​ຕົ້ນ​ໄມ້), ສະໜອງ​ພາສີ ​ແລະ ພາສີ, ຍົກ​ກອງທັບ​ສະໜັບສະໜູນ​ໃນ​ເວລາ​ເກີດ​ສົງຄາມ, ​ແລະ ສະໜອງ​ກຳລັງ​ແຮງ​ງານ​ໃຫ້​ແກ່​ບັນດາ​ໂຄງການ​ຂອງ​ລັດ.
1826 Jan 1 - 1828

ລາວກະບົດ

Laos
ການກະບົດຂອງລາວໃນປີ 1826-1828 ແມ່ນຄວາມພະຍາຍາມຂອງເຈົ້າອານຸວົງແຫ່ງລາຊະອານາຈັກວຽງຈັນເພື່ອຢຸດຕິການຍຶດຄອງຂອງສະຫຍາມ ແລະສ້າງອານາຈັກລ້ານຊ້າງຄືນມາ.ໃນເດືອນມັງກອນ ປີ 1827 ກອງທັບລາວຂອງອານາຈັກວຽງຈັນ ແລະຈໍາປາສັກ ໄດ້ເຄື່ອນທັບໄປທາງທິດໃຕ້ ແລະ ຕາເວັນຕົກ ຂ້າມພູພຽງໂກລາດ, ກ້າວໄປເຖິງແຂວງສາລະບູຣີ, ພຽງແຕ່ສາມມື້ຈາກນະຄອນສະຫຍາມຂອງບາງກອກ.ກອງທັບສະຫຍາມໄດ້ບຸກໂຈມຕີທາງທິດເໜືອ ແລະ ຕາເວັນອອກ, ບັງຄັບໃຫ້ກຳລັງລາວຖອຍໜີ ແລະ ຍຶດເອົານະຄອນວຽງຈັນໄດ້ໃນທີ່ສຸດ.ອານຸວົງ ລົ້ມເຫລວ ທັງຄວາມພະຍາຍາມຕ້ານການຮຸກຮານຂອງສະຫຍາມ, ແລະ ກວດກາເບິ່ງຄວາມແຕກແຍກທາງດ້ານການເມືອງຂອງປະເທດລາວຕື່ມອີກ.ອານາຈັກວຽງຈັນໄດ້ຖືກຍົກເລີກ, ປະຊາກອນໄດ້ຖືກບັງຄັບໃຫ້ສະຫຍາມ, ແລະດິນແດນເກົ່າຂອງມັນຕົກຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມໂດຍກົງຂອງການປົກຄອງແຂວງສະຫຍາມ.ອານາຈັກຂອງຈໍາປາສັກ ແລະລ້ານນາໄດ້ຖືກດຶງດູດເຂົ້າກັບລະບົບການປົກຄອງຂອງສະຫຍາມ.ອານາຈັກຫຼວງພຣະບາງອ່ອນແອລົງ ແຕ່ໄດ້ອະນຸຍາດໃຫ້ມີການປົກຄອງຂອງພາກພື້ນສ່ວນໃຫຍ່.ໃນ​ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົນ​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ລັດ​ຂອງ​ລາວ, Siam overextended ຕົນ​ເອງ.ການກະບົດແມ່ນສາເຫດໂດຍກົງຂອງສົງຄາມສະຫຍາມ - ວຽດນາມໃນຊຸມປີ 1830 ແລະ 1840.ການບຸກໂຈມຕີຂອງຂ້າທາດ ແລະ ການບັງຄັບຍົກຍ້າຍປະຊາກອນທີ່ດໍາເນີນການໂດຍສະຫຍາມເຮັດໃຫ້ຄວາມບໍ່ສົມດຸນທາງດ້ານປະຊາກອນລະຫວ່າງເຂດທີ່ຈະກາຍເປັນປະເທດໄທແລະລາວໃນທີ່ສຸດ, ແລະໄດ້ອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ "ພາລະກິດຂອງອາລະຍະທໍາ" ຂອງຝຣັ່ງເຂົ້າໄປໃນເຂດລາວໃນເຄິ່ງທ້າຍຂອງສະຕະວັດທີ XIX ໄດ້.
Haw Wars
ທະຫານຂອງກອງທັບທຸງດຳ, ປີ 1885 ©Charles-Édouard Hocquard
1865 Jan 1 - 1890

Haw Wars

Laos
ໃນຊຸມປີ 1840 ການກະບົດ, ການບຸກໂຈມຕີຂອງຂ້າທາດ, ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງຊາວອົບພະຍົບໃນທົ່ວເຂດທີ່ຈະກາຍເປັນປະເທດລາວສະໄໝໃໝ່ ໄດ້ປະຖິ້ມເຂດທັງໝົດທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ການທະຫານ.ຢູ່ໃນປະເທດຈີນ ລາຊະວົງຊິງ ໄດ້ຍູ້ໄປທາງໃຕ້ເພື່ອລວມເອົາຊາວພູດອຍເຂົ້າມາໃນການປົກຄອງສູນກາງ, ໃນຄັ້ງທຳອິດ ໄພນໍ້າຖ້ວມຄັ້ງທຳອິດຂອງຊາວອົບພະຍົບ ແລະ ຕໍ່ມາກອງທະຫານຂອງພວກກະບົດໄຕປິງ ໄດ້ບຸກເຂົ້າໄປໃນດິນແດນລາວ.ບັນດາ​ກຸ່ມ​ກະບົດ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ໂດຍ​ປ້າຍ​ໂຄສະນາ​ຂອງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ ​ແລະ ລວມມີ​ທຸງ​ສີ​ເຫລືອງ (ຫຼື​ເສັ້ນ​ດ່າງ), ທຸງ​ແດງ ​ແລະ ທຸງດຳ.ກຸ່ມ​ໂຈນ​ໄດ້​ລຸກ​ລາມ​ໄປ​ທົ່ວ​ເຂດ​ຊົນນະບົດ​ໂດຍ​ບໍ່​ມີ​ການ​ຕອບ​ໂຕ້​ຈາກ​ສະຫຍາມ.ໃນລະຫວ່າງຕົ້ນສະຕະວັດທີ XIX ແລະກາງສະຕະວັດທີ XIX ຊົນເຜົ່າລາວຊຸງທຳອິດລວມທັງເຜົ່າມົ້ງ, ມຽນ, ຢ້າວ ແລະຊາວຈີນ-ທິເບດອື່ນໆ ໄດ້ເລີ່ມຕັ້ງຖິ່ນຖານຢູ່ເຂດພູສູງຂອງແຂວງຜົ້ງສາລີ ແລະ ພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຂອງລາວ.ການ​ເຂົ້າ​ເມືອງ​ຂອງ​ຄົນ​ເຂົ້າ​ເມືອງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ອຳນວຍ​ຄວາມ​ສະດວກ​ໂດຍ​ຈຸດ​ອ່ອນ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ອັນ​ດຽວ​ກັນ​ທີ່​ໄດ້​ໃຫ້​ບ່ອນ​ຢູ່​ອາ​ໄສ​ໃຫ້​ແກ່​ພວກ​ຫົວ​ຮຸນ​ແຮງ ​ແລະ ​ໄດ້​ປະ​ຖິ້ມ​ເຂດ​ທີ່​ຂາດ​ປະຊາກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ລາວ.ຮອດຊຸມປີ 1860, ນັກສຳຫຼວດຊາວຝຣັ່ງຄົນທຳອິດໄດ້ຍູ້ທາງທິດເໜືອທີ່ກຳນົດເສັ້ນທາງຂອງແມ່ນ້ຳຂອງ, ດ້ວຍຄວາມຫວັງທີ່ຈະມີເສັ້ນທາງເດີນເຮືອໄປເຖິງພາກໃຕ້ຂອງຈີນ.ໃນ​ບັນ​ດາ​ນັກ​ຄົ້ນ​ຄວ້າ ​ຝ​ຣັ່ງ ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ແມ່ນ​ການ​ເດີນ​ທາງ​ທີ່​ນຳ​ພາ​ໂດຍ Francis Garnier, ຜູ້​ຖືກ​ຂ້າ​ຕາຍ​ໃນ​ລະ​ຫວ່າງ​ການ​ເດີນ​ທາງ​ໂດຍ​ພວກ​ກະ​ບົດ Haw ໃນ Tonkin.ຝະລັ່ງ ຈະ​ສືບ​ຕໍ່​ດຳ​ເນີນ​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະຫານ​ຕໍ່​ຕ້ານ​ພວກ​ຮຸກ​ຮານ​ທັງ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ ​ແລະ ຫວຽດນາມ (ໄຕ​ງວຽນ) ​ຈົນ​ຮອດ​ຊຸມ​ປີ 1880.[47]
1893 - 1953
ຍຸກອານານິຄົມornament
ຝຣັ່ງຊະນະລາວ
ໜ້າປົກຂອງ L'Illustration ທີ່ພັນລະນາເຫດການເຫດການເມືອງປາກງື່ມ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1893 Jul 13

