Таърихи Фаронса

Дар соли 600 пеш аз милод юнониёни иони аз Фокей дар соҳили баҳри Миёназамин мустамликаи Массалияро (Марсели ҳозира) бунёд намуда, онро ба қадимтарин шаҳри Фаронса табдил доданд.Дар айни замон, баъзе кабилахои келтхо ба кисмхои шаркии (Германияи олй) территорияи хозираи Франция омаданд, вале ин ишгол дар бокимондаи Франция танхо дар байни асри 5—3 то пеш аз милод пахн шуд.

Фарҳанги Ла Тен фарҳанги асри оҳани аврупоӣ буд.Он дар давраи охири асри оҳан (тақрибан аз соли 450 то милод то истилои Рум дар асри 1 пеш аз милод) инкишоф ва ривоҷ ёфт ва пас аз фарҳанги аввали асри оҳани Ҳоллстатт бе ягон танаффуси муайяни фарҳангӣ, зери таъсири назарраси баҳри Миёназамин аз юнониҳо дар Галияи пеш аз Рум. , этрускҳо ва фарҳанги Голасекка, аммо услуби бадеии онҳо ба ҳар ҳол аз он таъсироти баҳри Миёназамин вобаста набуд.Дараҷаи фарҳанги Ла Тене ба ҳудуди Фаронса, Белгия, Швейтсария, Австрия, Англия , Олмони Ҷанубӣ, Ҷумҳурии Чех, қисматҳои Италияи Шимолӣ ваИталияи Марказӣ , Словения ва Маҷористон, инчунин қисматҳои ҳамшафати Нидерландия , Словакия, Сербия, Хорватия, Трансильвания (Руминияи Гарбй) ва Закарпатия (Украинаи Гарбй).Келтибериён аз Иберияи Ғарбӣ паҳлӯҳои зиёди фарҳангро мубодила мекарданд, гарчанде ки на услуби бадеӣ.Дар шимол асри оҳани муосири пеш аз румӣ дар Аврупои Шимолӣ, аз ҷумла фарҳанги Ясторф дар Олмони Шимолӣ ва тамоми роҳ то Галатия дар Осиёи Хурд (ҳоло Туркия) паҳн шуд.Дар маркази Голли қадим, фарҳанг хеле паҳн шуд ва фарқиятҳои гуногуни маҳаллиро дар бар мегирад.Он аксар вақт аз фарҳангҳои қаблӣ ва ҳамсоя асосан бо услуби La Tène санъати келтикӣ фарқ мекунад, ки бо ороиши каҷӣ, махсусан коркарди металлӣ хос аст.Он ба номи макони навъи Ла Тен дар тарафи шимолии кӯли Нойшатели Швейтсария гирифта шудааст, ки дар он ҳазорон ашё дар кӯл ҷамъ шуда буданд, тавре ки пас аз паст шудани сатҳи об дар соли 1857 кашф шуда буд. Ла Тене макони навъи ва истилоҳе, ки бостоншиносон барои давраи минбаъдаи фарҳанг ва санъати келтҳои қадим истифода мебаранд, ин истилоҳ дар фаҳмиши маъмул мустаҳкам ҷойгир аст, аммо барои муаррихону бостоншиносон мушкилоти зиёдеро пешкаш мекунад.

Дар асри 2 то пеш аз милод Галлияи Баҳри Миёназамин дорои матоъҳои васеи шаҳрӣ ва обод буд.Археологҳо аз шаҳрҳои шимолии Галлия, аз ҷумла пойтахти Битуриҷия Аварикум (Бурҷ), Кенабум (Орлеан), Аутрикум (Шаррес) ва макони ҳафриёти Бибракте дар наздикии Отун дар Сан ва Луара ва як қатор қалъаҳои кӯҳӣ (ё) медонанд. oppida) дар замони ҷанг истифода бурда мешавад.Шукуфоии Галлияи Баҳри Миёназамин Румро ташвиқ кард, ки ба дархостҳои кӯмаки сокинони Массилиа, ки дар зери ҳамлаи эътилофи Лигурҳо ва Голлҳо қарор гирифтанд, посух диҳад.Румиён дар соли 154 то эраи мо ва боз дар соли 125 то милод ба Галлия дахолат карданд.Ҳол он ки бори аввал омада мерафтанд, бори дуюм мемонданд.Дар соли 122 пеш аз милод Домитий Ахенобарбус тавонист Аллоброгиҳоро (паймонони Саллувӣ) мағлуб кунад, дар ҳоле ки дар соли оянда Квинт Фабиус Максим лашкари Арверниро таҳти сарварии подшоҳи онҳо Битуит, ки ба кӯмаки Аллоброгҳо омада буд, "малок кард".Рим ба Массилия иҷозат дод, ки заминҳои худро нигоҳ дорад, аммо ба қаламрави худ заминҳои қабилаҳои забтшударо илова кард.Дар натиҷаи бевоситаи ин забтҳо, Рим ҳоло минтақаеро таҳти назорат дошт, ки аз Пиреней то дарёи поёни Рон ва дар шарқ то водии Рон то кӯли Женева тӯл мекашид.То соли 121 пеш аз милод румиён минтақаи Баҳри Миёназаминро забт карданд, ки Провинсия ном дошт (баъдтар Галлия Нарбоненсис номида шуд).Ин истило бартарии халкхои Арверни Галларо халалдор кард.

Ҷангҳои Галлия дар байни солҳои 58 то 50 то милод аз ҷониби сарлашкари румӣ Юлий Сезар бар зидди халқҳои Голлия (Фаронсаи ҳозира, Белгия, дар якҷоягӣ бо қисматҳои Олмон ва Британияи Кабир ) гузаронида шуда буданд.Қабилаҳои галлик, германӣ ва бритониёӣ барои муҳофизати ватани худ аз ҳамлаи таҷовузкоронаи Рим мубориза бурданд.Ҷангҳо дар ҷанги ҳалкунандаи Алезия дар соли 52 пеш аз милод ба анҷом расиданд, ки дар он ғалабаи пурраи Рум боиси густариши Ҷумҳурии Рум дар тамоми Галлия гардид.Гарчанде ки артиши Галлик мисли румиён қавӣ буд, тақсимоти дохилии қабилаҳои Галлик ғалабаи қайсарро осон кард.Кушиши сардори Галлик Версингеторикс барои дар зери байрак муттахид намудани галлхо хеле дер ба амал омад.Қайсар ҳамларо ҳамчун як амали пешгирикунанда ва мудофиавӣ тасвир кард, аммо таърихшиносон розӣ ҳастанд, ки ӯ дар ҷангҳо пеш аз ҳама барои баланд бардоштани мансаби сиёсии худ ва пардохти қарзҳои худ мубориза мебурд.Бо вуҷуди ин, Голл барои румиён аҳамияти муҳими низомӣ дошт.Қабилаҳои бумии минтақа, ҳам галлик ва ҳам германӣ, борҳо ба Рум ҳамла карданд.Забт кардани Галлия ба Рим имкон дод, ки сарҳади табиии дарёи Рейнро таъмин кунад.Ҷангҳо бо муноқишаҳо бар сари муҳоҷирати Ҳелветӣ дар соли 58 пеш аз милод оғоз ёфтанд, ки дар қабилаҳои ҳамсоя ва Суэби олмонӣ ҷалб карда шуданд.

Галлия ба якчанд музофотҳои гуногун тақсим карда шуд.Румиён аҳолиро кӯч доданд, то ҳуввияти маҳаллӣ аз хатари назорати румӣ монеъ шаванд.Ҳамин тариқ, бисёре аз келтҳо дар Аквитания кӯчонида шуданд ё ғулом карда шуданд ва аз Галлия кӯчонида шуданд.Дар Галлия дар зери империяи Рум таҳаввулоти қавии фарҳангӣ ба амал омад, ки равшантаринаш иваз кардани забони галлӣ бо лотинии вулгарӣ мебошад.Гуфта мешавад, ки шабоҳатҳои байни забонҳои галлӣ ва лотинӣ ба гузариш мусоидат мекунанд.Галл дар тӯли садсолаҳо дар зери назорати Рум монд ва фарҳанги келтҳо тадриҷан бо фарҳанги Галло-Румӣ иваз карда шуд.Галлҳо бо гузашти вақт бо империя беҳтар муттаҳид шуданд.Масалан, генералҳо Маркус Антониус Примус ва Гней Юлий Агрикола ҳам дар Галлия таваллуд шудаанд, инчунин императорҳо Клавдий ва Каракалла.Император Антонинус Пиус низ аз оилаи Галлия буд.Дар даҳсолаи пас аз забти Валериан аз ҷониби форсҳо дар соли 260, Постумус як империяи кӯтоҳмуддати Галликро таъсис дод, ки ба он илова ба худи Голлия нимҷазираи Иберия ва Британияро дар бар мегирифт.Дар хамин вакт ба Галлия кабилахои германй — франкхо ва аламаннхо дохил шуданд.Империяи Галлик дар соли 274 бо ғалабаи император Аурелиан дар Чалонс ба охир расид.Муҳоҷирати келтҳо дар асри 4 дар Арморика пайдо шуд.Онҳоро подшоҳи афсонавӣ Конан Мериадок роҳбарӣ мекард ва аз Бритониё омада буд.Онҳо бо забони нобудшудаи бритониёӣ ҳарф мезаданд, ки ба забонҳои бретонӣ, корнишӣ ва велшӣ табдил ёфт.Дар соли 418 вилояти Аквитания ба ивази дастгирии онҳо бар зидди Вандалҳо ба Готҳо дода шуд.Ҳамон Готҳо соли 410 Римро забт карда, дар Тулуза пойтахт таъсис доданд.Империяи Рум дар вокуниш ба ҳама ҳамлаҳои ваҳшӣ душвор буд ва Флавий Аетиус маҷбур шуд, ки ин қабилаҳоро бар зидди ҳамдигар истифода барад, то як андоза назорати румӣ нигоҳ дошта шавад.Вай аввал хуннхоро ба мукобили бургундхо истифода бурд ва ин зархаридон Вормсро несту нобуд карда, шох Гюнтерро куштанд ва бургундихоро ба тарафи гарб тела доданд.Бургундияро дар соли 443 Аетиус дар наздикии Лугдунум кӯчонида буд. Ҳунҳо, ки Аттила муттаҳид карда буданд, хатари бештаре пайдо карданд ва Аетиус вестготҳоро бар зидди Ҳунҳо истифода бурд.Муноқиша дар соли 451 дар ҷанги Чалонс ба авҷи аъло расид, ки дар он румиён ва готҳо Атилларо мағлуб карданд.Империяи Рум дар арафаи фурӯпошӣ қарор дошт.Аквитания бешубҳа ба вестготҳо партофта шуд, ки онҳо ба зудӣ як қисми муҳими ҷануби Галлия ва инчунин қисми зиёди нимҷазираи Иберияро забт мекунанд.Бургундияҳо ба салтанати худ даъво карданд ва шимоли Галлия амалан ба франкҳо партофта шуд.Ба ғайр аз халқҳои олмонӣ, васконҳо аз Пиреней ба Васкония ворид шуданд ва Бретонҳо дар Арморика се салтанат ташкил карданд: Домнония, Корнуайл ва Брёрек.

Империяи Галлик ё Империяи Рими Галлик номҳое мебошанд, ки дар таърихнигории муосир барои як қисми ҷудоихоҳи империяи Рум истифода мешаванд, ки воқеан ҳамчун давлати алоҳида аз соли 260 то 274 фаъолият мекарданд. сарварони ҳарбӣ ва аристократҳо худро император эълон карданд ва бидуни кӯшиши забт кардани Италия ва ё ба тариқи дигар дастгоҳи маъмурии марказии Румро забт кардани Галлия ва музофотҳои ҳамсоя худро ба дасти худ гирифтанд. Империяи Галлияро Постумус дар соли 260 дар пайи ҳамлаҳои ваҳшиёна ва ноустувории Рум таъсис дод ва дар баландии он террито-рияхои Германия, Галлия, Британия ва (як муддат) Испониёро дар бар мегирифт.Пас аз кушта шудани Постумус дар соли 269 он қисми зиёди қаламрави худро аз даст дод, аммо дар зери як қатор императорҳо ва ғасбдорон идома ёфт.Онро императори Рум Аурелиан пас аз ҷанги Чалонс дар соли 274 бозпас гирифта буд.

