Гісторыя Чарнагорыі

Да прыбыцця славянскіх народаў на Балканы ў VI стагоддзі нашай эры тэрыторыя, цяпер вядомая як Чарнагорыя, была населена пераважна ілірыйцамі.У бронзавым веку Ілірыі, верагодна, самае паўднёвае ілірыйскае племя таго часу, якое дало назву ўсёй групе, жылі каля Скадарскага возера на мяжы Албаніі і Чарнагорыі і суседнічалі з грэцкімі плямёнамі на поўдні.Уздоўж узбярэжжа Адрыятыкі рух народаў, тыповы для старажытнага міжземнаморскага свету, забяспечыў пасяленне каланістаў, гандляроў і тых, хто шукаў тэрытарыяльных заваёваў.Значныя грэчаскія калоніі былі створаны ў 6-м і 7-м стагоддзях да н.э., а кельты, як вядома, пасяліліся там у 4-м стагоддзі да н.э.У III стагоддзі да нашай эры ўзнікла карэннае Ілірыйскае каралеўства са сталіцай у Скутары.Рымляне зладзілі некалькі карных экспедыцый супраць мясцовых піратаў і канчаткова заваявалі Ілірыйскае каралеўства ў II стагоддзі да н.э., далучыўшы яго да правінцыі Ілірык.Падзел Рымскай імперыі паміж рымскім і візантыйскім панаваннем, а пасля паміж лацінскай і грэчаскай цэрквамі, быў адзначаны лініяй, якая праходзіла на поўнач ад Шкодра праз сучасную Чарнагорыю, сімвалізуючы статус гэтага рэгіёна як пастаяннай маргінальнай зоны паміж эканамічнай, культурны і палітычны свет Міжземнамор'я.Па меры заняпаду рымскай улады гэтая частка ўзбярэжжа Далмацыі перыядычна пацярпела ад разбурэння рознымі напаўкачавымі захопнікамі, асабліва готамі ў канцы 5-га стагоддзя і аварамі ў 6-м стагоддзі.Неўзабаве яны былі выцесненыя славянамі, якія шырока замацаваліся ў Далмацыі да сярэдзіны VII ст.Паколькі мясцовасць была надзвычай перасечанай і не мела ніякіх асноўных крыніц багаццяў, такіх як карысныя выкапні, тэрыторыя, якая цяпер з'яўляецца Чарнагорыяй, стала прытулкам для рэшткаў груп ранейшых пасяленцаў, у тым ліку некаторых плямёнаў, якія пазбеглі раманізацыі.

У раннім сярэднявеччы адбыліся сур'ёзныя палітычныя і дэмаграфічныя змены ў раёнах, якія ўваходзяць у склад сучаснай Чарнагорыі.На працягу VI—VII стагоддзяў славяне, у тым ліку сербы, імігравалі ў Паўднёва-Усходнюю Еўропу.З іміграцыяй сербскіх плямёнаў былі створаны першыя рэгіянальныя дзяржавы на больш шырокай тэрыторыі старажытнай Далмацыі, Прэвалітаны і іншых былых правінцый: Дукля, Травунія, Захумле і Нерэтля ў прыбярэжных раёнах і Княства Сербія ва ўнутраных раёнах.У раннім сярэднявеччы паўднёвая палова сучаснай Чарнагорыі належала рэгіёну Дукля, гэта значыць Зета, а паўночная належала тагачаснаму Княству Сербіі, якім кіравала дынастыя Уласціміравічаў.У той жа час самая заходняя частка сённяшняй Чарнагорыі належала Травуніі.

У другой палове VI стагоддзя славяне перасяліліся з Котарскага заліва да ракі Бояна і яе ўнутраных раёнаў, а таксама вакол Скадарскага возера.Яны ўтварылі Доклейскае княства.Пры наступных місіях Кірылы і Мяфодзія насельніцтва было хрысціянізавана .Славянскія плямёны арганізаваліся ў паўнезалежнае княства Дукля (Докля) да 9 ст.Сутыкнуўшыся з наступным балгарскім панаваннем, народ быў падзелены, калі браты-архонты Дуклеі падзялілі землі паміж сабой пасля 900 г. Князь Часлаў Клоніміравіч з сербскай дынастыі Уласціміравічаў пашырыў свой уплыў на Дуклю ў 10 стагоддзі.Пасля падзення сербскага каралеўства ў 960 годзе даклянцы сутыкнуліся з новай візантыйскай акупацыяй да XI стагоддзя.Мясцовы кіраўнік Ёван Уладзімір Дуклянскі, чый культ дагэтуль захаваўся ў праваслаўнай хрысціянскай традыцыі, у той час змагаўся за забеспячэнне незалежнасці.Стэфан Воіслаў падняў паўстанне супраць візантыйскага панавання і атрымаў вялікую перамогу супраць войска некалькіх візантыйскіх стратэгаў у Туджэмілі (Бар) у 1042 годзе, што паклала канец візантыйскаму ўплыву на Дуклею.Падчас Вялікага расколу 1054 г. Доклея апынулася на баку каталіцкай царквы.Бар стаў біскупствам у 1067 г. У 1077 г. Папа Грыгорый VII прызнаў Дуклю незалежнай дзяржавай, прызнаўшы яе каралём Міхаілам (Міхаіл, з дынастыі Воіславлевічаў, заснаванай шляхціцам Стэфанам Воіславам) як Рэкса Доклея (караля Дуклі).Пазней Міхаіл накіраваў у 1072 г. свае войскі на чале са сваім сынам Бодзінам на дапамогу паўстанню славян у Македоніі.У 1082 годзе пасля шматлікіх хадайніцтваў Барскае біскупства было пераўтворана ў арцыбіскупства.Экспансія каралёў з дынастыі Воіславлевічаў прывяла да кантролю над іншымі славянскімі землямі, у тым ліку Захумлем, Босніяй і Рашыяй.Магутнасць Дуклеі пайшла на спад, і ў XII стагоддзі яны ўвогуле падпарадкаваліся вялікім князям Рашыі.Стэфан Неманя нарадзіўся ў 1117 годзе ў Рыбніцы (сёння Падгорыца).У 1168 годзе, як сербскі вялікі жупан, Стэфан Неманя заняў Доклею.У статутах манастыра Враньіна ў XIV стагоддзі згадваюцца этнічныя групы: албанцы (арбаны), влахі, лаціняне (грамадзяне-каталікі) і сербы.

Ёван Уладзімір або Ян Уладзімір быў кіраўніком Дукліі, самага магутнага сербскага княства таго часу, прыблізна з 1000 па 1016 год. Ён кіраваў падчас працяглай вайны паміж Візантыйскай імперыяй і Балгарскай імперыяй .Уладзімір быў прызнаны набожным, справядлівым і міралюбным правіцелем.Ён прызнаны пакутнікам і святым, яго свята адзначаецца 22 мая.Ёван Уладзімір меў цесныя адносіны з Візантыяй, але гэта не выратавала Дуклю ад экспансіяніста балгарскага цара Самуіла, які напаў на Дуклю каля 997 г. Ян Уладзімір адступіў у цяжкадаступныя горныя раёны ў ваколіцах Шкодэра.Самуіл заваяваў княства каля 1010 г. і ўзяў Уладзіміра ў палон.Сярэднявечны летапіс сцвярджае, што дачка Самуіла Феадора Косара закахалася ва Уладзіміра і прасіла ў бацькі яго рукі.Цар дазволіў шлюб і вярнуў Дуклю Уладзіміру, які кіраваў як яго васал.Уладзімір не ўдзельнічаў у баявых дзеяннях цесця.Вайна завяршылася паражэннем цара Самуіла ад візантыйцаў у 1014 годзе і смерцю неўзабаве пасля гэтага.У 1016 годзе Уладзімір стаў ахвярай змовы Івана Уладзіслава, апошняга кіраўніка Першага Балгарскага царства.Яму адсеклі галаву перад царквой у Прэспе, сталіцы імперыі, і пахавалі там.

Князя Уладзіміра змяніў яго пляменнік Ваіслаў.Крыніцы з Візантыі называюць яго: Травунянін і Дуклянін.Пасля няўдалага першага паўстання супраць Візантыі ў 1036 г. быў зняволены.у Канстанцінопалі, адкуль ён уцёк, у 1037 або 1038. У візантыйскай Дуклі ён паўстаў, нападаючы на ​​іншыя плямёны, якія прызнавалі візантыйскае панаванне.Падчас яго праўлення самай значнай падзеяй была бітва пад Барам у 1042 г. У ёй князь Ваіслаў прынёс незалежнасць, атрымаўшы вялікую перамогу над візантыйскім войскам.Гэта сербскае княства з таго часу ў візантыйскіх хроніках называлася Зэтай, і гэтая назва паступова выцясняе старую (Дукля).Вынікам перамогі пад Барам стала тое, што Дукля стала адной з першых сербскіх краін, за якой Візантыя афіцыйна прызнала дзяржаўны суверэнітэт і незалежнасць.Паводле Барскага радаводу, кіраваў 25 гадоў.Да 1046 г. Дукляй кіравалі пяць братоў, як абласныя ўладары, князі асобных валасцей, пад вярхоўнай уладай маці і старэйшага Гоіслава.У гэты перыяд сумеснага кіравання братоў быў створаны самы старажытны з вядомых афіцыйных пісьмовых дагавораў у Дуклінскай дзяржаве.Змест дагавора, заключанага паміж дуклянскімі князямі братамі Міхайла (кіраўнік Обліка) і Сагенекам (кіраўнік Горскай жупы), перадаецца ў Барскім радаводзе.

Бітва пры Бары адбылася 7 кастрычніка 1042 года паміж арміяй Стэфана Воіслава, сербскага кіраўніка Дукліі, і візантыйскімі войскамі на чале з Міхаілам Анастасіем.Бітва фактычна была раптоўным нападам на візантыйскі лагер у горнай цясніне, які скончыўся поўным разгромам візантыйскіх войскаў і гібеллю 7 іх камандзіраў (стратэгаў).Пасля паразы і адступлення візантыйцаў Ваіслаў забяспечыў Дуклі будучыню без імперскай улады, і Дукля неўзабаве стала самай значнай сербскай дзяржавай.