ຝຣັ່ງຊະນະລາວ

Laos
ຜົນປະໂຫຍດຂອງອານານິຄົມ ຝຣັ່ງ ໃນລາວໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍພາລະກິດການສໍາຫຼວດຂອງ Doudart de Lagree ແລະ Francis Garnier ໃນຊຸມປີ 1860.ຝຣັ່ງຫວັງ​ຈະ​ນຳ​ໃຊ້​ແມ່​ນ້ຳຂອງ​ເປັນ​ເສັ້ນທາງ​ໄປ​ສູ່​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ.ເຖິງວ່າ ແມ່ນໍ້າຂອງ ບໍ່ສາມາດ ເດີນ ທາງ ໄປໄດ້ ຍ້ອນ ກະແສ ນໍ້າໄຫລ ແຮງ ຈໍານວນ ນຶ່ງ, ແຕ່ ຄວາມຫວັງ ທີ່ວ່າ ແມ່ນໍ້າຂອງ ອາດຈະ ໄດ້ຮັບການ ຊ່ອຍເຫລືອ ຈາກ ວິສະວະກໍາ ຝຣັ່ງ ແລະ ການສ້າງ ທາງຣົດໄຟ ປະສົມປະສານ.ປີ 1886, ອັງກິດ ​ໄດ້​ຮັບ​ສິດ​ແຕ່ງຕັ້ງ​ຜູ້​ແທນ​ຢູ່​ຊຽງ​ໃໝ່, ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ສະຫຍາມ.ເພື່ອຕ້ານການຄອບຄອງຂອງອັງກິດໃນ ພະມ້າ ແລະ ອິດທິພົນທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນໃນ ສະຫຍາມ , ໃນປີດຽວກັນນັ້ນຝຣັ່ງໄດ້ຊອກຫາຕົວແທນຢູ່ຫຼວງພະບາງ, ແລະໄດ້ສົ່ງ Auguste Pavie ໄປຮັບປະກັນຜົນປະໂຫຍດຂອງຝຣັ່ງ.ປາວີ ແລະ ທະຫານ ຝຣັ່ງ ເຂົ້າມາ ຫລວງພຣະບາງ ໃນປີ 1887 ເພື່ອເປັນສັກຂີພິຍານ ໃນການບຸກໂຈມຕີ ເມືອງຫລວງພຣະບາງ ໂດຍພວກໂຈນຈີນ ແລະໄທ ທີ່ຫວັງຈະປົດປ່ອຍ ພີ່ນ້ອງ ຂອງຜູ້ນຳ Đèo Van Trị ທີ່ຖືກພວກສະຫຍາມຈັບຂັງຄຸກ.Pavie ສະກັດກັ້ນການຈັບຕົວຂອງກະສັດ Oun Kham ທີ່ເຈັບປ່ວຍໂດຍການຂີ່ເຮືອຫນີຈາກເມືອງທີ່ຖືກໄຟໄຫມ້ໄປສູ່ບ່ອນປອດໄພ.ເຫດການດັ່ງກ່າວໄດ້ຮັບຄວາມກະຕັນຍູຕໍ່ກະສັດ, ໄດ້ເປີດໂອກາດໃຫ້ຝຣັ່ງໄດ້ຮັບການຄວບຄຸມຂອງ Sipsong Chu Thai ເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງ Tonkin ໃນອິນດູຈີນຂອງຝຣັ່ງ, ແລະສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມອ່ອນແອຂອງສະຫຍາມໃນລາວ.ປີ 1892, ທ່ານ ປຣາວີ ໄດ້ເຂົ້າເປັນລັດຖະມົນຕີປະຈຳບາງກອກ, ບ່ອນທີ່ທ່ານໄດ້ຊຸກຍູ້ນະໂຍບາຍຂອງຝຣັ່ງ ເຊິ່ງທຳອິດພະຍາຍາມປະຕິເສດ ຫຼື ບໍ່ສົນໃຈອະທິປະໄຕຂອງສະຫຍາມໃນດິນແດນລາວທາງທິດຕາເວັນອອກຂອງແມ່ນ້ຳຂອງ, ອັນທີສອງແມ່ນເພື່ອສະກັດກັ້ນການເປັນຂ້າທາດຂອງລາວພູດອຍ ແລະ ການຍົກຍ້າຍປະຊາກອນ. ລາວລູມ ໂດຍ ສະຫຍາມ ເປັນຜູ້ ສເນີ ສ້າງຕັ້ງ ປະເທດ ຄຸ້ມຄອງ ໃນລາວ.ສະຫຍາມໄດ້ໂຕ້ຕອບໂດຍການປະຕິເສດຜົນປະໂຫຍດດ້ານການຄ້າຂອງຝຣັ່ງ, ເຊິ່ງໃນປີ 1893 ໄດ້ມີສ່ວນຮ່ວມໃນຕໍາແຫນ່ງທາງທະຫານແລະການທູດຂອງເຮືອປືນຫຼາຍຂຶ້ນ.ຝຣັ່ງແລະສະຫຍາມຈະຕັ້ງກໍາລັງທະຫານເພື່ອປະຕິເສດຜົນປະໂຫຍດຂອງກັນແລະກັນ, ສົ່ງຜົນໃຫ້ສະຫຍາມໄດ້ປິດລ້ອມເກາະໂຂງຢູ່ພາກໃຕ້ແລະການໂຈມຕີຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຕໍ່ກອງທະຫານຂອງຝຣັ່ງໃນພາກເຫນືອ.ຜົນກໍຄື ເຫດການເມືອງປາກງື່ມ ວັນທີ 13 ກໍລະກົດ 1893, ສົງຄາມຝຣັ່ງ - ສະຫຍາມ (1893) ແລະ ສຸດທ້າຍໄດ້ຮັບຮູ້ການອ້າງເອົາດິນແດນຂອງຝຣັ່ງໃນລາວ.
ຝະລັ່ງ ປົກປ້ອງລາວ
ທະຫານລາວທ້ອງຖິ່ນໃນຍາມອານານິຄົມຝຣັ່ງ, ຄ.ສ 1900 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1893 Aug 1 - 1937

