የፓርቲያን ኢምፓየር

ቁምፊዎች

ማጣቀሻዎች


Play button

247 BCE - 224

የፓርቲያን ኢምፓየር



የፓርቲያን ኢምፓየር፣ እንዲሁም የአርሳሲድ ኢምፓየር በመባል የሚታወቀው፣ በጥንቷ ኢራን ከ247 ዓክልበ እስከ 224 ዓ.ም ድረስ ትልቅ የኢራን የፖለቲካ እና የባህል ሀይል ነበር።የኋለኛው ስሙ የመጣው ከመስራቹ አርሳስ 1 ነው፣ በኢራን ሰሜናዊ ምስራቅ ውስጥ የፓርቲያ ግዛትን፣ ከዚያም በሴሉሲድ ኢምፓየር ላይ በማመፅ የፓርቲያን ግዛት፣ ከዚያም አንድራጎራስ ስር የሆነችውን ግዛት (አውራጃ) በመቆጣጠር የፓርኒ ጎሳን በመራው አርሳስ 1 ነው።ሚትሪዳትስ 1 ሚዲያ እና ሜሶፖታሚያን ከሴሉሲዶች በመንጠቅ ግዛቱን አስፋፍቷል።በከፍታው ጊዜ፣ የፓርቲያን ኢምፓየር ከኤፍራጥስ ሰሜናዊ ጫፍ፣ አሁን በመካከለኛው ምስራቅ ቱርክ እስከ ዛሬ አፍጋኒስታን እና ምዕራባዊ ፓኪስታን ድረስ ተዘርግቷል።በሜዲትራኒያን ባህር ውስጥ በሚገኘው የሮማ ኢምፓየር እና በቻይና የሃን ስርወ መንግስት መካከል ባለው የሐር መንገድ የንግድ መስመር ላይ የሚገኘው ኢምፓየር የንግድ እና የንግድ ማእከል ሆነ።ፓርቲያውያን የፋርስን፣ የሄለናዊን እና የክልል ባህሎችን የሚያጠቃልለውን የፋርስን፣ የሄለኒዝምን እና የክልል ባህሎችን በባህላዊ ልዩነት ያለውን የግዛታቸውን ጥበብ፣ ስነ-ህንፃ፣ ሃይማኖታዊ እምነቶች እና የንጉሳዊ ምልክቶችን በብዛት ወስደዋል።በሕልውናው የመጀመሪያ አጋማሽ ላይ፣ የአርሳሲድ ፍርድ ቤት የግሪክን ባሕል አካላት ተቀብሏል፣ ምንም እንኳን ውሎ አድሮ የኢራን ወጎች ቀስ በቀስ መነቃቃትን ቢያዩም።የአርሳሲድ ገዥዎች የአካሜኒድ ኢምፓየር ወራሾች እንደሆኑ በመግለጽ "የነገሥታት ንጉሥ" የሚል ስያሜ ተሰጥቷቸዋል;በርግጥም ብዙ የሀገር ውስጥ ነገስታትን እንደ ቫሳል ተቀበሉ፤ አቻሜኒዶች በማዕከላዊነት የሚሾሙበት፣ ምንም እንኳን በአብዛኛው ራሳቸውን የቻሉ፣ መሳፍንት አድርገው ነበር።ፍርድ ቤቱ በዋነኛነት ከኢራን ውጭ ጥቂት ቁጥር ያላቸውን ሹማምንቶች ሾሟል፣ ነገር ግን እነዚህ ሳትራፒዎች ከአካሜኒድ ኃያላን ያነሱ እና ያነሱ ነበሩ።በአርሳሲድ ኃይል መስፋፋት፣ የማዕከላዊ መንግሥት መቀመጫ ከኒሳ ወደ ክቴሲፎን በጤግሮስ (በዘመናዊ ባግዳድ ደቡብ፣ ኢራቅ) ተዘዋወረ፣ ምንም እንኳን ሌሎች በርካታ ቦታዎችም ዋና ከተማ ሆነው አገልግለዋል።የፓርቲያውያን የመጀመሪያዎቹ ጠላቶች በምዕራብ ሴሉሲዶች እና በሰሜን ያሉት እስኩቴሶች ነበሩ።ነገር ግን፣ፓርቲያ ወደ ምዕራብ ስትሰፋ፣ ከአርሜኒያ መንግሥት እና በመጨረሻም ከሟቹ የሮማ ሪፐብሊክ ጋር ግጭት ፈጠሩ።ሮም እና ፓርቲያ የአርመን ነገሥታትን የበታች ደንበኞቻቸው አድርገው ለመመሥረት እርስ በርሳቸው ተፋለሙ።በ53 ከዘአበ ፓርቲያውያን የማርከስ ሊሲኒየስ ክራስሰስን ጦር በካርሬ ጦርነት አወደሙ፣ እና በ40-39 ከዘአበ፣ የፓርቲያን ጦር ከሮማውያን ከጢሮስ በስተቀር መላውን ሌቫን ያዙ።ሆኖም፣ ማርክ አንቶኒ በፓርቲያ ላይ የመልሶ ማጥቃት መርቷል፣ ምንም እንኳን በአጠቃላይ ስኬቶቹ በሌሉበት የተመዘገቡት በሌተና ቬንቲዲየስ መሪነት ነበር።በሚቀጥሉት ጥቂት መቶ ዓመታት በተካሄደው የሮማ እና የፓርቲያ ጦርነት ወቅት የተለያዩ የሮማ ንጉሠ ነገሥታት ወይም የተሾሙ ጄኔራሎች ሜሶጶጣሚያን ወረሩ።በእነዚህ ግጭቶች ወቅት ሮማውያን የሴሌሺያ እና ክቴሲፎን ከተሞችን በተለያዩ አጋጣሚዎች ያዙ፣ ነገር ግን እነርሱን አጥብቀው መያዝ አልቻሉም።በዙፋኑ ላይ በፓርቲያውያን መካከል ተደጋጋሚ የእርስ በርስ ጦርነቶች ከውጪ ወረራ ይልቅ ለኢምፓየር መረጋጋት የበለጠ አደገኛ ሆነው ነበር፣ እና በፋርስ የሚገኘው የኢስታኽር ገዥ የነበረው አርዳሺር 1ኛ በአርሳሲዶች ላይ በማመፅ የመጨረሻውን ገዥውን አርታባኑስ አራተኛን በ224 እዘአ በገደለ ጊዜ የፓርቲያውያን ኃይል ተንኖ ጠፋ። .አርዳሺር የሳሳኒያን ኢምፓየር መስርቷል፣ በ7ኛው ክፍለ ዘመን እዘአ ሙስሊሞች ድል እስካደረጉበት ጊዜ ድረስ ኢራንን እና አብዛኛውን የምስራቅ ክፍል ይገዛ ነበር፣ ምንም እንኳን የአርሳሲድ ስርወ መንግስት በካውካሰስ አርሜንያ ፣ኢቤሪያ እና አልባኒያ በሚገዛው የቤተሰብ ቅርንጫፎች በኩል ይኖር ነበር።
HistoryMaps Shop

መስመር ጎብኚ

247 BCE - 141 BCE
ምስረታ እና ቀደምት መስፋፋት።ornament
የፓርቲያ የፓርኒ ድል
የፓርቲያ የፓርኒ ድል ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
247 BCE Jan 1 00:01

የፓርቲያ የፓርኒ ድል

Ashgabat, Turkmenistan
እ.ኤ.አ. በ245 ከዘአበ የፓርቲያ ሴሉሲድ ገዥ (ሳታራፕ) አንድራጎራስ ከሴሌውሲዶች ነፃ መውጣቱን አወጀ - ከሁለተኛው አንጾኪያ ሞት በኋላ - ቶለሚ ሳልሳዊ የሴሉሲድ ዋና ከተማን በአንጾኪያ ሲቆጣጠር እና “ስለዚህ የሴሌውሲድ ሥርወ መንግሥት የወደፊት ዕጣ ፈንታን ተወ። በጥያቄ ውስጥ ለአፍታ። "ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ "አርሳስ የሚባል ሰው፣ እስኩቴስ ወይም ባክቴሪያን የሆነ ሰው፣ የፓርኒ ጎሳዎች መሪ ሆኖ ተመረጠ።"የፓርቲያ ከሴሉሲድ ግዛት መገንጠሏን ተከትሎ የሴሉሲድ ወታደራዊ ድጋፍ በማጣቱ አንድራጎራስ ድንበሩን ለማስጠበቅ ተቸግሯል፣ እና በ238 ዓ.ዓ. አካባቢ - “በአርሴሴስ እና በወንድሙ ቲሪዳተስ” ትእዛዝ - ፓርኒ ፓርቲያን ወረረ እና ተቆጣጠረ። የአስታቤኔ (አስታዋ)፣ የዚያ ግዛት ሰሜናዊ ክልል፣ የአስተዳደር ዋና ከተማ የሆነችው ካቡቻን (ኩቻን በ vulgate) ነበር።ከጥቂት ቆይታ በኋላ ፓርኒ የቀረውን የፓርቲያ ክፍል ከአንድራጎራስ ያዘ፣ በሂደቱም ገደለው።ግዛቱን ድል በማድረግ፣ አርሳሲዶች በግሪክ እና በሮማውያን ምንጮች ፓርታውያን በመባል ይታወቁ ነበር።ቀዳማዊ አርሳሴስ የፓርቲያ የመጀመሪያው ንጉስ እንዲሁም የአርሳሲድ ሥርወ መንግሥት የፓርቲያ ሥርወ መንግሥት መስራች እና ስም ሆነ።
▲
●
የአንቲኮከስ III ዘመቻዎች
ሴሉሲድ ካልቫሪ ከሮማውያን እግረኛ ጋር ©Igor Dzis
209 BCE Jan 1

