Таърихи Черногория

Пеш аз омадани халқҳои славянӣ ба Балкан дар асри 6-и мелодӣ, минтақае, ки ҳоло Черногория номида мешавад, асосан аз ҷониби Иллирияҳо зиндагӣ мекарданд.Дар асри биринҷӣ, Иллириҳо, эҳтимолан ҷанубтарин қабилаи Иллирияи он замон, ки номи худро ба тамоми гурӯҳ дода буданд, дар наздикии кӯли Скадар дар сарҳади Албания ва Черногория ва ҳамсоя бо қабилаҳои юнонӣ дар ҷануб зиндагӣ мекарданд.Дар соҳили баҳри Адриатика ҳаракати халқҳо, ки ба ҷаҳони қадимии баҳри Миёназамин хос буд, ҷойгиршавии омехтаи мустамликадорон, савдогарон ва онҳоеро, ки дар ҷустуҷӯи истилоҳои территориявӣ буданд, таъмин намуд.Колонияҳои назарраси юнонӣ дар асрҳои 6 ва 7 то пеш аз милод таъсис ёфтаанд ва маълум аст, ки дар он ҷо келтҳо дар асри 4 пеш аз милод истиқомат кардаанд.Дар асри 3 то пеш аз милод як салтанати маҳаллии Иллирия бо пойтахти он дар Скутари ба вуҷуд омад.Румиён бар зидди роҳзанҳои маҳаллӣ якчанд экспедитсияҳои муҷозотӣ ташкил карданд ва ниҳоят дар асри 2 то пеш аз милод салтанати Иллирияро забт карданд ва онро ба музофоти Иллирикум ҳамроҳ карданд.Тақсимоти Империяи Рум дар байни ҳукмронии Рум ва Византия - ва баъдан байни калисоҳои лотинӣ ва юнонӣ - бо хате қайд карда шуд, ки аз Шкодра ба воситаи Черногорияи муосир ба самти шимол мегузарад, ки мақоми ин минтақаро ҳамчун як минтақаи канории абадӣ байни минтақаҳои иқтисодӣ, фарҳангӣ ва ҷаҳонии сиёсии баҳри Миёназамин.Вақте ки қудрати Рум коҳиш ёфт, ин қисми соҳили Далматия аз харобиҳои фосилавӣ аз ҷониби истилогарони гуногуни нимкӯчманӣ, бахусус готҳо дар охири асри 5 ва аварҳо дар асри 6 азоб мекашиданд.Онҳо ба зудӣ аз ҷониби славянҳо иваз карда шуданд, ки дар миёнаҳои асри 7 дар Далматия васеъ ҷойгир шуданд.Азбаски релеф бениҳоят ноҳамвор буд ва ягон манбаи асосии сарват, аз қабили сарватҳои маъданӣ надошт, минтақае, ки ҳоло Черногория аст, ба паноҳгоҳи гурӯҳҳои боқимондаи муҳоҷирони пешин, аз ҷумла баъзе қабилаҳое, ки аз румӣ гурехта буданд, табдил ёфт.

Дар ибтидои асрҳои миёна дар минтақаҳое, ки ба Черногорияи имрӯза тааллуқ доранд, дигаргуниҳои бузурги сиёсӣ ва демографӣ ба амал омаданд.Дар асрхои 6—7-ум славянхо, аз чумла сербхо ба Европаи Чануби Шаркй кучиданд.Бо муҳоҷирати қабилаҳои сербҳо, аввалин давлатҳои минтақавӣ дар минтақаи васеътари Далматияи қадим, Превалитана ва дигар музофотҳои собиқ таъсис дода шуданд: князиҳои Дукля, Травуния, Захумле ва Неретля дар минтақаҳои соҳилӣ ва Князии Сербистон дар дохил.Дар ибтидои асрҳои миёна нимаи ҷанубии Черногорияи имрӯза ба минтақаи Дукля, яъне Зета тааллуқ дошт, дар ҳоле ки ними шимолӣ ба Князияти ҳамонвақтаи Сербистон, ки сулолаи Властимирович ҳукмронӣ мекард, тааллуқ дошт.Дар баробари ин, қисми ғарбии Черногорияи имрӯза ба Травуния тааллуқ дошт.

Дар нимаи дуюми асри VI славянҳо аз халиҷи Котор ба дарёи Бояна ва канори он, инчунин кӯли Скадарро иҳота карданд.Онҳо Князии Доклеяро ташкил карданд.Дар доираи миссияҳои зерини Кирилл ва Мефодий , аҳолӣ масеҳӣ карда шуд.Қабилаҳои славянӣ то асри 9 ба дукоҳии ниммустақили Дукля (Доклея) ташкил шуданд.Пас аз он ки ба ҳукмронии минбаъдаи Булғористон дучор шуд, мардум тақсим карда шуд, зеро бародар-архонтҳои Докле заминҳоро пас аз соли 900 тақсим карданд. Шоҳзода Часлав Клонимирович аз сулолаи Серб Властимирович дар асри 10 нуфузи худро бар Доклея васеъ кард.Пас аз суқути салтанати Сербҳо дар соли 960, Доклонҳо то асри 11 бо ишғоли навшудаи Византия дучор шуданд.Ҳокими маҳаллӣ Йован Владимир Дуклянски, ки мазҳаби ӯ то ҳол дар анъанаи православии масеҳӣ боқӣ мемонад, дар он вақт барои таъмини истиқлолият мубориза мебурд.Стефан Воислав бар зидди ҳукмронии Византия шӯриш оғоз кард ва дар соли 1042 бар зидди артиши якчанд стратегияҳои Византия дар Туджемили (Бар) ғалабаи бузург ба даст овард, ки таъсири Византияро бар Доклея қатъ кард.Дар Шизми Бузурги соли 1054, Doclea ба тарафи калисои католикӣ афтод.Бар соли 1067 усқуф шуд. Дар соли 1077 Папа Григорий VII Дукляро давлати мустақил эътироф намуда, шоҳи он Михайлоро (Майкл, аз сулолаи Воиславлевич, ки аз ҷониби ашрофзода Стефан Воислав таъсис ёфтааст) Рекс Доклея (подшоҳи Дукля) эътироф кард.Баъдтар Михайло аскарони худро бо сардории писараш Бодин дар соли 1072 барои кумак ба шӯриши славянҳо дар Македония фиристод.Дар соли 1082, пас аз дархостҳои сершумор, Бар Бископияи Бар ба архиепископӣ такмил дода шуд.Экспансияҳои подшоҳони сулолаи Воиславлевич боиси назорат бар дигар сарзаминҳои славянӣ, аз ҷумла Захумле, Босния ва Рассия гардид.Қудрати Доклея коҳиш ёфт ва онҳо умуман дар асри 12 ба шоҳзодаҳои бузурги Рассия тобеъ шуданд.Стефан Неманья соли 1117 дар Рибница (имруз Подгорица) таваллуд шудааст.Дар соли 1168, ҳамчун Гранд Жупан Сербия, Стефан Неманя Доклеяро гирифт.Дар оинномаҳои дайри Вранҷина дар асри 14 гурӯҳҳои этникие, ки зикр шудаанд, албаниҳо (арбанҳо), влаҳо, лотинҳо (шаҳрванди католикӣ) ва сербҳо буданд.

Йован Владимир ё Ҷон Владимир ҳокими Дукля, тавонотарин князияти сербҳои он замон буд, ки тақрибан аз 1000 то 1016 буд. Ӯ дар давоми ҷанги тӯлонӣ байни Империяи Византия ва Империяи Булғористон ҳукмронӣ мекард.Владимир ҳамчун ҳокими диндор, одил ва сулҳҷӯ эътироф карда шуд.Ӯ ҳамчун шаҳид ва муқаддас эътироф карда мешавад, ки рӯзи идаш 22 май ҷашн гирифта мешавад.Йован Владимир бо Византия робитаи наздик дошт, аммо ин Дукляро аз экспансионист подшоҳи Самуэли Булғористон , ки тақрибан дар соли 997 ба Дукля ҳамла карда буд, наҷот надод, Ҷон Владимир ба минтақаҳои кӯҳии дастнорас дар наздикии Шкодер ақибнишинӣ кард.Самуил тақрибан дар соли 1010 князиро забт кард ва Владимирро асир гирифт.Дар хроникаи асримиёнагӣ гуфта мешавад, ки духтари Самуил Теодора Косара ба Владимир ошиқ шуда, аз падараш хоҳиш кардааст, ки дасти ӯро бигирад.Подшоҳ ба издивоҷ иҷозат дод ва Дукляро ба Владимир, ки ҳамчун вассали худ ҳукмронӣ мекард, баргардонд.Владимир дар чанги падарарусаш иштирок намекард.Ҷанг бо шикасти шоҳ Самуил аз ҷониби Византия дар соли 1014 ва марги дере нагузашта ба авҷ гирифт.Соли 1016 Владимир курбони дасисаи Иван Владислав, охирин ҳокими Империяи якуми Булғористон шуд.Сарашро дар назди калисое дар Преспа, пойтахти империя, буриданд ва дар он ҷо ба хок супурданд.

Ҷонишини шоҳзода Владимир ҷияни ӯ Воислав буд.Сарчашмаҳои Византия ӯро чунин меноманд: Травунянин ва Дуклянин.Пас аз шикасти аввалин шуриши зидди Византия соли 1036 ба зиндон афтод.дар Константинопол, ки аз он чо гурехта буд, дар соли 1037 ё 1038. Дар Дукляи Византия исён карда, ба дигар кабилахое, ки хукмронии Византияро эътироф кардаанд, хучум кард.Дар давраи ҳукмронии ӯ, муҳимтарин ҳодисаи ҷанги Бар дар соли 1042 буд. Дар он шоҳзода Воислав бо ғалабаи бузург бар артиши Византия истиқлолият овард.Аз он вақт инҷониб ин князии сербҳо дар солномаҳои Византия Зета номида мешавад ва ин ном тадриҷан ҷои кӯҳнаро (Дукля) мегирад.Натичаи галаба дар Бар он буд, ки Дукля яке аз аввалин мамлакатхои серб буд, ки Византия сохибихтиёрй ва истиклолияти давлатиро расман эътироф кард.Тибқи насабномаи Бар, ӯ 25 сол ҳукмронӣ кардааст.То соли 1046 Дукляро панч бародар, хамчун лордхои вилоятй, князхои приходхои алохида тахти хокимияти олии модар ва калонтарин Гожислав идора мекарданд.Дар ин давраи ҳукмронии муштараки бародарон қадимтарин шартномаи хаттии маълум дар давлати Дукла ба вуҷуд омад.Мазмуни шартномаи басташудаи байни князхои Дуклян — бародарон Михайло (хокими Облик) ва Сагенек (хокими Горска Жупа) дар насабномаи Бар накл карда мешавад.

Ҷанги Бар 7 октябри соли 1042 миёни артиши Стефан Воислав, ҳокими Серб Дукля ва нерӯҳои Византия таҳти сарварии Михаэлус Анастасий сурат гирифт.Ин ҷанг воқеан ҳамлаи ногаҳонӣ ба лагери Византия дар дараи кӯҳӣ буд, ки бо шикасти комили нерӯҳои Византия ва кушта шудани 7 фармондеҳи онҳо (стратегои) анҷом ёфт.Пас аз шикаст ва ақибнишинии Византияҳо, Воислав ояндаи Дукляро бидуни ҳокимияти императорӣ таъмин кард ва Дукля ба зудӣ ҳамчун муҳимтарин давлати сербҳо пайдо мешавад.