ຝະລັ່ງ ປົກປ້ອງລາວ

Laos
ອານາຈັກຝຣັ່ງຂອງປະເທດລາວເປັນປະເທດປົກປ້ອງຂອງຝຣັ່ງໃນທຸກມື້ນີ້ຂອງປະເທດລາວລະຫວ່າງປີ 1893 ຫາ 1953 - ໂດຍຫຍໍ້ເປັນລັດຫຸ່ນຂອງຍີ່ປຸ່ນໃນປີ 1945 - ເຊິ່ງໄດ້ປະກອບເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ ອິນດູຈີນຂອງຝຣັ່ງ .ໄດ້ມີການສ້າງຕັ້ງຂື້ນເໜືອເຈົ້າຈັກ ກະພັດສະ ຫຍາມ, ອານາຈັກຫຼວງພະບາງ, ພາຍຫຼັງສົງຄາມຝຣັ່ງ-ສະຫຍາມໃນປີ 1893. ໄດ້ຖືກລວມເຂົ້າເປັນອິນດູຈີນຂອງຝຣັ່ງເສດ ແລະ ໃນປີຕໍ່ມາເຈົ້າຈັກກະພັດສະຫຍາມ, ອຳນາດການປົກຄອງຂອງເມືອງພວນ ແລະ ອານາຈັກຈຳປາສັກ ໄດ້ເຂົ້າຍຶດຄອງ. ມັນໃນປີ 1899 ແລະ 1904, ຕາມລໍາດັບ.ອານາຈັກຫຼວງພຣະບາງແມ່ນຢູ່ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງກະສັດ, ແຕ່ອຳນາດຕົວຈິງແມ່ນຂຶ້ນກັບເຈົ້າຄອງທ້ອງຖິ່ນຂອງຝຣັ່ງ, ເຊິ່ງໄດ້ລາຍງານຕໍ່ເຈົ້າແຂວງຂອງອິນດູຈີນຂອງຝຣັ່ງ.​ແຕ່​ວ່າ​ເຂດ​ທີ່​ຖືກ​ຍຶດ​ເອົາ​ຂອງ​ລາວ​ໃນ​ເວລາ​ຕໍ່​ມາ​ແມ່ນ​ຢູ່​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ.ຝຣັ່ງເສດຂອງລາວໄດ້ສ້າງຕັ້ງເຂດປົກຄອງສອງ (ແລະບາງຄັ້ງສາມ) ທີ່ປົກຄອງຈາກ ຫວຽດນາມ ໃນປີ 1893. ບໍ່ຮອດປີ 1899 ປະເທດລາວໄດ້ກາຍມາເປັນການປົກຄອງສູນກາງໂດຍຜູ້ອາວຸໂສຜູ້ດຽວທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນສະຫວັນນະເຂດ, ແລະຕໍ່ມາແມ່ນວຽງຈັນ.ຝຣັ່ງເສດເລືອກຕັ້ງວຽງຈັນເປັນເມືອງຫຼວງຂອງອານານິຄົມດ້ວຍເຫດຜົນ 2 ຢ່າງ, ອັນທີໜຶ່ງແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງລະຫວ່າງບັນດາແຂວງພາກກາງກັບຫຼວງພະບາງ, ອັນທີສອງ, ຝຣັ່ງໄດ້ຮັບຮູ້ເຖິງຄວາມສຳຄັນທີ່ເປັນສັນຍາລັກຂອງການສ້າງສາຄືນເມືອງເກົ່າຂອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງຄືນໃໝ່. ສະຫຍາມໄດ້ທໍາລາຍ.ໃນ​ຖາ​ນະ​ເປັນ​ສ່ວນ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​ອິນ​ດູ​ຈີນ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ ທັງ​ລາວ ແລະ ກຳ​ປູ​ເຈຍ ຖືກ​ເຫັນ​ວ່າ​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ວັດ​ຖຸ​ດິບ ແລະ ແຮງ​ງານ​ສຳ​ລັບ​ການ​ຖື​ຄອງ​ທີ່​ສຳ​ຄັນ​ກວ່າ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ.ການມີອານານິຄົມຂອງຝຣັ່ງໃນລາວແມ່ນແສງສະຫວ່າງ;ຜູ້ສູງອາຍຸທີ່ພັກອາໄສແມ່ນຮັບຜິດຊອບຕໍ່ການບໍລິຫານອານານິຄົມທັງຫມົດຈາກການເກັບພາສີໄປສູ່ຄວາມຍຸຕິທໍາແລະວຽກງານສາທາລະນະ.ຝຣັ່ງໄດ້ຮັກສາການມີທະຫານຢູ່ໃນນະຄອນຫຼວງອານານິຄົມພາຍໃຕ້ Garde Indigene ປະກອບດ້ວຍທະຫານຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ຜູ້ບັນຊາການຝຣັ່ງ.ໃນຕົວເມືອງທີ່ສໍາຄັນເຊັ່ນ: ຫຼວງພະບາງ, ສະຫວັນນະເຂດ, ປາກເຊ ຈະມີຜູ້ຊ່ວຍ, ຕຳຫຼວດ, ພະນັກງານຈ່າຍເງິນ, ນາຍໄປສະນີ, ຄູສອນ ແລະ ໝໍ.ວຽດນາມ ບັນຈຸ ຕໍາແໜ່ງ ຂັ້ນເທິງ ແລະ ກາງ ສ່ວນໃຫຍ່ ຢູ່ໃນ ຣະດັບ ຫ້ອງການ, ຄົນລາວ ເຮັດວຽກ ເປັນ ພະນັກງານ ຊັ້ນຕົ້ນ, ນັກແປ, ພະນັກງານ ເຮືອນຄົວ ແລະ ຄົນງານ ທົ່ວໄປ.ໝູ່ບ້ານຍັງຄົງຢູ່ພາຍໃຕ້ອຳນາດການປົກຄອງແບບດັ້ງເດີມຂອງນາຍບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າເມືອງ.ຕະຫຼອດການປົກຄອງປະເທດອານານິຄົມໃນລາວ ການປະກົດຕົວຂອງຝຣັ່ງບໍ່ເຄີຍມີຊາວເອີຣົບຫຼາຍກວ່າສອງສາມພັນຄົນ.ຝຣັ່ງໄດ້ສຸມໃສ່ການພັດທະນາພື້ນຖານໂຄງລ່າງ, ການຍົກເລີກການເປັນຂ້າທາດແລະການເປັນຂ້າທາດ (ເຖິງແມ່ນວ່າແຮງງານ corvee ຍັງມີຜົນບັງຄັບໃຊ້), ການຄ້າລວມທັງການປູກຝິ່ນ, ແລະສໍາຄັນທີ່ສຸດແມ່ນການເກັບພາສີ.ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງຝຣັ່ງ, ຊາວວຽດນາມໄດ້ຮັບການຊຸກຍູ້ໃຫ້ຍ້າຍຖິ່ນຖານເຂົ້າມາຢູ່ໃນລາວ, ເຊິ່ງຖືກເບິ່ງໂດຍນັກອານານິຄົມຝຣັ່ງວ່າເປັນການແກ້ໄຂບັນຫາທີ່ສົມເຫດສົມຜົນຢູ່ໃນຂອບເຂດຂອງອານານິຄົມໃນຂອບເຂດຂອງອິນດູຈີນ.[48] ​​ຮອດປີ 1943, ປະຊາກອນຫວຽດນາມຢືນຢູ່ເກືອບ 40,000 ຄົນ, ປະກອບເປັນສ່ວນໃຫຍ່ໃນເມືອງໃຫຍ່ຂອງປະເທດລາວ ແລະ ມີສິດເລືອກຕັ້ງຜູ້ນໍາຂອງຕົນເອງ.[49] ດັ່ງນັ້ນ, 53% ຂອງປະຊາກອນຂອງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, 85% ຂອງເມືອງທ່າແຂກ ແລະ 62% ຂອງເມືອງປາກເຊເປັນຊາວຫວຽດນາມ, ຍົກເວັ້ນພຽງແຕ່ຫຼວງພະບາງທີ່ມີປະຊາກອນສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຄົນລາວ.[49] ມາຮອດທ້າຍປີ 1945, ຝະລັ່ງຍັງໄດ້ວາງແຜນທີ່ທະເຍີທະຍານທີ່ຈະຍ້າຍປະຊາກອນຫວຽດນາມຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍໄປສູ່ສາມເຂດທີ່ສໍາຄັນ, ຄືເຂດທົ່ງພຽງວຽງຈັນ, ສະຫວັນນະເຂດ, ພູພຽງບໍລະເວນ, ເຊິ່ງພຽງແຕ່ຖືກຍົກເລີກໂດຍການຮຸກຮານຂອງຍີ່ປຸ່ນໃນອິນດູຈີນ.[49] ຖ້າບໍ່ດັ່ງນັ້ນ, ອີງຕາມ Martin Stuart-Fox, ລາວອາດຈະສູນເສຍການຄວບຄຸມປະເທດຂອງຕົນເອງ.[49]ການຕອບໂຕ້ຂອງລາວຕໍ່ການເປັນອານານິຄົມຂອງຝຣັ່ງແມ່ນປະສົມປະສານ, ເຖິງແມ່ນວ່າຝຣັ່ງຖືກເບິ່ງວ່າເປັນຄວາມມັກຂອງສະຫຍາມໂດຍຜູ້ສູງອາຍຸ, ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງລາວລູມ, ລາວເທືອງ, ແລະລາວຊຸງໄດ້ຮັບພາລະຫນັກຈາກການເກັບພາສີແລະຄວາມຕ້ອງການແຮງງານຄໍລໍາເພື່ອສ້າງຕັ້ງເຂດນອກອານານິຄົມ.ໃນປີ 1914, ກະສັດໄຕລື້ໄດ້ຫຼົບໜີໄປຢູ່ເຂດເມືອງສີໂຄດຕະບອງຂອງຈີນ, ເຊິ່ງເພິ່ນໄດ້ເລີ່ມຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຕ້ານຊາວຝຣັ່ງຢູ່ພາກເໜືອຂອງລາວເປັນເວລາ 2 ປີ, ເຊິ່ງໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ກອງທັບສາມສ້າງເພື່ອສະກັດກັ້ນ ແລະ ສົ່ງຜົນໃຫ້ຝຣັ່ງຄວບຄຸມເມືອງສິງໂດຍກົງ. .ຮອດປີ 1920 ຝຣັ່ງເສດສ່ວນໃຫຍ່ຂອງລາວຢູ່ໃນຄວາມສະຫງົບ ແລະຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍກໍ່ໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ.ປີ 1928, ໂຮງຮຽນ​ຝຶກ​ອົບຮົມ​ພະນັກງານ​ລັດຖະກອນ​ລາວ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ, ​ແລະ​ໄດ້​ຮັບ​ອະນຸຍາດ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ຂອງ​ລາວ​ຂຶ້ນ​ສູ່​ຕຳ​ແໜ່​ງທີ່​ຫວຽດນາມ​ຍຶດຄອງ.ຕະຫຼອດຊຸມປີ 1920 ແລະ 1930 ປະເທດຝຣັ່ງໄດ້ພະຍາຍາມປະຕິບັດຕາເວັນຕົກ, ໂດຍສະເພາະຝຣັ່ງ, ການສຶກສາ, ການດູແລສຸຂະພາບທີ່ທັນສະໄຫມແລະການແພດ, ແລະວຽກງານສາທາລະນະທີ່ມີຜົນສໍາເລັດປະສົມປະສານ.ງົບປະມານ​ຂອງ​ລາວ​ທີ່​ຕົກ​ເປັນ​ອານານິຄົມ​ແມ່ນ​ຮອງ​ຈາກ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ, ​ແລະ​ການ​ຕົກ​ຕໍ່າ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ໂລກ​ໄດ້​ຈຳກັດ​ເງິນ​ທຶນ​ຕື່ມ​ອີກ.ໃນຊຸມປີ 1920 ແລະ 1930 ເປັນຕົ້ນມາ ທີ່ສາຍພັນທຳອິດຂອງເອກະລັກຂອງຊາດລາວ ປະກົດຂຶ້ນ ເນື່ອງຈາກຜົນງານຂອງ ເຈົ້າຊາຍ ເພັດສະລາດ ລັດຕະນະວົງສາ ແລະ ຝຣັ່ງເສດ Ecole Francaise d'Extreme Orient ເພື່ອປະຕິສັງຂອນພະທາດເກົ່າແກ່, ວັດວາອາຮາມ ແລະ ຄົ້ນຄວ້າທົ່ວໄປກ່ຽວກັບປະຫວັດສາດ, ວັນນະຄະດີລາວ. , ສິລະປະແລະສະຖາປັດຕະຍະກໍາ.
1939 Jan 1 - 1945

ລາວ​ໃນ​ສົງຄາມ​ໂລກ​ຄັ້ງ​ທີ 2

Laos
ການພັດທະນາເອກະລັກຂອງຊາດລາວໄດ້ຮັບຄວາມສໍາຄັນໃນປີ 1938 ດ້ວຍການລຸກຂຶ້ນຂອງນາຍົກລັດຖະມົນຕີພິບູນສົງຄຣາມທີ່ບາງກອກ.Phibunsongkhram ປ່ຽນຊື່ສະຫຍາມເປັນ ປະເທດໄທ , ການປ່ຽນຊື່ເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງການເຄື່ອນໄຫວທາງດ້ານການເມືອງທີ່ໃຫຍ່ກວ່າເພື່ອເຕົ້າໂຮມຊາວໄທທັງຫມົດພາຍໃຕ້ພາກກາງຂອງໄທບາງກອກ.ຝຣັ່ງ ໄດ້ເບິ່ງການພັດທະນາເຫຼົ່ານີ້ດ້ວຍຄວາມຕື່ນຕົວ, ແຕ່ລັດຖະບານ Vichy ໄດ້ຫັນປ່ຽນໂດຍເຫດການໃນເອີຣົບແລະ ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ .ເຖິງວ່າຈະມີສົນທິສັນຍາບໍ່ຮຸກຮານທີ່ໄດ້ລົງນາມໃນເດືອນມິຖຸນາ 1940, ໄທໄດ້ປະໂຫຍດຈາກຕໍາແຫນ່ງຂອງຝຣັ່ງແລະລິເລີ່ມສົງຄາມຝຣັ່ງ - ໄທ.ສົງຄາມໄດ້ສິ້ນສຸດລົງຢ່າງບໍ່ສະດວກຕໍ່ຜົນປະໂຫຍດຂອງລາວກັບສົນທິສັນຍາໂຕກຽວ, ແລະການສູນເສຍດິນແດນຂ້າມແມ່ນໍ້າຂອງຂອງໄຊຍະບູລີ ແລະບາງສ່ວນຂອງຈໍາປາສັກ.ຜົນໄດ້ຮັບແມ່ນຄວາມບໍ່ໄວ້ວາງໃຈຂອງລາວຕໍ່ຝຣັ່ງແລະການເຄື່ອນໄຫວວັດທະນະທໍາແຫ່ງຊາດຢ່າງສິ້ນເຊີງຄັ້ງທໍາອິດໃນລາວ, ເຊິ່ງຢູ່ໃນສະຖານະການທີ່ບໍ່ຊ້ໍາກັນຂອງການສະຫນັບສະຫນູນຂອງຝຣັ່ງທີ່ຈໍາກັດ.Charles Rochet ຜູ້ອໍານວຍການການສຶກສາສາທາລະນະຂອງຝຣັ່ງຢູ່ວຽງຈັນ, ແລະປັນຍາຊົນລາວນໍາໂດຍ Nyuy Aphai ແລະ Katay Don Sasorith ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນການເຄື່ອນໄຫວເພື່ອການຟື້ນຟູປະເທດຊາດ.ແຕ່ຜົນກະທົບອັນກວ້າງໃຫຍ່ໄພສານຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2 ມີຜົນກະທົບໜ້ອຍຕໍ່ປະເທດລາວຈົນເຖິງເດືອນກຸມພາ 1945, ເມື່ອມີການປົດອອກຈາກກອງທັບຈັກກະພັດຍີ່ປຸ່ນ ໄດ້ເຄື່ອນທັບເຂົ້າໄປໃນແຂວງຊຽງຂວາງ.ຊາວຍີ່ປຸ່ນໄດ້ preempted ວ່າການບໍລິຫານ Vichy ຂອງຝຣັ່ງ Indochina ພາຍໃຕ້ນາຍພົນເຮືອເອກ Decoux ຈະໄດ້ຮັບການທົດແທນໂດຍຜູ້ຕາງຫນ້າຂອງ Free French loyal ກັບ Charles DeGaulle ແລະລິເລີ່ມການດໍາເນີນງານ Meigo ("ດວງຈັນສົດໃສ").ຍີ່ປຸ່ນ​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ໃນ​ການ​ກັກ​ຂັງ​ຊາວ​ຝະຣັ່ງ​ທີ່​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ຢູ່​ຫວຽດນາມ ​ແລະ ກຳປູ​ເຈຍ.ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ຂອງ​ຝຣັ່ງ​ໃນ​ລາວ​ໄດ້​ຖືກ​ປະ​ຖິ້ມ.
Lao Issara & ເອກະລາດ
ທະຫານ​ຝຣັ່ງ​ຖືກ​ຈັບ​ຕົວ​ໂດຍ​ທະຫານ​ຫວຽດນາມ ​ໄດ້​ຍ່າງ​ໄປ​ຍັງ​ຄ້າຍ​ນັກ​ໂທດ​ສົງຄາມ​ຢູ່ ດ້ຽນບຽນ​ຝູ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1945 Jan 1 - 1953 Oct 22