የአንቲኮከስ III ዘመቻዎች

Turkmenistan
አንቲዮከስ ሳልሳዊ የምስራቃዊ ግዛቶችን ለመቆጣጠር ዘመቻ ከፈተ እና ፓርቲያውያንን በጦርነት ካሸነፈ በኋላ ክልሉን በተሳካ ሁኔታ መቆጣጠር ቻለ።ፓርቲያውያን የቫሳል ደረጃን ለመቀበል ተገደዱ እና አሁን ከቀድሞው የሴሉሲድ የፓርቲያ ግዛት ጋር የሚስማማውን መሬት ብቻ ተቆጣጠሩ።ሆኖም የፓርቲያ ቫሳላጅ በስም ብቻ ነበር እና የሴሉሲድ ጦር በደጃቸው ላይ ስለነበር ብቻ ነው።የምስራቅ አውራጃዎችን መልሶ በመውሰዱ እና የሴሉሲድ ድንበሮች በምስራቅ በሴሌውከስ ቀዳማዊ ኒካቶር ስር እንደነበሩት አንቲዮከስ በመኳንንቱ ታላቅ ማዕረግ ተሰጠው።እንደ እድል ሆኖ፣ ለፓርቲያውያን፣ የሴሉሲድ ኢምፓየር ብዙ ጠላቶች ነበሩት፣ እና ብዙም ሳይቆይ አንቲዮከስጦለማይክ ግብፅን እና እየጨመረ ያለውን የሮማን ሪፐብሊክን ለመዋጋት ጦሩን ወደ ምዕራብ ሲመራ።በ190 ከዘአበ በማግኔዥያ በሴሉሲድ የተሸነፈውን ሽንፈት ተከትሎ ሴሌውሲዶች በፓርቲያን ጉዳይ የበለጠ ጣልቃ መግባት አልቻሉም።ፕሪፓቲየስ (191-176 ዓክልበ.) አርሴሴስ IIን ተክቶ፣ እና ፋራቴስ 1 (176-171 ዓክልበ.) በመጨረሻ የፓርቲያን ዙፋን ወጣ።ቀዳማዊ ፍርሀት ፓርትያን ያለ ተጨማሪ የሴሉሲድ ጣልቃ ገብነት ገዙ።
▲
●
ከምስራቃዊው ስጋት
Saka ተዋጊዎች ©JFoliveras
177 BCE Jan 1

ከምስራቃዊው ስጋት

Bactra, Afghanistan
ፓርቲያውያን በምዕራብ የጠፉትን ግዛቶች መልሰው ሲያገኙ፣ በምስራቅ ሌላ ስጋት ተፈጠረ።እ.ኤ.አ. በ177-176 ከክርስቶስ ልደት በፊት በሰሜን ምዕራብቻይና በጋንሱ አውራጃ በተባለው ግዛት ውስጥ የ Xiongnu የዘላን ኮንፌዴሬሽን ዘላኖች ዩኤዚን ከትውልድ አገራቸው አፈናቅሏል።ዩኢዚ ወደ ምዕራብ ወደ ባክትሪያ ተሰደዱ እና የሳካ (እስኩቴስ) ነገዶችን አፈናቀሉ።ሳካ ወደ ምዕራብ ለመንቀሳቀስ ተገደዱ፣ እዚያም የፓርቲያን ኢምፓየር ሰሜናዊ ምስራቅ ድንበሮችን ወረሩ።ሚትሪዳትስ ሜሶጶጣሚያን ካሸነፈ በኋላ ወደ ሃይርካኒያ ጡረታ ለመውጣት ተገደደ።አንዳንዶቹ ሳካ በአንጾኪያ ላይ በፋራቴስ ጦር ተመዝግበው ነበር።ነገር ግን ወደ ግጭት ለመግባት ዘግይተው ደረሱ።ፍራአቶች ደሞዛቸውን ለመክፈል ፈቃደኛ ባለመሆናቸው ሳካ አመፁ፣ እሱም በቀድሞው የሴሉሲድ ወታደሮች እርዳታ ለማጥፋት ሞክሮ ነበር፣ ሆኖም እነሱም ፍርሀትን ትተው ከሳካ ጎን ቆሙ።2ኛ ፋራቴስ በዚህ ጥምር ጦር ላይ ዘመቱ፣ እሱ ግን በጦርነት ተገደለ።ሮማዊው የታሪክ ምሁር ጀስቲን እንደዘገበው ተተኪው አርታባኑስ 1ኛ (128-124 ዓክልበ.) ተመሳሳይ ዕጣ ፈንታ በምስራቅ ዘላኖች ላይ ተካፍሏል።
▲
●
ጦርነት በምስራቅ
©Angus McBride
163 BCE Jan 1 - 155 BCE

ጦርነት በምስራቅ

Balkh, Afghanistan
ፍርሀት 1 የፓርቲያን ቁጥጥር ከአሌክሳንደር በሮች አልፎ እና Apamea Ragianaን እንደያዘ ተመዝግቧል።የእነዚህ ቦታዎች አይታወቅም.ሆኖም ትልቁ የፓርቲያን የስልጣን እና የግዛት መስፋፋት የተካሄደው በወንድሙ እና በተተካው ሚትሪዳተስ 1 (171-132 ዓክልበ.) የግዛት ዘመን ሲሆን ካቱዚያን የኣካሜኒድ ግዛት መስራች ከሆነው ከታላቁ ቂሮስ (530 ዓክልበ.) ጋር ያወዳድራል።ሚትሪዳትስ ቀዳማዊ ትኩረቱን ከጎረቤት ሶግዲያኖች፣ ድራንጊያን እና ህንዶች ጋር ባደረገው ጦርነት ምክንያት በከፍተኛ ሁኔታ ተዳክሞ በነበረው የግሪኮ-ባክትሪያን መንግሥት ላይ አዞረ።አዲሱ የግሪኮ-ባክትሪያን ንጉስ ዩክራታይድ ቀዳማዊ (171-145 ዓክልበ.) ዙፋኑን ነጥቆ ነበር እናም በዚህ ምክንያት ተቃውሞ ገጥሞት ነበር፣ ለምሳሌ የአርዮሳውያን አመፅ፣ ይህም ለሚያገለግል በመሆኑ በሚትሪዳተስ 1 የተደገፈ ሊሆን ይችላል። የእሱ ጥቅም.ከክርስቶስ ልደት በፊት በ163-155 ባለው ጊዜ ውስጥ፣ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ የኢውክራቲደስን ጎራዎች ወረረ፣ እርሱም አሸንፎ አሪያን፣ ማርጊያናን እና ምዕራባዊ ባክትሪያን ያዘ።የጥንት ታሪክ ጸሐፊዎች ጀስቲን እና ስትራቦ እንደተናገሩት ዩክራታይድስ የፓርቲያን ቫሳል ተብሎ ይገመታል።ሜርቭ በሰሜን ምስራቅ የፓርቲያን የበላይነት ምሽግ ሆነ።አንዳንድ የሚትሪዳቴስ I የነሐስ ሳንቲሞች በተቃራኒው ዝሆንን “የታላቁ ንጉሥ አርሳስ” በሚለው አፈ ታሪክ ያሳያሉ።የግሪኮ-ባክትሪያን ሳንቲሞች የዝሆኖች ምስሎች ያወጡ ነበር፣ ይህም የሚትሪዳተስ 1 ሳንቲም የእንስሳው ሳንቲም ባክትሪያን ድል ለማክበር ሊሆን እንደሚችል ይጠቁማል።
▲
●
141 BCE - 63 BCE
ወርቃማው ዘመን እና ከሮም ጋር ግጭቶችornament
ወደ ባቢሎን መስፋፋት።
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
141 BCE Jan 1 00:01

ወደ ባቢሎን መስፋፋት።

Babylon, Iraq
ዓይኖቹን ወደ ሴሌውሲድ ግዛት በማዞር፣ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ሜድያን በመውረር በ148 ወይም በ147 ከዘአበ ኤክባታንን ያዘ።ሴሉሲዶች በቲማርከስ የሚመራውን ዓመፅ ካጠፉ በኋላ ክልሉ በቅርቡ የተረጋጋ ነበር።ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ወንድሙን ባጋሲስን የአከባቢው አስተዳዳሪ አድርጎ ሾመው።ይህ ድል የፓርቲያን የሜዲያ Atropatene ድል ተከትሎ ነበር.በ141 ከዘአበ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ባቢሎንን በሜሶጶጣሚያ ያዘ፤ እዚያም በሴሌውቅያ ሳንቲሞች ፈልቅቆ በማውጣት ይፋዊ የምርመራ ሥነ-ሥርዓት አደረገ።እዚያ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ በባቢሎን የአዲስ ዓመት በዓልን ያስተዋወቀ ይመስላል፤ በዚህ ጊዜ የጥንቷ የሜሶጶጣሚያ አምላክ ማርዱክ ምስል ኢሽታር የተባለችውን አምላክ እጆቹን በመያዝ ከኤሳጊላ ቤተ መቅደስ ወጣ ብሎ ሰልፍ ሲወጣ ነበር።ሜሶጶጣሚያ አሁን በፓርቲያ እጅ እያለ፣ የግዛቱ አስተዳደራዊ ትኩረት ከምስራቃዊ ኢራን ይልቅ ወደዚያ ተዛወረ።ሚትሪዳቴስ ቀዳማዊ ከጥቂት ጊዜ በኋላ ጡረታ ወደ ሃይርካኒያ ሄድኩ፣ ጦሩም የኤሊማይስ እና የቻርሴኔን መንግስታት አሸንፎ ሱሳን ያዘ።በዚህ ጊዜ የፓርቲያን ሥልጣን እስከ ኢንደስ ወንዝ ድረስ በምስራቅ ዘረጋ።
▲
●
የፐርሲስን ድል
የፓርቲያ ካታፍራክትስ ©Angus McBride
138 BCE Jan 1