Пасьля сьмерці маці каля 1046 г. Міхайла, сын князя Ваіслава, абвешчаны гаспадаром (князем) Дукліі.Ён кіраваў каля 35 гадоў, спачатку як князь, а потым як кароль.Падчас яго праўлення працягваўся ўздым дзяржавы (візантыйскі імператар заключыў дагавор аб саюзе і сяброўстве з Дукляй).Падчас княжання Міхаіла ў 1054 г. адбыўся царкоўны раскол, усходне-заходні раскол .Гэтая падзея адбылася праз дзесяць гадоў пасля здабыцця Дукляй незалежнасці, і лінія мяжы дзвюх хрысціянскіх цэркваў перасякала тэрыторыю, якую займае сённяшняя Чарнагорыя.Гэтая мяжа з 1054 г. ішла па той жа ўяўнай лініі, што і ў 395 г., калі Рымская імперыя падзялілася на Усходнюю і Заходнюю.Пасьля расколу хрысьціянскай царквы князь Міхайла падтрымаў большую самастойнасьць царквы ў Зеце і арыентацыю дзяржавы на Захад.У 1077 г. Міхаіл атрымаў каралеўскі знак (rex Sclavorum) ад папы Грыгорыя VII, які таксама прызнаваў Дуклю каралеўствам.Гэтая падзея адлюстравана ў больш позняй эпохі, у час праўлення Неманичаў.Як будучы спадкаемца караля Міхаіла, Бодзін адыграў значную ролю ў паўстаннях супраць Візантыі на Балканах, таму падчас яго праўлення ўплыў і тэрытарыяльны абшар Дукліі пашырыўся на суседнія краіны: Рашку, Боснію і Балгарыю .А менавіта, да канца панавання караля Міхаіла, пасля 1071 г., года паразы Візантыі ў бітве пры Манцыкерце , а таксама нармандскага заваявання паўднёвай Італіі , адбыліся сур'ёзныя змены ў расстаноўцы сіл на Балканскім паўвостраве.Апошні раз кароль Міхайла згадваецца ў 1081 годзе.

Канстанцін Бодзін быў сярэднявечным каралём і кіраўніком Дукліі, наймагутнейшага сербскага княства таго часу, з 1081 па 1101 год. Нарадзіўся ў мірныя часы, калі паўднёвыя славяне былі падданымі Візантыйскай імперыі, яго бацька ў 1072 годзе быў набліжаны балгарамі знаць, якая шукала дапамогі ў сваім паўстанні супраць Візантыі;Міхайла паслаў да іх Бодзіна, які быў каранаваны балгарскім царом пад імем Пётр III, далучыўся да нядоўгага паўстання і быў схоплены ў наступным годзе пасля першапачатковага поспеху.Ён быў вызвалены ў 1078 годзе, а пасля смерці бацькі ў 1081 годзе заняў трон Дыёклеі (Дуклі).Аднавіўшы сваё прызнанне візантыйскага панавання, ён неўзабаве перайшоў на бок іх ворагаў, нарманаў.У красавіку 1081 года ён ажаніўся з нармандскай прынцэсай Яквінтай, дачкой Архірыса, лідэра нармандскай партыі ў Бары, што прывяло да візантыйскага ўварвання і яго ўзяцця ў палон.Хаця ён хутка вызваліўся, яго рэпутацыя і ўплыў аслаблі.У 1085 годзе, калі, скарыстаўшыся смерцю Роберта Гвіскара і зменай сіл на Балканах, ён адваяваў ад улады франкаў горад Дурэс і ўсю Дурэсскую вобласць.Стаўшы каралём, ён паспрабаваў выгнаць з Дуклі сваіх канкурэнтаў, спадкаемцаў Радаслава.Пасля заключанага такім чынам міру ў 1083 ці 1084 гадах кароль Бодзін распачаў паходы на Рашку і Боснію і далучыў іх да каралеўства Дукля.У Рашку ён прызначае са свайго двара двух прэфектаў: ​​Вукана і Марка, ад якіх атрымлівае васальную прысягу.З-за сваіх паводзінаў у бітве пад Дурэсам кароль Дуклі страціў давер Візантыі.З захопленага Дурэса Візантыя пачала наступленне на Дуклю і вярнула сабе захопленыя гарады (невялікія епіскапскія гарады: Дрываст, Сард, Спата, Балеч).Бодзін быў разбіты і ўзяты ў палон, хоць месца вырашальнай бітвы невядома.Пасля смерці Бодзіна магутнасць Дуклі заняпала як тэрытарыяльна, так і палітычна.

У часы Міхаіла I Зэта была жупай у Дукліі і таксама была вядомая як жупа Лушка.З канца XI стагоддзя назва пачала выкарыстоўвацца для абазначэння ўсёй Дукліі, спачатку ў ваенным дапаможніку Кекаўмена, напісаным у 1080-х гадах.На працягу наступных дзесяцігоддзяў тэрмін Зэта паступова замяніў Дукля для абазначэння рэгіёну.Сербскі князь Дэса Урашавіч заваяваў Дуклю і Травунію ў 1148 г., сумяшчаючы тытул «князь Прымор'я» (Прымор'е) і сукіраваў Сербіяй са сваім братам Урашам II Першаславам з 1149 па 1153 г. і ў адзіночку да 1162 г. У 1190 г. вялікі жупан Рашыі і сын Стэфана Нёмані, Вукан II, заявіў пра сваё права на Зету.У 1219 годзе Георгі Неманич стаў пераемнікам Вукана.Яму ўспадкаваў яго другі старэйшы сын, Ураш I, які пабудаваў манастыр «Успенне Багародзіцы» ў Морачы.Паміж 1276 і 1309 гадамі Зэтай кіравала каралева Елена, удава сербскага караля Ураша I. Яна аднавіла каля 50 манастыроў у рэгіёне, у першую чаргу Сен-Срдж і Вах на рацэ Бояна.З 1309 па 1321 гады ў Зеце сукіраваў старэйшы сын караля Мілюціна, малады кароль Стэфан Ураш III Дэчанскі.Аналагічным чынам з 1321 па 1331 гады малады сын Стэфана Стэфан Душан Ураш IV Неманич, будучы сербскі кароль і імператар, кіраваў Зэтай разам са сваім бацькам.Душан Магутны быў каранаваны імператарам у 1331 г. і кіраваў да сваёй смерці ў 1355 г. Жарко валодаў вобласцю Ніжняя Зэта: ён згадваецца ў запісах з 1356 г., калі ён здзейсніў набег на гандляроў з Дуброўніка, недалёка ад Светага Срджа на Скадарскім возеры.Саму Зету валодала ўдава Душана, Елена, якая ў той час знаходзілася ў Сэры, дзе меў свой двор.У наступным годзе, у чэрвені, Жарко становіцца грамадзянінам Венецыянскай рэспублікі , дзе ён быў вядомы як «барон, уладар сербскага караля, з уладаннямі ў рэгіёне Зэта і прыморскай Баяне».Джураш Ільіч быў «Галавой» (кефалія, ад грэцкага Kephale) Верхняй Зэты да свайго забойства ў 1362 годзе.

Сям'я Бальшычаў кіравала Зэтай, чыя тэрыторыя ахоплівала частку сучаснай Чарнагорыі і паўночнай Албаніі , з 1356 года. У сярэдзіне XIV стагоддзя Зэта была падзелена на Верхнюю і Ніжнюю Зету, якімі кіравалі магнаты.Пасля Стэфана Душана (1331-1355), яго сын Стэфан Ураш V кіраваў Сербіяй падчас падзення Сербскай імперыі;паступовы распад імперыі ў выніку дэцэнтралізацыі, у выніку якой правінцыйныя ўладальнікі атрымалі напаўаўтаномію і ў канчатковым выніку незалежнасць.Бальшычы вялі барацьбу ў вобласці Зэты ў 1356–1362 гадах, калі яны зрушылі двух уладароў у Верхняй і Ніжняй Зеце.Правячы як лорды, яны набылі моц і на працягу дзесяцігоддзяў сталі важным гульцом у балканскай палітыцы.

Кіраванне Юраджа працягвалася прыкладна з 1362 па 1378 год. Ён заключыў саюз з каралём Вукашынам Мрняўчавічам, ажаніўшыся з яго дачкой Аліверай, да падзення Мрняўчавіча ў бітве на Марыцы (1371).Юрадж I кіраваў Зэтай як сучасны кіраўнік таго часу.Установы Зэты функцыянавалі добра, а прыбярэжныя гарады карысталіся значнай аўтаноміяй.Гандаль быў добра развіты і палепшаны існаваннем валюты Зэты, дынара.Юрадж I аб'яднаўся са сваімі суседзямі сербскім князем Лазарам Грэбельянавічам, баснійскім банам Твртка I Катраманічам, князем Нікалам I Гар'янскім і венгерскім каралём Людовікам I, каб перамагчы амбіцыйнага Ніколу Альтаманавіча ў 1373 г. Нягледзячы на ​​гэта, пераможаны і аслеплены Альтаманавіч знайшоў прытулак у Зеце да самай смерці.Ваюючы на ​​поўдні Косава, малодшы брат Юрадзя Балша II ажаніўся з Комнінай, блізкай стрыечнай сястрой жонкі імператара Стэфана Душана, Елены.Дзякуючы шлюбу, Юрадж II атрымаў шчодры пасаг у выглядзе зямлі, уключаючы Аўлону, Берат, Каніну і некаторыя дадатковыя стратэгічна важныя рэгіёны.Пры падзеле зямель Альтаманавіча (у Герцагавіне) Балшычы занялі гарады Трэбінье, Конаўле і Драчэвіцу.Наступная спрэчка за гэтыя гарады прывяла да канфлікту паміж Зэтай і Босніяй на чале з банам Твртко I. Боснія ў рэшце рэшт выйграла Боснію пры падтрымцы Венгрыі пасля смерці Джураджа ў 1378 годзе.

У 1378 годзе, пасля смерці Юрадзя, яго брат Бальша II стаў каралём Зэты.У 1382 годзе кароль Твртко I заваяваў Драчэвіцу і пабудаваў горад, пазней вядомы як Херцег-Нові.І Твртко I, і Бальша II імкнуліся ўзысці на трон дынастыі Неманич.Падчас свайго кіравання Бальша II не змог утрымаць кантроль над феадаламі, як гэта рабіў яго папярэднік.Яго ўлада была моцная толькі ў рэгіёне вакол Скадара і ва ўсходняй частцы Зэты.Самым вядомым феадалам, які не прызнаваў уладу Бальшы, быў дом Црнаевічаў, якіх венецыянцы пастаянна заахвочвалі да паўстання супраць яго.Балшы II спатрэбіліся чатыры спробы, каб заваяваць Драч, важны гандлёвы і стратэгічны цэнтр.Пацярпеўшы паразу, Карл Топія звярнуўся па дапамогу да турак.Турэцкія войскі пад кіраўніцтвам Хайрудзіна-пашы нанеслі моцны ўрон войскам Бальшы II і забілі яго ў буйной бітве пры Саўры каля Лушні ў 1385 годзе.