Lao Issara & ເອກະລາດ

Laos
ປີ 1945 ເປັນປີນ້ຳຕົກໃນປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວ.ພາຍໃຕ້ຄວາມກົດດັນຂອງຍີ່ປຸ່ນ, ກະສັດສີສະຫວັດວົງໄດ້ປະກາດເອກະລາດໃນເດືອນເມສາ.ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ຂະ​ບວນການ​ເອກະລາດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ລາວ​ລວມທັງ​ລາວ​ເສລີ​ແລະ​ລາວ​ປະ​ເພນີ​ໄດ້​ສົມທົບ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ຂອງ​ລາວ​ອິດສະລາ​ຫຼື "ລາວ​ອິດ​ສະລະ" ທີ່​ນຳພາ​ໂດຍ​ເຈົ້າຊາຍ​ເພັດ​ສະ​ລາດ ​ແລະ ຄັດຄ້ານ​ການ​ສົ່ງ​ຄືນ​ປະ​ເທດ​ລາວ​ໃຫ້​ແກ່ ​ຝຣັ່ງ .ການຍອມຈຳນົນຂອງຍີ່ປຸ່ນໃນວັນທີ 15 ສິງຫາ 1945 ໄດ້ເຮັດໃຫ້ພວກຝ່າຍຄ້ານຂອງຝຣັ່ງເປັນອິດສະລະ ແລະ ເຈົ້າຊາຍເພັດສະລາດ ໄດ້ຖືກປົດໂດຍກະສັດສີສະຫວັດວົງ.ເຈົ້າຊາຍເພັດສະລາດ ທີ່ບໍ່ຍອມຈຳນົນໄດ້ກໍ່ລັດຖະປະຫານໃນເດືອນກັນຍາ ແລະ ວາງພະລາຊະວັງຢູ່ຫຼວງພະບາງໃຫ້ຖືກກັກຂັງຢູ່ໃນເຮືອນ.ວັນທີ 12 ຕຸລາ 1945 ລັດຖະບານລາວອິດສະລະໄດ້ຖືກປະກາດພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງ ເຈົ້າຊາຍເພັດສະລາດ.ໃນຫົກເດືອນຕໍ່ມາ ຝຣັ່ງໄດ້ໂຮມຊຸມນຸມຕໍ່ຕ້ານລາວອິດສະລາ ແລະສາມາດຍຶດເອົາອິນດູຈີນຄືນມາໄດ້ໃນເດືອນເມສາ ປີ 1946. ລັດຖະບານລາວອິດສະລາໄດ້ໜີໄປປະເທດໄທ, ບ່ອນທີ່ພວກເຂົາຍັງຄົງຕໍ່ຕ້ານກັບຝຣັ່ງຈົນເຖິງປີ 1949, ເມື່ອກຸ່ມດັ່ງກ່າວໄດ້ແຍກຄໍາຖາມກ່ຽວກັບຄວາມສໍາພັນ. ກັບ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ​ກອມ​ມູ​ນິດ​ປະ​ເທດ​ລາວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ.ພ້ອມກັບລາວອິດສະລະທີ່ອົບພະຍົບໄປ, ໃນເດືອນສິງຫາປີ 1946 ຝຣັ່ງເສດໄດ້ສ້າງຕັ້ງລັດທິລັດຖະທຳມະນູນໃນລາວ ໂດຍເຈົ້າຊີວິດສີສະຫວັດວົງ, ແລະ ໄທໄດ້ຕົກລົງມອບດິນແດນທີ່ຖືກຍຶດໃນສົງຄາມຝຣັ່ງ-ໄທຄືນ ເພື່ອແລກປ່ຽນກັບການເປັນຕົວແທນຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ.ສົນທິສັນຍາ ຝຣັ່ງໂກ-ລາວ ສະບັບປີ 1949 ໄດ້ໃຫ້ສະມາຊິກລາວ ອິສຣະ ສ່ວນໃຫຍ່ ມີການເຈຣະຈາ ໃຫ້ອະໄພຍະໂທດ ແລະສະແຫວງຫາ ການຜ່ອນຜັນ ໂດຍການສະຖາປະນາ ຣາຊອານາຈັກລາວ ໃຫ້ເປັນ ຣະບອບ ຣັຖທັມມະນູນ ເຄິ່ງເອກະລາດ ພາຍໃນ ສະຫະພາບ ຝຣັ່ງເສດ.ໃນປີ 1950, ອຳນາດການປົກຄອງຂອງລາວໄດ້ມອບໃຫ້ລັດຖະບານລາວຕື່ມອີກ ລວມທັງການຝຶກອົບຮົມ ແລະການຊ່ວຍເຫຼືອກອງທັບແຫ່ງຊາດ.ວັນທີ 22 ຕຸລາ 1953, ສົນທິສັນຍາມິດຕະພາບ ແລະ ສະມາຄົມຝຣັ່ງ-ລາວ ໄດ້ໂອນອຳນາດຂອງຝຣັ່ງທີ່ຍັງເຫຼືອມາໃຫ້ລັດຖະບານລາວເອກະລາດ.ຮອດປີ 1954, ການພ່າຍແພ້ຢູ່ ດ້ຽນບຽນຝູ ໄດ້ນຳມາເຊິ່ງ 8 ປີແຫ່ງການສູ້ຮົບກັບ ຫວຽດນາມ, ໃນ ສົງຄາມອິນດູຈີນ ຄັ້ງທີ 1 ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງ ແລະ ຝຣັ່ງໄດ້ປະຖິ້ມບັນດາການອ້າງເອົາກຳມະສິດທີ່ເປັນອານານິຄົມຂອງອິນດູຈີນ.[50]
ສົງຄາມກາງເມືອງລາວ
ກອງທັບ​ປົດ​ປ່ອຍ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ລາວ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1959 May 23 - 1975 Dec 2

