व्हिएतनामचा इतिहास टाइमलाइन

-1000

यु

-257

Au Lac

परिशिष्ट

तळटीप

संदर्भ


व्हिएतनामचा इतिहास
History of Vietnam ©HistoryMaps

500 BCE - 2024

व्हिएतनामचा इतिहास



व्हिएतनामचा सुमारे 20,000 वर्षांपूर्वीचा एक समृद्ध इतिहास आहे, ज्याची सुरुवात त्याच्या सर्वात प्राचीन ज्ञात रहिवासी, होबिन्हिन्सपासून झाली आहे.सहस्राब्दीमध्ये, प्रदेशाच्या सामरिक भौगोलिक वैशिष्ट्यांमुळे उत्तरेकडील Đông Sơn आणि मध्य व्हिएतनाममधील Sa Huynh यासह अनेक प्राचीन संस्कृतींचा विकास करण्यात मदत झाली.अनेकदाचिनी राजवटीत असताना, व्हिएतनामने त्रुंग सिस्टर्स आणि न्गो क्वीन सारख्या स्थानिक व्यक्तींच्या नेतृत्वाखाली मधूनमधून स्वातंत्र्याचा काळ पाहिला.बौद्ध आणि हिंदू धर्माच्या परिचयाने, व्हिएतनाम हे चीनी आणिभारतीय दोन्ही संस्कृतींनी प्रभावित एक अद्वितीय सांस्कृतिक क्रॉसरोड बनले.देशाला विविध आक्रमणे आणि व्यवसायांचा सामना करावा लागला, ज्यात इंपीरियल चीन आणि नंतर फ्रेंच साम्राज्याचा समावेश आहे, ज्याने दीर्घकाळ टिकणारे परिणाम सोडले.नंतरच्या शासनामुळे व्यापक असंतोष निर्माण झाला, ज्यामुळे राजकीय उलथापालथ आणि दुसऱ्या महायुद्धानंतर साम्यवादाचा उदय झाला.व्हिएतनामचा इतिहास चीन आणि भारतापासून फ्रान्स आणि युनायटेड स्टेट्सपर्यंतच्या स्थानिक संस्कृती आणि बाह्य प्रभावांमधील लवचिकता आणि जटिल परस्परसंवादाने चिन्हांकित आहे.
66000 BCE
प्रागैतिहासिकornament
व्हिएतनामचा प्रागैतिहासिक कालखंड
प्रागैतिहासिक आग्नेय आशिया. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
65000 BCE Jan 1

व्हिएतनामचा प्रागैतिहासिक कालखंड

Vietnam
व्हिएतनाम हा दक्षिणपूर्व आशियातील मुख्य भूप्रदेशातील बहु-जातीय देश आहे आणि त्यात मोठी वांशिक भाषिक विविधता आहे.व्हिएतनामच्या लोकसंख्येमध्ये पाच प्रमुख वांशिक भाषिक कुटुंबांतील 54 भिन्न जातींचा समावेश आहे: ऑस्ट्रोनेशियन, ऑस्ट्रोएशियाटिक, हमोंग-मियन, क्र-दाई, चीन-तिबेटी.54 गटांमध्ये, बहुसंख्य वांशिक गट म्हणजे ऑस्ट्रोएशियाटिक भाषिक किन्ह हा एकट्या एकूण लोकसंख्येच्या 85.32% आहे.उर्वरित 53 इतर वांशिक गटांनी बनलेले आहे.व्हिएतनामच्या वांशिक मोज़ेकचे योगदान लोक प्रक्रियेद्वारे केले जाते ज्यामध्ये विविध लोक आले आणि भूभागावर स्थायिक झाले, जे व्हिएतनामचे आधुनिक राज्य अनेक टप्प्यात बनवते, बहुतेकदा हजारो वर्षांनी वेगळे केले जाते, पूर्णपणे हजारो वर्षे टिकते.हे स्पष्ट आहे की संपूर्ण व्हिएतनामचा इतिहास नक्षीदार पॉलिएथनिक आहे.[१]प्लेस्टोसीनच्या उत्तरार्धात होलोसीन व्हिएतनामची सुरुवात झाली.मुख्य भूप्रदेश दक्षिणपूर्व आशियातील प्रारंभिक शारीरिकदृष्ट्या आधुनिक मानवी वसाहती 65 kya (65,000 वर्षांपूर्वी) ते 10,5 kya पूर्वीची होती.ते कदाचित अग्रगण्य शिकारी-संकलक होते ज्यांना Hoabinhians म्हणतात, एक मोठा समूह जो हळूहळू आग्नेय आशियामध्ये स्थायिक झाला, बहुधा आधुनिक काळातील मुंडा लोक (मुंडारी-भाषिक लोक) आणि मलेशियाच्या ऑस्ट्रोएशियाईटिक लोकांप्रमाणेच.[२]व्हिएतनामचे खरे मूळ रहिवासी हे होबिन्हिअन्स असताना, त्यांची जागा पूर्व युरेशियन दिसणाऱ्या लोकसंख्येने आणि प्राथमिक ऑस्ट्रोएशियाटिक आणि ऑस्ट्रोनेशियन भाषांच्या विस्ताराने घेतली होती, जरी भाषिक आनुवंशिकतेशी पूर्णपणे संबंधित नसले तरी.आणि नंतर ती प्रवृत्ती तिबेटो-बर्मन आणि क्रा-दाई भाषिक लोकसंख्येच्या विस्तारासह आणि नवीनतम हमोंग-मियन भाषिक समुदायांच्या विस्ताराने चालू ठेवली.परिणाम म्हणजे व्हिएतनामच्या सर्व आधुनिक जातीय गटांमध्ये पूर्व युरेशियन आणि होबिन्हियन गटांमधील अनुवांशिक मिश्रणाचे विविध गुणोत्तर आहेत.[१]चाम लोक, जे एक हजार वर्षांहून अधिक काळ स्थायिक झाले, नियंत्रित आणि सुसंस्कृत सध्याच्या मध्य आणि दक्षिणी किनारपट्टीवरील व्हिएतनाम सीई 2 र्या शतकाच्या आसपास मूळ ऑस्ट्रोनेशियन आहेत.आधुनिक व्हिएतनामचा सर्वात दक्षिणेकडील क्षेत्र, मेकाँग डेल्टा आणि त्याचा परिसर 18 व्या शतकापर्यंत एक अविभाज्य भाग होता, तरीही ऑस्ट्रोएशियाटिक प्रोटो-ख्मेर - आणि फुनान, चेनला, ख्मेर साम्राज्य आणि ख्मेर राज्य यांसारख्या ख्मेर संस्थानांचे महत्त्व बदलत होते.[३]मॉन्सून आशियाच्या आग्नेय काठावर वसलेल्या, प्राचीन व्हिएतनामच्या बहुतेक भागात जास्त पाऊस, आर्द्रता, उष्णता, अनुकूल वारे आणि सुपीक माती यांचे मिश्रण होते.हे नैसर्गिक स्त्रोत एकत्रितपणे तांदूळ आणि इतर वनस्पती आणि वन्यजीवांची असामान्यपणे विपुल वाढ निर्माण करतात.या प्रदेशातील शेतीप्रधान गावे ९० टक्क्यांहून अधिक लोकसंख्येवर आहेत.पावसाळ्यातील पाण्याच्या मोठ्या प्रमाणामुळे गावकऱ्यांना पूर व्यवस्थापन, भात लावणी आणि कापणीमध्ये त्यांचे श्रम केंद्रित करावे लागतात.या क्रियाकलापांनी एका धर्मासह एक सुसंगत ग्रामीण जीवन निर्माण केले ज्यामध्ये मुख्य मूल्यांपैकी एक म्हणजे निसर्गाशी आणि इतर लोकांसोबत एकरूप राहण्याची इच्छा.जीवनपद्धती, सामंजस्यात केंद्रित, अनेक आनंददायक पैलू दर्शवितात ज्यांना लोक प्रिय मानतात.अनेक भौतिक गोष्टींची गरज नसलेल्या लोकांना, संगीत आणि कवितेचा आनंद आणि निसर्गाशी सुसंगत जगणे यांचा समावेश होतो.[४]मासेमारी आणि शिकार हे मुख्य भात पिकाला पूरक ठरले.हत्तींसारख्या मोठ्या प्राण्यांना मारण्यासाठी बाण आणि भाले विषात बुडवले गेले.सुपारी मोठ्या प्रमाणावर चघळली जात असे आणि खालच्या वर्गात क्वचितच कंगोरा पेक्षा जास्त भरीव कपडे घालायचे.प्रत्येक वसंत ऋतूमध्ये, एक प्रजनन महोत्सव आयोजित केला जात असे ज्यामध्ये मोठ्या पक्षांचे आणि लैंगिक परित्यागाचे वैशिष्ट्य होते.सुमारे 2000 बीसीई पासून, दगडी हाताची साधने आणि शस्त्रे प्रमाण आणि विविधता या दोन्हीमध्ये विलक्षण सुधारणा झाली.यानंतर, व्हिएतनाम नंतर सागरी जेड रोडचा भाग बनले, जे 2000 ईसापूर्व ते 1000 CE दरम्यान 3,000 वर्षे अस्तित्वात होते.[५] मातीची भांडी तंत्र आणि सजावट शैलीची उच्च पातळी गाठली.व्हिएतनाममधील सुरुवातीच्या शेतीतील बहुभाषिक समाज प्रामुख्याने ओल्या तांदूळ ओरिझा उत्पादक होते, जे त्यांच्या आहाराचा मुख्य भाग बनले.बीसीईच्या दुसऱ्या सहस्राब्दीच्या पूर्वार्धाच्या उत्तरार्धात, ही साधने दुर्मिळ असूनही कांस्य हत्यारांचे प्रथम दर्शन घडले.सुमारे 1000 BCE पर्यंत, सुमारे 40 टक्के धारदार साधने आणि शस्त्रास्त्रांसाठी कांस्याने दगड बदलले, जे सुमारे 60 टक्क्यांपर्यंत वाढले.येथे केवळ कांस्य हत्यारे, कुऱ्हाडी आणि वैयक्तिक दागिनेच नव्हते तर विळा आणि इतर शेतीची साधने देखील होती.कांस्ययुग संपुष्टात येण्याच्या दिशेने, 90 टक्क्यांहून अधिक साधने आणि शस्त्रे कांस्यमध्ये आहेत आणि तेथे अपवादात्मकपणे विलक्षण कबर आहेत - शक्तिशाली सरदारांच्या दफनभूमी - ज्यात काही शेकडो धार्मिक आणि वैयक्तिक कांस्य कलाकृती आहेत जसे की संगीत वाद्ये, बादली- आकाराचे लाडू आणि दागिन्यांचे खंजीर.1000 BCE नंतर, व्हिएतनामचे प्राचीन लोक कुशल कृषीवादी बनले कारण त्यांनी तांदूळ वाढवले ​​आणि म्हैस आणि डुक्कर पाळले.ते कुशल मच्छीमार आणि धाडसी खलाशी देखील होते, ज्यांच्या लांब खोदलेल्या कॅनोने पूर्वेकडील समुद्राचा प्रवास केला.
फुंग गुयेन संस्कृती
Phung Nguyen संस्कृती भांडी. ©Gary Todd
2000 BCE Jan 1 - 1502 BCE

फुंग गुयेन संस्कृती

Viet Tri, Phu Tho Province, Vi
व्हिएतनामची Phùng Nguyên संस्कृती (c. 2,000 – 1,500 BCE) हे व्हिएतनाममधील कांस्ययुगातील संस्कृतीला दिलेले नाव आहे, ज्याचे नाव व्हिएत ट्रीच्या पूर्वेस १८ किमी (११ मैल) पूर्वेला असलेल्या Phùng Nguyên येथील पुरातत्व स्थळावरून मिळाले आहे. १९५८ मध्ये. [६] याच काळात तांदूळ लागवड दक्षिण चीनमधून लाल नदीच्या प्रदेशात सुरू झाली.[७] 1959 मध्ये प्रथम Phùng Nguyên संस्कृती उत्खनन झाले, ज्याला Co Nhue म्हणून ओळखले जाते.Phùng Nguyên संस्कृतीची ठिकाणे सहसा आसपासच्या भूभागापेक्षा आणि नद्या किंवा ओढ्यांजवळील अनेक मीटर उंच असतात.[८]
सा Huynh संस्कृती
मातीची भांडी फळ ट्रे ©Bình Giang
1000 BCE Jan 1 - 200

सा Huynh संस्कृती

Sa Huỳnh, Phổ Thạnh, Đức Phổ D
Sa Huỳnh संस्कृती ही आधुनिक काळातील मध्य आणि दक्षिण व्हिएतनाममधील एक संस्कृती होती जी 1000 BCE आणि 200 CE दरम्यान विकसित झाली.[९] संस्कृतीतील पुरातत्व स्थळे मेकाँग डेल्टा ते मध्य व्हिएतनाममधील क्वांग बिन्ह प्रांतापर्यंत सापडली आहेत.सा ह्युन्ह लोक बहुधा चाम लोकांचे पूर्ववर्ती, ऑस्ट्रोनेशियन भाषिक लोक आणि चंपा राज्याचे संस्थापक होते.[१०]सा Huỳnh संस्कृतीने 500 BCE ते CE 1500 दरम्यान अस्तित्वात असलेल्या विस्तृत व्यापार नेटवर्कचा पुरावा दर्शविला, ज्याला सा Huynh-Kalanay परस्परसंवाद क्षेत्र म्हणून ओळखले जाते (सा Huỳnh संस्कृती आणि Masbate, फिलीपिन्सच्या कलानाय गुंफेच्या नावावर).हे प्रामुख्याने सा Huỳnh आणि फिलीपिन्स दरम्यान होते, परंतु तैवान , दक्षिण थायलंड आणि ईशान्य बोर्नियो मधील पुरातत्व स्थळांमध्ये देखील विस्तारले होते.हे सामायिक केलेल्या लाल-स्लिप केलेल्या मातीची भांडी परंपरा, तसेच हिरव्या जेड (तैवानमधून आलेले), हिरवे अभ्रक (मिंडोरोमधून), ब्लॅक नेफ्राइट (हा त्न्ह मधील) सारख्या पदार्थांपासून बनवलेले लिंगलिंग-ओ म्हणून ओळखले जाणारे दुहेरी डोक्याचे आणि पेनान्युलर दागिने यांचे वैशिष्ट्य आहे. ) आणि चिकणमाती (व्हिएतनाम आणि उत्तर फिलीपिन्समधून).[११] सा ह्युन्हने काच, कार्नेलियन, ऍगेट, ऑलिव्हिन, झिरकॉन, सोने आणि गार्नेटपासून बनवलेल्या मणींचे उत्पादन केले;त्यांपैकी बहुतेक आयात केलेले साहित्य वापरतात.हान राजवंश-शैलीतील कांस्य आरसेही सा ह्युन्हच्या ठिकाणी सापडले.[११]
यु
प्राचीन यू लोक. ©Shenzhen Museum
1000 BCE Jan 1

यु

Northern Vietnam, Vietnam
Baiyue (शतक Yue, किंवा फक्त Yue), हे विविध वांशिक गट होते ज्यांनी BC 1 ली सहस्राब्दी आणि CE 1st सहस्राब्दी दरम्यान दक्षिण चीन आणि उत्तर व्हिएतनामच्या प्रदेशात वस्ती केली होती.[१९] ते त्यांच्या लहान केसांसाठी, शरीरावर टॅटू, उत्तम तलवारी आणि नौदल पराक्रमासाठी ओळखले जात होते.लढाऊ राज्यांच्या काळात, "यु" हा शब्द झेजियांगमधील यू राज्याचा संदर्भ देत होता.फुजियानमधील मिनियु आणि ग्वांगडोंगमधील नान्यु या नंतरची राज्ये दोन्ही यू राज्ये मानली जात होती.मीचम नोंदवतात की, झोऊ आणि हान राजवंशांच्या काळात, यू जियांगसू ते युनानपर्यंतच्या विशाल प्रदेशात राहत होते, [२०] तर बार्लो सूचित करतात की लुओयूने नैऋत्य गुआंग्शी आणि उत्तर व्हिएतनामचा ताबा घेतला होता.[२१] हानच्या पुस्तकात कुआजीपासून जिओझीपर्यंतच्या विविध यू जमाती आणि लोकांचे वर्णन आहे.[२२] हान साम्राज्याचा विस्तार आता दक्षिण चीन आणि उत्तर व्हिएतनाममध्ये झाल्यामुळे यू जमाती हळूहळू विस्थापित झाल्या किंवा चिनी संस्कृतीत आत्मसात झाल्या.[२३]
डोंग सोन संस्कृती
डोंग सोन संस्कृती ही उत्तर व्हिएतनामची कांस्ययुगीन संस्कृती आहे, ज्याचे प्रसिद्ध ड्रम बीसीईच्या पहिल्या सहस्राब्दीच्या मध्यापर्यंत आग्नेय आशियामध्ये पसरले. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
700 BCE Jan 1

डोंग सोन संस्कृती

Northern Vietnam, Vietnam
रेड रिव्हर व्हॅलीने एक नैसर्गिक भौगोलिक आणि आर्थिक एकक तयार केले, उत्तरेला आणि पश्चिमेला पर्वत आणि जंगलांनी, पूर्वेला समुद्राने आणि दक्षिणेला लाल नदीच्या डेल्टाने वेढलेले.[१२] लाल नदीचा पूर रोखण्यासाठी, हायड्रॉलिक सिस्टीम बांधण्यात सहकार्य करण्यासाठी, व्यापार विनिमय करण्यासाठी आणि आक्रमणकर्त्यांना परतवून लावण्यासाठी एकच अधिकार असण्याची गरज आहे, ज्यामुळे अंदाजे 2879 बीसीई मध्ये पहिल्या पौराणिक व्हिएतनामी राज्यांची निर्मिती झाली.नंतरच्या काळात, पुरातत्वशास्त्रज्ञांच्या चालू संशोधनाने असे सुचवले आहे की व्हिएतनामी Đông Sơn संस्कृती उत्तर व्हिएतनाम, गुआंग्शी आणि लाओस येथे सुमारे 700 ईसापूर्व सापडली.[१३]व्हिएतनामी इतिहासकार या संस्कृतीचे श्रेय व्हॅन लँग आणि आऊ लॅक राज्यांना देतात.त्याचा प्रभाव दक्षिणपूर्व आशियाच्या इतर भागांमध्ये पसरला, ज्यामध्ये सागरी आग्नेय आशियाचा समावेश आहे, सुमारे 1000 BCE ते 1 BCE पर्यंत.डोंग सन लोक भातशेती करण्यात, म्हशी आणि डुकरांना पाळण्यात, मासेमारी करण्यात आणि लांब खोदलेल्या डगांमध्ये नौकानयन करण्यात कुशल होते.ते कुशल कांस्य कास्टर्स देखील होते, ज्याचा पुरावा डोंग सोन ड्रमच्या उत्तर व्हिएतनाम आणि दक्षिण चीनमध्ये मोठ्या प्रमाणावर आढळतो.[१४] डोंग सोन संस्कृतीच्या दक्षिणेला प्रोटो-चाम्सची सा हुन्ह संस्कृती होती.
लाख व्हिएत
Lạc Việt ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
700 BCE Jan 2 - 100

लाख व्हिएत

Red River Delta, Vietnam
Lạc Việt किंवा Luoyue हे बहुभाषिक, विशेषत: Kra-Dai आणि Austroasiatic, Yue आदिवासी लोकांचे समूह होते जे प्राचीन उत्तर व्हिएतनाम आणि विशेषतः प्राचीन लाल नदी डेल्टा, [२४] सीए पासून राहत होते.700 BCE ते 100 CE, निओलिथिक आग्नेय आशियाच्या शेवटच्या टप्प्यात आणि शास्त्रीय पुरातन काळाच्या सुरुवातीच्या काळात.पुरातत्वशास्त्रीय दृष्टीकोनातून, ते डोंगसोनियन म्हणून ओळखले जात होते.लाख व्हिएत हेगर प्रकार I कांस्य ड्रम टाकण्यासाठी, भात भातशेती करण्यासाठी आणि डाईक्स बांधण्यासाठी प्रसिद्ध होते.लाल नदी डेल्टा (आता उत्तर व्हिएतनाममध्ये, मुख्य भूप्रदेश दक्षिणपूर्व आशियामध्ये), [२५] केंद्रस्थानी असलेल्या कांस्य युगातील Đông Sơn संस्कृतीचे मालक असलेले Lạc Việt हे आधुनिक किन्ह व्हिएतनामीचे पूर्वज असल्याचे गृहित धरले जाते.[२६] झुओ नदीच्या खोऱ्यात (आताच्या आधुनिक दक्षिण चीनमध्ये) वस्ती करणारी लुओयूची आणखी एक लोकसंख्या आधुनिक झुआंग लोकांचे पूर्वज असल्याचे मानले जाते;[२७] याव्यतिरिक्त, दक्षिण चीनमधील लुओयू हे हलाई लोकांचे पूर्वज मानले जातात.[२८]
500 BCE - 111 BCE
प्राचीन काळornament
व्हॅन लँगचे राज्य
त्रिशंकू राजा. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
500 BCE Jan 1

व्हॅन लँगचे राज्य

Red River Delta, Vietnam
14 व्या शतकातील लिन्ह नाम chích quái या पुस्तकात प्रथम आलेल्या व्हिएतनामी दंतकथेनुसार, आदिवासी प्रमुख Lộc Tục यांनी स्वतःला Kinh Dương Vương म्हणून घोषित केले आणि Xích Quỷ राज्याची स्थापना केली, जी हांग बांग राजवंशाच्या कालखंडाची सुरूवात आहे.तथापि, आधुनिक व्हिएतनामी इतिहासकारांनी असे गृहीत धरले आहे की, हे राज्यत्व फक्त लाल नदीच्या डेल्टामध्ये 1st सहस्राब्दी बीसीईच्या उत्तरार्धात विकसित झाले होते.Kinh Dương Vương नंतर Sùng Lãm हे आले.पुढील राजघराण्याने 18 सम्राटांची निर्मिती केली, ज्यांना हंग किंग्स म्हणून ओळखले जाते.तिसर्‍या Hùng राजघराण्यापासून, राज्याचे नाव बदलून व्हॅन लँग असे ठेवण्यात आले आणि राजधानीची स्थापना Phong Châu (आधुनिक Việt Trì, Phú Thọ मध्ये) येथे तीन नद्यांच्या जंक्शनवर करण्यात आली जिथे लाल नदीचा डेल्टा पर्वतांच्या पायथ्यापासून सुरू होतो. .[१५]प्रशासकीय प्रणालीमध्ये लष्करी प्रमुख (lạc tướng), पॅलादिन (lạc hầu) आणि मंडारीन (bố chính) सारख्या कार्यालयांचा समावेश होतो.[१६] उत्तर इंडोचायनामधील विविध फुंग गुयेन संस्कृतीच्या ठिकाणी उत्खनन करण्यात आलेली धातूची शस्त्रे आणि साधने दक्षिणपूर्व आशियातील ताम्रयुगाच्या सुरुवातीशी संबंधित आहेत.[१७] शिवाय, कांस्य युगाची सुरुवात Đông Sơn येथे सुमारे 500 BCE साठी सत्यापित केली गेली आहे.व्हिएतनामी इतिहासकार सहसा Đông Sơn संस्कृतीचे श्रेय Văn Lang, Âu Lạc आणि Hồng Bàng राजवंशाच्या राज्यांना देतात.स्थानिक Lạc Việt समुदायाने दर्जेदार कांस्य उत्पादन, प्रक्रिया आणि साधने, शस्त्रे आणि उत्कृष्ट कांस्य ड्रम तयार करण्याचा एक अत्यंत अत्याधुनिक उद्योग विकसित केला आहे.निश्चितच प्रतीकात्मक मूल्याच्या ते धार्मिक किंवा औपचारिक हेतूंसाठी वापरायचे होते.या वस्तूंच्या कारागिरांना वितळण्याच्या तंत्रात, हरवलेल्या मेणाच्या कास्टिंग तंत्रात परिष्कृत कौशल्ये आवश्यक होती आणि विस्तृत कोरीव कामासाठी रचना आणि अंमलबजावणीचे मास्टर कौशल्य प्राप्त केले.[१८]
Au Lac
Âu Lạc ©Thibaut Tekla
257 BCE Jan 1 - 179 BCE

Au Lac

Co Loa Citadel, Cổ Loa, Đông A
ख्रिस्तपूर्व तिसऱ्या शतकापर्यंत, आणखी एक व्हिएत समूह, Âu Việt, सध्याच्या दक्षिण चीनमधून Hồng नदीच्या डेल्टामध्ये स्थलांतरित झाला आणि स्थानिक व्हॅन लँग लोकसंख्येमध्ये मिसळला.257 BCE मध्ये, एक नवीन राज्य, Âu Lạc, Âu Việt आणि Lạc Việt चे संघटन म्हणून उदयास आले, Thục Phán ने स्वतःला "An Dương Vương" ("राजा अन डोंग") घोषित केले.काही आधुनिक व्हिएतनामींचा असा विश्वास आहे की Thục Phán Âu Việt प्रदेशावर आला (आधुनिक काळातील सर्वात उत्तरेकडील व्हिएतनाम, पश्चिम ग्वांगडोंग आणि दक्षिणी गुआंग्शी प्रांत, ज्याची राजधानी आज काओ बंग प्रांत आहे).[२९]सैन्य जमवल्यानंतर, त्याने सुमारे २५८ ईसापूर्व हँग राजांच्या अठराव्या घराण्याचा पराभव केला आणि उलथून टाकला.त्यानंतर त्याने आपल्या नव्याने अधिग्रहित केलेल्या राज्याचे नाव व्हॅन लँगवरून Âu Lạc असे ठेवले आणि उत्तर व्हिएतनाममधील सध्याच्या Phú Thọ शहरात Phong Khê येथे नवीन राजधानीची स्थापना केली, जिथे त्याने Cổ Loa Citadel (Cổ Loa Thành), सर्पिल बांधण्याचा प्रयत्न केला. त्या नवीन राजधानीच्या उत्तरेस सुमारे दहा मैल किल्ला.Cổ Loa, आग्नेय आशियातील सर्वात मोठी प्रागैतिहासिक खंदक असलेली नागरी वस्ती, [३०] पूर्व-सिनिटिक कालखंडातील व्हिएतनामी सभ्यतेचे पहिले राजकीय केंद्र होते, ज्यामध्ये ६०० हेक्टर (१,५०० एकर) क्षेत्र होते आणि त्यासाठी २ दशलक्ष घनमीटर सामग्रीची आवश्यकता होती. .तथापि, हेरगिरीमुळे An Dương Vương चे पतन झाल्याचे नोंदीवरून दिसून आले.
Baiyue विरुद्ध किन मोहीम
Baiyue विरुद्ध किन मोहीम ©Angus McBride
221 BCE Jan 1 - 214 BCE

Baiyue विरुद्ध किन मोहीम

Guangxi, China
किन शी हुआंगने हान, झाओ, वेई, चू, यान आणि क्यूई या सहा अन्य चिनी राज्यांवर विजय मिळवल्यानंतर, त्याने उत्तर आणि पश्चिमेकडील झिओनग्नू जमाती आणि आताच्या दक्षिण चीनमधील शंभर यू लोकांकडे आपले लक्ष वळवले.किनाऱ्यावरील दक्षिण चीनमधील बाययू लोकांसाठी व्यापार हा संपत्तीचा एक महत्त्वाचा स्रोत असल्याने, यांग्त्झी नदीच्या दक्षिणेकडील प्रदेशाने सम्राट किन शी हुआंगचे लक्ष वेधले.समशीतोष्ण हवामान, सुपीक क्षेत्रे, सागरी व्यापार मार्ग, पश्चिम आणि वायव्येकडील लढाऊ गटांपासून सापेक्ष सुरक्षा आणि आग्नेय आशियातील लक्झरी उष्णकटिबंधीय उत्पादनांच्या प्रवेशामुळे, सम्राटाने 221 BCE मध्ये यू राज्ये जिंकण्यासाठी सैन्य पाठवले.[३१] इ.स.पूर्व २१८ च्या सुमारास, पहिल्या सम्राटाने जनरल तू सुईला ५००,००० किन सैनिकांच्या सैन्यासह पाच कंपन्यांमध्ये विभागून लिंगनान प्रदेशातील शंभर यू जमातींवर हल्ला करण्यासाठी पाठवले.221 ते 214 बीसीई दरम्यान या प्रदेशाविरुद्ध लष्करी मोहिमा पाठवण्यात आल्या.[३२] 214 BCE मध्ये किनने शेवटी यूचा पराभव करण्यापूर्वी सलग पाच लष्करी सहल करावी लागेल.[३३]
नान्युए
Nanyue ©Thibaut Tekla
180 BCE Jan 1 - 111 BCE

नान्युए

Guangzhou, Guangdong Province,
किन राजवंशाच्या पतनानंतर, झाओ तुओने ग्वांगझूचा ताबा घेतला आणि लाल नदीच्या दक्षिणेकडे आपला प्रदेश वाढवला कारण किन राजवंशाचे मुख्य लक्ष्य व्यापारासाठी महत्त्वाची किनारपट्टी बंदर सुरक्षित करणे हे होते.[३४] पहिला सम्राट 210 BCE मध्ये मरण पावला आणि त्याचा मुलगा झाओ हुहाई हा किनचा दुसरा सम्राट झाला.206 BCE मध्ये किन राजवंशाचे अस्तित्व संपुष्टात आले आणि गुइलिन आणि शियांगचे यू लोक पुन्हा एकदा मोठ्या प्रमाणात स्वतंत्र झाले.204 BCE मध्ये, झाओ तुओने नान्युए राज्याची स्थापना केली, पन्यु राजधानी म्हणून, आणि स्वतःला नान्युएचा मार्शल किंग घोषित केले आणि त्याचे साम्राज्य सात प्रांतांमध्ये विभागले, जे हान चिनी आणि यू सामंत यांच्या मिश्रणाद्वारे प्रशासित होते.[३५]Liu Bang, त्याच्या प्रतिस्पर्ध्यांशी अनेक वर्षांच्या युद्धानंतर, हान राजवंशाची स्थापना केली आणि 202 BCE मध्ये मध्य चीन पुन्हा एकत्र केले.196 BCE मध्ये, लिऊ बँग, आता सम्राट गाओझू, यांनी झाओ तुओची निष्ठा प्राप्त करण्याच्या आशेने लु जिया यांना नान्यु येथे पाठवले.आल्यानंतर, लूची झाओ तुओशी भेट झाली आणि असे म्हटले जाते की त्याला यूचे कपडे घातलेले आणि त्यांच्या रीतिरिवाजानुसार स्वागत केले गेले, ज्यामुळे तो संतप्त झाला.एक दीर्घ देवाणघेवाण झाली, [३६] ज्यामध्ये लूने झाओ तुओला सल्ला दिला असे म्हटले जाते की ते चिनी होते, यू नव्हे, आणि त्यांनी चिनी लोकांचा पोशाख आणि सजावट राखली असावी आणि आपल्या पूर्वजांच्या परंपरा विसरल्या नसल्या पाहिजेत.लूने हान न्यायालयाच्या सामर्थ्याचे कौतुक केले आणि नान्युएसारख्या लहान राज्याला विरोध करण्याचे धाडस केले.त्याने पुढे चीनमधील झाओच्या नातेवाईकांना ठार मारण्याची आणि त्यांची वडिलोपार्जित स्मशानभूमी नष्ट करण्याची, तसेच झाओला स्वत: ला पदच्युत करण्यासाठी यू ला जबरदस्ती करण्याची धमकी दिली.या धमकीनंतर झाओ तुओने सम्राट गाओझूचा शिक्का घेण्याचा आणि हान अधिकाऱ्यांना सादर करण्याचा निर्णय घेतला.नान्यु आणि चांगशाच्या हान राज्याच्या सीमेवर व्यापारी संबंध प्रस्थापित झाले.औपचारिकपणे हान विषयाचे राज्य असले तरी, नान्युने मोठ्या प्रमाणावर वास्तविक स्वायत्तता कायम ठेवली आहे असे दिसते.नान्युएच्या अस्तित्वाच्या सुरुवातीच्या काळात नान्युच्या दक्षिणेला आऊ लॅकचे राज्य वसले होते, आऊ लाक हे प्रामुख्याने लाल नदीच्या डेल्टा भागात स्थित होते आणि नान्युएने नन्हाई, गुइलिन आणि शियांग कमांडरीजचा समावेश केला होता.ज्या काळात नान्यु आणि आऊ लॅक सह-अस्तित्वात होते, त्या काळात, आऊ लॅकने नान्युचे आधिपत्य मान्य केले, विशेषत: त्यांच्या परस्पर विरोधी हान भावनांमुळे.हानच्या हल्ल्याच्या भीतीने झाओ तुओने आपले सैन्य तयार केले आणि मजबूत केले.तथापि, जेव्हा हान आणि नान्यु यांच्यातील संबंध सुधारले, तेव्हा 179 BCE मध्ये, झाओ तुओने राजा एन ड्यूंग वुओंगचा पराभव केला आणि आऊ लाकला जोडले.[३७]
111 BCE - 934
चिनी नियमornament
उत्तरी वर्चस्वाचा पहिला युग
हान राजवंशाचे सैन्य ©Osprey Publishing
111 BCE Jan 2 - 40