Пераемнік Бальшы II, Юрадзь II Страцыміравіч Бальшыч, кіраваў Зэтай з 1385 па 1403 год;ён быў пляменнікам Бальшы і сынам Страцыміра.Ён таксама меў цяжкасці з кантролем над мясцовымі феадаламі, не маючы кантролю над феодамі ўсёй Верхняй Зэты.Акрамя таго, феадалы вакол Оногошта (Нікшыч) прынялі венецыянскую абарону.Самым вядомым з гэтых уладароў быў Радзіч Црноевіч, які кантраляваў тэрыторыю паміж Будвай і гарой Лаўцэн.Больш за тое, шэраг арбанскіх феадалаў, у прыватнасці Лека Дукаджыні і Паўль Дукаджыні, далучыліся да змовы супраць Юрадзя II.Маючы гэта на ўвазе, а таксама пастаянную небяспеку з боку турак, Юрадж II падтрымліваў моцныя сямейныя сувязі з галоўным уладаром Сербіі таго часу, князем Лазарам.Каб дапамагчы князю Лазару абараніць сербскія землі ад асманскага ўварвання, Юрадж II накіраваў свае войскі разам з сіламі бана Твртко I Катраманіча (з якім у яго была спрэчка за Котар) насустрач асманскай арміі ў Косавым Полі.Нягледзячы на ​​смерць султана Мурада I, сербскае войска пацярпела паражэнне ў эпічнай бітве за Косава ў 1389 годзе. Паводле крыніц, Юрадж II не ўдзельнічаў у бітве, знаходзячыся ва Ульцыне ў Паўднёвай Зеце.У наступныя гады Юрадж II вёў умелыя дыпламатычныя гульні, каб узмацніць суперніцтва паміж асманамі і венецыянцамі .З гэтай мэтай ён прапанаваў Скадар абодвум, спадзеючыся, што ў рэшце рэшт ён зможа ўтрымаць яго.Пасля двух гадоў бітвы туркі і венецыянцы пагадзіліся пакінуць яго Юраджу II, які быў нейтральным у канфлікце.Падобным чынам суперніцтва паміж венецыянцамі і венграмі прынесла яму карысць.Пасля сур'ёзнага паражэння яго войскаў ад турак пад Нікапалісам венгерскі кароль Жыгімонт даў яму тытул князя Арбаніі і кантроль над астравамі Хвар і Корчула.У сварцы паміж Юраем Бранкавічам і яго дзядзькам Стэфанам Лазаравічам (сынам князя Лазара), які пазней атрымаў тытул візантыйскага дэспата, Юрадзь II стаў на бок Стэфана.Дзякуючы падтрымцы Джураджа, Стэфан разбіў турэцкія войскі пад кіраўніцтвам Джураджа Бранкавіча ў бітве пад Трыпольем на Косавым полі ў лістападзе 1402 года.

Венецыянская Албанія была афіцыйным тэрмінам для некалькіх уладанняў Венецыянскай Рэспублікі ў паўднёва-ўсходняй Адрыятыцы, якія ахоплівалі прыбярэжныя тэрыторыі ў асноўным у сучаснай паўднёвай Чарнагорыі і часткова ў паўночнай Албаніі.Некалькі буйных тэрытарыяльных змен адбыліся падчас венецыянскага панавання ў гэтых рэгіёнах, пачынаючы з 1392 г. і працягваючыся да 1797 г. Да канца 15-га стагоддзя асноўныя ўладанні ў паўночнай Албаніі былі страчаны ў выніку пашырэння Асманскай імперыі .Нягледзячы на ​​гэта, венецыянцы не жадалі адмаўляцца ад сваіх фармальных прэтэнзій на албанскае ўзбярэжжа, і тэрмін Венецыянская Албанія быў афіцыйна захаваны ва ўжытку, які абазначае астатнія венецыянскія ўладанні ў прыбярэжнай Чарнагорыі, з цэнтрам вакол Котарскага заліва.У гэты перыяд албанскае пірацтва квітнела.Гэтыя рэгіёны заставаліся пад уладай Венецыі да падзення Венецыянскай рэспублікі ў 1797 г. Па дамове Кампа-Форміё рэгіён быў перададзены манархіі Габсбургаў.

У 1403 годзе 17-гадовы сын Юраджа II, Бальша III, успадкаваў трон Зэты пасля таго, як яго бацька памёр у выніку раненняў, атрыманых ім у бітве пры Трыполлі.Паколькі ён быў малады і неспрактыкаваны, яго галоўным дарадцам была маці Елена, сястра сербскага кіраўніка Стэфана Лазаравіча.Пад яе ўплывам Бальша III абвясціў праваслаўе афіцыйнай дзяржаўнай рэлігіяй;аднак да каталіцтва ставіліся талерантна.Бальша III працягваў палітыку бацькі.У 1418 годзе адабраў у венецыянцаў Скадар, але страціў Будву.У наступным годзе ён зрабіў няўдалую спробу вярнуць Будву.Пасля ён адправіўся ў Бялград, каб прасіць дапамогі ў дэспата Стэфана, але так і не вярнуўся ў Зэту.У 1421 годзе, перад смерцю і пад уплывам сваёй маці Елены, Бальша III перадаў кіраванне Зэтай дэспату Стэфану Лазаравічу.Ён ваяваў з венецыянцамі і вярнуў Бар у сярэдзіне 1423 года, а ў наступным годзе адправіў свайго пляменніка Юрадзя Бранкавіча, які вярнуў Дрываст і Ульцыній (Ульцынь).

Стэфан I Црноевіч умацаваў сваю ўладу ў Зеце і кіраваў на працягу 14 гадоў, з 1451 па 1465 год. Падчас свайго кіравання ён убачыў, што дэспатат быў цалкам падпарадкаваны асманамі неўзабаве пасля смерці дэспата Юраджа Бранкавіча.Пры Стэфане Црноевічу Зэта ўключала вобласць Лаўчэн вакол Цэтыне, 51 муніцыпалітэт, які ўключаў раку Црноевіча, даліну Зэты і плямёны Белапаўлічы, П'ешыўцы, Маланшычы, Піперы, Хоці, Кельмендзі і іншыя.Насельніцтва тэрыторый, якія кантраляваў Стэфан, складала ок.30 000 чалавек, у той час як агульная колькасць насельніцтва вобласці Зэта (уключаючы тэрыторыі, якія знаходзіліся пад уладай іншаземцаў) складала ок.80 000.Карыстаючыся слабай пазіцыяй дэспата Юраджа , венецыянцы і герцаг Стэпан Вукчыч Касача ад Святога Савы (вобласць Герцагавіны названая ў яго гонар) заваявалі частку яго тэрыторыі.Стэфан I Црноевіч, які ўжо зарэкамендаваў сябе ў якасці кіраўніка Црноевічаў (каля 1451 г.) у Верхняй Зеце, быў вымушаны пайсці на тэрытарыяльныя саступкі.Акрамя таго, Касача ўзяў сына Стэфана Івана ў якасці палітычнага закладніка, спадзеючыся, што гэта прымусіць Стэфана перайсці на яго бок, калі спатрэбіцца.Стэфан ажаніўся з Марай, дачкой вядомага албанца Гёна Кастрыёці, сынам якога быў албанскі нацыянальны герой Скандэрбег.У 1455 годзе Стэфан заключыў пагадненне са сваім саюзнікам Венецыяй , якое прадугледжвала, што Зэта будзе прызнаваць намінальнае вяршэнства Венецыі, захоўваючы сваю фактычную незалежнасць практычна ва ўсіх адносінах.Пагадненне таксама прадугледжвала, што Зэта будзе аказваць ваенную дапамогу Венецыі ў пэўных выпадках у абмен на штогадовае забеспячэнне.Але ва ўсім астатнім панаванне Стэфана ў Зеце было бясспрэчным.

Іван Црноевіч стаў кіраўніком Зэты ў 1465 г. Яго кіраванне працягвалася да 1490 г. Адразу пасля ўступлення на трон Іван напаў на Венецыю, разарваўшы саюз, які заключыў яго бацька.Ён ваяваў з Венецыяй , спрабуючы захапіць Котар.Ён дасягнуў пэўнага поспеху, атрымаўшы ўсё большую падтрымку з боку прыбярэжных славянскіх плямёнаў Грбал і Паштравічаў у сваім імкненні ўсталяваць кантроль над Котарскім залівам.Але калі Асманская кампанія ў паўночнай Албаніі і Босніі пераканала яго, што галоўная крыніца небяспекі для яго краіны знаходзіцца на Усходзе, ён шукаў кампрамісу з Венецыяй.Іван вёў шматлікія бітвы з туркамі.Зэта і Венецыя ваявалі супраць Асманскай імперыі .Вайна скончылася паспяховай абаронай Шкодры, дзе абаронцы Венецыі, Шкодрана і Зэтана змагаліся з сіламі Турцыі супраць турэцкага султана Мехмеда II і ў рэшце рэшт выйгралі вайну ў 1474 годзе. Аднак у 1478 годзе асманы зноў аблажылі Шкодар, калі Мехмед II прыбыў асабіста весці гэтую аблогу.Пасля таго як асманам не ўдалося ўзяць Шкодар прамой сілай, яны напалі на Жабляк і ўзялі яго без супраціву.Венецыя саступіла Шкодар султану ў 1479 годзе паводле Канстанцінопальскай дамовы.Іван меў намер арганізаваць антытурэцкі саюз з напалітанскімі, венецыянскімі, венгерскімі і зэтанскімі войскамі.Аднак яго мара не здзейснілася, бо венецыянцы не адважыліся дапамагчы Івану пасля мірнага дагавора з Асманскай імперыяй у 1479 годзе. Застаўшыся сам-насам, Іван здолеў захаваць Зету ад частых асманскіх наступаў.Ведаючы, што асманы паспрабуюць пакараць яго за барацьбу на баку Венецыі, і каб захаваць сваю незалежнасць, у 1482 годзе ён перанёс сваю сталіцу з Жабляка на Скадарскім возеры ў горную мясцовасць Далац, пад гарой Лаўчэн.Там ён пабудаваў праваслаўны Цэтынскі манастыр, вакол якога паўстане сталіца Цэтынье.У 1496 годзе асманы захапілі Зету і аб'ядналі яе ў нядаўна заснаваны санджак Чарнагорыі, тым самым паклаўшы канец яе княству.