Пас аз марги модараш, тақрибан дар соли 1046, Михайло, писари шоҳзода Воислав, оғои (князи) Дукля эълон карда мешавад.Ӯ тақрибан 35 сол ҳукмронӣ кард, аввал ҳамчун шоҳзода ва баъд ҳамчун подшоҳ.Дар давраи хукмронии у давлат болоравии давом дошт (императори Византия бо Дукля шартномаи иттифок ва дустй баст).Дар давраи ҳукмронии Майкл, дар соли 1054 тақсимоти калисо ба вуҷуд омад, ки Шизми Шарқу Ғарб .Ин ҳодиса пас аз даҳ соли истиқлолияти Дукла сурат гирифт ва хатти марзии ду калисои насронӣ аз қаламрави ишғоли Черногорияи имрӯза убур кард.Ин сарҳад аз соли 1054 ҳамон хатти хаёлиро, ки соли 395, вақте ки империяи Рум ба Шарқ ва Ғарб тақсим шуд, пайравӣ мекард.Пас аз ҷудошавии калисои масеҳӣ, шоҳзода Михайло аз истиқлолияти бештари калисо дар Зета ва тамоюли давлат ба Ғарб пуштибонӣ кард.Дар соли 1077 Михайло аз Папа Григорий VII нишони шоҳона (rex Sclavorum) гирифт, ки он низ Дукляро ҳамчун салтанат эътироф кард.Ин ҳодиса дар давраи баъдӣ, дар давраи ҳукмронии Неманҷич тасвир шудааст.Ҳамчун вориси ояндаи шоҳ Михаил, Бодин дар шӯришҳои зидди Византия дар Балкан нақши муҳим бозид, бинобар ин, дар давраи ҳукмронии ӯ, нуфуз ва қаламрави Дукля ба кишварҳои ҳамсоя: Рашка, Босния ва Булғористон васеъ шуд.Махз, дар охири давраи хукмронии шох Микоил, тагйироти калон дар таносуби куввахо дар нимчазираи Балкан пас аз соли 1071, соли шикасти Византия дар чанги Манзикерт ва инчунин забт кардани норманхо дар чануби Италия ба амал омад.Подшоҳ Михайло бори охир дар соли 1081 ёдовар шуд.

Константин Бодин аз соли 1081 то 1101 подшоҳи асримиёнагӣ ва ҳокими Дукля, тавонотарин князии сербҳои он замон буд. Дар замони осоишта, вақте ки славянҳои ҷанубӣ тобеи Империяи Византия буданд, таваллуд шудааст, падараш дар соли 1072 аз ҷониби Булғористон омада буд. ашрофон, ки дар шуришашон бар зидди Византия кумак хостанд;Михайло ба онҳо Бодинро фиристод, ки подшоҳи Булғористон бо номи Петр III ба шӯриши кӯтоҳмуддат ҳамроҳ шуд ва соли дигар пас аз муваффақияти аввал дастгир карда шуд.Вай соли 1078 озод шуд ва пас аз марги падараш дар соли 1081 ба тахти Диоклея (Дукла) нишаст.Пас аз эътирофи худ дар бораи ҳукмронии Византия, ӯ ба зудӣ ба тарафи душманони онҳо, Норманҳо гузашт.Дар моҳи апрели соли 1081 ӯ бо маликаи Норман Жакинта, духтари Архирис, раҳбари ҳизби Норман дар Барӣ издивоҷ кард, ки боиси ҳамлаи Византия ва асири ӯ шуд.Ҳарчанд ӯ зуд худро озод кард, обрӯ ва нуфузаш коҳиш ёфт.Дар соли 1085, вакте ки аз марги Роберт Гискар ва тагйири куввахо дар Балкан истифода бурда, шахри Дуррес ва тамоми минтакаи Дурресро аз хукмронии франкхо забт кард.Хамин ки шох шуд, вай кушиш кард, ки ракибони худ — ворисони Радославро аз Дукля пеш кунад.Пас аз он ки сулҳ бо ин роҳ ба итмом расид, дар соли 1083 ё 1084, шоҳ Бодин ба Рашка ва Босния экспедитсия карда, онҳоро ба салтанати Дукля ҳамроҳ кард.Дар Рашка вай аз дарбори худ ду префект таъин мекунад: Вукан ва Марко, ки аз онҳо савганди вассалӣ мегирад.Бо рафтори худ дар чанги Дуррес шохи Дукля боварии Византияро аз даст дод.Аз Дурреси забтшуда Византия ба Дукля ҳамла оғоз кард ва шаҳрҳои забтшударо барқарор кард (шаҳрҳои хурди эпископӣ: Дриваст, Сард, Спата, Балеч).Бодин мағлуб ва асир шуд, ҳарчанд макони ҷанги ҳалкунанда маълум нест.Пас аз марги Бодин, қудрати Дукла ҳам аз ҷиҳати ҳудудӣ ва ҳам аз ҷиҳати сиёсӣ коҳиш ёфт.

Дар замони Михайло I, Зета дар дохили Дукля жупа буд ва бо номи Лушка Жупа низ маъруф буд.Аз охири асри 11, ин ном барои истинод ба тамоми Дукля истифода мешавад, аввал дар дастури низомии Кекауменос, ки дар солҳои 1080 навишта шудааст.Дар тӯли даҳсолаҳои минбаъда истилоҳи Зета тадриҷан ҷои Дукляро барои ифодаи минтақа гирифт.Шоҳзодаи Серб Деса Урошевич дар соли 1148 Дукля ва Травунияро забт карда, унвони "Шоҳзодаи Приморье" (бахрӣ)-ро муттаҳид кард ва Сербистонро ҳамроҳ бо бародараш Уроши II Првослав аз соли 1149 то 1153 ва танҳо то соли 1162 ҳукмронӣ кард. Дар Гранд 1190, Гранд писари Рассия ва Стефан Неманя Вукан II ҳуқуқи худро бар Зета тасдиқ кард.Дар соли 1219 Ҷорҷе Неманҷич ҷои Вукан шуд.Ҷои ӯ писари дуюми калониаш Уроши I буд, ки дар Морача дайри "Успенье Богородице"-ро сохт.Байни солҳои 1276 ва 1309 Зета аз ҷониби малика Елена, бевазани шоҳи Серб Уроши I ҳукмронӣ мекард. Вай тақрибан 50 дайрро дар минтақа барқарор кард, махсусан муқаддас Срҷ ва Вах дар дарёи Бояна.Аз соли 1309 то 1321 Зета аз ҷониби писари калонии шоҳ Милутин, шоҳи ҷавон Стефан Урош III Дечански якҷоя ҳукмронӣ мекард.Ба ҳамин монанд, аз соли 1321 то 1331, писари хурдии Стефан Стефан Душан Урош IV Неманҷич, подшоҳ ва императори ояндаи Сербистон, Зетаро бо падараш ҳукмронӣ мекард.Душани тавоно дар соли 1331 тоҷи император шуд ва то маргаш дар соли 1355 ҳукмронӣ кард. Шарко минтақаи Зетаи Поёнро дар ихтиёр дошт: ӯ дар сабтҳо аз соли 1356, вақте ки ӯ ба баъзе тоҷирони Дубровник, дар наздикии Свети Срҷ дар кӯли Скадар ҳуҷум мекард, зикр шудааст.Худи Зета аз ҷониби бевазани Душан Елена, ки он вақт дар Серрес буд, дар он ҷо суди худро дошт.Соли оянда, дар моҳи июн, Жарко шаҳрванди Ҷумҳурии Венетсия мешавад, ки дар он ҷо вай ҳамчун "барони шоҳи Сербистон бо саҳмияҳо дар минтақаи Зета ва Боянаи баҳрӣ" маъруф буд.Дурас Илиҷич то кушта шуданаш дар соли 1362 "Сарвар" (Кефалия, аз юнонӣ Кефале) аз Зетаи боло буд.

Оилаи Балшич дар Зета ҳукмронӣ мекард, ки қаламрави он қисматҳои Черногорияи имрӯза ва Албанияи шимолиро дар бар мегирифт, аз соли 1356. Дар миёнаҳои асри 14 Зета ба Зетаи боло ва поён тақсим шуда буд, ки онро магнатҳо идора мекарданд.Пас аз Стефан Душан (хукмронии 1331–55), писараш Стефан Уроши V дар давраи суқути империяи Сербҳо дар Сербистон ҳукмронӣ мекард;пошхӯрии тадриҷии империя дар натиҷаи ғайримарказизатсия, ки дар он лордҳои музофотӣ ниммухторият ва дар ниҳоят истиқлолият ба даст оварданд.Балшичӣ дар солҳои 1356–1362 дар минтақаи Зета мубориза бурданд, вақте ки онҳо ду ҳокимро дар Зетаи Боло ва Поён барканор карданд.Онҳо ҳамчун лордҳо ҳукмронӣ карда, ба худ қудрат доданд ва дар тӯли даҳсолаҳо як бозигари муҳим дар сиёсати Балкан шуданд.

Ҳукмронии Дурач тақрибан аз соли 1362 то 1378 тӯл кашид. Вай бо шоҳ Вукашин Мрнявчевич иттифоқ баста, бо духтараш Оливера издивоҷ карда, то суқути Мрнявчевич дар ҷанги Марица (1371) буд.Đurađ Ман Зетаро ҳамчун ҳокими муосири вақт идора мекардам.Муассисаҳои Зета хуб кор мекарданд, дар ҳоле ки шаҳрҳои наздисоҳилӣ аз худмухторияти назаррас бархурдор буданд.Тиҷорат аз ҳисоби мавҷудияти пули Зета, динор, хуб рушд ва такмил ёфт.Дурач Ман бо ҳамсояҳояш Шоҳзода Лазар Ҳребеляновичи Сербистон, Бан Твртко I Котроманич аз Босния, шоҳзода Никола 1 Горянски ва подшоҳи Маҷористон Луис 1 барои мағлуб кардани Никола Алтомановичи шӯҳратпараст дар соли 1373 иттифоқ бастам. Бо вуҷуди ин, Алтомачинов ва Б. то дами маргаш дар Зета панох мебарад.Вақте ки ӯ дар ҷануби Косово ҷанг мекард, бародари хурдии Дураҷ Балша II бо Комнина, ҷияни наздики зани император Стефан Душан Елена издивоҷ кард.Ба воситаи издивоҷ, Дураҷи II дар замин, аз ҷумла Авлона, Берат, Канина ва баъзе минтақаҳои аз ҷиҳати стратегӣ муҳими иловагӣ маҳри саховатманд гирифт.Баъди тақсим кардани заминҳои Альтоманович (дар Ҳерсеговина) Балшичҳо шаҳрҳои Требинье, Конавле ва Драчевичаро гирифтанд.Баҳси минбаъда дар бораи ин шаҳрҳо боиси муноқишаи байни Зета ва Босния бо роҳбарии Бан Твртко I гардид. Дар ниҳоят пас аз марги Дураҷ дар соли 1378 Босния бо дастгирии Маҷористон ғолиб омад.