उत्तरी वर्चस्वाचा पहिला युग

Northern Vietnam, Vietnam
111 BCE मध्ये, हान राजघराण्याने दक्षिणेकडील विस्तारादरम्यान नान्युएवर विजय मिळवला आणि विस्तारित हान साम्राज्यात आधुनिक ग्वांगडोंग आणि गुआंग्शीसह आताचे उत्तर व्हिएतनाम समाविष्ट केले.[३८] पुढील अनेक शंभर वर्षांच्याचिनी राजवटीत, हान शाही लष्करी शक्ती, नियमित सेटलमेंट आणि हान चिनी निर्वासित, अधिकारी आणि चौकी, व्यापारी, विद्वान, नोकरशहा यांच्या संयोगाने नव्याने जिंकलेल्या नान्युचे पापीकरण झाले. , फरारी, आणि युद्धकैदी.[३९] त्याच वेळी, चिनी अधिकार्‍यांना प्रदेशातील नैसर्गिक संसाधने आणि व्यापार क्षमता वापरण्यात रस होता.याशिवाय, हान चिनी अधिकार्‍यांनी नव्याने स्थायिक झालेल्या हान चिनी स्थलांतरितांसाठी व्हिएतनामी सरदारांकडून जिंकलेली सुपीक जमीन ताब्यात घेतली.[४०] हान राजवट आणि सरकारी प्रशासनाने स्वदेशी व्हिएतनामी आणि व्हिएतनाममध्ये नवीन प्रभाव आणला कारण एक चीनी प्रांत हान साम्राज्याची सीमा चौकी म्हणून कार्यरत होता.[४१] हान राजवंश सुपीक लाल नदीच्या डेल्टावर आपले नियंत्रण वाढवण्यास उत्सुक होता, काही भाग म्हणून भौगोलिक भूभाग विविध दक्षिण आणि आग्नेय आशियाई राज्यांसह वाढत्या सागरी व्यापारात गुंतलेल्या हान जहाजांसाठी सोयीस्कर पुरवठा बिंदू आणि व्यापार पोस्ट म्हणून काम करत होता. आणि रोमन साम्राज्य.[४२] हान राजघराणे नान्यु बरोबरच्या व्यापारावर मोठ्या प्रमाणावर अवलंबून होते ज्यांनी कांस्य आणि मातीची भांडी अगरबत्ती, हस्तिदंती आणि गेंड्याची शिंगे यासारख्या अद्वितीय वस्तूंचे उत्पादन केले.हान राजघराण्याने यू लोकांच्या मालाचा फायदा घेतला आणि त्यांचा वापर त्यांच्या सागरी व्यापार नेटवर्कमध्ये केला जो लिंगनान ते युनान ते ब्रह्मदेश आणिभारतापर्यंत विस्तारला होता.[४३]चिनी राजवटीच्या पहिल्या शतकात, व्हिएतनाममध्ये स्वदेशी धोरणांमध्ये तत्काळ बदल न करता उदारपणे आणि अप्रत्यक्षपणे शासन केले गेले.सुरुवातीला, स्थानिक लाख व्हिएत लोकांवर स्थानिक पातळीवर शासन केले जात होते परंतु स्वदेशी व्हिएतनामी स्थानिक अधिकार्‍यांच्या जागी नव्याने स्थायिक झालेल्या हान चिनी अधिकार्‍यांची नियुक्ती करण्यात आली.[४४] हान शाही नोकरशहा सामान्यत: स्थानिक लोकसंख्येशी शांततापूर्ण संबंध ठेवण्याचे धोरण अवलंबत होते, त्यांच्या प्रशासकीय भूमिकेवर प्रीफेक्चरल मुख्यालय आणि चौकींवर लक्ष केंद्रित करतात आणि व्यापारासाठी सुरक्षित नदी मार्ग राखतात.[४५] इ.स.च्या पहिल्या शतकापर्यंत, तथापि, हान राजघराण्याने व्हिएतनामला राजकीय अधिकारासाठी अधिक अनुकूल असलेल्या पितृसत्ताक समाजात बदलण्याच्या उद्देशाने कर वाढवून आणि विवाह आणि जमीन वारसा सुधारणा करून नवीन प्रदेश एकत्र करण्याचे प्रयत्न तीव्र केले.[४६] स्थानिक लुओ प्रमुखाने स्थानिक प्रशासन आणि सैन्य सांभाळण्यासाठी हान मंडारिन्सना भारी खंडणी आणि शाही कर भरले.[४४] चिनी लोकांनी जबरदस्तीने व्हिएतनामींना आत्मसात करण्याचा प्रयत्न केला किंवा जबरदस्त चिनी राजकीय वर्चस्वाद्वारे.[४१] हान राजघराण्याने व्हिएतनामींना आत्मसात करण्याचा प्रयत्न केला कारण चिनी लोकांना "सुसंस्कृत मिशन" द्वारे एकसंध एकसंध साम्राज्य राखायचे होते कारण चिनी लोकांनी व्हिएतनामींना असंस्कृत आणि मागासलेले रानटी मानले होते आणि चिनी लोक त्यांच्या "सेलेस्टिअल एम्पायर" ला सर्वोच्च मानतात. विश्वाचे केंद्र.[४०] चिनी राजवटीत, हान राजघराण्यातील अधिकार्‍यांनी ताओवाद आणि कन्फ्यूशियनवाद, तिची शाही परीक्षा प्रणाली आणि मंडारीन नोकरशाही यासह चीनी संस्कृती लादली.[४७]जरी व्हिएतनामींनी प्रगत आणि तांत्रिक घटक समाविष्ट केले जे त्यांना स्वतःसाठी फायदेशीर वाटेल, परंतु बाहेरील लोकांचे वर्चस्व राखण्याची सामान्य इच्छा, राजकीय स्वायत्तता टिकवून ठेवण्याची इच्छा आणि व्हिएतनामी स्वातंत्र्य परत मिळविण्याची मोहीम व्हिएतनामी प्रतिकार आणि चिनी आक्रमण, राजकीय वर्चस्व आणि शत्रुत्व दर्शवते. व्हिएतनामी समाजावर साम्राज्यवाद.[४८] हान चिनी नोकरशहांनी चायनीज उच्च संस्कृती स्वदेशी व्हिएतनामींवर लादण्याचा प्रयत्न केला ज्यामध्ये नोकरशाही कायदेशीर तंत्रे आणि कन्फ्यूशियन नीतिशास्त्र, शिक्षण, कला, साहित्य आणि भाषा यांचा समावेश होता.[४९] जिंकलेल्या आणि वश झालेल्या व्हिएतनामींना त्यांची मूळ भाषा, संस्कृती, वांशिकता आणि राष्ट्रीय अस्मितेला हानी पोहोचवण्यासाठी चिनी लेखन पद्धती, कन्फ्यूशियसवाद आणि चिनी सम्राटाची पूजा स्वीकारावी लागली.[४१]उत्तरी वर्चस्वाचा पहिला कालखंड व्हिएतनामी इतिहासाच्या कालखंडाचा संदर्भ देते ज्या दरम्यान सध्याचे उत्तर व्हिएतनाम हे हान राजवंश आणि झिन राजवंश यांच्या अधिपत्याखाली होते.व्हिएतनामवरील चीनी शासनाच्या चार कालखंडांपैकी हा पहिला मानला जातो, त्यापैकी पहिले तीन जवळजवळ सतत होते आणि त्यांना Bắc thuộc ("उत्तरी वर्चस्व") असे संबोधले जाते.
ट्रंग सिस्टर्स बंडखोरी
ट्रंग सिस्टर्स बंडखोरी. ©HistoryMaps
40 Jan 1 - 43

ट्रंग सिस्टर्स बंडखोरी

Red River Delta, Vietnam
व्हिएतनामवरील हान राजवंशाच्या राजवटीत उत्तर व्हिएतनाममधील प्राचीन लोकांचा एक प्रमुख समूह (जियाओझी, टोंकिन, रेड रिव्हर डेल्टा प्रदेश) याला लाक व्हिएत किंवा चिनी इतिहासात लुओयुए असे म्हणतात.[५०] लुओयू या प्रदेशातील स्थानिक होते.ते बिगर-चिनी आदिवासी मार्ग आणि कापून-जाळण्याची शेती करत.[५१] फ्रेंच सिनोलॉजिस्ट जॉर्जेस मास्पेरो यांच्या मते, काही चिनी स्थलांतरित वांग माँग (९-२५) आणि पूर्वेकडील हान यांच्या हडपाच्या वेळी लाल नदीकाठी आले आणि स्थायिक झाले, तर जिओझी शी गुआंगचे दोन हान राज्यपाल (?-३० सी.ई. ) आणि रेन यान यांनी, चिनी विद्वान-स्थलांतरितांच्या पाठिंब्याने, चिनी शैलीतील विवाह, पहिली चिनी शाळा उघडून आणि चिनी तत्त्वज्ञानाचा परिचय करून, त्यामुळे सांस्कृतिक संघर्ष भडकावून स्थानिक जमातींवर पहिले "सिनिकायझेशन" केले.[५२] अमेरिकन फिलॉलॉजिस्ट स्टीफन ओ'हॅरो सूचित करतात की चिनी शैलीतील विवाह प्रथा या क्षेत्रातील मातृवंशीय परंपरेच्या जागी चिनी स्थलांतरितांना जमिनीचे हक्क हस्तांतरित करण्याच्या हितासाठी आली असावी.[५३]ट्रँग बहिणी लाख वंशाच्या श्रीमंत कुलीन कुटुंबातील मुली होत्या.[५४] त्यांचे वडील Mê Linh जिल्ह्यात (आधुनिक Mê Linh जिल्हा, Hanoi) मध्ये लाखाचा स्वामी होते.Trưng Trắc (Zheng Ce) चे पती थि साच (शी सुओ) होते, ते चू डिएन (आधुनिक काळातील खोई चाउ जिल्हा, हंग येन प्रांत) चे लाख स्वामी देखील होते.[५५] सु डिंग (जियाओझीचा गव्हर्नर ३७-४०), त्यावेळच्या जिओझी प्रांताचा चिनी गव्हर्नर, त्याच्या क्रूरतेमुळे आणि जुलमीपणामुळे लक्षात राहतो.[५६] हौ हंशु यांच्या मते, थी साच "उग्र स्वभावाचा" होता.त्रंग ट्रॅक, ज्याचे वर्णन "शौर्य आणि धैर्य बाळगणारे" असे केले जाते, तिने निर्भयपणे तिच्या पतीला कृती करण्यास प्रवृत्त केले.परिणामी, सु डिंगने थि साचला कायद्याने रोखण्याचा प्रयत्न केला, त्याचा अक्षरशः कोणत्याही खटल्याशिवाय शिरच्छेद केला.[५७] Trưng Trắc हा चिनी लोकांविरुद्ध लाख लॉर्ड्सना एकत्रित करण्यात मध्यवर्ती व्यक्ती बनला.[५८]40 सीईच्या मार्चमध्ये, ट्रॉंग ट्रॅक आणि तिची धाकटी बहीण ट्रॉंग न्हो, यांनी लाख व्हिएत लोकांना हान विरुद्ध बंड करण्यास नेतृत्व केले.‍[५५] इतर स्त्रोत असे सूचित करतात की ट्रॉंग ट्रॅकच्या बंडखोरीच्या हालचालीवर पारंपारिक मातृवंशीय रीतिरिवाजांच्या बदलीमुळे तिच्या वारसाहक्कासाठी असलेली जमीन नष्ट झाल्यामुळे प्रभावित झाली होती.[५३] त्याची सुरुवात रेड रिव्हर डेल्टा येथे झाली, परंतु लवकरच हेपू ते रिनानपर्यंत पसरलेल्या भागातून इतर लाख जमाती आणि गैर-हान लोकांमध्ये पसरली.[५४] चिनी वसाहती उद्ध्वस्त झाल्या आणि सु टिंग पळून गेले.[५८] उठावाला सुमारे पासष्ट शहरे आणि वसाहतींचा पाठिंबा मिळाला.[६०] ट्रोंग ट्राकची राणी म्हणून घोषणा करण्यात आली.[५९] जरी तिने ग्रामीण भागावर ताबा मिळवला, तरीही ती तटबंदी असलेली शहरे काबीज करू शकली नाही.हान सरकारने (लुओयांग येथे स्थित) उदयोन्मुख परिस्थितीला हळूहळू प्रतिसाद दिला.42 सीईच्या मे किंवा जूनमध्ये, सम्राट ग्वांगवू यांनी लष्करी मोहीम सुरू करण्याचे आदेश दिले.बंड दडपण्यासाठी हानने त्यांचे सर्वात विश्वासू सेनापती मा युआन आणि डुआन झी यांना पाठवले यावरून जिओझीचे सामरिक महत्त्व अधोरेखित होते.मा युआन आणि त्यांच्या कर्मचार्‍यांनी दक्षिण चीनमध्ये हान सैन्याची जमवाजमव सुरू केली.त्यात 20,000 नियमित आणि 12,000 प्रादेशिक सहाय्यकांचा समावेश होता.ग्वांगडोंग येथून मा युआनने किनाऱ्यावर पुरवठा करणाऱ्या जहाजांचा ताफा पाठवला.[५९]42 च्या वसंत ऋतूमध्ये, शाही सैन्य आता Bắc Ninh च्या Tiên Du पर्वतांमध्ये, Lãng Bạc येथे उंच जमिनीवर पोहोचले.युआनच्या सैन्याने त्रंग बहिणींशी लढा दिला, त्रंग ट्रॅकच्या हजारो पक्षपात्रांचा शिरच्छेद केला, तर दहा हजारांहून अधिक त्याला शरण गेले.[६१] चिनी जनरलने विजयाकडे झेपावले.युआनने ट्रॉंग ट्रॅक आणि तिच्या मालकांचा जिन्क्सी तान विएन येथे पाठपुरावा केला, जिथे तिची वडिलोपार्जित मालमत्ता होती;आणि त्यांना अनेक वेळा पराभूत केले.वाढत्या प्रमाणात अलिप्त आणि पुरवठा खंडित झाल्यामुळे, दोन स्त्रिया त्यांची शेवटची भूमिका टिकवून ठेवू शकल्या नाहीत आणि चिनी लोकांनी 43 च्या सुरुवातीला दोन्ही बहिणींना ताब्यात घेतले [. ६२] एप्रिल किंवा मे पर्यंत बंड नियंत्रणात आणले गेले.मा युआनने त्रंग त्रक आणि ट्रोंग न्ह्यांचा शिरच्छेद केला, [५९] आणि त्यांची डोकी लुओयांग येथील हान दरबारात पाठवली.[६१] 43 CE च्या अखेरीस, हान सैन्याने प्रतिकाराच्या शेवटच्या खिशांचा पराभव करून प्रदेशावर पूर्ण ताबा मिळवला होता.[५९]
उत्तरी वर्चस्वाचा दुसरा युग
Second Era of Northern Domination ©Ấm Chè
43 Jan 1 - 544

उत्तरी वर्चस्वाचा दुसरा युग

Northern Vietnam, Vietnam
उत्तरी वर्चस्वाचा दुसरा कालखंड म्हणजे व्हिएतनामी इतिहासातीलचिनी राजवटीचा दुसरा काळ, इ.स. 1 ले शतक ते 6 व्या शतकापर्यंत, ज्या दरम्यान सध्याच्या उत्तर व्हिएतनाम (जियाओझी) वर विविध चीनी राजवंशांचे शासन होते.हा काळ सुरू झाला जेव्हा हान राजघराण्याने ट्रांग सिस्टर्सकडून जिओ च (जियाओझी) पुन्हा जिंकले आणि 544 सीई मध्ये संपले जेव्हा Lý Bí ने लिआंग घराण्याविरुद्ध बंड केले आणि सुरुवातीच्या Lý राजवंशाची स्थापना केली.हा कालावधी सुमारे 500 वर्षे चालला.ट्रांग बंडातून धडा शिकून, हान आणि इतर यशस्वी चीनी राजवंशांनी व्हिएतनामी सरदारांची शक्ती नष्ट करण्यासाठी उपाययोजना केल्या.[६३] व्हिएतनामी उच्चभ्रू लोक चीनी संस्कृती आणि राजकारणात शिक्षित होते.Giao Chỉ प्रीफेक्ट, शी झी, यांनी व्हिएतनामवर चाळीस वर्षे स्वायत्त सरदार म्हणून राज्य केले आणि नंतरच्या व्हिएतनामी सम्राटांनी मरणोत्तर देव बनवले.[६४] शी झीने चीनच्या तीन राज्यांच्या काळातील ईस्टर्न वूशी निष्ठा ठेवण्याचे वचन दिले.ईस्टर्न वू हा व्हिएतनामी इतिहासातील एक प्रारंभिक काळ होता.व्हिएतनामींनी आणखी एक बंड करण्याचा प्रयत्न करण्यापूर्वी सुमारे 200 वर्षे उलटली.
फनान
Funan ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
68 Jan 1 - 624

फनान

Ba Phnum District, Cambodia
इसवी सनाच्या पहिल्या शतकाच्या सुरुवातीला, दक्षिणपूर्व आशियातील पहिलेभारतीयीकृत राज्य, ज्यालाचिनी लोक फुनान म्हणतात, उदयास आले आणि त्या प्रदेशातील एक महान आर्थिक शक्ती बनले, त्याचे प्रमुख शहर Óc Eo ने चीन, भारतातील व्यापारी आणि कारागीरांना आकर्षित केले. आणि अगदी रोम.फुनान हे पहिले ख्मेर राज्य, किंवा ऑस्ट्रोनेशियन किंवा बहुजातीय असे म्हटले जाते.जरी चिनी इतिहासकारांनी एकच एकसंध साम्राज्य मानले असले तरी, काही आधुनिक विद्वानांच्या मते फुनान हा शहर-राज्यांचा संग्रह असू शकतो जे कधीकधी एकमेकांशी युद्ध करतात आणि इतर वेळी राजकीय ऐक्य निर्माण करतात.[६५]फुनानी लोकांची वांशिक आणि भाषिक उत्पत्ती परिणामी विद्वानांच्या चर्चेचा विषय बनली आहे आणि उपलब्ध पुराव्यांच्या आधारे कोणतेही ठोस निष्कर्ष काढता येत नाहीत.फुनानीज चाम किंवा दुसर्‍या ऑस्ट्रोनेशियन गटातील असू शकतात किंवा ते ख्मेर किंवा दुसर्‍या ऑस्ट्रोएशियाटिक गटातील असू शकतात.हे शक्य आहे की ते आज व्हिएतनामच्या दक्षिणेकडील भागात राहणाऱ्या त्या स्थानिक लोकांचे पूर्वज आहेत जे स्वतःला "ख्मेर" किंवा "ख्मेर क्रोम" म्हणून संबोधतात.ख्मेर शब्द "क्रोम" चा अर्थ "खाली" किंवा "खालचा भाग" आहे आणि त्याचा वापर त्या प्रदेशासाठी केला जातो जो नंतर व्हिएतनामी स्थलांतरितांनी वसाहत केला आणि व्हिएतनामच्या आधुनिक राज्यात घेतला.[६६] फुनानचे वांशिक भाषिक घटक ऑस्ट्रोनेशियन किंवा ऑस्ट्रोएशियाटिक होते हे निश्चित करण्यासाठी कोणताही निर्णायक अभ्यास नसला तरी, विद्वानांमध्ये वाद आहे.बहुसंख्य व्हिएतनामी शिक्षणतज्ञांच्या मते, उदाहरणार्थ, मॅक डुओंग, "फुनानची मूळ लोकसंख्या निश्चितपणे ऑस्ट्रोनेशियन होती, ख्मेर नाही;"फुनानचे पतन आणि 6व्या शतकात उत्तरेकडून झेनलाचा उदय "ख्मेरचे मेकाँग डेल्टा येथे आगमन" सूचित करते.त्या प्रबंधाला डीजीई हॉलचे समर्थन मिळाले.[६७] अलीकडील पुरातत्व संशोधन या निष्कर्षाला महत्त्व देते की फुनान हे मोन-ख्मेर राज्य होते.[६८] त्याच्या फुनान पुनरावलोकनात, मायकेल विकरी यांनी स्वतःला फुनानच्या ख्मेर प्राबल्य सिद्धांताचा खंबीर समर्थक व्यक्त केला.
लवकर चाम राज्ये
चाम लोक, पारंपारिक पोशाख. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
192 Jan 1 - 629

लवकर चाम राज्ये

Central Vietnam, Vietnam
192 CE मध्ये, सध्याच्या मध्य व्हिएतनाममध्ये, चाम राष्ट्रांचे यशस्वी बंड झाले.चिनी राजवंशांनी याला लिन-यी म्हटले.ते नंतर एक शक्तिशाली राज्य बनले, चंपा, जे Quảng Bình पासून Phan Thiết (Bình Thuận) पर्यंत पसरले.चामने आग्नेय आशियातील पहिली मूळ लेखन प्रणाली विकसित केली, कोणत्याही आग्नेय आशियाई भाषेतील सर्वात जुने साहित्य, बौद्ध , हिंदू आणि या प्रदेशातील सांस्कृतिक तज्ञ अग्रगण्य आहे.[६९]Lâm Ấp राज्यLâm Ấp हे मध्य व्हिएतनाममध्ये स्थित एक राज्य होते जे आजच्या मध्य व्हिएतनाममध्ये सुमारे 192 CE ते 629 CE या काळात अस्तित्वात होते आणि ते सर्वात प्राचीन चंपा राज्यांपैकी एक होते.तथापि, Linyi हे नाव 192 ते 758 CE पर्यंतच्या अधिकृत चीनी इतिहासांद्वारे Hải Vân खिंडीच्या उत्तरेला असलेल्या विशिष्ट चंपा राज्याचे वर्णन करण्यासाठी वापरले गेले होते.त्याच्या राजधानीचे अवशेष, कांदापुरा हे प्राचीन शहर आता ह्यू शहराच्या पश्चिमेस ३ किलोमीटर अंतरावर लाँग थो हिलमध्ये आहे.Xitu राज्यXitu हे एखाद्या ऐतिहासिक प्रदेशासाठी किंवा चामिक राज्य किंवा राज्यासाठी चिनी पदनाम होते ज्याचा उल्लेख इ.स. पाचव्या शतकाच्या मध्यात झाला होता, चंपा राज्याच्या पूर्ववर्तींपैकी एक मानले जाते.हे थु बॉन नदी खोऱ्यात, सध्याच्या क्वांग नाम प्रांत, मध्य व्हिएतनाममध्ये स्थित आहे.कुदुकियानचे राज्यकुदुकियान हे प्राचीन राज्य, मुख्य राज्य किंवा मध्य व्हिएतनामच्या बिन्ह दिन्ह प्रांताच्या आसपास स्थित असलेल्या राज्यासाठी चिनी पदनाम होते, नंतर ते चंपा राज्यांचा भाग बनले.
चंपा
चाम (हेल्मेट परिधान केलेले) आणि ख्मेर सैन्यामधील युद्धाचे दृश्य चित्रित करणारे बायॉन मंदिरातील बस आराम ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
200 Jan 1 - 1832

चंपा

Trà Kiệu, Quảng Nam, Vietnam
चंपा हा स्वतंत्र चाम राजवटींचा एक संग्रह होता जो सध्याच्या मध्य आणि दक्षिण व्हिएतनामच्या किनारपट्टीवर सुमारे 2 र्या शतकापासून 1832 पर्यंत विस्तारला होता. प्राचीन स्त्रोतांमध्ये सापडलेल्या सर्वात प्राचीन ऐतिहासिक संदर्भांनुसार, पहिल्या चाम राज्यांची स्थापना इ.स. 2 र्या ते 3 ऱ्या शतकात, चीनच्या पूर्व हान राजघराण्याच्या राजवटीविरुद्ध खू लिएनच्या बंडाच्या पार्श्वभूमीवर, आणि चंपाची अंतिम उर्वरित रियासत व्हिएतनामी न्गुयन वंशाच्या सम्राट मिन्ह मँगने विस्ताराचा एक भाग म्हणून जोडले जाईपर्यंत टिकली. धोरण[७३] हे राज्य नागरकम्पा, आधुनिक चाममध्ये चम्पा आणि ख्मेर शिलालेखांमध्ये चम्पा, व्हिएतनामीमध्ये चिम थान्ह आणि चिनी नोंदींमध्ये झेंचेंग या नावाने ओळखले जात असे.[७४]सुरुवातीच्या चंपा आधुनिक व्हिएतनामच्या किनाऱ्यावरील ऑस्ट्रोनेशियन चामिक सा हुन्ह संस्कृतीतून विकसित झाली.2 र्या शतकाच्या उत्तरार्धात त्याचा उदय आग्नेय आशियाच्या निर्मितीच्या महत्त्वपूर्ण टप्प्यावर सुरुवातीच्या आग्नेय आशियाई राज्यक्राफ्टचे उदाहरण देतो.चंपा येथील लोकांनी १७ व्या शतकापर्यंत हिंद महासागर आणि पूर्व आशिया यांना जोडणाऱ्या संपूर्ण प्रदेशातील किफायतशीर व्यापार नेटवर्कची व्यवस्था राखली.चंपामध्ये, इतिहासकारांनी इ.स.च्या आसपास प्रथम मूळ आग्नेय आशियाई साहित्य मूळ भाषेत लिहिलेले आहे.350 CE, शतकानुशतके पहिल्या ख्मेर, सोम, मलय ग्रंथांची पूर्वकल्पना.[७५]आधुनिक व्हिएतनाम आणि कंबोडियाचे चाम्स हे या पूर्वीच्या राज्याचे प्रमुख अवशेष आहेत.ते चामिक भाषा बोलतात, मलयिक आणि बाली-सासाक भाषांशी जवळचा संबंध असलेल्या मलायो-पॉलिनेशियनचा एक उपकुटुंब, जो संपूर्ण दक्षिणपूर्व आशियामध्ये बोलला जातो.जरी चाम संस्कृती सहसा चंपाच्या व्यापक संस्कृतीशी जोडलेली असली तरी, राज्याची बहुजातीय लोकसंख्या होती, ज्यामध्ये ऑस्ट्रोनेशियन चामिक-भाषिक लोकांचा समावेश होता ज्यांनी बहुतेक लोकसंख्या आहे.पूर्वी या प्रदेशात वस्ती करणारे लोक म्हणजे दक्षिण व मध्य व्हिएतनाम आणि कंबोडियामधील सध्याचे चामिक भाषिक चाम, राडे आणि जराई लोक;उत्तर सुमात्रा, इंडोनेशिया येथील अचेनीज, मध्य व्हिएतनाममधील ऑस्ट्रोएशियाटिक बहनारिक आणि कटुइक भाषिक लोकांच्या घटकांसह.[७६]या प्रदेशात चंपापूर्वी Lâm Ấp किंवा Linyi नावाचे राज्य होते, जे 192 CE पासून अस्तित्वात होते;जरी लिनी आणि चंपा यांच्यातील ऐतिहासिक संबंध स्पष्ट नाही.9व्या आणि 10व्या शतकात चंपा आपल्या अपोजीला पोहोचली.त्यानंतर, आधुनिक हनोईच्या प्रदेशात केंद्रीत व्हिएतनामी राज्य, Đại Việt च्या दबावाखाली त्याची हळूहळू घसरण सुरू झाली.1832 मध्ये, व्हिएतनामी सम्राट मिन्ह मॅंगने उर्वरित चाम प्रदेश ताब्यात घेतला.चौथ्या शतकात शेजारच्या फुनानकडून संघर्ष आणि भूभाग जिंकून स्वीकारलेल्या हिंदू धर्माने , चाम किंगडमच्या कला आणि संस्कृतीला शतकानुशतके आकार दिला, ज्याची साक्ष अनेक चाम हिंदू पुतळे आणि लाल विटांच्या मंदिरांनी दिली आहे ज्याने चाम भूमीतील लँडस्केप ठिपके केले आहे.Mỹ Sơn, पूर्वीचे धार्मिक केंद्र आणि Hội An, चंपा च्या मुख्य बंदर शहरांपैकी एक, आता जागतिक वारसा स्थळे आहेत.आज, अनेक चाम लोक इस्लामचे पालन करतात, हे धर्मांतर 10 व्या शतकात सुरू झाले, 17 व्या शतकापर्यंत सत्ताधारी घराण्याने पूर्णतः धर्म स्वीकारला होता;त्यांना बानी (Ni tục, अरबी भाषेतून: बानी) म्हणतात.तथापि, बाकम (बचम, चिम tục) आहेत जे अजूनही त्यांची हिंदू श्रद्धा, विधी आणि सण टिकवून ठेवतात.हजारो वर्षांपूर्वीची संस्कृती असलेल्या जगातील फक्त दोन हयात नसलेल्या अभारतीय देशी हिंदू लोकांपैकी बाकम एक आहे.दुसरे म्हणजे इंडोनेशियातील बालिनीजचे बालिनीज हिंदू.[७३]
लेडी Trieu
त्रीयू थी त्रिन्ह ©Cao Viet Nguyen
248 Jan 1

लेडी Trieu

Thanh Hoa Province, Vietnam
लेडी ट्राययू ही तिसर्‍या शतकातील व्हिएतनाममधील एक योद्धा होती जिने काही काळासाठी,चिनी पूर्वेकडील वू राजवंशाच्या शासनाचा प्रतिकार केला.तिला Triệu Thị Trinh देखील म्हणतात, जरी तिचे खरे दिलेले नाव अज्ञात आहे.तिचे म्हणणे उद्धृत केले जाते, "मला वादळ चालवायचे आहे, खुल्या समुद्रात ऑर्कास मारायचे आहे, आक्रमकांना हुसकावून लावायचे आहे, देश पुन्हा जिंकायचा आहे, गुलामगिरीचे संबंध पूर्ववत करायचे आहेत आणि कोणत्याही माणसाची उपपत्नी होण्यासाठी मला कधीही पाठ टेकवायची नाही. "[७०] आधुनिक व्हिएतनामी राष्ट्रीय इतिहासामध्ये लेडी ट्राययूचा उठाव सामान्यतः "परकीय वर्चस्व संपवण्यासाठी दीर्घ राष्ट्रीय स्वातंत्र्य लढा" बनवणाऱ्या अनेक अध्यायांपैकी एक म्हणून चित्रित केला जातो.[७१]
व्हॅन झुआनचे राज्य
Kingdom of Vạn Xuân ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
544 Jan 1 - 602