Юрадж IV Црноевіч стаў кіраўніком Зэты ў 1490 годзе. Яго кіраванне працягвалася да 1496 года. Юрадж, старэйшы сын Івана, быў адукаваным кіраўніком.Ён найбольш вядомы дзякуючы аднаму гістарычнаму ўчынку: у 1493 г. ён выкарыстаў друкарскі станок, прывезены ў Цэтыне яго бацькам, каб надрукаваць першыя кнігі ў паўднёва-ўсходняй Еўропе. Друкарня Црноевіча паклала пачатак друкаванаму слову ў паўднёвых славян.Друк дзейнічаў з 1493 па 1496 год, выпускаючы рэлігійныя кнігі, з якіх захавалася пяць: Актоіх першагласнік, Актоіх петагласнік, Псалтыр, Малітвенік і Чэтвораевангелле.Юрадзь кіраваў друкаваннем кніг, пісаў прадмовы і пасляслоўі, а таксама распрацаваў складаныя табліцы псалмоў з месяцовым календаром.Кнігі друкарні Црноевіча друкаваліся двума колерамі, чырвоным і чорным, і былі багата арнаментаваныя.Яны паслужылі ўзорам для многіх кніг, надрукаваных кірыліцай.Пасля таго, як кіраванне Зэтай перайшло да Юраджа, яго малодшы брат Станіша, не маючы шанцаў стаць пераемнікам свайго бацькі Івана, адправіўся ў Канстанцінопаль і прыняў іслам, атрымаўшы імя Скендэр.Як верны слуга султана, Станіша стаў санджак-беем Шкодры.Яго браты, Юрадж і Стэфан II, працягнулі барацьбу з асманамі .Гістарычныя факты незразумелыя і спрэчныя, але здаецца, што венецыянцы , расчараваныя ўласнай няздольнасцю падпарадкаваць дом Црнаевічаў сваім інтарэсам, здолелі забіць Стэфана II і падманам адправілі Юраджа ў Канстанцінопаль.Галоўным чынам, Юрадж наведаў Венецыю для правядзення шырокай антыасманскай кампаніі, але некаторы час знаходзіўся ў палоне, пакуль Стэфан II абараняў Зэту ад асманаў.Цалкам верагодна, што пасля вяртання ў Зэту, Джурадж быў выкрадзены венецыянскімі агентамі і адпраўлены ў Канстанцінопаль па абвінавачванні ў арганізацыі свяшчэннай вайны супраць ісламу.Ёсць некаторыя ненадзейныя сцвярджэнні, што Юрадж атрымаў у кіраванне Анатолію, але ў любым выпадку паведамленні пра месцазнаходжанне Джураджа спыніліся пасля 1503 года.

Восенню 1496 года турэцкі султан папрасіў Джурджа Црноевіча неадкладна прыехаць у Канстанцінопаль для паклону або пакінуць Чарнагорыю.Апынуўшыся ў небяспецы, Джурадж вырашыў перабегчы пад абарону венецыянцаў .Адразу пасля завалодання зямлёй туркі стварылі на тэрыторыі былой дзяржавы Црноевічаў асобны вілает Црноевічаў, які ўваходзіў у Скадарскі санджак, і першы перапіс насельніцтва новастворанага вілаета быў праведзены адразу пасля стварэння новай улады.Пасля ўсталявання ўлады туркі ўвялі падаткі і спахічныя павіннасці па ўсёй краіне, як і ў іншых частках імперыі.Пасля падзення сербскія хрысціяне падвяргаліся розным пераследам і прыгнёту з боку мусульман, уключаючы сумна вядомую сістэму «даніны крыві», прымусовае пераўтварэнне, розныя няроўнасці ў законах шарыяту, у тым ліку прымусовую працу, джызью, жорсткае падаткаабкладанне і рабства.У першыя гады турэцкага панавання скадарскія санджакбекі спрабавалі ўмацаваць прамое турэцкае панаванне ў вілаеце Црноевічаў, але з вялікімі цяжкасцямі з-за нарастаючага турэцка-венецыянскага суперніцтва, якое прывяло да афіцыйнага пачатку венецыянска-турэцкай вайны (1499-1499 гг.). 1503) у 1499 г .Стала відавочным, што сярод заваяванага насельніцтва было жаданне супрацоўнічаць з венецыянцамі з мэтай вызвалення іх ад турэцкага панавання.У 1513 годзе для падаўлення венецыянскага ўплыву і ўмацавання ўласнай улады султан прыняў рашэнне аб выдзяленні са складу Скадарскага санджака былога вілаета Црноевіча, пасля чаго на гэтай тэрыторыі быў створаны асобны санджак Чарнагорыі.Скендэр Црноевіч, малодшы брат апошняга ўладара Зэты Джурджа Црноевіча, быў прызначаны першым (і адзіным) санджакбягом.

Санджак, таксама вядомы як Санджак, - гістарычны геапалітычны рэгіён у Сербіі і Чарнагорыі.Назва Санджак паходзіць ад санджака Нові-Пазар, былой асманскай адміністрацыйнай акругі, заснаванай у 1865 годзе. Сербы звычайна называюць рэгіён пад сярэднявечнай назвай Рашка.Паміж 1878 і 1909 гадамі рэгіён знаходзіўся пад аўстра-венгерскай акупацыяй, пасля чаго вярнуўся да Асманскай імперыі .У 1912 годзе рэгіён быў падзелены паміж каралеўствамі Чарнагорыя і Сербія.Самы густанаселены горад у рэгіёне - Нові-Пазар у Сербіі.

Большая частка Зэтанскага княства страціла статус незалежнай дзяржавы, стаўшы васалам Асманскай імперыі , пакуль не была далучана да асманскай адміністрацыйнай адзінкі Санджак Скутары ў 1499 годзе. У 1514 годзе гэтая тэрыторыя была аддзелена ад Санджака з Скутары і створаны як асобны санджак Чарнагорыі пад уладай Скендэрбега Црноевіча.Калі Скендэрбег Црноевіч памёр у 1528 годзе, чарнагорскі санджак быў далучаны да санджака Скутары як унікальная адміністрацыйная адзінка з пэўнай ступенню аўтаноміі.

Чарнагорскае епіскапства — царкоўнае княства, якое існавала з 1516 па 1852 год. Княства размяшчалася вакол сучаснай Чарнагорыі.Яна ўзнікла з епархіі Цэтынье, пазней вядомай як мітраполія Чарнагорыі і Прымор'я, біскупы якой кінулі выклік вяршэнствам Асманскай імперыі і ператварылі парафію Цэтынье ў дэ-факта тэакратыю, кіруючы ёй як мітрапаліты.Першым князем-біскупам быў Вавіла.Сістэма была пераўтворана ў спадчынную Данілам Шчэпчэвічам, біскупам Цэтыне, які аб'яднаў некалькі плямёнаў Чарнагорыі ў барацьбе з Асманскай імперыяй, якая акупавала ўсю Чарнагорыю (як санджак Чарнагорыі і Чарнагорскі вілает) і большую частку паўднёва-ўсходняй Еўропы ў час.Даніла быў першым у доме Петравічаў-Негашаў, які заняў пасаду мітрапаліта Цэтыне ў 1851 годзе, калі Чарнагорыя стала свецкай дзяржавай (княствам) пад кіраўніцтвам Данілы I Петравіча-Негаша.Прынца-біскупства Чарнагорыі таксама ненадоўга стала манархіяй, калі яно было часова скасавана ў 1767–1773 гадах: гэта адбылося, калі самазванец Маленькі Стэфан выдаў сябе за расійскага імператара і каранаваў сябе царом Чарнагорыі.

Перапіс 1582—1583 зафіксаваў, што вілает, аўтаномная частка мяжы Скутарскага санджака, меў нахіі Грбаўцы (13 вёсак), Жупа (11 вёсак), Маланшычы (7 вёсак), Пяшыўцы (14 вёсак), Цэтыне (16 вёсак), Рыека (31 вёска), Црмніца (11 вёсак), Паштровічы (36 вёсак) і Грбаль (9 вёсак);усяго 148 вёсак.Чарнагорскія плямёны пры падтрымцы сербскай праваслаўнай епархіі Цэтыне вялі партызанскія войны супраць асманаў з пэўным поспехам.Нягледзячы на ​​тое, што асманы працягвалі намінальна кіраваць краінай, гаварылася, што горы ніколі не былі цалкам заваяваныя.Існавалі родавыя сходы (зборы).Галоўны біскуп (і правадыры плямёнаў) часта аб'ядноўваліся з Венецыянскай рэспублікай.Чарнагорцы змагаліся і перамаглі ў дзвюх важных бітвах пры Лешкополе, у 1604 і 1613 гадах, пад кіраўніцтвам і камандаваннем мітрапаліта Руфіма Негуша.Гэта была першая бітва з многіх, якую біскуп узначаліў і здолеў перамагчы асманаў.Падчас Вялікай турэцкай вайны, у 1685 годзе, Сулейман, паша Скутарскі, узначальваў кантынгент, які падышоў да Цэтыне і па дарозе сутыкнуўся з гайдукамі на венецыянскай службе пад камандаваннем Баджо Піўляніна на гары Врціелка (у бітве пры Врціелка) , дзе знішчалі гайдукоў.Пасля пераможныя асманы прайшлі праз Цэтыне з 500 адсечанымі галовамі, а таксама напалі на Цэтынскі манастыр і палац Івана Црноевіча.Чарнагорцы выгналі асманаў і абвясцілі незалежнасць пасля Вялікай турэцкай вайны (1683—1699).