ສົງຄາມກາງເມືອງລາວ

Laos
ສົງຄາມກາງເມືອງລາວ (1959-1975) ແມ່ນສົງຄາມກາງເມືອງໃນລາວ ສູ້ຮົບລະຫວ່າງ ຄອມມິວນິສ ປະເທສລາວ ແລະ ຣັຖບານລາວ ແຕ່ວັນທີ 23 ພຶດສະພາ 1959 ຫາ 2 ທັນວາ 1975. ມັນກ່ຽວພັນກັບ ສົງຄາມກາງເມືອງ ກຳປູເຈຍ ແລະ ສົງຄາມວຽດນາມ , ມີທັງສອງຝ່າຍ. ສອງ​ຝ່າຍ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະໜັບສະໜູນ​ຈາກ​ພາຍ​ນອກ​ຢ່າງ​ໜັກໜ່ວງ​ໃນ​ສົງຄາມ​ຕົວ​ແທນ​ລະຫວ່າງ​ມະຫາ​ອຳນາດ ​ສົງຄາມ​ເຢັນ ​ທົ່ວ​ໂລກ.ມັນຖືກເອີ້ນວ່າສົງຄາມລັບລະຫວ່າງສູນກິດຈະກໍາພິເສດ CIA ຂອງອາເມລິກາ, ແລະນັກຮົບເກົ່າມົ້ງແລະ Mien ຂອງຂໍ້ຂັດແຍ່ງ.[51] ໃນປີຕໍ່ມາແມ່ນເປັນການແຂ່ງຂັນກັນລະຫວ່າງພວກທີ່ເປັນກາງພາຍໃຕ້ເຈົ້າຊາຍສຸວັນນະພູມາ, ຝ່າຍຂວາພາຍໃຕ້ເຈົ້າຊາຍບຸນອຸດົມຂອງຈໍາປາສັກ, ແລະຝ່າຍຊ້າຍຂອງແນວລາວຮັກຊາດພາຍໃຕ້ເຈົ້າຊາຍສຸພານຸວົງແລະເຄິ່ງຫນຶ່ງຂອງຫວຽດນາມໃນອະນາຄົດນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Kaysone Phomvihane.ພະຍາຍາມ​ຫຼາຍ​ຄັ້ງ​ເພື່ອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ລັດຖະບານ​ປະສົມ, ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລັດຖະບານ “ສາມ​ຝ່າຍ” ​ໄດ້​ນັ່ງ​ຢູ່​ນະຄອນຫຼວງ​ວຽງ​ຈັນ.ການປະທະກັນຢູ່ລາວ ມີສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງເຖິງກອງທັບຫວຽດນາມເໜືອ, ທະຫານສະຫະລັດ ແລະກຳລັງໄທ ແລະກອງທັບຫວຽດນາມໃຕ້ໂດຍກົງ ແລະຜ່ານບັນດາຝ່າຍທີ່ບໍ່ສະໝໍ່າສະເໝີ ໃນການຕໍ່ສູ້ເພື່ອອຳນາດການປົກຄອງຂອງລາວ.ກອງທັບ​ຫວຽດນາມ​ເໜືອ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ເຂດ​ດັ່ງກ່າວ​ເພື່ອ​ໃຊ້​ເປັນ​ແລວ​ທາງ​ສະໜອງ​ເສັ້ນທາງ​ໂຮ່ຈິ​ມິນ ​ແລະ ​ເປັນ​ເຂດ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ​ໃຕ້.ມີ​ໂຮງ​ລະຄອນ​ໃຫຍ່​ແຫ່ງ​ທີ​ສອງ​ຂອງ​ການ​ປະ​ຕິ​ບັດ​ຢູ່​ໃນ​ແລະ​ໃກ້​ກັບ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ພາກ​ເໜືອ.ວຽດນາມເໜືອ ແລະ ປະເທສລາວ ໃນທີ່ສຸດ ກໍໄດ້ຮັບ ໄຊຊະນະ ໃນປີ 1975 ດ້ວຍການເລື່ອນ ໄຊຊະນະ ຂອງກອງທັບ ວຽດນາມເໜືອ ແລະ ວຽດນາມໃຕ້ ໃນສົງຄາມ ວຽດນາມ.ຈໍານວນ 300,000 ຄົນຈາກລາວ ພາກັນຫລົບໜີໄປປະເທດເພື່ອນບ້ານຂອງໄທ ຫລັງຈາກການຍຶດຄອງປະເທສລາວ.[52]ຫລັງຈາກຄອມມິວນິສຂຶ້ນກຳອຳນາດໃນລາວ, ພວກກະບົດຊາວມົ້ງໄດ້ຕໍ່ສູ້ລັດຖະບານໃໝ່.ຊາວມົ້ງຖືກຂົ່ມເຫັງໃນຖານະເປັນພວກທໍລະຍົດ ແລະເປັນ “ລູກເຫງົາ” ຂອງຊາວອາເມຣິກັນ, ໂດຍລັດຖະບານ ແລະ ພັນທະມິດຂອງຫວຽດນາມ ໄດ້ກະທຳການລະເມີດສິດທິມະນຸດຕໍ່ພົນລະເຮືອນຊາວມົ້ງ.ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຂັ້ນ​ຕົ້ນ​ລະ​ຫວ່າງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ຈີນ ຍັງ​ມີ​ບົດ​ບາດ​ກັບ​ພວກ​ກະ​ບົດ​ຊາວ​ມົ້ງ​ທີ່​ຖືກ​ກ່າວ​ຫາ​ວ່າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ໜູນ​ຊ່ວຍ​ຈາກ​ຈີນ.ຫຼາຍກວ່າ 40,000 ຄົນເສຍຊີວິດໃນການຂັດແຍ້ງ.[53] ລາຊະວົງລາວຖືກຈັບໂດຍປາແດກລາວພາຍຫຼັງສົງຄາມ ແລະຖືກສົ່ງໄປຍັງຄ້າຍແຮງງານ, ບ່ອນທີ່ເຂົາເຈົ້າເສຍຊີວິດສ່ວນໃຫຍ່ໃນທ້າຍຊຸມປີ 1970 ແລະ 1980, ລວມທັງກະສັດ ສະຫວັນນະເຂດ, ເຈົ້າຊີວິດຄໍາພູຍ ແລະ ມົງກຸດລາຊະກຸມມານ ວົງສະຫວັນ.
1975 - 1991
ລາວຄອມມູນິດornament
ລາວຄອມມູນິດ
ຜູ້ນຳລາວ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ພົບປະກັບ ສະຫາຍ ພົນເອກ ຫວໍງວຽນຢາບ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1975 Jan 1 - 1991