Дар соли 1378, пас аз марги Дураҷ, бародараш Балша II подшоҳи Зета шуд.Дар соли 1382 шоҳ Твртко I Драчевицаро забт карда, шаҳреро бунёд кард, ки баъдтар бо номи Герсег-Нови маъруф аст.Ҳам Твртко I ва ҳам Балша II мехостанд, ки ба тахти сулолаи Неманҷич бираванд.Дар давраи хукмронии худ Балша II натавонист мисли пешгузаштаи худ назорати феодалхоро нигох дорад.Қудрати ӯ танҳо дар минтақаи атрофи Скадар ва дар қисми шарқии Зета қавӣ буд.Барҷастатарин феодалҳо, ки ҳукмронии Балшаро эътироф намекарданд, хонаи Крноевич буданд, ки аз ҷониби Венетсияҳо пайваста ба исён бар зидди ӯ ташвиқ мешуданд.Ба Балса II барои забт кардани Драч, як маркази муҳими тиҷоратӣ ва стратегӣ чор кӯшиш лозим буд.Карл Топиа маглуб шуда, аз туркхо ёрй пурсид.Нерӯҳои туркӣ таҳти сарварии Ҳаҷрудин Пошо ба нерӯҳои Балша II зарари ҷиддӣ расонда, ӯро дар ҷанги бузурги Савра дар наздикии Лушнҷе, дар соли 1385 куштанд.

Вориси Балша II Дурач II Страцимирович Балшич аз соли 1385 то 1403 дар Зета ҳукмронӣ мекард;вай бародарзодаи Балша ва писари Страцимир буд.Вай инчунин дар назорат кардани феодалхои махаллй душворй мекашид, бе назорат аз болои fiefs тамоми Зетаи боло.Ба гайр аз ин, феодалхои атрофи Оногошт (Никшич) химояи Венецияро кабул карданд.Барҷастатарини он лордҳо Радич Крноевич буд, ки минтақаи байни Будва ва кӯҳи Ловченро назорат мекард.Ғайр аз он, як қатор феодалони Арбана, бахусус Леке Дукагҷини ва Пол Дукаҷини ба тавтиаи зидди Дураҷ II ҳамроҳ шуданд.Бо дарназардошти ин, инчунин хатари доимии туркҳо, Дураҷ II бо сарвари асосии Сербистон, шоҳзода Лазар робитаҳои мустаҳками оилавӣ дошт.Барои кӯмак ба шоҳзода Лазар дар дифоъ аз сарзаминҳои сербҳо аз ҳамлаи усмонӣ , Дураҷи II аскарони худро дар якҷоягӣ бо нерӯҳои Бан Твртко I Котроманич (бо онҳо дар бораи Котор баҳс дошт) барои мулоқот бо артиши усмонӣ дар Косово Полже фиристод.Сарфи назар аз марги Султон Муроди I, лашкари сербҳо дар ҷанги эпикии Косово дар соли 1389 шикаст хӯрд. Бино ба маълумоти сарчашмаҳо, Дураҷи II дар Улсинҷ дар Зетаи ҷанубӣ буданаш дар набард иштирок накардааст.Дар солҳои баъдӣ, Дураҷи II барои баланд бардоштани рақобат байни усмонҳо ва венетсияҳо бозиҳои моҳирона дипломатӣ бозид.Бо ин мақсад, ӯ ба Скадар пешниҳод кард, ки ҳарду умедворанд, ки дар ниҳоят ӯ метавонад онро нигоҳ дорад.Пас аз ду соли ҷанг, туркҳо ва венетсияҳо розӣ шуданд, ки онро ба Дураҷи II, ки дар низоъ бетараф буд, вогузор кунанд.Ба хамин тарик, ракобати байни венецияхо ва венгерхо ба у фоида овард.Пас аз шикасти ҷиддии нерӯҳои худ аз ҷониби туркҳо дар наздикии Никополис, шоҳи Маҷористон Сигизмунд ба ӯ унвони шоҳзодаи Арбания ва назорати ҷазираҳои Хвар ва Корчула дод.Дар муноқишаи байни Дураҷ Бранкович ва амаки ӯ Стефан Лазаревич (писари шоҳзода Лазар), ки баъдтар унвони Деспоти Византияро гирифт, Дураҷи II бо Стефан баромад.Бо дастгирии Дураҷ, Стефан дар моҳи ноябри соли 1402 дар ҷанги Триполье дар майдони Косово қувваҳои туркро таҳти роҳбарии Дурач Бранкович мағлуб кард.

Албанияи Венетсия истилоҳи расмии якчанд моликияти Ҷумҳурии Венетсия дар ҷанубу шарқи Адриатика буд, ки қаламравҳои соҳилиро асосан дар ҷануби Черногорияи имрӯза ва қисман дар шимоли Албания фаро мегирад.Дар давоми ҳукмронии Венетсияҳо дар ин минтақаҳо, аз соли 1392 сар карда, то соли 1797 якчанд тағйироти асосии ҳудудӣ ба амал омаданд. Дар охири асри 15, моликияти асосии Албания дар натиҷаи густариши империяи Усмонӣ аз даст дода шуд.Бо вуҷуди ин, Венетсияҳо намехостанд аз даъвоҳои расмии худ ба соҳили Албания даст кашанд ва истилоҳи Албанияи Венетсия расман дар истифода нигоҳ дошта шуд, ки моликияти боқимондаи Венетсияро дар Черногорияи соҳилӣ, ки дар атрофи Халиҷи Котор ҷойгир аст, нишон дод.Дар ин давра рохзании албан ривоч ёфт.Он минтақаҳо то суқути Ҷумҳурии Венетсия дар соли 1797 дар зери ҳукмронии Венетсия монданд. Мувофиқи шартномаи Кампо Формио, минтақа ба монархияи Габсбург дода шуд.

Соли 1403 писари 17-солаи Дураҷ II, Балша III, пас аз марги падараш бар асари ҷароҳатҳои дар ҷанги Триполе гирифтааш тахти Зетаро мерос гирифт.Азбаски ӯ ҷавон ва камтаҷриба буд, мушовири асосии ӯ модараш Елена, хоҳари ҳокими Серб Стефан Лазаревич буд.Бо таъсири вай Балша III масеҳияти православиро ҳамчун дини расмии давлатӣ эълон кард;вале ба католикй рох дода мешуд.Балша III сиёсати падарашро идома дод.Дар соли 1418 Скадарро аз Венетсияҳо гирифт, аммо Будваро аз даст дод.Дар соли оянда вай барои бозпас гирифтани Будва кушиши бебарор кард.Пас аз он ӯ ба Белград рафт, то аз Деспот Стефан кӯмак пурсад, аммо ҳеҷ гоҳ ба Зета барнагашт.Дар соли 1421, пеш аз маргаш ва зери таъсири модараш Елена, Балша III ҳукмронии Зетаро ба Деспот Стефан Лазаревич дод.Вай дар миёнаи соли 1423 ба мукобили венецияхо чанг карда, Барро ба даст овард ва дар соли дигар вай бародарзодааш Дурач Бранковичро фиристод, ки вай Дриваст ва Улциниумро (Ульцин) баргардонд.

Стефан I Црноевич қудрати худро дар Зета мустаҳкам кард ва 14 сол, аз соли 1451 то соли 1465 ҳукмронӣ кард. Дар давоми ҳукмронии худ, ӯ дид, ки деспотия пас аз марги деспот Дурач Бранкович аз ҷониби усмониён комилан мутеъ шуд.Зета таҳти роҳбарии Стефан Крноевич аз минтақаи Ловчени атрофи Четинье, 51 муниципалитет, ки дарёи Крноевич, водии Зета ва қабилаҳои Бжелопавличи, Пьешивчи, Малоншичи, Пипери, Хоти, Келменди ва дигаронро дар бар мегирифт.Ахолии территорияхое, ки аз тарафи Стефан назорат мешуданд, такрибан буд.30.000 нафар, дар ҳоле ки шумораи умумии аҳолии минтақаи Зета (бо назардошти қаламрави зери ҳукмронии хориҷӣ) тақрибан буд.80 000.Венетсияҳо ва Ҳерцог Степан Вукчич Косачаи Санкт Сава (минтақаи Ҳерсеговина ба номи ӯ номгузорӣ шудааст) аз мавқеи сусти Деспот Дураҷ истифода бурда, қисматҳои қаламрави ӯро забт карданд.Стефан I Црноевич, ки аллакай худро сарвари Црноевич (тақрибан соли 1451) дар Зетаи Боло муаррифӣ карда буд, маҷбур шуд, ки гузаштҳои территориявӣ кунад.Илова бар ин, Косача писари Стефан Иванро ҳамчун гаравгони сиёсӣ гирифт ва умедвор буд, ки ин Стефанро маҷбур мекунад, ки дар вақти зарурӣ ба тарафи ӯ равад.Стефан ба Мара, духтари Албания Гжон Кастриоти, ки писараш қаҳрамони миллии Албания Скандербег буд, издивоҷ кард.Дар соли 1455, Стефан бо иттифоқчии худ Венетсия шартнома баст, ки Зета бартарии номиналии Венетсияро эътироф мекунад ва истиқлолияти воқеии онро дар ҳама ҷиҳат нигоҳ медорад.Созишнома инчунин пешбинӣ мекард, ки Зета дар мавридҳои мушаххас ба ивази таъминоти солона ба Венетсия кӯмаки низомӣ хоҳад кард.Аммо дар ҳама ҷиҳатҳои дигар, ҳукмронии Стефан дар Зета бебаҳс буд.

Иван Црноевич соли 1465 ҳокими Зета шуд. Ҳукмронии ӯ то соли 1490 давом кард. Дарҳол пас аз ба тахт нишастан Иван ба Венетсия ҳамла кард ва иттифоқи бастаи падарашро вайрон кард.Вай дар кӯшиши забт кардани Котор бо Венетсия ҷангид.Вай баъзе муваффақиятҳо ба даст оварда, дастгирии афзояндаи қабилаҳои славянии соҳилии Грбалж ва Паштровичро дар ҷустуҷӯи худ барои назорат бар халиҷи Котор ба даст овард.Аммо вақте ки маъракаи усмонӣ дар шимоли Албания ва Босния ӯро бовар кунонд, ки манбаи асосии хатар барои кишвараш ба Шарқ аст, ӯ бо Венетсия созиш хост.Иван ба мукобили туркхо чангхои сершумор кардааст.Зета ва Венетсия бар зидди империяи Усмонӣ мубориза мебурданд.Ҷанг бо дифоъи бомуваффақияти Шкодра анҷом ёфт, ки дар он муҳофизони Венетсия, Шкодран ва Зетан бо қувваҳои мусаллаҳи турк Султон Меҳмати II меҷангиданд ва дар ниҳоят дар соли 1474 дар ҷанг пирӯз шуданд. Бо вуҷуди ин, усмониён дар соли 1478 Шкодраро дубора муҳосира карданд ва Мехмеди II шахсан омада буд. ки ба он мухосира рохбарй кунад.Пас аз он ки усмонҳо бо зӯри мустақим Шкодраро гирифта натавонистанд, онҳо ба Забляк ҳамла карданд ва онро бидуни муқовимат гирифтанд.Венетсия Шкодраро дар соли 1479 дар шартномаи Константинопол ба султон дод.Иван саъй дошт, ки як иттиҳоди зиддитуркӣ ташкил кунад, ки аз нерӯҳои Наполитон, Венесия, Маҷористон ва Зетан иборат аст.Бо вуҷуди ин, орзуи ӯ амалӣ шуда натавонист, зеро венетсияҳо пас аз бастани сулҳ бо Империяи Усмонӣ дар соли 1479 ҷуръат накарданд, ки ба Иван кӯмак расонанд. Ба танҳоӣ монда, Иван тавонист Зетаро аз ҳамлаҳои тез-тези усмонӣ нигоҳ дорад.Чун медонист, ки усмониён ӯро барои ҷанг дар тарафи Венетсия ҷазо доданӣ мешаванд ва барои нигоҳ доштани истиқлолияташ дар соли 1482 пойтахти худро аз Ҷабляк дар кӯли Скадар ба минтақаи кӯҳии Долак, дар зери кӯҳи Ловчен кӯчид.Дар он ҷо ӯ дайри православии Четиньеро сохт, ки дар атрофи он пойтахт Четинье пайдо мешавад.Дар соли 1496 усмониён Зетаро забт карда, онро ба Санҷаки навтаъсиси Черногория муттаҳид карданд ва ба ин васила ба ҳокимияти он хотима доданд.