Сербскае паўстанне 1596—1597 гадоў, таксама вядомае як Герцагавінскае паўстанне 1596—1597 гадоў, было паўстаннем, арганізаваным сербскім патрыярхам Ёванам Кантулам (пам. 1592—1614) і ўзначаленым Грданам, ваяводам («герцагам») Нікшыча супраць асманаў у санджаку Герцагавіна і Чарнагорскім вілаеце падчас працяглай турэцкай вайны (1593–1606).Паўстанне ўспыхнула пасля няўдалага Банацкага паўстання 1594 года і спалення мошчаў святога Савы 27 красавіка 1595 года;у яе склад уваходзілі плямёны белапаўлічаў, дробнякоў, нікшычаў і піўцаў.Паўстанцы, пацярпелыя паражэнне ў Гацка (Гатацкае поле) у 1597 г., былі вымушаныя капітуляваць з-за адсутнасці замежнай падтрымкі.Пасля правалу паўстання шмат герцагавінцаў перасялілася ў Котарскі заліў і Далмацыю.Самыя раннія больш значныя сербскія міграцыі адбыліся паміж 1597 і 1600 гадамі. Грдан і Патрыярх Ёван працягнуць планаваць паўстанні супраць Асманскай імперыі ў наступныя гады.Джован зноў звязаўся з папам у 1599 годзе, але беспаспяхова.Сербскія, грэчаскія , балгарскія і албанскія манахі наведвалі еўрапейскія двары, каб прасіць дапамогі.У першае дзесяцігоддзе XVII стагоддзя адбылося некалькі паспяховых бітваў Чарнагорыі супраць асманаў пад кіраўніцтвам мітрапаліта Руфіма.Племя дробнячаў разграміла асманаў у Горняй Букавіцы 6 мая 1605 г. Аднак асманы адпомсцілі тым жа летам і схапілі ў палон князя Івана Калуджэравіча, які ў выніку быў дастаўлены ў Плеўле і пакараны.На сходзе ў манастыры Косіерава 18 лютага 1608 г. сербскія лідэры заклікалі іспанскі і неапалітанскі двор да апошніх энергічных дзеянняў.ЗаклапочанаяІспанія не магла зрабіць шмат ва Усходняй Еўропе.Аднак іспанскі флот сапраўды напаў на Дурэс у 1606 г. Нарэшце, 13 снежня 1608 г. патрыярх Ёван Кантул арганізаваў сход у манастыры Морача, на які сабраліся ўсе лідэры паўстанцаў Чарнагорыі і Герцагавіны.Паўстанне 1596-1597 гадоў стане мадэллю для шматлікіх антыасманскіх паўстанняў у Босніі і Герцагавіне ў наступныя стагоддзі.

Падчас праўлення Данілы адбыліся дзве важныя змены ў больш шырокім еўрапейскім кантэксце Чарнагорыі: пашырэнне Асманскай дзяржавы паступова спынілася, і Чарнагорыя знайшла ў Расійскай імперыі новага магутнага патрона, які замяніў Венецыю, якая заняпала.Замена Венецыі Расіяй была асабліва важнай, паколькі яна прынесла фінансавую дапамогу (пасля таго, як Даніла наведаў Пятра Вялікага ў 1715 г.), сціплыя тэрытарыяльныя прыросты і ў 1789 г. афіцыйнае прызнанне Асманскай Портай незалежнасці Чарнагорыі як дзяржавы пад кіраўніцтвам Пятра I Петравіч Негош.

Пасля смерці Шчэпана губернатар (тытул, створаны мітрапалітам Данілам, каб супакоіць венецыянцаў) Ёван Раданіч з венецыянскай і аўстрыйскай дапамогай паспрабаваў навязаць сябе новым кіраўніком.Аднак пасля смерці Савы (1781 г.) чарнагорскія правадыры выбралі ў якасці пераемніка архімандрыта Пятра Петравіча, які быў пляменнікам мітрапаліта Васілія.Пётр I прыняў на сябе кіраўніцтва Чарнагорыяй у вельмі маладым узросце і ў самыя цяжкія часы.Ён кіраваў амаль паўстагоддзя, з 1782 па 1830 год. Пётр I атрымаў шмат важных перамог супраць асманаў , у тым ліку пры Марцінічах і Крусі ў 1796 г. Дзякуючы гэтым перамогам Пётр I вызваліў і ўмацаваў кантроль над Нагор'ем (Брда), якое было цэнтр пастаянных ваенных дзеянняў, а таксама ўмацаванне сувязей з Котарскім залівам і, адпаведна, мэта пашырэння на паўднёвае ўзбярэжжа Адрыятыкі.У 1806 годзе, калі французскі імператар Напалеон прасоўваўся да Котарскай бухты, Чарнагорыя пры падтрымцы некалькіх рускіх батальёнаў і флоту Дзмітрыя Сенявіна пачала вайну супраць французскіх войскаў, якія ўварваліся.Не пацярпеўшы паразы ў Еўропе, армія Напалеона была вымушана адступіць пасля паражэнняў пры Цаўтаце і Херцег-Нові.У 1807 годзе паводле расійска-французскага дагавора заліў быў перададзены Францыі .Мір працягваўся менш за сем гадоў;у 1813 г. чарнагорская армія пры падтрымцы боепрыпасаў Расіі і Вялікабрытаніі вызваліла заліў ад французаў.Асамблея ў Даброце вырашыла аб'яднаць Котарскі заліў з Чарнагорыяй.Але на Венскім кангрэсе са згоды Расіі заліў быў перададзены Аўстрыі.У 1820 годзе на поўнач ад Чарнагорыі племя Морача выйграла буйную бітву супраць асманскіх войскаў з Босніі.За час свайго доўгага кіравання Петар умацаваў дзяржаву, аб'яднаўшы часта варагуючыя плямёны, умацаваўшы кантроль над чарнагорскімі землямі і ўвёўшы першыя законы ў Чарнагорыі.Ён меў бясспрэчны маральны аўтарытэт, умацаваны яго ваеннымі поспехамі.Яго кіраванне падрыхтавала Чарнагорыю да наступнага ўвядзення сучасных дзяржаўных інстытутаў: падаткаў, школ і больш буйных камерцыйных прадпрыемстваў.Калі ён памёр, ён быў абвешчаны народнымі пачуццямі святым.

Пасля смерці Пятра I мітрапалітам Пятром II стаў яго 17-гадовы пляменнік Радэ Петравіч.Згодна з гістарычным і літаратурным кансенсусам, Пётр II, якога звычайна называюць «Негашам», быў самым уражлівым з князёў-біскупаў, які заклаў аснову сучаснай чарнагорскай дзяржавы і наступнага каралеўства Чарнагорыя.Ён таксама быў вядомым чарнагорскім паэтам.Доўгае суперніцтва існавала паміж чарнагорскімі мітрапалітамі з сям'і Петравічаў і сям'і Раданічаў, вядучым кланам, які доўгі час змагаўся за ўладу супраць улады Петравічаў.Гэта суперніцтва дасягнула кульмінацыі ў эпоху Пятра II, хоць ён выйшаў пераможцам з гэтага выкліку і ўмацаваў сваю ўладу, выгнаўшы многіх членаў сям'і Радановічаў з Чарнагорыі.Ва ўнутраных справах Пётр II быў рэфарматарам.Ён увёў першыя падаткі ў 1833 годзе супраць жорсткага супраціўлення многіх чарнагорцаў, чыё моцнае пачуццё індывідуальнай і племянной свабоды ў корані супярэчыла паняццю абавязковых плацяжоў цэнтральнай уладзе.Ён стварыў афіцыйны цэнтральны ўрад, які складаецца з трох органаў: Сената, Гвардыі і Пер'янікаў.Сенат складаўся з 12 прадстаўнікоў найбольш уплывовых чарнагорскіх сем'яў і выконваў выканаўчыя і судовыя, а таксама заканадаўчыя функцыі дзяржаўнага кіравання.Гвардыя з 32 членаў падарожнічала па краіне ў якасці агентаў Сената, разглядаючы спрэчкі і іншым чынам забяспечваючы закон і парадак.Пер'янікі былі паліцыяй, падпарадкоўваючыся як Сенату, так і непасрэдна мітрапаліту.Перад смерцю ў 1851 годзе Пётр II прызначыў сваім пераемнікам свайго пляменніка Данілу.Ён прызначыў яму выхавацеля і адправіў у Вену, адкуль ён працягнуў адукацыю ў Расіі.На думку некаторых гісторыкаў, Пётр II, хутчэй за ўсё, рыхтаваў Данілу быць свецкім лідэрам.Аднак, калі Пётр II памёр, Сенат пад уплывам Георгія Петравіча (самага багатага чарнагорца таго часу) абвясціў старэйшага брата Пятра II Пэра прынцам, а не мітрапалітам.Тым не менш, у кароткай барацьбе за ўладу Пэра, які карыстаўся падтрымкай сената, прайграў значна маладзейшаму Данілу, які меў большую падтрымку ў народзе.У 1852 годзе Даніла абвясціў свецкае Княства Чарнагорыя з ім у якасці князя і афіцыйна адмяніў царкоўнае кіраванне.

Пётр Петравіч Негаш, уплывовы ўладыка, валадарыў у першай палове XIX ст.У 1851 годзе Даніла Пятровіч Нягаш стаў уладыкам, але ў 1852 годзе ён ажаніўся і адмовіўся ад свайго царкоўнага характару, прыняўшы тытул князя (князя) Даніла I, і ператварыў сваю зямлю ў свецкае княства.Пасля забойства Даніла Тодарам Кадзічам у Котары ў 1860 годзе чарнагорцы 14 жніўня таго ж года абвясцілі Мікалая I яго пераемнікам.У 1861–1862 гадах Мікалай вёў няўдалую вайну супраць Асманскай імперыі .Пры Мікалаі I краіна таксама атрымала сваю першую канстытуцыю (1905 г.) і была ўзведзена ў ранг каралеўства ў 1910 г.Пасля Герцагавінскага паўстання, часткова ініцыяванага яго тайнай дзейнасцю, ён зноў аб'явіў вайну Турцыі.Сербія далучылася да Чарнагорыі, але ў тым жа годзе была разгромлена турэцкімі войскамі.Цяпер Расія далучылася і рашуча разбіла турак у 1877-78 гг .Сан-Стэфанскі дагавор (сакавік 1878 г.) быў вельмі выгадны Чарнагорыі, а таксама Расіі, Сербіі, Румыніі і Балгарыі .Аднак дасягненні былі некалькі скарочаныя Берлінскім дагаворам (1878).У рэшце рэшт Чарнагорыя была міжнародна прызнана незалежнай дзяржавай, яе тэрыторыя фактычна падвоілася за кошт дадання 4900 квадратных кіламетраў (1900 квадратных міль), порт Бар і ўсе воды Чарнагорыі былі зачыненыя для ваенных караблёў усіх краін;а кіраванне марской і санітарнай паліцыяй на ўзбярэжжы перайшло ў рукі Аўстрыі.