ລາວຄອມມູນິດ

Laos
ໃນເດືອນທັນວາ 1975, ມີການປ່ຽນແປງທາງດ້ານນະໂຍບາຍຢ່າງແຫຼມຄົມ.ກອງ​ປະຊຸມ​ຮ່ວມ​ຂອງ​ລັດຖະບານ​ແລະ​ສະພາ​ທີ່​ປຶກສາ​ໄດ້​ຈັດ​ຂຶ້ນ, ​ໃນ​ນັ້ນ​ທ່ານ​ສຸພານຸວົງ​ຮຽກຮ້ອງ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ໂດຍ​ໄວ.ບໍ່ມີການຕໍ່ຕ້ານ.ວັນ​ທີ 2 ທັນວາ​ນີ້ ກະສັດ​ໄດ້​ຕົກລົງ​ໃຫ້​ສະລະ​ລາດ, ​ແລະ​ເຈົ້າ​ສຸວັນນະ​ພູມາ​ໄດ້​ລາ​ອອກ.ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ໄດ້ຮັບການປະກາດແຕ່ງຕັ້ງ ໂດຍມີ ທ່ານ ສຸພານຸວົງ ເປັນປະທານປະເທດ.Kaisôn Phomvihān ພົ້ນຈາກເງົາມາເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ແລະ ເປັນຜູ້ປົກຄອງປະເທດຢ່າງແທ້ຈິງ.Kaisôn ​ໃນ​ທັນ​ທີ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ຂະ​ບວນ​ການ​ສ້າງ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​ລັດ​ໃໝ່​ເປັນ​ລັດ​ກອມ​ມູ​ນິດ​ພັກ​ດຽວ.[54]ບໍ່ໄດ້ຍິນກ່ຽວກັບການເລືອກຕັ້ງຫຼືເສລີພາບທາງດ້ານການເມືອງອີກຕໍ່ໄປ: ຫນັງສືພິມທີ່ບໍ່ແມ່ນຄອມມິວນິດໄດ້ຖືກປິດ, ແລະການທໍາຄວາມສະອາດຂະຫນາດໃຫຍ່ຂອງພະນັກງານ, ກອງທັບແລະຕໍາຫຼວດໄດ້ຖືກເປີດຕົວ.ຫລາຍພັນຄົນໄດ້ຖືກສົ່ງໄປ "ການສຶກສາຄືນໃຫມ່" ໃນເຂດຫ່າງໄກສອກຫຼີກຂອງປະເທດ, ບ່ອນທີ່ຫຼາຍຄົນເສຍຊີວິດແລະຫຼາຍຄົນໄດ້ຖືກເກັບຮັກສາໄວ້ເປັນເວລາເຖິງສິບປີ.ນີ້ໄດ້ກະຕຸ້ນໃຫ້ມີຖ້ຽວບິນຕໍ່ອາຍຸຈາກປະເທດ.ຊັ້ນ ວິຊາ ຊີບ ແລະ ສະຕິ ປັນຍາ ຫລາຍ ຄົນ ທີ່ ເຄີຍ ຕັ້ງ ໃຈ ເຮັດ ວຽກ ແທນ ລະບອບ ໃໝ່, ໄດ້ ປ່ຽນ ໃຈ ແລະ ປະ ຖິ້ມ, ເປັນ ສິ່ງ ທີ່ ງ່າຍ ກວ່າ ທີ່ ຈະ ເຮັດ ຈາກ ລາວ ກວ່າ ຫວຽດນາມ ຫຼື ກໍາ ປູ ເຈຍ .ໃນປີ 1977, 10 ເປີເຊັນຂອງປະຊາກອນໄດ້ອອກຈາກປະເທດ, ລວມທັງທຸລະກິດສ່ວນໃຫຍ່ແລະຫ້ອງຮຽນການສຶກສາ.ກຸ່ມຜູ້ນຳຂອງພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ ເກືອບມີການປ່ຽນແປງຕັ້ງແຕ່ຮາກຖານຂອງພັກ, ແລະບໍ່ມີການປ່ຽນແປງຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງໃນໄລຍະທົດສະວັດທຳອິດທີ່ກຳອຳນາດ.ອຳນາດທີ່ແທ້ຈິງໃນພັກໄດ້ພັກຜ່ອນຢູ່ 4 ຄົນຄື: ເລຂາທິການໃຫຍ່ພັກກອມມູນິດ, ຮອງເລຂາໜ່ວຍພັກທີ່ໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈ ແລະ ເປັນເສນາທິການດ້ານເສດຖະກິດ, ທ່ານ ນູລັກ ພູມສະຫວັນ (ທັງຈາກຕົ້ນກຳເນີດທີ່ຖ່ອມຕົວຢູ່ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ), ລັດຖະມົນຕີກະຊວງແຜນການ, ສະຫາຍ ວົງຄຳໄຊ (ເສຍຊີວິດໃນປີ 1991) ແລະ ຜູ້ບັນຊາການກອງທັບ ແລະ ຫົວໜ້າປ້ອງກັນຄວາມສະຫງົບ ທ່ານ ຄຳໄຕ ສີພັນດອນ. .ປັນຍາຊົນ ທີ່ຮຽນພາສາຝຣັ່ງ ຂອງພັກ-ປະທານ ສຸພານຸວົງ ແລະ ຣັຖມົນຕຣີ ສຶກສາ ແລະ ໂຄສະນາ ພູມີ ວົງວິຈິດ ໄດ້ຖືກ ເຫັນໄດ້ ຢ່າງກວ້າງຂວາງ ໃນ ສາທາລະນະຊົນ ແລະ ເປັນ ສະມາຊິກ ກົມການເມືອງ, ແຕ່ບໍ່ແມ່ນ ພາກສ່ວນ ພາຍໃນ.ນະໂຍບາຍສາທາລະນະຂອງພັກແມ່ນ "ກ້າວໄປຂ້າງຫນ້າ, ກ້າວໄປສູ່ສັງຄົມນິຍົມ, ບໍ່ຜ່ານຂັ້ນຕອນຂອງການພັດທະນາທຶນນິຍົມ."ຈຸດປະສົງນີ້ ໄດ້ສ້າງຄຸນງາມຄວາມດີຂອງຄວາມຈຳເປັນຄື: ປະເທດລາວບໍ່ມີໂອກາດທີ່ຈະມີ “ໄລຍະແຫ່ງການພັດທະນາທຶນນິຍົມ” ໃນຂະນະທີ່ 90 ເປີເຊັນຂອງປະຊາກອນລາວເປັນຊາວກະສິກອນເພື່ອຫາລ້ຽງຊີບ, ແລະບໍ່ມີໂອກາດທີ່ຈະກ້າວໄປສູ່ລັດທິມາກຊີສແບບດັ້ງເດີມດ້ວຍການປະຕິວັດຊົນຊັ້ນກຳມະກອນໃນປະເທດ. ເຊິ່ງບໍ່ມີຊັ້ນຄົນງານອຸດສາຫະກຳ.ນະ​ໂຍບາຍ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ລາວ​ໂດດດ່ຽວ​ທາງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ​ຈາກ​ບັນດາ​ປະ​ເທດ​ບ້ານ​ໃກ້​ເຮືອນ​ຄຽງ ​ເຊິ່ງ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຫວຽດນາມ​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ກັນ​ຢ່າງ​ສິ້ນ​ເຊີງ.ສໍາລັບ Kaisôn ເສັ້ນທາງໄປສູ່ສັງຄົມນິຍົມໄດ້ວາງໄວ້ໃນແບບຢ່າງຂອງຫວຽດນາມທໍາອິດແລະຈາກນັ້ນແມ່ນຕົວແບບຂອງໂຊວຽດ."ການພົວພັນທາງດ້ານສັງຄົມຂອງການຜະລິດ" ຕ້ອງໄດ້ຮັບການແນະນໍາ, ແລະນີ້, ໃນປະເທດກະສິກໍາ, ຕົ້ນຕໍແມ່ນການເກັບກໍາກະສິກໍາ.ທີ່ດິນທັງຫມົດໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນຊັບສິນຂອງລັດ, ແລະກະສິກໍາສ່ວນບຸກຄົນໄດ້ຖືກລວມເຂົ້າເປັນ "ການຮ່ວມມື."ວິທີການຜະລິດ - ເຊິ່ງໃນລາວ ຫມາຍເຖິງ ຄວາຍ ແລະ ໄຖໄມ້ - ເປັນຂອງລວມໝູ່.ຮອດທ້າຍປີ 1978 ຊາວກະສິກອນ ປູກເຂົ້າ ໃນເຂດທົ່ງພຽງ ຂອງລາວ ສ່ວນໃຫຍ່ ໄດ້ຕົກຢູ່ໃນ ສະພາບລວມ.ດັ່ງນັ້ນ, ການຈັດຫາສະບຽງອາຫານຂອງລັດຫຼຸດລົງຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ, ຄຽງຄູ່ກັບການຕັດການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງ ອາເມລິກາ , ການຫຼຸດຜ່ອນການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງຫວຽດນາມ / ໂຊວຽດ ພາຍຫຼັງສົງຄາມແລະການຫາຍຕົວຂອງສິນຄ້ານໍາເຂົ້າ, ການຜະລິດຂາດແຄນ, ການຫວ່າງງານແລະຄວາມຫຍຸ້ງຍາກທາງດ້ານເສດຖະກິດໃນຕົວເມືອງ.ບັນຫາດັ່ງກ່າວໄດ້ຮ້າຍແຮງຂຶ້ນໃນປີ 1979 ເມື່ອຫວຽດນາມ ຮຸກຮານກຳປູເຈຍ ແລະ ສົງຄາມຈີນ-ຫວຽດນາມ ຕໍ່ມາໄດ້ສົ່ງຜົນໃຫ້ລັດຖະບານລາວຖືກຫວຽດນາມສັ່ງໃຫ້ຕັດສາຍພົວພັນກັບຈີນ, ຢຸດຕິແຫຼ່ງການຊ່ວຍເຫຼືອ ແລະການຄ້າຕ່າງປະເທດອີກອັນໜຶ່ງ.ໃນກາງປີ 1979, ລັດຖະບານ, ປາກົດຂື້ນກັບການຊຸກຍູ້ຂອງທີ່ປຶກສາຂອງໂຊວຽດທີ່ຢ້ານວ່າລະບອບຄອມມິວນິດຈະຢູ່ໃນຈຸດທີ່ລົ້ມລົງ, ໄດ້ປະກາດການຫັນປ່ຽນນະໂຍບາຍຢ່າງກະທັນຫັນ.Kaisôn, ເປັນຄອມມິວນິດຕະຫຼອດຊີວິດ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າຕົນເອງເປັນຜູ້ນໍາທີ່ມີຄວາມຍືດຫຍຸ່ນຫຼາຍກວ່າທີ່ຫຼາຍຄົນຄາດໄວ້.ໃນຄຳປາໄສທີ່ສຳຄັນ ໃນເດືອນທັນວາ ຜ່ານມາ ທ່ານຍອມຮັບວ່າ ປະເທດລາວ ຍັງບໍ່ພ້ອມສຳລັບ ສັງຄົມນິຍົມ.ຮູບແບບຂອງ Kaisôn ບໍ່ແມ່ນ Lenin, ແຕ່ທ່ານ Deng Xiaoping ຂອງຈີນ, ຜູ້ທີ່ຢູ່ໃນເວລານີ້ກໍາລັງເລີ່ມຕົ້ນການປະຕິຮູບຕະຫຼາດເສລີທີ່ວາງພື້ນຖານສໍາລັບການເຕີບໂຕທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງຈີນຕໍ່ມາ.ການລວບລວມໄດ້ຖືກປະຖິ້ມໄວ້, ແລະຊາວກະສິກອນໄດ້ຖືກບອກວ່າພວກເຂົາມີອິດສະລະທີ່ຈະອອກຈາກນິຄົມ "ຮ່ວມມື", ເຊິ່ງເກືອບທັງຫມົດຂອງພວກເຂົາເຮັດທັນທີ, ແລະຂາຍເມັດພືດສ່ວນເກີນຂອງພວກເຂົາໃນຕະຫຼາດເສລີ.ການເປີດເສລີອື່ນໆປະຕິບັດຕາມ.ຂໍ້​ຈໍາ​ກັດ​ກ່ຽວ​ກັບ​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ພາຍ​ໃນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍົກ​ອອກ, ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຜ່ອນ​ຄາຍ.ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ຈີນ, ບໍ່​ມີ​ການ​ຜ່ອນ​ຄາຍ​ການ​ຍຶດ​ອຳນາດ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ພັກ.ລາວ​ກ້າວ​ໄປ​ໜ້າ​ຫວຽດ​ນາມ ດ້ວຍ​ກົນ​ໄກ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ໃໝ່ ເພື່ອ​ນຳ​ໃຊ້​ກົນ​ໄກ​ຕະ​ຫຼາດ​ເຂົ້າ​ສູ່​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຕົນ.[55] ການເຮັດດັ່ງນັ້ນ, ລາວໄດ້ເປີດປະຕູສູ່ການພົວພັນກັບ ໄທ ແລະລັດເຊຍໃນຄ່າໃຊ້ຈ່າຍຈໍານວນຫນຶ່ງເພື່ອເອື່ອຍອີງພິເສດຂອງຕົນຕໍ່ຫວຽດນາມ.[55] ລາວອາດຈະບັນລຸຈຸດດຽວກັນຂອງການເປັນປົກກະຕິໃນການຕິດຕາມການປ່ຽນແປງທາງດ້ານເສດຖະກິດແລະການທູດຂອງຫວຽດນາມ, ແຕ່ໂດຍການກ້າວໄປຂ້າງຫນ້າຢ່າງເດັດດ່ຽວແລະຕອບສະຫນອງຕໍ່ທ່າທາງຂອງໄທແລະລັດເຊຍ, ລາວໄດ້ເປີດກວ້າງຂອບເຂດຂອງຜູ້ໃຫ້ທຶນ, ຄູ່ຄ້າ, ແລະນັກລົງທຶນທີ່ບໍ່ຂຶ້ນກັບຄວາມພະຍາຍາມຂອງຫວຽດນາມ. ເພື່ອບັນລຸເປົ້າຫມາຍດຽວກັນ.[55] ດັ່ງນັ້ນ, ຫວຽດນາມ ຍັງຄົງຢູ່ໃນເງົາເປັນທີ່ປຶກສາ ແລະ ເປັນພັນທະມິດສຸກເສີນ, ແລະ ການປົກຄອງຂອງລາວ ໄດ້ຫັນປ່ຽນຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງຕໍ່ກັບທະນາຄານພັດທະນາ ແລະ ຜູ້ປະກອບການສາກົນ.[55]
ລາວຍຸກສະໄໝ
ປະຈຸບັນ, ປະເທດລາວເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ, ມີຄວາມສະຫງ່າງາມທາງດ້ານວັດທະນະທຳ ແລະ ສາສະໜາຂອງເມືອງຫຼວງພຣະບາງ (ເມືອງມໍລະດົກໂລກ) ຂອງອົງການ UNESCO ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມເປັນພິເສດ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1991 Jan 1