Дурач IV Крножевич соли 1490 хукмрони Зета шуд. Хукмронии у то соли 1496 давом кард. Чурач писари калонии Иван хукмрони бомаърифат буд.Ӯ бо як амали таърихӣ машҳур аст: ӯ барои чопи аввалин китобҳо дар Аврупои ҷанубу шарқии Аврупо, соли 1493 аз матбае, ки падараш ба Четинье оварда буд, истифода бурд. Матбааи Crnojević ибтидои калимаи чопиро дар байни славянҳои ҷанубӣ нишон дод.Матбуот аз соли 1493 то соли 1496 фаъолият намуда, китобҳои диниро нашр мекард, ки панҷтои онҳо ҳифз шудаанд: Октоих првогласник, Октоих петогласник, Псалтир, Молитвеник ва Четворожеванчелье.Дураҷ чопи китобҳоро идора мекард, муқаддима ва баъд суханҳо менавишт ва ҷадвалҳои мураккаби Забурро бо тақвими моҳӣ таҳия мекард.Китобхо аз матбааи Црноевич бо ду ранг — сурх ва сиёх чоп шуда, бо ороиши пурмазмун буданд.Онҳо барои бисёре аз китобҳои бо ҳуруфи кириллӣ чопшуда намунаи ибрат буданд.Пас аз он ки ҳукмронии Зета ба Дураҷ дода шуд, бародари хурдии ӯ Станиша бидуни имкони ҷойгузини падараш Иван ба Константинопол рафт ва исломро қабул кард ва номи Скендерро гирифт.Станиша хамчун хизматгори вафодори Султон Санжак-бейи Шкодра шуд.Бародарони ӯ Дураҷ ва Стефан II муборизаро бар зидди усмонӣ идома доданд.Далелҳои таърихӣ норавшан ва баҳсбарангезанд, аммо чунин ба назар мерасад, ки Венетсияҳо , ки аз нотавонӣ дар тобеъ кардани хонаи Крноевич ба манфиатҳои худ ноумед шуда, тавонистанд Стефани II-ро бикушанд ва Дураҷро бо фиреб ба Константинопол фиристоданд.Асосан, Дураҷ ба Венетсия барои кор кардан дар маъракаи васеи зидди усмонӣ ташриф овард, аммо муддате дар асирӣ нигоҳ дошта шуд, вақте ки Стефан II аз Зета бар зидди усмониён дифоъ мекард.Эҳтимол меравад, ки ҳангоми бозгашт ба Зета, Дураҷ аз ҷониби агентҳои Венетсия рабуда шуда, бо иттиҳоми ташкили Ҷанги муқаддаси зидди Ислом ба Константинопол фиристода шуд.Баъзе иддаоҳои беэътимод вуҷуд доранд, ки гӯё ба Ҷӯраҷ барои ҳукмронии Анатолия дода шудааст, аммо дар ҳар сурат гузоришҳо дар бораи макони будубоши Дураҷ баъд аз соли 1503 қатъ шуданд.

Дар тирамоҳи соли 1496 султони турк аз Дурдҷ Крнёевич хоҳиш кард, ки фавран ба Константинопол биёяд ва ё дар акси ҳол Черногорияро тарк кунад.Дураҷ худро дар хатар пайдо карда, қарор дод, ки зери ҳимояи Венетсияҳо шикаст хӯрад.Туркхо дархол баъди сохиб шудан ба ин замин дар территорияи собик давлати Црноевич, ки ба хайати Скадар Санжак дохил мешуданд, вило-яти алохидаи Црноевич ташкил карданд ва аввалин баруихатгирии вилояти навтаъсис фавран пас аз таъсиси он гузаронида шуд. хукумати нав.Пас аз таъсиси ҳокимият, туркҳо мисли дигар қисматҳои империя дар саросари кишвар андозҳо ва боҷҳои спаҳӣ ҷорӣ карданд.Пас аз суқут, масеҳиёни серб ба таъқибот ва зулми мухталифи мусалмонон дучор шуданд, аз ҷумла низоми бадномкунандаи "хиҷоми хун", табдили иҷборӣ, нобаробариҳои гуногуни қонунҳои шариат, аз ҷумла меҳнати маҷбурӣ, ҷизя, андозбандии сахт ва ғуломӣ.Дар солҳои аввали ҳукмронии Туркия, санҷакбегиҳои Скадар кӯшиш карданд, ки дар вилояти Крноевич ҳукмронии мустақими туркро мустаҳкам кунанд, аммо бо душвориҳои зиёд аз сабаби рақобати афзояндаи туркҳо ва венетсияҳо, ки боиси сар задани расмии ҷанги Венетсия ва Туркия гардид (1499-). 1503) соли 1499.Маълум шуд, ки дар байни ахолии забтшуда майлу хохиши хамкорй бо Венецияхо барои аз асорати турк озод кардани онхо вучуд дошт.Соли 1513 султон бо максади фуру нишондани нуфузи венетихо ва мустахкам намудани хокимияти худ карор кабул кард, ки собик Вилояти Црноевич аз хайати санчоки Скадар чудо карда шавад, ки баъд аз он дар он махал Санчаки алохидаи Черногория ташкил карда шуд.Скендер Крножевич, бародари хурдии охирин лорд Зета Дурҷ Крножевич, аввалин (ва ягона) санҷакбеги таъин карда шуд.

Санджак, инчунин бо номи Санҷак маъруф аст, як минтақаи таърихии геополитикӣ дар Сербия ва Черногория аст.Номи Санджак аз Санҷаки Нови Пазар, як ноҳияи маъмурии собиқи усмонӣ, ки соли 1865 таъсис ёфтааст, гирифта шудааст. Сербҳо одатан ин минтақаро бо номи асримиёнагии Рашка меноманд.Дар байни солҳои 1878 ва 1909 ин минтақа таҳти ишғоли Австрия-Венгрия қарор гирифт ва пас аз он ба империяи Усмонӣ дода шуд.Дар соли 1912 ин минтақа байни салтанатҳои Черногория ва Сербистон тақсим карда шуд.Аз ҳама сераҳолӣ дар минтақа Нови Пазари Сербистон аст.

Қисми зиёди князияти Зетан мақоми давлати мустақили худро аз даст дода, ба давлати тобеи Империяи Усмонӣ табдил ёфт, то он даме ки дар соли 1499 ба воҳиди маъмурии Усмонӣ Санҷаки Скутарӣ дохил карда шуд. Скутарӣ ва ҳамчун Санҷаки алоҳидаи Черногория, дар зери ҳукмронии Скендербег Крноевич таъсис дода шудааст.Вақте ки Скендербег Крножевич дар соли 1528 вафот кард, Санҷаки Черногория ба Санҷаки Скутари ҳамчун як воҳиди ягонаи маъмурӣ бо дараҷаи муайяни автономия ҳамроҳ карда шуд.

Принс-епископии Черногория як князии динӣ буд, ки аз соли 1516 то соли 1852 вуҷуд дошт. Князь дар атрофи Черногорияи муосир ҷойгир буд.Он аз Епархияи Четинье, ки баъдтар бо номи Митрополити Черногория ва Литторал маъруф буд, пайдо шуд, ки усқуфҳои он ба ҳукмронии Империяи Усмонӣ мухолифат карданд ва калисои Четиньеро ба теократияи де-факто табдил дода, онро ҳамчун митрополитҳо ҳукмронӣ карданд.Аввалин шоҳзода-епископ Вавила буд.Система аз ҷониби Данило Шепчевич, усқуфи Четинье, ки якчанд қабилаҳои Черногорияро барои мубориза бо империяи Усмонӣ, ки тамоми Черногория (ҳамчун Санҷаки Вилояти Черногория ва Черногория) ва қисми зиёди Аврупои ҷанубу шарқиро ишғол карда буданд, муттаҳид кард, ба системаи меросӣ табдил ёфт. вақт.Данило аввалин шуда дар хонаи Петрович-Негош буд, ки дар соли 1851, вақте ки Черногория дар зери Данило I Петрович-Негош ба давлати дунявӣ (князӣ) табдил ёфт, вазифаи митрополити Четиньеро ишғол кард.Принс-епископии Черногория низ ба таври кӯтоҳ ба монархия табдил ёфт, вақте ки он дар солҳои 1767-1773 муваққатан барҳам дода шуд: ин вақте рӯй дод, ки қаллоб Стефани хурдакак худро императори Русия муаррифӣ кард ва худро подшоҳи Черногория эълон кард.

Барӯйхатгирии солҳои 1582–83 ба қайд гирифта шудааст, ки вилият, як қисми худмухтори сарҳади Санҷаки Скутарӣ, дорои наҳияҳои Грбавчи (13 деҳа), Жупа (11 деҳа), Малоншичӣ (7 деҳа), Пьешивчӣ (14 деҳа), Четинье (16 деҳа), Риека (31 деҳа), Крмница (11 деҳа), Паштровичӣ (36 деҳа) ва Грбалж (9 деҳа);чамъ 148 деха.Қабилаҳои Черногория, бо дастгирии Епархияи Православии Сербҳои Четинье, дар ҷангҳои партизанӣ бар зидди усмониён бо як дараҷа муваффақият мубориза бурданд.Ҳарчанд Усмониён ҳукмронии номиналӣ дар кишварро идома медоданд, гуфта мешуд, ки кӯҳҳо ҳеҷ гоҳ пурра забт карда нашудаанд.Маҷлисҳои қабилавӣ (збор) вуҷуд доштанд.Сарвари усқуф (ва пешвоёни қабилаҳо) аксар вақт бо Ҷумҳурии Венетсия муттаҳид мешуданд.Черногорияхо дар солхои 1604 ва 1613 тахти рохбарй ва фармондехии митрополит Руфим Негуш дар Льескополье ду чанги мухимро ба даст оварда, галаба карданд.Ин аввалин ҷанги бисёриҳо буд, ки усқуф роҳбарӣ мекард ва тавонист усмониёнро мағлуб кунад.Дар давоми Ҷанги Бузурги Туркия, дар соли 1685, Сулаймон, Пошаи Скутарӣ, як контингентро сарварӣ кард, ки ба Четинье наздик шуд ва дар роҳ бо ҳаждукҳо дар хидмати Венетсия таҳти фармондеҳии Бажо Пивлянин дар теппаи Вртиелйка (дар ҷанги Вртижелка) задухӯрд кард. , ки дар он чо хаждукхоро несту нобуд карданд.Пас аз он усмонҳои ғолиб бо 500 сари бурида аз Четинье гузаштанд ва инчунин ба дайри Четинье ва қасри Иван Црноевич ҳамла карданд.Черногорияҳо пас аз Ҷанги Бузурги Туркия (1683–1699) усмониҳоро бадар ронданд ва истиқлолият эълон карданд.