Чарнагорска- асманская вайна, таксама вядомая ў Чарнагорыі як Вялікая вайна, вялася паміж Княствам Чарнагорыя і Асманскай імперыяй паміж 1876 і 1878 гадамі. Вайна скончылася перамогай Чарнагорыі і паражэннем Асманскай імперыі ў буйнейшай руска-турэцкай вайне 1877—1877 гадоў. 1878 год .Адбыліся шэсць буйных і 27 меншых бітваў, сярод якіх была вырашальная бітва пры Вучы До.Паўстанне ў суседняй Герцагавіне выклікала серыю паўстанняў і паўстанняў супраць асманаў у Еўропе.Чарнагорыя і Сербія пагадзіліся аб'явіць вайну асманам 18 чэрвеня 1876 г. Чарнагорцы ўступілі ў саюз з герцагавіцамі.Адной з бітваў, якая мела вырашальнае значэнне для перамогі Чарнагорыі ў вайне, была бітва пры Вучы До.У 1877 годзе чарнагорцы вялі цяжкія баі на межах Герцагавіны і Албаніі .Князь Мікалай узяў на сябе ініцыятыву і контратакаваў асманскія войскі, якія ішлі з поўначы, поўдня і захаду.Ён заваяваў Нікшыч (24 верасня 1877 г.), Бар (10 студзеня 1878 г.), Улцынь (20 студзеня 1878 г.), Грможур (26 студзеня 1878 г.) і Враньіну і Лесендра (30 студзеня 1878 г.).Вайна скончылася, калі асманы падпісалі перамір'е з чарнагорцамі ў Эдырне 13 студзеня 1878 г. Наступленне расійскіх войскаў насустрач асманам прымусіла асманаў падпісаць мірны дагавор 3 сакавіка 1878 г., у якім прызнавалася незалежнасць Чарнагорыі, а таксама Румыніі і Сербіі, а таксама павялічыў тэрыторыю Чарнагорыі з 4405 км² да 9475 км².Чарнагорыя таксама атрымала гарады Нікшыч, Колашын, Спуж, Падгорыца, Жабляк, Бар, а таксама выхад да мора.

Бітва пры Вучы-До — буйная бітва чарнагорска-асманскай вайны 1876-78 гадоў, якая адбылася 18 ліпеня 1876 года ў Вучы-До, Чарнагорыя, паміж аб'яднанымі сіламі чарнагорскіх і ўсходнегерцагавінскіх плямёнаў (батальёнамі) супраць асманскай арміі пры вялікім візіры Ахмедзе Мухтар-пашы.Чарнагорска-герцагавінскія войскі нанеслі цяжкую паразу асманам і здолелі захапіць у палон двух іх камандзіраў.Акрамя таго, яны захапілі буйную партыю ўзбраення.

Берлінскі кангрэс (13 чэрвеня — 13 ліпеня 1878) — дыпламатычная канферэнцыя па рэарганізацыі дзяржаў на Балканскім паўвостраве пасля руска-турэцкай вайны 1877—78 гадоў, у якой Расія выйграла супраць Асманскай імперыі.На сустрэчы былі прадстаўлены шэсць тагачасных вялікіх дзяржаў Еўропы ( Расія , Вялікабрытанія , Францыя , Аўстра- Венгрыя ,Італія і Германія ), Асманы і чатыры балканскія дзяржавы: Грэцыя , Сербія, Румынія і Чарнагорыя.Кіраўнік кангрэса, канцлер Германіі Ота фон Бісмарк, імкнуўся стабілізаваць сітуацыю на Балканах, паменшыць ролю пераможанай Асманскай імперыі ў рэгіёне і збалансаваць розныя інтарэсы Вялікабрытаніі, Расіі і Аўстра-Венгрыі.Замест гэтага пацярпелым тэрыторыям была прадастаўлена розная ступень незалежнасці.Румынія стала цалкам незалежнай, але была вымушана аддаць частку Бесарабіі Расіі і атрымала Паўночную Дабруджу.Сербія і Чарнагорыя таксама атрымалі поўную незалежнасць, але страцілі тэрыторыю, а Аўстра-Венгрыя акупавала рэгіён Санджак разам з Босніяй і Герцагавінай.

Першая Балканская вайна працягвалася з кастрычніка 1912 па травень 1913 і ўключала дзеянні Балканскай лігі (Каралеўства Балгарыя , Сербія, Грэцыя і Чарнагорыя) супраць Асманскай імперыі .Аб'яднаныя арміі балканскіх дзяржаў пераадолелі першапачаткова меншыя ў колькасці (да канца канфлікту значна пераўзыходзячыя) і стратэгічна нявыгадныя асманскія арміі, дасягнуўшы хуткага поспеху.Вайна была ўсёабдымнай і поўнай катастрофай для асманаў, якія страцілі 83% сваіх еўрапейскіх тэрыторый і 69% еўрапейскага насельніцтва.У выніку вайны Ліга захапіла і падзяліла амаль усе астатнія тэрыторыі Асманскай імперыі ў Еўропе.Наступныя падзеі таксама прывялі да стварэння незалежнай Албаніі , што выклікала гнеў сербаў.Балгарыя, тым часам, была незадаволеная падзелам здабычы ў Македоніі, і 16 чэрвеня 1913 г. напала на сваіх былых саюзнікаў Сербію і Грэцыю, што справакавала пачатак Другой Балканскай вайны.

Другая Балканская вайна была канфліктам, які ўспыхнуў, калі Балгарыя , незадаволеная сваёй доляй здабычы ў Першай Балканскай вайне, напала на сваіх былых саюзнікаў Сербію і Грэцыю .Сербскія і грэчаскія войскі адбілі балгарскі наступ і контратакавалі, увайшоўшы ў Балгарыю.У сувязі з тым, што Балгарыя раней таксама ўдзельнічала ў тэрытарыяльных спрэчках з Румыніяй і асноўная частка балгарскіх войскаў была задзейнічана на поўдні, перспектыва лёгкай перамогі падштурхнула румынскую інтэрвенцыю супраць Балгарыі.Асманская імперыя таксама скарысталася сітуацыяй, каб вярнуць некаторыя страчаныя тэрыторыі з папярэдняй вайны.Калі румынскія войскі падышлі да сталіцы Сафіі, Балгарыя папрасіла аб перамір'і, у выніку чаго была заключана Бухарэсцкая дамова, паводле якой Балгарыя павінна была саступіць частку сваіх здабыткаў у Першай Балканскай вайне Сербіі, Грэцыі і Румыніі.Па Канстанцінопальскай дамове яна страціла Адрыянопаль на карысць асманаў.

Чарнагорыя моцна пацярпела ў Першую сусветную вайну .Неўзабаве пасля таго, як Аўстра- Венгрыя аб'явіла вайну Сербіі (28 ліпеня 1914 г.), Чарнагорыя страціла мала часу на аб'яўленне вайны Цэнтральным дзяржавам - у першую чаргу Аўстра-Венгрыі - 6 жніўня 1914 г., нягледзячы на ​​тое, што аўстрыйская дыпламатыя абяцала саступіць Шкодэр Чарнагорыі калі ён заставаўся нейтральным.У мэтах каардынацыі ў барацьбе з варожым войскам сербскі генерал Бажыдар Янкавіч быў прызначаны кіраўніком вярхоўнага камандавання сербскай і чарнагорскай армій.Чарнагорыя атрымала ад Сербіі 30 артылерыйскіх гармат і фінансавую дапамогу ў 17 мільёнаў дынараў.Францыя выдзеліла каланіяльны атрад з 200 чалавек, які знаходзіўся ў Цэтыне ў пачатку вайны, а таксама дзве радыёстанцыі - на вяршыні гары Лаўчэн і ў Падгорыцы.Да 1915 года Францыя пастаўляла Чарнагорыі неабходныя ваенныя матэрыялы і харчаванне праз порт Бар, які быў блакаваны аўстрыйскімі лінейнымі караблямі і падводнымі лодкамі.У 1915 г. гэтую ролю ўзяла на сябе Італія, беспаспяхова і нерэгулярна ажыццяўляючы пастаўкі праз лінію Шэнджын-Бояна-Скадарскае возера, незабяспечаны маршрут з-за пастаянных нападаў албанскіх ірэгулярных фарміраванняў, арганізаваных аўстрыйскімі агентамі.Адсутнасць жыццёва важных матэрыялаў у выніку прывяла Чарнагорыю да капітуляцыі.Аўстра-Венгрыя накіравала асобную армію, каб уварвацца ў Чарнагорыю і прадухіліць злучэнне сербскай і чарнагорскай армій.Аднак гэтая сіла была адбітая, і з вяршыні моцна ўмацаванага Лаўчэна чарнагорцы працягвалі бамбардзіроўку Котара, які ўтрымліваўся ворагам.Аўстра-венгерскай арміі ўдалося захапіць горад Плеўля, а з іншага боку чарнагорцы ўзялі Будву, якая тады знаходзілася пад кантролем Аўстрыі.Сербская перамога ў бітве на Церы (15—24 жніўня 1914 г.) адцягнула варожыя сілы ад Санджака, і Плеўля зноў апынуліся ў руках Чарнагорыі.10 жніўня 1914 года чарнагорская пяхота нанесла моцны ўдар па аўстрыйскіх гарнізонах, але не здолела скарыстаць атрыманую перавагу.Яны паспяхова супрацьстаялі аўстрыйцам падчас другога ўварвання ў Сербію (верасень 1914 г.) і амаль здолелі захапіць Сараева.Аднак з пачаткам трэцяга аўстра-венгерскага ўварвання чарнагорская армія была вымушана адступіць перад значна пераўзыходзячымі па колькасці войскамі, і аўстра-венгерская, балгарская і нямецкая арміі канчаткова захапілі Сербію (снежань 1915 г.).Аднак сербская армія выжыла і на чале з сербскім каралём Пятром I пачала адступленне праз Албанію.Каб падтрымаць сербскае адступленне, чарнагорская армія на чале з Янкам Вукоцічам уступіла ў бітву пры Мойкавацы (6-7 студзеня 1916 г.).Чарнагорыя таксама пацярпела ад шырокамаштабнага ўварвання (студзень 1916 г.) і да канца вайны заставалася ва ўладанні Цэнтральных дзяржаў.Для падрабязнасцей гл. Сербская кампанія (Першая сусветная вайна).Аўстрыйскі афіцэр Віктар Вебер Эдлер фон Вебенаў служыў ваенным губернатарам Чарнагорыі паміж 1916 і 1917 гадамі. Пасля гэтага пасаду заняў Генрых Клам-Марцініч.Кароль Мікалай збег у Італію (студзень 1916 г.), а затым у Францыю;урад перанёс сваю дзейнасць у Бардо.У рэшце рэшт саюзнікі вызвалілі Чарнагорыю ад аўстрыйцаў.Нядаўна скліканы Нацыянальны сход Падгорыцы абвінаваціў караля ў імкненні да сепаратнага міру з ворагам і, адпаведна, зрынуў яго, забараніў яго вяртанне і пастанавіў, што Чарнагорыя павінна далучыцца да Каралеўства Сербіі 1 снежня 1918 г. Частка былых чарнагорскіх вайскоўцаў сілы, па-ранейшаму верныя каралю, пачалі паўстанне супраць аб'яднання, Каляднае паўстанне (7 студзеня 1919 г.).