የፐርሲስን ድል

Persia
የሴሌውሲድ ገዥ ዳግማዊ ድሜጥሮስ ኒካቶር ባቢሎንን እንደገና ለመቆጣጠር ባደረገው ጥረት በመጀመሪያ ተሳክቶለታል፣ ሆኖም ሴሌውሲዶች በመጨረሻ ተሸንፈው ድሜጥሮስ ራሱ በ138 ከዘአበ በፓርቲያን ጦር ተማረከ።ከዚያም የፓርቲያን አገዛዝ እንዲቀበሉ ለማድረግ በማሰብ በሜዲያ እና በሜሶጶጣሚያ ግሪኮች ፊት ለፊት ሰልፍ ተደረገ።ከዚያ በኋላ፣ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ድሜጥሮስን ሃይርካንያ ወዳለው ቤተ መንግስቶቹ ወደ አንዱ እንዲልክ አደረገው።እዚያ ሚትሪዳትስ እስረኛውን በታላቅ መስተንግዶ አስተናገድኩት።እንዲያውም ሴት ልጁን ሮዶዶጊን ለድሜጥሮስ አገባ።እንደ ጀስቲን ገለጻ፣ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ለሶርያ እቅድ ነበረው፣ እናም ድሜጥሮስን እንደ መሳሪያው በአዲሱ የሴሌውሲድ ገዥ አንቲዮከስ ሰባተኛ ሳይዴትስ (አር. 138-129 ዓክልበ.) ላይ ሊጠቀምበት አቅዷል።ከሮዶጋን ጋር የነበረው ጋብቻ በእውነቱ በሚትሪዳትስ 1 የሰሌዩሲድ መሬቶችን ወደ ሚሰፋው የፓርቲያ ግዛት ለማካተት የተደረገ ሙከራ ነበር።ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ ሴሉሲዶችን በመርዳቱ የኤሊማይስ የፓርቲያን ቫሳል መንግሥት ቀጣው - እንደገና ክልሉን ወረረ እና ሁለት ዋና ዋና ከተሞቻቸውን ያዘ።በዚያው ጊዜ አካባቢ፣ ሚትሪዳትስ 1ኛ ደቡብ ምዕራብ የኢራንን የፐርሲስን ክልል አሸንፎ Wadfradad IIን እንደ ፍራታራካ ጫነ።የፓርቲያን ኢምፓየር ከሳካ፣ ሴሉሲድስ እና ሜሴናውያን ጋር የማያቋርጥ ግጭት ውስጥ ስለነበረው ከፐርሲስ ጋር ጤናማ ግንኙነት እንዲኖር ለማድረግ የበለጠ ራስን በራስ የማስተዳደር እድል ሰጠው።እሱ በፐርሲስ ጉዳዮች ላይ ተጽእኖ ያሳደረ የመጀመሪያው የፓርቲያ ንጉስ ይመስላል።የዋድፍራዳድ II ሳንቲም በሚትሪዳትስ I. ሚትሪዳትስ I የሞተው በሲ.132 ዓክልበ.፣ እና በልጁ ፋራቴስ II ተተካ።
▲
●
የሴሉሲድ ግዛት ውድቀት
የፓርቲያውያን ወታደሮች እዚያ ጠላቶች ላይ ተኮሱ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
129 BCE Jan 1

የሴሉሲድ ግዛት ውድቀት

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
የድሜጥሮስ ወንድም የሆነው አንቲዮከስ ሰባተኛ ሳይዴትስ የሴሉሲድ ዙፋን ተረከበ እና የኋለኛውን ሚስት ክሎፓትራ ቲያን አገባ።ዲዮዶተስ ትራይፎንን ካሸነፈ በኋላ፣ አንቲዮከስ በ130 ከዘአበ ሜሶጶጣሚያን መልሶ ለመያዝ ዘመቻ ጀመረ፣ አሁን በፋራቴስ II (132-127 ዓ.ዓ.) ሥር ነው።የፓርቲያ ጄኔራል ኢንዳቴስ በታላቁ ዛብ ተሸነፈ፣ ከዚያም በአካባቢው የተነሳው የባቢሎን ገዥ የፓርቲያ ገዥ በተገደለበት ጊዜ።አንቲዮከስ ባቢሎንን ድል አድርጎ ሱሳን ያዘ፤ በዚያም ሳንቲሞችን አወጣ።ሠራዊቱን ወደ ሚዲያ ካዘመተ በኋላ ፓርቲያውያን ሰላም እንዲሰፍን ገፋፉ፣ ይህም አንቲዮከስ አርሳሲዶች ከፓርቲያ በስተቀር ሁሉንም መሬቶች ለእሱ እስካልሰጡ ድረስ፣ ብዙ ግብር ከከፈሉ እና ድሜጥሮስን ከምርኮ ካልፈታው በስተቀር ለመቀበል ፈቃደኛ አልሆነም።አርሴስ ድሜጥሮስን ፈትቶ ወደ ሶርያ ላከው ነገር ግን ሌሎች ጥያቄዎችን አልተቀበለም።በ129 ዓ.ዓ. የጸደይ ወቅት ሜዶናውያን በክረምቱ ወቅት የገጠርን ሀብት ባሟጠጡት በአንጾኪያ ላይ በግልጽ ዓመፅ ጀመሩ።አመፁን ለማጥፋት ሲሞክር ዋናው የፓርቲያ ጦር ወደ ክልሉ ዘልቆ በመግባት አንቲዮከስን በ129 ከዘአበ በኤክባታና ጦርነት ገደለው።ሰውነቱ በብር የሬሳ ሣጥን ውስጥ ወደ ሶርያ ተመልሶ ተላከ;ልጁ ሴሌውከስ የፓርቲያውያን ታግቶ ነበር እና ሴት ልጅ ከፋራቴስ ሃረም ጋር ተቀላቀለች።
▲
●
ሚትራዳተስ II
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
124 BCE Jan 1 - 115 BCE

ሚትራዳተስ II

Sistan, Afghanistan
እንደ ጀስቲን አባባል፣ ሚትሪዳተስ 2ኛ “የወላጆቹን ወይም ቅድመ አያቶቹን” (ultor iniuriae parentum) ሞት ተበቀላቸው፣ ይህ የሚያመለክተው አርታባኖስ 1ኛ እና ፋራቴስ IIን የገደሉትን ቶካሪያውያንን ተዋግቶ እንዳሸነፈ ነው።ሚትሪዳትስ II ደግሞ ምዕራብ ባክቶሪያን ከእስኩቴስ ያዘ።የፓርቲያን ሳንቲም እና የተበታተኑ ዘገባዎች ሚትሪዳተስ II ባክትራ፣ ካምፔርቴፓ እና ቴርሜዝ ይገዛ እንደነበር ያመለክታሉ፣ ይህ ማለት በስሙ ቀዳማዊ ሚትሪዳቴስ (አር. 171-132 ዓ.ዓ.) የተወረሱትን አገሮች እንደገና ገዛ ማለት ነው።ከ Transoxiana በተለይም ከሶግዲያ የመጡ ዘላኖች ወረራዎችን ለመመከት አሙልን ጨምሮ መካከለኛውን አሙ ዳሪያ መቆጣጠር ለፓርቲያውያን አስፈላጊ ነበር።የፓርቲያን ሳንቲሞች በምእራብ ባክትሪያ እና በመሀል አሙ ዳሪያ እስከ ጎታርዜስ II የግዛት ዘመን (አር. 40-51 ዓ.ም.) መመረታቸውን ቀጥለዋል።የዘላን ወረራዎች ጠንካራ የሳካ ግዛቶች ወደተቋቋሙበት ድራንጊያና ምስራቃዊ የፓርቲያ ግዛት ደርሰዋል፣ ስለዚህም ሳካስታን ("የሳካ ምድር") የሚል ስም አስገኝቷል።እነዚህ ዘላኖች ወደ አካባቢው የፈለሱት 1ኛ አርታባኑስ እና ሚትሪዳተስ 2ኛ በሰሜን ላይ ባደረጉት ጫና ምክንያት ሳይሆን አይቀርም።በ124 እና 115 ዓ.ዓ. መካከል ባለው ጊዜ ውስጥ፣ ሚትሪዳተስ 2ኛ ወደ ክልሉ ለመመለስ በሱሬን ቤት ጄኔራል የሚመራ ጦር ላከ።ሳካስታን ወደ የፓርቲያ ግዛት ተመልሶ ከተቀላቀለ በኋላ፣ ሚትሪዳተስ II ክልሉን ለሱረኒድ ጄኔራል እንደ ታማኝነቱ ሸልሞታል።በሚትሪዳተስ II ስር ያለው የፓርቲያ ኢምፓየር ምስራቃዊ ስፋት እስከ አራቾሲያ ድረስ ደርሷል።
▲
●
የሃን-ፓርቲያን የንግድ ግንኙነቶች
ሳምርካንድ በሃር መንገድ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
121 BCE Jan 1