ລາວຍຸກສະໄໝ

Laos
ການ​ປະ​ຖິ້ມ​ການ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກະ​ສິ​ກຳ​ແລະ​ການ​ສິ້ນ​ສຸດ​ຂອງ​ລັດທິ​ຜະ​ເດັດ​ການ​ຜະ​ເດັດ​ການ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ບັນ​ຫາ​ໃໝ່​ມາ​ໃຫ້​ເຂົາ​ເຈົ້າ, ຊຶ່ງ​ນັບ​ມື້​ນັບ​ຮ້າຍ​ແຮງ​ຂຶ້ນ, ພັກ​ກອມ​ມູ​ນິດ​ໄດ້​ມີ​ການ​ຜູກ​ຂາດ​ອຳ​ນາດ​ດົນ​ຂຶ້ນ.ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ລວມມີການສໍ້ລາດບັງຫຼວງ ແລະ ລັດທິພັກຝ່າຍຄ້ານທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນ (ເປັນລັກສະນະດັ້ງເດີມຂອງຊີວິດການເມືອງຂອງລາວ), ຍ້ອນວ່າຄວາມມຸ່ງໝັ້ນທາງດ້ານອຸດົມການໄດ້ຫລຸດລົງ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຂອງຕົນເອງໄດ້ເກີດຂຶ້ນມາແທນທີ່ມັນເປັນແຮງຈູງໃຈຕົ້ນຕໍໃນການສະແຫວງຫາ ແລະ ດຳລົງຕຳແໜ່ງ.ຜົນ​ປະ​ໂຫຍດ​ທາງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ການ​ເປີດ​ເສລີ​ທາງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຍັງ​ຊ້າ​ທີ່​ຈະ​ເກີດ​ຂຶ້ນ.ບໍ່ຄືກັບຈີນ , ລາວບໍ່ມີທ່າແຮງໃນການເຕີບໂຕທາງດ້ານເສດຖະກິດຢ່າງວ່ອງໄວໂດຍຜ່ານກົນໄກຕະຫຼາດເສລີໃນກະສິກຳ ແລະ ການສົ່ງເສີມການຜະລິດທີ່ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍຄ່າແຮງງານຕໍ່າ.ອັນນີ້ ສ່ວນນຶ່ງ ຍ້ອນວ່າ ລາວ ເປັນປະເທດ ນ້ອຍໆ, ທຸກຍາກ, ບໍ່ມີທາງອອກ ສູ່ທະເລ ໃນຂະນະທີ່ ຈີນ ມີປະໂຍດ ຈາກ ການພັດທະນາ ຄອມມິວນິສ ຫລາຍສິບປີ.ດັ່ງນັ້ນ, ຊາວນາຂອງລາວ, ສ່ວນໃຫຍ່ມີຊີວິດການເປັນຢູ່ບໍ່ເກີນລະດັບການດຳລົງຊີວິດ, ບໍ່ສາມາດສ້າງສ່ວນເກີນໄດ້, ແມ່ນແຕ່ໄດ້ຮັບແຮງຈູງໃຈທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ທີ່ຊາວນາຂອງຈີນສາມາດເຮັດໄດ້ພາຍຫຼັງທີ່ Deng decollectivisations ກະສິກໍາ.ຖືກຕັດຂາດຈາກໂອກາດດ້ານການສຶກສາໃນພາກຕາເວັນຕົກ, ຊາວໜຸ່ມລາວຫຼາຍຄົນຖືກສົ່ງໄປສຶກສາຊັ້ນສູງໃນ ຫວຽດນາມ , ສະຫະພາບໂຊວຽດ ຫຼືເອີຣົບຕາເວັນອອກ, ແຕ່ເຖິງແມ່ນຫຼັກສູດການສຶກສາທີ່ລົ້ມລະລາຍກໍ່ໃຊ້ເວລາເພື່ອຜະລິດຄູສອນ, ວິສະວະກອນ ແລະແພດໝໍທີ່ຜ່ານການຝຶກອົບຮົມ.ໃນກໍລະນີໃດກໍ່ຕາມ, ມາດຕະຖານຂອງການຝຶກອົບຮົມໃນບາງກໍລະນີແມ່ນບໍ່ສູງ, ແລະນັກສຶກສາລາວຈໍານວນຫຼາຍຍັງຂາດທັກສະພາສາເພື່ອເຂົ້າໃຈສິ່ງທີ່ເຂົາເຈົ້າກໍາລັງສອນ.ໃນທຸກມື້ນີ້ ຄົນລາວຈຳນວນນີ້ ຖືວ່າຕົນເອງເປັນ “ຄົນລຸ້ນທີ່ຫຼົງຫາຍ” ແລະຕ້ອງໄດ້ຮັບຄຸນສົມບັດໃໝ່ຕາມມາດຕະຖານຂອງຕາເວັນຕົກ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດຊອກຫາວຽກເຮັດງານທຳໄດ້.ມາຮອດກາງຊຸມປີ 1980 ຄວາມສຳພັນກັບຈີນໄດ້ເລີ່ມເສື່ອມໂຊມລົງ ໃນຂະນະທີ່ຈີນມີຄວາມໂກດແຄ້ນຕໍ່ການສະໜັບສະໜູນຂອງລາວຕໍ່ຫວຽດນາມ ໃນປີ 1979 ແລະ ອຳນາດຂອງວຽດນາມພາຍໃນລາວກໍຫລຸດລົງ.ດ້ວຍການລົ້ມລົງຂອງຄອມມິວນິດໃນພາກຕາເວັນອອກຂອງເອີຣົບ, ເຊິ່ງໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໃນປີ 1989 ແລະສິ້ນສຸດລົງດ້ວຍການລົ້ມລະລາຍຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1991, ໄດ້ເກີດຄວາມຕົກໃຈຢ່າງເລິກເຊິ່ງຕໍ່ຜູ້ນໍາຄອມມິວນິດລາວ.ທາງດ້ານອຸດົມການ, ມັນບໍ່ໄດ້ແນະນຳໃຫ້ຜູ້ນຳລາວວ່າ ມີພື້ນຖານອັນໃດຜິດໆກັບລັດທິສັງຄົມນິຍົມເປັນແນວຄິດ, ແຕ່ມັນຢືນຢັນໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີສະຕິປັນຍາຂອງການສຳປະທານໃນນະໂຍບາຍເສດຖະກິດທີ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ເຮັດມາຕັ້ງແຕ່ປີ 1979. ການຊ່ວຍເຫຼືອຖືກຕັດຂາດໝົດໃນປີ 1990, ການສ້າງ ວິ​ກິດ​ການ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ໃຫມ່​.ທາງການລາວ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ ຝຣັ່ງ ແລະຍີ່ປຸ່ນ ຊ່ອຍເຫລືອ ສຸກເສີນ, ພ້ອມທັງ ຂໍໃຫ້ ທະນາຄານ ໂລກ ແລະ ທະນາຄານ ພັທນາ ເອເຊັຽ ຊ່ອຍເຫລືອ.ສຸດທ້າຍ, ປີ 1989, ທ່ານ Kaisôn ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມປັກກິ່ງເພື່ອຢືນຢັນການຟື້ນຟູການພົວພັນມິດຕະພາບ, ແລະຮັບປະກັນການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງຈີນ.ໃນຊຸມປີ 1990, ກອງເກົ່າຂອງຄອມມິວນິດລາວ ໄດ້ຜ່ານຈາກບ່ອນເກີດເຫດ.ນັບຕັ້ງແຕ່ຊຸມປີ 1990 ເປັນຕົ້ນມາ, ປັດໄຈທີ່ເດັ່ນໃນເສດຖະກິດຂອງລາວແມ່ນການຂະຫຍາຍຕົວທີ່ໜ້າປະທັບໃຈໃນພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ໂດຍສະເພາະໃນປະເທດໄທ.​ເພື່ອ​ຍາດ​ແຍ່ງ​ເອົາ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍ​ດດັ່ງກ່າວ, ລັດຖະບານ​ລາວ​ໄດ້​ຍົກ​ອອກ​ຂໍ້​ຈຳກັດ​ເກືອບ​ທັງ​ໝົດ​ດ້ານ​ການ​ຄ້າ ​ແລະ ການ​ລົງທຶນ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ, ອະນຸຍາດ​ໃຫ້​ບໍລິສັດ​ໄທ​ແລະ​ບໍລິສັດ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ຕັ້ງ​ແລະ​ການ​ຄ້າ​ເສລີ​ຢູ່​ພາຍ​ໃນ​ປະ​ເທດ.ທາງການລາວ ແລະ ຈີນ ທີ່ຖືກ ເນລະເທດ ເຂົ້າມາ ຍັງຖືກ ຊຸກຍູ້ ໃຫ້ ກັບຄືນ ປະເທດລາວ, ແລະ ເອົາເງິນ ໄປນຳ.ຫຼາຍຄົນເຄີຍເຮັດເຊັ່ນນັ້ນ - ໃນມື້ນີ້ ສະມາຊິກຂອງອະດີດລາຊະວົງລາວ ເຈົ້າຍິງ ມະນີໄລ ເປັນເຈົ້າຂອງໂຮງແຮມ ແລະ ຣີສອດຢູ່ເມືອງຫຼວງພຣະບາງ, ໃນຂະນະທີ່ຄອບຄົວຊົນຊັ້ນສູງຂອງລາວບາງກຸ່ມ ເຊັ່ນ: ອິນທະວົງ ກໍ່ດຳເນີນກິດຈະການ (ຖ້າບໍ່ຢູ່) ອີກຄັ້ງໜຶ່ງ. ປະເທດ.ນັບຕັ້ງແຕ່ການປະຕິຮູບໃນຊຸມປີ 1980 ເປັນຕົ້ນມາ, ປະເທດລາວໄດ້ບັນລຸການເຕີບໂຕແບບຍືນຍົງ ໂດຍສະເລ່ຍ 6 ເປີເຊັນຕໍ່ປີ ນັບຕັ້ງແຕ່ປີ 1988 ເປັນຕົ້ນມາ, ຍົກເວັ້ນໃນຊ່ວງວິກິດການທາງດ້ານການເງິນຂອງອາຊີໃນປີ 1997. ແຕ່ການກະສິກຳແບບຍືນຍົງຍັງກວມເອົາເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງ GDP ແລະ ສະໜອງການຈ້າງງານທັງໝົດ 80 ເປີເຊັນ.ພາກສ່ວນເອກະຊົນສ່ວນໃຫຍ່ຖືກຄວບຄຸມໂດຍບໍລິສັດໄທແລະຈີນ, ແທ້ຈິງແລ້ວ, ປະເທດລາວຕ້ອງກາຍເປັນອານານິຄົມທາງດ້ານເສດຖະກິດແລະວັດທະນະທໍາຂອງປະເທດໄທ, ເປັນແຫຼ່ງຂອງຄວາມຄຽດແຄ້ນຂອງຄົນລາວ.ປະເທດລາວຍັງເພິ່ງພາອາໄສການຊ່ວຍເຫລືອຈາກຕ່າງປະເທດຢ່າງໜັກໜ່ວງ, ແຕ່ການຂະຫຍາຍໂຕຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຂອງໄທ ເຮັດໃຫ້ຄວາມຕ້ອງການໄມ້ ແລະ ໄຟຟ້ານ້ຳຕົກເພີ່ມຂຶ້ນ, ເຊິ່ງເປັນສິນຄ້າສົ່ງອອກທີ່ສຳຄັນອັນດຽວຂອງລາວ.ຫວ່າງ​ມໍ່ໆ​ມາ​ນີ້, ລາວ​ໄດ້​ປັບ​ການ​ພົວພັນ​ດ້ານ​ການ​ຄ້າ​ກັບ​ອາ​ເມ​ລິ​ກາ​ເປັນ​ປົກກະຕິ, ​ແຕ່​ຍັງ​ບໍ່​ທັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍ​ດອັນ​ໃຫຍ່​ຫຼວງ​ເທື່ອ.ສະຫະພາບຢູໂຣບໄດ້ສະໜອງທຶນເພື່ອໃຫ້ລາວສາມາດຕອບສະໜອງເງື່ອນໄຂການເປັນສະມາຊິກຂອງອົງການການຄ້າໂລກ.ອຸປະສັກໃຫຍ່ແມ່ນເງິນກີບລາວ, ເຊິ່ງຍັງບໍ່ທັນເປັນສະກຸນເງິນທີ່ປ່ຽນໄດ້ຢ່າງເປັນທາງການ.ພັກຄອມມິວນິສ ຍຶດອຳນາດທາງການເມືອງແບບຜູກຂາດ ແຕ່ປະໄວ້ການດຳເນີນງານຂອງເສດຖະກິດ ໄປສູ່ກຳລັງຕະຫຼາດ, ແລະບໍ່ແຊກແຊງເຂົ້າໃນຊີວິດປະຈຳວັນຂອງປະຊາຊົນລາວ ເພາະເຂົາເຈົ້າບໍ່ທ້າທາຍການປົກຄອງ.ຄວາມພະຍາຍາມທີ່ຈະຕໍາຫຼວດກ່ຽວກັບກິດຈະກໍາທາງສາສະຫນາ, ວັດທະນະທໍາ, ເສດຖະກິດແລະທາງເພດຂອງປະຊາຊົນໄດ້ຖືກປະຖິ້ມສ່ວນໃຫຍ່, ເຖິງແມ່ນວ່າການປະກາດຂ່າວປະເສີດຂອງຄຣິສຕຽນຈະຖືກທໍ້ຖອຍໃຈຢ່າງເປັນທາງການ.ສື່​ແມ່ນ​ລັດ​ຄວບ​ຄຸມ, ​ແຕ່​ຊາວ​ລາວ​ສ່ວນ​ຫຼາຍ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ເຖິງ​ວິທະຍຸ ​ແລະ ​ໂທລະພາບ​ຂອງ​ໄທ​ໂດຍ​ບໍ່​ເສຍ​ຄ່າ (ພາສາ​ໄທ​ແລະ​ລາວ​ແມ່ນ​ພາສາ​ທີ່​ເຂົ້າ​ໃຈ​ກັນ​ໄດ້), ​ເຊິ່ງ​ໃຫ້​ຂ່າວ​ຈາກ​ໂລກ​ພາຍ​ນອກ.ການເຂົ້າເຖິງອິນເຕີເນັດທີ່ມີການເຊັນເຊີເລັກນ້ອຍແມ່ນມີຢູ່ໃນຕົວເມືອງສ່ວນໃຫຍ່.ທາງການລາວ ຍັງມີ ເສຣີພາບ ໃນການ ເດີນທາງ ໄປໄທ ຢ່າງ ຍຸຕິທັມ ແລະ ແທ້ຈິງແລ້ວ ການເຂົ້າເມືອງ ຜິດກົດໝາຍ ຂອງ ລາວ ໄປໄທ ເປັນບັນຫາ ຂອງ ຣັຖບານໄທ.ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຜູ້ທີ່ທ້າທາຍລະບອບຄອມມິວນິດ, ໄດ້ຮັບການປະຕິບັດຢ່າງໂຫດຮ້າຍ.ສໍາລັບເວລາຂອງຄົນລາວສ່ວນໃຫຍ່ເບິ່ງຄືວ່າມີຄວາມພໍໃຈກັບເສລີພາບສ່ວນບຸກຄົນແລະຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງເລັກນ້ອຍທີ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຮັບໃນທົດສະວັດທີ່ຜ່ານມາ.