व्हॅन झुआनचे राज्य

Hanoi, Vietnam
सहावे शतक हा स्वातंत्र्याच्या दिशेने व्हिएतनामी राजकीय उत्क्रांतीचा एक महत्त्वाचा टप्पा होता.या काळात, व्हिएतनामी अभिजात वर्ग, चिनी राजकीय आणि सांस्कृतिक रूपे कायम ठेवत, चीनपासून अधिकाधिक स्वतंत्र होत गेला.चिनी विखंडन युगाच्या सुरुवातीपासून ते तांग राजवंशाचा अंत या दरम्यानच्या काळात चिनी राजवटीविरुद्ध अनेक बंड झाले.543 मध्ये, Lý Bí आणि त्याचा भाऊ Lý Thiên Bảo यांनी चिनी लिआंग राजघराण्याविरुद्ध बंड केले आणि सुई चीनने राज्य जिंकण्यापूर्वी, 544 ते 602 पर्यंत जवळजवळ अर्ध्या शतकापर्यंत स्वतंत्र व्हॅन झुआन राज्यावर थोडक्यात राज्य केले.[७२]
उत्तर वर्चस्वाचा तिसरा युग
तांग राजवंशाचे सैन्य. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
602 Jan 1 - 905

उत्तर वर्चस्वाचा तिसरा युग

Northern Vietnam, Vietnam
उत्तर वर्चस्वाचा तिसरा युग व्हिएतनामी इतिहासातीलचिनी राजवटीचा तिसरा काळ संदर्भित करतो.हा कालखंड 602 मध्ये सुरुवातीच्या Lý राजवंशाच्या समाप्तीपासून 10 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात स्थानिक Khúc कुटुंबाच्या आणि इतर व्हिएत सरदारांच्या उदयापर्यंत सुरू होतो, शेवटी 938 मध्ये व्हिएत नेते Ngô Quyền याच्याकडून दक्षिणी हान आर्मडाचा पराभव झाल्यानंतर समाप्त झाला.या कालखंडात आजच्या उत्तर व्हिएतनामवर तीन चिनी शाही राजघराण्यांनी राज्य केले: सुई, तांग आणि वू झाऊ.सुई राजघराण्याने उत्तर व्हिएतनामवर ६०२ ते ६१८ पर्यंत राज्य केले आणि ६०५ मध्ये मध्य व्हिएतनामवर थोडक्यात पुन्हा ताबा मिळवला. त्यानंतरच्या तांग राजघराण्याने उत्तर व्हिएतनामवर ६२१ ते ६९० आणि पुन्हा ७०५ ते ८८० पर्यंत राज्य केले. ६९० आणि ७०५ च्या दरम्यान तांग राजघराण्याने संक्षिप्तपणे राज्य केले. वू झोऊ राजवंश ज्याने व्हिएतनामवर चिनी सत्ता कायम ठेवली.
सुई-लॅम आप युद्ध
सुईने चंपा वर आक्रमण केले ©Angus McBride
605 Jan 1

सुई-लॅम आप युद्ध

Central Vietnam, Vietnam
540 च्या आसपास, जिओझोउ (उत्तर व्हिएतनाम) प्रदेशात Lý Bí च्या नेतृत्वाखालील स्थानिक Lý वंशाचा उठाव झाला.[८८] ५८९ मध्ये, सुई राजघराण्याने चेन राजघराण्याला पराभूत केले आणि चीनचे योग्य एकीकरण केले.सुईचा अधिकार या प्रदेशात हळूहळू एकवटत असताना, जिओझोउमधील व्हॅन झुआनचा शासक लू फाट ट यांनी सुई अधिराज्य मान्य केले.595 मध्ये, आधुनिक काळातील दा नांग किंवा ट्रा कियुच्या आसपास असलेल्या चाम राज्याच्या लाम एपचा राजा संभूवर्मन (आर. 572-629) याने विवेकीपणे सुईला श्रद्धांजली पाठवली.तथापि, चीनमध्ये एक दंतकथा होती ज्याने असे मानले होते की चंपा एक अत्यंत समृद्ध क्षेत्र आहे, ज्यामुळे सुई अधिकार्‍यांची आवड निर्माण झाली.[८९]601 मध्ये, चिनी अधिकारी शी लिंगू यांनी सुईची राजधानी चांगआन येथे उपस्थित राहण्यासाठी फट ते यांना शाही समन्स पाठवले.या मागणीला विरोध करण्याचा निर्णय घेऊन, Phật Tử ने नवीन वर्षानंतर समन्स पुढे ढकलण्याची विनंती करून विलंब करण्याचा प्रयत्न केला.शी यांनी विनंती मान्य केली, विश्वास ठेवला की ते संयम ठेवून Phật Tử ची निष्ठा ठेवू शकतात.तथापि, शीवर Phật Tử कडून लाच घेतल्याचा आरोप होता आणि न्यायालयाचा संशय वाढला.602 च्या सुरुवातीला जेव्हा Phật Tử उघडपणे बंड केले तेव्हा शी यांना तातडीने अटक करण्यात आली;उत्तरेकडे नेत असताना त्याचा मृत्यू झाला.[९०] ६०२ मध्ये, सुईच्या सम्राट वेनने जनरल लिऊ फॅंगला युनान येथून २७ बटालियनसह Phật Tử वर अचानक हल्ला करण्याचे आदेश दिले.[९१] या प्रमाणावरील हल्ल्याचा प्रतिकार करण्यासाठी अप्रस्तुत, फट टीने शरण येण्याच्या फॅंगच्या सूचनेकडे लक्ष दिले आणि त्याला चांगआनला पाठवण्यात आले.भविष्यातील त्रास टाळण्यासाठी Lý Phật Tử आणि त्याच्या अधीनस्थांचा शिरच्छेद करण्यात आला.[९१] पुन्हा ताब्यात घेतलेल्या जिओझोऊपासून, यांग जियानने लिऊ फॅंगला जिओझोऊच्या दक्षिणेस असलेल्या लाम एपवर हल्ला करण्यासाठी अधिकृत केले.[८९]चंपावरील सुई आक्रमणात लिऊ फॅंग ​​यांच्या नेतृत्वाखालील भूदल आणि नौदल स्क्वॉड्रन यांचा समावेश होता.[८९] संभूवर्मनने युद्धातील हत्ती तैनात केले आणि चिनी लोकांचा सामना केला.लिनीच्या हत्ती दलाला सुरुवातीला आक्रमणकर्त्यांविरुद्ध काही यश मिळाले.त्यानंतर लिऊ फॅंगने सैन्याला बूबी ट्रॅप खोदण्याचे आदेश दिले आणि त्यांना छद्म पाने आणि गवताने झाकले.हत्तींनी सापळ्यांद्वारे सावध केले, मागे वळले आणि स्वतःच्या सैन्याला पायदळी तुडवले.चिनी तिरंदाजांनी अस्तव्यस्त चाम सैन्याचा पराभव केला.[९२] चिनी सैन्याने राजधानीत घुसून शहर लुटले.त्यांच्या लुटीमध्ये अठरा सोनेरी गोळ्या लाम एपच्या अठरा पूर्वीच्या राजांच्या स्मरणार्थ समर्पित होत्या, स्थानिक भाषेतील 1,350 कलाकृतींचा समावेश असलेले बौद्ध ग्रंथालय आणि मेकाँग खोऱ्यातील एका राज्याचा वाद्यवृंद.[९३] सुईने ताबडतोब Lâm Ấp मध्ये प्रशासन स्थापन केले आणि देशाची 3 प्रांतांमध्ये विभागणी केली: Tỷ Ảnh, Hải Âm आणि Tượng Lâm.[९४] चंपाच्या काही भागांवर थेट प्रशासन करण्याचा सुईचा प्रयत्न अल्पकाळ टिकला.संबुवर्मनने आपली शक्ती पुन्हा स्थापित केली आणि "त्याची चूक मान्य करण्यासाठी" सुईकडे दूतावास पाठवला.[८९] सुई साम्राज्याच्या पतनासोबत आलेल्या संकटांमध्ये चामने त्वरीत स्वातंत्र्य परत मिळवले आणि 623 मध्ये नवीन तांग साम्राज्याच्या शासकाला भेट पाठवली [. 94]
तांग नियम
टँग सॉलिडर्स. ©Angus McBride
618 Jan 1 - 880

तांग नियम

Northern Vietnam, Vietnam
618 मध्ये, तांगचा सम्राट गाओझू याने सुई राजवंशाचा पाडाव केला आणि तांग राजवंशाची स्थापना केली.किउ त्याने प्रथम 618 मध्ये जिओ शियानच्या साम्राज्याला, नंतर 622 मध्ये तांग सम्राटाकडे, उत्तर व्हिएतनामचा तांग राजवंशात समावेश केला.[९५] जिउझेनचा एक स्थानिक शासक (आजचा थान्ह हो), ले न्गक, जिओ शियानशी एकनिष्ठ राहिला आणि तांग विरुद्ध आणखी तीन वर्षे लढला.627 मध्ये, सम्राट ताईझोंगने प्रशासकीय सुधारणा सुरू केल्या ज्यामुळे प्रांतांची संख्या कमी झाली.679 मध्ये, दक्षिणेला शांत करण्यासाठी जिओझोउ प्रांताची जागा प्रोटेक्टोरेट जनरलने (अन्नान दुहुफू) घेतली.मध्य आशियातील पश्चिमेला शांत करण्यासाठी प्रोटेक्टोरेट जनरल आणि उत्तरकोरियामध्ये पूर्वेला शांत करण्यासाठी प्रोटेक्टोरेट जनरल प्रमाणेच सीमांवरील गैर-चिनी लोकसंख्येवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी या प्रशासकीय युनिटचा वापर तांगने केला.[९६] दर चार वर्षांनी, "दक्षिणी निवड" पाचव्या पदवी आणि त्यावरील पदे भरण्यासाठी आदिवासी प्रमुखांची निवड करेल.कर आकारणी साम्राज्याच्या योग्यतेपेक्षा अधिक मध्यम होती;कापणी कर हा प्रमाणित दराच्या अर्धा भाग होता, जो गैर-चिनी लोकसंख्येवर राज्य करताना निहित राजकीय समस्यांची पावती होती.[९७] व्हिएतनामच्या मूळ मुली: ताईस , व्हिएट्स आणि इतरांनाही गुलाम व्यापाऱ्यांनी लक्ष्य केले.[९८] व्हिएत जमातीतील स्त्रियांचा वापर बहुतेक तांगच्या काळात रोजच्या घरातील गुलाम आणि दासी म्हणून केला जात असे.[९९]हान राजघराण्यानंतर प्रथमच, चिनी शाळा बांधण्यात आल्या आणि राजधानी साँगपिंग (नंतर Đại ला) शहराचे संरक्षण करण्यासाठी डाईक बांधण्यात आले.रेड रिव्हर डेल्टा हे साम्राज्याच्या दक्षिणेतील सर्वात मोठे कृषी मैदान होते, ज्यामध्ये दक्षिण आणि नैऋत्येला चंपा आणि झेन्ला यांना जोडणारे रस्ते आणि हिंद महासागराशी जोडलेले समुद्री मार्ग होते.[१००] अन्नानमध्ये बौद्ध धर्माची भरभराट झाली, जरी तांगचा अधिकृत धर्म दाओवाद होता.तांग काळात उत्तर व्हिएतनाममधील किमान 6 भिक्षूंनीचीन , श्रीविजया,भारत आणि श्रीलंका येथे प्रवास केला.[१०१] कन्फ्यूशियन शिष्यवृत्ती आणि नागरी सेवा परीक्षेत गुंतलेले फारच थोडे स्थानिक.[१०२]
चाम सभ्यतेचा सुवर्णकाळ
चंपा शहराची संकल्पना कला. ©Bhairvi Bhatt
629 Jan 1 - 982

चाम सभ्यतेचा सुवर्णकाळ

Quang Nam Province, Vietnam
7व्या ते 10व्या शतकापर्यंत चंपाने सुवर्णयुगात प्रवेश केला.चाम पॉलिटीज नाविक शक्ती बनली आणि चाम फ्लीट्सनेचीन ,भारत , इंडोनेशियन बेटे आणि बगदादमधील अब्बासी साम्राज्य यांच्यातील मसाले आणि रेशीम व्यापार नियंत्रित केला.त्यांनी केवळ हस्तिदंत आणि कोरफड निर्यात करूनच नव्हे तर चाचेगिरी आणि छापे मारून देखील व्यापार मार्गांवरून त्यांचे उत्पन्न वाढवले.[७७] तथापि, चंपाच्या वाढत्या प्रभावाने शेजारच्या थॅलासोक्रसीचे लक्ष वेधून घेतले ज्याने चम्पाला प्रतिस्पर्धी मानले, जावानीज (जावाका, बहुधा श्रीविजयाचा संदर्भ आहे, मलय द्वीपकल्प , सुमात्रा आणि जावाचा शासक).७६७ मध्ये, टोंकिन किनारपट्टीवर जावानीज ताफ्याने (डाबा) आणि कुनलुन चाच्यांनी छापा टाकला, [७८] त्यानंतर ७७४ आणि ७८७ मध्ये जावानीज किंवा कुनलुन जहाजांनी चंपावर हल्ला केला [. ७९] ७७४ मध्ये पो-एनगरवर हल्ला करण्यात आला. न्हा ट्रांग जेथे समुद्री चाच्यांनी मंदिरे उध्वस्त केली, तर 787 मध्ये फान रांगजवळील विरापुरावर हल्ला करण्यात आला.[८०] जावानीज आक्रमकांनी 799 मध्ये इंद्रवर्मन I (आर. 787-801) द्वारे हाकलले जाईपर्यंत दक्षिण चंपा किनारपट्टीवर कब्जा करणे सुरूच ठेवले [. 81]875 मध्ये, इंद्रवर्मन II (r.? – 893) ने स्थापन केलेल्या नवीन बौद्ध राजवंशाने राजधानी किंवा चंपा चे प्रमुख केंद्र पुन्हा उत्तरेकडे हलवले.इंद्रवर्मन II याने माय सन आणि प्राचीन सिंहपुराजवळील इंद्रपुरा शहराची स्थापना केली.[८२] महायान बौद्ध धर्माने हिंदू धर्माचे ग्रहण केले, राज्य धर्म बनला.[८३] कला इतिहासकार अनेकदा 875 ते 982 दरम्यानचा काळ चंपा कला आणि चंपा संस्कृतीचा सुवर्णकाळ (आधुनिक चाम संस्कृतीशी फरक) म्हणून श्रेय देतात.[८४] दुर्दैवाने, 982 मध्ये दाई व्हिएतचा राजा ले होन यांच्या नेतृत्वाखाली व्हिएतनामी आक्रमण, त्यानंतर 983 मध्ये चंपाचे सिंहासन घेणारा धर्मांध व्हिएतनामी हडप करणारा Lưu Kế Tông (r. 986-989), [85] मोठ्या प्रमाणात उत्तर चंपा नष्ट.[८६] 12व्या शतकात विजयाने मागे जाईपर्यंत इंद्रपुरा हे चंपाच्या प्रमुख केंद्रांपैकी एक होते.[८७]
काळा सम्राट
मै थुच कर्ज ©Thibaut Tekla
722 Jan 1

काळा सम्राट

Ha Tinh Province, Vietnam
722 मध्ये, जिउडे (आज हा Tĩnh प्रांत) येथील माई थुक लोननेचिनी राजवटीच्या विरोधात मोठे बंड केले.स्वत:ला "स्वारथी सम्राट" किंवा "ब्लॅक सम्राट" (Hắc Đẽ) स्टाईल करत, त्याने 23 काउण्टींमधून 400,000 लोकांना सामील होण्यासाठी एकत्र केले आणि चंपा आणि चेन्ला, जिनलिन ("गोल्ड नेबर") नावाचे अज्ञात राज्य आणि इतर अज्ञात राज्यांशी देखील संबंध ठेवला.[१०३] जनरल यांग झिक्सूच्या नेतृत्वाखाली 100,000 ची तांग सैन्य, ज्यात टांगशी एकनिष्ठ राहिलेल्या पर्वतीय आदिवासींचा समावेश होता, मा युआनने बांधलेल्या जुन्या रस्त्याला अनुसरून थेट किनारपट्टीवर कूच केले.[१०३] यांग झिक्सूने माई थुक लोनवर आश्चर्यचकितपणे हल्ला केला आणि ७२३ मध्ये बंड दडपले. स्वार्थी सम्राट आणि त्याच्या अनुयायांच्या मृतदेहांचा ढीग एक मोठा ढिगारा तयार करण्यात आला आणि पुढील विद्रोह रोखण्यासाठी सार्वजनिक प्रदर्शनात सोडण्यात आले.[१०५] नंतर 726 ते 728 पर्यंत, यांग झिक्सूने उत्तरेतील चेन झिंगफॅन आणि फेंग लिन यांच्या नेतृत्वाखाली ली आणि नुंग लोकांच्या इतर बंडखोरांना दडपून टाकले, ज्यांनी "नान्युएचा सम्राट" ही पदवी घोषित केली, ज्यामुळे आणखी 80,000 मृत्यू झाले.[१०४]
अन्नानमध्ये तांग-नानझाओ संघर्ष
Tang-Nanzhao conflicts in Annan ©Thibaut Tekla
854 Jan 1 - 866

अन्नानमध्ये तांग-नानझाओ संघर्ष

Từ Liêm District, Hanoi, Vietn
854 मध्ये, अन्नानचे नवीन गव्हर्नर, ली झुओ यांनी मिठाचा व्यापार कमी करून आणि शक्तिशाली सरदारांना मारून पर्वतीय जमातींशी शत्रुत्व आणि संघर्ष भडकावला, परिणामी प्रमुख स्थानिक नेते नानझाओ साम्राज्यात बदलले.स्थानिक प्रमुख Lý Do Độc, Đỗ कुळ, सरदार चु Đạo Cổ, तसेच इतर, नानझाओ यांच्याशी सहमत किंवा सहयोगी.[१०६] ८५८ मध्ये त्यांनी अन्नानची राजधानी पाडली.त्याच वर्षी तांग कोर्टाने वांग शी यांची अन्नानचे लष्करी गव्हर्नर म्हणून नियुक्ती करून, सुव्यवस्था पुनर्संचयित करण्यासाठी, सॉन्गपिंगचा बचाव मजबूत करण्याच्या उद्देशाने प्रतिसाद दिला.[१०७] 860 च्या उत्तरार्धात झेजियांगमधील किउ फूच्या बंडाचा सामना करण्यासाठी वांग शी यांना परत बोलावण्यात आले. त्यानंतर उत्तर व्हिएतनाम पुन्हा अराजकता आणि अशांततेकडे वळले.नवीन चिनी लष्करी गव्हर्नर, ली हू यांनी, प्रख्यात स्थानिक प्रमुख Đỗ Thủ Trừng यांना फाशी दिली, अशा प्रकारे अन्नानच्या अनेक शक्तिशाली स्थानिक कुळांपासून दूर गेले.[१०८] नान्झाओ सैन्याचे सुरुवातीला स्थानिकांनी स्वागत केले आणि त्यांच्या संयुक्त सैन्याने जानेवारी ८६१ मध्ये सॉन्गपिंगला ताब्यात घेतले, ली हूला पळून जाण्यास भाग पाडले.[१०९ 861] च्या उन्हाळ्यात तांग हा प्रदेश पुन्हा ताब्यात घेण्यात यशस्वी झाला. 863 च्या वसंत ऋतूमध्ये नानझाओ आणि बंडखोरांची संख्या 50,000 या जनरल यांग सिजिन आणि डुआन किउकियान यांच्या नेतृत्वाखाली होती.चिनी सैन्याने उत्तरेकडे माघार घेतल्याने जानेवारीच्या उत्तरार्धात हे शहर पडले.[११०] अन्नानचे संरक्षण रद्द करण्यात आले.[१११]तांगने सप्टेंबर 864 मध्ये उत्तरेकडील तुर्क आणि टांगुट यांच्याशी लढा देणारा अनुभवी सेनापती गाओ पियान यांच्या नेतृत्वाखाली प्रतिआक्रमण सुरू केले.हिवाळ्यात 865-866 मध्ये, गाओ पियानने सॉन्गपिंग आणि उत्तर व्हिएतनामवर कब्जा केला आणि नानझाओला प्रदेशातून हद्दपार केले.[११२] गाओने स्थानिक लोकांना शिक्षा केली ज्यांनी नानझाओशी युती केली होती, चु Đạo Cổ आणि 30,000 स्थानिक बंडखोरांना फाशी दिली.[११३] ८६८ मध्ये त्यांनी या प्रदेशाचे नाव बदलून "द पीसफुल सी आर्मी" (जिंघाई गुआन) असे ठेवले.त्याने सिटाडेल सिन सॉन्गपिंगची पुनर्बांधणी केली, त्याचे नाव डाई ला ठेवले, 5,000 मीटर खराब झालेल्या शहराच्या भिंतीची दुरुस्ती केली आणि तेथील रहिवाशांसाठी 400,000 खाडींची पुनर्बांधणी केली.[११२] नंतरच्या व्हिएतनामी लोकांनीही त्यांचा आदर केला.[११४]
स्वायत्त युग
Autonomous Era ©Cao Viet Nguyen
905 Jan 1 - 938

स्वायत्त युग

Northern Vietnam, Vietnam
905 पासून, Tĩnh Hải सर्किटवर स्वायत्त राज्याप्रमाणे स्थानिक व्हिएतनामी राज्यपालांचे राज्य होते.[११५] Tĩnh Hải सर्किटला राजकीय संरक्षणाची देवाणघेवाण करण्यासाठी नंतरच्या लिआंग राजवंशाला श्रद्धांजली वाहावी लागली.[११६] 923 मध्ये, जवळच्या दक्षिणेकडील हानने जिंघाईवर आक्रमण केले परंतु व्हिएतनामी नेते ड्यूंग Đình Nghệ याने ते परतवून लावले.[११७] 938 मध्ये, चीनच्या दक्षिणेकडील हानने पुन्हा एकदा व्हिएतनामींना वश करण्यासाठी एक ताफा पाठवला.जनरल Ngô Quyền (r. 938-944), Dương Đình Nghệ यांचा जावई, बाच Đằng (938) च्या लढाईत दक्षिणी हान ताफ्याचा पराभव केला.त्यानंतर त्याने स्वतःला राजा Ngô घोषित केले, Cổ Loa मध्ये एक राजेशाही सरकार स्थापन केले आणि प्रभावीपणे व्हिएतनामच्या स्वातंत्र्ययुगाची सुरुवात केली.
938 - 1862
राजेशाही कालखंडornament
पहिला दाई व्हिएत कालावधी
First Dai Viet Period ©Koei
938 Jan 2 - 1009

पहिला दाई व्हिएत कालावधी

Northern Vietnam, Vietnam
Ngô Quyền 938 मध्ये स्वतःला राजा घोषित केले, परंतु केवळ 6 वर्षांनी त्याचा मृत्यू झाला.अल्पशा कारकिर्दीनंतर त्याच्या अकाली मृत्यूमुळे सिंहासनासाठी सत्तासंघर्ष झाला, परिणामी देशातील पहिले मोठे गृहयुद्ध, बारा सरदारांची उलथापालथ झाली (लोआन थप न्हाप न्हा क्वान).हे युद्ध 944 ते 968 पर्यंत चालले, जोपर्यंत Đinh Bộ Lĩnh च्या नेतृत्वाखालील कुळाने इतर सरदारांचा पराभव करून देशाला एकत्र केले.[१२३] Đinh Bộ Lĩnh ने Đinh राजवंशाची स्थापना केली आणि स्वतःला Đinh Tiên Hoàng (Đinh the Majestic Emperor) घोषित केले आणि देशाचे नाव बदलून Tĩnh Hải quân वरून Đại Cồ Việt (शब्दशः "ग्रेट व्हिएत") असे केले, त्याची राजधानी होआ शहरामध्ये होती. Lư (आधुनिक काळातील निन्ह बिन्ह प्रांत).नवीन सम्राटाने अराजकता पुन्हा घडू नये म्हणून कठोर दंडसंहिता लागू केली.त्यानंतर त्यांनी पाच सर्वात प्रभावशाली कुटुंबातील पाच महिलांना राणीची पदवी देऊन युती करण्याचा प्रयत्न केला.डाई ला राजधानी बनली.979 मध्ये, सम्राट Đinh Tiên Hoàng आणि त्याचा युवराज Đinh Liễn यांची हत्या सरकारी अधिकाऱ्याने Đỗ Thích द्वारे केली आणि त्याचा एकुलता एक जिवंत मुलगा, 6 वर्षांचा Đinh Toàn, सिंहासनावर बसला.परिस्थितीचा फायदा घेत, सॉन्ग राजवंशाने Đại Cồ Việt वर आक्रमण केले.राष्ट्रीय स्वातंत्र्याच्या अशा गंभीर धोक्याचा सामना करत, सशस्त्र दलांचा सेनापती, (थप Đạo Tướng Quân) ले होन यांनी सिंहासन घेतले, Đinh च्या घराची जागा घेतली आणि सुरुवातीच्या Lê राजवंशाची स्थापना केली.एक सक्षम लष्करी रणनीतीकार, ले होआनने बलाढ्य सॉन्ग सैन्याला सामील होण्याचे धोके ओळखले;अशा प्रकारे, त्याने ची लांग खिंडीत आक्रमण करणाऱ्या सैन्याला फसवले, नंतर हल्ला करून त्यांच्या कमांडरला ठार मारले, 981 मध्ये त्याच्या तरुण राष्ट्राला असलेला धोका त्वरीत संपुष्टात आला. सॉन्ग राजवंशाने आपले सैन्य मागे घेतले आणि ले होनला त्याच्या साम्राज्यात सम्राट Đại Hành ( Đại Hành Hoàng Đế).[१२४] सम्राट ले डाई हान हे पहिले व्हिएतनामी सम्राट होते ज्याने चंपा राज्याविरुद्ध दक्षिणेकडे विस्ताराची प्रक्रिया सुरू केली.1005 मध्ये सम्राट ले डाई हानच्या मृत्यूमुळे त्याच्या मुलांमध्ये सिंहासनासाठी भांडणे झाली.अंतिम विजेता, Lê Long Đĩnh, व्हिएतनामी इतिहासातील सर्वात कुख्यात अत्याचारी बनला.त्याने स्वत:च्या मनोरंजनासाठी कैद्यांना दुःखद शिक्षेची योजना आखली आणि विकृत लैंगिक क्रियाकलापांमध्ये गुंतले.त्याच्या लहान आयुष्याच्या शेवटी - 1009 मध्ये वयाच्या 24 व्या वर्षी त्याचा मृत्यू झाला - ले लॉन्ग Đĩnh इतका आजारी पडला होता की कोर्टात त्याच्या अधिकार्‍यांशी भेटताना त्याला झोपावे लागले.[१२५]
बाख डांगची लढाई
बाख डांगची लढाई ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
938 Sep 1

बाख डांगची लढाई

Bạch Đằng River, Vietnam
938 च्या उत्तरार्धात, लिऊ हॉन्गकाओच्या नेतृत्वाखालीलदक्षिणी हान ताफ्याने बाच Đằng नदीच्या गेटवर Ngô Quyền च्या ताफ्याची भेट घेतली.दक्षिणी हान ताफ्यात वेगवान युद्धनौका होत्या ज्यात प्रत्येकी पन्नास माणसे होते- वीस खलाशी, पंचवीस योद्धे आणि दोन क्रॉसबोमन.[११८] Ngô Quyền आणि त्याच्या सैन्याने नदीच्या पलंगावर लोखंडी फॉइल केलेल्या पॉइंट्ससह मोठ्या प्रमाणात दावे उभारले होते.[११९] जेव्हा नदीला भरती आली तेव्हा तीक्ष्ण खांब पाण्याने झाकले गेले.जसजसे दक्षिणी हान नदीच्या मुहानामध्ये जात होते, तसतसे लहान हस्तकलेतील व्हिएट्स खाली उतरले आणि दक्षिणी हान युद्धनौकांना त्रास दिला आणि त्यांना वरच्या प्रवाहात येण्याचे आमिष दाखवले.जेव्हा भरती पडली तेव्हा Ngô Quyền च्या सैन्याने पलटवार केला आणि शत्रूच्या ताफ्याला परत समुद्राकडे ढकलले.दाक्षिणात्य हान जहाजे दांडीमुळे स्थिर होती.[११८] हान सैन्यातील अर्धे लोक मरण पावले, एकतर मारले गेले किंवा बुडले, त्यात लिऊ होंगकाओचा समावेश होता.[119] जेव्हा पराभवाची बातमी समुद्रावर लिऊ यानपर्यंत पोहोचली तेव्हा तो परत ग्वांगझूला परतला.[१२०] ९३९ च्या वसंत ऋतूमध्ये, न्गो क्विनने स्वतःला राजा घोषित केले आणि राजधानी म्हणून को लोआ शहराची निवड केली.[१२१] बाच Đằng नदीच्या लढाईने उत्तरेकडील वर्चस्वाचे तिसरे युग संपवले (चीनी व्हिएतनामवर राज्य केले).[१२२] व्हिएतनामी इतिहासातील हा टर्निंग पॉइंट मानला गेला.[११८]
12 सरदारांची अराजकता
अन्नम सरदारांची संकल्पना कला. ©Thibaut Tekla
944 Jan 1 - 968

12 सरदारांची अराजकता

Ninh Bình, Vietnam
Ngô Quyền 938 मध्ये स्वतःला राजा घोषित केले, परंतु केवळ 6 वर्षांनी त्याचा मृत्यू झाला.अल्पशा कारकिर्दीनंतर त्याच्या अकाली मृत्यूमुळे सिंहासनासाठी सत्तासंघर्ष झाला, परिणामी देशातील पहिले मोठे गृहयुद्ध, बारा सरदारांची उलथापालथ झाली.12 सरदारांची अराजकता, 12 सरदारांचा काळ देखील, व्हिएतनामच्या इतिहासातील अराजकता आणि गृहयुद्धाचा काळ होता, 944 ते 968 पर्यंत राजा न्गो क्वीनच्या मृत्यूनंतर एनगो राजवंशाच्या उत्तराधिकारामुळे झाला.Đinh Bộ Lĩnh, लॉर्ड ट्रान लामचा दत्तक मुलगा, ज्याने Bố Hải Khẩu (आताचा थाई Bình प्रांत) या प्रदेशावर राज्य केले, त्याच्या मृत्यूनंतर लामचा गादीवर आला.968 मध्ये, Đinh Bộ Lĩnh ने इतर अकरा प्रमुख सरदारांना पराभूत केले आणि त्यांच्या राजवटीत राष्ट्र पुन्हा एकत्र केले.त्याच वर्षी, Đinh Bộ Lĩnh सिंहासनावर आरूढ झाला, त्याने स्वतःला Đinh Tiên Hoàng या पदवीने सम्राट घोषित केले, Đinh राजवंशाची स्थापना केली आणि त्याने राष्ट्राचे नाव Đại Cồ Việt ("ग्रेट व्हिएत") असे ठेवले.त्याने राजधानी Hoa Lư (आधुनिक काळातील Ninh Bình) येथे हलवली.
गाणे-दाई को व्हिएत युद्ध
Song–Đại Cồ Việt War ©Cao Viet Nguyen
981 Jan 1 - Apr

गाणे-दाई को व्हिएत युद्ध

Chi Lăng District, Lạng Sơn, V
979 मध्ये, सम्राट Đinh Tiên Hoàng आणि त्याचा युवराज Đinh Liễn यांची हत्या सरकारी अधिकाऱ्याने Đỗ Thích द्वारे केली आणि त्याचा एकुलता एक जिवंत मुलगा, 6 वर्षांचा Đinh Toàn, सिंहासनावर बसला.परिस्थितीचा फायदा घेत,सॉन्ग राजवंशाने Đại Cồ Việt वर आक्रमण केले.राष्ट्रीय स्वातंत्र्याच्या अशा गंभीर धोक्याचा सामना करत, सशस्त्र दलांचा सेनापती, (थप Đạo Tướng Quân) ले होन यांनी सिंहासन घेतले, Đinh च्या घराची जागा घेतली आणि सुरुवातीच्या Lê राजवंशाची स्थापना केली.एक सक्षम लष्करी रणनीतीकार, ले होआनने बलाढ्य सॉन्ग सैन्याला सामील होण्याचे धोके ओळखले;अशा प्रकारे, त्याने ची लांग खिंडीत आक्रमण करणाऱ्या सैन्याला फसवले, नंतर हल्ला करून त्यांच्या कमांडरला ठार मारले, 981 मध्ये त्याच्या तरुण राष्ट्राला असलेला धोका त्वरीत संपुष्टात आला. सॉन्ग राजवंशाने आपले सैन्य मागे घेतले आणि ले होनला त्याच्या साम्राज्यात सम्राट Đại Hành ( Đại Hành Hoàng Đế).[१२६] सम्राट ले डाई हान हे पहिले व्हिएतनामी सम्राट होते ज्याने चंपा राज्याविरुद्ध दक्षिणेकडे विस्ताराची प्रक्रिया सुरू केली.
चंपा-दाई सह व्हिएत युद्ध
Champa–Đại Cồ Việt War ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
982 Jan 1