Бритонҳои Уэлси ҳозира ва нимҷазираи Ҷанубу Ғарбии Британияи Кабир ба Арморика муҳоҷират карданд.Таърихи паси чунин муассиса рӯшан нест, аммо сарчашмаҳои асримиёнагии Бретон, Ангевин ва Уэлсӣ онро бо шахсияте бо номи Конан Мериадок мепайвандад.Сарчашмаҳои адабии Уэлс тасдиқ мекунанд, ки Конан бо фармони ғасби румӣ Магнус Максимус ба Арморика омадааст, ки як қисми аскарони бритониёии худро барои иҷрои даъвоҳои худ ба Голлия фиристод ва онҳоро дар Арморика ҷойгир кард.Ин ҳисоб аз ҷониби графҳои Анҷу дастгирӣ карда шуд, ки аз насли як сарбози румӣ, ки Конан бо фармони Магнус аз Бриттани Поён ронда шуда буд, тасдиқ карда шуд.Сарфи назар аз ҳақиқати ин ҳикоя, аҳолии бритонӣ (Бритониёи Келтик) эҳтимолан ҳангоми ҳамлаи англосаксонҳо ба Бритониё дар асрҳои 5 ва 6 афзоиш ёфтааст.Олимон ба монанди Леон Флюриот як модели ду мавҷи муҳоҷиратро аз Бритониё пешниҳод карданд, ки пайдоиши халқи мустақили Бретониро дид ва бартарияти забони бритонии Бретониро дар Арморика муқаррар кард.Подшоҳии хурди онҳоро ҳоло бо номҳои шаҳристонҳое, ки баъд аз онҳо буданд, маълуманд — Домнонее (Девон), Корнуайл (Корнволл), Леон (Каерлеон);аммо ин номҳо дар Бретон ва Лотинӣ дар аксари мавридҳо бо ватани Бритониёи онҳо якхелаанд.(Аммо дар Бретон ва фаронсавӣ, Гвенед ё Ваннетайс номи Венетҳои бумииро идома медоданд.) Ҳарчанд тафсилот нофаҳмо боқӣ мондааст, ин колонияҳо аз сулолаҳои хешутабор ва оиладор иборат буданд, ки борҳо муттаҳид шуданд (ба мисли асри 7-уми Сент Юдикаел) пеш аз он ки дубора пароканда шаванд. мувофиқи таҷрибаҳои меросии Celtic.

Гумон меравад, ки Бургундияҳо, як қабилаи олмонӣ, аз Борнҳолм ба ҳавзаи Висла дар асри 3-и милод кӯч бастаанд ва аввалин шоҳи ҳуҷҷатии онҳо Гжуки (Гебика), ки дар охири асри 4 дар шарқи Рейн ба вуҷуд омадааст.Дар соли 406-уми милод, онҳо дар қатори қабилаҳои дигар ба Галлияи Румӣ ҳамла карданд ва баъдтар дар Германия Секунда ҳамчун фоедерати маскан гирифтанд.То соли 411-и эраи мо, таҳти роҳбарии шоҳ Гюнтер, онҳо қаламрави худро дар Рим Галлия васеъ карданд.Сарфи назар аз мақоми худ, ҳамлаҳои онҳо дар соли 436 ба саркӯбии румӣ оварда расонд, ки бо шикасти онҳо ва марги Гюнтер дар соли 437 аз ҷониби зархаридони Ҳун анҷом ёфт.Гундерич ба ҷои Гюнтер омад ва бургундияҳоро дар тақрибан соли 443 дар шимолу шарқии имрӯзаи Фаронса ва ғарби Швейтсария кӯч дод. Ихтилофҳо бо вестготҳо ва иттифоқҳо, бахусус бо генерали румӣ Аэтий бар зидди Ҳунҳо дар соли 451, ин давраро қайд карданд.Марги Гундерич дар соли 473 боиси тақсимоти салтанат дар байни писарони ӯ гардид ва Гундобад барои таъмини густариши салтанат ва кодификатсияи Лекс Бургундионум машҳур гардид.Фурӯпошии империяи Рими Ғарбӣ дар соли 476 пеши роҳи бургундияҳоро нагирифт, зеро шоҳ Гундобад бо шоҳи франкҳо Кловиси 1 иттифоқ баста буд. Аммо таназзули салтанат бо низоъҳои дохилӣ ва фишорҳои беруна, махсусан аз ҷониби франкҳо оғоз ёфт.Куштори бародараш аз ҷониби Гундобад ва иттифоқи издивоҷи баъдӣ бо Меровингҳо боиси як силсила низоъҳо гардид, ки бо шикасти Бургундҳо дар ҷанги Отун дар соли 532 ва ҳамроҳ шудани онҳо ба салтанати Франкҳо дар соли 534 хотима ёфт.

Франсия, ки онро Шоҳигарии Франкҳо низ меноманд, бузургтарин салтанати пас аз румӣ дар Аврупои Ғарбӣ буд.Онро дар давраи охири антик ва ибтидои асрҳои миёна франкҳо ҳукмронӣ мекарданд.Пас аз шартномаи Вердун дар соли 843, Фаронсаи Ғарбӣ пешгузаштаи Фаронса ва Фаронсаи Шарқӣ ба Олмон табдил ёфт.Франсия дар байни охирин салтанатҳои олмонӣ аз давраи Муҳоҷират пеш аз тақсим шуданаш дар соли 843 буд.Ҳудудҳои асосии Франки дар дохили собиқ Империяи Ғарбӣ дар шимол ба дарёҳои Рейн ва Маас наздик буданд.Пас аз даврае, ки салтанатҳои хурд бо муассисаҳои боқимондаи Галло-Римӣ дар ҷануби худ ҳамкорӣ мекарданд, як салтанати ягонаи онҳоро муттаҳид мекунад, ки аз ҷониби Кловиси I, ки дар соли 496 подшоҳи Франкҳо тахти унвони подшоҳи франкҳо буд, таъсис дода шуд. Сулолаи Каролингҳо .Дар зери маъракаҳои тақрибан пайвастаи Пепини Ҳерстал, Чарлз Мартел, Пепини Кӯтоҳ, Карл ва Луис Пионер — падар, писар, набера, абера ва абера — васеъшавии бузургтарини империяи Франкҳо аз ҷониби ибтидои асри 9 буд ва то ин вақт империяи Каролингӣ номида шуд.Дар давраи сулолаҳои Меровингҳо ва Каролингиён салтанати Франкҳо як давлати бузурги салтанат буд, ки ба якчанд салтанатҳои хурдтар тақсим карда мешуданд, ки аксар вақт мустақил буданд.Ҷуғрофиё ва шумораи зерқимонҳо бо мурури замон фарқ мекарданд, аммо тақсимоти асосӣ байни доменҳои шарқӣ ва ғарбӣ боқӣ монд.Салтанати шарқӣ дар аввал Австрия номида шуд, ки марказаш дар Рейн ва Мюс ҷойгир буд ва ба самти шарқ ба Аврупои марказӣ густариш ёфт.Пас аз шартномаи Вердун дар соли 843, Малакути Франкҳо ба се салтанати ҷудогона тақсим карда шуд: Фаронсаи Ғарбӣ, Фаронсаи Миёна ва Шарқӣ.Дар соли 870, Фаронсаи Миёна дубора тақсим карда шуд, ки қисми зиёди қаламрави он дар байни Фаронсаи Ғарбӣ ва Шарқӣ тақсим карда шуд, ки аз ин рӯ, ядроҳои Шоҳигарии ояндаи Фаронса ва Империяи муқаддаси Румро ташкил медиҳанд ва дар ниҳоят Франсия Ғарбӣ (Фаронса) онро нигоҳ медорад. хороним.

Ворисони Chlodio рақамҳои норавшан ҳастанд, аммо итминон доштан мумкин аст, ки Чилдерик I, эҳтимолан набераи ӯ, як салтанати Салиёнро аз Турнай ҳамчун федератуси румиён ҳукмронӣ мекард.Чилдерик барои таърих барои васияти франкҳо ба писараш Кловис муҳим аст, ки вай кӯшиши васеъ кардани қудрати худро бар дигар қабилаҳои Франки ва васеъ кардани қаламрави онҳо дар ҷануб ва ғарб ба Галлия оғоз кардааст.Кловис ба масеҳият табдил ёфт ва худро бо Калисои пурқудрат ва бо тобеонони Галло-Руми худ муносибатҳои хуб гузошт.Дар ҳукмронии сӣ-сола (481–511) Хловис сарлашкари румӣ Сягриусро мағлуб кард ва Подшоҳии Соиссонҳоро забт кард, Алеманниҳоро мағлуб кард (ҷанги Толбиак, 496) ва бар онҳо гегемонияи Франкҳо таъсис дод.Кловис вестготҳоро мағлуб кард (ҷанги Вуи, 507) ва тамоми қаламрави онҳоро ба ҷуз Септимания дар шимоли Пиреней забт кард ва бретониҳоро забт кард (ба гуфтаи Григорий Тур) ва онҳоро тобеи Франсия қарор дод.Вай аксар ё тамоми қабилаҳои ҳамсояи франкҳоро дар соҳили Рейн забт карда, онҳоро ба салтанати худ дохил кард.Вай инчунин шаҳракҳои гуногуни низомии Румро (лаети), ки дар болои Галлия пароканда буданд, дохил кард: саксонҳои Бессин, бритониёҳо ва аланҳои Арморика ва водии Луара ё Тайфалҳои Пойту барои номбар кардани чанд нафари барҷаста.Дар охири умри худ, Кловис тамоми Галлияро, ба истиснои музофоти готикии Септимания ва салтанати Бургундия дар ҷанубу шарқ ҳукмронӣ мекард.Меровингҳо як монархияи меросӣ буданд.Подшоҳони Франкӣ ба одати мероси тақсимшаванда риоя мекарданд: заминҳои худро дар байни писаронашон тақсим мекарданд.Ҳатто вақте ки подшоҳони сершумори Меровингҳо ҳукмронӣ мекарданд, салтанат, на бар хилофи империяи охири Рум - ҳамчун як мулки ягонае буд, ки аз ҷониби якчанд подшоҳон якҷоя идора карда мешуданд ва гардиши ҳодисаҳо метавонад боиси муттаҳид шудани тамоми салтанат дар зери як подшоҳ гардад.Подшоҳони Меровингӣ бо ҳуқуқи илоҳӣ ҳукмронӣ мекарданд ва подшоҳии онҳо ҳамарӯза бо мӯйҳои дароз ва дар аввал бо таърифи онҳо ифода мешуд, ки он бо баланд бардоштани шоҳ дар болои сипар мувофиқи амалияи бостонии олмонӣ дар маҷлиси пешвои ҷанг интихоб мешуд. аз чанговарон.

Дар соли 673, Хлотари III мурд ва баъзе магнатҳои Нестрия ва Бургундия Чилдерикро барои подшоҳи тамоми мулк даъват карданд, аммо ӯ ба зудӣ баъзе магнатҳои Нестрианро хафа кард ва ӯ кушта шуд (675).Ҳукмронии Теудерики III бояд ба анҷом расидани қудрати сулолаи Меровингиён исбот карда шавад.Теудерики III дар соли 673 ба ҷои бародари худ Хлотари III дар Нестрия гузашт, аммо Чилдерики II аз Австрия ӯро ба зудӣ овора кард - то даме ки ӯ дар соли 675 мурд ва Теудерики III тахти худро баргардонд.Вақте ки Дагоберти II дар соли 679 мурд, Теудерик инчунин Австрияро қабул кард ва подшоҳи тамоми салтанати Франкҳо шуд.Дар ҷаҳонбинии ҳамаҷониба Нестриан, вай бо мэри худ Берчар иттифоқ баста, бо австралиягие, ки Дагоберти II, писари Сигеберти III-ро дар салтанати худ насб карда буд, ҷанг кард (кӯтоҳан дар муқобили Кловис III).Дар соли 687 ӯ аз ҷониби Пепини Ҳерстал, шаҳрдори Арнулфинги Австрия ва қудрати воқеии ин салтанат дар ҷанги Тертри шикаст хӯрд ва маҷбур шуд, ки Пепинро ба ҳайси мири ягона ва dux et princeps Francorum қабул кунад: "Герцог ва шоҳзодаи Франко ", унвоне, ки ба муаллифи Liber Historiae Francorum, оғози "ҳукмронии" Пепин ишора мекунад.Пас аз он, монархҳои Меровингӣ дар сабтҳои боқимондаи мо ҳама гуна фаъолиятҳоеро, ки табиати ғайри рамзӣ ва худхоҳона доранд, нишон доданд.Дар давраи нофаҳмиҳо дар солҳои 670 ва 680, кӯшишҳо барои аз нав барқарор кардани ҳукмронии франкҳо бар фризҳо анҷом дода шуданд, аммо бефоида.Аммо дар соли 689, Пепин дар Фризияи Ғарбӣ (Frisia Citerior) як маъракаи забт карданро оғоз кард ва подшоҳи Фриз Радбодро дар наздикии Дорестад, маркази муҳими тиҷоратӣ мағлуб кард.Тамоми замини байни Шелдт ва Вли ба Франсия дохил карда шуд.Сипас, тақрибан дар соли 690, Пепин ба маркази Фризия ҳамла кард ва Утрехтро гирифт.Дар соли 695 Пепин ҳатто метавонад ба бунёди Архиепархияи Утрехт ва оғози табдили фризиён зери Виллиброрд сарпарастӣ кунад.Бо вуҷуди ин, Фризияи Шарқӣ (Frisia Ulterior) берун аз ҳокимияти Франкҳо монд.Бар зидди фризиён муваффакиятхои калон ба даст оварда, Пепин ба Алеманнихо ру овард.Дар соли 709 ӯ бар зидди Виллеҳари, герцоги Ортенау ҷанг оғоз кард, эҳтимол бо мақсади маҷбур кардани вориси писарони ҷавони фавтида Готфрид ба тахти дукалӣ.Ин дахолати беруна дар соли 712 ба ҷанги дигар оварда расонд ва Алеманниҳо дар айни замон ба оғили Франкҳо барқарор карда шуданд.Бо вуҷуди ин, дар ҷануби Галлия, ки зери таъсири Арнулфинг набуд, минтақаҳо аз суди шоҳона таҳти роҳбарии пешвоён ба монанди Саварики Осер, Антенори Прованс ва Одо аз Аквитания дур шуданд.Ҳукмронии Кловис IV ва Чилдеберти III аз 691 то 711 тамоми аломатҳои хоси роис-фаинеантҳоро доранд, гарчанде ки Чайлдеберт бар зидди манфиатҳои оғоёни эҳтимолии худ, Арнулфингҳо ҳукмҳои шоҳона қабул мекунад.