የሃን-ፓርቲያን የንግድ ግንኙነቶች

China
በንጉሠ ነገሥት Wu Han (141-87 ዓክልበ.) በመካከለኛው እስያ የዛንግ ኪያን ዲፕሎማሲያዊ ሥራ ተከትሎየቻይና ሃን ኢምፓየር በ121 ዓ.ም ወደ ሚትሪዳትስ 2ኛ ፍርድ ቤት ልዑካን ላከ።የሃን ኤምባሲ ከፓርቲያ ጋር በሐር መንገድ በኩል ይፋዊ የንግድ ግንኙነቱን ከፈተ ነገር ግን በXiongnu ህብረት ላይ የሚፈለገውን ወታደራዊ ትብብር አላሳካም።የፓርቲያ ኢምፓየር የበለፀገው የኤውራሺያን የካራቫን የሐር ንግድ ግብር በመክፈሉ ነው፣ በሮማውያን ወደ ሀገር ውስጥ በጣም ውድ የሆነ የቅንጦት ዕቃ።እንቁዎች ከቻይና ከፍተኛ ዋጋ የሚሰጣቸው ምርቶች ሲሆኑ ቻይናውያን የፓርቲያን ቅመማ ቅመሞችን፣ ሽቶዎችን እና ፍራፍሬዎችን ይገዙ ነበር።ያልተለመዱ እንስሳት ከአርሳሲድ ለሃን ፍርድ ቤቶች በስጦታ ተሰጥተዋል;በ87 ዓ.ም. የፓርቲያው ዳግማዊ ፓኮረስ አንበሶችንና የፋርስ ጋዛላዎችን ለሃን ንጉሠ ነገሥት ዣንግ ላከ (አር. 75-88 እዘአ)።ከሐር በተጨማሪ በሮማውያን ነጋዴዎች የተገዙት የፓርቲያ ዕቃዎች ከህንድ የመጣ ብረት፣ ቅመማ ቅመም እና ጥሩ ቆዳ ይገኙበታል።በፓርቲያን ኢምፓየር የሚጓዙ ካራቫኖች ምዕራብ እስያ እና አንዳንዴም የሮማውያን የቅንጦት ብርጭቆዎችን ወደ ቻይና ያመጣሉ ።የሶግዲያ ነጋዴዎች፣ የምስራቅ ኢራን ቋንቋ ይናገሩ፣ በፓርቲያ እና በሃን ቻይና መካከል የዚህ ወሳኝ የሃር ንግድ ዋና መካከለኛ ሆነው አገልግለዋል።
▲
●
Ctesiphon ተመሠረተ
የክቴሲፎን አርክዌይ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

Ctesiphon ተመሠረተ

Salman Pak, Madain, Iraq
Ctesiphon የተመሰረተው በ120ዎቹ ከዘአበ መገባደጃ ላይ ነው።ከሴሌውቅያ ማዶ በፓርቲያ ቀዳማዊ ሚትሪዳትስ በተቋቋመው የጦር ካምፕ ቦታ ላይ ተገንብቷል።የጎታርዜስ የግዛት ዘመን Ctesiphon እንደ የፖለቲካ እና የንግድ ማእከል ከፍተኛ ደረጃ ላይ ሲደርስ አይቻለሁ።ከተማዋ በ58 ዓክልበ. በ2ኛው ኦሮዴስ የግዛት ዘመን የግዛቱ ዋና ከተማ ሆነች።ቀስ በቀስ፣ ከተማዋ ከቀድሞዋ የሄለናዊቷ ዋና ከተማ ሴሌውቅያ እና ሌሎች በአቅራቢያው ካሉ ሰፈሮች ጋር ተዋህደች፣ ኮስሞፖሊታን ከተማ መሰረተች።
▲
●
አርሜኒያ የፓርቲያ ቫሳል ይሆናል።
የአርመን ተዋጊዎች ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

አርሜኒያ የፓርቲያ ቫሳል ይሆናል።

Armenia
በ120 ከዘአበ አካባቢ የፓርቲያኑ ንጉስ ሚትሪዳተስ II (አር. 124–91 ዓክልበ.) አርሜኒያን ወረረ እና ንጉሷን አርታቫደስ 1 የፓርቲያን ሱዘራይንቲ እውቅና አደረጋት።አርታቫደስ 1 ልጁ ወይም የወንድሙ ልጅ የሆነውን የፓርቲያውያን ትግሬዎችን እንደ ታጋች ለመስጠት ተገደድኩ።ቲግራንስ በፓርቲያን ባህል የተማረበት ክቴሲፎን በሚገኘው የፓርቲያ ፍርድ ቤት ይኖር ነበር።Tigranes በፓርቲያ ፍርድ ቤት እስከ ሐ.96/95 ከክርስቶስ ልደት በፊት 2ኛ ሚትሪዳተስ ፈትቶ የአርመን ንጉስ አድርጎ ሾመው።ትግሬዎች በካስፒያን ውስጥ "ሰባ ሸለቆዎች" የሚባለውን አካባቢ ለሚትሪዳቴስ II፣ ቃልኪዳን ወይም ሚትሪዳትስ II በመጠየቁ ነው።የቲግራኔስ ሴት ልጅ አሪያዛቴ የሚትሪዳተስ 2ኛ ወንድ ልጅ አግብታ ነበር፣ይህም የዘመናችን የታሪክ ምሁር ኤድዋርድ ዳብሮዋ የአርመን ዙፋን ከማግኘቱ ጥቂት ቀደም ብሎ ለታማኝነቱ ዋስትና ይሆን ዘንድ ጠቁሟል።ትግሬዎች እስከ 80 ዎቹ ዓክልበ. ድረስ የፓርቲያን ቫሳል ሆነው ይቆያሉ።
▲
●
ከሮማውያን ጋር ይገናኙ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
96 BCE Jan 1

ከሮማውያን ጋር ይገናኙ

Rome, Metropolitan City of Rom
በሚቀጥለው ዓመት፣ ሚትሪዳተስ 2ኛ አዲያቤኔን፣ ጎርዲየንን እና ኦስርሆይንን በማጥቃት እነዚህን የከተማ ግዛቶች ድል በማድረግ የፓርቲያን ግዛት ምዕራባዊ ድንበር ወደ ኤፍራጥስ ዞረ።በዚያም የፓርቲያውያን ሮማውያንን ለመጀመሪያ ጊዜ አጋጠሟቸው።በ96 ዓክልበ. ሚትሪዳተስ II ከባለሥልጣናቱ አንዱን ኦሮባዙስን ወደ ሱላ መልእክተኛ ላከ።ሮማውያን በስልጣን እና በተፅዕኖ እየጨመሩ ሲሄዱ ፓርታውያን ከሮማውያን ጋር ወዳጃዊ ግንኙነት ፈለጉ እና ስለዚህ በሁለቱ ሀይሎች መካከል መከባበርን የሚያረጋግጥ ስምምነት ላይ ለመድረስ ፈለጉ።ኦሮባዙስ እና ፓርቲያውያን አማኞች እንዲመስሉ ያደረገው ሱላ የበላይነቱን ያገኘበት ድርድር ተከትሎ ነበር።ኦሮባዙስ በኋላ ይገደላል።
▲
●
የፓርቲያን ጨለማ ዘመን
የፓርቲያን ጨለማ ዘመን ©Angus McBride
91 BCE Jan 1 - 57 BCE

የፓርቲያን ጨለማ ዘመን

Turkmenistan
“ፓርቲያን የጨለማ ዘመን” እየተባለ የሚጠራው በፓርቲያን ኢምፓየር ታሪክ ውስጥ በ91 ከክርስቶስ ልደት በፊት በሚትሪዳተስ II ሞት (ወይም የመጨረሻዎቹ ዓመታት) እና በ57 ከዘአበ የዳግማዊ ኦሮዴስ ዙፋን በመጣበት መካከል ያለውን የሶስት አስርት አመታትን ጊዜ ያመለክታል። በሊቃውንት እየተጠቀሱ የተለያዩ የቀን ክልሎች ጋር።በንጉሠ ነገሥቱ ውስጥ በተከሰቱት ወቅታዊ ሁኔታዎች ላይ ግልጽ መረጃ ባለማግኘቱ፣ ከተከታታይ፣ ከተደራራቢ፣ ከመግዛቱ በስተቀር፣ “የጨለማ ዘመን” ይባላል።ይህንን ጊዜ የሚገልጽ የጽሑፍ ምንጭ እስካሁን አልቆየም፣ እናም ምሁራን በተጨባጭ ሁኔታቸው ነባሩን የቁጥር ምንጮችን በመጠቀም የገዥዎችን ተተኪነት እና የስልጣን ዓመታትን በግልፅ መገንባት አልቻሉም።ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ምንም አይነት ህጋዊ ወይም አስተዳደራዊ ሰነድ አልተቀመጠም።ይህንን የቁጥር ችግር በከፊል ለመፍታት በርካታ ንድፈ ሃሳቦች ቀርበዋል።በጥንታዊ ምንጮች ላይ በመመስረት በዚህ ጊዜ ውስጥ የገዥዎች ስም ሲናትረስስ እና ልጁ ፋራቴስ (III) ፣ ሚትሪዳቴስ (III/IV) ፣ ኦሮዴስ (II) ፣ የፋራቴስ III ልጆች እና የተወሰነ ዳርዮስ (I) ናቸው። የሚዲያ ገዥ (ወይን ሚዲያ Atropatene?)።ሌሎች ሁለት ስሞች፣ ጎታርዜስ (እኔ) እና ኦሮድስ (I) ከባቢሎን በመጡ የኩኒፎርም ጽላቶች ላይ ተረጋግጠዋል።
▲
●
የፓርቲያ-ሮም ድንበር ተዘጋጅቷል
የ Tigranocerta ጦርነት ©Angus McBride
69 BCE Oct 6

የፓርቲያ-ሮም ድንበር ተዘጋጅቷል

Euphrates River, Iraq
ሦስተኛው የሚትሪዳቲክ ጦርነት መፈንዳቱን ተከትሎ፣ የጳንጦሱ 6ኛ ሚትሪዳተስ (119-63 ዓክልበ.)፣ የአርሜኒያው ዳግማዊ ቲግራኔስ አጋር፣ በሮም ላይ ለፓርቲያ እርዳታ ጠየቀ፣ ነገር ግን ሲናትረስስ እርዳታ አልተቀበለም።የሮማው አዛዥ ሉኩለስ በ69 ዓክልበ የአርሜንያ ዋና ከተማ ቲግራኖሰርታ ላይ ሲዘምት፣ ሚትሪዳተስ 6ኛ እና ቲግራነስ II የፍሬት IIIን እርዳታ ጠየቁ (rc 71-58)።ፍራአቶች ለሁለቱም እርዳታ አልላኩም እና ከቲግራኖሰርታ ውድቀት በኋላ ከሉኩለስ ወንዝ ኤፍራጥስ ጋር በፓርቲያ እና በሮም መካከል ያለውን ድንበር እንደገና አረጋግጧል።
▲
●
Play button
53 BCE Jan 1