Шӯриши сербҳои солҳои 1596–1597, инчунин бо номи шӯриши Ҳерсеговина дар солҳои 1596–1597 маъруф аст, шӯришест, ки аз ҷониби Патриархи Серб Йован Кантул (с. 1592–1614) ташкил карда шуда, аз ҷониби Грдан, войвода («герсоқ») зидди Никшиҷ роҳбарӣ мекард. Усмонӣ дар Санҷаки Ҳерсеговина ва Вилояти Черногория, дар давраи ҷанги тӯлонии Туркия (1593–1606).Шӯриш дар натиҷаи шӯриши нокоми Банат дар соли 1594 ва оташ задани осори муқаддаси Сава 27 апрели соли 1595 сар зад;ба он кабилахои Белопавличй, Дробняци, Никшич ва Пива дохил мешуданд.Исёнгарон, ки дар майдони Гакко (Гатачко Полье) соли 1597 шикаст хӯрданд, аз сабаби набудани дастгирии хориҷӣ маҷбур шуданд таслим шаванд.Баъди барбод рафтани шуриш бисьёр герцеговиниён ба халичи Котор ва Далматия кучиданд.Аввалин муҳоҷирати сербҳо дар байни солҳои 1597 ва 1600 ба вуқӯъ пайваст. Грдан ва Патриарх Йован дар солҳои оянда ба нақша гирифтани шӯришҳо бар зидди Усмонӣ идома хоҳанд дод.Ҷован дар соли 1599 бори дигар бо папа тамос гирифт, аммо муваффақ нашуд.Роҳибҳои серб, юнонӣ , булғорӣ ва албанӣ барои дархости кӯмак ба судҳои Аврупо дидан карданд.Даҳсолаи аввали асри 17 чанд ҷангҳои муваффақи Черногория бар зидди Усмониён таҳти роҳбарии Митрополит Руфим буд.6-уми майи соли 1605 қабилаи Дробнячи дар Горня Буковитса бар усмониён шикаст хӯрд. Бо вуҷуди ин, усмонҳо дар ҳамон тобистон интиқом гирифта, герцог Иван Калудеровичро асир гирифтанд, ки дар ниҳоят ба Плевля бурда, ба қатл расонида шуд.18 феврали соли 1608 аз маҷлис дар дайри Косижерево, роҳбарони сербҳо суди Испания ва Неаполитанро барои амалиёти ниҳоии энергетикӣ даъват карданд.Испания банд буд, дар Аврупои Шарқӣ кори зиёде карда натавонист.Бо вуҷуди ин, флоти Испания дар соли 1606 ба Дуррес ҳамла кард. Ниҳоят, 13 декабри соли 1608 Патриарх Йован Кантул дар дайри Морача ҷамъомад ташкил намуда, тамоми сарварони шӯришиёни Черногория ва Ҳерсеговинаро ҷамъ овард.Шӯриши солҳои 1596-97 ҳамчун намуна барои шӯришҳои сершумори зидди усмонӣ дар Босния ва Ҳерсеговина дар асрҳои оянда хоҳад буд.

Дар давраи ҳукмронии Данило ду тағйироти муҳим дар заминаи васеътари аврупоии Черногория ба вуқӯъ пайваст: тавсеаи давлати усмонӣ тадриҷан баръакс шуд ва Черногория дар империяи Русия як сарпарасти нави пурқуввате пайдо кард, ки ба ҷои Венетсияи таназзулёбанда.Иваз кардани Венетсия аз ҷониби Русия махсусан муҳим буд, зеро он кӯмаки молиявӣ овард (пас аз дидани Данило дар соли 1715 ба Пётри Кабир), фоидаи хоксоронаи ҳудудӣ ва дар соли 1789 ба расмият шинохтани истиқлолияти бандари усмонии Черногория ҳамчун давлати таҳти роҳбарии Петри I. Петрович Негош.

Пас аз марги Шепан, губернадур (унвон аз ҷониби Митрополит Данило барои ором кардани Венетсияҳо офарида шудааст) Йован Радонҷич бо кӯмаки Венетсия ва Австрия кӯшиш кард, ки худро ҳамчун ҳокими нав таҳмил кунад.Бо вуҷуди ин, пас аз марги Сава (1781), сарони Черногория архимандрит Петар Петровичро, ки ҷияни Митрополит Василие буд, вориси худ интихоб карданд.Петар I дар синни хеле ҷавонӣ ва дар замонҳои душвортарин роҳбарии Черногорияро ба ӯҳда гирифт.Вай тақрибан ним аср, аз соли 1782 то 1830 ҳукмронӣ кард. Петри I бар зидди усмониён , аз ҷумла дар Мартиничи ва Круси дар соли 1796 ғалабаҳои муҳим ба даст овард. Бо ин ғалабаҳо Петри I озод ва назоратро бар Баландкӯҳҳо (Брда) мустақар кард. тамаркузи ҷанги доимӣ, инчунин мустаҳкам кардани робитаҳо бо халиҷи Котор ва аз ин рӯ ҳадафи васеъ шудан ба соҳили ҷанубии Адриатик.Дар соли 1806, вақте ки императори Фаронса Наполеон ба сӯи халиҷи Котор пеш мерафт, Черногория бо кӯмаки якчанд баталёни рус ва флоти Дмитрий Сенявин ба муқобили нерӯҳои истилогари Фаронса ба ҷанг рафт.Артиши Наполеон дар Аврупо мағлуб нашуд, пас аз шикастҳо дар Кавтат ва Герсег-Новӣ маҷбур шуд, ки худро тарк кунад.Соли 1807 шартномаи Русия ва Фаронса халиҷро ба Фаронса дод.Сулх камтар аз хафт сол давом кард;соли 1813 артиши Черногория бо дастгирии лавозимоти ҷангии Русия ва Англия халиҷро аз Фаронса озод кард.Мачлисе, ки дар Доброта барпо гардид, карор кард, ки халичи Которро бо Черногория муттахид намояд.Аммо дар Конгресси Вена, бо ризоияти Русия, Бай ба ҷои он ба Австрия дода шуд.Дар соли 1820, дар шимоли Черногория, қабилаи Морача дар ҷанги бузург бар зидди нерӯҳои усмонӣ аз Босния пирӯз шуд.Дар давоми хукмронии дуру дарози худ Петар давлатро бо рохи муттахид намудани кабилахои тез-тез чанчолкунанда, мустахкам намудани назорати худ бар заминхои Черногория ва чорй намудани аввалин конунхо дар Черногория мустахкам намуд.Ӯ қудрати бебаҳои маънавӣ дошт, ки бо муваффақиятҳои ҳарбӣ мустаҳкам карда мешуд.Ҳукмронии ӯ Черногорияро барои ҷорӣ намудани минбаъдаи муассисаҳои муосири давлат: андозҳо, мактабҳо ва корхонаҳои калони тиҷоратӣ омода кард.Вақте ки ӯ мурд, ӯ бо эҳсосоти мардум муқаддас эълон карда шуд.

Пас аз марги Петр I, бародарзодаи 17-солаи ӯ Раде Петрович Митрополит Петри II шуд.Бо ризоияти таърихӣ ва адабӣ, Петри II, ки маъмулан "Нжегош" номида мешавад, таъсирбахштарин шоҳзода-епископҳо буд, ки асоси давлати муосири Черногория ва Шоҳигарии минбаъдаи Черногорияро гузошт.Вай инчунин шоири маъруфи Черногория буд.Дар байни митрополитҳои Черногория аз оилаи Петрович ва оилаи Радонҷич, як қабилаи пешқадам, ки муддати тӯлонӣ барои қудрат бар зидди ҳокимияти Петрович мубориза мебурд, рақобати тӯлонӣ вуҷуд дошт.Ин рақобат дар давраи Петри II ба авҷ расид, гарчанде ки ӯ аз ин чолиш ғолиб омад ва бо ихроҷи бисёре аз аъзои оилаи Радонҷич аз Черногория қудрати худро мустаҳкам кард.Дар корҳои дохилӣ Петри II ислоҳотчӣ буд.Вай аввалин андозҳоро дар соли 1833 бар зидди мухолифати шадиди бисёре аз Черногорияҳо ҷорӣ кард, ки ҳисси қавии озодии инфиродӣ ва қабилавӣ бо мафҳуми пардохтҳои ҳатмӣ ба мақомоти марказӣ комилан мухолиф буд.Вай ҳукумати расмии марказиро таъсис дод, ки аз се орган, Сенат, Гвардия ва Перҷаникҳо иборат аст.Сенат аз 12 намоянда аз оилаҳои бонуфузи Черногория иборат буд ва вазифаҳои иҷроия ва судӣ ва қонунбарории ҳукуматро иҷро мекард.Гвардия, ки аз 32 нафар иборат аст, ҳамчун агенти Сенат дар саросари кишвар сафар карда, баҳсҳоро ҳал мекард ва қонун ва тартиботро ба таври дигар идора мекард.Пержаникҳо қувваи полис буданд, ки ҳам ба Сенат ва ҳам бевосита ба Митрополит ҳисобот медоданд.Пеш аз маргаш дар соли 1851 Петри II ҷияни худ Данилоро вориси худ номид.Ба ӯ мураббӣ таъин карда, ба Вена фиристод ва аз онҷо таҳсилашро дар Русия идома дод.Ба гуфтаи баъзе таърихшиносон Петр II эҳтимолан Данилоро барои пешвои дунявӣ омода кардааст.Аммо, вақте ки Петри II даргузашт, Сенат таҳти таъсири Ҷордҷие Петрович (бойтарин Черногория дар он вақт) бародари калонии Петари II Пероро шоҳзода эълон кард, на митрополит.Бо вуҷуди ин, дар муборизаи кӯтоҳ барои қудрат, Перо, ки дастгирии сенатро ба ӯҳда дошт, ба Данило ҷавонтар, ки дар байни мардум бештар дастгирӣ дошт, мағлуб шуд.Дар соли 1852, Данило як Князии дунявии Черногорияро бо худ ҳамчун шоҳзода эълон кард ва ҳукмронии калисоро расман бекор кард.

Петар Петрович Негош, владикаи бонуфуз, дар нимаи аввали асри 19 ҳукмронӣ мекард.Дар соли 1851 Данило Петрович Нжегош владика шуд, аммо дар соли 1852 вай издивоҷ кард ва аз хислати калисои худ даст кашид ва унвони княз (шоҳзода) Данило I-ро гирифт ва сарзамини худро ба князии дунявӣ табдил дод.Пас аз кушта шудани Данило аз ҷониби Тодор Кадич дар Котор, дар соли 1860, Черногорияҳо 14 августи ҳамон сол Николайи I-ро вориси ӯ эълон карданд.Дар солҳои 1861-1862, Николас ба ҷанги бемуваффақият бар зидди империяи Усмонӣ машғул шуд.Дар замони Николас I ба кишвар низ аввалин конститутсияи худ (1905) дода шуд ва дар соли 1910 ба рутбаи подшоҳӣ баланд шуд.Пас аз шӯриши Ҳерсеговиния, ки қисман бо фаъолияти пинҳонии ӯ оғоз ёфт, ӯ боз ба Туркия ҷанг эълон кард.Сербистон ба Черногория ҳамроҳ шуд, аммо ҳамон сол аз ҷониби нерӯҳои турк шикаст хӯрд.Ҳоло Русия ба он ҳамроҳ шуд ва дар солҳои 1877–78 туркҳоро қатъиян торумор кард.Шартномаи Сан-Стефано (марти 1878) барои Черногория, инчунин Русия, Сербия, Руминия ва Булгория хеле фоиданок буд.Бо вуҷуди ин, дастовардҳо бо Шартномаи Берлин (1878) то андозае кам карда шуданд.Дар охир Черногория ҳамчун давлати мустақил эътироф карда шуд, қаламрави он ба таври муассир бо илова намудани 4,900 километри мураббаъ (1,900 кв мил) ду баробар шуд, бандари Бар ва тамоми обҳои Черногория барои киштиҳои ҷангии ҳамаи миллатҳо баста шуданд;ва маъмурияти полицияи бахрй ва санитарии сохил ба ихтиёри Австрия гузошта шуд.