Сулолаи Каролингиён як оилаи ашрофи франкӣ буд, ки ба номи шаҳрдор Чарлз Мартел, авлоди қабилаҳои Арнулфинг ва Пипинидҳо дар асри 7-уми милод буд.Сулола қудрати худро дар асри 8 муттаҳид кард ва дар ниҳоят офиси мири қаср ва дукс ва принсепҳои Франкоримро мерос гирифт ва ба ҳокимони воқеии Франкҳо ҳамчун қудрати воқеии паси тахти Меровингҳо табдил ёфт.Дар соли 751 сулолаи Меровингиён, ки франкҳои германиро ҳукмронӣ мекард, бо ризоияти папа ва ашрофон сарнагун карда шуд ва Пепин Шоҳ, писари Мартел, шоҳи франкҳо шуд.Сулолаи Каролингиён ба авҷи худ дар соли 800 бо тоҷи Карл ҳамчун аввалин императори Румӣ дар Ғарб дар тӯли беш аз се аср расид.Марги ӯ дар соли 814 давраи тӯлонии парокандагии империяи Каролингия ва таназзулро оғоз кард, ки дар ниҳоят ба таҳаввулоти Шоҳигарии Фаронса ва Империяи муқаддаси Рум оварда мерасонад.

Таърихи Фаронсаи асримиёнагӣ аз интихоб шудани Ҳю Кейпет (940–996) аз ҷониби маҷлиси соли 987 ба Реймс даъватшуда оғоз меёбад. Капет қаблан "Герцоги Франкҳо" буд ва сипас "Подшоҳи Франкҳо" (Рекс Франкорум) шуд.Заминҳои Хью аз ҳавзаиПариж каме берунтар буданд;беаҳамиятии сиёсии ӯ бар зидди баронҳои тавоное, ки ӯро интихоб карда буданд, тарозу мекард.Бисьёр вассалхои подшох (ки ба онхо муддати дуру дароз шохони Англия дохил мешуданд) бар территорияхои аз территорияи худ хеле калонтар хукмронй мекарданд.Вай аз ҷониби Галлҳо, Бретонҳо, Данияҳо, Аквитанҳо, Готҳо, Испания ва Гасконҳо подшоҳ эътироф карда шуд.Сулолаи нав дар зери назорати фаврии каме берун аз Сенаи миёна ва қаламравҳои ҳамсоя қарор дошт, дар ҳоле ки лордҳои қудратманди ҳудудӣ ба монанди графҳои асри 10 ва 11-уми Блуа доменҳои калони худро тавассути издивоҷ ва тавассути созишномаҳои хусусӣ бо ашрофони камтар барои муҳофизат ҷамъ карданд. ва дастгирй мекунанд.Писари Хью - Роберт Такводор - пеш аз марги Капет подшоҳи франкҳо буд.Хью Кейпет чунин тасмим гирифт, то вориси худро таъмин кунад.Роберт II, ҳамчун подшоҳи Франкҳо, дар соли 1023 дар марз бо императори Рум Ҳенри II вохӯрд.Онхо розй шуданд, ки ба тамоми даъвохо ба мулки хамдигар хотима дода, мархалаи нави муносибатхои капетй ва Оттонро ба миён гузоранд.Ҳарчанд подшоҳи заиф дар қудрат, кӯшишҳои Роберт II назаррас буданд.Оинномаҳои зиндамондаи ӯ маънои онро доранд, ки ӯ ба калисо барои ҳукмронии Фаронса, мисли падараш, сахт такя мекард.Гарчанде ки ӯ бо хонумаш - Берта аз Бургундия - зиндагӣ мекард ва аз ин сабаб хориҷ карда шуд, вай ҳамчун намунаи парҳезгорӣ барои роҳибон ҳисобида мешуд (бинобар ин лақаби ӯ Роберт Такводор буд).Ҳукмронии Роберт II хеле муҳим буд, зеро он сулҳ ва сулҳи Худо (аз соли 989 сар карда) ва ислоҳоти Клуниакро дар бар мегирифт.Роберт II писари худ - Ҳю Магнусро дар синни 10-солагӣ ҳамчун Подшоҳи Франкҳо таъин кард, то меросро таъмин кунад, аммо Хью Магнус бар зидди падараш исён кард ва дар соли 1025 дар ҷанг бо ӯ мурд.Подшоҳи навбатии Франкҳо писари навбатии Роберт II, Ҳенри I (ҳукмронии 1027–1060) буд.Мисли Ҳю Магнус, Ҳенри ҳамчун ҳокими падараш (1027), дар анъанаи капетӣ тоҷи тоҷ дошт, аммо дар ҳоле ки падараш ҳанӯз зинда буд, ҳамчун подшоҳи хурд қудрат ё таъсире надошт.Ҳенри I пас аз марги Роберт дар соли 1031 тоҷ ба даст овард, ки ин барои подшоҳи фаронсавии замон хеле истисноӣ аст.Ҳенри I яке аз заъифтарин подшоҳони франкҳо буд ва дар замони ҳукмронии ӯ болоравии баъзе ашрофони хеле пурқудрате ба мисли Вилями Фатоҳ мушоҳида шуд.Бузургтарин манбаи нигаронии Ҳенри I бародараш - Роберт I аз Бургундия буд, ки модараш ӯро ба муноқиша тела дода буд.Роберти Бургундия аз ҷониби шоҳ Ҳенри I герцоги Бургундия шуд ва бояд бо ин унвон қаноатманд бошад.Аз Ҳенри I то ба охир герцоги Бургундия хешовандони шоҳи Франкҳо буданд, то охири ҳукмронии Герцогӣ.Подшоҳ Филипп I, ки аз ҷониби модари Киевии худ бо номи маъмулан Аврупои Шарқӣ номгузорӣ шудааст, нисбат ба пешгузаштаи худ хушбахттар набуд, гарчанде ки салтанат дар давраи ҳукмронии бениҳоят тӯлонии ӯ (1060-1108) аз барқароршавии хоксорона баҳравар буд.Ҳукмронии ӯ инчунин саршавии гашти аввалини салибӣ барои дубора ба даст овардани Замини муқаддасро дид, ки дар он оилаи ӯ сахт ҷалб карда шуд, гарчанде ки ӯ шахсан экспедитсияро дастгирӣ намекард.Минтақаи гирду атрофи дарёи поён, ки соли 911 ба истилогарони Скандинавия ҳамчун Гертсогии Нормандия дода шуда буд, вақте ки герцог Вилям дар соли 1066 салтанати Англияро ишғол намуда, худ ва ворисонашро ба подшоҳ баробар кард, боиси нигаронии хоса гардид. берун аз Фаронса (дар он ҷо ӯ то ҳол номиналӣ тобеи тоҷ буд).

Маҳз аз Луис VI (ҳукмронии солҳои 1108–1137) баъдтар ҳокимияти шоҳона бештар пазируфта шуд.Луис VI бештар сарбоз ва подшоҳи ҷангҷӯ буд, на донишманд.Роҳе, ки подшоҳ аз тобеонаш пул ҷамъ мекард, ӯро хеле нописанд кард;ӯ ҳамчун тамаъкор ва шӯҳратпараст тавсиф карда шуд ва инро сабтҳои он вақт тасдиқ мекунанд.Ҳамлаҳои мунтазами ӯ ба вассалҳои худ, ҳарчанд ба симои шоҳона зарар расониданд, қудрати подшоҳиро тақвият мебахшид.Аз соли 1127 ба ин сӯ ба Луис як ходими давлатии динӣ Аббот Сугер кӯмак мекард.Аббот писари як оилаи ноболиғи рыцарҳо буд, аммо маслиҳати сиёсии ӯ барои подшоҳ бениҳоят арзишманд буд.Луис VI бисёр барон горатгаронро чи аз чихати харбй ва чи аз чихати сиёсй бомуваффакият маглуб кард.Людовики VI вассалҳои худро зуд-зуд ба дарбор даъват мекард ва онҳое, ки ҳозир намешуданд, аксар вақт моликияти заминашонро мусодира мекарданд ва бар зидди онҳо маъракаҳои ҳарбӣ мебурд.Ин сиёсати шадид ба таври возеҳ як қудрати подшоҳиро баПариж ва минтақаҳои атрофи он бор кард.Вақте ки Луис VI дар 1137 вафот кард, дар самти таҳкими ҳокимияти Капетия пешрафти зиёд ба даст оварда шуд.Подшоҳони бевоситаи дер Капетиан назар ба шоҳони пешин хеле тавонотар ва таъсирбахштар буданд.Дар ҳоле, ки Филипп I баронҳои Парижи худро базӯр назорат карда наметавонист, Филипп IV метавонад попҳо ва императорҳоро дикта кунад.Капетиёни дер, гарчанде ки онҳо нисбат ба ҳамсолони пешинаи худ дар муддати кӯтоҳтар ҳукмронӣ мекарданд, аксар вақт таъсирбахштар буданд.Дар ин давра инчунин болоравии системаи мураккаби иттифоқҳои байналмилалӣ ва низоъҳо, ки ба воситаи сулолаҳо, подшоҳони Фаронса ва Англия ва Императори муқаддаси Рум муқобиланд, дид.

Ҳукмронии Филипп II Август дар таърихи монархияи Фаронса як қадами муҳим буд.Ҳукмронии ӯ дид, ки домени подшоҳии Фаронса ва таъсири хеле васеъ гардид.Вай заминаеро барои болоравии қудрат ба монархҳои хеле пурқувват ба монанди Сент Луис ва Филипп Ярмарк муқаррар кард.Филипп II қисми муҳими салтанати худро дар мубориза бо империяи ба истилоҳ Ангевин гузаронд, ки эҳтимолан бузургтарин таҳдид барои шоҳи Фаронса пас аз болоравии сулолаи Капетиан буд.Дар қисми аввали ҳукмронии худ Филипп II кӯшиш кард, ки Ҳенри II аз писари Англия бар зидди ӯ истифода барад.Вай бо герцоги Аквитания ва писари Ҳенри II - Ричард Лионҳерт иттифоқ кард ва онҳо якҷоя ба қалъаи Ҳенри ва хонаи Чинон ҳамлаи қатъӣ карданд ва ӯро аз қудрат дур карданд.Ричард баъд аз он падарашро ҳамчун подшоҳи Англия иваз кард.Пас аз он ду подшоњ дар давраи саёњати саввуми салибї ба љанги салибї баромаданд;вале иттифок ва дустии онхо дар давраи чанги салибй вайрон шуд.Ин ду мард бори дигар ба ихтилоф афтоданд ва дар Фаронса бо ҳамдигар меҷангиданд, то даме ки Ричард дар арафаи мағлуб кардани Филипп II буд.Илова бар ҷангҳои худ дар Фаронса, подшоҳони Фаронса ва Англия кӯшиш мекарданд, ки иттифоқчиёни худро дар сари Империяи муқаддаси Рум ҷойгир кунанд.Агар Филипп II Август Филиппи Свабия, узви Хонаи Хоенстауфенро дастгирй мекард, пас Ричард Лионхерт аз Отто IV, узви Хонаи неъмат пуштибонй мекард.Филипп аз Свабия бартарӣ дошт, аммо марги бармаҳали ӯ Отто IV-ро Императори Румҳои Муқаддас кард.Тоҷи Фаронса бо марги Ричард пас аз захме, ки ӯ дар мубориза бо вассалҳои худ дар Лимузин гирифта буд, наҷот ёфт.Ҷон Лакланд, вориси Ричард, аз омадан ба додгоҳи фаронсавӣ барои мурофиаи зидди Лусигнянҳо худдорӣ кард ва чунон ки Луси VI аксар вақт ба вассалҳои саркашаш мекард, Филипп II дороии Ҷон дар Фаронсаро мусодира кард.Мағлубияти Ҷон зуд буд ва кӯшиши ӯ барои дубора забт кардани моликияти фаронсавии худ дар ҷанги ҳалкунандаи Бувин (1214) ба нокомии комил оварда расонд.Аннексия шудани Нормандия ва Анжу тасдиқ карда шуд, графҳои Булон ва Фландрия забт карда шуданд ва император Отто IV аз ҷониби иттифоқчии Филипп Фредерик II сарнагун карда шуд.Аквитания ва Гасконӣ аз забткунии Фаронса наҷот ёфтанд, зеро герцогиня Элеонор ҳанӯз зиндагӣ мекард.Филипп 2 аз Фаронса барои тартиб додани сиёсати Аврупои Ғарбӣ ҳам дар Англия ва ҳам дар Фаронса аҳамияти ҳалкунанда дошт.Шоҳзода Луис (оянда Луис VIII, солҳои 1223-1226 ҳукмронӣ мекард) дар ҷанги шаҳрвандии минбаъдаи Англия ширкат дошт, зеро аристократияҳои фаронсавӣ ва англисӣ (ё дурусттараш Англо-Норман) як вақтҳо як буданд ва ҳоло байни эътиқодҳо тақсим карда шуданд.Ҳангоме ки подшоҳони фаронсавӣ бар зидди Plantagenets мубориза мебурданд, калисо ба ҷанги салиби Албигенс даъват кард.Он вақт ҷануби Фаронса асосан ба доменҳои шоҳона дохил карда шуд.