ካርሄ

Harran, Şanlıurfa, Turkey
አሁን የሶሪያ አገረ ገዥ የነበረው ማርከስ ሊሲኒየስ ክራስሰስ ለሚትሪዳት ዘግይቶ በመደገፍ በ53 ዓ.ዓ. Parthiaን ወረረ።ሠራዊቱ ወደ ካርራ (የአሁኗ ሃራን ደቡብ ምስራቅ ቱርክ) ሲዘምት ኦሮድስ 2ኛ አርመንን በመውረር ከሮማው አጋር አርታቫዲስ 2ኛ የአርሜኒያ (አር. 53-34 ዓክልበ.) የሚሰጠውን ድጋፍ አቋረጠ።ኦሮዴስ አርታቫደስን የፓርቲያ ዘውድ ልዑል ፓኮረስ 1 (በ38 ዓ.ዓ.) እና በአርታቫደስ እህት መካከል ያለውን የጋብቻ ጥምረት አሳምኖታል።ሱሬና፣ ሙሉ በሙሉ በፈረስ ላይ ያለ ሰራዊት፣ ክራሰስን ለመገናኘት ጋለበች።የሱሬና 1,000 ካታፍራክቶች (ላንስ የታጠቁ) እና 9,000 ፈረሶች ቀስተኞች በ Crassus ጦር ከአራት እስከ አንድ በልጠዋል ፣ ሰባት የሮማውያን ጦር ሰራዊት እና ረዳቶች የተጫኑ ጋውልስ እና ቀላል እግረኛ ወታደሮችን ያቀፉ።የፓርቲያን ጦር 1,000 የሚያህሉ ግመሎችን የያዘ የሻንጣ ባቡር በመጠቀም ለፈረስ ቀስተኞች የማያቋርጥ ቀስት አቀረበ።የፈረስ ቀስተኞች "የፓርቲያን ሾት" ዘዴን ተጠቀሙ፡ ጠላትን ለማውጣት ማፈግፈግ በማስመሰል፣ ከዚያም ሲጋለጡ ዞር ብለው ተኩሱባቸው።ይህ ዘዴ፣ በጠፍጣፋው ሜዳ ላይ በከባድ የተቀናበሩ ቀስቶች የተፈፀመ፣ የክራስሰስን እግረኛ ጦር አውድሟል።20,000 የሚያህሉ ሮማውያን ሲሞቱ፣ ወደ 10,000 የሚጠጉ ተማርከዋል፣ እና ሌሎች 10,000 ገደማ ወደ ምዕራብ አምልጠዋል፣ ክራሰስ ወደ አርመን ገጠራማ ሸሸ።በሠራዊቱ መሪ፣ ሱሬና ወደ ክራሱስ ቀረበች፣ ፓሊሲ አቀረበች፣ እሱም ክራሰስ ተቀበለች።ነገር ግን፣ ከታናሽ መኮንኖቹ አንዱ ወጥመድ እንዳለ ተጠርጥሮ፣ ወደ ሱሬና ካምፕ እንዳይጋልብ ሊያቆመው ሲሞክር ተገደለ።የክራስሰስ በካርሄ ሽንፈት ከሮማውያን ታሪክ አስከፊ ወታደራዊ ሽንፈቶች አንዱ ነው።የፓርቲያ ድል ከሮም ጋር እኩል ኃይል ካልሆነ ግን ስሟን አጠንክሮታል።ሱሬና በካምፑ ተከታዮቹ፣ በጦርነት ምርኮኞች እና ውድ የሆኑ የሮማውያን ምርኮዎች 700 ኪሎ ሜትር (430 ማይል) ተጉዞ ድሉ ወደተከበረበት ወደ ሴሌውቅያ ተመለሰ።ሆኖም ኦሮዴስ ለአርሳሲድ ዙፋን ያለውን ምኞት በመፍራት ብዙም ሳይቆይ ሱሬናን ገደለው።
▲
●
50 BCE - 224
አለመረጋጋት እና ውስጣዊ ግጭት ጊዜornament
የኪልቅያ በሮች ጦርነት
ሮማውያን ከፓርቲያውያን ጋር ይዋጋሉ። ©Angus McBride
39 BCE Jan 1

የኪልቅያ በሮች ጦርነት

Mersin, Akdeniz/Mersin, Turkey
የፓርቲያውያን ጦር በካርራ ጦርነት ላይ በክራስሰስ የሚመራው የሮማውያን ጦር ከተሸነፈ በኋላ ወደ ሮማ ግዛት በርካታ ወረራዎችን አደረጉ።በጋይዩስ ካሲየስ ሎንግነስ ስር የነበሩት ሮማውያን ድንበሩን ከእነዚህ የፓርቲያን ወረራዎች በተሳካ ሁኔታ ጠብቀዋል።ይሁን እንጂ በ40 ከዘአበ የፓርቲያውያን ወረራ ከዓመፀኛ የሮማውያን ጦር ጋር በመተባበር በኩዊንተስ ላቢየኑስ ሥር ያገለገለው የሮማውያን ጦር በምሥራቃዊ የሮማ ግዛቶች ላይ ጥቃት ሰነዘረ። ሶርያን እና የሃስሞኒያን ግዛት በይሁዳ ወሰደ።ከነዚህ ክስተቶች በኋላ ማርክ አንቶኒ በጁሊየስ ቄሳር ዘመን ያገለገለውን የተዋጣለት የጦር ጄኔራል ለነበረው ፑብሊየስ ቬንቲዲየስ ባሰስ ለሌተናንት የሮማውያንን የምስራቅ ጦር ሰራዊት አዛዥ ሰጠ።ቬንቲዲየስ በትንሿ እስያ የባህር ዳርቻ ላይ ሳይታሰብ አረፈ፣ ይህም ላቢየኑስ ወደ ኪልቅያ ተመልሶ እንዲወድቅ አስገደደው ከፓኮረስ ተጨማሪ የፓርቲያን ማጠናከሪያዎችን አግኝቷል።ላቢየኑስ ከፓኮረስ ተጨማሪ ሃይሎች ጋር እንደገና ከተሰበሰበ በኋላ፣ የእሱ እና የቬንቲዲየስ ሰራዊት በታውረስ ተራሮች ላይ አንድ ቦታ ተገናኙ።በ39 ከዘአበ የተደረገው የኪልቅያ በሮች ጦርነት ለሮማዊው ጄኔራል ፑብሊየስ ቬንቲዲየስ ባሰስ የፓርቲያን ጦር እና በትንሿ እስያ በኩንተስ ላቢየነስ ስር ያገለገሉትን የሮማውያን አጋሮቹን ድል ያደረገበት ወሳኝ ድል ነበር።
▲
●
የአንቶኒ ፓርቲ ዘመቻ አልተሳካም።
©Angus McBride
36 BCE Jan 1

የአንቶኒ ፓርቲ ዘመቻ አልተሳካም።

Lake Urmia, Iran
የአንቶኒ የፓርቲያን ጦርነት የሮማ ሪፐብሊክ ምስራቃዊ ትሪምቪር በሆነው በማርክ አንቶኒ በፓርቲያን ኢምፓየር ላይ በፋራቴስ 4ኛ ስር የተደረገ ወታደራዊ ዘመቻ ነው።ጁሊየስ ቄሳር በፓርቲያ ላይ ወረራ ለማድረግ አቅዶ ነበር ነገር ግን ተግባራዊ ከመሆኑ በፊት ተገደለ።በ40 ከዘአበ ፓርቲያውያን በፖምፔያን ኃይሎች ተቀላቅለው አብዛኛው የሮማን ምስራቅ ክፍል ለአጭር ጊዜ ያዙ፣ ነገር ግን በአንቶኒ የላከው ኃይል አሸንፎ ያገኙትን ትርፍ ቀይሯል።አርሜኒያን ጨምሮ ከበርካታ መንግስታት ጋር በመቀናጀት በ36 ዓክልበ. አንቶኒ በፓርቲያ ላይ በከፍተኛ ኃይል ዘመቻ ጀመረ።የኤፍራጥስ ግንባር ጠንካራ ሆኖ ስለተገኘ እንጦንስ በአርመን በኩል መንገዱን መረጠ።አትሮፓቴን ሲገቡ የተለየ መንገድ የሄዱት የሮማውያን ሻንጣዎች ባቡር እና ከበባ ሞተሮች በፓርቲያውያን ፈረሰኞች ወድመዋል።አንቶኒ አሁንም የአትሮፓቴን ዋና ከተማን ከበበ ግን አልተሳካለትም።ወደ አርመኒያ ከዚያም ወደ ሶሪያ ያደረገው አድካሚ ጉዞ በኃይሉ ላይ ከባድ ኪሳራ አስከትሏል።የሮማውያን ምንጮች ለደረሰው ከባድ ሽንፈት የአርሜናዊውን ንጉስ ተጠያቂ አድርገዋል፣ ነገር ግን የዘመናችን ምንጮች የአንቶኒ ደካማ አስተዳደር እና እቅድ ይገነዘባሉ።አንቶኒ በኋላ አርመንን በመውረር ንጉሷን ገደለ።
▲
●
ኢንዶ-ፓርቲያን መንግሥት
በጎንዶፋሬስ የተመሰረተው የኢንዶ-ፓርቲያን መንግሥት ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
19 Jan 1 - 226