Footnotes



  1. Tarling, Nicholas (1999). The Cambridge History of Southeast Asia, Volume One, Part One. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66369-4.
  2. Higham,Charles. "Hunter-Gatherers in Southeast Asia: From Prehistory to the Present".
  3. Higham, Charles; Higham, Thomas; Ciarla, Roberto; Douka, Katerina; Kijngam, Amphan; Rispoli, Fiorella (10 December 2011). "The Origins of the Bronze Age of Southeast Asia". Journal of World Prehistory. 24 (4): 227–274. doi:10.1007/s10963-011-9054-6. S2CID 162300712.
  4. Maha Sila Viravond. "History of laos" (PDF). Refugee Educators' Network.
  5. Carter, Alison Kyra (2010). "Trade and Exchange Networks in Iron Age Cambodia: Preliminary Results from a Compositional Analysis of Glass Beads". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. Indo-Pacific Prehistory Association. 30. doi:10.7152/bippa.v30i0.9966.
  6. Kenneth R. Hal (1985). Maritime Trade and State Development in Early Southeast Asia. University of Hawaii Press. p. 63. ISBN 978-0-8248-0843-3.
  7. "Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations by Charles F. W. Higham – Chenla – Chinese histories record that a state called Chenla..." (PDF). Library of Congress.
  8. Maha Sila Viravond. "History of laos" (PDF). Refugee Educators' Network.
  9. Chamberlain, James R. (2016). "Kra-Dai and the Proto-History of South China and Vietnam", pp. 27–77. In Journal of the Siam Society, Vol. 104, 2016.
  10. Grant Evans. "A Short History of Laos – The land in between" (PDF). Higher Intellect – Content Delivery Network. Retrieved December 30, 2017.
  11. Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai. MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47–64.
  12. "Complete mitochondrial genomes of Thai and Lao populations indicate an ancient origin of Austroasiatic groups and demic diffusion in the spread of Tai–Kadai languages" (PDF). Max Planck Society. October 27, 2016.
  13. Maha Sila Viravond. "History of laos" (PDF). Refugee Educators' Network.
  14. Maha Sila Viravond. "History of laos" (PDF). Refugee Educators' Network.
  15. Simms, Peter and Sanda (1999). The Kingdoms of Laos: Six Hundred Years of History. Curzon Press. ISBN 978-0-7007-1531-2, p. 26.
  16. Coe, Michael D. (2003). Angkor and Khmer Civilization. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-02117-0.
  17. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History. Yale University Press. ISBN 978-0-300-08475-7, p. 30–49.
  18. Simms (1999), p. 30–35.
  19. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  20. Simms (1999), p. 32.
  21. Savada, Andrea Matles, ed. (1995). Laos: a country study (3rd ed.). Washington, D.C.: Federal Research Division, Library of Congress. ISBN 0-8444-0832-8. OCLC 32394600, p. 8.
  22. Stuart-Fox, Martin (2003). A Short History of China and Southeast Asia: Trade, Tribute and Influence. Allen & Unwin. ISBN 978-1-86448-954-5, p. 80.
  23. Simms (1999), p. 47–48.
  24. Stuart-Fox (1993).
  25. Stuart-Fox (1998), p. 65.
  26. Simms (1999), p. 51–52.
  27. Kiernan, Ben (2019). Việt Nam: a history from earliest time to the present. Oxford University Press. ISBN 9780190053796, p. 211.
  28. Stuart-Fox (1998), p. 66–67.
  29. Stuart-Fox (2006), p. 21–22.
  30. Stuart-Fox (2006), p. 22–25.
  31. Stuart-Fox (1998), p. 74.
  32. Tossa, Wajupp; Nattavong, Kongdeuane; MacDonald, Margaret Read (2008). Lao Folktales. Libraries Unlimited. ISBN 978-1-59158-345-5, p. 116–117.
  33. Simms (1999), p. 56.
  34. Simms (1999), p. 56–61.
  35. Simms (1999), p. 64–68.
  36. Wyatt, David K.; Wichienkeeo, Aroonrut, eds. (1995). The Chiang Mai Chronicle. Silkworm Books. ISBN 978-974-7100-62-4, p. 120–122.
  37. Simms (1999), p. 71–73.
  38. Simms (1999), p. 73.
  39. Simms (1999), p. 73–75.
  40. Stuart-Fox (1998), p. 83.
  41. Simms (1999), p. 85.
  42. Wyatt (2003), p. 83.
  43. Simms (1999), p. 85–88.
  44. Simms (1999), p. 88–90.
  45. Ivarsson, Soren (2008). Creating Laos: The Making of a Lao Space Between Indochina and Siam, 1860–1945. Nordic Institute of Asian Studies. ISBN 978-87-7694-023-2, p. 113.
  46. Stuart-Fox (2006), p. 74–77.
  47. Maha Sila Viravond. "History of laos" (PDF). Refugee Educators' Network.
  48. Ivarsson, Søren (2008). Creating Laos: The Making of a Lao Space Between Indochina and Siam, 1860–1945. NIAS Press, p. 102. ISBN 978-8-776-94023-2.
  49. Stuart-Fox, Martin (1997). A History of Laos. Cambridge University Press, p. 51. ISBN 978-0-521-59746-3.
  50. M.L. Manich. "HISTORY OF LAOS (includlng the hlstory of Lonnathai, Chiangmai)" (PDF). Refugee Educators' Network.
  51. "Stephen M Bland | Journalist and Author | Central Asia Caucasus".
  52. Courtois, Stephane; et al. (1997). The Black Book of Communism. Harvard University Press. p. 575. ISBN 978-0-674-07608-2.
  53. Laos (Erster Guerillakrieg der Meo (Hmong)). Kriege-Archiv der Arbeitsgemeinschaft Kriegsursachenforschung, Institut für Politikwissenschaft, Universität Hamburg.
  54. Creak, Simon; Barney, Keith (2018). "Conceptualising Party-State Governance and Rule in Laos". Journal of Contemporary Asia. 48 (5): 693–716. doi:10.1080/00472336.2018.1494849.
  55. Brown, MacAlister; Zasloff, Joseph J. (1995). "Bilateral Relations". In Savada, Andrea Matles (ed.). Laos: a country study (3rd ed.). Washington, D.C.: Federal Research Division, Library of Congress. pp. 244–247. ISBN 0-8444-0832-8. OCLC 32394600.

References



  • Conboy, K. The War in Laos 1960–75 (Osprey, 1989)
  • Dommen, A. J. Conflict in Laos (Praeger, 1964)
  • Gunn, G. Rebellion in Laos: Peasant and Politics in a Colonial Backwater (Westview, 1990)
  • Kremmer, C. Bamboo Palace: Discovering the Lost Dynasty of Laos (HarperCollins, 2003)
  • Pholsena, Vatthana. Post-war Laos: The politics of culture, history and identity (Institute of Southeast Asian Studies, 2006).
  • Stuart-Fox, Martin. "The French in Laos, 1887–1945." Modern Asian Studies (1995) 29#1 pp: 111–139.
  • Stuart-Fox, Martin. A history of Laos (Cambridge University Press, 1997)
  • Stuart-Fox, M. (ed.). Contemporary Laos (U of Queensland Press, 1982)