Танишҳо байни хонаҳои Плантагенет ва Капет дар давраи ба истилоҳ Ҷанги Садсола (воқеан якчанд ҷангҳои гуногун дар тӯли солҳои 1337 то 1453), вақте ки Плантагенетҳо тахти Фаронсаро аз Валуа ба даст оварданд, ба авҷ расид.Ин инчунин замони марги сиёҳ ва инчунин якчанд ҷангҳои шаҳрвандӣ буд.Ахолии Франция аз ин чангхо бисьёр зарар дид.Дар соли 1420, тибқи шартномаи Тройс Ҳенри V вориси Чарлз VI шуд.Ҳенри V натавонист Чарлзро пеш барад, бинобар ин, Ҳенри VI аз Англия ва Фаронса буд, ки монархияи дугонаи Англия ва Фаронсаро муттаҳид кард.Гуфта мешавад, ки шароити душворе, ки дар давраи Ҷанги Садсола мардуми Фаронса азият мекашид, миллатгароии фаронсавиро бедор кард, ки миллатгароӣ аз ҷониби Ҷоан д Арк (1412–1431) муаррифӣ шуда буд.Гарчанде ки ин баҳсбарангез аст, Ҷанги Садсола бештар ҳамчун ҷанги Франко-Англис ба ёд оварда мешавад, на ҳамчун пайдарпайии муборизаҳои феодалӣ.Дар давоми ин чанг Франция аз чихати сиёсй ва харбй инкишоф ёфт.Ҳарчанд артиши франко-шотландӣ дар ҷанги Бауге (1421) муваффақ буд, шикастҳои таҳқиромези Пуатер (1356) ва Агинкур (1415) ашрофони фаронсавиро маҷбур сохт, ки бе артиши муташаккил мисли рыцарҳои зиреҳпӯш истода наметавонанд.Чарлз VII (ҳукмронии солҳои 1422–61) аввалин артиши доимии фаронсавӣ, Compagnies d'ordonnance -ро таъсис дод ва як маротиба дар Патай (1429) ва бори дигар бо истифода аз тӯпҳо дар Формини (1450) Плантагенетҳоро мағлуб кард.Ҷанги Кастилон (1453) охирин иштироки ин ҷанг буд;Кале ва Ҷазираҳои Канал аз ҷониби Плантагенетҳо ҳукмронӣ мекарданд.

Муаррихони иқтисод даврони тақрибан аз 1475 то 1630-ро ба далели бозгашти сулҳ, шукуфоӣ ва хушбинӣ дар саросари кишвар ва афзоиши бемайлони аҳолӣ "асри зебои 16" меноманд.Масалан,Париж мисли пештара нашъунамо ёфт, зеро ахолиаш то соли 1550 ба 200 000 нафар расид. Дар Тулуза Ренессанси асри 16 сарвате овард, ки меъмории шахрро дигар кард, ба монанди сохтмони хонахои бузурги аристократхо.Соли 1559 Анри II аз Фаронса (бо ризоияти Императори Рими Мукаддас Фердинанд I) ду шартномаро (Сулхи Като-Камбрез) ба имзо расонд: яке бо Элизабети I Англия ва дигаре бо Филиппи II Испания.Ин ба муноқишаҳои дарозмуддати байни Фаронса, Англия ваИспания хотима дод.

Бо марги Чарлз Болд дар соли 1477, Фаронса ва Ҳабсбургҳо раванди тӯлонии тақсими заминҳои сарватманди Бургундияро оғоз карданд, ки боиси ҷангҳои сершумор гардид.Дар соли 1532, Бриттани ба Шоҳигарии Фаронса дохил карда шуд.

Ҷангҳои Итолиё, ки бо номи Ҷангҳои Ҳабсбург-Валуа маъруфанд, ба як қатор муноқишаҳое дахл дорад, ки давраи аз 1494 то 1559-ро дар бар мегиранд, ки асосан дар нимҷазираи Италия рух додаанд.Муборизони асосии ҷанг подшоҳони Валуаи Фаронса ва рақибони онҳо дарИспания ва Империяи муқаддаси Рум буданд.Бисёре аз давлатҳои итолиёвӣ аз ин ё он тараф, дар баробари Англия ва Империяи Усмонӣ иштирок доштанд.

Режими қадимӣ, ки бо номи Режими кӯҳна низ маъруф аст, низоми сиёсӣ ва иҷтимоии Шоҳигарии Фаронса аз асрҳои охири миёна (тақрибан 1500) то Инқилоби Фаронса аз соли 1789 оғоз шуда, сохти феодалии ашрофони Фаронсаро барҳам дод ( 1790) ва монархияи меросӣ (1792).Сулолаи Валуа дар давраи Режими қадим то соли 1589 ҳукмронӣ мекард ва баъд аз он сулолаи Бурбон иваз карда шуд.Ин истилоҳ баъзан барои истинод ба системаҳои шабеҳи феодалии замон дар дигар ҷойҳо дар Аврупо, ба монанди системаи Швейтсария истифода мешавад.

Франсиски I аз соли 1515 то маргаш дар соли 1547 подшоҳи Фаронса буд. Ӯ писари Чарлз, граф Ангулем ва Луизаи Савой буд.Ӯ ба ҷои аввал ҷияни худ як бор хориҷ шуд ва падарарӯс Луис XII, ки бе писар вафот кард.Сарпарасти барҷастаи санъат, ӯ Эҳёи фаронсавии Фаронсаро тавассути ҷалби бисёре аз рассомони итолиёвӣ ба кораш пешбарӣ кард, аз ҷумла Леонардо да Винчи, ки Мона Лизаро бо худ овард, ки Франсис ба даст оварда буд.Ҳукмронии Франсис бо афзоиши қудрати марказӣ дар Фаронса, паҳншавии гуманизм ва протестантизм ва оғози омӯзиши фаронсавӣ дар ҷаҳони нав тағйироти муҳими фарҳангиро дид.Жак Картье ва дигарон барои Франция заминхои Америкаро талаб карда, ба вусъати аввалин империяи мустамликавии Франция рох кушод.Барои нақши худ дар рушд ва тарғиби забони фаронсавӣ, ӯ бо номи le Père et Restaurateur des Lettres («Падар ва барқароркунандаи ҳарфҳо») маъруф шуд.Вай инчунин бо номи Франсуа ау Гранд Нез ('Франсиси бинии калон'), Гранд-Колас ва Рой-Шевалиер ('Шоҳ-рыцар') маъруф буд.Дар баробари пешгузаштагони худ, Франсис ҷангҳои Италияро идома дод.Вориси рақиби бузургаш император Чарлз V ба Нидерландии Ҳабсбург ва тахти Испания ва пас аз интихоби ӯ ба унвони Императори Румӣ, боиси он шуд, ки Фаронса аз ҷиҳати ҷуғрофӣ дар муҳосираи монархияи Ҳабсбургҳо қарор гирифт.Дар муборизаи худ бар зидди гегемонизми императорӣ, Фрэнсис дастгирии Ҳенри VIII аз Англияро дар майдони матои тиллоӣ ҷустуҷӯ кард.Вақте ки ин муваффақ нашуд, ӯ бо султони мусулмон Сулаймони Конуни як иттифоқи фаронсавӣ- усмонӣ таъсис дод, ки як иқдоми баҳсбарангез барои подшоҳи насронии он вақт буд.

Фаронса дар асри 16 ба мустамлика кардани Амрико шурӯъ кард ва дар асрҳои минбаъда идома дод, зеро он дар нимкураи Ғарб империяи мустамликадорро таъсис дод.Фаронса дар қисми зиёди шарқи Амрикои Шимолӣ, дар як қатор ҷазираҳои ҳавзаи Кариб ва дар Амрикои Ҷанубӣ мустамликаҳо таъсис дод.Аксарияти колонияҳо барои содироти маҳсулот, аз қабили моҳӣ, биринҷ, шакар ва пӯст таҳия карда шуданд.Вақте ки онҳо ҷаҳони навро мустамлика карданд, фаронсавӣ қалъаҳо ва шаҳракҳо барпо карданд, ки ба чунин шаҳрҳо ба монанди Квебек ва Монреали Канада табдил меёбанд;Детройт, Грин Бэй, Сент-Луис, Кейп Жирардо, Мобайл, Билокси, Батон-Руж ва Ню Орлеан дар Иёлоти Муттаҳида ;ва Порт-о-Пренс, Кап-Хайтьен (ҳамчун Кап-Франсаис таъсис ёфтааст) дар Гаити, Кайенна дар Гвианаи Фаронса ва Сан Луис (ба сифати Сент-Луи де Мараннан таъсис ёфтааст) дар Бразилия .

Ҷангҳои динии Фаронса истилоҳест, ки барои давраи ҷанги шаҳрвандӣ аз соли 1562 то 1598 байни католикҳои фаронсавӣ ва протестантҳо истифода мешавад, ки маъмулан гугенотҳо номида мешаванд.Ҳисобҳо нишон медиҳанд, ки аз ду то чор миллион нафар аз зӯроварӣ, гуруснагӣ ё беморие, ки мустақиман дар натиҷаи низоъ бармеоянд, ба ҳалокат расидаанд, ки ин ба қудрати монархияи Фаронса низ осеби ҷиддӣ расонд.Ҷанг дар соли 1598 ба охир расид, ки протестант Ҳенри Наварра ба католикӣ табдил ёфт, Ҳенри IV аз Фаронса эълон шуд ва Фармони Нантро содир кард, ки ба Ҳугенотҳо ҳуқуқ ва озодиҳои назаррас дод.Аммо, ин душмании католикиро нисбат ба протестантҳо ё шахсан ба ӯ хотима надод ва куштори ӯ дар соли 1610 ба як даври нави шӯришҳои Ҳугенот дар солҳои 1620 оварда расонд.Танишҳо байни динҳо аз солҳои 1530-ум ба вуҷуд омада, ихтилофҳои мавҷудаи минтақавиро шадидтар мекарданд.Марги Ҳенри II аз Фаронса дар моҳи июли соли 1559 муборизаи тӯлонӣ барои қудрат байни бевазани ӯ Кэтрин де Медичи ва ашрофони пурқувватро оғоз кард.Ба инҳо як фраксияи католикӣ бо сарварии оилаҳои Гуиз ва Монморенси ва протестантҳо бо сардории хонаи Конде ва Жанна д'Албрет дохил мешуданд.Ҳарду ҷониб аз қудратҳои беруна кӯмак гирифтанд,Испания ва Савой католикҳоро дастгирӣ карданд, дар ҳоле ки Англия ва Ҷумҳурии Ҳолланд протестантҳоро дастгирӣ карданд.Модератҳо, ки бо номи Сиёсат маъруфанд, умедвор буданд, ки бо роҳи мутамарказ кардани қудрат ва гузашт кардан ба Гугенотҳо тартиботро нигоҳ доранд, на сиёсати репрессияи Ҳенри II ва падараш Фрэнсиси I. Онҳоро дар аввал Кэтрин де Медичи, ки Фармони моҳи январи соли 1562 буд, дастгирӣ мекард. аз Сен-Жермен ба мукобили гурухи Гиз сахт баромад ва дар мохи март боиси сар задани чангхои васеъ гардид.Вай баъдтар мавқеъи худро сахттар кард ва куштори рӯзи 1572-и Барфоломей дарПарижро дастгирӣ кард, ки дар натиҷа издиҳоми католикӣ аз 5,000 то 30,000 протестантҳоро дар саросари Фаронса куштанд.Ҷангҳо ба ҳокимияти монархия ва охирин подшоҳони Валуа, се писари Кэтрин Франсис II, Чарлз IX ва Ҳенри III таҳдид мекарданд.Вориси Бурбон Ҳенри IV бо таъсиси як давлати пурқуввати марказӣ посух дод, ки сиёсат аз ҷониби ворисони ӯ идома ёфт ва бо Луис XIV Фаронса, ки дар соли 1685 Фармони Нантро бекор кард, анҷом ёфт.