Ҷанги Черногория- Усмонӣ , ки дар Черногория бо номи Ҷанги Бузург низ маълум аст, байни Князияти Черногория ва Империяи Усмонӣ дар байни солҳои 1876 ва 1878 ҷараён гирифт. Ҷанг бо пирӯзии Черногория ва шикасти усмонӣ дар ҷанги бузурги русу турк дар солҳои 1877 анҷом ёфт. 1878 .Шаш ҷанги калон ва 27 ҷанги хурдтар ҷараён гирифт, ки дар байни онҳо ҷанги муҳими Вучжи До буд.Шӯриш дар Ҳерсеговинаи наздик ба як қатор шӯришҳо ва шӯришҳо бар зидди усмониён дар Аврупо сабаб шуд.Черногория ва Сербистон 18 июни соли 1876 дар бораи эълони чанг бар зидди усмониён созиш карданд. Черногорияхо бо герсеговиён иттифок бастаанд.Як ҷанге, ки барои пирӯзии Черногория дар ҷанг муҳим буд, ҷанги Вучжи До буд.Дар соли 1877 Черногорияхо дар сархадхои Герцеговина ва Албания чангхои сахт карданд.Шоҳзода Николас ташаббусро ба дасти худ гирифта, ба нерӯҳои усмонӣ, ки аз шимол, ҷануб ва ғарб меомаданд, ҳамла кард.Никшич (24 сентябри 1877), Бар (10 январи 1878), Улцин (20 январи 1878), Грможур (26 январи 1878) ва Вранжина ва Лесендро (30 январи 1878) забт кард.Ҷанг вақте хотима ёфт, ки усмонҳо 13 январи соли 1878 бо Черногория дар Эдирна созиш бастанд. Пешравии нерӯҳои Русия ба сӯи Усмонӣ Усмониёнро маҷбур кард, ки 3 марти соли 1878 шартномаи сулҳ имзо кунад, ки истиқлолияти Черногория ва инчунин Руминияро эътироф кунад. ва Сербия, инчунин қаламрави Черногорияро аз 4,405 км² ба 9,475 км² афзоиш дод.Черногория инчунин шаҳрҳои Никшич, Колашин, Спуж, Подгорица, Забляк, Бар ва инчунин дастрасӣ ба баҳрро ба даст овард.

Ҷанги Вучҷи До як ҷанги бузурги Ҷанги Черногория-Усмонӣ дар солҳои 1876-78 буд, ки 18 июли соли 1876 дар Вучжи Дои Черногория сурат гирифт, ки дар байни нерӯҳои муттаҳидаи Черногория ва қабилаҳои Ҳерсеговини Шарқӣ (батальонҳо) бар зидди артиши Усмонӣ меҷангид. дар тахти вазир Ахмад Мухтор Пошо.Нерӯҳои Черногория ва Ҳерсеговинӣ Усмониёнро сахт мағлуб карданд ва тавонистанд ду фармондеҳи онҳоро дастгир кунанд.Гайр аз ин, онхо партияи калони яроку аслиха гирифтанд.

Конгресси Берлин (13 июн – 13 июли 1878) конфронси дипломатӣ оид ба азнавташкилдиҳии давлатҳои нимҷазираи Балкан пас аз ҷанги Русияву Туркияи солҳои 1877–78, ки Русия бар зидди Империяи Усмонӣ ғолиб омад.Дар ҷаласа шаш қудрати бузурги Аврупо ( Русия , Британияи Кабир , Фаронса , Австрия- Венгрия ,Италия ва Олмон ), Усмонӣ ва чаҳор давлати Балкан: Юнон , Сербия, Руминия ва Черногория намояндагӣ карданд.Раҳбари конгресс канцлери Олмон Отто фон Бисмарк барои ба эътидол овардани вазъияти Балкан, коҳиш додани нақши империяи мағлубшудаи Усмонӣ дар минтақа ва мувозинати манфиатҳои фарқкунандаи Англия, Русия ва Австрия-Венгрия кӯшиш кард.Ба ҳудудҳои зарардида ба ҷои он дараҷаҳои гуногуни истиқлолият дода шуданд.Руминия комилан мустақил шуд, гарчанде маҷбур шуд як қисми Бессарабияро ба Русия диҳад ва Добруяи Шимолиро ба даст овард.Сербистон ва Черногория низ истиқлолияти комил гирифтанд, вале қаламравро аз даст доданд ва Австрия-Маҷористон минтақаи Санджакро дар баробари Босния ва Ҳерсеговина ишғол кард.

Ҷанги якуми Балкан аз октябри соли 1912 то майи 1913 давом кард ва амалиёти Лигаи Балкан (шоҳигариҳои Булғористон , Сербия, Юнон ва Черногория) бар зидди Империяи Усмонӣ буд.Армияхои якчояи давлатхои Балкан бар лашкархои дар аввал аз чихати шумора паст (дар охири чанг хеле бартарй доштанд) ва аз чихати стратеги камбудн усмонй галаба карда, муваффакиятхои зуд ба даст оварданд.Ҷанг як фалокати ҳамаҷониба ва камназир барои усмонҳо буд, ки 83% қаламравҳои Аврупо ва 69% аҳолии аврупоии худро аз даст доданд.Дар натиҷаи ҷанг, Лига тақрибан тамоми қаламравҳои боқимондаи империяи Усмониро дар Аврупо забт ва тақсим кард.Ҳодисаҳои баъдӣ низ боиси таъсиси Албанияи мустақил шуданд, ки сербҳоро хашмгин кард.Дар ҳамин ҳол, Булғористон аз тақсими ғанимат дар Македония норозӣ буд ва 16 июни соли 1913 ба иттифоқчиёни собиқаш Сербистон ва Юнон ҳамла кард, ки боиси оғози ҷанги дуюми Балкан шуд.

Ҷанги дуюми Балкан як муноқишае буд, ки вақте Булғористон , ки аз ҳиссаи худ аз ғаниматҳои Ҷанги Якуми Балкан норозӣ буд, ба иттифоқчиёни собиқаш Сербистон ва Юнон ҳамла кард.Армияхои Сербия ва Юнон хучуми Булгорияро зада гардонда, ба хучуми чавобй гузашта, ба Булгория даромаданд.Вакте ки Булгория хам пештар бо Румыния бахсхои территориявй дошт ва кисми зиёди куввахои Булгория дар чануб иштирок карда буд, дурнамои галабаи осон ба интервенцияи Румыния бар зидди Булгория барангехт.Империяи Усмонӣ низ аз ин вазъият истифода бурда, баъзе қаламравҳои аз ҷанги қаблӣ аз даст додашударо баргардонад.Вақте ки нерӯҳои Руминия ба пойтахти София наздик шуданд, Булғористон хостори оташбас шуд, ки дар натиҷа Аҳдномаи Бухарест ба имзо расид, ки дар он Булғористон бояд қисмате аз дастовардҳои ҷанги якуми Балканро ба Сербия, Юнон ва Руминия диҳад.Дар шартномаи Константинопол он Адрианополро ба усмониён аз даст дод.

Черногория дар Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ сахт азоб кашид.Чанде пас аз эълони ҷанги Австрия- Венгрия ба Сербия (28 июли 1914), Черногория 6 августи соли 1914 дар эълони ҷанг ба қудратҳои марказӣ - ба Австрия-Венгрия - сарфи назар аз он ки дипломатияи Австрия ваъда дод, ки Шкодерро ба Черногория диҳад. агар бетараф мемонд.Генерали серб Бозидар Янкович ба хотири ҳамоҳангӣ дар мубориза бо артиши душман сардори фармондеҳи олии артиши Сербистон ва Черногория таъин шуд.Черногория аз Сербия 30 туп ва 17 миллион динор ёрии молиявй гирифт.Франция ба отряди мустамликавии иборат аз 200 нафар, ки дар аввали чанг дар Четинье вокеъ буд, инчунин ду радиостанция — дар болои кухи Ловчен ва Подгорица вокеъ буд.То соли 1915 Франция ба воситаи бандари Бар, ки онро киштихои харбй ва киштихои зериобии Австрия мухосира карда буданд, Черногорияро бо маводи зарурии чанг ва озука таъмин мекард.Дар соли 1915 Италия ин нақшро ба ӯҳда гирифт ва бомуваффақият ва номунтазам тавассути хатти Шенҷин-Боҷана-кӯли Скадар интиқол дод, ки ин масири бехатарӣ аз сабаби ҳамлаҳои доимии ғайриқонунии албанӣ аз ҷониби агентҳои Австрия ташкил карда шуд.Набудани маводи муҳим дар ниҳоят Черногорияро ба таслим кард.Австрия-Венгрия артиши ҷудогонаро барои забт ба Черногория ва пешгирӣ кардани пайванди артиши Серб ва Черногория фиристод.Аммо ин кувва зада гардонда шуд ва черногорияхо аз болои куллаи пурзури мустахкамшудаи Ловчен бомбаборонкунии Которро, ки душман дар ихтиёр дошт, давом дод.Артиши Австро-Венгрия муяссар шуд, ки шаҳри Плевляро забт кунад, дар ҳоле ки Черногория Будваро, ки он вақт таҳти назорати Австрия буд, гирифтанд.Ғалабаи Сербҳо дар ҷанги Сер (15–24 августи 1914) қувваҳои душманро аз Санджак дур кард ва Плевля боз ба дасти Черногория гузашт.10 августи соли 1914 аскарони пиёдагарди Черногория ба мукобили гарнизонхои Австрия хучуми сахт cap карданд, вале ба онхо муяссар нагардид, ки бартарии аввал ба даст овардаашон дурусттар шавад.Онхо дар хучуми дуйуми Сербия (сентябри 1914) ба австриягихо бомуваффакият мукобилат нишон дода, кариб муяссар гардид, ки Сараеворо ишгол кунанд.Бо оғози ҳамлаи сеюми Австрия-Венгрия, артиши Черногория маҷбур шуд, ки пеш аз шумораи хеле бартарӣ истеъфо диҳад ва лашкарҳои Австрия-Венгрия, Булғористон ва Олмон ниҳоят Сербияро ишғол карданд (декабри 1915).Бо вуҷуди ин, артиши Сербҳо наҷот ёфтанд ва таҳти роҳбарии шоҳ Пётри I Сербистон дар саросари Албания ақибнишинӣ карданд.Бо мақсади пуштибонӣ аз ақибнишинии Сербҳо артиши Черногория бо сардории Янко Вукотич дар ҷанги Мойковач (6-7 январи 1916) иштирок кард.Черногория низ ба истилои миқёси васеъ (январи 1916) дучор шуд ва дар давоми боқимондаи ҷанг дар ихтиёри қудратҳои марказӣ монд.Барои тафсилот ба маъракаи Сербистон (Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ) нигаред.Афсари австриягӣ Виктор Вебер Эдлер фон Вебенау аз соли 1916 то соли 1917 губернатори низомии Черногория буд. Баъдан ин вазифаро Генрих Клам-Мартинич ба ӯҳда гирифт.Шоҳ Николас ба Италия (январи 1916) ва баъд ба Фаронса гурехт;хукумат амалиёти худро ба Бордо гузаронд.Дар ниҳоят, иттифоқчиён Черногорияро аз Австрия озод карданд.Маҷлиси миллии Подгорица, ки нав даъват карда шуд, подшоҳро дар ҷустуҷӯи сулҳи алоҳида бо душман айбдор кард ва дар натиҷа ӯро аз қудрат барканор кард, бозгашти ӯро манъ кард ва қарор кард, ки Черногория 1 декабри соли 1918 ба Шоҳигарии Сербистон дохил шавад. Як қисми низомиёни собиқи Черногория қувваҳои то ҳол ба подшоҳ содиқ буданд, ба муқобили муттаҳидшавӣ, шӯриши Мавлуди Исо (7 январи 1919) шӯриш карданд.