चंपा-दाई सह व्हिएत युद्ध

Central Vietnam, Vietnam
ऑक्टोबर 979 मध्ये, सम्राट Đinh Bộ Lĩnh आणि Dai Co Viet चा प्रिन्स Đinh Liễn यांना Đỗ Thích नावाच्या एका नपुंसकाने राजवाड्याच्या अंगणात झोपले असताना मारले.त्यांच्या मृत्यूमुळे संपूर्ण दाई व्हिएतमध्ये अशांततेची स्थिती निर्माण झाली.ही बातमी ऐकल्यानंतर, Ngô Nhật Khánh, जो अजूनही चंपा येथे आपला वनवास भोगत होता, त्याने चाम राजा जया परमेश्वरवर्मन I ला Đại Việt वर आक्रमण करण्यास प्रोत्साहित केले.वादळामुळे नौदलाचे आक्रमण थांबवण्यात आले.[१२७] पुढील वर्षांमध्ये, नवीन व्हिएतनामी शासक, ले होन, यांनी चंपाकडे दूत पाठवले आणि गादीवर जाण्याची घोषणा केली.[१२८] तथापि, जया परमेश्वरवर्मन मी त्यांना ताब्यात घेतले.शांततापूर्ण सलोखा लाभला नाही म्हणून, ले होनने चंपाला सूड घेण्याच्या मोहिमेचा बहाणा म्हणून ही कृती वापरली.[१२९] यामुळे चंपाविरुद्ध दक्षिणेकडील व्हिएतनामी प्रगतीची सुरुवात झाली.[१३०]982 मध्ये, ले होनने सैन्याची आज्ञा दिली आणि इंद्रपुरा (आधुनिक काळातील क्वांग नाम) च्या चाम राजधानीवर हल्ला केला.जया परमेश्‍वरवर्मन पहिला मारला गेला, तर आक्रमण करणाऱ्या सैन्याने इंद्रपुराचा पाडाव केला.983 मध्ये, युद्धाने उत्तर चंपा उध्वस्त केल्यानंतर, व्हिएतनामी लष्करी अधिकारी, ल्यू के टोंगने व्यत्ययांचा फायदा घेतला आणि इंद्रपुरामधील सत्ता ताब्यात घेतली.[१३१] त्याच वर्षी, त्याने त्याला सत्तेतून काढून टाकण्याच्या ले होनच्या प्रयत्नाचा यशस्वीपणे प्रतिकार केला.[१३२] ९८६ मध्ये, इंद्रवर्मन चौथा मरण पावला आणि ल्यु के टोंगने स्वतःला चंपा राजा म्हणून घोषित केले.[१२८] Lưu Kế Tông च्या हडपानंतर, अनेक चाम्स आणि मुस्लिमांनी आश्रय घेण्यासाठी सॉन्ग चीन, विशेषत: हैनान आणि ग्वांगझू प्रदेशात पळ काढला.[१३१] 989 मध्ये ल्यु के टोंगच्या मृत्यूनंतर, मूळ चाम राजा जया हरिवर्मन II याचा राज्याभिषेक झाला.
लय राजवंश
दाई व्हिएतची उपनदी मिशन ते सॉन्ग चीन. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1009 Jan 1 - 1225

लय राजवंश

Northern Vietnam, Vietnam
1009 मध्ये राजा Lê Long Đĩnh मरण पावला, तेव्हा Lý Công Uẩn नावाच्या राजवाड्याच्या रक्षक कमांडरला सिंहासन ताब्यात घेण्यासाठी नामनिर्देशित केले आणि त्याने Lý राजवंशाची स्थापना केली.[१३३] या घटनेला व्हिएतनामी इतिहासातील आणखी एका सुवर्ण युगाची सुरुवात मानली जाते, ज्यामध्ये खालील राजवंशांना लाय राजवंशाच्या समृद्धीचा वारसा मिळाला होता आणि त्याची देखभाल व विस्तार करण्यासाठी बरेच काही केले.व्हिएतनामी इतिहासात Lý Công Uẩn ज्या प्रकारे सिंहासनावर आरूढ झाले ते फारच असामान्य होते.राजधानीत राहणारा एक उच्च दर्जाचा लष्करी कमांडर म्हणून, सम्राट ले होनच्या मृत्यूनंतरच्या अशांत वर्षांमध्ये त्याला सत्ता काबीज करण्याच्या सर्व संधी होत्या, तरीही त्याच्या कर्तव्याच्या भावनेने असे न करणे पसंत केले.एकमत होण्याआधी काही वादविवादानंतर तो न्यायालयाद्वारे "निवडलेला" होता.[१३४] Lý Thánh Tông च्या कारकिर्दीत, राज्याचे अधिकृत नाव Đại Cồ Việt वरून Đại Việt असे बदलण्यात आले, हे नाव 19व्या शतकाच्या सुरुवातीपर्यंत व्हिएतनामचे अधिकृत नाव राहील.देशांतर्गत, Lý सम्राट बौद्ध धर्माचे पालन करत असताना, 1070 मध्ये कन्फ्यूशियस आणि त्याच्या शिष्यांच्या पूजेसाठी बांधलेले साहित्याचे मंदिर उघडल्यानंतर, चीनमधील कन्फ्यूशियनवादाचा प्रभाव वाढत होता.सहा वर्षांनंतर 1076 मध्ये, त्याच कॉम्प्लेक्समध्ये Quốc Tử Giám (Guozijian) ची स्थापना झाली;सुरुवातीला हे शिक्षण सम्राट, शाही कुटुंब तसेच मंडारीन आणि खानदानी लोकांच्या मुलांपुरते मर्यादित होते, जे व्हिएतनामची पहिली विद्यापीठ संस्था म्हणून काम करत होते.पहिली शाही परीक्षा 1075 मध्ये घेण्यात आली आणि ले वान थिन्ह व्हिएतनामचा पहिला ट्रांग गुयेन बनला.राजकीयदृष्ट्या, राजवंशाने निरंकुश तत्त्वांऐवजी कायद्याच्या राज्यावर आधारित प्रशासन व्यवस्था स्थापन केली.त्यांनी Đại La Citadel ची राजधानी म्हणून निवड केली (नंतर त्याचे नाव बदलून Thăng Long आणि नंतर Hanoi ठेवण्यात आले).पूर्वीच्या राजवंशांप्रमाणे लष्करी माध्यमांऐवजी लोकसंख्येमध्ये आर्थिक ताकद, स्थिरता आणि सामान्य लोकप्रियता यामुळे Ly Dynasty काही प्रमाणात सत्तेवर होता.याने राजवंशांचे अनुसरण करण्यासाठी एक ऐतिहासिक उदाहरण सेट केले, कारण ली राजवंशाच्या आधी, बहुतेक व्हिएतनामी राजवंश फारच थोडक्यात टिकले, बहुतेकदा संबंधित राजवंश संस्थापकाच्या मृत्यूनंतर अधोगतीच्या स्थितीत आले.Lê Văn Thịnh, Bùi Quốc Khái, Doan Tử Tư, Đoàn Văn Khâm, Lý Đạo Thành, आणि Tô Hiến Thành सारख्या थोर विद्वानांनी सांस्कृतिक आणि राजकीयदृष्ट्या मोठे योगदान दिले, ज्यामुळे राजवंशाची 216 वर्षे भरभराट झाली.
उत्तर चंपावरील ख्मेर आक्रमण
चंपा राज्याविरुद्ध ख्मेर साम्राज्य. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1074 Jan 1 - 1080

उत्तर चंपावरील ख्मेर आक्रमण

Tháp Chăm Cánh Tiên, Nhơn Hậu,
1074 मध्ये, हरिवर्मन चतुर्थ चंपा चा राजा झाला.त्याचेसॉन्ग चीनशी जवळचे संबंध होते आणि दाई व्हिएतशी शांतता प्रस्थापित केली, परंतु ख्मेर साम्राज्याशी युद्ध भडकवले.[१३५] 1080 मध्ये, ख्मेर सैन्याने विजया आणि उत्तर चंपा येथील इतर केंद्रांवर हल्ला केला.मंदिरे आणि मठ तोडण्यात आले आणि सांस्कृतिक खजिना वाहून नेण्यात आला.बर्‍याच गोंधळानंतर, राजा हरिवर्मनच्या नेतृत्वाखाली चाम सैन्याने आक्रमणकर्त्यांचा पराभव करून राजधानी आणि मंदिरांचा जीर्णोद्धार केला.[१३६] त्यानंतर, त्याच्या छापा मारणाऱ्या सैन्याने कंबोडियामध्ये सांबोर आणि मेकाँगपर्यंत प्रवेश केला, जिथे त्यांनी सर्व धार्मिक अभयारण्यांचा नाश केला.[१३७]
Nhu Nguyet नदीची लढाई
Battle of Như Nguyệt River ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1077 Feb 1

Nhu Nguyet नदीची लढाई

Bac Ninh Province, Vietnam
ले राजवंशाच्या काळात व्हिएतनामींचेसॉन्ग चीनशी एक मोठे युद्ध झाले आणि दक्षिणेकडील शेजारील चंपाविरुद्ध काही आक्रमक मोहिमा.[१३८] सर्वात लक्षणीय संघर्ष 1075 च्या उत्तरार्धात चिनी भूभाग गुआंग्शी येथे झाला. गाण्याचे आक्रमण जवळ येत आहे हे कळल्यावर, व्हिएतनामी सैन्याने Lý Thường Kiệt आणि Tông Đản यांच्या नेतृत्वाखाली तीन सॉन्ग लष्करी प्रतिष्ठानांचा पूर्वपूर्व नाश करण्यासाठी उभयचर ऑपरेशन्सचा वापर केला. सध्याच्या ग्वांगडोंग आणि ग्वांग्झी मधील योंगझो, किंझो आणि लियानझो येथे.सॉन्ग राजघराण्याने बदला घेतला आणि 1076 मध्ये Đại व्हिएतवर आक्रमण केले, परंतु सध्याची राजधानी हनोईपासून सुमारे 40 किमी अंतरावर असलेल्या Bắc Ninh प्रांतात, सामान्यतः Cầu नदी म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या Như Nguyệt नदीच्या लढाईत सॉन्गच्या सैन्याला रोखण्यात आले.कोणतीही बाजू जबरदस्तीने विजय मिळवू शकली नाही, म्हणून व्हिएतनामी न्यायालयाने युद्धविराम प्रस्तावित केला, जो गाण्याच्या सम्राटाने स्वीकारला.[१३९]
दाई व्हिएत-ख्मेर युद्ध
Đại Việt–Khmer War ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1123 Jan 1 - 1150

दाई व्हिएत-ख्मेर युद्ध

Central Vietnam, Vietnam
चंपा आणि शक्तिशाली खमेर साम्राज्याने Đại Việt च्या दक्षिणेकडील प्रांतांना लुटण्यासाठी गाण्याने डाई व्हिएतच्या विचलिततेचा फायदा घेतला.त्यांनी मिळून 1128 आणि 1132 मध्ये Đại Việt वर आक्रमण केले. 1127 मध्ये, 12 वर्षांचा युवराज Lý Dương Hoán Đại Việt चा नवीन शासक बनला.[१४०] सूर्यवर्मन II ने ख्मेर साम्राज्याला श्रद्धांजली वाहण्यासाठी डाई व्हिएतची मागणी केली, परंतु व्हिएतनामींनी ख्मेरांना खंडणी देण्यास नकार दिला.सूर्यवर्मन II ने आपला प्रदेश उत्तरेकडे व्हिएतनामी प्रदेशात वाढवण्याचा निर्णय घेतला.[१४१]पहिला हल्ला 1128 मध्ये झाला जेव्हा राजा सूर्यवर्मन II याने 20,000 सैनिकांचे नेतृत्व सवानाखेत ते Nghệ An पर्यंत केले परंतु युद्धात त्यांचा पराभव झाला.पुढच्या वर्षी सूर्यवर्मनने जमिनीवर चकमकी सुरूच ठेवल्या आणि डाई व्हिएतच्या किनारपट्टीवर बॉम्बफेक करण्यासाठी ७०० जहाजे पाठवली.1132 मध्ये जेव्हा ख्मेर साम्राज्य आणि चंपा यांनी संयुक्तपणे डाई व्हिएतवर आक्रमण केले तेव्हा युद्ध वाढले आणि थोडक्यात Nghệ An ताब्यात घेतला.1136 मध्ये, ड्यूक Đỗ Anh Vũ ने खमेर प्रदेशात तीस हजार सैन्यासह मोहिमेचे नेतृत्व केले, परंतु शियांगखोआंगमधील उंचावरील जमातींच्या अधीन झाल्यानंतर त्याच्या सैन्याने माघार घेतली.[१४१] ११३६ पर्यंत, चंपाचा राजा जया इंद्रवर्मन तिसरा याने व्हिएतनामी लोकांशी शांतता केली, ज्यामुळे खमेर-चाम युद्ध झाले.1138 मध्ये, Lý Thần Tông वयाच्या 22 व्या वर्षी एका आजाराने मरण पावला आणि त्याचा दोन वर्षांचा मुलगा Lý Anh Tông त्याच्यानंतर आला.सूर्यवर्मन II ने 1150 मध्ये मृत्यू होईपर्यंत डाई व्हिएतवर आणखी अनेक हल्ले केले [. १४२]दक्षिणेकडील डाई व्हिएतमधील बंदरे ताब्यात घेण्याचा अयशस्वी प्रयत्न केल्यानंतर, सूर्यवर्मनने 1145 मध्ये चंपा वर आक्रमण करण्यास वळले आणि विजयाला पदच्युत केले, जया इंद्रवर्मन III च्या राजवटीचा अंत केला आणि Mỹ Sơn येथील मंदिरे नष्ट केली.[१४३] शिलालेखाच्या पुराव्यावरून असे सूचित होते की सूर्यवर्मन II चा मृत्यू 1145 CE आणि 1150 CE च्या दरम्यान झाला, शक्यतो चंपाविरुद्धच्या लष्करी मोहिमेदरम्यान.राजाच्या आईच्या भावाचा मुलगा धरनिंद्रवर्मन दुसरा हा त्याच्यानंतर आला.कमकुवत राजवटीचा आणि भांडणाचा काळ सुरू झाला.
अंगकोरचे चाम आक्रमणे
Cham Invasions of Angkor ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1170 Jan 1 - 1181

अंगकोरचे चाम आक्रमणे

Tonlé Sap, Cambodia
1170 मध्ये डाई व्हिएतशी शांतता प्रस्थापित केल्यानंतर, जया इंद्रवर्मन चतुर्थाच्या नेतृत्वाखाली चाम सैन्याने ख्मेर साम्राज्यावर जमिनीवर आक्रमण केले आणि अनिर्णित परिणाम मिळाले.[१४४] त्या वर्षी, हैनानमधील एका चिनी अधिकाऱ्याने चाम आणि खमेर सैन्यामधील हत्तींच्या द्वंद्वयुद्धाचा साक्षीदार होता, यापुढे चाम राजाला चीनकडून युद्ध घोडे खरेदी करण्याची ऑफर दिली, परंतु सॉन्ग कोर्टाने ही ऑफर अनेक वेळा नाकारली.1177 मध्ये, तथापि, त्याच्या सैन्याने यशोधरापुराच्या ख्मेर राजधानीवर युद्धनौकांमधून अचानक हल्ला चढवला आणि मेकाँग नदीला टोन्ले सॅप सरोवरापर्यंत पोहोचवले आणि ख्मेर राजा त्रिभुवनदित्यवर्मनचा वध केला.[१४५] 1171 मध्येसॉन्ग राजवंशाकडून चंपाला मल्टिपल-बो सीज क्रॉसबो सादर करण्यात आले आणि नंतर ते चाम आणि व्हिएतनामी युद्ध हत्तींच्या पाठीवर बसवण्यात आले.ते अंगकोरच्या वेढा दरम्यान चामने तैनात केले होते, ज्याचा लाकडी पॅलिसेड्सने हलका बचाव केला होता, ज्यामुळे पुढील चार वर्षे कंबोडियावर चामचा ताबा होता.[१४६] ख्मेर साम्राज्य कोसळण्याच्या मार्गावर होते.उत्तरेकडील जयवर्मन सातव्याने आक्रमणकर्त्यांशी लढण्यासाठी सैन्य एकत्र केले.1140 च्या दशकात त्यांनी आपल्या तारुण्यात चाम्स विरुद्ध मोहीम चालवली होती आणि चाम राजधानी विजया येथील मोहिमेत भाग घेतला होता.त्याच्या सैन्याने चामवर अभूतपूर्व विजयांची मालिका जिंकली आणि 1181 पर्यंत निर्णायक नौदल युद्ध जिंकल्यानंतर, जयवर्मनने साम्राज्याची सुटका केली आणि चामला हद्दपार केले.[१४७]
जयवर्मन सातव्याचा चंपा जिंकला
Jayavarman VII's Conquest of Champa ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1190 Jan 1 - 1203

जयवर्मन सातव्याचा चंपा जिंकला

Canh Tien Cham tower, Nhơn Hậu
1190 मध्ये, ख्मेर राजा जयवर्मन सातवा याने विद्यानंदना नावाच्या चाम राजपुत्राची नियुक्ती केली, जो 1182 मध्ये जयवर्मनकडे गेला होता आणि त्याचे शिक्षण अंगकोर येथे झाले होते, ख्मेर सैन्याचे नेतृत्व करण्यासाठी.विद्यानंदनाने चाम्सचा पराभव केला आणि विजयावर ताबा मिळवला आणि जया इंद्रवर्मन चतुर्थाला पकडले, ज्यांना त्याने कैदी म्हणून अंगकोरला परत पाठवले.[१४७] श्री सूर्यवर्मदेव (किंवा सूर्यवर्मन) ही पदवी धारण करून, विद्यानंदनाने स्वतःला पांडुरंगाचा राजा बनवले, जो ख्मेर वासल बनला.त्याने जयवर्मन सातव्याचा मेहुणा प्रिन्स इनला "विजयाच्या नगरातील राजा सूर्यजयवर्मदेव" बनवले.1191 मध्ये, विजया येथील बंडाने सूर्यजयवर्मनला परत कंबोडियात नेले आणि जया इंद्रवर्मन व्ही. विद्यानंदना, जयवर्मन VII च्या सहाय्याने, विजयाला पुन्हा ताब्यात घेतले, जया इंद्रवर्मन चतुर्थ आणि जया इंद्रवर्मन चतुर्थ या दोघांना ठार मारले, त्यानंतर "चाम्प राज्यावर विरोध न करता राज्य केले," [१४८] ख्मेर साम्राज्यापासून आपले स्वातंत्र्य घोषित केले.जयवर्मन सातव्याने 1192, 1195, 1198-1199, 1201-1203 मध्ये चंपावरील अनेक आक्रमणे करून प्रतिसाद दिला.खमेरमध्ये नंतर हत्तींवर दुहेरी धनुष्याचे क्रॉसबो बसवले गेले होते, जे मिशेल जॅक हरगौलका यांनी सुचवले आहे की ते जयवर्मन VII च्या सैन्यातील चाम भाड्याचे घटक होते.[१४९]जयवर्मन VII च्या अंतर्गत ख्मेर सैन्याने 1203 मध्ये चाम्सचा पराभव होईपर्यंत चम्पा विरुद्ध मोहीम चालू ठेवली. [१५०] धनपतीग्रामच्या एका चाम धर्मत्यागी-प्रिन्सने, त्याचा सत्ताधारी पुतण्या विद्यानंदना/सूर्यवर्मनला खेमेरलेटच्या दाई व्हिएतवर विजय मिळवून हाकलून लावले.[१५१] 1203 ते 1220 पर्यंत, खमेर प्रांत म्हणून चंपा वर एकतर धनपतिग्राम आणि नंतर हरिवर्मन I चा मुलगा राजकुमार अंगसरजा यांच्या नेतृत्वाखालील कठपुतळी सरकारचे राज्य होते, जे नंतर जया परमेश्वरवर्मन II झाले.1207 मध्ये, अंगसरजा बर्मी आणि सियामी दलाच्या तुकड्यांसह ख्मेर सैन्यासह यवान (दाई व्हिएत) सैन्याविरुद्ध लढण्यासाठी गेला.[१५२] 1220 मध्ये कमी होत चाललेल्या ख्मेर लष्करी उपस्थिती आणि चम्पाच्या ऐच्छिक ख्मेर स्थलांतरानंतर, अंगसरजा यांनी शांततेने सरकारचा ताबा घेतला, स्वत:ला जय परमेश्वरवर्मन II घोषित केले आणि चंपाचे स्वातंत्र्य पुनर्संचयित केले.[१५३]
ट्रॅन राजवंश
ट्रॅन राजवंशातील माणसाने ट्रॅन राजवंशातील "ट्रक लॅम दाई सु तू" या पेंटिंगमधून पुन्हा तयार केले. ©Vietnam Centre
1225 Jan 1 - 1400

ट्रॅन राजवंश

Imperial Citadel of Thang Long
12व्या शतकाच्या उत्तरार्धात लुई सम्राटाची शक्ती कमी होत असताना, Nam Định मधील Trần वंश शेवटी सत्तेवर आले.[१५४] १२२४ मध्ये, शक्तिशाली दरबारी मंत्री Trần Thủ Độ याने सम्राट Lý Huệ Tông याला बौद्ध भिक्षू बनण्यास भाग पाडले आणि Huệ Tôngची ८ वर्षांची तरुण मुलगी Lý Chieu Hoàng हिला देशाचा शासक बनण्यास भाग पाडले.[१५५] ट्रान थॉंगने नंतर चिऊ होंगचा त्याचा पुतण्या ट्रान कान्ह याच्याशी विवाह लावला आणि अखेरीस सिंहासन ट्रान कान्हकडे हस्तांतरित केले, अशा प्रकारे ट्रान राजवंशाची सुरुवात झाली.[१५६] ट्रान राजवंश, अधिकृतपणे ग्रेट व्हिएत, हा एक व्हिएतनामी राजवंश होता ज्याने १२२५ ते १४०० पर्यंत राज्य केले. त्रॉन राजवंशाने तीन मंगोल आक्रमणांचा पराभव केला, विशेष म्हणजे बाच Đằng नदीच्या निर्णायक लढाईत. 1288 मध्ये अंतिम लढाई झाली. Thiếu Đế, ज्याला 1400 मध्ये, वयाच्या पाचव्या वर्षी, त्याचे आजोबा, Hồ Quý Ly यांच्या बाजूने सिंहासन सोडण्यास भाग पाडले गेले.Trần ने चायनीज गनपावडर सुधारले, [१५७] चंपाला पराभूत करण्यासाठी आणि वेसलायझ करण्यासाठी त्यांना दक्षिणेकडे विस्तार करण्यास सक्षम केले.[१५८] त्यांनी व्हिएतनाममध्ये प्रथमच कागदी मनी वापरण्यास सुरुवात केली.[१५९] हा काळ व्हिएतनामी भाषा, कला आणि संस्कृतीत सुवर्णकाळ मानला जातो.[१६०] Chữ Nôm साहित्याचे पहिले तुकडे याच काळात लिहिले गेले, [१६१] तर दरबारात स्थानिक भाषेचा व्हिएतनामीचा परिचय चिनी भाषेबरोबरच झाला.[१६२] याने व्हिएतनामी भाषा आणि ओळखीच्या पुढील विकासाचा आणि दृढतेचा पाया घातला.
व्हिएतनामवर मंगोल आक्रमणे
दाई व्हिएतवर मंगोल आक्रमण. ©Cao Viet Nguyen
1258 Jan 1 - 1288

व्हिएतनामवर मंगोल आक्रमणे

Vietnam
चार प्रमुख लष्करी मोहिमा मंगोल साम्राज्याने सुरू केल्या होत्या, आणि नंतरयुआन राजघराण्याने , 1258 मध्ये ट्रान राजघराण्याने शासित Đại Việt (आधुनिक काळातील उत्तर व्हिएतनाम) राज्य आणि चंपा (आधुनिक मध्य व्हिएतनाम) राज्याविरुद्ध, १२८२–१२८४, १२८५ आणि १२८७–८८.पहिले आक्रमण 1258 मध्ये संयुक्त मंगोल साम्राज्याच्या अंतर्गत सुरू झाले, कारण ते सॉन्ग राजवंशावर आक्रमण करण्यासाठी पर्यायी मार्ग शोधत होते.मंगोल सेनापती उरियांगखदाईने 1259 मध्ये उत्तरेकडे वळण्यापूर्वी व्हिएतनामी राजधानी थांग लाँग (आधुनिक काळातील हनोई) काबीज करण्यात यश मिळवले आणि मोंगके खानच्या नेतृत्वाखाली सिचुआनमध्ये सैन्यासह समन्वित मंगोल हल्ल्याचा एक भाग म्हणून आधुनिक गुआंग्शीमधील सॉन्ग राजवंशावर आक्रमण केले. आधुनिक काळातील शेडोंग आणि हेनानमध्ये हल्ले करणाऱ्या इतर मंगोल सैन्य.[१६३] पहिल्या आक्रमणाने व्हिएतनामी राज्य, पूर्वी सॉंग राजवंशाचे उपनदी राज्य आणि युआन राजवंश यांच्यात उपनदी संबंध प्रस्थापित केले.1282 मध्ये, कुबलाई खान आणि युआन राजघराण्याने चंपा वर नौदल आक्रमण सुरू केले ज्यामुळे उपनदी संबंध देखील प्रस्थापित झाले.Đại Việt आणि Champa मधील स्थानिक बाबींवर अधिक श्रद्धांजली आणि थेट युआन पर्यवेक्षण करण्याच्या हेतूने, युआनने 1285 मध्ये आणखी एक आक्रमण सुरू केले. Đại Việt चे दुसरे आक्रमण त्याचे उद्दिष्ट पूर्ण करण्यात अयशस्वी झाले आणि युआनने 1287 मध्ये तिसरे आक्रमण सुरू केले. असहकारी Đại Việt शासक Trần Nhân Tông ची जागा बदली Trần राजकुमार Trần Ích Tắc.खुल्या मैदानातील लढाया आणि शहरांना वेढा घालण्यासाठी मंगोलांचे सामर्थ्य टाळणे हे अन्नमच्या यशाची गुरुकिल्ली होती - त्रॉन कोर्टाने राजधानी आणि शहरे सोडून दिली.त्यानंतर मंगोलांना त्यांच्या कमकुवत बिंदूंवर निर्णायकपणे तोंड दिले गेले, जे Chương Dương, Hàm Tử, Vạn Kiếp सारख्या दलदलीच्या भागात आणि Vân Đồn आणि Bạch Đằng सारख्या नद्यांवरच्या लढाया होत्या.मंगोलांना देखील उष्णकटिबंधीय रोगांचा सामना करावा लागला आणि ट्रॉन सैन्याच्या छाप्यांचा पुरवठा कमी झाला.युआन-त्रान युद्धाचा कळस गाठला गेला जेव्हा माघार घेणारा युआनचा ताफा बाच डंग (१२८८) च्या लढाईत नष्ट झाला.अण्णामच्या विजयामागील लष्करी शिल्पकार कमांडर ट्रान क्यूक तुआन होता, जो अधिक लोकप्रियपणे ट्रान हँग डाओ म्हणून ओळखला जातो.दुस-या आणि तिसर्‍या आक्रमणाच्या शेवटी, ज्यात मंगोलांचे प्रारंभिक यश आणि अंतिम मोठे पराभव या दोन्ही गोष्टींचा समावेश होता, Đại Việt आणि Champa या दोघांनी युआन राजवंशाचे नाममात्र वर्चस्व स्वीकारण्याचा निर्णय घेतला आणि पुढील संघर्ष टाळण्यासाठी उपनदी राज्ये बनली.[१६४]
14व्या शतकात चंपाचा ऱ्हास
चंपाचा पतन आणि पतन. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1300 Jan 1

14व्या शतकात चंपाचा ऱ्हास

Central Vietnam, Vietnam
चौदाव्या शतकात चंपामध्ये स्थानिक माहितीची मोठी पोकळी दिसली, 1307 नंतर, 1401 पर्यंत कोणताही शिलालेख उभारला गेला नाही, जरी चाम एनाल्समध्ये अजूनही पांडुरंगाच्या 14 व्या शतकातील राजांची यादी आहे.धार्मिक बांधकाम आणि कला ठप्प झाली आणि काहीवेळा निकृष्ट झाली.[१७१] हे चंपा येथील भारतीय संस्कृतीच्या ऱ्हासाचे संकेत असू शकतात किंवा चंपाच्या दाई व्हिएत आणि सुखोथाई यांच्याशी झालेल्या विनाशकारी युद्धाचे परिणाम असू शकतात.14व्या शतकातील चाम इतिहासलेखनाच्या संपूर्ण ब्लॅकआउटच्या कारणास्तव, पियरे लॅफॉन्टचे म्हणणे आहे की, कदाचित चंपाच्या त्यांच्या शेजारी, अंगकोर साम्राज्य आणि दाई व्हिएत आणि अलीकडे मंगोल यांच्याशी झालेल्या दीर्घ संघर्षांमुळे मोठ्या प्रमाणावर विनाश आणि सामाजिक-सांस्कृतिक विघटन झाले होते. .उलगडलेल्या तक्रारी आणि ढासळलेली आर्थिक परिस्थिती यांचा ढीग पडत राहिला.चंपा येथील संस्कृत शिलालेख कोरीव काम, मुख्यतः धार्मिक हेतूंसाठी वापरण्यात येणारी भाषा, 1253 पर्यंत अस्तित्वात नाहीशी झाली. [१७२] काही शहरे आणि शेतजमीन सोडली गेली, जसे की ट्र कियू (सिंहपुरा).[१७३] 11व्या ते 15व्या शतकात चंपा येथील इस्लाममध्ये हळूहळू धार्मिक स्थलांतर झाल्यामुळे प्रस्थापित हिंदू-बौद्ध राजेशाही आणि राजाचे आध्यात्मिक देवत्व कमी झाले, परिणामी शाही निराशा आणि चाम अभिजात वर्गातील संघर्ष वाढत गेला.यामुळे 14 व्या शतकात सतत अस्थिरता निर्माण झाली आणि चंपाची अंतिम पतन झाली.[१७४]या काळात चंपामध्ये कोणताही शिलालेख सापडला नसल्यामुळे, चंपा शासकांची मूळ नावे काय आणि त्यांनी कोणती वर्षे राज्य केले हे जाणून घेतल्याशिवाय त्यांचा वंश स्थापित करणे असुरक्षित आहे.14 व्या शतकात चंपा पुनर्रचना करण्यासाठी इतिहासकारांना विविध व्हिएतनामी इतिहास आणि चिनी इतिहासाचे वाचन करावे लागते.[१७५]
चंपा-दाई व्हिएत युद्ध
Champa–Đại Việt War ©Phòng Tranh Cu Tí
1318 Jan 1 - 1428