Ҷанги се Ҳенрис дар давоми солҳои 1585-1589 рух дод ва ҳаштумин низоъ дар силсилаи ҷангҳои шаҳрвандӣ дар Фаронса бо номи Ҷангҳои динии Фаронса маъруф буд.Ин як ҷанги сеҷонибаи байни онҳо буд:Подшоҳи Фаронса Генрихи III, ки аз ҷониби подшоҳон ва сиёсатмадорон дастгирӣ мешуд;Шоҳ Ҳенри Наварра, баъдтар Ҳенри IV Фаронса, вориси тахти фаронсавӣ ва пешвои гугенотҳо, ки аз ҷониби Элизабети I Англия ва Ге, шоҳзодаҳои протестантии Рим дастгирӣ мешуданд;ваҲенри Лотарингия, Герсоги Гизе, роҳбари Лигаи католикӣ, ки аз ҷониби Филипп II Испания маблағгузорӣ ва дастгирӣ мешавад.Сабаби аслии ҷанг бӯҳрони дар пешистодаи вориси шоҳона аз марги вориси эҳтимолӣ Фрэнсис, герцоги Анҷу (бародари Ҳенри III) дар 10 июни соли 1584 буд, ки протестант Ҳенри Наварро вориси тахти Ҳенри бефарзанд гардонд. III, ки маргаш хонаи Валуаро хомуш мекунад.31 декабри соли 1584 Лигаи католикӣ бо Филипп II аз Испания мувофиқи шартномаи Ҷоинвилл иттифоқ кард.Филип мехост, ки душмани худ Фаронсаро аз дахолат ба артиши Испания дар Нидерландия ва ҳамлаи ба нақшагирифтаи худ ба Англия нигоҳ дорад.Ҷанг вақте оғоз шуд, ки Лигаи католикӣ шоҳ Ҳенри III-ро бовар кунонд (ё маҷбур кард) ба бастани Аҳдномаи Немурҳо (7 июли 1585), фармоне, ки протестантизмро ғайриқонунӣ ва ҳуқуқи Ҳенри Наварро ба тахт бекор кард.Эҳтимол ба Ҳенри III дӯстдоштаи шоҳ Анн де Ҷойус таъсир расонидааст.Дар моҳи сентябри соли 1585, Попи Сикстус V ҳам Ҳенри Наварра ва ҳам ҷияни ӯ ва генерали пешбари ӯ Кондеро аз вориси шоҳӣ хориҷ кард.

Дар ибтидои асри 17 аввалин шаҳракҳои бомуваффақияти фаронсавӣ дар ҷаҳони нав бо сафарҳои Самуэл де Шамплен дида шуданд.Калонтарин шаҳрак Фаронсаи Нав буд, ки шаҳрҳои Квебек (1608) ва Монреаль (поҷтаи савдои пӯст дар 1611, миссияи католикии румӣ дар 1639 ва колония дар 1642 таъсис ёфтааст).

Муноқишаҳои мазҳабӣ, ки Фаронсаро азият медоданд, Империяи муқаддаси Румро, ки таҳти сарварии Ҳабсбург буд, хароб карданд.Ҷанги сӣ-сола қудрати Габсбургҳои католикиро аз байн бурд.Ҳарчанд кардинал Ришелё, сарвари қудратманди Фаронса, протестантҳоро таҳқир карда буд, вай дар соли 1636 ба ин ҷанг ҳамроҳ шуд, зеро он ба raison d'État (манфиати миллӣ) буд.Нерӯҳои императории Габсбург ба Фаронса ҳамла карданд, Шампанро хароб карданд ва қариб баПариж таҳдид карданд.Ришелье дар соли 1642 вафот кард ва ба ҷои он кардинал Мазарин нишаст, дар ҳоле ки Луис XIII пас аз як сол мурд ва ба ҷои Луис XIV нишаст.Ба Фаронса баъзе фармондеҳони хеле муассир, ба монанди Луис II де Бурбон (Конде) ва Ҳенри де ла Тур д'Овергне (Туренна) хидмат мекарданд.Кушунхои Франция дар Рокрой галабаи катъй ба даст оварданд (1643) ва армияи Испания нобуд карда шуд;Терсио шикаста шуд.Созишномаи Улм (1647) ва Сулхи Вестфалия (1648) ба чанг хотима бахшид.

Ҷанги Фаронса-Испанӣ (1635-1659) байни Фаронса ваИспания бо иштироки рӯйхати тағйирёбии иттифоқчиён тавассути ҷанг ҷараён гирифт.Марҳилаи аввал, ки аз моҳи майи соли 1635 оғоз шуда, бо сулҳи Вестфалия дар соли 1648 ба охир мерасад, як муноқишаи марбут баҶанги Сӣ сола ҳисобида мешавад.Марҳилаи дуюм то соли 1659 идома ёфт, вақте ки Фаронса ва Испания ба шартҳои сулҳ дар Шартномаи Пиреней розӣ шуданд.Фаронса то моҳи майи соли 1635 аз иштироки мустақим дар Ҷанги Сӣ-сола худдорӣ кард, вақте ки ба Испания ва Империяи муқаддаси Рум ҷанг эълон кард ва ба муноқиша ҳамчун иттифоқчии Ҷумҳурии Ҳолланд ва Шветсия ворид шуд.Пас аз Вестфалия дар соли 1648, ҷанг байни Испания ва Фаронса идома ёфт ва ҳеҷ яке аз тарафҳо натавонистанд ғалабаи қатъӣ ба даст оранд.Сарфи назар аз дастовардҳои ночизи Фаронса дар Фландрия ва дар канори шимолу шарқии Пиреней, то соли 1658 ҳарду ҷониб аз ҷиҳати молиявӣ хаста шуданд ва дар моҳи ноябри соли 1659 сулҳ карданд.Дастовардҳои ҳудудии Фаронса аз ҷиҳати андоза нисбатан ночиз буданд, аммо сарҳадҳои онро дар шимол ва ҷануб ба таври назаррас мустаҳкам карданд, дар ҳоле ки Луис XIV Фаронса бо Мария Терезаи Испания, духтари калони Филипп IV аз Испания издивоҷ кард.Гарчанде ки Испания як империяи бузурги ҷаҳониро то аввали асри 19 нигоҳ дошт, Шартномаи Пиреней ба таври анъанавӣ ҳамчун нишонаи анҷоми мақоми он ҳамчун давлати бартаридоштаи Аврупо ва оғози болоравии Фаронса дар асри 17 дида мешуд.

Людовик XIV, ки бо номи Подшоҳи Офтоб низ маъруф аст, аз 14 майи соли 1643 то замони маргаш дар соли 1715 подшоҳи Фаронса буд. Ҳукмронии ӯ дар тӯли 72 солу 110 рӯз тӯлонитарин шоҳиди шоҳи як кишвари соҳибихтиёр дар таърих аст.Луис ҳукмронии шахсии худро дар Фаронса дар соли 1661, пас аз марги сарвазири худ кардинал Мазарин оғоз кард.Пайравони консепсияи ҳуқуқи илоҳии подшоҳон, Луис кори пешгузаштагони худро дар ташкили давлати мутамаркази аз пойтахт идорашаванда идома дод.Вай кушиш мекард, ки бокимондахои феодализме, ки дар кисмхои Франция давом доранд, бартараф намояд;бо мачбур кардани бисьёр аъзоёни дворянхо дар Касри пурдабдаба-ти худ дар Версал сукунат нишон дода, вай муяссар шуд, ки ашрофонро, ки бисьёр аъзоёни он дар шуриши Фронда дар давраи акаллияти худ иштирок карда буданд, ором созанд.Бо ин восита вай ба яке аз пуриктидортарин монарххои Франция табдил ёфт ва системаи монархияи мутлакро дар Франция, ки то революцияи Франция давом дошт, мустахкам намуд.Вай инчунин ягонагии динро дар калисои католикии Галликон ҷорӣ кард.Бекор кардани Фармони Нант ҳуқуқҳои ақаллияти протестантии гугенотҳоро лағв кард ва онҳоро ба мавҷи аждаҳо дучор кард, ки воқеан гугенотҳоро маҷбур кард, ки муҳоҷират ё табдил ёбад ва инчунин ҷомеаи протестантии Фаронсаро амалан нест кунад.Дар давоми ҳукмронии тӯлонии Луис, Фаронса ҳамчун қудрати пешрафтаи Аврупо баромад ва мунтазам қудрати низомии худро тасдиқ кард.Муноқиша боИспания тамоми кӯдакии ӯро қайд кард, дар ҳоле ки дар давраи ҳукмронии ӯ, салтанат дар се муноқишаҳои бузурги континенталӣ, ки ҳар кадоми онҳо бар зидди иттифоқҳои пурқудрати хориҷӣ буданд: ҷанги Фаронса-Голландия, Ҷанги Лигаи Аугсбург ва Ҷанги Испания. Ворисият.Илова бар ин, Фаронса инчунин дар ҷангҳои кӯтоҳтар, ба монанди Ҷанги Деволютсия ва Ҷанги Реюнионҳо мубориза бурд.Ҷанг сиёсати хориҷии Луисро муайян кард ва шахсияти ӯ муносибати ӯро ташаккул дод."Омехтаи тиҷорат, интиқом ва пике", ӯ ҳис мекард, ки ҷанг роҳи беҳтарини баланд бардоштани шӯҳрати ӯ аст.Дар давраи осоишта вай ба тайёрй ба чанги оянда диккат медод.Вай ба дипломатҳои худ таълим медод, ки вазифаи онҳо эҷоди афзалиятҳои тактикӣ ва стратегӣ барои артиши Фаронса аст.Пас аз марги худ дар соли 1715, Людовик XIV набера ва вориси худ Луис XV, як салтанати пурқувватро тарк кард, гарчанде ки пас аз ҷанги 13-солаи вориси Испания қарзи калон дошт.

Ҷанги Фаронсаву Ҳолланд байни Фаронса ва Ҷумҳурии Ҳолланд , ки аз ҷониби иттифоқчиёнаш Империяи муқаддаси Рум,Испания , Бранденбург-Пруссия ва Дания-Норвегия дастгирӣ карда шуд, ҷараён гирифт.Дар марҳилаҳои аввали худ Фаронса бо Мюнстер ва Кельн, инчунин Англия иттифоқ дошт.Ҷанги сеюми Англия-Голландия дар солҳои 1672 то 1674 ва Ҷанги Скании солҳои 1675 то 1679 низоъҳои алоқаманд ҳисобида мешаванд.Ҷанг дар моҳи майи соли 1672 оғоз ёфт, вақте ки Фаронса қариб ки Ҷумҳурии Ҳолландро ишғол кард, ҳодисае, ки то ҳол бо номи Рампҷар ё "Соли офатҳои табиӣ" маъруф аст.Пешравии онҳо аз ҷониби хати обии Ҳолланд дар моҳи июн боздошта шуд ва дар охири июл мавқеи Ҳолланд ба эътидол омад.Нигаронӣ аз дастовардҳои Фаронса дар моҳи августи соли 1673 ба иттифоқи расмӣ дар байни Голландия, император Леопольд I, Испания ва Бранденбург-Пруссия оварда расонд.Ба онҳо Лотарингия ва Дания ҳамроҳ шуданд, дар ҳоле ки Англия дар моҳи феврали соли 1674 сулҳ баста буд. Ҳоло дар як қатор ҷабҳаҳо ба ҷанг дучор омада, Фаронса аз Ҷумҳурии Голландия хориҷ шуд ва танҳо Грейв ва Маастрихтро нигоҳ дошт.Луис XIV ба Нидерландҳои Испания ва Рейнланд тамаркуз кард, дар ҳоле ки иттифоқчиён бо роҳбарии Вилями Оранҷ кӯшиш карданд, ки дастовардҳои Фаронсаро маҳдуд кунанд.Пас аз соли 1674, фаронсавӣ Франше-Комте ва минтақаҳои наздисарҳади онҳо бо Нидерландҳои Испания ва Элзасро ишғол карданд, аммо ҳеҷ як тараф натавонист ғалабаи қатъӣ ба даст орад.Ҷанг бо сентябри соли 1678 сулҳи Нижмеген анҷом ёфт;гарчанде ки истилоҳот нисбат ба шартҳое, ки дар моҳи июни соли 1672 дастрас буданд, хеле камтар саховатманд буданд, он аксар вақт нуқтаи баланди муваффақияти низомии Фаронса дар замони Луис XIV ҳисобида мешавад ва ба ӯ муваффақияти назарраси таблиғотиро фароҳам овард.Испания Шарлеруаро аз Фаронса баргардонд, аммо Франше-Комте, инчунин бисёре аз Артуа ва Ҳайнаутро дод ва сарҳадҳоеро муқаррар кард, ки то замони муосир бетағйир боқӣ мемонанд.Таҳти роҳбарии Вилям аз Оранҷ, Голландия тамоми қаламрави дар марҳилаҳои аввали фалокатбор гумшударо барқарор кард, ки ин муваффақият ба ӯ нақши пешбариро дар сиёсати дохилӣ таъмин кард.Ин ба ӯ кӯмак кард, ки таҳдиде, ки дар натиҷаи густариши давомдори Фаронса ба миён омадааст ва Иттиҳоди Бузурги 1688-ро, ки дар Ҷанги Нӯҳсола мубориза бурда буд, эҷод кунад.