ኢንዶ-ፓርቲያን መንግሥት

Taxila, Pakistan
የኢንዶ-ፓርቲያን መንግሥት በጎንዶፋሬስ የተመሰረተ የፓርቲያ መንግሥት ሲሆን ከ19 ዓ.ም እስከ እ.ኤ.አ.226 ዓ.ም.በከፍተኛ ደረጃ፣ የምስራቅ ኢራንን ፣ የተለያዩ የአፍጋኒስታንን እናየህንድ ንኡስ አህጉር ሰሜናዊ ምዕራብ ክልሎችን (አብዛኞቹ ዘመናዊ ፓኪስታን እና የሰሜን ምዕራብ ህንድ ክፍሎችን) የሚሸፍን አካባቢ ገዙ።ገዥዎቹ የሱሬን ቤት አባላት ሊሆኑ ይችላሉ, እና ግዛቱ በአንዳንድ ደራሲዎች እንኳን "የሱሬን መንግሥት" ተብሎ ተጠርቷል. ግዛቱ የተመሰረተው በ 19 ውስጥ ነው የድራንግያና (ሳካስታን) ጎንዶፋሬስ ገዥ ከፓርቲያን ኢምፓየር ነፃ መውጣቱን ባወጀ ጊዜ.በኋላም ከኢንዶ-እስኩቴስ እና ከኢንዶ-ግሪኮች ግዛት በመውረር ወደ ምሥራቅ ጉዞ ያደርጋል።በ 1 ኛው ሁለተኛ አጋማሽ ላይ የኩሻን ወረራዎችን ተከትሎ የኢንዶ-ፓርቲያውያን ጎራዎች በጣም ቀንሰዋል.ክፍለ ዘመን.በሳሳኒያ ኢምፓየር እስከ ድል ድረስ በሐ. ሳካስታንን መቆጣጠር ችለዋል።224/5.በባሉቺስታን፣ ፓራታራጃስ፣ የአካባቢው ኢንዶ-ፓርቲያን ሥርወ መንግሥት፣ በ262 ዓ.ም አካባቢ በሳሳኒያን ኢምፓየር ምህዋር ውስጥ ወደቀ።
▲
●
የአርሜኒያ ስኬት ጦርነት
©Angus McBride
58 Jan 1 - 63

የአርሜኒያ ስኬት ጦርነት

Armenia
የ58–63 የሮማን – የፓርቲያ ጦርነት ወይም የአርሜኒያ መተካካት ጦርነት በሮማን ኢምፓየር እና በፓርቲያ ኢምፓየር መካከል የተደረገው በአርሜኒያ ቁጥጥር ላይ ሲሆን በሁለቱ ግዛቶች መካከል ወሳኝ የሆነ የግዛት ግዛት ነው።አርሜኒያ ከንጉሠ ነገሥት አውግስጦስ ዘመን ጀምሮ የሮማውያን ደንበኛ አገር ነበረች፣ ነገር ግን በ52/53 ፓርቲያውያን የራሳቸውን እጩ ቲሪዳተስ በአርሜኒያ ዙፋን ላይ ለመጫን ተሳክቶላቸዋል።እነዚህ ክስተቶች ኔሮ በሮም የንጉሠ ነገሥት ዙፋን ላይ ከመጡ ጋር የተገጣጠሙ ሲሆን ወጣቱ ንጉሠ ነገሥት ጠንከር ያለ ምላሽ ለመስጠት ወሰነ።የግዛቱ ብቸኛው ትልቅ የውጭ ዘመቻ የሆነው ጦርነቱ የጀመረው በጦርነቱ ጀኔራል ግኔኡስ ዶሚቲየስ ኮርቡሎ በሚመራው የሮማውያን ኃይሎች ፈጣን ስኬት ነበር።ለቲሪዳተስ ታማኝ የሆኑትን ሃይሎች አሸንፈው የራሳቸውን እጩ ትግራይን ስድስተኛ በአርሜኒያ ዙፋን ላይ አስቀምጠው አገሪቱን ለቀው ወጡ።የፓርቲያ ንጉስ ቮሎጋሴስ በገዛ አገሩ ተከታታይ አመጾችን በመጨፍለቁ ሮማውያን ይረዱ ነበር።እነዚህ ጉዳዮች እንደተፈቱ፣ ነገር ግን የፓርታውያን ፊታቸውን ወደ አርሜኒያ አዙረው፣ እና ከሁለት አመታት ያልተቋረጠ ዘመቻ በኋላ፣ በራንዲያ ጦርነት በሮማውያን ላይ ከባድ ሽንፈትን አደረሱ።ግጭቱ ብዙም ሳይቆይ፣ በውጤታማ አለመግባባት እና መደበኛ ስምምነት አበቃ፡ የአርሳሲድ መስመር የፓርቲያን ልዑል ከዚህ በኋላ በአርሜኒያ ዙፋን ላይ ተቀምጧል፣ ነገር ግን እጩው በሮማ ንጉሠ ነገሥት መጽደቅ ነበረበት።ይህ ግጭት የክራስሰስ አስከፊ ጉዞ እና የማርቆስ አንቶኒ ዘመቻ ከመቶ አመት በፊት ካደረገው ዘመቻ በኋላ በፓርቲያ እና በሮማውያን መካከል የመጀመሪያው ቀጥተኛ ግጭት ሲሆን በሮም እና በኢራን ኃያላን መንግስታት መካከል በአርሜኒያ ላይ ከተደረጉ ረጅም ተከታታይ ጦርነቶች የመጀመሪያው ነው።
▲
●
አላንስ ወረራ
©JFoliveras
72 Jan 1

አላንስ ወረራ

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
አላኒ በ 72 ዓ.ም የፓርቲያን ኢምፓየር ዘላኖች ወረራ አውድ ውስጥ ተጠቅሰዋል።ከሰሜን ምስራቅ ተነስተው የፓርቲያን ግዛት አቋርጠው በአሁኑ ጊዜ በምእራብ ኢራን ወደ ሚገኘው ሚዲያ ደረሱ፣ የገዢውን የአርሳሲድ ንጉሠ ነገሥት ቮሎጌሴስ 1 (Valakhsh I) ንጉሣዊ ሃረምን ያዙ።ከመገናኛ ብዙኃን በአርመን ላይ ጥቃት ሰነዘሩ እና የተማረከውን የቲሪዳተስ ጦር አሸነፉ።የፓርቲያውያን እና አርመኖች በእነዚህ ዘላኖች ወራሪዎች ባደረሱት ውድመት በጣም ከመደንገጣቸው የተነሳ አስቸኳይ እርዳታ ለማግኘት ወደ ሮም ተማጽነዋል፣ ሮማውያን ግን ለመርዳት ፈቃደኛ አልሆኑም (ፍሬይ፡ 240)።እንደ እድል ሆኖ ለፓርቲያውያን እና አርመኖች፣ አላኒዎች ብዙ ምርኮ ከሰበሰቡ በኋላ ወደ ሰፊው የዩራሲያ እርከን ተመለሱ (ኮሌጅ፡ 52)።
▲
●
የቻይና ዲፕሎማሲያዊ ተልዕኮ ወደ ሮም
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
97 Jan 1

የቻይና ዲፕሎማሲያዊ ተልዕኮ ወደ ሮም

Persian Gulf (also known as th
እ.ኤ.አ. በ97 ዓ.ም የሃን ቻይናዊ ጄኔራል ባን ቻኦ የምዕራባውያን ክልሎች ጠባቂ ጄኔራል ጋን ዪንግን ወደ ሮማ ግዛት ለመድረስ መልእክተኛውን ጋ ዪንግን በዲፕሎማሲያዊ ተልዕኮ ላከ።ጋን ወደ ሮም ከመሄዱ በፊት በሄካቶምፒሎስ የሚገኘውን የፓኮረስ 2ኛ ፍርድ ቤት ጎበኘ።እስከ ፋርስ ባሕረ ሰላጤ ድረስ በስተ ምዕራብ ተጉዟል፤ በዚያም የፓርቲያ ባለሥልጣናት በአረቢያ ባሕረ ገብ መሬት አስቸጋሪ የባሕር ጉዞ ወደ ሮም ለመድረስ ብቸኛው መንገድ እንደሆነ አሳመኑት።በዚህ ተስፋ የቆረጠው ጋን ዪንግ ወደ ሃን ፍርድ ቤት ተመለሰ እና የሃን ንጉሠ ነገሥት ሄ (88-105 እዘአ) የፓርቲያን አስተናጋጆች የቃል ዘገባዎችን መሠረት በማድረግ ስለ ሮማ ግዛት ዝርዝር ዘገባ አቀረበ።ዊልያም ዋትሰን የሃን ኢምፓየር ከሮም ጋር ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት ለመክፈት ባደረገው ያልተሳካ ጥረት በተለይም ባን ቻኦ በምስራቃዊ ማዕከላዊ እስያ በ Xiongnu ላይ ካስመዘገበው ወታደራዊ ድል በኋላ ፓርቲያውያን እፎይ ይላቸው እንደነበር ይገምታሉ።
▲
●
የትራጃን የፓርቲያን ዘመቻ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
115 Jan 1 - 117