चंपा-दाई व्हिएत युद्ध

Vietnam
व्हिएतनामींनी चम्पाच्या दक्षिणेकडील राज्याविरुद्ध युद्ध पुकारले, 10व्या शतकात स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर लवकरच सुरू झालेल्या दक्षिणी विस्ताराचा (नाम तिएन म्हणून ओळखला जाणारा) व्हिएतनामी दीर्घ इतिहास चालू ठेवला.अनेकदा त्यांना चाम्सकडून तीव्र प्रतिकाराचा सामना करावा लागला.मंगोल आक्रमणादरम्यान चंपाशी यशस्वी युती केल्यानंतर, Đại Việt चा राजा Trần Nhân Tông याने चाम राजा जया सिंहवर्मन तिसरा याच्याशी राजकन्या ह्युएन ट्रानच्या राजकीय विवाहाच्या शांततापूर्ण मार्गाने, सध्याच्या Huếच्या आसपास असलेले दोन चंपा प्रांत मिळवले.लग्नानंतर काही काळ लोटला नाही, राजा मरण पावला आणि चाम प्रथा टाळण्यासाठी राजकन्या तिच्या उत्तरेकडील घरी परतली ज्यामुळे तिला तिच्या पतीसोबत मृत्यूमध्ये सामील होणे आवश्यक होते.[१६५] 1307 मध्ये, नवीन चाम राजा सिंहवर्मन चतुर्थ (आर. 1307-1312), व्हिएतनामी कराराचा निषेध करण्यासाठी दोन प्रांत पुन्हा ताब्यात घेण्यास निघाले परंतु त्याचा पराभव झाला आणि त्याला कैदी म्हणून नेले गेले.1312 मध्ये चंपा व्हिएतनामी वासल राज्य बनले [. १६६] चामने १३१८ मध्ये बंड केले. १३२६ मध्ये त्यांनी व्हिएतनामींना पराभूत केले आणि पुन्हा स्वातंत्र्य मिळवले.[१६७] चाम दरबारातील शाही उलथापालथ 1360 पर्यंत पुन्हा सुरू झाली, जेव्हा पो बिनासूर (आर. 1360-90) म्हणून ओळखला जाणारा बलवान चाम राजा सिंहासनावर बसला.त्याच्या तीस वर्षांच्या कारकिर्दीत, चंपाने वेगवान शिखर गाठले.पो बिनासूरने 1377 मध्ये व्हिएतनामी आक्रमणकर्त्यांचा नायनाट केला, 1371, 1378, 1379 आणि 1383 मध्ये हनोईची नासधूस केली, जवळजवळ 1380 च्या दशकात प्रथमच सर्व व्हिएतनाम एकत्र केले होते.[१६८] 1390 च्या सुरुवातीच्या काळात नौदल युद्धादरम्यान, चाम विजेता मात्र व्हिएतनामी बंदुकांच्या तुकड्यांद्वारे मारला गेला, त्यामुळे चाम राज्याचा अल्पकालीन वाढता काळ संपला.पुढील दशकांमध्ये, चंपा शांततेच्या स्थितीकडे परत आली.बरेच युद्ध आणि निराशाजनक संघर्षांनंतर, राजा इंद्रवर्मन VI (r. 1400-41) यांनी 1428 मध्ये दाई व्हिएतचा शासक ले लोई याच्या दुसऱ्या राज्याशी पुन्हा संबंध प्रस्थापित केले [. १६९]
1400 Jan 1 - 1407

राजवंश तलाव

Northern Vietnam, Vietnam
चंपा आणि मंगोल यांच्याशी झालेल्या युद्धांमुळे डाई व्हिएत थकले आणि दिवाळखोर झाले.ट्रान कुटुंबाला त्याच्या स्वतःच्या न्यायालयीन अधिका-यांपैकी एकाने, हो क्यू लाय यांनी उखडून टाकले.Hồ Quý Ly ने शेवटच्या Trần सम्राटाचा त्याग करण्यास भाग पाडले आणि 1400 मध्ये सिंहासन ग्रहण केले. त्याने देशाचे नाव बदलून Đại Ngu असे ठेवले आणि राजधानी Tây Đô, पश्चिम राजधानी, आता थान्ह हो येथे हलवली.थांग लाँगचे नाव बदलून Đông Đô, पूर्व राजधानी असे ठेवण्यात आले.राष्ट्रीय वितुष्ट निर्माण करण्यासाठी आणि नंतर मिंग साम्राज्याला देश गमावल्याबद्दल मोठ्या प्रमाणावर दोषी ठरवले जात असले तरी, Hồ Quý Ly च्या कारकिर्दीत प्रत्यक्षात राष्ट्रीय परीक्षांमध्ये गणिताची भर घालणे, कन्फ्यूशियन तत्त्वज्ञानाची मुक्त टीका, वापरासह अनेक प्रगतीशील, महत्त्वाकांक्षी सुधारणा घडवून आणल्या गेल्या. नाण्यांच्या जागी कागदी चलन, मोठ्या युद्धनौका आणि तोफांच्या निर्मितीमध्ये गुंतवणूक आणि जमीन सुधारणा.त्याने 1401 मध्ये आपला मुलगा, Hồ Hán Thương याला सिंहासन सोपवले आणि Trần राजांप्रमाणेच Thái Thượng Hoàng ही पदवी धारण केली.[१७६] १४०७ मध्ये चीनी मिंग राजवंशाने हो राजवंश जिंकला.
उत्तरेकडील वर्चस्वाचा चौथा युग
मिंग राजवंश सम्राट आणि शाही दल. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1407 Jan 1 - 1427

उत्तरेकडील वर्चस्वाचा चौथा युग

Northern Vietnam, Vietnam
उत्तरी वर्चस्वाचा चौथा युग हा व्हिएतनामी इतिहासाचा काळ होता, 1407 ते 1427, ज्या दरम्यान व्हिएतनामवर चिनी मिंग राजवंशाने जिओझी (गियाओ ची) प्रांत म्हणून राज्य केले.व्हिएतनाममध्ये हो राजवंशाच्या विजयानंतर मिंग राजवट स्थापन झाली.चिनी राजवटीचा पूर्वीचा कालखंड, एकत्रितपणे Bắc thuộc म्हणून ओळखला जातो, बराच काळ टिकला आणि सुमारे 1000 वर्षांचा होता.व्हिएतनामवरील चिनी राजवटीचा चौथा कालखंड अखेरीस नंतरच्या ले राजवंशाच्या स्थापनेसह संपुष्टात आला.
पण राजवंश
रिव्हायव्हल ले राजवंशातील व्हिएतनामी लोकांच्या क्रियाकलापांची चित्रे ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1427 Jan 1 - 1524

पण राजवंश

Vietnam
ले राजवंश, ज्याला इतिहासलेखनात नंतरचे ले राजवंश म्हणून देखील ओळखले जाते, हे सर्वात जास्त काळ राज्य करणारे व्हिएतनामी राजवंश होते, ज्याने 1428 ते 1789 पर्यंत राज्य केले होते, 1527 ते 1533 दरम्यानच्या काळात राज्य केले होते. Lê राजवंश दोन ऐतिहासिक कालखंडात विभागला गेला आहे: आदिम राजवंश (१४२८–१५२७) मॅक राजवंशाच्या हडपण्याआधी, ज्यामध्ये सम्राटांनी स्वतःच्या अधिकारात राज्य केले आणि पुनरुज्जीवन ले राजवंश (१५३३-१७८९), ज्यामध्ये कठपुतली सम्राटांनी शक्तिशाली तृन्ह कुटुंबाच्या आश्रयाने राज्य केले.पुनरुज्जीवन ले राजवंश दोन प्रदीर्घ गृहयुद्धांनी चिन्हांकित केले गेले: ले-मॅक युद्ध (१५३३-१५९२) ज्यामध्ये दोन राजवंशांनी उत्तर व्हिएतनाममध्ये वैधतेसाठी लढा दिला आणि त्रान्ह-नगुयेन युद्ध (१६२७-१६७२, १७७४-१७७ दरम्यान) उत्तरेतील प्रभू आणि दक्षिणेतील गुयेन प्रभू.व्हिएतनाममधून मिंग सैन्याला हुसकावून लावल्यानंतर 1428 मध्ये Lê Lợi च्या राज्यारोहणाने राजवंश अधिकृतपणे सुरू झाला.Lê Thánh Tông च्या कारकिर्दीत राजघराण्याने शिखर गाठले आणि 1497 मध्ये त्याच्या मृत्यूनंतर घट झाली. 1527 मध्ये, मॅक राजवंशाने सिंहासन बळकावले;1533 मध्ये जेव्हा ले राजवंशाची पुनर्स्थापना झाली, तेव्हा मॅक दूर उत्तरेकडे पळून गेला आणि दक्षिण आणि उत्तर राजवंश म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या काळात सिंहासनावर दावा करत राहिला.पुनर्संचयित ले सम्राटांकडे कोणतीही वास्तविक सत्ता नव्हती आणि 1677 मध्ये मॅक राजवंशाचा अंत झाला तोपर्यंत, वास्तविक सत्ता उत्तरेकडील त्रान्ह लॉर्ड्स आणि दक्षिणेकडील न्गुयन लॉर्ड्सच्या हातात होती, दोन्ही लेच्या नावाने राज्य करत होते. एकमेकांशी लढताना सम्राट.ले राजवंश अधिकृतपणे 1789 मध्ये संपला, जेव्हा Tây Sơn बंधूंच्या शेतकरी उठावाने Trịnh आणि Nguyễn या दोघांचा पराभव केला, विडंबनात्मकपणे Lê राजवंशाची सत्ता पुनर्संचयित करण्यासाठी.जास्त लोकसंख्या आणि जमिनीच्या कमतरतेमुळे व्हिएतनामी दक्षिणेकडे विस्तार झाला.ले राजवंशाने चंपा राज्याच्या वर्चस्वातून व्हिएतनामच्या सीमांचा दक्षिणेकडे विस्तार सुरू ठेवला आणि आजच्या लाओस आणि म्यानमारमध्ये मोहीम सुरू ठेवली, जे Tây Sơn उठावापर्यंत व्हिएतनामच्या आधुनिक सीमांपर्यंत पोहोचले.याने व्हिएतनामी समाजातही मोठे बदल पाहिले: पूर्वीचे बौद्ध राज्य मिंगच्या 20 वर्षांच्या शासनानंतर कन्फ्यूशियन झाले.ले सम्राटांनी नागरी सेवा आणि कायद्यांसह चिनी व्यवस्थेनुसार अनेक बदल घडवून आणले.त्यांच्या दीर्घकाळ चाललेल्या राजवटीला सुरुवातीच्या सम्राटांच्या लोकप्रियतेचे श्रेय देण्यात आले.Lê Lợi ने 20 वर्षांच्या मिंग राजवटीतून देशाची मुक्तता केली आणि Lê Thánh Tông ने देशाला सुवर्णयुगात आणले हे लोकांच्या स्मरणात होते.जरी पुनर्संचयित ले सम्राटांच्या राजवटीला गृहकलह आणि सतत शेतकरी उठावांनी चिन्हांकित केले असले तरी, लोकप्रिय समर्थन गमावण्याच्या भीतीने काही लोकांनी त्यांच्या शक्तीला उघडपणे आव्हान देण्याचे धाडस केले.16व्या शतकाच्या सुरुवातीला व्हिएतनाममध्ये पाश्चात्य युरोपीय आणि ख्रिश्चन धर्माच्या आगमनाचा काळही ले राजवंश होता.
1471 Feb 1

चंपा पडली

Canh Tien Cham tower, Nhơn Hậu
जास्त लोकसंख्या आणि जमिनीच्या कमतरतेमुळे व्हिएतनामी दक्षिणेकडे विस्तार झाला.1471 मध्ये, राजा Lê Thánh Tông च्या नेतृत्वाखाली दाई व्हिएत सैन्याने चंपा वर आक्रमण केले आणि तिची राजधानी विजया ताब्यात घेतली.या घटनेने चंपा एक शक्तिशाली राज्य म्हणून प्रभावीपणे संपुष्टात आणले, जरी काही लहान जिवंत चाम राज्ये आणखी काही शतके टिकली.याने आग्नेय आशियातील चाम लोकांच्या विखुरण्याची सुरुवात केली.चंपा राज्याचा बहुतांशी नाश झाल्यामुळे आणि चाम लोक निर्वासित किंवा दडपले गेल्याने, आता मध्य व्हिएतनाम असलेल्या व्हिएतनामी वसाहतीला फारसा प्रतिकार न करता पुढे गेले.तथापि, व्हिएतनामी स्थायिकांची संख्या जास्त असूनही आणि पूर्वीच्या चाम प्रदेशाचे व्हिएतनामी राष्ट्रात एकत्रीकरण होऊनही, बहुसंख्य चाम लोक व्हिएतनाममध्येच राहिले आणि त्यांना आता आधुनिक व्हिएतनाममधील प्रमुख अल्पसंख्याकांपैकी एक मानले जाते.व्हिएतनामी सैन्याने मेकाँग डेल्टावरही छापा टाकला, ज्याचे क्षय होत असलेले खमेर साम्राज्य यापुढे संरक्षण करू शकले नाही.
दाई व्हिएत-लॅन झांग युद्ध
Đại Việt–Lan Xang War ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1479 Jan 1 - 1484

दाई व्हिएत-लॅन झांग युद्ध

Laos
1479-84 चे Đại Việt–Lan Xang युद्ध, ज्याला व्हाईट एलिफंट वॉर म्हणूनही ओळखले जाते, [१७७] व्हिएतनामी Đại Việt साम्राज्याने लाओ राज्याच्या Lan Xang वर केलेल्या आक्रमणामुळे उद्भवलेला एक लष्करी संघर्ष होता.व्हिएतनामी आक्रमण हे सम्राट ले थान टोंगच्या विस्ताराची एक निरंतरता होती, ज्याद्वारे डाई व्हिएतने 1471 मध्ये चंपा राज्य जिंकले होते. हा संघर्ष मेकाँग नदीसह सिप सॉन्ग चाऊ ताई येथील आय-लाओ लोकांचा समावेश असलेल्या व्यापक संघर्षात वाढला. लान ना, लू राज्य सिप सॉन्ग पान ना (सिपसॉन्ग पन्ना) च्या युआन राज्यापासून ते वरच्या इरावड्डी नदीकाठी मुआंग पर्यंतचे ताई लोक.[१७८] युनानच्या दक्षिणेकडील सीमेला धोका निर्माण करण्यासाठी आणि मिंग चीनच्या चिंता वाढवण्यासाठी हा संघर्ष अखेरीस अंदाजे पाच वर्षे चालला.[१७९] सुरुवातीच्या गनपावडर शस्त्रांनी संघर्षात मोठी भूमिका बजावली, ज्यामुळे Đại Việt च्या आक्रमकतेला सक्षम केले गेले.युद्धातील सुरुवातीच्या यशामुळे Đại Việt ला लाओची राजधानी लुआंग प्रबांग काबीज करण्यास आणि शियांग खौआंगच्या मुआंग फुआन शहराचा नाश करण्यास परवानगी मिळाली.लॅन झॅंगचा मोक्याचा विजय म्हणून युद्ध संपले, कारण ते व्हिएतनामींना लॅन ना आणि मिंग चीनच्या मदतीने माघार घेण्यास भाग पाडू शकले.[१८०] शेवटी युद्धामुळे लॅन ना, लॅन झँग आणि मिंग चीन यांच्यातील राजकीय आणि आर्थिक संबंध घनिष्ठ झाले.विशेषतः, लॅन नाच्या राजकीय आणि आर्थिक विस्तारामुळे त्या राज्याला "सुवर्णयुग" आले.
उत्तर आणि दक्षिणी राजवंश
मॅकची काओ बँग आर्मी. ©Slave Dog
1533 Jan 1 - 1592

उत्तर आणि दक्षिणी राजवंश

Vietnam
व्हिएतनामच्या इतिहासातील उत्तर आणि दक्षिण राजवंश, 1533 ते 1592 पर्यंत पसरलेला, हा 16व्या शतकातील एक राजकीय काळ होता ज्या दरम्यान मॅक राजवंश (उत्तरी राजवंश), मॅक डांग डंग यांनी Đông Đô मध्ये स्थापित केला आणि पुनरुज्जीवन Lêdynasty (उत्तरी राजवंश) Tây Đô स्थित दक्षिणी राजवंश) वादात होते.बहुतेक कालावधीसाठी, या दोन राजवंशांनी एक प्रदीर्घ युद्ध लढले ज्याला ले-मॅक युद्ध म्हणून ओळखले जाते.सुरुवातीला, दक्षिणी न्यायालयाचे क्षेत्र थान होआ प्रांतात मर्यादित होते.Nguyễn Hoàng च्या मोहिमेनंतर दक्षिणेकडील Lê प्रदेश Mạc गॅरिसन फोर्सकडून परत मिळवण्यासाठी, उत्तर राजवंशाने फक्त उत्तरेकडील थान्ह होआपासून प्रांतांवर नियंत्रण ठेवले.दोन्ही राजवंशांनी व्हिएतनामचा एकमेव कायदेशीर राजवंश असल्याचा दावा केला.प्रिन्स मॅक किन्ह डीन सारख्या निष्ठावंत राखणदारांची त्यांच्या शत्रूंनी दुर्मिळ सद्गुणी पुरुष म्हणून स्तुती केली होती एवढ्या प्रमाणात सरदार आणि त्यांच्या कुळांनी वारंवार बाजू बदलली.जमीन नसलेले प्रभु म्हणून, हे श्रेष्ठ आणि त्यांचे सैन्य क्षुल्लक चोरांपेक्षा थोडेसे चांगले वागत होते, स्वतःचे पोट भरण्यासाठी शेतकऱ्यांवर छापे मारत होते आणि त्यांना लुटत होते.अराजकतेच्या या अवस्थेने ग्रामीण भागाचा नाश केला आणि Đông Kinh सारखी पूर्वीची अनेक समृद्ध शहरे गरिबीत कमी केली.दोन राजवंशांमध्ये सुमारे साठ वर्षे लढा झाला, 1592 मध्ये दक्षिणेकडील राजवंशाने उत्तरेचा पराभव करून Đông Kinh पुन्हा ताब्यात घेतल्यावर ते संपले.तथापि, मॅक कुटुंबातील सदस्यांनी 1677 पर्यंत चिनी राजवंशांच्या संरक्षणाखाली काओ बांगमध्ये स्वायत्त शासन कायम ठेवले होते.
त्रिन्ह - गुयेन युद्ध
Trịnh–Nguyễn War ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1627 Jan 1 - 1777

त्रिन्ह - गुयेन युद्ध

Vietnam
Lê-Trịnh आणि Mạc राजवंशांमधील गृहयुद्ध 1592 मध्ये संपले, जेव्हा Trịnh Tùng च्या सैन्याने हनोई जिंकले आणि राजा Mạc Mậu Hợp याला मृत्युदंड दिला.मॅक राजघराण्यातील वाचलेले लोक काओ बांग प्रांतातील उत्तरेकडील पर्वतांवर पळून गेले आणि 1677 पर्यंत ट्रॉन्ह टाकने हा शेवटचा मॅक प्रदेश जिंकला तोपर्यंत त्यांनी तेथे राज्य केले.Nguyễn किमच्या जीर्णोद्धारापासून, ले सम्राटांनी केवळ फिगरहेड म्हणून काम केले.मॅक राजवंशाच्या पतनानंतर, उत्तरेतील सर्व वास्तविक सत्ता ट्रोन्ह लॉर्ड्सची होती.दरम्यान, मिंग न्यायालयाने अनिच्छेने व्हिएतनामी गृहयुद्धात लष्करी हस्तक्षेपाचा निर्णय घेतला, परंतु मॅक डांग डंग यांनी मिंग साम्राज्याला विधी सादर करण्याची ऑफर दिली, जी स्वीकारली गेली.1600 मध्ये, न्गुयेन होंगने स्वतःला प्रभु (अधिकृतपणे "व्हुओंग") घोषित केले आणि ट्रोन्हला मदत करण्यासाठी अधिक पैसे किंवा सैनिक पाठविण्यास नकार दिला.त्याने आपली राजधानी फु झुआन, आधुनिक काळातील Huế येथे देखील हलवली.1623 मध्ये त्‍याच्‍या मृत्‍यूनंतर त्‍याच्‍या वडिलांच्‍या त्‍याच्‍या त्‍यांच्‍यानंतर त्‍रंग त्‍रांग गादीवर आले. त्‍यांगने न्‍गुयन फ्यूक न्‍गुयन यांना त्‍याच्‍या अधिकाराच्‍या अधीन होण्‍याचा आदेश दिला.दोनदा आदेश नाकारण्यात आला.1627 मध्ये, Trịnh Trang ने एका अयशस्वी लष्करी मोहिमेत 150,000 सैन्य दक्षिणेकडे पाठवले.मोठ्या लोकसंख्येसह, अर्थव्यवस्था आणि सैन्यासह ट्रोन्ह अधिक बलाढ्य होते, परंतु त्यांनी दोन संरक्षणात्मक दगडी भिंती बांधलेल्या आणि पोर्तुगीज तोफखान्यात गुंतवणूक केलेल्या न्गुयेनचा पराभव करू शकले नाहीत.Trịnh-Nguyễn युद्ध 1627 ते 1672 पर्यंत चालले. Trịnh सैन्याने किमान सात आक्रमणे केली, त्यातील सर्व फु शुआन ताब्यात घेण्यात अयशस्वी ठरले.काही काळासाठी, 1651 पासून, Nguyễn स्वत: आक्षेपार्ह होते आणि Trịnh प्रदेशाच्या काही भागांवर हल्ला केला.तथापि, त्रान्ह, त्रान्ह टॅक या नवीन नेत्याच्या नेतृत्वाखाली, 1655 पर्यंत न्गुयनला परत करण्यास भाग पाडले. 1672 मध्ये शेवटच्या हल्ल्यानंतर, ट्रोन्ह टाकने न्गुयन लॉर्ड न्गुयन फ्युक टन यांच्याशी युद्धविराम स्वीकारला.देश प्रभावीपणे दोन भागात विभागला गेला.Trịnh–Nguyễn युद्धाने युरोपियन व्यापार्‍यांना शस्त्रे आणि तंत्रज्ञानाने प्रत्येक बाजूस पाठिंबा देण्याची संधी दिली: पोर्तुगीजांनी दक्षिणेत न्गुयेनला मदत केली तर डच लोकांनी उत्तरेकडील ट्रोन्हला मदत केली.Trịnh आणि Nguyễn यांनी पुढील शंभर वर्षे सापेक्ष शांतता राखली, ज्या दरम्यान दोन्ही बाजूंनी महत्त्वपूर्ण कामगिरी केली.ट्रॉनने राज्याच्या अर्थसंकल्प आणि चलन निर्मितीसाठी केंद्रीकृत सरकारी कार्यालये तयार केली, वजन एककांना दशांश प्रणालीमध्ये एकत्रित केले, चीनमधून मुद्रित साहित्य आयात करण्याची गरज कमी करण्यासाठी छपाईची दुकाने स्थापन केली, एक लष्करी अकादमी उघडली आणि इतिहासाची पुस्तके संकलित केली.दरम्यान, गुयेन लॉर्ड्सने उर्वरित चाम भूमी जिंकून दक्षिणेकडील विस्तार चालू ठेवला.व्हिएत स्थायिक "वॉटर चेन्ला" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या विरळ लोकसंख्येच्या भागात देखील पोहोचले, जो पूर्वीच्या ख्मेर साम्राज्याचा खालचा मेकाँग डेल्टा भाग होता.17व्या शतकाच्या मध्यापासून ते 18व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत, पूर्वीचे ख्मेर साम्राज्य अंतर्गत कलह आणि सियामी आक्रमणांमुळे कमकुवत होत असताना, न्गुयन लॉर्ड्सने आजूबाजूचे क्षेत्र मिळविण्यासाठी राजकीय विवाह, राजनैतिक दबाव, राजकीय आणि लष्करी अनुकूलता अशा विविध माध्यमांचा वापर केला. -दिवस सायगॉन आणि मेकाँग डेल्टा.पूर्वीच्या ख्मेर साम्राज्यावर प्रभाव प्रस्थापित करण्यासाठी काही वेळा न्गुयन सैन्याने सियामी सैन्याशीही संघर्ष केला.
1700 Jan 1

मेकाँग डेल्टावर व्हिएत विजय

Mekong-delta, Vietnam
व्हिएत स्थायिक "वॉटर चेन्ला" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या विरळ लोकवस्तीच्या भागात आले, जो पूर्वीच्या ख्मेर साम्राज्याचा खालचा मेकाँग डेल्टा भाग होता.17व्या शतकाच्या मध्यापासून ते 18व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत, पूर्वीचे ख्मेर साम्राज्य अंतर्गत कलह आणि सियामी आक्रमणांमुळे कमकुवत होत असताना, न्गुयन लॉर्ड्सने आजूबाजूचे क्षेत्र मिळविण्यासाठी राजकीय विवाह, राजनैतिक दबाव, राजकीय आणि लष्करी अनुकूलता अशा विविध माध्यमांचा वापर केला. -दिवस सायगॉन आणि मेकाँग डेल्टा.पूर्वीच्या ख्मेर साम्राज्यावर प्रभाव प्रस्थापित करण्यासाठी काही वेळा न्गुयन सैन्याने सियामी सैन्याशीही संघर्ष केला.
तया पुत्र बंड
1788 च्या उत्तरार्धात व्हिएतनामी टे सोनच्या सैन्याशी लढत असलेले चिनी सैन्य ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1771 Aug 1 - 1802 Jul 22

तया पुत्र बंड

Vietnam
Tây Sơn युद्धे किंवा Tây Sơn बंड ही लष्करी संघर्ष संघटनांची मालिका होती, ज्यानंतर Tây Sơn च्या व्हिएतनामी शेतकरी उठावाचे नेतृत्व Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ आणि Nguyễn Lữ या तीन भावांनी केले.ते 1771 मध्ये सुरू झाले आणि 1802 मध्ये संपले जेव्हा Nguyễn Phuc Ánh किंवा सम्राट Gia Long, Nguyễn लॉर्डचे वंशज, Tây Sơn चा पराभव केला आणि Đại Việt पुन्हा एकत्र केले, त्यानंतर देशाचे नाव बदलून व्हिएतनाम केले.1771 मध्ये, क्यू नॉनमध्ये ताय सॉन क्रांती झाली, जी गुयेन लॉर्डच्या नियंत्रणाखाली होती.[१८१] या क्रांतीचे नेते Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ आणि Nguyễn Huệ नावाचे तीन भाऊ होते, जे Nguyễn लॉर्डच्या कुटुंबाशी संबंधित नव्हते.1773 मध्ये, Tây Sơn बंडखोरांनी Quy Nhon ही क्रांतीची राजधानी म्हणून घेतली.Tây Sơn बंधूंच्या सैन्याने सेंट्रल हाईलँड्समधील अनेक गरीब शेतकरी, कामगार, ख्रिश्चन, वांशिक अल्पसंख्याक आणि चाम लोकांना आकर्षित केले ज्यांच्यावर Nguyễn लॉर्डने बर्याच काळापासून अत्याचार केले होते, [१८२] आणि जातीय चीनी व्यापारी वर्गाकडेही आकर्षित झाले, ज्यांना आशा आहे. Tây Sơn विद्रोह Nguyễn लॉर्डचे भारी कर धोरण कमी करेल, तथापि नंतर त्यांचे योगदान Tây Sơn च्या राष्ट्रवादी-चीनविरोधी भावनांमुळे मर्यादित राहिले.[१८१] १७७६ पर्यंत, टाय सॉनने न्गुयन लॉर्डच्या सर्व जमिनीवर कब्जा केला आणि जवळजवळ संपूर्ण राजघराण्याला ठार मारले.हयात असलेला राजपुत्र Nguyễn Phúc Ánh (ज्याला अनेकदा Nguyễn Ánh म्हणतात) सियामला पळून गेला आणि त्याने सियाम राजाकडून लष्करी पाठिंबा मिळवला.Nguyễn Ánh पुन्हा सत्ता मिळविण्यासाठी 50,000 सियामी सैन्यासह परत आला, परंतु Rạch Gầm–Xoai Mút च्या लढाईत त्याचा पराभव झाला आणि जवळजवळ ठार झाला.Nguyễn Ánh व्हिएतनाममधून पळून गेला, पण त्याने हार मानली नाही.[१८३]Nguyễn Huệ याच्या नेतृत्वाखालील Tây Sơn सैन्याने 1786 मध्ये Trịnh Lord, Trịnh Khải विरुद्ध लढण्यासाठी उत्तरेकडे कूच केले.त्रान्ह सैन्य अयशस्वी झाले आणि त्रान्ह खाईने आत्महत्या केली.Tây Sơn सैन्याने दोन महिन्यांपेक्षा कमी कालावधीत राजधानी ताब्यात घेतली.शेवटचा ले सम्राट, ले चियु थॉंग, किंग चीनला पळून गेला आणि त्याने 1788 मध्ये क्‍यानलाँग सम्राटाकडे मदतीसाठी विनंती केली.किआनलाँग सम्राटाने हडप करणाऱ्यांकडून त्याचे सिंहासन परत मिळवण्यासाठी सुमारे 200,000 सैन्यासह Lê Chieu Thống ला पुरवठा केला.डिसेंबर 1788 मध्ये, Nguyễn Huệ - तिसरा Tây Sơn भाऊ-ने स्वतःला सम्राट क्वांग ट्रंग घोषित केले आणि चंद्राच्या नवीन वर्षात (Tết) 7 दिवसांच्या मोहिमेत 100,000 सैनिकांसह किंग सैन्याचा पराभव केला.अशी अफवा देखील होती की क्वांग ट्रंगने चीन जिंकण्याची योजना आखली होती, जरी ती अस्पष्ट होती.त्याच्या कारकिर्दीत, क्वांग ट्रंग यांनी अनेक सुधारणांची कल्पना केली परंतु 1792 मध्ये दक्षिणेकडे कूच करताना अज्ञात कारणामुळे वयाच्या 40 व्या वर्षी त्याचा मृत्यू झाला. सम्राट क्वांग ट्रुंगच्या कारकिर्दीत, Đại व्हिएत खरेतर तीन राजकीय घटकांमध्ये विभागले गेले होते.[१८४] टाय सॉनचा नेता, गुयेन न्हाक, त्याची राजधानी क्वि नहॉन येथून देशाच्या मध्यभागी राज्य करत असे.सम्राट क्वांग ट्रंगने राजधानी फु झुआन ह्युपासून उत्तरेकडे राज्य केले.दक्षिणेकडे.18 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात - 19 व्या शतकाच्या सुरूवातीस जगातील सर्वात मजबूत आणि भीतीदायक समुद्री चाच्यांच्या सैन्यांपैकी एक - दक्षिण चीन किनारपट्टीच्या समुद्री चाच्यांना त्यांनी अधिकृतपणे वित्तपुरवठा आणि प्रशिक्षण दिले.[१८५] दक्षिणेकडील अनेक प्रतिभावान भर्तीच्या मदतीनं गुयेन आन्हाने १७८८ मध्ये जिया डंन्ह (सध्याचे सायगॉन) काबीज केले आणि त्याच्या सैन्यासाठी मजबूत तळ स्थापन केला.[१८६]सप्टेंबर 1792 मध्ये क्वांग ट्रंगच्या मृत्यूनंतर, ताय सॉन कोर्ट अस्थिर झाले कारण उर्वरित भाऊ एकमेकांच्या विरोधात आणि न्गुयन हुआच्या तरुण मुलाशी एकनिष्ठ असलेल्या लोकांविरुद्ध लढले.क्वांग ट्रुंगचा 10 वर्षांचा मुलगा न्गुयन क्वांग तोन गादीवर बसला, तो Cảnh Thịnh सम्राट बनला, जो Tây Sơn वंशाचा तिसरा शासक होता.दक्षिणेत, लॉर्ड न्गुयन आन्ह आणि न्गुयेन राजेशाहींना फ्रेंच ,चिनी , सियामी आणि ख्रिश्चन समर्थनासह मदत करण्यात आली, 1799 मध्ये उत्तरेकडे निघाले आणि टाय सॉनचा किल्ला क्यू नॉन काबीज केला.[१८७] १८०१ मध्ये, त्याच्या सैन्याने ताय सॉनची राजधानी फु झुआन ताब्यात घेतली.Nguyễn Ánh ने शेवटी 1802 मध्ये युद्ध जिंकले, जेव्हा त्याने Thăng Long (Hanoi) ला वेढा घातला आणि Nguyễn Quang Toản, अनेक Tây Sơn राजघराण्यांचे, सेनापती आणि अधिकाऱ्यांसह मृत्युदंड दिला.Nguyễn Ánh सिंहासनावर आरूढ झाला आणि त्याने स्वतःला सम्राट Gia Long म्हटले.Gia हे सायगॉनचे जुने नाव Gia Định साठी आहे;लाँग हे हनोईचे जुने नाव थांग लाँगसाठी आहे.म्हणून Gia Long ने देशाचे एकीकरण सुचवले.चीनने शतकानुशतके Đại Việt चा उल्लेख अन्नम म्हणून केला असल्याने, Gia Long ने मांचू किंग सम्राटाला देशाचे नाव बदलण्यास सांगितले, अन्नम ते नाम व्हिएत.Triệu Đà च्या प्राचीन राज्यासह Gia Long च्या राज्याचा कोणताही गोंधळ टाळण्यासाठी, मांचू सम्राटाने दोन शब्दांचा क्रम बदलून Việt Nam मध्ये केला.
सियामी-व्हिएतनामी युद्ध
राजा टाकसिन द ग्रेट. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1771 Oct 1 - 1773 Mar