Каралеўства Югаславія — дзяржава ў Паўднёва-Усходняй і Цэнтральнай Еўропе, якая існавала з 1918 па 1941 год. З 1918 па 1929 год яно афіцыйна называлася Каралеўствам сербаў, харватаў і славенцаў, але тэрмін «Югаславія» (літаральна «Зямля паўднёвых славян» ») была яго гутарковая назва з-за яго паходжання.Афіцыйная назва дзяржавы была зменена на «Каралеўства Югаславія» каралём Аляксандрам I 3 кастрычніка 1929 года. Новае каралеўства складалася з раней незалежных каралеўстваў Сербіі і Чарнагорыі (Чарнагорыя была ўключана ў Сербію ў мінулым месяцы), і значная частка тэрыторыі, якая раней была часткай Аўстра-Венгрыі, дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў.Асноўнымі дзяржавамі, якія ўтварылі новае каралеўства, былі Дзяржава славенцаў, харватаў і сербаў;Ваяводзіна;і Каралеўства Сербія з Каралеўствам Чарнагорыя.

Каляднае паўстанне — няўдалае паўстанне ў Чарнагорыі пад кіраўніцтвам зялёных у пачатку студзеня 1919 г. Ваенным кіраўніком паўстання быў Крсто Попавіч, а яго палітычным лідэрам — Ёван Пламенац.Каталізатарам паўстання стала рашэнне супярэчлівага Вялікага нацыянальнага сходу сербскага народа ў Чарнагорыі, шырока вядомага як Падгорыцкі сход.Асамблея вырашыла непасрэдна аб'яднаць Каралеўства Чарнагорыя з Каралеўствам Сербія, якое неўзабаве пасля гэтага стане Каралеўствам Югаславія.Пасля сумніўнага працэсу адбору кандыдатаў белыя юніяністы пераўзышлі зялёных, якія выступалі за захаванне чарнагорскай дзяржаўнасці і аб'яднанне ў канфедэратыўнай Югаславіі.Паўстанне дасягнула кульмінацыі ў Цэтыне 7 студзеня 1919 года, у дзень праваслаўнага Раства.Юніяністы пры падтрымцы сербскай арміі разграмілі паўстанцаў зялёных.Пасля паўстання зрынуты кароль Чарнагорыі Нікола быў вымушаны заклікаць да міру, бо многія дамы былі разбураны.У выніку паўстання шэраг саўдзельнікаў паўстання былі адсуджаны і зняволены.Іншыя ўдзельнікі паўстання беглі ў Каралеўства Італія, тым часам некаторыя адступілі ў горы і працягвалі партызанскі супраціў пад сцягам чарнагорскай арміі ў выгнанні, які працягваўся да 1929 года. Найбольш вядомым кіраўніком партызанскага апалчэння быў Саво Распаповіч.

Падчас Другой сусветнай вайныІталія пад кіраўніцтвам Беніта Мусаліні акупавала Чарнагорыю ў 1941 годзе і далучыла да Каралеўства Італіі вобласць Котар (Катара), дзе было невялікае насельніцтва, якое размаўляла на венецыянскай мове.Марыянеткавае Каралеўства Чарнагорыя было створана пад фашысцкім кантролем, а Крсто Зрноў Попавіч вярнуўся з выгнання ў Рым у 1941 годзе, каб паспрабаваць узначаліць партыю Зеленашы («Зялёныя»), якая падтрымлівала аднаўленне чарнагорскай манархіі.Гэтае апалчэнне называлася Лаўчэнскай брыгадай.Чарнагорыя была ахоплена жудаснай партызанскай вайной, галоўным чынам пасля таго, як нацысцкая Германія змяніла пераможаных італьянцаў у верасні 1943 года.Падчас Другой сусветнай вайны, як і ў многіх іншых частках Югаславіі, Чарнагорыя была ўцягнутая ў нейкую грамадзянскую вайну.Акрамя чарнагорскіх зялёных, дзвюма асноўнымі фракцыямі былі чэтніцкая югаслаўская армія, якая прысягнула на вернасць ураду ў выгнанні і складалася ў асноўным з чарнагорцаў, якія дэкларавалі сябе як сербы (многія з яе членаў былі чарнагорскімі белымі), і югаслаўскія партызаны, мэтай якіх было стварэнне Сацыялістычнай Югаславіі пасля вайны.Паколькі абедзве фракцыі мелі некаторае падабенства ў сваіх мэтах, асабліва тых, якія тычыліся аб'яднанай Югаславіі і супраціўлення супраць краін восі, абодва бакі ўзяліся за рукі і ў 1941 годзе пачалі паўстанне 13 ліпеня, першае арганізаванае паўстанне ў акупаванай Еўропе.Гэта адбылося ўсяго праз два месяцы пасля таго, як Югаславія капітулявала і вызваліла большую частку тэрыторыі Чарнагорыі, але паўстанцы не змаглі аднавіць кантроль над буйнымі гарадамі.Пасьля няўдалых спробаў вызваленьня гарадоў Плеўля і Калашын італьянцы, узмоцненыя немцамі, адбілі ўсю паўстанцкую тэрыторыю.На ўзроўні кіраўніцтва рознагалоссі адносна дзяржаўнай палітыкі (цэнтралістычная манархія супраць федэратыўнай сацыялістычнай рэспублікі) у выніку прывялі да расколу паміж двума бакамі;адтуль яны сталі ворагамі.Пастаянна абедзве групоўкі спрабавалі заваяваць падтрымку сярод насельніцтва.Аднак у рэшце рэшт чэтнікі ў Чарнагорыі страцілі падтрымку сярод насельніцтва, як і іншыя групоўкі чэтнікаў у Югаславіі.Фактычны лідэр чэтнікаў у Чарнагорыі Паўле Джурышыч разам з іншымі вядомымі дзеячамі руху, такімі як Душан Арсавіч і Георгі Лашыч, былі прызнаныя адказнымі за масавыя забойствы мусульманскага насельніцтва ва ўсходняй Босніі і Санджаку ў 1944 годзе. Іх ідэалогія аднастайнай Сербіі унутры Югаславіі аказалася галоўнай перашкодай для вярбоўкі лібералаў, меншасцяў і чарнагорцаў, якія разглядалі Чарнагорыю як нацыю са сваёй уласнай ідэнтычнасцю.Гэтыя фактары, у дадатак да таго, што некаторыя чэтнікі вялі перамовы з краінамі Восі, прывялі да таго, што чэтніцкая югаслаўская армія страціла падтрымку сярод саюзнікаў у 1943 г. У тым жа годзе Італія, якая да таго часу кіравала акупаванай зонай, капітулявала і быў заменены Германіяй, і баі працягваліся.Падгорыца была вызвалена сацыялістычнымі партызанамі 19 снежня 1944 года, і вызваленчая вайна была выйграна.Ёсіп Броз Ціта прызнаў велізарны ўклад Чарнагорыі ў вайну супраць краін Восі, стварыўшы яе адной з шасці рэспублік Югаславіі.

Паўстанне ў Чарнагорыі — паўстанне супраць італьянскіх акупацыйных войскаў у Чарнагорыі.Пачаты Камуністычнай партыяй Югаславіі 13 ліпеня 1941 г., ён быў падаўлены на працягу шасці тыдняў, але працягваўся са значна меншай інтэнсіўнасцю да бітвы пад Плеўля 1 снежня 1941 г. Паўстанцаў узначаліла камбінацыя камуністаў і былых афіцэраў Каралеўскай югаслаўскай арміі з Чарнагорыі.Некаторыя з афіцэраў былі нядаўна вызваленыя з лагераў для ваеннапалонных пасля таго, як іх захапілі падчас уварвання ў Югаславію.Камуністы кіравалі арганізацыяй і забяспечвалі паліткамісарамі, а паўстанцкія ваенныя сілы ўзначальвалі былыя афіцэры.За тры тыдні пасля пачатку паўстання паўстанцам удалося захапіць амаль усю тэрыторыю Чарнагорыі.Італьянскія войскі былі вымушаныя адступіць у свае апорныя пункты ў Плеўле, Нікшычы, Цэтыне і Падгорыцы.Контрнаступленне больш чым 70 000 італьянскіх войскаў пад камандаваннем генерала Алесандра Пірцыа Біролі пры падтрымцы санджацкага мусульманскага апалчэння і албанскіх нерэгулярных сіл з памежных раёнаў паміж Чарнагорыяй і Албаніяй задушыла паўстанне на працягу шасці тыдняў.Ёсіп Броз Ціта адхіліў Мілавана Джыласа ад камандавання партызанскімі войскамі ў Чарнагорыі з-за яго памылак падчас паўстання, асабліва таму, што Джылас абраў франтальную барацьбу замест партызанскай тактыкі супраць італьянскіх войскаў і з-за яго «Левых памылак».Пасля буйной паразы 1 снежня 1941 года падчас няўдалага нападу камуністычных войскаў на італьянскі гарнізон у Плеўле, многія салдаты дэзерціравалі з партызан і далучыліся да антыкамуністычных чэтнікаў.Пасля гэтай паразы камуністы тэрарызавалі людзей, якіх яны лічылі сваімі ворагамі, што выклікала непрыязнасць у многіх у Чарнагорыі.Паражэнне камуністычных сіл падчас бітвы пад Плеўлямі ў спалучэнні з палітыкай тэрору, якую яны праводзілі, былі галоўнымі прычынамі пашырэння канфлікту паміж камуністычнымі і нацыяналістычнымі паўстанцамі ў Чарнагорыі пасля паўстання.У другой палове снежня 1941 года афіцэры-нацыяналісты Джурышыч і Лашыч пачалі мабілізацыю ўзброеных атрадаў, асобных ад партызан.