Шоҳигарии Югославия як давлате дар Аврупои Ҷанубу Шарқӣ ва Марказӣ буд, ки аз соли 1918 то соли 1941 вуҷуд дошт. Аз соли 1918 то 1929 он расман Шоҳигарии Сербҳо, Хорватҳо ва Словенҳо номида мешуд, аммо истилоҳи «Югославия» (айнан «Сарзамини Славянҳои Ҷанубӣ») ") аз сабаби пайдоишаш номи гуфтугуии он буд.Номи расмии давлатро шоҳ Александр 1 3 октябри соли 1929 ба "Подшоҳии Югославия" иваз кард. Салтанати нав аз салтанатҳои собиқ мустақили Сербистон ва Черногория иборат буд (Черногория моҳи гузашта ба Сербия дохил карда шуд), ва миқдори зиёди қаламрави, ки қаблан як қисми Австрия-Венгрия, Давлати Словенҳо, Хорватҳо ва Сербҳо буд.Давлатҳои асосие, ки Салтанати навро ташкил медоданд, Давлати Словенҳо, Хорватҳо ва Сербҳо буданд;Воеводина;ва Шоҳигарии Сербия бо Шоҳигарии Черногория.

Шӯриши Мавлуди Исо шӯриши ноком дар Черногория бо сарварии Сабзҳо дар авоили моҳи январи соли 1919 буд. Сарвари низомии ин шӯриш Крсто Попович ва раҳбари сиёсии он Йован Пламенак буд.Катализатори ошӯб тасмими Маҷлиси бузурги миллии мардуми серб дар Черногория, ки маъмулан бо номи Ассамблеяи Подгорица маъруф аст, буд.Мачлис карор кабул кард, ки Подшохии Черногорияро бевосита бо Подшохии Сербия, ки дере нагузашта ба подшохии Югославия табдил меёбад, муттахид намояд.Пас аз як раванди шубҳанок интихоби номзадҳо, Сафедҳои иттифоқчӣ аз Сабзҳо, ки тарафдори ҳифзи давлатдории Черногория ва муттаҳид шудан дар Югославияи конфедералӣ буданд, бештар буданд.Шӯриш дар Четинье 7 январи соли 1919, ки санаи Мавлуди православии Шарқӣ буд, ба авҷи авҷи худ расид.Иттифоқчиён бо пуштибонии артиши Сербӣ Сабзҳои шӯришиёнро шикаст доданд.Дар пайи ошӯб шоҳи тахт барканоршудаи Черногория Никола маҷбур шуд, ки ба сулҳ даъват кунад, зеро бисёре аз хонаҳо хароб шуданд.Дар натичаи шуриш як катор иштироккунандагони ин шуриш суд карда, ба зиндон андохта шуданд.Дигар иштирокчиёни шӯриш ба Шоҳигарии Итолиё гурехта, баъзеҳо ба кӯҳҳо ақибнишинӣ карданд ва муқовимати партизаниро зери парчами артиши Черногория дар бадарға, ки то соли 1929 давом кард, идома доданд. Барҷастатарин сарвари милисаи партизанӣ Саво Распопович буд.

Дар давоми Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ ,Италия таҳти роҳбарии Бенито Муссолини дар соли 1941 Черногорияро ишғол кард ва ба Шоҳигарии Итолиё минтақаи Котор (Каттаро), ки дар он ҷо шумораи ками аҳолии Венетсиязабон мавҷуд буд, ҳамроҳ шуд.Шоҳигарии лӯхтакчаҳои Черногория таҳти назорати фашистон таъсис дода шуд, вақте ки Кристо Зрнов Попович соли 1941 аз асирӣ дар Рум баргашт, то кӯшиши роҳбарии Зеленаши («Ҳизби Сабз»), ки аз барқароршавии монархияи Черногория пуштибонӣ мекард, баргашт.Ин милиса бригадаи Ловчен ном дошт.Черногорияро чанги мудхиши партизанй, асосан баъд аз он ки Германияи фашистй дар мохи сентябри соли 1943 ба чои итальянхои маглубшуда иваз кард, хароб кард.Дар давоми Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, чун дар бисёр қисматҳои дигари Югославия, Черногория дар як навъ ҷанги шаҳрвандӣ ширкат дошт.Ба ғайр аз Сабзҳои Черногория, ду ҷиноҳи асосӣ артиши Четникҳои Югославия буданд, ки дар асирӣ ба ҳукумат савганд ёд карданд ва асосан аз Черногория, ки худро серб эълон карданд (аксарияти аъзои он сафедпӯстони Черногория буданд) ва партизанҳои Югославия, ки ҳадафи онҳо таъсиси онҳо буд Югославияи Социалистй баъд аз чанг.Азбаски ҳарду фраксия дар ҳадафҳои худ, бахусус ҳадафҳое, ки ба Югославияи ягона ва муқовимати зидди меҳвар алоқаманданд, якхела буданд, ду тараф даст ба ҳам пайвастанд ва дар соли 1941 шӯриши 13 июлро оғоз карданд, ки аввалин шӯриши муташаккил дар Аврупои ишғолшуда буд.Ин ҳамагӣ ду моҳ пас аз таслим шудани Югославия рӯй дод ва қисми зиёди қаламрави Черногорияро озод кард, аммо шӯришгарон натавонистанд, ки шаҳрҳо ва шаҳрҳои бузургро дубора назорат кунанд.Баъди кушишхои бебарори озод кардани шахрхои Пльевля ва Коласин, итальянхо бо кувваи немисхо тамоми территорияи исьёнгаронро аз нав ишгол карданд.Дар сатхи рохбарият ихтилофхо оид ба сиёсати давлатй (монархияи марказй ба мукобили Республикаи Федеративии Сотсиалисти) дар нихояти кор боиси чудоии байни ду тараф гардид;аз он пас душман шуданд.Доимо хар ду гурух кушиш мекарданд, ки дар байни ахолй дастгирй пайдо кунанд.Аммо, дар ниҳоят Четникҳо дар Черногория, мисли дигар гурӯҳҳои четникӣ дар дохили Югославия, дастгирии худро дар байни аҳолӣ аз даст доданд.Раҳбари воқеии Четникҳо дар Черногория Павле Ҷуришич ҳамроҳ бо дигар шахсиятҳои барҷастаи ҷунбиши Душан Арсович ва Дорҷе Лашич барои куштори мардуми мусалмон дар шарқи Босния ва Сандзак дар соли 1944 масъул буданд. Идеологияи онҳо дар бораи Сербистони якхела дар дохили Югославия як монеаи асосӣ дар ҷалби либералҳо, ақаллиятҳо ва Черногорияҳо буд, ки Черногорияро ҳамчун миллате бо ҳувияти худ медонистанд.Ин омилхо ба гайр аз он ки баъзе четнхо бо мехвар гуфтушунид мекарданд, боиси он гардид, ки дар соли 1943 армияи четнхои Югославй аз тарафдорй дар байни иттифокчиён махрум шуд Дар худи хамон сол Италия, ки то он вакт ба минтакаи ишголшуда рохбарй мекард, таслим шуд. ва чои онро Германия гирифт ва чанг давом кард.Подгорицаро партизанхои социалистй 19 декабри соли 1944 озод карданд ва дар чанги озодихохй галаба ба даст овард.Иосип Броз Тито саҳми бузурги Черногорияро дар ҷанги зидди қудратҳои меҳвар бо таъсиси он ҳамчун яке аз шаш ҷумҳурии Югославия эътироф кард.

Шӯриш дар Черногория як шӯриши зидди нерӯҳои истилогари итолиёвӣ дар Черногория буд.Бо ташаббуси Партияи коммунистии Югославия 13 июли соли 1941 он дар давоми шаш хафта пахш карда шуд, вале то чанги Пльевля 1 декабри соли 1941 бо шиддати хеле паст давом кард. Ба исьёнгарон якчоягии коммунистон ва собик офицерони Армияи Шохии Югославия рохбарй мекарданд. аз Черногория.Баъзе офицерон ба карибй баъди асир шуданашон дар вакти хучум ба Югославия аз лагерьхои асирон озод карда шуда буданд.Коммунистон ба ташкилот рохбарй карда, комиссархои сиёсиро таъмин мекарданд, ба куввахои харбии шуришгарон собик офицерон рохбарй мекарданд.Дар давоми се хафтаи саршавии исьён ба исьёнгарон муяссар шуд, ки кариб тамоми территориям Черногорияро ишгол кунанд.Кушунхои Италия мачбур шуданд, ки ба такьягохи худ дар Пльевля, Никшич, Четинье ва Подгорица акиб шаванд.Ба ҳамлаи муқобили беш аз 70 ҳазор сарбози итолиёвӣ, ки ба он генерал Алессандро Пирсио Бироли фармондеҳӣ мекард, бо кумаки милисаҳои мусалмони Санджак ва нерӯҳои ғайримунтазираи албанӣ аз манотиқи марзии байни Черногория ва Албания кумак карданд ва шӯришро дар тӯли шаш ҳафта пахш карданд.Иосип Броз Тито Милован Диласро аз хайати фармондихии кушунхои партизании Черногория аз сабаби хатогихояшон дар вакти исьён, алалхусус барои он озод кард, ки Йилас ба чои тактикаи партизанй ба мукобили куввахои итальянй муборизаи фронтиро интихоб кард ва «хатохои чап»-аш.Баъди маглубияти калони 1 декабри соли 1941 дар вакти хучуми бемуваффакияти куввахои коммунистй ба гарнизони Италия дар Пльевля бисьёр солдатхо аз сафи кушунхои партизанй фирор карда, ба сафи четникхои зиддикоммунистй дохил шуданд.Пас аз ин шикаст коммунистон одамонеро, ки худро душмани худ медонистанд, террор карданд, ки дар Черногория бисёриҳо душманӣ карданд.Шикасти куввахои коммунистй дар мухорибаи Пльевля якчоя бо сиёсати террор, ки онхо пеш гирифта буданд, сабабхои асосии вусъати ихтилофи байни исьёнгарони коммунистй ва миллатчигии Черногория баъди шуриш гардид.Дар нимаи дуйуми мохи декабри соли 1941 офицерони харбии миллатчигй Дурисич ва Лашич ба сафарбар намудани кисмхои мусаллахи аз партизанхо чудошуда шуруъ карданд.