सियामी-व्हिएतनामी युद्ध

Cambodia
1769 मध्ये, सियामचा राजा ताक्सिन याने कंबोडियावर आक्रमण केले आणि काही भाग ताब्यात घेतला.पुढील वर्षी कंबोडियामध्ये व्हिएतनाम आणि सियाम यांच्यातील प्रॉक्सी युद्ध सुरू झाले जेव्हा न्गुयन लॉर्ड्सने सियामी शहरांवर हल्ला करून प्रत्युत्तर दिले.युद्धाच्या प्रारंभी, ताक्सिनने कंबोडियातून प्रगती केली आणि आंग नॉन II ला कंबोडियाच्या सिंहासनावर बसवले.व्हिएतनामी लोकांनी कंबोडियाची राजधानी पुन्हा ताब्यात घेऊन आणि आउटे II ला त्यांचा पसंतीचा राजा म्हणून प्रत्युत्तर दिले.1773 मध्ये, व्हिएतनामींनी सियामबरोबरच्या युद्धाचा परिणाम असलेल्या टाय सॉन बंडाचा सामना करण्यासाठी सियामी लोकांशी शांतता केली.दोन वर्षांनंतर आंग नॉन II हा कंबोडियाचा शासक म्हणून घोषित झाला.
गुयेन राजवंश
Nguyen Phuc Anh ©Thibaut Tekla
1802 Jan 1 - 1945

गुयेन राजवंश

Vietnam
Nguyễn राजवंश हा शेवटचा व्हिएतनामी राजवंश होता, जो Nguyễn लॉर्ड्सच्या आधी होता आणि फ्रेंच संरक्षणाखाली येण्यापूर्वी 1802 ते 1883 पर्यंत स्वतंत्रपणे युनिफाइड व्हिएतनामी राज्यावर राज्य केले.त्याच्या अस्तित्वादरम्यान, साम्राज्याचा विस्तार आधुनिक काळातील दक्षिण व्हिएतनाम, कंबोडिया आणि लाओसमध्ये शतकानुशतके चाललेल्या नाम तिएन आणि सियामी -व्हिएतनामी युद्धांद्वारे झाला.व्हिएतनामवर फ्रेंच विजयासह, न्गुयेन राजघराण्याला 1862 आणि 1874 मध्ये फ्रान्सने दक्षिण व्हिएतनामच्या काही भागावरील सार्वभौमत्व सोडण्यास भाग पाडले आणि 1883 नंतर न्गुयेन राजघराण्याने अन्नम (मध्य व्हिएतनाममधील) फ्रेंच संरक्षक प्रदेशांवर तसेच नाममात्र राज्य केले. टोंकिन (उत्तर व्हिएतनाममध्ये).त्यांनी नंतर फ्रान्सबरोबरचे करार रद्द केले आणि 25 ऑगस्ट 1945 पर्यंत थोड्या काळासाठी ते व्हिएतनामचे साम्राज्य होते.Nguyễn Phúc कुटुंबाने Tây Sơn राजवंशाचा पराभव करण्यापूर्वी आणि 19व्या शतकात स्वतःची शाही शासन स्थापन करण्यापूर्वी 16 व्या शतकापर्यंत Nguyễn लॉर्ड्स (1558-1777, 1780-1802) म्हणून मोठ्या प्रमाणावर भूभागावर सरंजामशाहीची सत्ता स्थापन केली.पूर्वीच्या Tây Sơn राजवंशाचा अंत झाल्यानंतर 1802 मध्ये Gia Long सिंहासनावर आरूढ झाल्यापासून राजवंशीय राजवटीची सुरुवात झाली.19व्या शतकाच्या उत्तरार्धात अनेक दशकांच्या कालावधीत न्गुयेन राजवंश हळूहळू फ्रान्सने आत्मसात केला, 1858 मध्ये कोचिंचिना मोहिमेपासून सुरुवात झाली ज्यामुळे व्हिएतनामच्या दक्षिणेकडील भागाचा ताबा घेतला गेला.त्यानंतर असमान करारांची मालिका झाली;1862 च्या सायगॉनच्या करारात व्यापलेला प्रदेश कोचिचिनाची फ्रेंच वसाहत बनला आणि 1863 च्या हुआच्या तहाने फ्रान्सला व्हिएतनामी बंदरांमध्ये प्रवेश दिला आणि त्याच्या परकीय व्यवहारांवर नियंत्रण वाढवले.अखेरीस, 1883 आणि 1884 च्या Huế च्या तहांनी उर्वरित व्हिएतनामी प्रदेशाचे नाममात्र Nguyễn Phúc नियमांतर्गत अन्नम आणि टोंकिनच्या संरक्षणात विभागले.1887 मध्ये, कोचिनचिना, अन्नम, टोंकिन आणि कंबोडियाचे फ्रेंच प्रोटेक्टोरेट एकत्र करून फ्रेंच इंडोचायना तयार केले गेले.दुसऱ्या महायुद्धापर्यंत न्गुयेन घराणे इंडोचायनामधील अन्नम आणि टोंकीनचे औपचारिक सम्राट राहिले.जपानने 1940 मध्ये फ्रेंच सहकार्याने इंडोचायना ताब्यात घेतले होते, परंतु युद्धात वाढत्या पराभवाचे दिसत असताना, मार्च 1945 मध्ये फ्रेंच प्रशासन उलथून टाकले आणि त्याच्या घटक देशांसाठी स्वातंत्र्य घोषित केले.Bảo Đại सम्राटाखालील व्हिएतनामचे साम्राज्य हे युद्धाच्या शेवटच्या महिन्यांत नाममात्र स्वतंत्र जपानी कठपुतळी राज्य होते.ऑगस्ट 1945 मध्ये औपनिवेशिक विरोधी व्हिएत मिन्हने जपानच्या आत्मसमर्पण आणि ऑगस्ट क्रांतीनंतर बाओ Đại सम्राटाचा त्याग करून त्याचा शेवट झाला. यामुळे न्गुयेन राजवंशाची 143 वर्षांची राजवट संपली.[१८८]
1831 Jan 1 - 1834

सियामी-व्हिएतनामी युद्ध

Cambodia
1831-1834 चे सियामी-व्हिएतनामी युद्ध हे जनरल बोडिंदेचा यांच्या नेतृत्वाखालील सियामी आक्रमण सैन्याने सुरू केले जे कंबोडिया आणि दक्षिण व्हिएतनाम जिंकण्याचा प्रयत्न करत होते.सुरुवातीच्या यशानंतर आणि 1832 मध्ये कोम्पॉन्ग चामच्या लढाईत ख्मेर सैन्याचा पराभव झाल्यानंतर, 1833 मध्ये दक्षिण व्हिएतनाममध्ये न्गुयन राजघराण्याच्या लष्करी सैन्याने सियामी सैन्याला परतवून लावले.कंबोडिया आणि लाओसमध्ये सामान्य उठाव सुरू झाल्यानंतर, सियामी लोकांनी माघार घेतली आणि व्हिएतनाम कंबोडियाच्या ताब्यात राहिले.
ले व्हॅन खोई विद्रोह
Lê Văn Khôi बंडाने प्रिन्स कान्ह (येथे त्याच्या 1787 च्या पॅरिस भेटीदरम्यान) च्या पंक्तीची पुनर्स्थापना केली. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1833 Jan 1 - 1835

ले व्हॅन खोई विद्रोह

South Vietnam, South Vietnam,
ले वान खोई हे 19व्या शतकातील व्हिएतनाममधील एक महत्त्वाचे बंड होते, ज्यामध्ये दक्षिण व्हिएतनामी, व्हिएतनामी कॅथलिक, फ्रेंच कॅथलिक मिशनरी आणि चिनी स्थायिकांनी ले वॅन खोईच्या नेतृत्वाखाली सम्राट मिन्ह मांगच्या शाही शासनाला विरोध केला.मिन्ह मँगने बंड शमवण्यासाठी सैन्य उभे केल्यामुळे, ले वान खोईने सायगॉनच्या किल्ल्यामध्ये स्वतःला मजबूत केले आणि सियामी लोकांची मदत मागितली.सियामचा राजा रामा तिसरा याने ही ऑफर स्वीकारली आणि व्हिएतनामी प्रांतात हॅ-टिएन आणि एन-गियांग आणि लाओस आणि कंबोडियामधील व्हिएतनामी साम्राज्य सैन्यावर हल्ला करण्यासाठी सैन्य पाठवले.या सियामी आणि व्हिएतनामी सैन्याला 1834 च्या उन्हाळ्यात जनरल ट्रुओंग मिन्ह गिआंगने मागे हटवले होते.मिन्ह मँग यांना बंड आणि सियामी आक्रमण रोखण्यासाठी तीन वर्षे लागली. बंडाच्या अपयशाचा व्हिएतनाममधील ख्रिश्चन समुदायांवर विनाशकारी परिणाम झाला.ख्रिश्चनांवर छळाच्या नवीन लाटा सुरू झाल्या आणि उर्वरित मिशनरी शोधून त्यांना फाशी देण्याची मागणी करण्यात आली.
1841 Jan 1 - 1845

सयामी-व्हिएतनामी युद्ध (१८४१-१८४५)

Cambodia
1841-1845 चे सियामी-व्हिएतनामी युद्ध हे सम्राट Thiệu Trị याच्या अधिपत्याखालील Đại Nam आणि चक्री राजा नांगक्लाओच्या अधिपत्याखालील सियाम राज्य यांच्यातील लष्करी संघर्ष होता.पूर्वीच्या सियाम-व्हिएतनामी युद्धादरम्यान (१८३१-१८३४) सियामने कंबोडिया जिंकण्याचा प्रयत्न केल्यानंतर लोअर मेकाँग खोऱ्यातील कंबोडियन हार्टलँड्सच्या नियंत्रणावरून व्हिएतनाम आणि सियाम यांच्यातील वैर अधिक तीव्र झाले होते.व्हिएतनामी सम्राट मिन्ह मँगने 1834 मध्ये आपल्या पसंतीच्या कठपुतळी राणी म्हणून कंबोडियावर राज्य करण्यासाठी राजकुमारी आंग मेची स्थापना केली आणि कंबोडियावर पूर्ण अधिराज्य घोषित केले, ज्याला त्याने व्हिएतनामच्या 32 व्या प्रांत, वेस्टर्न कमांडरी (ताय थान्ह प्रांत) मध्ये पदावनत केले.[१८९] १८४१ मध्ये, सियामने व्हिएतनामी राजवटीविरुद्ध ख्मेर बंडाला मदत करण्यासाठी असंतोषाची संधी साधली.राजा रामा तिसरा याने कंबोडियाचा राजा म्हणून प्रिन्स आंग डुओंगची स्थापना लागू करण्यासाठी सैन्य पाठवले.चार वर्षांच्या अ‍ॅट्रिशन युद्धानंतर, दोन्ही पक्षांनी तडजोड करण्यास सहमती दर्शविली आणि कंबोडियाला संयुक्त नियमांत ठेवले.[१९०]
1850 - 1945
आधुनिक काळornament
व्हिएतनामवर फ्रेंच विजय
फ्रान्सने सायगॉनवर कब्जा केला, १८ फेब्रुवारी १८५९. ©Antoine Léon Morel-Fatio
1858 Sep 1 - 1885 Jun 9

व्हिएतनामवर फ्रेंच विजय

Vietnam
19व्या शतकात व्हिएतनाममध्ये फ्रेंच वसाहतवादी साम्राज्याचा मोठ्या प्रमाणावर सहभाग होता;देशातील पॅरिस फॉरेन मिशन सोसायटीच्या कार्याचे संरक्षण करण्यासाठी अनेकदा फ्रेंच हस्तक्षेप केला गेला.आशियातील फ्रेंच प्रभावाचा विस्तार करण्यासाठी, फ्रान्सच्या नेपोलियन तिसर्‍याने 1858 मध्ये चार्ल्स रिगॉल्ट डी जेनौली याने 14 फ्रेंच गनशिप्ससह Đà Nẵng (Tourane) बंदरावर हल्ला करण्याचा आदेश दिला. या हल्ल्यामुळे लक्षणीय नुकसान झाले, तरीही ते पाऊल ठेवू शकले नाहीत. आर्द्रता आणि उष्णकटिबंधीय रोगांमुळे त्रस्त.डी जेनौलीने दक्षिणेकडे जाण्याचा निर्णय घेतला आणि जिया Định (सध्याचे हो ची मिन्ह सिटी) हे खराब संरक्षित शहर काबीज केले.1859 पासून सायगॉनच्या वेढादरम्यान 1867 पर्यंत, फ्रेंच सैन्याने मेकाँग डेल्टावरील सर्व सहा प्रांतांवर आपले नियंत्रण वाढवले ​​आणि कोचिंचिना म्हणून ओळखली जाणारी वसाहत तयार केली.काही वर्षांनंतर, फ्रेंच सैन्याने उत्तर व्हिएतनाममध्ये (ज्याला ते टोंकिन म्हणतात) उतरले आणि 1873 आणि 1882 मध्ये दोनदा हॅन काबीज केले. फ्रेंचांनी टोंकिनवर आपली पकड कायम राखण्यात यश मिळवले, जरी दोनदा, त्यांचे शीर्ष कमांडर फ्रान्सिस गार्नियर आणि हेन्री रिव्हिएरे होते. मंडारिन्सने भाड्याने घेतलेल्या ब्लॅक फ्लॅग आर्मीच्या लढाऊ समुद्री चाच्यांवर हल्ला करून ठार केले.व्हिएतनामच्या इतिहासातील वसाहती युग (1883-1954) चिन्हांकित करून, Huế (1883) च्या कराराद्वारे Nguyễn राजवंशाने फ्रान्सला शरणागती पत्करली.टोंकिन मोहिमेनंतर (१८८३-१८८६) फ्रान्सने संपूर्ण व्हिएतनामवर ताबा मिळवला.फ्रेंच इंडोचीनची स्थापना ऑक्टोबर 1887 मध्ये अन्नम (ट्रुंग कू, मध्य व्हिएतनाम), टोंकिन (Bắc Kỳ, उत्तर व्हिएतनाम) आणि कोचिंचिना (नाम Kỳ, दक्षिण व्हिएतनाम) पासून झाली, 1893 मध्ये कंबोडिया आणि लाओस जोडले गेले. फ्रेंच इंडोचीनमध्ये कोचिन, वसाहतीचा दर्जा, अन्नम हे नाममात्र एक संरक्षित राज्य होते जेथे न्गुयन राजवंश अजूनही राज्य करत होता आणि टोंकिनकडे व्हिएतनामी अधिकार्‍यांकडून स्थानिक सरकार चालवणारे फ्रेंच गव्हर्नर होते.
प्रतिकार चळवळ
8 जुलै 1908 रोजी ड्युओंग बी, तू बिन्ह आणि डोई न्हान यांच्या प्रमुखांचा फ्रेंच लोकांनी शिरच्छेद केला. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1860 Jan 2

प्रतिकार चळवळ

Vietnam
1862 मध्ये न्गुयेन राजवंश आणि फ्रान्स यांच्यातील सायगॉनच्या तहाने व्हिएतनामने गिया Định, पौलो कोंडोर बेट आणि तीन दक्षिणेकडील प्रांत फ्रान्सकडून गमावल्यानंतर, दक्षिणेतील अनेक प्रतिकार चळवळींनी हा करार ओळखण्यास नकार दिला आणि फ्रेंचांशी लढा सुरू ठेवला, काहींचे नेतृत्व माजी न्यायालयीन अधिकारी, जसे की ट्रोंग Định, काहींचे नेतृत्व शेतकरी आणि इतर ग्रामीण लोक, जसे की गुयेन ट्रुंग ट्रुक, ज्यांनी गनिमी डावपेच वापरून फ्रेंच गनशिप L'Esperance बुडवले.उत्तरेत, बहुतेक चळवळींचे नेतृत्व माजी न्यायालयीन अधिकारी करत होते आणि लढवय्ये ग्रामीण लोकसंख्येतील होते.आक्रमणाविरुद्धची भावना ग्रामीण भागात खोलवर पसरली होती - 90 टक्क्यांहून अधिक लोकसंख्येमध्ये - कारण फ्रेंच लोकांनी बहुतेक तांदूळ जप्त केले आणि निर्यात केले, 1880 पासून मोठ्या प्रमाणावर कुपोषण निर्माण केले.आणि, सर्व आक्रमणकर्त्यांना मागे टाकण्याची एक प्राचीन परंपरा अस्तित्वात होती.ही दोन कारणे होती की बहुसंख्य लोकांनी फ्रेंच आक्रमणाला विरोध केला.[१९१]फ्रेंच आक्रमणकर्त्यांनी अनेक शेतजमिनी ताब्यात घेतल्या आणि त्या फ्रेंच लोकांना आणि सहयोगींना दिल्या, जे सहसा कॅथलिक होते.1898 पर्यंत, या जप्तीमुळे गरीब लोकांचा एक मोठा वर्ग तयार झाला ज्यामध्ये कमी किंवा कमी जमीन नव्हती आणि श्रीमंत जमीन मालकांचा एक छोटा वर्ग फ्रेंचांवर अवलंबून होता.1905 मध्ये, एका फ्रेंच माणसाने असे निरीक्षण नोंदवले की "पारंपारिक अन्नामाईट समाज, लोकांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी सुव्यवस्थित, अंतिम विश्लेषणात, आमच्याद्वारे नष्ट झाला आहे."समाजातील ही फूट 1960 च्या युद्धापर्यंत टिकली.आधुनिकीकरणाच्या दोन समांतर चळवळी उदयास आल्या.पहिली Đông Du ("पूर्वेकडे प्रवास") चळवळ 1905 मध्ये Phan Bội Châu यांनी सुरू केली.व्हिएतनामी विद्यार्थ्यांना आधुनिक कौशल्ये शिकण्यासाठी जपानला पाठवण्याची चाऊची योजना होती, जेणेकरून भविष्यात ते फ्रेंचांविरुद्ध यशस्वी सशस्त्र बंड करू शकतील.प्रिन्स Cường Để सह, त्याने जपानमध्ये दोन संस्था सुरू केल्या: Duy Tân Hội आणि Việt Nam Công Hiến Hội.फ्रेंच राजनैतिक दबावामुळे जपानने नंतर चाऊला हद्दपार केले.फान चाऊ ट्रिन्ह, ज्यांनी स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी शांततापूर्ण, अहिंसक संघर्षाला समर्थन दिले, दुय टॅन (आधुनिकीकरण) या दुस-या चळवळीचे नेतृत्व केले, ज्याने जनतेसाठी शिक्षणावर भर दिला, देशाचे आधुनिकीकरण केले, फ्रेंच आणि व्हिएतनामी यांच्यातील समज आणि सहिष्णुता वाढवली. आणि सत्तेची शांततापूर्ण संक्रमणे.20 व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात व्हिएतनामी भाषेसाठी रोमनीकृत Quốc Ngữ वर्णमालाची स्थिती वाढत गेली.व्हिएतनामी देशभक्तांना निरक्षरता कमी करण्यासाठी आणि जनतेला शिक्षित करण्यासाठी एक उपयुक्त साधन म्हणून Quốc Ngữ ची क्षमता लक्षात आली.पारंपारिक चिनी लिपी किंवा Nôm लिपी खूप अवजड आणि शिकणे खूप कठीण म्हणून पाहिले गेले.फ्रेंचांनी दोन्ही चळवळींना दडपून टाकल्यामुळे आणि चीन आणि रशियामध्ये क्रांतिकारकांची कृती पाहिल्यानंतर व्हिएतनामी क्रांतिकारक अधिक कट्टरपंथी मार्गाकडे वळू लागले.फान Bội Châu ने ग्वांगझूमध्ये व्हिएतनाम क्वांग Phục Hội तयार केले, फ्रेंच विरुद्ध सशस्त्र प्रतिकार करण्याचे नियोजन केले.1925 मध्ये, फ्रेंच एजंटांनी त्याला शांघायमध्ये पकडले आणि त्याला व्हिएतनाममध्ये आणले.त्याच्या लोकप्रियतेमुळे, चाऊ यांना फाशीपासून वाचवण्यात आले आणि 1940 मध्ये त्यांचा मृत्यू होईपर्यंत त्यांना नजरकैदेत ठेवण्यात आले. 1927 मध्ये, चीनमधील कुओमिंतांगच्या अनुकरणाने तयार करण्यात आलेला व्हिएतनाम क्वोक दान डांग (व्हिएतनामी नॅशनलिस्ट पार्टी) ची स्थापना करण्यात आली आणि पक्ष सुरू झाला. 1930 मध्ये टोंकिनमध्ये सशस्त्र येन बाई बंडखोरी झाली ज्याचा परिणाम म्हणून त्याचे अध्यक्ष, गुयेन थाई हॅक आणि इतर अनेक नेत्यांना गिलोटिनने पकडले आणि त्यांना मारले.
पहिल्या महायुद्धात व्हिएतनाम
पहिल्या महायुद्धातील एटाम्प्स येथे सजावटीसह औपचारिक गुंतवणुकीसाठी व्हिएतनामी सैन्याची कंपनी ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1914 Jan 1 - 1918

पहिल्या महायुद्धात व्हिएतनाम

Europe
पहिल्या महायुद्धाच्या प्रारंभी, व्हिएतनाम, नाममात्र न्गुयन राजवंशाच्या अंतर्गत, फ्रेंच संरक्षित राज्य आणि फ्रेंच इंडोचायनाचा भाग होता.युद्ध लढण्यासाठी इंडोचीनच्या नैसर्गिक संसाधनांचा आणि मनुष्यबळाचा जास्तीत जास्त वापर करण्याचा प्रयत्न करत असताना, फ्रान्सने सर्व व्हिएतनामी देशभक्तीच्या चळवळी मोडून काढल्या.[१९२ पहिल्या] महायुद्धात फ्रेंच प्रवेशाने व्हिएतनाममधील अधिकाऱ्यांना हजारो "स्वयंसेवक" युरोपमध्ये सेवेसाठी दिसले, ज्यामुळे टोंकिन आणि कोचिनचिना येथे उठाव झाला.[१९३] जवळजवळ 100,000 व्हिएतनामी भरती होते आणि फ्रेंच युद्धाच्या आघाडीवर लढण्यासाठी आणि सेवा करण्यासाठी किंवा मजूर म्हणून काम करण्यासाठी युरोपमध्ये गेले.[१९४] सोम्मे आणि पिकार्डी येथे अनेक बटालियन लढल्या आणि त्यांना प्राण गमवावे लागले, तर इतरांना व्हरडून, केमिन डेस डेम्स आणि शॅम्पेन येथे तैनात करण्यात आले.[१९५] व्हिएतनामी सैन्याने बाल्कन आणि मध्यपूर्वेमध्येही सेवा दिली.नवीन राजकीय आदर्शांना सामोरे जाणे आणि त्यांच्या स्वत: च्या देशाच्या वसाहती व्यवसायाकडे परत येणे (ज्या शासकाने त्यांच्यापैकी बरेच जण लढले आणि मरण पावले) यामुळे काही आंबट वृत्ती निर्माण झाली.यापैकी अनेक सैन्याने फ्रेंचांचा पाडाव करण्यावर लक्ष केंद्रित केलेल्या व्हिएतनामी राष्ट्रवादी चळवळीत प्रवेश केला आणि सामील झाले.1917 मध्ये मध्यम सुधारणावादी पत्रकार Phạm Quỳnh यांनी हनोई येथे quốc ngữ जर्नल Nam Phong प्रकाशित करण्यास सुरुवात केली.व्हिएतनामी राष्ट्राचे सांस्कृतिक सार नष्ट न करता आधुनिक पाश्चात्य मूल्यांचा अवलंब करण्याच्या समस्येचे निराकरण केले.पहिल्या महायुद्धापर्यंत, quốc ngữ हे केवळ व्हिएतनामी, हान आणि फ्रेंच साहित्यिक आणि दार्शनिक अभिजात साहित्यच नव्हे तर सामाजिक टिप्पणी आणि टीका यावर भर देणारे व्हिएतनामी राष्ट्रवादी साहित्याचे एक नवीन मंडळ बनले होते.कोचिनचिनामध्ये, देशभक्तीपर क्रियाकलाप शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात भूमिगत समाजांच्या निर्मितीद्वारे प्रकट झाला.त्यापैकी सर्वात महत्वाचे म्हणजे Thiên Địa Hội (स्वर्ग आणि पृथ्वी असोसिएशन) ज्याच्या शाखांनी सायगॉनच्या आसपासचे अनेक प्रांत व्यापले होते.या संघटनांनी अनेकदा राजकीय-धार्मिक संघटनांचे रूप धारण केले, त्यांच्या मुख्य क्रियाकलापांपैकी एक म्हणजे फ्रेंच लोकांच्या वेतनात देशद्रोह्यांना शिक्षा करणे.
दुसऱ्या महायुद्धातील फ्रेंच इंडोचायना
सायकलवरून जपानी सैन्य सायगॉनमध्ये जात आहे ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1940 Jan 1 - 1945

दुसऱ्या महायुद्धातील फ्रेंच इंडोचायना

Indochina
1940 च्या मध्यात, नाझी जर्मनीने फ्रेंच थर्ड रिपब्लिकचा झपाट्याने पराभव केला आणि फ्रेंच इंडोचायना (आधुनिक व्हिएतनाम, लाओस आणि कंबोडिया ) चे वसाहती प्रशासन फ्रेंच राज्याकडे (विची फ्रान्स) गेले.जपानच्या नाझी-मित्र साम्राज्याला अनेक सवलती देण्यात आल्या होत्या, जसे की बंदरे, एअरफील्ड आणि रेल्वेमार्ग यांचा वापर.[१९६] सप्टेंबर १९४० मध्ये जपानी सैन्याने प्रथम इंडोचीनच्या काही भागात प्रवेश केला आणि जुलै १९४१ पर्यंत जपानने संपूर्ण फ्रेंच इंडोचीनवर आपले नियंत्रण वाढवले.जपानच्या विस्तारामुळे चिंतित असलेल्या युनायटेड स्टेट्सने जुलै 1940 पासून जपानला पोलाद आणि तेलाच्या निर्यातीवर निर्बंध घालण्यास सुरुवात केली. या निर्बंधांपासून मुक्त होण्याच्या आणि संसाधनांमध्ये स्वयंपूर्ण होण्याच्या इच्छेने शेवटी 7 डिसेंबर 1941 रोजी जपानच्या हल्ल्याच्या निर्णयाला हातभार लावला. , ब्रिटीश साम्राज्य (हाँगकाँग आणि मलायामध्ये ) आणि त्याच वेळी यूएसए ( फिलीपिन्समध्ये आणि पर्ल हार्बर, हवाई येथे).यामुळे अमेरिकेने 8 डिसेंबर 1941 रोजी जपानविरुद्ध युद्धाची घोषणा केली. त्यानंतर अमेरिका 1939 पासून जर्मनी आणि अक्षीय शक्तींविरुद्धच्या लढाईत ब्रिटीश साम्राज्याच्या बाजूने सामील झाले.इंडोचायनीज कम्युनिस्टांनी 1941 मध्ये काओ बांग प्रांतात एक गुप्त मुख्यालय स्थापन केले होते, परंतु बहुतेक व्हिएतनामी प्रतिकार जपान, फ्रान्स किंवा दोन्ही साम्यवादी आणि गैर-कम्युनिस्ट गटांसह, सीमेवर चीनमध्येच राहिले.जपानी विस्ताराच्या विरोधाचा एक भाग म्हणून, चिनी लोकांनी 1935/1936 मध्ये नानकिंगमध्ये व्हिएतनामी राष्ट्रवादी प्रतिकार चळवळ, डोंग मिन्ह होई (DMH) च्या निर्मितीला चालना दिली होती;यामध्ये कम्युनिस्टांचा समावेश होता, परंतु ते त्यांच्याद्वारे नियंत्रित नव्हते.यामुळे अपेक्षित परिणाम मिळू शकले नाहीत, म्हणून चिनी कम्युनिस्ट पक्षाने 1941 मध्ये हो ची मिन्ह यांना व्हिएतनामला कम्युनिस्ट व्हिएत मिन्हवर केंद्रीत भूमिगत नेतृत्व करण्यासाठी पाठवले.हो हे दक्षिणपूर्व आशियातील वरिष्ठ कॉमिनटर्न एजंट होते, [१९७] आणि ते चीनमधील कम्युनिस्ट सशस्त्र दलांचे सल्लागार म्हणून चीनमध्ये होते.[१९८] या मोहिमेला युरोपियन गुप्तचर संस्था आणि नंतर यूएस ऑफिस ऑफ स्ट्रॅटेजिक सर्व्हिसेस (OSS) यांनी मदत केली.[१९९] मोफत फ्रेंच बुद्धिमत्तेनेही विची-जपानी सहकार्यातील घडामोडींवर परिणाम करण्याचा प्रयत्न केला.मार्च 1945 मध्ये, जपानी लोकांनी फ्रेंच प्रशासकांना कैद केले आणि युद्ध संपेपर्यंत व्हिएतनामवर थेट नियंत्रण ठेवले.
ऑगस्ट क्रांती
2 सप्टेंबर 1945 रोजी व्हिएत मिन्ह सैन्य. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1945 Aug 16 - Aug 30