З 1945 па 1992 год Чарнагорыя ўваходзіла ў склад Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспублікі Югаславія;гэта была самая маленькая рэспубліка ў федэрацыі і мела найменшае насельніцтва.Чарнагорыя стала эканамічна мацнейшай, чым калі-небудзь, паколькі яна атрымала дапамогу з федэральных фондаў як слабаразвітая рэспубліка, а таксама стала турыстычным напрамкам.Пасляваенныя гады выдаліся бурнымі і былі адзначаны палітычнымі ліквідацыямі.У 1947 годзе быў забіты лідар Зялёных Крсто Зрноў Повіч, а праз 10 гадоў, у 1957 годзе, таксама быў забіты апошні чарнагорскі чэтнік Уладзімір Шыпчыч.У гэты перыяд чарнагорскія камуністы, такія як Веліка Влаховіч, Светазар Вукманавіч-Тэмпа, Уладзімір Попавіч і Ёва Капічыч, займалі ключавыя пасады ў федэральным урадзе Югаславіі.У 1948 годзе Югаславія сутыкнулася з расколам Ціта-Сталіна, перыядам высокай напружанасці паміж Югаславіяй і СССР , выкліканай рознагалоссямі адносна ўплыву кожнай краіны на сваіх суседзяў і рэзалюцыяй Інфармбіро.Пачаліся палітычныя ўзрушэнні як у камуністычнай партыі, так і ў краіне.Прасавецкія камуністы сутыкнуліся з пераследам і зняволеннем у розных турмах па ўсёй Югаславіі, у прыватнасці, на Голым Атоку.Многія чарнагорцы з-за сваёй традыцыйнай прыхільнасці да Расіі дэкларавалі сябе як савецкія.Гэты палітычны раскол у камуністычнай партыі прывёў да падзення многіх важных камуністычных лідэраў, у тым ліку чарнагорцаў Арсо Ёванавіча і Улада Дапчэвіча.Многія з людзей, якія трапілі ў турму ў гэты перыяд, незалежна ад нацыянальнасці, былі невінаватымі – пазней гэта было прызнана югаслаўскім урадам.У 1954 годзе вядомы чарнагорскі палітык Мілаван Джылас быў выключаны з камуністычнай партыі за крытыку партыйных лідэраў за стварэнне «новага кіруючага класа» ў Югаславіі разам з Пека Дапчэвічам.На працягу другой паловы 1940-х і ўсёй 1950-х гадоў у краіне ішло інфраструктурнае аднаўленне дзякуючы федэральнаму фінансаванню.Гістарычную сталіцу Чарнагорыі Цэтыне замянілі на Падгорыцу, якая ў міжваенны час стала найбуйнейшым горадам у рэспубліцы – хоць і была практычна ў руінах з-за моцных бамбардзіровак на апошнім этапе Другой сусветнай вайны.Падгорыца мела больш спрыяльнае геаграфічнае становішча ў Чарнагорыі, і ў 1947 годзе рэзідэнцыя рэспублікі была перанесена ў горад, які цяпер называецца Цітаград у гонар маршала Ціта.Цэтынье атрымаў званне «горад-герой» у складзе Югаславіі.Моладзевыя працоўныя акцыі пабудавалі чыгунку паміж двума найбуйнейшымі гарадамі Цітаградам і Нікшычам, а таксама набярэжную над Скадарскім возерам, якая злучае сталіцу з буйным портам Бар.Порт Бар таксама быў адноўлены пасля таго, як быў замініраваны падчас нямецкага адступлення ў 1944 г. Іншыя парты, якія сутыкнуліся з паляпшэннем інфраструктуры, - Котар, Рысан і Ціват.У 1947 годзе была заснавана кампанія Jugopetrol Kotor.Індустрыялізацыя Чарнагорыі была прадэманстравана праз заснаванне электроннай кампаніі Obod у Цэтыне, сталеліцейнага завода і бровара Trebjesa ў Нікшычы і алюмініевага завода ў Падгорыцы ў 1969 годзе.

Распад камуністычнай Югаславіі (1991–1992) і ўвядзенне шматпартыйнай палітычнай сістэмы засталі Чарнагорыю з маладым кіраўніцтвам, якое заняло пасаду ўсяго некалькі гадоў таму, у канцы 1980-х.Па сутнасці, рэспублікай кіравалі тры чалавекі: Міла Джукановіч, Мамір Булатавіч і Светазар Маравіч;усе прыйшлі да ўлады падчас антыбюракратычнай рэвалюцыі — своеасаблівага адміністрацыйнага перавароту ў Югаслаўскай камуністычнай партыі, арганізаванага маладзейшымі членамі партыі, блізкімі да Слабадана Мілошавіча.На першы погляд усе трое выглядалі адданымі камуністамі, але яны таксама валодалі дастатковымі навыкамі і здольнасцю да адаптацыі, каб зразумець небяспеку прытрымлівання традыцыйнай жорсткай тактыкі старой гвардыі ў зменлівы час.Такім чынам, калі старая Югаславія фактычна перастала існаваць і шматпартыйная палітычная сістэма замяніла яе, яны хутка пераўтварылі чарнагорскае аддзяленне старой камуністычнай партыі і перайменавалі яе ў Дэмакратычную партыю сацыялістаў Чарнагорыі (ДПС).У пачатку-сярэдзіне 1990-х гадоў кіраўніцтва Чарнагорыі аказвала значную падтрымку ваенным дзеянням Мілошавіча.Чарнагорскія рэзервісты ваявалі на лініі фронту ў Дуброўніку, дзе іх часта наведваў прэм'ер-міністр Міла Джукановіч.У красавіку 1992 года пасля рэферэндуму Чарнагорыя вырашыла далучыцца да Сербіі ў стварэнні Саюзнай Рэспублікі Югаславіі (СРЮ), якая афіцыйна паклала канец Другой Югаславіі.

Падчас баснійскай і харвацкай вайны 1991–1995 гадоў Чарнагорыя разам з сербскімі войскамі ўдзельнічала са сваімі паліцэйскімі і ваеннымі сіламі ў нападах на Дуброўнік, Харватыю і баснійскія гарады, агрэсіўныя дзеянні, накіраваныя на захоп большай колькасці тэрыторый сілай, якія характарызуюцца паслядоўнай схемай грубыя і сістэматычныя парушэнні правоў чалавека.Чарнагорскі генерал Паўле Стругар быў асуджаны за ўдзел у бамбардзіроўцы Дуброўніка.Басьнійскія ўцекачы былі арыштаваныя чарнагорскай паліцыяй і перавезеныя ў сэрбскія лягеры ў Фочы, дзе падвяргаліся сыстэматычным катаваньням і пакараныя сьмерцю.У маі 1992 г. Арганізацыя Аб'яднаных Нацый увяла эмбарга ў дачыненні да СРЮ: гэта паўплывала на многія бакі жыцця краіны.Дзякуючы свайму выгаднаму геаграфічнаму размяшчэнню (выхад да Адрыятычнага мора і водная сувязь з Албаніяй праз Скадарскае возера) Чарнагорыя стала цэнтрам кантрабанднай дзейнасці.Уся прамысловая вытворчасць у Чарнагорыі спынілася, і асноўнай эканамічнай дзейнасцю рэспублікі стала кантрабанда спажывецкіх тавараў - асабліва дэфіцытных, такіх як бензін і цыгарэты, цэны на якія рэзка ўзляцелі.Гэта стала дэ-факта ўзаконенай практыкай і працягвалася гадамі.Урад Чарнагорыі ў лепшым выпадку заплюшчваў вочы на ​​незаконную дзейнасць, але ў асноўным прымаў у ёй актыўны ўдзел.Кантрабанда зрабіла мільянерамі рознага кшталту сумных асоб, у тым ліку высокапастаўленых дзяржаўных чыноўнікаў.Міла Джукановіч працягвае сутыкацца з іскамі ў розных італьянскіх судах за яго ролю ў шырока распаўсюджанай кантрабандзе ў 1990-я гады і ў забеспячэнні прытулку ў Чарнагорыі для розных дзеячаў італьянскай мафіі, якія таксама нібыта ўдзельнічалі ў ланцужку распаўсюджвання кантрабанды.

Рэферэндум аб незалежнасці Чарнагорыі 1992 года быў першым рэферэндумам аб незалежнасці Чарнагорыі, які прайшоў 1 сакавіка 1992 года ў СР Чарнагорыя, канстытуцыйнай рэспубліцы Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспублікі Югаславія.Рэферэндум стаў вынікам рашэння прэзідэнта Чарнагорыі Моміра Булатавіча пагадзіцца з умовамі, устаноўленымі лордам Кэрынгтанам, якія павінны былі ператварыць Югаславію ў свабоднае аб'яднанне незалежных дзяржаў, якія будуць мець статус суб'ектаў міжнароднага права.Рашэнне Булатовіча выклікала гнеў яго саюзніка, прэзідэнта Сербіі Слабадана Мілошавіча і сербскага кіраўніцтва, якое дадало папраўку да плана Кэрынгтана, якая дазваляла дзяржавам, якія не жадаюць аддзяляцца ад Югаславіі, стварыць дзяржаву-пераемніцу.У выніку гэтага рэферэндуму 27 красавіка 1992 года была створана Саюзная Рэспубліка Югаславія, якая складаецца з дзвюх былых рэспублік, якія ўваходзілі ў СФР Югаславію, Сербіі і Чарнагорыі.

21 мая 2006 года ў Чарнагорыі прайшоў рэферэндум аб незалежнасці. За яго прагаласавалі 55,5% выбаршчыкаў, ледзь пераадолеўшы 55%-ы бар'ер.Да 23 мая папярэднія вынікі рэферэндуму былі прызнаныя ўсімі пяццю пастаяннымі членамі Савета Бяспекі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, што прадугледжвае шырокае міжнароднае прызнанне, калі Чарнагорыя атрымае фармальную незалежнасць.31 траўня камісія па рэферэндуму афіцыйна пацвердзіла вынікі рэферэндуму, пацвердзіўшы, што 55,5% насельніцтва Чарнагорыі прагаласавала за незалежнасць.Паколькі выбаршчыкі адпавядалі спрэчнаму парогу ў 55% галасоў, рэферэндум быў уключаны ў дэкларацыю аб незалежнасці падчас спецыяльнай парламенцкай сесіі 31 мая.Скупшчына Рэспублікі Чарнагорыя ў суботу, 3 чэрвеня, прыняла афіцыйную Дэкларацыю аб незалежнасці.У адказ на гэтую заяву ўрад Сербіі абвясціў сябе юрыдычным і палітычным пераемнікам Сербіі і Чарнагорыі, і што ўрад і парламент самой Сербіі неўзабаве прымуць новую канстытуцыю.Злучаныя Штаты, Кітай, Расія і інстытуты Еўрасаюза выказалі намер паважаць вынікі рэферэндуму.