የትራጃን የፓርቲያን ዘመቻ

Levant
የትራጃን የፓርቲያን ዘመቻ በ115 በሜሶጶጣሚያ የፓርቲያን ኢምፓየር ላይ በሮማ ንጉሠ ነገሥት ትራጃን ተካፍሏል።ጦርነቱ መጀመሪያ ላይ ለሮማውያን የተሳካ ነበር ነገር ግን በምስራቅ ሜዲትራኒያን እና በሰሜን አፍሪካ ሰፊ አመጽ እና ትራጃን በ 117 ሞትን ጨምሮ ተከታታይ ውድቀቶች በሮማውያን መውጣት ተጠናቀቀ።እ.ኤ.አ. በ 113 ትራጃን በፓርቲያ ወሳኝ ሽንፈት እና የአርሜኒያ መቀላቀል ለ "ምስራቅ ጥያቄ" የመጨረሻ መፍትሄ ለመስጠት ጊዜው እንደደረሰ ወሰነ።የእሱ ድል የሮማውያን ፖሊሲ በፓርቲያ ላይ ሆን ተብሎ የተለወጠ እና በንጉሠ ነገሥቱ “ታላቅ ስትራቴጂ” ላይ አጽንዖት እንደነበረው ያሳያል።በ 114 ትራጃን አርሜኒያን ወረረ;የሮም ግዛት አድርጎ በመግዛት በአርሜኒያ ዙፋን ላይ በዘመዱ በፓርቲያ ንጉስ ኦስሮስ ቀዳማዊ የተቀመጠውን ፓርትሃማሲሪስን ገደለ።በ115 የሮማ ንጉሠ ነገሥት ሰሜናዊውን ሜሶጶጣሚያን አሸንፎ ወደ ሮም ቀላቀለት።ይህ ካልሆነ ግን የአርሜኒያውያን ጨዋነት ከደቡብ በፓርቲያውያን ሊቆረጥ ስለሚችል ወረራ አስፈላጊ ሆኖ ይታይ ነበር።ከዚያም ሮማውያን ከወንዙ ወደ ፋርስ ባሕረ ሰላጤ ከመውጣታቸው በፊት የፓርቲያን ዋና ከተማ ሲቲሲፎን ያዙ።ይሁን እንጂ በዚያው ዓመት በምስራቅ ሜዲትራኒያን ፣ በሰሜን አፍሪካ እና በሰሜናዊ ሜሶጶጣሚያ አመጽ ተቀሰቀሰ ፣ በሮማውያን ግዛት ትልቅ የአይሁድ ዓመጽ ሲነሳ የሮማን ወታደራዊ ሀብቶችን በእጅጉ ዘረጋ።ትራጃን ሀትራን መውሰድ አልቻለም ይህም አጠቃላይ የፓርቲያን ሽንፈት አስቀርቷል።የፓርቲያ ወታደሮች ቁልፍ በሆኑ የሮማውያን ቦታዎች ላይ ጥቃት ሰንዝረዋል፣ እና በሴሌውቅያ፣ ኒሲቢስ እና ኤዴሳ የሚገኙትን የሮማውያን ጦር ሰፈሮች በአካባቢው ነዋሪዎች ተባረሩ።ትራጃን በሜሶጶጣሚያ አማፅያንን አሸነፈ;የፓርቲያን ልዑል፣ Parthamaspates እንደ ደንበኛ ገዥ አድርጎ ወደ ሶሪያ ሄደ።ትራጃን ጦርነቱን ከማደስ በፊት በ 117 ሞተ
▲
●
የሉሲየስ ቬረስ የፓርቲያን ጦርነት
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
161 Jan 1 - 166

የሉሲየስ ቬረስ የፓርቲያን ጦርነት

Armenia
የ161-166 የሮማን-ፓርቲያን ጦርነት (የፓርቲያን የሉሲየስ ቬረስ ጦርነት ተብሎም ይጠራል) በሮማውያን እና በፓርቲያን ኢምፓየር መካከል በአርሜኒያ እና በላይኛው ሜሶጶጣሚያ ተካሄደ።በ166 የተጠናቀቀው ሮማውያን በታችኛው ሜሶጶጣሚያ እና ሚዲያ የተሳካ ዘመቻ ካደረጉ እና የፓርቲያን ዋና ከተማ የሆነችውን ክቴሲፎንን ካባረሩ በኋላ ነው።
▲
●
የሮማን-ፓርቲያን የ Severus ጦርነት
የሃትራ ከበባ ©Angus McBride
195 Jan 1

የሮማን-ፓርቲያን የ Severus ጦርነት

Baghdad, Iraq
በ 197 መጀመሪያ ላይ ሴቬረስ ሮምን ለቆ ወደ ምሥራቅ ተጓዘ.በብሩንዲዚየም ተሳፍሮ ምናልባትም በኪልቅያ ኤጌያ ወደብ ላይ በማረፍ ወደ ሶርያ በመሬት ተጓዘ።ወዲያው ሠራዊቱን ሰብስቦ ኤፍራጥስን ተሻገረ።አብጋር ዘጠነኛ፣የኦስሮኢን ሹም ንጉስ ነገር ግን ግዛቱ እንደ ሮማውያን ግዛት ከተጠቃለለ በኋላ የኤዴሳ ገዥ ብቻ ነበር፣ ልጆቹን ታግቶ አሳልፎ የሰጠ እና ቀስተኞችን በማቅረብ የሰቬረስን ጉዞ ረድቷል።የአርሜኒያ ንጉስ ሖስሮቭ ቀዳማዊ ታጋቾችን፣ ገንዘብ እና ስጦታዎችን ልኳል።ሰቬረስ ወደ ኒሲቢስ ተጓዘ፣ ይህም ጄኔራሉ ጁሊየስ ላተስ በፓርቲያውያን እጅ እንዳይወድቅ ከለከለው።ከዚያ በኋላ ሴቬረስ የበለጠ ታላቅ ዘመቻ ለማቀድ ወደ ሶሪያ ተመለሰ።በሚቀጥለው ዓመት በፓርቲያን ኢምፓየር ላይ ሌላ የተሳካ ዘመቻ መርቷል፣ ይህም ለፔስሴኒየስ ኒጀር ለሰጠው ድጋፍ አጸፋ ነበር።ጭፍሮቹ የፓርቲያን ንጉሣዊ ከተማ ክቴሲፎን ባረሩ እና የሜሶጶጣሚያን ሰሜናዊ አጋማሽ ከግዛቱ ጋር ቀላቀለ;ሰቨረስ የትራጃንን ምሳሌ በመከተል ፓርቲከስ ማክሲመስ የሚለውን ማዕረግ ወሰደ።ይሁን እንጂ ከሁለት ረጅም ጊዜ ከበባ በኋላ እንኳን የሃትራን ምሽግ መያዝ አልቻለም - ልክ ከመቶ ዓመት ገደማ በፊት እንደሞከረው ትራጃን።በምስራቅ በነበረበት ወቅት ግን ሴቬሩስ ሊምስ አራቢየስን በማስፋፋት በአረብ በረሃ ከባሴ እስከ ዱማትታ ድረስ አዲስ ምሽግ ገነባ።እነዚህ ጦርነቶች ሮማውያን በሰሜናዊ ሜሶጶጣሚያ፣ በኒሲቢስ እና በሲንጋራ ዙሪያ እስካሉት አካባቢዎች ድረስ እንዲገዙ አድርጓቸዋል።
▲
●
የካራካላ የፓርቲያን ጦርነት
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
216 Jan 1 - 217

የካራካላ የፓርቲያን ጦርነት

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
የካራካላ የፓርቲያ ጦርነት በ216-17 እዘአ በፓርቲያን ኢምፓየር ላይ በካራካላ የሚመራው የሮማ ኢምፓየር ያልተሳካ ዘመቻ ነበር።ከ 213 ጀምሮ ካራካላ በመካከለኛው እና በምስራቅ አውሮፓ እና በቅርብ ምስራቅ ረጅም ዘመቻ ካካሄደ የአራት-ዓመት ጊዜ ጫፍ ነበር.ከፓርቲያ ጋር በተያያዙ የደንበኛ መንግስታት ውስጥ ገዥዎችን ለመጣል ጣልቃ ከገባ በኋላ በ 216 የፓርቲያን ንጉስ የአርታባኖስ ሴት ልጅን እንደ ካሰስ ቤሊ በማስወረድ የሰርግ ፕሮፖዛል በመጠቀም ወረረ ።የእሱ ኃይሎች ወደ ትንሿ እስያ ከመሄዳቸው በፊት በፓርቲያን ግዛት ሰሜናዊ ክልሎች የጅምላ ዘመቻ አካሄዱ፤ እዚያም በሚያዝያ 217 ተገደለ። ጦርነቱ የተጠናቀቀው በሚቀጥለው ዓመት የፓርቲያን ድል በኒሲቢስ ባደረገው ጦርነት ሲሆን ሮማውያን ገንዘብ ከፍለው ነበር። ለፓርቲያውያን ትልቅ የጦርነት ካሳ።
▲
●
Play button
217 Jan 1

የኒሲቢስ ጦርነት

Nusaybin, Mardin, Turkey
የኒሲቢስ ጦርነት እ.ኤ.አ. በ 217 የበጋ ወቅት በሮማ ኢምፓየር ጦር ሠራዊት አዲስ ባረገው ንጉሠ ነገሥት ማክሪኖስ እና በንጉሥ አርታባኑስ አራተኛ የፓርቲያን ጦር መካከል ተካሄደ።ለሶስት ቀናት የዘለቀ ሲሆን በፓርቲያ ደም አፋሳሽ ድል ተጠናቀቀ, ሁለቱም ወገኖች ብዙ ጉዳት ደርሶባቸዋል.በጦርነቱ ምክንያት ማክሪኑስ ሰላምን ለመፈለግ ተገደደ, ለፓርቲያውያን ብዙ ገንዘብ ከፍሎ እና ካራካላ ከአንድ አመት በፊት የጀመረውን የሜሶጶጣሚያን ወረራ በመተው.በጁን 218 ማክሪኖስ ከአንጾኪያ ውጭ ኤላጋባልስን በሚደግፉ ኃይሎች ተሸነፈ ፣ አርታባኑስ በአርዳሺር 1ኛ የፋርስ ሳሳኒድ ጎሳ የተነሳውን አመጽ ገጠመው። ኒሲቢስ በሮም እና በፓርቲያ መካከል የተደረገው የመጨረሻ ትልቅ ጦርነት ነበር ፣ የፓርቲያን ስርወ መንግስት በአርዳሺር ጥቂት ስለተገረሰሰ ከዓመታት በኋላ.ሆኖም አርዳሺር እና የማክሪኑስ ተከታይ አሌክሳንደር ሴቨረስ በሜሶጶጣሚያ ላይ ሲዋጉ በሮም እና በፋርስ መካከል ጦርነት እንደገና ቀጠለ እና ሙስሊሞች ድል እስኪያደርጉ ድረስ ጦርነቱ ያለማቋረጥ ቀጠለ።
▲
●
224 - 226
ውድቅ እና ወደ ሳሳኒዶች ውደቅornament
የፓርቲያን ግዛት መጨረሻ
©Angus McBride
224 Jan 1 00:01