Ҷанги нӯҳсола (1688–1697), ки аксар вақт Ҷанги Иттифоқи Бузург ё Ҷанги Лигаи Аугсбург номида мешавад, муноқиша байни Фаронса ва эътилофи аврупоӣ буд, ки асосан Империяи муқаддаси Румро (бо роҳбарии монархияи Ҳабсбург) дар бар мегирифт. ), Республикаи Голландия , Англия ,Испания , Савой, Швеция ва Португалия .Он дар Аврупо ва баҳрҳои атрофи он, дар Амрикои Шимолӣ ваҲиндустон меҷангад.Он баъзан аввалин ҷанги ҷаҳонӣ ҳисобида мешавад.Муноқиша ҷанги Вилямитҳо дар Ирландия ва шӯришҳои Якобит дар Шотландияро дар бар гирифт, ки дар он ҷо Вилям III ва Ҷеймс II барои назорати Англия ва Ирландия мубориза мебурданд ва як маъракаи мустамликавии Амрикои Шимолӣ байни муҳоҷирони фаронсавӣ ва англисӣ ва иттифоқчиёни амрикоии бумии онҳоро фаро гирифт.Людовик XIV Фаронса аз ҷанги Фаронсаву Ҳолланд дар соли 1678 ҳамчун пурқудраттарин монарх дар Аврупо баромад, ҳокими мутлақ, ки лашкарҳояш ғалабаҳои зиёди низомӣ ба даст овардаанд.Бо истифода аз маҷмӯи таҷовуз, аннексия ва усулҳои ғайриқонунӣ, Людовик XIV ба васеъ кардани дастовардҳои худ барои ба эътидол овардан ва мустаҳкам кардани сарҳадҳои Фаронса, ки дар Ҷанги мухтасари Реюнионҳо (1683-1684) анҷом ёфт.Созишномаи Ратисбон сарҳадҳои нави Фаронсаро барои бист сол кафолат дод, аммо амалҳои минбаъдаи Людовик XIV - бахусус Фармони Фонтенбло (бекор кардани Фармони Нант) дар соли 1685 боиси бад шудани бартарии сиёсии ӯ ва нигарониҳои аврупоӣ шуданд. Давлатҳои протестантӣ.Қарори Людовик XIV дар бораи убури Рейн дар моҳи сентябри соли 1688 барои васеъ кардани нуфузи худ ва фишор ба Империяи муқаддаси Рум барои қабули даъвоҳои ҳудудӣ ва сулолаи ӯ тарҳрезӣ шудааст.Бо вуҷуди ин, императори Рум Леопольд I ва шоҳзодаҳои Олмон тасмим гирифтанд, ки муқобилат кунанд.Давлатҳои Генералии Нидерландия ва Вилям III Голландия ва Инглистонро ба зидди Фаронса оварданд ва ба зудӣ ба онҳо дигар давлатҳо ҳамроҳ шуданд, ки акнун подшоҳи Фаронса бо эътилофи пурқуввате рӯ ба рӯ шуд, ки ҳадафи он коҳиш додани ғаразҳои ӯ буд.Ҷангҳои асосӣ дар атрофи сарҳадҳои Фаронса дар Ҳолландияи Испания, Рейнланд, Герцогии Савой ва Каталония сурат гирифтанд.Ҷанг умуман ба артиши Луис XIV маъқул буд, аммо дар соли 1696 кишвари ӯ дар бӯҳрони иқтисодӣ қарор дошт.Давлатхои бахрй (Англия ва Республикаи Голландия) низ аз чихати молиявй хаста шуда буданд ва вакте ки Савой аз Иттифок баромад, хамаи тарафхо ба гуфтушунид дар бораи яктарафа кардани масъала майл доштанд.Мувофиқи шартҳои Шартномаи Рисвик, Луис XIV тамоми Элзасро нигоҳ дошт, аммо бар ивази он бояд Лотарингияро ба ҳокими худ баргардонад ва аз ҳама гуна дастовардҳо дар соҳили рости Рейн даст кашад.Луис XIV инчунин Вилям III-ро ҳамчун подшоҳи қонунии Англия эътироф кард, дар ҳоле ки Голландия дар Нидерландияи Испания системаи қалъаи монеаро ба даст овард, то сарҳадҳои худро муҳофизат кунад.Сулҳ кӯтоҳмуддат хоҳад буд.Бо наздик шудани марги бемор ва бефарзанди Испания Чарлз II, баҳси нав дар бораи мероси империяи Испания ба зудӣ Луис XIV ва Иттифоқи Бузургро дар ҷанги вориси Испания ҷалб кард.

Соли 1701 ҷанги вориси Испания оғоз ёфт.Бурбон Филипп аз Анҷу вориси тахти Испания ҳамчун Филипп V таъин карда шуд. Императори Ҳабсбург Леопольд ба вориси Бурбон мухолифат кард, зеро қудрате, ки чунин мерос ба ҳокимони бурбонҳои Фаронса меорад, тавозуни нозуки қудратро дар Аврупо халалдор мекунад. .Аз ин рӯ, ӯ тахтҳои испаниро барои худ талаб кард.Англия ва Ҷумҳурии Ҳолланд ба Леопольд бар зидди Луи XIV ва Филипп аз Анҷу ҳамроҳ шуданд.Қувваҳои муттаҳидро Ҷон Черчилл, герцоги 1-и Марлборо ва шоҳзода Евгений Савой роҳбарӣ мекарданд.Онхо ба кушунхои Франция як катор торумор карда шуданд;Ҷанги Бленхайм дар соли 1704 аввалин ҷанги бузурги заминӣ буд, ки Фаронса пас аз ғалабаи он дар Рокроӣ дар соли 1643 бохт. Бо вуҷуди ин, набардҳои бениҳоят хунини Рамилли (1706) ва Малплакет (1709) барои иттифоқчиён пирӯзии пиррӣ буданд, зеро онҳо барои давом додани чанг бисьёр одамонро талаф дода буд.Бо роҳбарии Вилларс, қувваҳои фаронсавӣ қисми зиёди заминҳои гумшударо дар набардҳо ба монанди Денейн (1712) барқарор карданд.Ниҳоят, созиш бо Аҳдномаи Утрехт дар соли 1713 ба даст омад. Филипп аз Анҷу ҳамчун Филипп V, подшоҳи Испания тасдиқ карда шуд;Император Леопольд тахт нагирифт, аммо Филипп V аз мерос гирифтани Фаронса маҳрум шуд.

"Фалсафаҳо" зиёиёни асри 18-и фаронсавӣ буданд, ки дар рӯшанфикрони фаронсавӣ бартарӣ доштанд ва дар саросари Аврупо нуфуз доштанд.Таваҷҷӯҳҳои онҳо гуногун буда, мутахассисони соҳаи илм, адабӣ, фалсафӣ ва ҷомеашиносӣ буданд.Ҳадафи ниҳоии файласуфон пешрафти инсоният буд;бо тамаркуз ба илмҳои иҷтимоӣ ва моддӣ бовар доштанд, ки ҷомеаи оқилона ягона натиҷаи мантиқии мардуми озодандеш ва оқил аст.Онҳо инчунин деизм ва таҳаммулпазирии диниро ҷонибдорӣ мекарданд.Бисёриҳо боварӣ доштанд, ки дин ҳамчун манбаи муноқишаҳо аз замонҳои абадӣ истифода мешуд ва тафаккури мантиқӣ ва оқилона роҳи пешрафт барои инсоният аст.Файласуф Денис Дидро сармуҳаррири дастоварди маъруфи маърифат, Энсиклопедияи 72000 мақола (1751–72) буд.Он тавассути шабакаи васеъ ва мураккаби муносибатҳо имконпазир гардид, ки таъсири онҳоро ба ҳадди аксар расонд.Он дар тамоми ҷаҳони равшангар инқилобро дар омӯзиш ба вуҷуд овард.Дар нимаи аввали асри 18 дар ин ҳаракат Вольтер ва Монтескье бартарӣ доштанд, аммо бо гузашти аср ин ҳаракат бо суръат афзоиш ёфт.Оппозитсия қисман аз сабаби ихтилофот дар дохили калисои католикӣ, суст шудани тадриҷан монархияи мутлақ ва ҷангҳои сершумори гаронбаҳо осеб дид.Ҳамин тариқ, таъсири фалсафаҳо паҳн шуд.Тақрибан соли 1750 онҳо ба давраи бонуфузтарини худ расиданд, зеро Монтескье «Рӯҳи қонунҳоро» (1748) ва Жан Жак Руссо «Дискурс дар бораи таъсири ахлоқии санъат ва илмҳоро» (1750) нашр карданд.Пешвои равшанфикрони фаронсавӣ ва нависандаи дорои нуфузи бузург дар саросари Аврупо Волтер (1694-1778) буд.Китобхои сершумори у шеърхо ва пьесахо;асарҳои ҳаҷвӣ (Кандид 1759);китобҳо оид ба таърих, илм ва фалсафа, аз ҷумла саҳмҳои сершумори (беном) ба Энсиклопедия;ва мукотибаи васеъ.Антагонисти заҳматталаб ва монданашавандаи иттифоқи байни давлати Фаронса ва калисо, вай дар чанд маврид аз Фаронса бадарға карда шуд.Дар асирӣ дар Англия ӯ фикрронии бритониёиро қадр кард ва Исҳоқ Нютонро дар Аврупо машҳур кард.Астрономия, химия, математика ва техника инкишоф ёфтанд.Химикҳои фаронсавӣ ба монанди Антуан Лавуазье барои иваз кардани воҳидҳои архаикии вазнҳо ва ченакҳо бо системаи ҳамоҳангшудаи илмӣ кор карданд.Лавуазье инчунин қонуни нигоҳдории массаро таҳия карда, оксиген ва гидрогенро кашф кард.