ऑगस्ट क्रांती

Vietnam
ऑगस्ट क्रांती ही ऑगस्ट १९४५ च्या उत्तरार्धात व्हिएत मिन्ह (लीग फॉर द इंडिपेंडन्स ऑफ व्हिएतनाम) ने व्हिएतनाम साम्राज्य आणिजपानच्या साम्राज्याविरुद्ध सुरू केलेली क्रांती होती. इंडोचायनीज कम्युनिस्ट पक्षाच्या नेतृत्वाखाली व्हिएत मिन्हची निर्मिती झाली. 1941 मध्ये आणि कम्युनिस्टांच्या आदेशापेक्षा मोठ्या लोकसंख्येला आवाहन करण्यासाठी डिझाइन केले.दोन आठवड्यांच्या आत, व्हिएत मिन्ह अंतर्गत सैन्याने संपूर्ण उत्तर, मध्य आणि दक्षिण व्हिएतनाममधील बहुतेक ग्रामीण गावे आणि शहरांवर ताबा मिळवला होता, ज्यात ह्यू (व्हिएतनामची तत्कालीन राजधानी), हनोई आणि सायगॉन यांचा समावेश होता.ऑगस्ट क्रांतीने व्हिएत मिन्हच्या राजवटीत संपूर्ण देशासाठी एकसंध शासन व्यवस्था निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला.व्हिएत मिन्हचे नेते हो ची मिन्ह यांनी 2 सप्टेंबर 1945 रोजी लोकशाही प्रजासत्ताक व्हिएतनामच्या स्वातंत्र्याची घोषणा केली. हो ची मिन्ह आणि व्हिएत मिन्ह यांनी संपूर्ण व्हिएतनाममध्ये डीआरव्ही नियंत्रण वाढवण्यास सुरुवात केली होती, त्याचप्रमाणे त्यांच्या नवीन सरकारचे लक्ष अंतर्गत गोष्टींकडे वळत होते. मित्र राष्ट्रांच्या सैन्याच्या आगमनासाठी महत्त्वाचे.जुलै 1945 मध्ये पॉट्सडॅम परिषदेत, मित्र राष्ट्रांनी इंडोचीनला 16 व्या समांतर दोन झोनमध्ये विभागले, दक्षिणेकडील क्षेत्र दक्षिणपूर्व आशिया कमांडला जोडले आणि जपानी लोकांचे आत्मसमर्पण स्वीकारण्यासाठी उत्तरेकडील भाग चियांग काई-शेकच्याप्रजासत्ताक चीनकडे सोडला.फ्रेंच युद्ध गुन्हेदक्षिणपूर्व आशिया कमांडचे ब्रिटीश सैन्य 13 सप्टेंबर रोजी सायगॉनमध्ये आले तेव्हा त्यांनी फ्रेंच सैन्याची तुकडी सोबत आणली.दक्षिणेतील ब्रिटीश ताबा मिळविलेल्या सैन्याने फ्रेंचांना देशाच्या दक्षिणेवर पुन्हा ताबा मिळवण्यासाठी झपाट्याने हालचाल करण्यास अनुमती दिली, जिथे त्यांचे आर्थिक हितसंबंध सर्वात मजबूत होते, DRV अधिकार सर्वात कमकुवत होते आणि वसाहतवादी सैन्याने सर्वात खोलवर प्रवेश केला होता.[२००] व्हिएतनामी नागरीक ऑगस्ट १९४५ मध्ये परत आल्यावर सायगॉनमध्ये फ्रेंच सैनिकांनी लुटले, बलात्कार केले आणि त्यांची हत्या केली [. २०१] व्हिएतनामी महिलांवर फ्रेंचांनी उत्तर व्हिएतनाममध्येही बलात्कार केला जसे की बाओ हा, बाओ येन जिल्हा, लाओ काई प्रांत. आणि फु लू, ज्यामुळे 20 जून 1948 रोजी फ्रेंचांनी प्रशिक्षित केलेल्या 400 व्हिएतनामींना दोष दिला. 1947-1948 मध्ये फ्रेंचांनी उत्तर व्हिएतनाममधील व्हिएत मिन्हला चिरडल्यानंतर बौद्ध पुतळ्या लुटल्या गेल्या आणि व्हिएतनामींना लुटले, बलात्कार आणि छळ केला. अभयारण्य आणि चीनी कम्युनिस्टांच्या मदतीसाठी व्हिएत मिन्हला युनान, चीनमध्ये पळून जाण्यास भाग पाडले.एका फ्रेंच रिपोर्टरला सांगितले गेले की "युद्ध नेहमी काय असते हे आम्हाला माहित आहे, तुमचे सैनिक आमचे प्राणी, आमचे दागिने, आमचे बुद्ध घेऊन जातात हे आम्हाला समजते; हे सामान्य आहे. त्यांनी आमच्या बायका आणि आमच्या मुलींवर बलात्कार केल्याबद्दल आम्हाला राजीनामा दिला जातो; युद्ध नेहमीच असेच होते. पण आमच्या मुलांनाच नाही तर स्वतःला, म्हातार्‍यांना आणि प्रतिष्ठित व्यक्तींशीही अशीच वागणूक मिळण्यास आमचा आक्षेप आहे."व्हिएतनामी गावातील प्रसिद्ध व्यक्तींद्वारे.व्हिएतनामी बलात्कार पीडित "अर्ध्या वेड्या" झाल्या आहेत.[२०२]
हायफोंग हत्याकांड
डच ईस्ट इंडीजमधील ड्युमॉन्ट डी'उर्विल, 1930-1936 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1946 Nov 23

हायफोंग हत्याकांड

Haiphong, Hai Phong, Vietnam
उत्तरेत, वाटाघाटी दरम्यान एक अस्वस्थ शांतता राखली गेली होती, तथापि, नोव्हेंबरमध्ये, हायफॉन्गमध्ये व्हिएत मिन्ह सरकार आणि फ्रेंच यांच्यात बंदरावरील आयात शुल्काच्या हितसंबंधांवरून संघर्ष सुरू झाला.[२३४] २३ नोव्हेंबर १९४६ रोजी, फ्रेंच ताफ्याने शहराच्या व्हिएतनामी भागांवर बॉम्बफेक करून एका दुपारी ६,००० व्हिएतनामी नागरिकांचा बळी घेतला.[२३५] गोळीबारानंतर दोन आठवड्यांपेक्षा कमी कालावधीनंतर, पॅरिसकडून "व्हिएतनामींना धडा शिकवण्यासाठी" दबाव आल्यानंतर जनरल मोर्लीरे यांनी व्हिएतनामीच्या सर्व सैनिकी घटकांना हायफोंगमधून बाहेर काढण्याची मागणी करत शहरातून संपूर्ण व्हिएतनामी माघार घेण्याचे आदेश दिले.[२३६] डिसेंबर १९४६ च्या सुरुवातीस, हायफॉन्ग संपूर्ण फ्रेंच सैन्याच्या ताब्यात होता.[२३७] हायफॉन्गच्या ताब्याबाबत फ्रेंचांच्या आक्रमक कृतींमुळे व्हिएत मिन्हच्या नजरेत हे स्पष्ट झाले की व्हिएतनाममध्ये वसाहतवादी अस्तित्व राखण्याचा फ्रेंचांचा हेतू होता.[२३८] हनोई शहराला वेढा घालून फ्रेंचांनी व्हिएतनाममध्ये स्वतंत्र दक्षिणेकडील राज्य स्थापन करण्याची धमकी व्हिएत मिन्हला प्रतिकार करण्यासाठी सर्वोच्च प्राधान्य बनले.19 डिसेंबर रोजी व्हिएतनामींना अंतिम अल्टिमेटम जारी करण्यात आला, जेव्हा जनरल मॉर्लीरेने आघाडीच्या व्हिएत मिन्ह मिलिशिया, तु वे ("स्व-संरक्षण") ला पूर्णपणे नि:शस्त्र करण्याचे आदेश दिले.त्या रात्री, हनोईमध्ये सर्व वीज बंद करण्यात आली होती आणि शहर पूर्ण अंधारात होते.व्हिएतनामी (विशेषत: Tu Ve मिलिशिया) यांनी मशीन गन, तोफखाना आणि मोर्टारसह हॅनोईमधून फ्रेंचांवर हल्ला केला.हजारो फ्रेंच सैनिक आणि व्हिएतनामी नागरिकांनी प्राण गमावले.व्हिएतनामी सरकारला शहराबाहेर आश्रय घेण्यास भाग पाडून फ्रेंचांनी दुसऱ्या दिवशी हनोईवर हल्ला करून प्रतिक्रिया दिली.हो ची मिन्हला स्वतःहून अधिक दुर्गम डोंगराळ भागात हनोई सोडून पळून जाण्यास भाग पाडले गेले.हनोई आणि संपूर्ण व्हिएतनामवर हायफॉन्ग धोक्यात आलेल्या व्हिएतनामी दाव्यांना मागे टाकल्यानंतर हा हल्ला फ्रेंच विरुद्ध पूर्वपूर्व स्ट्राइक म्हणून ओळखला जाऊ शकतो.हनोईतील उठावाने फ्रेंच आणि व्हिएत मिन्ह यांच्यातील आक्रमकता पहिल्या इंडोचायना युद्धात वाढवली.
पहिले इंडोचायना युद्ध
पकडलेले फ्रेंच सैनिक, व्हिएतनामी सैन्याने एस्कॉर्ट केले, दीन बिएन फु येथील युद्धकैदी छावणीत चालले ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1946 Dec 19 - 1954 Aug 1

पहिले इंडोचायना युद्ध

Indochina
19 डिसेंबर 1946 ते 20 जुलै 1954 पर्यंत फ्रान्स आणि व्हिएत मिन्ह (डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ व्हिएतनाम) आणि त्यांच्या संबंधित मित्र राष्ट्रांमध्ये फ्रेंच विरोधी प्रतिकार युद्ध लढले गेले. [२०३] व्हिएत मिन्हचे नेतृत्व Võ Nguyên Giáp आणि Hồ Chí Minh यांनी केले.[२०४] बहुतेक लढाई उत्तर व्हिएतनाममधील टोंकिनमध्ये झाली, जरी या संघर्षाने संपूर्ण देश व्यापला आणि लाओस आणि कंबोडियाच्या शेजारच्या फ्रेंच इंडोचायना संरक्षित प्रदेशातही विस्तार केला.युद्धाच्या पहिल्या काही वर्षांत फ्रेंच लोकांविरुद्ध खालच्या पातळीवरील ग्रामीण बंडखोरी झाली.१९४९ पर्यंत युनायटेड स्टेट्सने पुरवलेले फ्रेंच आणि सोव्हिएत युनियन आणि नव्याने कम्युनिस्ट चीनने पुरवलेले व्हिएत मिन्ह अशा आधुनिक शस्त्रास्त्रांनी सज्ज असलेल्या दोन सैन्यांमधील संघर्षाचे रूपांतर पारंपारिक युद्धात झाले.[२०५] फ्रेंच युनियन फोर्समध्ये साम्राज्यातील वसाहती सैन्यांचा समावेश होता - उत्तर आफ्रिकन;लाओशियन, कंबोडियन आणि व्हिएतनामी वांशिक अल्पसंख्याक;उप-सहारा आफ्रिकन - आणि व्यावसायिक फ्रेंच सैन्य, युरोपियन स्वयंसेवक आणि परदेशी सैन्याच्या तुकड्या.याला फ्रान्समधील डाव्या विचारसरणीने "डर्टी वॉर" (ला सेल ग्युरे) म्हटले होते.[२०६]व्हिएत मिन्हला त्यांच्या लॉजिस्टिक ट्रेल्सच्या शेवटी दुर्गम भागातील सु-संरक्षण तळांवर हल्ला करण्यास प्रवृत्त करण्याची फ्रेंच रणनीती ना सॅनच्या लढाईदरम्यान प्रमाणित करण्यात आली.जंगलाच्या वातावरणात टाक्यांची मर्यादित उपयुक्तता, मजबूत हवाई दलाचा अभाव आणि फ्रेंच वसाहतींमधील सैनिकांवर अवलंबून राहणे यामुळे फ्रेंच प्रयत्नांना अडथळा निर्माण झाला.व्हिएत मिन्हने मोठ्या लोकप्रिय पाठिंब्याने सुसज्ज असलेल्या मोठ्या नियमित सैन्याची भरती करण्यावर आधारित रणनीतीसह जमीन आणि हवाई पुरवठ्यात अडथळा आणण्यासाठी थेट तोफखाना गोळीबार, काफिले अॅम्बुश आणि विमानविरोधी शस्त्रास्त्रांसह कादंबरी आणि कार्यक्षम रणनीती वापरली.त्यांनी चीनकडून विकसित केलेल्या गनिमी युद्ध सिद्धांत आणि सूचनांचा वापर केला आणि सोव्हिएत युनियनने प्रदान केलेल्या युद्ध सामग्रीचा वापर केला.हे संयोजन फ्रेंच तळांसाठी घातक ठरले, ज्याचा परिणाम डिएन बिएन फुच्या लढाईत फ्रेंचचा निर्णायक पराभव झाला.[२०७]संघर्षादरम्यान दोन्ही बाजूंनी युद्धगुन्हे केले, ज्यात नागरिकांची हत्या (जसे की फ्रेंच सैन्याने केलेले Mỹ Trach हत्याकांड), बलात्कार आणि छळ यांचा समावेश आहे.[२०८] 21 जुलै 1954 रोजी आंतरराष्ट्रीय जिनिव्हा परिषदेत, नवीन समाजवादी फ्रेंच सरकार आणि व्हिएत मिन्ह यांनी एक करार केला ज्याने व्हिएत मिन्हला 17 व्या समांतर उत्तर व्हिएतनामचे नियंत्रण दिले, हा करार व्हिएतनाम राज्याने नाकारला. आणि युनायटेड स्टेट्स.एक वर्षानंतर, बाओ डाई यांना त्यांचे पंतप्रधान, न्गो Đình दियेम यांनी पदच्युत केले आणि व्हिएतनाम प्रजासत्ताक (दक्षिण व्हिएतनाम) तयार केले.लवकरच उत्तरेकडील कम्युनिस्टांच्या पाठिंब्याने एक बंडखोरी, डायमच्या कम्युनिस्ट विरोधी सरकारच्या विरोधात विकसित झाली.व्हिएतनाम युद्ध म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या या संघर्षामध्ये दक्षिण व्हिएतनामीच्या समर्थनार्थ मोठ्या प्रमाणात अमेरिकन लष्करी हस्तक्षेपाचा समावेश होता.
व्हिएतनाम युद्ध
निक उटचा "द टेरर ऑफ वॉर", ज्याने स्पॉट न्यूज फोटोग्राफीसाठी 1973 चा पुलित्झर पारितोषिक जिंकला, नॅपलमने गंभीरपणे भाजलेल्या नऊ वर्षांच्या मुलीला रस्त्यावरून पळताना दाखवले. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1955 Nov 1 - 1975 Apr 30

व्हिएतनाम युद्ध

Vietnam
व्हिएतनाम युद्ध 1 नोव्हेंबर 1955 ते 30 एप्रिल 1975 रोजी सायगॉनच्या पतनापर्यंत व्हिएतनाम, लाओस आणि कंबोडियामधील संघर्ष होता. [२०९] हे इंडोचायना युद्धांपैकी दुसरे युद्ध होते आणि उत्तर व्हिएतनाम आणि दक्षिण व्हिएतनाम यांच्यात अधिकृतपणे लढले गेले.उत्तरेला सोव्हिएत युनियन ,चीन आणि इतर कम्युनिस्ट राज्यांनी पाठिंबा दिला, तर दक्षिणेला युनायटेड स्टेट्स आणि इतर कम्युनिस्ट विरोधी मित्रांनी पाठिंबा दिला.[२१०] हे जवळजवळ २० वर्षे चालले, १९७३ मध्ये थेट अमेरिकेच्या सहभागाने संपुष्टात आले. हा संघर्ष शेजारच्या राज्यांमध्येही पसरला, ज्यामुळे लाओटियन गृहयुद्ध आणि कंबोडियन गृहयुद्ध वाढले, जे तीनही देश 1976 पर्यंत अधिकृतपणे कम्युनिस्ट राज्य बनून संपले. [२११] 1973 मध्ये शेवटच्या अमेरिकन सैन्याने माघार घेतल्यानंतर दोन वर्षांनी, दक्षिण व्हिएतनामची राजधानी सायगॉन कम्युनिस्टांच्या ताब्यात गेली आणि 1975 मध्ये दक्षिण व्हिएतनामी सैन्याने शरणागती पत्करली. 1976 मध्ये, संयुक्त व्हिएतनामच्या सरकारने सायगॉनचे नाव बदलून Hồ असे ठेवले. 1969 मध्ये मरण पावलेल्या हो यांच्या सन्मानार्थ ची मिन्ह सिटी.युद्धामुळे प्रचंड मानवी खर्च झाला आणि व्हिएतनाम उद्ध्वस्त झाले, एकूण मृतांची संख्या 966,000 आणि 3.8 दशलक्ष दरम्यान उभी राहिली, [२१२] आणि नॅपलम आणि एजंट ऑरेंज सारख्या शस्त्रे आणि पदार्थांमुळे हजारो लोक अपंग झाले.यूएस वायुसेनेने एजंट ऑरेंजसह 20 दशलक्ष गॅलन विषारी तणनाशके (डिफोलियंट्स) फवारून दक्षिण व्हिएतनाममधील 20% पेक्षा जास्त जंगले आणि 20-50% खारफुटीची जंगले नष्ट केली.[२१३] व्हिएतनामच्या सरकारचे म्हणणे आहे की त्याचे ४ दशलक्ष नागरिक एजंट ऑरेंजच्या संपर्कात आले होते आणि त्यामुळे ३ दशलक्ष लोकांना आजार झाला आहे;या आकडेवारीत उघड झालेल्या लोकांच्या मुलांचा समावेश आहे.[२१४] व्हिएतनामच्या रेड क्रॉसचा अंदाज आहे की दूषित एजंट ऑरेंजमुळे 1 दशलक्ष लोक अपंग आहेत किंवा त्यांना आरोग्य समस्या आहेत.[२१५] व्हिएतनाम युद्धाच्या समाप्तीमुळे व्हिएतनामी बोटीतील लोक आणि मोठ्या इंडोचायना शरणार्थी संकटाला सामोरे जावे लागेल, ज्यामुळे लाखो निर्वासित इंडोचीन सोडून गेले, त्यापैकी अंदाजे 250,000 समुद्रात मरण पावले.
युनिफाइड युग
ले डुआनचे पोर्ट्रेट. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1972 Jan 1

युनिफाइड युग

Vietnam
1975 नंतरच्या काळात, कम्युनिस्ट पक्षाच्या (CPV) धोरणांची परिणामकारकता पक्षाच्या शांतताकालीन राष्ट्र-निर्माण योजनांपर्यंत वाढलेली नाही हे लगेचच दिसून आले.उत्तर आणि दक्षिणेला राजकीयदृष्ट्या एकत्रित केल्यामुळे, CPV ला अजूनही सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या त्यांचे एकत्रीकरण करायचे होते.या कार्यात, CPV धोरण निर्मात्यांना साम्यवादी परिवर्तनास दक्षिणेकडील प्रतिकार, तसेच उत्तर आणि दक्षिण यांच्यातील सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक फरकांमुळे उद्भवलेल्या पारंपारिक वैमनस्यांचा सामना करावा लागला.युद्धानंतर, Lê Duẩn च्या कारभारात, दक्षिण व्हिएतनामींना सामुहिक फाशी देण्यात आली नाही ज्यांनी यूएस किंवा सायगॉन सरकारशी सहकार्य केले होते आणि पाश्चात्य भीतींना गोंधळात टाकले होते.[२१७] तथापि, 300,000 दक्षिण व्हिएतनामींना पुनर्शिक्षण शिबिरांमध्ये पाठवले गेले, जेथे अनेकांना कठोर परिश्रम करण्यास भाग पाडले जात असताना यातना, उपासमार आणि रोग सहन करावे लागले.[२१८] न्यू इकॉनॉमिक झोन कार्यक्रम व्हिएतनामी कम्युनिस्ट सरकारने सायगॉनच्या पतनानंतर लागू केला.1975 आणि 1980 दरम्यान, 1 दशलक्षाहून अधिक उत्तरेकडील लोकांनी पूर्वी व्हिएतनाम प्रजासत्ताक अंतर्गत दक्षिण आणि मध्य प्रदेशात स्थलांतर केले.या कार्यक्रमामुळे, सुमारे 750,000 ते 1 दशलक्षाहून अधिक दक्षिणी लोकांना त्यांच्या घरातून विस्थापित केले गेले आणि त्यांना जबरदस्तीने निर्जन पर्वतीय जंगलात स्थलांतरित केले.[२१९]
कंबोडियन-व्हिएतनामी युद्ध
26 सप्टेंबर 1989 रोजी व्हिएतनामी सैन्याची शेवटची उरलेली तुकडी बाहेर काढण्यात आली तेव्हा कॅम्पुचियावरील व्हिएतनामी ताब्याची 10 वर्षे अधिकृतपणे संपली.निघालेल्या व्हिएतनामी सैनिकांना कंपुचीयाची राजधानी नोम पेन्हमधून जाताना त्यांना खूप प्रसिद्धी आणि धूमधडाका मिळाला. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1978 Dec 23 - 1989 Sep 26

कंबोडियन-व्हिएतनामी युद्ध

Cambodia
आर्थिक अडचणी वाढवणे ही नवीन लष्करी आव्हाने होती.1970 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, ख्मेर रूज राजवटीत कंबोडियाने सामान्य सीमेवरील व्हिएतनामी गावांना त्रास देणे आणि त्यांच्यावर हल्ले करणे सुरू केले.1978 च्या अखेरीस, व्हिएतनामच्या नेत्यांनी चीन समर्थक आणि व्हिएतनामशी शत्रुत्व असल्याचे समजून डेमोक्रॅटिक कंपुचेयाचे ख्मेर रूज-प्रधान सरकार काढून टाकण्याचा निर्णय घेतला.25 डिसेंबर 1978 रोजी, 150,000 व्हिएतनामी सैन्याने डेमोक्रॅटिक कॅम्पुचियावर आक्रमण केले आणि कंपुचेयन रिव्होल्युशनरी आर्मीचा अवघ्या दोन आठवड्यांत पराभव केला, ज्यामुळे पोल पॉटचे सरकार संपुष्टात आले, जे 1975 ते डिसेंबर 1978 दरम्यान जवळजवळ एक चतुर्थांश कंबोडियन लोकांच्या मृत्यूसाठी जबाबदार होते. नरसंहारव्हिएतनामी लष्करी हस्तक्षेप, आणि कब्जा करणार्‍या सैन्याने मोठ्या प्रमाणात दुष्काळ कमी करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय अन्न मदतीची त्यानंतरची सुविधा, नरसंहार संपवला.[२२०]8 जानेवारी 1979 रोजी प्रो-व्हिएतनामी पीपल्स रिपब्लिक ऑफ कंपुचिया (PRK) ची स्थापना नोम पेन्ह येथे झाली, ज्याने दहा वर्षांच्या व्हिएतनामी व्यवसायाची सुरुवात केली.त्या कालावधीत, खमेर रूजचे डेमोक्रॅटिक कंपुचिया हे कंपुचेयाचे कायदेशीर सरकार म्हणून संयुक्त राष्ट्रसंघाद्वारे ओळखले जात राहिले, कारण व्हिएतनामी व्यापाविरुद्ध लढण्यासाठी अनेक सशस्त्र प्रतिकार गट तयार केले गेले.संपूर्ण संघर्षात या गटांना ब्रिटिश लष्कराच्या विशेष हवाई सेवेकडून थायलंडमध्ये प्रशिक्षण मिळाले.[२२१] पडद्यामागे, पीआरके सरकारचे पंतप्रधान हुन सेन यांनी शांतता वाटाघाटी सुरू करण्यासाठी युती सरकार ऑफ डेमोक्रॅटिक कंपुचेया (सीजीडीके) च्या गटांशी संपर्क साधला.आंतरराष्ट्रीय समुदायाच्या राजनैतिक आणि आर्थिक दबावाखाली, व्हिएतनामी सरकारने आर्थिक आणि परराष्ट्र धोरण सुधारणांची मालिका लागू केली आणि सप्टेंबर 1989 मध्ये कंपुचेआमधून माघार घेतली.
चीन-व्हिएतनामी युद्ध
चीन-व्हिएतनामी युद्धादरम्यान चिनी सैनिक. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1979 Feb 17 - Mar 16

चीन-व्हिएतनामी युद्ध

Lạng Sơn, Vietnam
चीन , आता डेंग झियाओपिंगच्या नेतृत्वाखाली, चिनी आर्थिक सुधारणा सुरू करत होता आणि पश्चिमेसोबत व्यापार उघडत होता, त्या बदल्यात, सोव्हिएत युनियनचा अधिकाधिक विरोध करत होता.व्हिएतनाम सोव्हिएत युनियनचे छद्म-संरक्षक बनू शकते या भीतीने चीनला व्हिएतनाममधील मजबूत सोव्हिएत प्रभावाबद्दल चिंता वाटू लागली.व्हिएतनाम युद्धातील विजयानंतर जगातील तिसरी सर्वात मोठी लष्करी शक्ती असल्याचा व्हिएतनामचा दावाही चीनच्या भीतीत वाढला.चीनच्या दृष्टिकोनातून, व्हिएतनाम इंडोचीनवर नियंत्रण ठेवण्याच्या प्रयत्नात प्रादेशिक वर्चस्ववादी धोरणाचा अवलंब करत होता.जुलै 1978 मध्ये, चीनी पॉलिटब्युरोने सोव्हिएत तैनातीमध्ये व्यत्यय आणण्यासाठी व्हिएतनामवर संभाव्य लष्करी कारवाईची चर्चा केली आणि दोन महिन्यांनंतर, पीएलए जनरल स्टाफने व्हिएतनामविरुद्ध दंडात्मक कारवाईची शिफारस केली.[२२२]व्हिएतनामबद्दलच्या चिनी दृष्टिकोनात मोठी बिघाड नोव्हेंबर 1978 मध्ये झाला [. २२२] व्हिएतनाम CMEA मध्ये सामील झाले आणि, 3 नोव्हेंबर रोजी, सोव्हिएत युनियन आणि व्हिएतनाम यांनी 25 वर्षांच्या परस्पर संरक्षण करारावर स्वाक्षरी केली, ज्यामुळे व्हिएतनाम "लिंचपिन" बनले. सोव्हिएत युनियनची "चीनवर नियंत्रण ठेवण्याची मोहीम" [२२३] (तथापि, सोव्हिएत युनियनने उघड वैमनस्य सोडून लवकरच चीनशी अधिक सामान्य संबंधांकडे वळले).[२२४] व्हिएतनामने तीन इंडोचायनी देशांमधील विशेष संबंधांची मागणी केली, परंतु डेमोक्रॅटिक कंपुचियाच्या ख्मेर रूज राजवटीने ही कल्पना नाकारली.[२२२] २५ डिसेंबर १९७८ रोजी, व्हिएतनामने डेमोक्रॅटिक कंपुचियावर आक्रमण केले, देशातील बहुतांश भाग ताब्यात घेतला, ख्मेर रूजला पदच्युत केले आणि नवीन कंबोडियन सरकारचे प्रमुख म्हणून हेंग समरीनची स्थापना केली.[२२५] या हालचालीमुळे चीनला विरोध झाला, ज्याने आता सोव्हिएत युनियनला त्याच्या दक्षिण सीमेला वेढा घालण्यास सक्षम मानले.[२२६]व्हिएतनामच्या वांशिक चिनी अल्पसंख्याकांशी गैरवर्तन आणि चीनने दावा केलेल्या स्प्रेटली बेटांवर व्हिएतनामी कब्जा करण्याव्यतिरिक्त चीनचा मित्र कंबोडियाच्या ख्मेर रूजला पाठिंबा देणे हे या हल्ल्याचे कारण होते.व्हिएतनामच्या बाजूने सोव्हिएत हस्तक्षेप रोखण्यासाठी, डेंगने दुसऱ्या दिवशी मॉस्कोला इशारा दिला की चीन सोव्हिएत युनियनविरुद्ध संपूर्ण युद्धासाठी तयार आहे;या संघर्षाच्या तयारीसाठी, चीनने आपले सर्व सैन्य चीन-सोव्हिएत सीमेवर आणीबाणीच्या युद्धाच्या इशाऱ्यावर ठेवले, शिनजियांगमध्ये नवीन लष्करी कमांड स्थापन केली आणि चीन-सोव्हिएत सीमेवरून अंदाजे 300,000 नागरिकांना बाहेर काढले.[२२७] याशिवाय, चीनच्या सक्रिय सैन्याचा मोठा भाग (तब्बल दीड दशलक्ष सैन्य) सोव्हिएत युनियनसह चीनच्या सीमेवर तैनात होता.[२२८]फेब्रुवारी 1979 मध्ये, चीनी सैन्याने उत्तर व्हिएतनामवर अचानक आक्रमण केले आणि सीमेजवळील अनेक शहरे पटकन ताब्यात घेतली.त्या वर्षी 6 मार्च रोजी, चीनने घोषित केले की "हनोईचे गेट" उघडले गेले आहे आणि त्याचे दंडात्मक मिशन पूर्ण झाले आहे.त्यानंतर चिनी सैन्याने व्हिएतनाममधून माघार घेतली.तथापि, व्हिएतनामने 1989 पर्यंत कंबोडियावर कब्जा करणे सुरूच ठेवले, याचा अर्थ चीनने व्हिएतनामला कंबोडियामध्ये सामील होण्यापासून परावृत्त करण्याचे आपले लक्ष्य साध्य केले नाही.परंतु, चीनच्या कारवाईने व्हिएतनामला हनोईच्या संरक्षणाला बळकटी देण्यासाठी कंबोडियाच्या आक्रमण सैन्यातून काही तुकड्या, म्हणजे 2 रा कॉर्प्स मागे घेण्यास भाग पाडले.[२२९] या संघर्षाचा चीन आणि व्हिएतनाममधील संबंधांवर कायमस्वरूपी परिणाम झाला आणि १९९१ पर्यंत दोन्ही देशांमधील राजनैतिक संबंध पूर्णपणे पूर्ववत झाले नाहीत. १९९१ मध्ये सोव्हिएत युनियनचे विघटन झाल्यानंतर, चीन-व्हिएतनाम सीमा निश्चित करण्यात आली.पोल पॉटला कंबोडियातून बाहेर काढण्यापासून व्हिएतनामला परावृत्त करू शकले नसले तरी, चीनने दाखवून दिले की सोव्हिएत युनियन, त्याचा शीतयुद्धाचा साम्यवादी शत्रू, त्याच्या व्हिएतनामी मित्राचे संरक्षण करण्यात अक्षम आहे.[२३०]
नूतनीकरण युग
हनोई, 2013 मध्ये युनायटेड स्टेट्सचे परराष्ट्र सचिव जॉन केरी यांच्यासोबत जनरल सेक्रेटरी गुयेन फु ट्रंग. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1986 Jan 1

नूतनीकरण युग

Vietnam
2000 मध्ये राष्ट्राध्यक्ष बिल क्लिंटन यांनी व्हिएतनामला भेट दिल्यानंतर व्हिएतनामचे नवे पर्व सुरू झाले.[२३१] व्हिएतनाम हे आर्थिक विकासासाठी अधिकाधिक आकर्षक ठिकाण बनले आहे.कालांतराने, व्हिएतनामने जागतिक स्तरावर वाढत्या प्रमाणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.त्याच्या आर्थिक सुधारणांमुळे व्हिएतनामी समाजात लक्षणीय बदल झाला आहे आणि आशियाई आणि व्यापक आंतरराष्ट्रीय दोन्ही बाबतीत व्हिएतनामी प्रासंगिकता वाढली आहे.तसेच, पॅसिफिक आणि हिंद महासागरांच्या छेदनबिंदूजवळ असलेल्या व्हिएतनामच्या धोरणात्मक भू-राजकीय स्थितीमुळे, अनेक जागतिक शक्तींनी व्हिएतनामच्या दिशेने अधिक अनुकूल भूमिका घेण्यास सुरुवात केली आहे.तथापि, व्हिएतनामला देखील त्यांच्या सामायिक सीमेवर कंबोडियासह आणि विशेषत: दक्षिण चीन समुद्रावर चीनबरोबर विवादांचा सामना करावा लागतो.2016 मध्ये, राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा व्हिएतनामला भेट देणारे 3रे यूएस राष्ट्रप्रमुख बनले.त्यांच्या ऐतिहासिक भेटीमुळे व्हिएतनामशी संबंध सामान्य होण्यास मदत झाली.यूएस-व्हिएतनाम संबंधातील ही सुधारणा प्राणघातक शस्त्रास्त्र निर्बंध उठवण्यामुळे आणखी वाढली, व्हिएतनामी सरकारला प्राणघातक शस्त्रे खरेदी करण्याची आणि त्याच्या सैन्याचे आधुनिकीकरण करण्याची परवानगी दिली.[२३२] व्हिएतनाम हा एक नवीन औद्योगिक देश आणि भविष्यात एक प्रादेशिक शक्ती बनण्याची अपेक्षा आहे.व्हिएतनाम पुढील अकरा देशांपैकी एक आहे.[२३३]