የፓርቲያን ግዛት መጨረሻ

Fars Province, Iran
በውስጥ ግጭት እና ከሮም ጋር በተደረጉ ጦርነቶች የተዳከመው የፓርቲያ ኢምፓየር ብዙም ሳይቆይ የሳሳኒያን ግዛት ተከትሎ ነበር።በእርግጥ፣ ብዙም ሳይቆይ፣ ከኢስታክህር የመጣው የፐርሲስ (የዛሬው የፋርስ ግዛት፣ ኢራን) የአካባቢው ኢራናዊ ገዥ አርዳሺር 1 የአርሳሲድ አገዛዝን በመቃወም በዙሪያው ያሉትን ግዛቶች ማስገዛት ጀመረ።ኤፕሪል 28 ቀን 224 ዓ.ም በሆርሞዝድጋን ጦርነት ላይ አርታባኑስ አራተኛን ገጠመው ምናልባትም በኢስፋሃን አቅራቢያ በሚገኝ ቦታ ላይ አሸንፎ የሳሳኒያን ግዛት አቋቋመ።ነገር ግን ቮሎጋሴስ VI በ228 እዘአ መገባደጃ ላይ ቮሎጋሴስ VI በሴሌውቅያ ሳንቲሞችን መስራቱን እንደቀጠለ የሚያሳይ ማስረጃ አለ።ሳሳኒያውያን የፓርቲያን ውርስ እንደ ሮማ ፋርስ ኔምሲስ አድርገው ብቻ ሳይሆን ሌቫንትን፣ አናቶሊያን እናግብፅን ከምስራቃዊው የሮማ ኢምፓየር በKhosrau II የግዛት ዘመን (አር. 590-628 ዓ.ም.)ሆኖም፣ እነዚህን ግዛቶች ከአረቦች ወረራ በፊት የመጨረሻው የሮማ ንጉሠ ነገሥት ለሆነው ለሄራክሊየስ ያጣሉ።ቢሆንም፣ ከ400 ለሚበልጡ ዓመታት የፓርቲያን ግዛት በመተካት የሮም ዋነኛ ተቀናቃኝ ሆነው ነበር።
▲
●

Characters



Artabanus IV of Parthia

Artabanus IV of Parthia

Last Ruler of the Parthian Empire

Ardashir I

Ardashir I

Founder of the Sasanian Empire

Arsaces I of Parthia

Arsaces I of Parthia

Founder of the Arsacid dynasty of Parthia

Orodes II

Orodes II

King of the Parthian Empire

Mithridates I of Parthia

Mithridates I of Parthia

King of the Parthian Empire

References



  • An, Jiayao (2002), "When Glass Was Treasured in China", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 79–94, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Asmussen, J.P. (1983). "Christians in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 924–948. ISBN 0-521-24693-8.
  • Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. Vol. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. ISBN 978-8-881-47453-0. ISSN 1128-6342.
  • Ball, Warwick (2016), Rome in the East: Transformation of an Empire, 2nd Edition, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-72078-6.
  • Bausani, Alessandro (1971), The Persians, from the earliest days to the twentieth century, New York: St. Martin's Press, pp. 41, ISBN 978-0-236-17760-8.
  • Bickerman, Elias J. (1983). "The Seleucid Period". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 3–20. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 21–99. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (2007), "Gondophares and the Indo-Parthians", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 26–36, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Boyce, Mary (1983). "Parthian Writings and Literature". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1151–1165. ISBN 0-521-24693-8..
  • Bringmann, Klaus (2007) [2002]. A History of the Roman Republic. Translated by W. J. Smyth. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-3371-8.
  • Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-32089-4.
  • Burstein, Stanley M. (2004), The Reign of Cleopatra, Westport, CT: Greenwood Press, ISBN 978-0-313-32527-4.
  • Canepa, Matthew (2018). The Iranian Expanse: Transforming Royal Identity Through Architecture, Landscape, and the Built Environment, 550 BCE–642 CE. Oakland: University of California Press. ISBN 9780520379206.
  • Colpe, Carsten (1983). "Development of Religious Thought". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 819–865. ISBN 0-521-24693-8..
  • Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 7–25, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD), Leiden: Koninklijke Brill, ISBN 978-90-04-15605-0.
  • De Jong, Albert (2008). "Regional Variation in Zoroastrianism: The Case of the Parthians". Bulletin of the Asia Institute. 22: 17–27. JSTOR 24049232..
  • Demiéville, Paul (1986), "Philosophy and religion from Han to Sui", in Twitchett and Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 808–872, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Duchesne-Guillemin, J. (1983). "Zoroastrian religion". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 866–908. ISBN 0-521-24693-8..
  • Ebrey, Patricia Buckley (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-66991-7 (paperback).
  • Emmerick, R.E. (1983). "Buddhism Among Iranian Peoples". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 949–964. ISBN 0-521-24693-8..
  • Frye, R.N. (1983). "The Political History of Iran Under the Sasanians". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 116–180. ISBN 0-521-20092-X..
  • Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 978-1-55786-860-2.
  • Green, Tamara M. (1992), The City of the Moon God: Religious Traditions of Harran, BRILL, ISBN 978-90-04-09513-7.
  • Howard, Michael C. (2012), Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: the Role of Cross Border Trade and Travel, Jefferson: McFarland & Company.
  • Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press, ISBN 978-0-300-12118-6.
  • Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", in Kennedy, David L.; Braund, David (eds.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, pp. 67–90, ISBN 978-1-887829-18-2
  • Kurz, Otto (1983). "Cultural Relations Between Parthia and Rome". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 559–567. ISBN 0-521-20092-X..
  • Lightfoot, C.S. (1990), "Trajan's Parthian War and the Fourth-Century Perspective", The Journal of Roman Studies, 80: 115–126, doi:10.2307/300283, JSTOR 300283, S2CID 162863957
  • Lukonin, V.G. (1983). "Political, Social and Administrative Institutions: Taxes and Trade". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 681–746. ISBN 0-521-24693-8..
  • Mawer, Granville Allen (2013), "The Riddle of Cattigara", in Nichols, Robert; Woods, Martin (eds.), Mapping Our World: Terra Incognita to Australia, Canberra: National Library of Australia, pp. 38–39, ISBN 978-0-642-27809-8.
  • Mommsen, Theodor (2004) [original publication 1909 by Ares Publishers, Inc.], The Provinces of the Roman Empire: From Caesar to Diocletian, vol. 2, Piscataway (New Jersey): Gorgias Press, ISBN 978-1-59333-026-2.
  • Morton, William S.; Lewis, Charlton M. (2005), China: Its History and Culture, New York: McGraw-Hill, ISBN 978-0-07-141279-7.
  • Neusner, J. (1983). "Jews in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 909–923. ISBN 0-521-24693-8..
  • Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids. I. Fire Cult and Kingly Glory". Anabasis. 7: 91–106.
  • Posch, Walter (1998), "Chinesische Quellen zu den Parthern", in Weisehöfer, Josef (ed.), Das Partherreich und seine Zeugnisse, Historia: Zeitschrift für alte Geschichte, vol. 122 (in German), Stuttgart: Franz Steiner, pp. 355–364.
  • Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". In Potts, Daniel T. (ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
  • Roller, Duane W. (2010), Cleopatra: a biography, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536553-5.
  • Schlumberger, Daniel (1983). "Parthian Art". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1027–1054. ISBN 0-521-24693-8..
  • Sellwood, David (1976). "The Drachms of the Parthian "Dark Age"". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Cambridge University Press. 1 (1): 2–25. doi:10.1017/S0035869X00132988. JSTOR 25203669. S2CID 161619682. (registration required)
  • Sellwood, David (1983). "Parthian Coins". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 279–298. ISBN 0-521-20092-X..
  • Shahbazi, Shahpur A. (1987), "Arsacids. I. Origin", Encyclopaedia Iranica, 2: 255
  • Shayegan, Rahim M. (2007), "On Demetrius II Nicator's Arsacid Captivity and Second Rule", Bulletin of the Asia Institute, 17: 83–103
  • Shayegan, Rahim M. (2011), Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-76641-8
  • Sheldon, Rose Mary (2010), Rome's Wars in Parthia: Blood in the Sand, London & Portland: Valentine Mitchell, ISBN 978-0-85303-981-5
  • Skjærvø, Prods Oktor (2004). "Iran vi. Iranian languages and scripts". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Volume XIII/4: Iran V. Peoples of Iran–Iran IX. Religions of Iran. London and New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 348–366. ISBN 978-0-933273-90-0.
  • Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua, 46 (3): 239–252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
  • Syme, Ronald (2002) [1939], The Roman Revolution, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-280320-7
  • Torday, Laszlo (1997), Mounted Archers: The Beginnings of Central Asian History, Durham: The Durham Academic Press, ISBN 978-1-900838-03-0
  • Wang, Tao (2007), "Parthia in China: a Re-examination of the Historical Records", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 87–104, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Waters, Kenneth H. (1974), "The Reign of Trajan, part VII: Trajanic Wars and Frontiers. The Danube and the East", in Temporini, Hildegard (ed.), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Principat. II.2, Berlin: Walter de Gruyter, pp. 415–427.
  • Watson, William (1983). "Iran and China". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 537–558. ISBN 0-521-20092-X..
  • Widengren, Geo (1983). "Sources of Parthian and Sasanian History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1261–1283. ISBN 0-521-24693-8..
  • Wood, Frances (2002), The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 978-0-520-24340-8.
  • Yarshater, Ehsan (1983). "Iranian National History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 359–480. ISBN 0-521-20092-X..
  • Yü, Ying-shih (1986), "Han Foreign Relations", in Twitchett, Denis and Michael Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 377–462, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Young, Gary K. (2001), Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy, 31 BC - AD 305, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-24219-6.
  • Zhang, Guanuda (2002), "The Role of the Sogdians as Translators of Buddhist Texts", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 75–78, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Daryaee, Touraj (2012). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. pp. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7. Archived from the original on 2019-01-01. Retrieved 2019-02-10.