Ҷанги ҳафтсола (1756–1763) як муноқишаи умумиҷаҳонии байни Британияи Кабир ва Фаронса барои бартарии ҷаҳонӣ буд.Бритониё, Фаронса ваИспания ҳам дар Аврупо ва ҳам дар хориҷа бо лашкарҳо ва қувваҳои баҳрии заминӣ меҷангиданд, дар ҳоле ки Пруссия барои васеъ кардани ҳудуд дар Аврупо ва таҳкими қудрати худ кӯшиш мекард.Рақобатҳои дарозмуддати мустамликавӣ, ки Бритониёро ба муқобили Фаронса ва Испания дар Амрикои Шимолӣ ва Ҳиндустони Ғарбӣ муқовимат мекунанд, дар миқёси бузург бо натиҷаҳои мусбӣ мубориза бурданд.Дар Аврупо низоъ аз масъалаҳои ҳалношудае, ки Ҷанги вориси Австрия (1740–1748) ҳал нашудааст, ба вуҷуд омад.Пруссия кушиш мекард, ки дар давлатхои Германия нуфузи бештаре дошта бошад, Австрия бошад мехост, ки Силезияро, ки дар чанги пештара Пруссия забт карда буд, баргардонад ва таъсири Пруссияро дарбар гирад.Дар таҷдиди иттифоқҳои анъанавӣ, ки бо номи Инқилоби дипломатии соли 1756 маъруф аст, Пруссия як қисми эътилофи таҳти роҳбарии Бритониё гардид, ки ба он рақиби деринаи Пруссия Ҳанновер дар он вақт дар иттиҳодияи шахсӣ бо Бритониё дохил шуд.Ҳамзамон, Австрия низоъҳои чандинасраи байни оилаҳои Бурбон ва Ҳабсбургро тавассути иттифоқ бо Фаронса, дар якҷоягӣ бо Саксония, Шветсия ва Русия хотима дод.Испания дар соли 1762 ба таври расмӣ бо Фаронса ҳамбаста шуд. Испания бомуваффақият кӯшиш кард, ки иттифоқчии Британияи Кабир Португалияро забт кунад ва бо қувваҳои онҳо ба сарбозони Бритониё дар Иберия ҳамла кард.Давлатҳои хурдтари Олмон ё ба Ҷанги Ҳафтсола ҳамроҳ шуданд ва ё ба тарафҳои дар низоъ иштирокдошта зархаридҳо доданд.Муноқишаи Англия ва Фаронса бар сари колонияҳои онҳо дар Амрикои Шимолӣ соли 1754 дар он чизе, ки дар Иёлоти Муттаҳида бо номи Ҷанги Фаронса ва Ҳинд (1754–63) маъруф шуд, оғоз ёфт, ки ба театри Ҷанги Ҳафтсола табдил ёфт ва ҳузури Фаронсаро ҳамчун як қудрати хушкӣ дар он қитъа.Ин "муҳимтарин воқеае буд, ки дар Амрикои Шимолӣ дар асри XVIII ба амал омад" пеш аз инқилоби Амрико .Испания дар соли 1761 ба ҷанг ворид шуда, ба Фаронса дар Паймони сеюми оилаи байни ду монархияи Бурбон ҳамроҳ шуд.Иттифоқ бо Фаронса барои Испания як фалокат буд, бо аз даст додани ду бандарҳои бузург, Гавана дар Ҳиндустони Ғарбӣ ва Манила дар Филиппин , дар паймони Париж дар соли 1763 байни Фаронса, Испания ва Британияи Кабир баргашт.Дар Аврупо, муноқишаи васеъмиқёсе, ки аксарияти қудратҳои аврупоиро ҷалб кард, ба хоҳиши Австрия (маркази сиёсии Империяи муқаддаси Рими миллати Олмон) барои барқарор кардани Силезия аз Пруссия нигаронида шуда буд.Аҳдномаи Ҳубертусбург ҷанги байни Саксония, Австрия ва Пруссияро дар соли 1763 хотима дод. Бритониё ба болоравии худ ҳамчун қудрати бартаридоштаи мустамликавӣ ва баҳрии ҷаҳон оғоз кард.Бартарии Фаронса дар Аврупо то баъд аз Инқилоби Фаронса ва пайдоиши Наполеон Бонапарт боздошта шуд.Пруссия макоми худро хамчун давлати бузург тасдик карда, Австрияро барои хукмронй дар дохили давлатхои Германия даъват намуд ва бо хамин таносуби куввахои Европаро тагьир дод.

Империяи мустамликавии худро аз даст дода, Франция дар соли 1778 бо амрикоиҳо иттифоқ баста, артиш ва флотро фиристод, ки инқилоби Амрикоро ба ҷанги ҷаҳонӣ табдил дод, барои интиқом аз Англия имконияти хуб дид.Испания , ки аз ҷониби Созишномаи оилавӣ бо Фаронса муттаҳид шудааст ва Ҷумҳурии Ҳолланд низ ба ҷанг аз ҷониби Фаронса ҳамроҳ шуданд.Адмирал де Грасс як флоти Бритониёро дар Чесапик Бэй мағлуб кард, дар ҳоле ки Жан-Батист Донатиен де Вимер, конт де Рошамбо ва Гилберт дю Мотиер, Маркиз де Лафайетт ба нерӯҳои амрикоӣ дар шикаст додани Бритониё дар Йорктаун ҳамроҳ шуданд.Ҷанг бо Шартномаи Париж (1783) баста шуд;Штатхои Муттахидаи Америка мустакил гардиданд.Нерӯи баҳрии шоҳии Бритониё дар соли 1782 дар ҷанги Сентҳо бар Фаронса пирӯзии бузург ба даст овард ва Фаронса ҷангро бо қарзҳои бузург ва фоидаи ночизи ҷазираи Тобаго анҷом дод.

Инқилоби фаронсавӣ як давраи тағироти куллии сиёсӣ ва иҷтимоӣ дар Фаронса буд, ки аз Estates General-и соли 1789 оғоз ёфта, бо таъсиси консулгарии Фаронса дар моҳи ноябри соли 1799 ба охир расид. Бисёре аз ғояҳои он принсипҳои бунёдии демократияи либералӣ ҳисобида мешаванд, дар ҳоле ки ибораҳои монанди liberté, égalité, fraternité дар дигар шӯришҳо, аз қабили Инқилоби соли 1917 Русия пайдо шуданд ва маъракаҳоро барои барҳам додани ғуломӣ ва ҳуқуқи умумихалқӣ илҳом бахшиданд.Арзишҳо ва институтҳое, ки он эҷод кардааст, то имрӯз дар сиёсати Фаронса ҳукмфармост.Сабабҳои он маъмулан маҷмӯи омилҳои иҷтимоӣ, сиёсӣ ва иқтисодӣ мебошанд, ки режими мавҷуда натавонистааст онҳоро идора кунад.Дар моҳи майи соли 1789, изтироби густурдаи иҷтимоӣ боиси даъвати Estates General, ки дар моҳи июн ба Ассамблеяи Миллӣ табдил ёфт.Бетартибиҳои давомдор 14 июл бо штурми Бастилия ба анҷом расид, ки ин боиси як қатор чораҳои радикалии Ассамблея гардид, аз ҷумла барҳам додани феодализм, ҷорӣ кардани назорати давлатӣ бар калисои католикӣ дар Фаронса ва васеъ кардани ҳуқуқи овоздиҳӣ. .Дар се соли оянда мубориза барои назорати сиёсӣ бартарӣ дошт, ки бо депрессияи иқтисодӣ ва бетартибиҳои шаҳрвандӣ шадидтар шуд.Муқовимати қудратҳои беруна, ба мисли Австрия, Бритониё ва Пруссия дар моҳи апрели соли 1792 боиси сар задани Ҷангҳои Инқилобии Фаронса гардид. Ноумедӣ аз Луи 16 боиси таъсиси Ҷумҳурии якуми Фаронса дар 22 сентябри соли 1792 шуд ва пас аз он дар моҳи январи соли 1793 эъдом шуд. Дар моҳи июн шӯриш дарПариж ба ҷои Жирондинҳо, ки дар Ассамблеяи Миллӣ ҳукмрон буданд, ба Кумитаи амнияти ҷамъиятӣ, ки ба он Максимилиен Робеспьер сарварӣ мекард, иваз карда шуд.Ин боиси хукмронии террор, кушиши нест кардани «контрреволюционерони» гуё;то замони ба охир расидани он дар моҳи июли соли 1794, дар Париж ва музофотҳо зиёда аз 16,600 нафар ба қатл расонида шуданд.Дар баробари душманони берунии худ, Ҷумҳурӣ ба муқовимати дохилии ҳам роялистҳо ва ҳам якобинҳо дучор шуд ва барои мубориза бо ин таҳдидҳо, Директорияи Фаронса дар моҳи ноябри соли 1795 қудратро ба даст овард. Сарфи назар аз як қатор ғалабаҳои низомӣ, бисёриҳо аз ҷониби Наполеон Бонапарт, тақсимоти сиёсӣ ғолиб омаданд. ва рукуди иқтисодӣ ба он оварда расонд, ки Директорияро дар моҳи ноябри соли 1799 консулгарӣ иваз кард. Ин одатан ҳамчун аломати анҷоми давраи инқилобӣ ҳисобида мешавад.

Ҷангҳои Наполеон (1803–1815) як қатор муноқишаҳои бузурги глобалӣ буданд, ки империяи Фаронса ва иттифоқчиёни он таҳти сарварии Наполеони I бар зидди як қатор давлатҳои аврупоӣ, ки дар эътилофи гуногун ташкил шуда буданд, муқобилат мекарданд.Он як давраи ҳукмронии Фаронсаро дар аксари Аврупои континенталӣ ба вуҷуд овард.Ҷангҳо аз баҳсҳои ҳалношудаи марбут ба Инқилоби Фаронса ва Ҷангҳои Инқилобии Фаронса, ки аз Ҷанги Эътилофи якум (1792-1797) ва Ҷанги Эътилофи дуввум (1798-1802) иборат буданд, ба вуҷуд омадаанд.Ҷангҳои Наполеон аксар вақт ҳамчун панҷ муноқиша тавсиф карда мешаванд, ки ҳар яке пас аз эътилофи зидди Наполеон номида мешавад: Эътилофи сеюм (1803–1806), чаҳорум (1806–07), панҷум (1809), шашум (1813–14), ва хафтум (1815) плюс чанги нимчазира (1807—1814) ва хучуми Франция ба Россия (1812).Наполеон дар соли 1799 ба мақоми консули якуми Фаронса расид, ҷумҳуриро дар бесарусомонӣ мерос гирифт;баъд давлати дорой молияи устувор, бюрократизми пуркувват ва армияи хуб тайёр кардашударо ба вучуд овард.Дар моҳи декабри соли 1805 Наполеон ба пирӯзии бузургтарини худ ноил шуд ва артиши иттифоқчии Русия ва Австрияро дар Аустерлитс мағлуб кард.Дар бахр 21 октябри соли 1805 англисхо дар мухорибаи Трафальгар флоти муштараки фран-кою испаниро сахт маглуб карданд. Ин галаба дар бахрхо назорати Англияро таъмин намуд ва аз хучуми Англия пешгирй кард.Пруссия аз афзоиши қудрати Фаронса нигарон шуда, ба таъсиси Эътилофи чаҳорум бо Русия, Саксония ва Шветсия роҳбарӣ кард, ки дар моҳи октябри соли 1806 ҷангро аз сар гирифт. Наполеон ба зудӣ бар Пруссияҳо дар Йена ва русҳоро дар Фридланд шикаст дода, сулҳи ногуворро ба қитъа овард.Бо вуҷуди ин, сулҳ ноком шуд, зеро ҷанг дар соли 1809 бо Эътилофи панҷуми бад омодашуда, ки онро Австрия сарварӣ мекард, сар зад.Дар аввал, австрияҳо дар Асперн-Эсслинг ғалабаи аҷиб ба даст оварданд, аммо дар Ваграм зуд мағлуб шуданд.Бо умеди он ки Бритониёро тавассути системаи континенталӣ аз ҷиҳати иқтисодӣ ҷудо ва заиф кунад, Наполеон ба Португалия ҳамла кард, ки ягона иттифоқчии Бритониё дар Аврупои континенталӣ буд.Пас аз ишғоли Лиссабон дар моҳи ноябри соли 1807 ва бо ҳузури қисми зиёди нерӯҳои фаронсавӣ дар Испания, Наполеон аз фурсат истифода бурда, ба муқобили иттифоқчии собиқи худ рӯ оварда, оилаи подшоҳии Испанияро барканор кард ва бародари худро подшоҳи Испания дар соли 1808 Хосе I эълон кард. ва португалихо бо дастгирии Англия исьён бардошта, пас аз шаш соли чанг соли 1814 французхоро аз Иберия пеш карданд.Ҳамзамон, Русия, ки намехоҳад оқибатҳои иқтисодии коҳиши тиҷоратро ба дӯш гирад, мунтазам Системаи Континентиро вайрон кард ва Наполеонро водор кард, ки дар соли 1812 ҳамлаи азимро ба Русия оғоз кунад. Маъракаи натиҷавӣ бо фалокат барои Фаронса ва нобудшавии наздики Армияи Grande Napoleon анҷом ёфт.Австрия, Пруссия, Шветсия ва Русия аз шикаст рӯҳбаланд шуда, Эътилофи шашумро ташкил карданд ва ба муқобили Фаронса маъракаи нав оғоз карданд ва дар моҳи октябри соли 1813 пас аз чанд амалиёти бенатиҷа Наполеонро дар Лейпциг ба таври қатъӣ мағлуб карданд.Пас аз он иттифоқчиён аз шарқ ба Фаронса ҳамла карданд, дар ҳоле ки ҷанги нимҷазира ба ҷанубу ғарби Фаронса рехта шуд.Нерӯҳои эътилоф дар охири моҳи марти соли 1814Парижро забт карданд ва Наполеонро маҷбур карданд, ки аз тахт даст кашад.Вай ба чазираи Эльба бадарга карда шуд ва бурбонхо ба сари хокимият баргаштанд.Аммо Наполеон дар моҳи феврали соли 1815 гурехт ва тақрибан сад рӯз назорати Фаронсаро дубора ба даст гирифт.Пас аз таъсиси Эътилофи ҳафтум, иттифоқчиён дар моҳи июни соли 1815 ӯро дар Ватерлоо мағлуб карданд ва ӯро ба ҷазираи Сент Елена бадарға карданд, ки ӯ пас аз шаш сол мурд.Конгресси Вена сархадхои Европаро аз нав дида, давраи сулху осоишро ба вучуд овард.Ҷангҳо дар таърихи умумиҷаҳонӣ оқибатҳои амиқ доштанд, аз ҷумла паҳншавии миллатгароӣ ва либерализм, болоравии Бритониё ҳамчун қудрати пешқадами баҳрӣ ва иқтисодӣ дар ҷаҳон, пайдоиши ҳаракатҳои истиқлолият дар Амрикои Лотинӣ ва таназзули минбаъдаи империяҳои Испания ва Португалия, ба давлатхои калонтар аз нав ташкил кардани территорияхои Германия ва Италия, чорй намудани усулхои куллан нави пеш бурдани чанг, инчунин конуни гражданй.Пас аз ба охир расидани ҷангҳои Наполеон дар Аврупои континенталӣ давраи сулҳи нисбӣ ба амал омад, ки то ҷанги Қрим дар соли 1853 давом кард.