Аз соли 1945 то 1992 Черногория ба ҷумҳурии муассиси Ҷумҳурии Сотсиалистии Федеративии Югославия табдил ёфт;дар федерация республикаи хурдтарин буд ва шумораи камтарини ахолй дошт.Черногория аз ҷиҳати иқтисодӣ аз ҳарвақта пурқувваттар шуд, зеро он ҳамчун як ҷумҳурии сусттараккикарда аз фондҳои федералӣ кӯмак гирифт ва ба як макони сайёҳӣ низ табдил ёфт.Солҳои баъд аз ҷанг ноором буданд ва бо бартарафсозии сиёсӣ қайд карда шуданд.Кристо Зрнов Попович, раҳбари "Сабзҳо" дар соли 1947 кушта шуд ва пас аз 10 сол, дар соли 1957, охирин четник дар Черногория Владимир Шипчич низ кушта шуд.Дар ин давра коммунистони Черногория, ба монанди Велько Влахович, Светозар Вукманович-Темпо, Владимир Попович ва Йово Капичич дар хукумати федералии Югославия вазифахои асосиро ишгол мекарданд.Дар соли 1948 Югославия бо тақсимоти Тито-Сталин рӯбарӯ шуд, як давраи танишҳои баланди байни Югославия ва СССР , ки дар натиҷаи ихтилофот дар бораи таъсири ҳар як кишвар ба ҳамсояҳои худ ва қарори Информбиро ба вуҷуд омадааст.Тачовузи сиёсй хам дар дохили партияи коммунистй ва хам дар мамлакат огоз ёфт.Коммунистони тарафдори шӯравӣ дар зиндонҳои гуногуни Югославия, бахусус Голи Оток, ба таъқиб ва зиндон дучор шуданд.Бисёре аз Черногорияҳо ба далели эътиқоди анъанавии худ ба Русия, худро ба шӯравӣ нигаронидашуда эълон карданд.Ин тақсимоти сиёсӣ дар ҳизби коммунистӣ боиси суқути бисёре аз раҳбарони муҳими коммунистӣ, аз ҷумла Черногория Арсо Йованович ва Владо Дапчевич буд.Бисьёр одамоне, ки дар ин давра ба зиндон афтода буданд, сарфи назар аз миллаташон бегунох буданд — инро баъдтар хукумати Югославия эътироф кард.Соли 1954 сиёсатмадори маъруфи Черногория Милован Диласро аз ҳизби коммунист барои интиқод аз раҳбарони ҳизб барои ташкили "синфи ҳокими нав" дар дохили Югославия ҳамроҳ бо Пеко Дапчевич хориҷ кард.Дар нимаи дуюми солҳои 1940-ум ва тамоми солҳои 1950-ум, кишвар аз ҳисоби маблағгузории федералӣ таҷдиди инфрасохторро паси сар кард.Пойтахти таърихии Черногория Четинье бо Подгорица иваз карда шуд, ки он дар давраи байниҷангӣ ба бузургтарин шаҳри Ҷумҳурӣ табдил ёфт, гарчанде ки он дар натиҷаи бомбгузории шадид дар марҳилаҳои охири Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ амалан хароба буд.Подгорица дар дохили Черногория мавқеъи мусоиди ҷуғрофӣ дошт ва дар соли 1947 курсии ҷумҳуриро ба шаҳр кӯчонданд, ки ҳоло ба шарафи маршал Тито Титоград номгузорӣ шудааст.Четинье унвони «шаҳри қаҳрамон»-ро дар дохили Югославия гирифт.Амалиёти мехнатии чавонон дар байни ду шахри калонтарини Титоград ва Никшич рохи охан, инчунин дар болои кули Скадар, ки пойтахтро бо бандари калони Бар мепайвандад, сохил сохтанд.Бандари Бар низ пас аз истихроҷ дар замони истиқрори Олмон дар соли 1944 аз нав барқарор карда шуд. Дигар бандарҳое, ки бо беҳбудии инфрасохтор рӯбарӯ буданд, Котор, Рисан ва Тиват буданд.Соли 1947 Jugopetrol Kotor таъсис дода шуд.Индустрикунонии Черногория тавассути таъсиси ширкати электронии «Обод» дар Четинье, комбинати пулодгудоз ва заводи пивопазии Требжеса дар Никшич ва заводи алюминии Подгорица дар соли 1969 намоиш дода шуд.

Пардохти Югославияи коммунистӣ (1991-1992) ва ҷорӣ шудани низоми сиёсии бисёрҳизбӣ Черногорияро бо роҳбарияти ҷавоне пайдо кард, ки ҳамагӣ чанд сол қабл дар охири солҳои 1980 ба ин вазифа бархоста буд.Дар амал се нафар республикаро идора мекарданд: Мило Чуканович, Момир Булатович ва Светозар Марович;ҳама дар давоми инқилоби зиддибюрократӣ — табаддулоти маъмурии як навъ табаддулоти маъмурӣ дар дохили ҳизби коммунистони Югославия, ки аз ҷониби аъзоёни ҷавони ҳизби наздик ба Слободан Милошевич ташкил карда шуда буданд, ба сари қудрат омаданд.Ҳар се коммунистони диндор дар рӯи замин зоҳир мешуданд, аммо онҳо инчунин малака ва мутобиқшавӣ ба кофӣ доштанд, то хатари часпидан ба тактикаи суннатии кӯҳнапарастиро дар замони тағйирёбанда бифаҳманд.Ҳамин тавр, вақте ки Югославияи кӯҳна амалан мавҷудияти худро қатъ кард ва системаи сиёсии бисёрҳизбӣ ҷойгузини онро гирифт, онҳо ба зудӣ филиали Черногорияи ҳизби коммунистии кӯҳнаро дубора бастабандӣ карданд ва онро Ҳизби демократии сотсиалистҳои Черногория (DPS) иваз карданд.Дар давоми ибтидо то миёнаҳои солҳои 1990 роҳбарияти Черногория ба кӯшишҳои ҷангии Милошевич кӯмаки зиёд дод.Резервчиёни Черногория дар хатти фронти Дубровник, ки сарвазир Мило Чуканович ба онхо зуд-зуд ташриф меовард, чангиданд.Моҳи апрели соли 1992, дар пайи як раъйпурсӣ Черногория тасмим гирифт, ки ба Сербистон дар ташкили Ҷумҳурии Федеративии Югославия (ФФР), ки Югославияи дуюмро расман ба оромӣ гузошт.

Дар давоми солҳои 1991-1995 Ҷанги Босния ва Ҷанги Хорватия, Черногория бо полис ва нерӯҳои низомии худ дар ҳамлаҳо ба шаҳрҳои Дубровник, Хорватия ва Босния дар якҷоягӣ бо сарбозони серб, амалҳои таҷовузкорона барои ба даст овардани қаламравҳои бештар бо роҳи зӯр, ки бо намунаи пайвастаи дагалона ва мунтазам поймол кардани хукукхои инсон.Генерали Черногория Павле Стругар аз он замон барои ширкат дар бомбгузории Дубровник маҳкум шуд.Паноҳҷӯёни боснӣ аз ҷониби полиси Черногория боздошт ва ба урдугоҳҳои серб дар Фоча интиқол дода шуданд ва дар он ҷо ба шиканҷаи мунтазам ва ба қатл расонида шуданд.Моҳи майи соли 1992 Созмони Милали Муттаҳид ба ФРЯ эмбарго ҷорӣ кард: ин ба бисёр ҷанбаҳои ҳаёти кишвар таъсир расонд.Аз сабаби ҷойгиршавии мусоиди ҷуғрофии худ (дастрасӣ ба баҳри Адриатик ва пайвасти обӣ ба Албания тавассути кӯли Скадар) Черногория ба маркази фаъолияти қочоқ табдил ёфт.Тамоми истеҳсолоти саноатии Черногория қатъ карда шуд ва фаъолияти асосии иқтисодии ҷумҳурӣ қочоқи молҳои истеъмолӣ - махсусан молҳои камбизоат ба монанди бензин ва сигор, ки ҳардуи онҳо хеле баланд шуданд, гардид.Он ба як амалияи қонунӣ табдил ёфт ва солҳо идома ёфт.Дар беҳтарин ҳолат, ҳукумати Черногория аз фаъолияти ғайриқонунӣ чашм пӯшид, аммо бештар дар он фаъолона ширкат дошт.Қочоқ аз ҳар гуна афроди сояафкан, аз ҷумла мансабдорони воломақоми давлатӣ миллионерҳоро ба вуҷуд овард.Мило Чуканович дар додгоҳҳои мухталифи Итолиё барои нақш дар қочоқи густурда дар солҳои 1990 ва таъмини паноҳгоҳи амн дар Черногория барои шахсиятҳои мухталифи мафияи итолиёвӣ, ки гӯё дар занҷири паҳнкунии қочоқ ширкат доштанд, идома медиҳад.

Раъйпурсии истиқлолияти Черногория дар соли 1992 аввалин раъйпурсӣ оид ба истиқлолияти Черногория буд, ки 1 марти соли 1992 дар SR Черногория, як ҷумҳурии муассиси Ҷумҳурии Сотсиалистии Федеративии Югославия баргузор шуд.Раъйпурсӣ натиҷаи тасмими раисиҷумҳури Черногория Момир Булатович дар бораи розӣ шудан ба шартҳои муқарраркардаи лорд Каррингтон буд, ки Югославияро ба як иттиҳодияи фуҷури давлатҳои мустақил табдил медод, ки дорои мақоми субъектҳои ҳуқуқи байналмилалӣ хоҳад буд.Тасмими Булатович иттифоқчии ӯ, раисиҷумҳури Сербистон Слободан Милошевич ва раҳбарияти Сербистонро хашмгин кард, ки онҳо ба нақшаи Каррингтон ислоҳеро илова карданд, ки ба давлатҳое, ки намехоҳанд аз Югославия ҷудо шаванд, давлати вориси худро таъсис диҳанд.Дар натиҷаи ин раъйпурсӣ Ҷумҳурии Федеративии Югославия, ки аз ду ҷумҳурии собиқи Югославия, Сербия ва Черногория иборат буд, 27 апрели соли 1992 таъсис ёфт.

Рӯзи 21 майи соли 2006 дар Черногория раъйпурсии истиқлолият баргузор шуд, ки онро 55,5 дарсади интихобкунандагон тасвиб намуда, ҳадди ақалли 55 дарсадиро убур карданд.То 23 май натоиҷи муқаддамотии раъйпурсӣ аз ҷониби ҳамаи панҷ узви доимии Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид ба расмият шинохта шуд, ки дар сурати ба таври расмӣ мустақил шудани Черногория эътирофи густурдаи байналмиллалӣ пешниҳод мешавад.Рӯзи 31 май комиссияи раъйпурсӣ натоиҷи раъйпурсиро расман тасдиқ карда, тасдиқ кард, ки 55,5 дарсади ҷамъияти интихобкунандагони Черногория ба ҷонибдории истиқлолият овоз додаанд.Азбаски интихобкунандагон ба меъёри баҳсбарангези 55% мувофиқат карданд, раъйпурсӣ дар ҷаласаи ғайринавбатии парлумон рӯзи 31 май ба эъломияи истиқлолият ворид карда шуд.Ассамблеяи Ҷумҳурии Черногория рӯзи шанбеи 3 июн Эъломияи расмии истиқлолият қабул кард.Дар посух ба ин эълон ҳукумати Сербистон худро вориси ҳуқуқӣ ва сиёсии Сербистон ва Черногория эълон кард ва худи ҳукумат ва порлумони Сербистон ба зудӣ Қонуни асосии навро қабул хоҳанд кард.Иёлоти Муттаҳида, Чин, Русия ва ниҳодҳои Иттиҳодияи Аврупо ҳама нияти эҳтиром ба натоиҷи раъйпурсиро изҳор доштанд.