Appendices



APPENDIX 1

Vietnam's Geographic Challenge


Play button




APPENDIX 2

Nam tiến: Southward Advance


Nam tiến: Southward Advance
Nam tiến: Southward Advance ©Anonymous




APPENDIX 3

The Legacy Chinese Settlers in Hà Tiên and Vietnam


Play button




APPENDIX 4

Geopolitics of Vietnam


Play button

Footnotes



  1. Liu D, Duong NT, Ton ND, Van Phong N, Pakendorf B, Van Hai N, Stoneking M (April 2020). "Extensive ethnolinguistic diversity in Vietnam reflects multiple sources of genetic diversity". Molecular Biology and Evolution. 37 (9): 2503–2519. doi:10.1093/molbev/msaa099. PMC 7475039. PMID 32344428.
  2. Tagore, Debashree; Aghakhanian, Farhang; Naidu, Rakesh; Phipps, Maude E.; Basu, Analabha (2021-03-29). "Insights into the demographic history of Asia from common ancestry and admixture in the genomic landscape of present-day Austroasiatic speakers". BMC Biology. 19 (1): 61. doi:10.1186/s12915-021-00981-x. ISSN 1741-7007. PMC 8008685. PMID 33781248.
  3. Tarling, Nicholas (1999). The Cambridge History of Southeast Asia, Volume One, Part One. Cambridge University Press. p. 102. ISBN 978-0-521-66369-4.
  4. Trần Ngọc Thêm (2016). Hệ Giá Trị Việt Nam từ Truyền thống đến Hiện Đại và con đường tới tương lai. Thành Phố Hồ Chí Minh: NXB Văn hóa – Văn nghê, pp. 153–80, 204–205. Well over 90 percent rural. Trần Ngọc Thêm, Hệ Giá Trị Việt Nam từ Truyền thống đến Hiện Đại và con đường tới tương lai, p. 138.
  5. Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158, doi:10.7152/bippa.v20i0.11751.
  6. Xavier Guillaume La Terre du Dragon Tome 1 - Page 265 "Phùng Nguyên (18 km à l'O. de Viêt Tri) : Site archéologique découvert en 1958 et datant du début de l'âge du bronze (4.000 ans av. J.-C.). De nombreux sites d'habitat ainsi que des nécropoles ont été mis à jour. Cette culture est illustrée par ..."
  7. Nola Cooke, Tana Li, James Anderson - The Tongking Gulf Through History 2011- Page 6 "Charles Higham and Tracey L.-D. Lu, for instance, have demonstrated that rice was introduced into the Red River region from southern China during the prehistoric period, with evidence dating back to the Phùng Nguyên culture (2000–1500 ..."
  8. Khoach, N. B. 1983. Phung Nguyen. Asian Perspectives 23 (1): 25.
  9. John N. Miksic, Geok Yian Goh, Sue O Connor - Rethinking Cultural Resource Management in Southeast Asia 2011 p. 251.
  10. Higham, C., 2014, Early Mainland Southeast Asia, Bangkok: River Books Co., Ltd., ISBN 9786167339443, p. 211–217 .
  11. Hung, Hsiao-chun; Nguyen, Kim Dung; Bellwood, Peter; Carson, Mike T. (2013). "Coastal Connectivity: Long-Term Trading Networks Across the South China Sea". Journal of Island & Coastal Archaeology. 8 (3): 384–404. doi:10.1080/15564894.2013.781085. S2CID 129020595.
  12. Charles F. W. Higham (2017-05-24). "First Farmers in Mainland Southeast Asia". Journal of Indo-Pacific Archaeology. University of Otago. 41: 13–21. doi:10.7152/jipa.v41i0.15014.
  13. "Ancient time". Archived from the original on July 23, 2011.
  14. SOLHEIM, WILHELM G. (1988). "A Brief History of the Dongson Concept". Asian Perspectives. 28 (1): 23–30. ISSN 0066-8435. JSTOR 42928186.
  15. "Early History & Legend". Asian-Nation. Retrieved March 1, 2019.
  16. "Administration of Van Lang – Au Lac era Vietnam Administration in Van Lang – Au Lac period". Đăng Nhận. Retrieved March 1, 2019.
  17. Daryl Worthington (October 1, 2015). "How and When the Bronze Age Reached South East Asia". New Historian. Retrieved March 7, 2019.
  18. Higham, Charles; Higham, Thomas; Ciarla, Roberto; Douka, Katerina; Kijngam, Amphan; Rispoli, Fiorella (10 December 2011). "The Origins of the Bronze Age of Southeast Asia". Journal of World Prehistory. 24 (4): 227–274. doi:10.1007/s10963-011-9054-6. S2CID 162300712. Retrieved 7 March 2019 – via Researchgate.net.
  19. aDiller, Anthony; Edmondson, Jerry; Luo, Yongxian (2008). The Tai-Kadai Languages. Routledge (published August 20, 2008). p. 9. ISBN 978-0700714575.
  20. Meacham, William (1996). "Defining the Hundred Yue". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 15: 93–100. doi:10.7152/bippa.v15i0.11537.
  21. Barlow, Jeffrey G. (1997). "Culture, ethnic identity, and early weapons systems: the Sino-Vietnamese frontier". In Tötösy de Zepetnek, Steven; Jay, Jennifer W. (eds.). East Asian cultural and historical perspectives: histories and society—culture and literatures. Research Institute for Comparative Literature and Cross-Cultural Studies, University of Alberta. p. 2. ISBN 978-0-921490-09-8.
  22. Brindley, Erica Fox (2003), "Barbarians or Not? Ethnicity and Changing Conceptions of the Ancient Yue (Viet) Peoples, ca. 400–50 BC" (PDF), Asia Major, 3rd Series, 16 (2): 1–32, JSTOR 41649870, p. 13.
  23. Carson, Mike T. (2016). Archaeological Landscape Evolution: The Mariana Islands in the Asia-Pacific Region. Springer (published June 18, 2016). p. 23. ISBN 978-3319313993.
  24. Schafer, Edward Hetzel (1967), The Vermilion Bird, Los Angeles: University of California Press, ISBN 978-0-520-01145-8, p. 14.
  25. Hoàng, Anh Tuấn (2007). Silk for Silver: Dutch-Vietnamese Rerlations ; 1637 - 1700. BRILL. p. 12. ISBN 978-90-04-15601-2.
  26. Ferlus, Michel (2009). "A Layer of Dongsonian Vocabulary in Vietnamese". Journal of the Southeast Asian Linguistics Society. 1: 105.
  27. "Zuojiang Huashan Rock Art Cultural Landscape - UNESCO World Heritage". www.chinadiscovery.com. Retrieved 2020-01-20.
  28. "黎族 (The Li People)" (in Chinese). 国家民委网站 (State Ethnic Affairs Commission). 14 April 2006. Retrieved 22 March 2020. 在我国古籍上很早就有关于黎族先民的记载。西汉以前曾经以 "骆越"，东汉以"里"、"蛮"，隋唐以"俚"、"僚"等名称，来泛称我国南方的一些少数民族，其中也包括海南岛黎族的远古祖先。"黎"这一族称最早正式出现在唐代后期的文献上...... 南朝梁大同中(540—541年)，由于儋耳地方俚僚（包括黎族先民）1000多峒 "归附"冼夫人，由"请命于朝"，而重置崖州.
  29. Chapuis, Oscar (1995-01-01). A History of Vietnam: From Hong Bang to Tu Duc. Bloomsbury Academic. ISBN 978-0-313-29622-2.
  30. Kim, Nam C. (2015). The Origins of Ancient Vietnam. Oxford University Press. ISBN 978-0-199-98089-5, p. 203.
  31. Stein, Stephen K. (2017). The Sea in World History: Exploration, Travel, and Trade. ABC-CLIO. p. 61. ISBN 978-1440835506.
  32. Holcombe, Charles (2001). The Genesis of East Asia: 221 B.C. - A.D. 907. University of Hawaii Press. p. 147. ISBN 978-0824824655.
  33. Stein, Stephen K. (2017). The Sea in World History: Exploration, Travel, and Trade. ABC-CLIO. p. 60. ISBN 978-1440835506.
  34. Miksic, John Norman; Yian, Goh Geok (2016). Ancient Southeast Asia. Routledge. p. 156. ISBN 978-0415735544.
  35. Howard, Michael C. (2012). Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: The Role of Cross-Border Trade and Travel. McFarland Publishing. p. 61. ISBN 978-0786468034.
  36. Records of the Grand Historian, vol. 113 section 97 史記·酈生陸賈列傳.
  37. Taylor, K. W. (1983), The Birth of Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0, p. 23-27.
  38. Chua, Amy (2018). Political Tribes: Group Instinct and the Fate of Nations. Penguin Press. ISBN 978-0399562853, p. 43.
  39. Chua, Amy (2003). World On Fire. Knopf Doubleday Publishing. ISBN 978-0385721868, p. 33.
  40. Tucker, Spencer (1999). Vietnam. University of Kentucky Press. ISBN 978-0813121215, p. 6-7.
  41. Murphey, Rhoads (1997). East Asia: A New History. Pearson. ISBN 978-0205695225, p. 119-120.
  42. Cima, Ronald J. (1987). Vietnam: A Country Study. United States Library of Congress. ISBN 978-0160181436, p. 8.
  43. Ebrey, Patricia; Walthall, Anne (2013). "The Founding of the Bureaucratic Empire: Qin-Han China (256 B.C.E. - 200 C.E.)".
  44. Ebrey, Patricia B.; Walthall, Anne (eds.). East Asia: A Cultural, Social, and Political History (3rd ed.). Boston: Cengage Learning. pp. 36–60. ISBN 978-1133606475, p. 54.
  45. Tucker, Spencer (1999). Vietnam. University of Kentucky Press. ISBN 978-0813121215, p. 6.
  46. Miksic, John Norman; Yian, Goh Geok (2016). Ancient Southeast Asia. Routledge. ISBN 978-0415735544, p. 157.
  47. Anderson, David (2005). The Vietnam War (Twentieth Century Wars). Palgrave. ISBN 978-0333963371, p. 3.
  48. Hyunh, Kim Khanh (1986). Vietnamese Communism, 1925-1945. Cornell University Press. ISBN 978-0801493973, p. 33-34.
  49. Cima, Ronald J. (1987). Vietnam: A Country Study. United States Library of Congress. ISBN 978-0160181436, p. 3.
  50. Kiernan, Ben (2019). Việt Nam: a history from earliest time to the present. Oxford University Press, pp. 41–42.
  51. Kiernan (2019), p. 28.
  52. Kiernan (2019), pp. 76–77.
  53. O'Harrow, Stephen (1979). "From Co-loa to the Trung Sisters' Revolt: VIET-NAM AS THE CHINESE FOUND IT". Asian Perspectives. 22 (2): 159–61. JSTOR 42928006 – via JSTOR.
  54. Brindley, Erica (2015). Ancient China and the Yue: Perceptions and Identities on the Southern Frontier, C.400 BCE-50 CE. Cambridge University Press. ISBN 978-1-10708-478-0, p. 235.
  55. Lai, Mingchiu (2015), "The Zheng sisters", in Lee, Lily Xiao Hong; Stefanowska, A. D.; Wiles, Sue (eds.), Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 B.C.E. - 618 C.E, Taylor & Francis, pp. 253–254, ISBN 978-1-317-47591-0, p. 253.
  56. Scott, James George (1918). The Mythology of all Races: Indo-Chinese Mythology. University of Michigan, p. 312.
  57. Scott (1918), p. 313.
  58. Taylor, Keith Weller (1983). The Birth of Vietnam. University of California Press. ISBN 978-0-520-07417-0..
  59. Bielestein, Hans (1986), "Wang Mang, the restoration of the Han dynasty, and Later Han", in Twitchett, Denis C.; Fairbank, John King (eds.), The Cambridge History of China: Volume 1, The Ch'in and Han Empires, 221 BC-AD 220, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 223–290, p. 271.
  60. Yü (1986), p. 454.
  61. Kiernan (2019), p. 80.
  62. Lai (2015), p. 254.
  63. Walker, Hugh Dyson (2012), East Asia: A New History, ISBN 978-1-4772-6516-1, pp. 111–112.
  64. Walker 2012, p. 132.
  65. Hà Văn Tấn, "Oc Eo: Endogenous and Exogenous Elements", Viet Nam Social Sciences, 1–2 (7–8), 1986, pp.91–101.
  66. Asia: A Concise History by Milton W. Meyer p.62
  67. Wessel, Ingrid (1994). Nationalism and Ethnicity in Southeast Asia: Proceedings of the Conference "Nationalism and Ethnicity in Southeast Asia" at Humboldt University, Berlin, October 1993 · Band 2. LIT. ISBN 978-3-82582-191-3.
  68. Miksic, John Norman; Yian, Goh Geok (2016). Ancient Southeast Asia. Routledge.
  69. Coedes, George (1975), Vella, Walter F. (ed.), The Indianized States of Southeast Asia, University of Hawaii Press, ISBN 978-0-8248-0368-1, p. 48.
  70. Nguyen, Khac Vien (2002). Vietnam, a Long History. Gioi Publishers., p. 22.
  71. Churchman, Catherine (2016). The People Between the Rivers: The Rise and Fall of a Bronze Drum Culture, 200–750 CE. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-442-25861-7, p. 127.
  72. Taylor, K. W. (1983), The Birth of Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0, p. 158–159.
  73. Parker, Vrndavan Brannon. "Vietnam's Champan Kingdom Marches on". Hinduism Today. Archived from the original on 7 October 2019. Retrieved 21 November 2015.
  74. Miksic, John Norman; Yian, Goh Geok (2016). Ancient Southeast Asia. Routledge. ISBN 978-0-41573-554-4, p. 337.
  75. Vickery, Michael (2011), "Champa Revised", in Lockhart, Bruce; Trần, Kỳ Phương (eds.), The Cham of Vietnam: History, Society and Art, Hawaii: University of Hawaii Press, pp. 363–420, p. 376.
  76. Tran, Ky Phuong; Lockhart, Bruce, eds. (2011). The Cham of Vietnam: History, Society and Art. University of Hawaii Press. ISBN 978-9-971-69459-3, pp. 28–30.
  77. Lê Thành Khôi, Histoire du Vietnam, p.109.
  78. Cœdès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-824-80368-1, p. 91.
  79. Tōyō Bunko (Japan) (1972). Memoirs of the Research Department. p. 6.Tōyō Bunko (Japan) (1972). Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko (the Oriental Library). Toyo Bunko. p. 6.
  80. Cœdès 1968, p. 95.
  81. Cœdès 1968, p. 122.
  82. Guy, John (2011), "Pan-Asian Buddhism and the Bodhisattva Cult in Champa", in Lockhart, Bruce; Trần, Kỳ Phương (eds.), The Cham of Vietnam: History, Society and Art, Hawaii: University of Hawaii Press, pp. 300–322, p. 305.
  83. Momorki, Shiro (2011), ""Mandala Campa" Seen from Chinese Sources", in Lockhart, Bruce; Trần, Kỳ Phương (eds.), The Cham of Vietnam: History, Society and Art, Hawaii: University of Hawaii Press, pp. 120–137, p. 126.
  84. Vickery, Michael (2011), "Champa Revised", in Lockhart, Bruce; Trần, Kỳ Phương (eds.), The Cham of Vietnam: History, Society and Art, Hawaii: University of Hawaii Press, pp. 363–420, pp. 383–384.
  85. Tran, Quoc Vuong (2011), "Việt–Cham Cultural Contacts", in Lockhart,
  86. Bruce; Trần, Kỳ Phương (eds.), The Cham of Vietnam: History, Society and Art, Hawaii: University of Hawaii Press, pp. 263–276, p. 268.
  87. Vickery 2011, pp. 385–389.
  88. Schafer, Edward Hetzel (1967), The Vermilion Bird: T'ang Images of the South, Los Angeles: University of California Press, ISBN 9780520011458, p. 19.
  89. Wright, Arthur F. (1979), "The Sui dynasty (581–617)", in Twitchett, Denis Crispin; Fairbank, John King (eds.), The Cambridge History of China: Sui and T'ang China, 589-906 AD, Part One. Volume 3, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 48–149, ISBN 9780521214469, p. 109.
  90. Taylor, Keith Weller (1983), The Birth of the Vietnam, University of California Press, ISBN 9780520074170, p. 161.
  91. Taylor 1983, p. 162.
  92. Schafer 1967, p. 17.
  93. Taylor 1983, p. 165.
  94. Schafer 1967, p. 74.
  95. Walker, Hugh Dyson (2012), East Asia: A New History, ISBN 978-1-477-26516-1, p. 179.
  96. Taylor, Keith Weller (1983), The Birth of the Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0, p. 171.
  97. Taylor 1983, p. 188.
  98. Schafer, Edward Hetzel (1967), The Vermilion Bird, Los Angeles: University of California Press, ISBN 978-0-520-01145-8, p. 56.
  99. Schafer 1967, p. 57.
  100. Taylor 1983, p. 174.
  101. Kiernan, Ben (2019). Việt Nam: a history from earliest time to the present. Oxford University Press. ISBN 978-0-190-05379-6., p. 109.
  102. Kiernan 2019, p. 111.
  103. Taylor 1983, p. 192.
  104. Schafer 1967, p. 63.
  105. Walker 2012, p. 180.
  106. Wang, Zhenping (2013). Tang China in Multi-Polar Asia: A History of Diplomacy and War. University of Hawaii Press., p. 121.
  107. Taylor 1983, pp. 241–242.
  108. Taylor 1983, p. 243.
  109. Wang 2013, p. 123.
  110. Kiernan 2019, pp. 120–121.
  111. Schafer 1967, p. 68.
  112. Wang 2013, p. 124.
  113. Kiernan 2019, p. 123.
  114. Paine 2013, p. 304.
  115. Juzheng, Xue (1995), Old History of the Five Dynasties, Zhonghua Book Company, ISBN 7101003214, p. 53.
  116. Juzheng 1995, p. 100.
  117. Taylor 2013, p. 45.
  118. Paine, Lincoln (2013), The Sea and Civilization: A Maritime History of the World, United States of America: Knopf Doubleday Publishing Group, p. 314.
  119. Kiernan 2019, p. 127.
  120. Taylor 1983, p. 269.
  121. Coedes 2015, p. 80.
  122. Womack, Brantly (2006), China and Vietnam: The Politics of Asymmetry, Cambridge University Press, ISBN 0-5216-1834-7, p. 113.
  123. Taylor 2013, p. 47.
  124. Walker 2012, p. 211-212.
  125. Taylor 2013, p. 60.
  126. Walker 2012, p. 211-212.
  127. Kiernan 2019, p. 144.
  128. Hall, Daniel George Edward (1981), History of South East Asia, Macmillan Education, Limited, ISBN 978-1-349-16521-6, p. 203.
  129. Kiernan 2019, p. 146.
  130. Walker 2012, p. 212.
  131. Coedès 1968, p. 125.
  132. Coedès 2015, p. 82.
  133. Ngô Sĩ Liên (2009), Đại Việt sử ký toàn thư (in Vietnamese) (Nội các quan bản ed.), Hanoi: Cultural Publishing House, ISBN 978-6041690134, pp. 154
  134. Ngô Sĩ Liên 2009, pp. 155
  135. Maspero, Georges (2002). The Champa Kingdom. White Lotus Co., Ltd. ISBN 9789747534993, p. 72.
  136. Ngô, Văn Doanh (2005). Mỹ Sơn relics. Hanoi: Thế Giới Publishers. OCLC 646634414, p. 188.
  137. Hall, Daniel George Edward (1981). History of South East Asia. Macmillan Education, Limited. ISBN 978-1349165216., p. 205.
  138. Twitchett, Denis (2008), The Cambridge History of China 1, Cambridge University Press, p. 468.
  139. Taylor 2013, p. 84.
  140. Kiernan 2017, pp. 161.
  141. Kiernan 2017, pp. 162–163.
  142. Kohn, George Childs (2013), Dictionary of Wars, Routledge, ISBN 978-1-135-95494-9., pp. 524.
  143. Coèdes (1968). The Indianized States of Southeast Asia. p. 160.
  144. Hall 1981, p. 206.
  145. Maspero 2002, p. 78.
  146. Turnbull, Stephen (2001), Siege Weapons of the Far East (1) AD 612-1300, Osprey Publishing, p. 44.
  147. Coedès 1968, p. 170.
  148. Maspero 2002, p. 79.
  149. Liang 2006, p. 57.
  150. Ngô, Văn Doanh (2005). Mỹ Sơn relics. Hanoi: Thế Giới Publishers. OCLC 646634414, p. 189.
  151. Miksic & Yian 2016, p. 436.
  152. Coedès 1968, p. 171.
  153. Maspero 2002, p. 81.
  154. Taylor 2013, p. 103.
  155. Taylor 2013, p. 109.
  156. Taylor 2013, p. 110.
  157. Tuyet Nhung Tran; Reid, Anthony J. S. (2006), Việt Nam Borderless Histories, Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, ISBN 978-0-299-21770-9, pp. 89–90.
  158. Tuyet Nhung Tran & Reid 2006, pp. 75–77.
  159. Chapuis, Oscar (1995), A history of Vietnam: from Hong Bang to Tu Duc, Greenwood Publishing Group, ISBN 0-313-29622-7, p. 95.
  160. Miller, Terry E.; Williams, Sean (2008), The Garland handbook of Southeast Asian music, Routledge, ISBN 978-0-415-96075-5, p. 249.
  161. Kevin Bowen; Ba Chung Nguyen; Bruce Weigl (1998). Mountain river: Vietnamese poetry from the wars, 1948–1993 : a bilingual collection. Univ of Massachusetts Press. pp. xxiv. ISBN 1-55849-141-4.
  162. Lê Mạnh Thát. "A Complete Collection of Trần Nhân Tông's Works". Thuvienhoasen.org. Archived from the original on December 2, 2008. Retrieved 2009-12-10.
  163. Haw, Stephen G. (2013). "The deaths of two Khaghans: a comparison of events in 1242 and 1260". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 76 (3): 361–371. doi:10.1017/S0041977X13000475. JSTOR 24692275., pp. 361–371.
  164. Buell, P. D. (2009), "Mongols in Vietnam: End of one era, beginning of another", First Congress of the Asian Association of World Historian, Osaka University Nakanoshima-Center, 29-31 May 2009., p. 336.
  165. Maspero 2002, p. 86-87.
  166. Coedes 1975, p. 229.
  167. Coedes 1975, p. 230.
  168. Coedes 1975, p. 237.
  169. Coedes 1975, p. 238.
  170. Taylor, p. 144
  171. Lafont, Pierre-Bernard (2007). Le Campā: Géographie, population, histoire. Indes savantes. ISBN 978-2-84654-162-6., p. 122.
  172. Lafont 2007, p. 89.
  173. Lafont 2007, p. 175.
  174. Lafont 2007, p. 176.
  175. Lafont 2007, p. 173.
  176. Walker 2012, p. 257.
  177. Stuart-Fox, Martin (1998). The Lao Kingdom of Lan Xang: Rise and Decline. White Lotus Press. ISBN 974-8434-33-8., p. 66.
  178. Whitmore, John K. (2004). "The Two Great Campaigns of the Hong-Duc Era (1470–97) in Dai Viet". South East Asia Research. 12: 119–136 – via JSTOR, p. 130-133.
  179. Whitmore (2004), p. 133.
  180. Wyatt, David K.; Wichienkeeo, Aroonrut, eds. (1998). The Chiang Mai Chronicle. Silkworm Books. ISBN 974-7100-62-2., p. 103-105.
  181. Dutton, George Edson (2008), The Tây Sơn Uprising: Society and Rebellion in Eighteenth-century Vietnam, Silkworm Books, ISBN 978-9749511541, p. 43.
  182. Dutton 2008, p. 42.
  183. Dutton 2008, p. 45-46.
  184. Dutton 2008, p. 48-49.
  185. Murray, Dian H. (1987). Pirates of the South China Coast, 1790–1810. Stanford University Press. ISBN 0-8047-1376-6.
  186. Choi, Byung Wook (2004). Southern Vietnam Under the Reign of Minh Mạng (1820–1841): Central Policies and Local Response. SEAP Publications. ISBN 978-0-87727-138-3., p. 22-24.
  187. Choi 2004, p. 42-43.
  188. Lockhart, Bruce (2001). "Re-assessing the Nguyễn Dynasty". Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. 15 (1): 9–53. JSTOR 40860771.
  189. Kiernan, Ben (17 February 2017). Viet Nam: A History from Earliest Times to the Present. Oxford University Press. pp. 283–. ISBN 978-0-19-062729-4.
  190. Schliesinger, Joachim (2017). The Chong People: A Pearic-Speaking Group of Southeastern Thailand and Their Kin in the Region. Booksmango. pp. 106–. ISBN 978-1-63323-988-3.
  191. De la Roche, J. “A Program of Social and Cultural Activity in Indo-China.” US: Virginia, Ninth Conference of the Institute of Pacific Relations, French Paper No. 3, pp. 5-6.
  192. Drake, Jeff. "How the U.S. Got Involved In Vietnam".
  193. Jouineau, Andre (April 2009). French Army 1918 1915 to Victory. p. 63. ISBN 978-2-35250-105-3.
  194. Sanderson Beck: Vietnam and the French: South Asia 1800–1950, paperback, 629 pages.
  195. Jouineau, Andre (April 2009). French Army 1918 1915 to Victory. p. 63. ISBN 978-2-35250-105-3.
  196. Spector, Ronald H. (2007). In the ruins of empire : the Japanese surrender and the battle for postwar Asia (1st ed.). New York. p. 94. ISBN 9780375509155.
  197. Tôn Thất Thiện (1990) Was Ho Chi Minh a Nationalist? Ho Chi Minh and the Comintern. Singapore: Information and Resource Centre. p. 39.
  198. Quinn-Judge, Sophie (2002) Ho Chi Minh: The Missing Years 1919–1941. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. p. 20.
  199. Patti, Archimedes L. A. (1980). Why Viet Nam? Prelude to America's Albatross. University of California Press. ISBN 0520041569., p. 477.
  200. Chapman, Jessica M. (2013). Cauldron of Resistance: Ngo Dinh Diem, the United States, and 1950s Southern Vietnam. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-5061-7, pp. 30–31.
  201. Donaldson, Gary (1996). America at War Since 1945: Politics and Diplomacy in Korea, Vietnam, and the Gulf War. Religious Studies; 39 (illustrated ed.). Greenwood Publishing Group. p. 75. ISBN 0275956601.
  202. Chen, King C. (2015). Vietnam and China, 1938–1954 (reprint ed.). Princeton University Press. p. 195. ISBN 978-1400874903. 2134 of Princeton Legacy Library.
  203. Vo, Nghia M. (August 31, 2011). Saigon: A History. McFarland. ISBN 9780786486342 – via Google Books.
  204. Encyclopaedia Britannica. "Ho Chi Minh, President of North Vietnam".
  205. Fall, Bernard B. (1994). Street Without Joy: The French Debacle in Indochina, p. 17.
  206. Rice-Maximin, Edward (1986). Accommodation and Resistance: The French Left, Indochina, and the Cold War, 1944–1954. Greenwood.
  207. Flitton, Dave. "Battlefield Vietnam – Dien Bien Phu, the legacy". Public Broadcasting System. Archived from the original on 2021-10-30. Retrieved 29 July 2015.
  208. Goscha, Christopher (2016). The Penguin History of Modern Vietnam. London: Penguin Books. p. 260. ISBN 9780141946658 – via Google Books.
  209. The Paris Agreement on Vietnam: Twenty-five Years Later (Conference Transcript). Washington, DC: The Nixon Center. April 1998.
  210. Encyclopædia Britannica. "Vietnam War".
  211. HISTORY. "Vietnam War: Causes, Facts & Impact". 28 March 2023.
  212. Hirschman, Charles; Preston, Samuel; Vu Manh Loi (1995).
  213. "Vietnamese Casualties During the American War: A New Estimate" (PDF). Population and Development Review. 21 (4): 783–812. doi:10.2307/2137774. JSTOR 2137774.
  214. Fox, Diane N. (2003). "Chemical Politics and the Hazards of Modern Warfare: Agent Orange". In Monica, Casper (ed.). Synthetic Planet: Chemical Politics and the Hazards of Modern Life (PDF). Routledge Press.
  215. Ben Stocking for AP, published in the Seattle Times May 22, 2010.
  216. Jessica King (2012-08-10). "U.S. in first effort to clean up Agent Orange in Vietnam". CNN.
  217. Elliot, Duong Van Mai (2010). "The End of the War". RAND in Southeast Asia: A History of the Vietnam War Era. RAND Corporation. pp. 499, 512–513. ISBN 978-0-8330-4754-0.
  218. Sagan, Ginetta; Denney, Stephen (October–November 1982). "Re-education in Unliberated Vietnam: Loneliness, Suffering and Death". The Indochina Newsletter.
  219. Desbarats, Jacqueline. Repression in the Socialist Republic of Vietnam: Executions and Population Relocation.
  220. 2.25 Million Cambodians Are Said to Face StarvationThe New York Times, August 8, 1979.
  221. "Butcher of Cambodia set to expose Thatcher's role". TheGuardian.com. 9 January 2000.
  222. Zhao, Suisheng (2023). The dragon roars back : transformational leaders and dynamics of Chinese foreign policy. Stanford, California: Stanford University Press, ISBN 978-1-5036-3415-2. OCLC 1332788951. p. 55.
  223. Scalapino, Robert A. (1982) "The Political Influence of the Soviet Union in Asia" In Zagoria, Donald S. (editor) (1982) Soviet Policy in East Asia Yale University Press, New Haven, Connecticut, page 71.
  224. Scalapino, Robert A., pp. 107–122.
  225. Zhao, Suisheng (2023), pp. 55–56.
  226. Zhao, Suisheng (2023), pp. 56.
  227. Chang, Pao-min (1985), Kampuchea Between China and Vietnam. Singapore: Singapore University Press. pp. 88–89. ISBN 978-9971690892.
  228. Scalapino, Robert A. (1986), p. 28.
  229. "Early History & Legend". Asian-Nation. Retrieved March 1, 2019.
  230. "Administration of Van Lang – Au Lac era Vietnam Administration in Van Lang – Au Lac period". Đăng Nhận. Retrieved March 1, 2019.
  231. Engel, Matthew; Engel, By Matthew (23 November 2000). "Clinton leaves his mark on Vietnam". The Guardian.
  232. Thayer, Carl. "Obama's Visit to Vietnam: A Turning Point?". thediplomat.com.
  233. "What Are the Next Eleven Economies With Growth Prospects?". The Balance.
  234. Windrow, Martin (2011). The Last Valley: A Political, Social, and Military History. Orion. ISBN 9781851099610, p. 90.
  235. Barnet, Richard J. (1968). Intervention and Revolution: The United States in the Third World. World Publishing. p. 185. ISBN 978-0-529-02014-7.
  236. "Haiphong, Shelling of". Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. Ed. Spencer C. Tucker. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2011. Credo Reference. Web. 17 Feb. 2016.
  237. Hammer, Ellen (1954). The Struggle for Indochina. Stanford, California: Stanford University Press. p. 185.
  238. Le Monde, December 10, 1946

References



  • Choi, Byung Wook (2004). Southern Vietnam Under the Reign of Minh Mạng (1820–1841): Central Policies and Local Response. SEAP Publications. ISBN 978-0-87727-138-3.
  • Vietnamese National Bureau for Historical Record (1998), Khâm định Việt sử Thông giám cương mục (in Vietnamese), Hanoi: Education Publishing House
  • Ngô Sĩ Liên (2009), Đại Việt sử ký toàn thư (in Vietnamese) (Nội các quan bản ed.), Hanoi: Cultural Publishing House, ISBN 978-6041690134
  • Trần Trọng Kim (1971), Việt Nam sử lược (in Vietnamese), Saigon: Center for School Materials
  • Coedes, George (1975), Vella, Walter F. (ed.), The Indianized States of Southeast Asia, University of Hawaii Press, ISBN 978-0-8248-0368-1
  • Dutton, George Edson (2008), The Tây Sơn Uprising: Society and Rebellion in Eighteenth-century Vietnam, Silkworm Books, ISBN 978-9749511541
  • Maspero, Georges (2002), The Champa Kingdom, White Lotus Co., Ltd, ISBN 978-9747534993
  • Phạm Văn Sơn (1960), Việt Sử Toàn Thư (in Vietnamese), Saigon
  • Taylor, K. W. (1983), The Birth of Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0
  • Taylor, K.W. (2013), A History of the Vietnamese, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-69915-0
  • Walker, Hugh Dyson (2012), East Asia: A New History, ISBN 978-1-4772-6516-1
  • Dutton, George E.; Werner, Jayne S.; Whitmore, John K., eds. (2012). Sources of Vietnamese Tradition. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51110-0.
  • Juzheng, Xue (1995), Old History of the Five Dynasties, Zhonghua Book Company, ISBN 7101003214
  • Twitchett, Denis (2008), The Cambridge History of China 1, Cambridge University Press