Барқарорсозии Бурбон давраи таърихи Фаронса буд, ки дар давоми он хонаи Бурбон пас аз суқути аввалини Наполеон дар 3 майи соли 1814 ба қудрат баргашт. Барқароршавӣ то инқилоби июли 26 июли соли 1830 бо ҷанги садрӯзаи соли 1815 ба муддати кӯтоҳ қатъ карда шуд. Людовик XVIII ва Чарлз X, бародарони шоҳи қатлшуда Людовик XVI, пай дар пай ба тахт нишастанд ва ҳукумати консервативиро таъсис доданд, ки нияти барқарор кардани моликият, агар на ҳама муассисаҳои Режими Қадимро дошта бошад.Тарафдорони бадарғашудаи монархия ба Фаронса баргаштанд, вале натавонистанд аксарияти тағйироти инқилоби Фаронсаро баргардонанд.Мамлакат аз чанги дахсолахо хаста шуда, давраи сулху осоиши дохилию беруниро аз cap гузаронд, нашъунамои муътадили иктисодиёт ва ибтидои индустрикунониро аз cap гузаронд.

Эътироз ба мукобили монархияи мутлак дар хаво буд.Интихоботи вакилон то 16 майи соли 1830 барои шоҳ Чарлз X хеле бад гузашт. Дар посух, вай фишорро кӯшиш кард, аммо ин бӯҳронро боз ҳам шадидтар кард, зеро вакилони саркӯбшуда, рӯзноманигорони доғдор, донишҷӯёни донишгоҳ ва бисёре аз коргарониПариж ба кӯчаҳо рехтанд. ва дар давоми «се рузи пуршараф» (франсавии Les Trois Glorieuses) аз 26 то 29 июли соли 1830 баррикадахо сохтанд. Чарлз X дар инќилоби июлї аз тахти ќудрат барканор карда, ба љои подшоњ Луи-Филипп таъин шуд.Онро чун анъана ба мукобили монархияи мутлаки бур-бонхо баромадани буржуазия мешуморанд.Дар байни иштироккунандагони революцияи июль Маркиз де Лафайет низ буданд.Дар паси парда аз номи манфиатхои моликияти буржуазй Луи Адольф Тьерс кор мекард.«Монархияи июли»-и Луи-Филипп (1830—1848) буржуазияи оли (буржуазияи оли)-и банкирхо, молиядорон, саноатчиён ва точирон хукмрон буд.Дар давраи ҳукмронии монархияи июл, давраи романтикӣ ба шукуфтан шурӯъ мекард.Дар фаронса аз давраи ошиқона фазои эътироз ва шӯриш фаро гирифта шуд.22 ноябри соли 1831 дар Лион (шахри дуйуми калонтарини Франция) абрешимчиён ба нишони эътироз ба мукобили кам кардани музди мехнат ва шароити мехнат ба наздикй исьён бардошта, бинои раёсатро ишгол карданд.Ин яке аз аввалин ходисахои шуриши коргарон дар тамоми чахон буд.Аз сабаби тахдидхои доимй ба тахт монархияи июль бо дасти пурзуртар ва пурзуртар хукмронй кардан гирифт.Дере нагузашта мачлисхои сиёсй гайриконунй эълон карда шуданд.Бо вуҷуди ин, "зиёфатҳо" ҳанӯз қонунӣ буданд ва дар тӯли соли 1847 маъракаи умумимиллии зиёфатҳои ҷумҳуриявӣ бо талаби бештари демократия сурат гирифт.Зиёфат 22 феврали соли 1848 дар Париж ба нақша гирифта шуда буд, аммо ҳукумат онро манъ кард.Ба ин муносибат гражданинхои хамаи табакахо ба кучахои Париж ба шуриши зидди монархияи июль рехтанд.Талабхо аз тахти тахт даст кашидан аз «подшохи гражданин» Луи-Филипп ва дар Франция барпо намудани демократияи намояндагй ба миён гузошта шуданд.Подшох аз тахт даст кашид ва Республикам дуйуми Франция эълон карда шуд.Алфонс Мари Луи де Ламартин, ки дар солҳои 1840-ум пешвои ҷумҳурихоҳони мӯътадил дар Фаронса буд, вазири корҳои хориҷӣ шуд ва дар асл сарвазири ҳукумати нави муваққатӣ шуд.Дар асл, Ламартин дар соли 1848 сарвари виртуалии ҳукумат буд.

Ҷумҳурии дуюми Фаронса ҳукумати ҷумҳуриявии Фаронса буд, ки дар байни солҳои 1848 ва 1852 вуҷуд дошт. Он дар моҳи феврали соли 1848 бо инқилоби февралӣ, ки монархияи июлии шоҳ Луи Филлипро сарнагун кард ва дар моҳи декабри соли 1852 ба охир расид. Пас аз интихоби президент. Луи-Наполеон Бонапарт дар соли 1848 ва табаддулоти давлати соли 1851, ки президент ба амал овард, Бонапарт худро император Наполеони III эълон кард ва империяи дуюми Фаронсаро таъсис дод.Республикаи кутохмуддат шиори якуми республикаро расман кабул кард;Озодӣ, Эгалитӣ, Бародарӣ.

Империяи дуюми Фаронса режими 18-солаи императории бонапартистии Наполеони III аз 14 январи 1852 то 27 октябри 1870, дар байни Ҷумҳурии дуюм ва сеюми Фаронса буд.Наполеони III пас аз соли 1858 ҳукмронии худро озод кард. Вай тиҷорат ва содироти Фаронсаро пешбарӣ кард.Бузургтарин дастовардҳо шабакаи бузурги роҳи оҳанро дар бар мегирифтанд, ки ба тиҷорат мусоидат мекард ва миллатро боПариж ҳамчун маркази он мепайвандад.Ин ба рушди иқтисод мусоидат намуда, ба аксари минтақаҳои кишвар шукуфоӣ овард.Империяи дуюм барои аз нав сохтани Париж бо бульварҳои васеъ, биноҳои ҷамъиятӣ ва ноҳияҳои зебои истиқоматӣ барои Парижиёни боҳашамат эътибори баланд дода мешавад.Дар сиёсати байналмилалӣ, Наполеони III кӯшиш кард, ки ба амакаш Наполеони I тақлид кунад, ки дар корхонаҳои сершумори императорӣ дар саросари ҷаҳон ва инчунин якчанд ҷангҳо дар Аврупо машғул буд.Ӯ ҳукмронии худро бо пирӯзиҳои Фаронса дар Қрим ва дар Италия оғоз карда, Савой ва Нитсаро ба даст овард.Бо истифода аз усулҳои хеле сахт, ӯ империяи Фаронсаро дар Африқои Шимолӣ ва дар Осиёи Ҷанубу Шарқӣ бунёд кард.Наполеони III инчунин ба Мексика дахолат кард, то Империяи дуюми Мексикаро бунёд кунад ва онро ба мадори фаронсавӣ расонад, аммо ин бо фиаско анҷом ёфт.Вай тахдиди Пруссияро ба таври ношоиста рафъ кард ва дар охири хукмронии худ императори Фаронса дар баробари куввахои азими немис худро бе иттифокчиёи ёфт.Ҳукмронии ӯ дар давоми ҷанги Фаронсаву Пруссия, вақте ки ӯ дар соли 1870 аз ҷониби артиши Пруссия дар Седан асир шуд ва аз ҷониби ҷумҳурихоҳони Фаронса аз тахт барканор карда шуд, хотима ёфт.Вай баъдтар дар бадарға дар соли 1873, ки дар Британияи Кабир зиндагӣ мекард, мурд.

Истилои фаронсавӣ дар Ветнам (1858–1885) ҷанги тӯлонӣ ва маҳдуде буд, ки байни Империяи дуюми Фаронса, баъдтар Ҷумҳурии сеюми Фаронса ва империяи Ветнами Даи Нам дар миёнаҳои охири асри 19 меҷангид.Анҷом ва натиҷаҳои он ғалабаи фаронсавӣ буд, зеро онҳо дар соли 1885 Ветнам ва муттаҳидоничинии онҳоро мағлуб карданд, муттаҳидшавии Ветнам, Лаос ва Камбоҷа ва дар ниҳоят дар соли 1887 қоидаҳои Фаронсаро бар қаламравҳои таркибии Ҳиндустони Фаронса бар Осиёи Ҷанубу Шарқӣ муқаррар карданд.Экспедицияи якчояи фран-коюиспанй соли 1858 ба Дананг хучум карда, баъд акибнишинй карда, ба Сайгон хучум кард.Подшох Ту Дук дар мохи июни соли 1862 шартнома имзо кард, ки дар он ба Франция ба се музофоти Чанубй сохибихтиёрй дода мешавад.Французхо дар соли 1867 се музофоти чанубу гарбиро хамрох карда, Кочинчинаро ташкил карданд.Французхо докимияти худро дар Кочинчина мустадкам намуда, дар байни солдои 1873—1886 дар Тонкин як катор задухурддо тамоми Вьетнамро забт карданд.хам Хитой ва хам Франция ин районро доираи нуфузи худ хисоб карда, ба он чо кушунхо фиристоданд.Французхо нихоят кисми зиёди кушунхои Хитойро аз Вьетнам пеш карданд, вале бокимондаи кушунхои он дар баъзе музофотхои Вьетнам тахдиди тахдиди Францияро ба Тонкин давом медоданд.Хукумати Франция Фурньеро ба Тяньцзинь фиристод, то ки дар бораи созишномаи Тяньцзинй гуфтушунид кунад, ки мувофики он Хитой хукмронии Францияро дар Аннам ва Тонкин эътироф карда, аз даъвохои худ дар бораи хуку-матдории Вьетнам даст кашидааст.6 июни соли 1884 Шартномаи Хуа ба имзо расид, ки Ветнамро ба се минтақа тақсим кард: Тонкин, Аннам ва Кочинчина, ки ҳар кадоме дар зери се режими алоҳида.Кочинчина мустамликаи Фаронса буд, дар ҳоле ки Тонкин ва Аннам протекторат буданд ва суди Нгуен таҳти назорати Фаронса қарор дошт.

Ҷумҳурии сеюми Фаронса системаи ҳукумате буд, ки дар Фаронса аз 4 сентябри соли 1870, вақте ки империяи дуюми Фаронса дар ҷараёни ҷанги Франко-Пруссия пош хӯрд, то 10 июли соли 1940, пас аз суқути Фаронса дар Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ боиси таъсиси Франсия буд. Ҳукумати Вичи.Рӯзҳои аввали ҷумҳурии сеюм бо ихтилоли сиёсӣ, ки дар натиҷаи Ҷанги Фаронсаву Пруссия дар солҳои 1870-1871 ба вуҷуд омада буд, бартарӣ дошт, ки ҷумҳурӣ онро пас аз суқути император Наполеони III дар соли 1870 идома дод. Ҷуброни сахте, ки Пруссияҳо пас аз ҷанг ситонида буданд, натиҷа дод. дар аз даст додани нохияхои Францияи Эльзас (территуари де-Бельфор) ва Лотарингия (кис-ми шимолу шаркй, яъне департаменти хозираи Мозель), табаддулоти социалй ва барпо намуданиКоммунаи Париж .Ҳукуматҳои аввали ҷумҳурии сеюм масъалаи аз нав барқарор кардани монархияро баррасӣ карданд, аммо ихтилоф дар бораи моҳияти ин монархия ва ишғоли қонунии тахтро ҳал карда натавонист.Дар натиҷа, Ҷумҳурии сеюм, ки дар ибтидо ҳамчун ҳукумати муваққатӣ пешбинӣ шуда буд, ба ҷои он шакли доимии ҳукумати Фаронса гардид.Конунхои конституционии Франция соли 1875 хайати Республикаи сеюмро муайян карданд.Он аз Палатаи Депутатҳо ва Сенат иборат буд, ки шохаи қонунгузори ҳукуматро ташкил медод ва президент барои сарвари давлат хизмат мекард.Даъватҳо барои барқарор кардани монархия дар давраи ду президенти аввал, Адольф Тиер ва Патрис де МакМахон бартарӣ доштанд, аммо дастгирии афзоянда ба шакли ҷумҳуриявии ҳукумат дар байни аҳолии Фаронса ва як қатор президентҳои ҷумҳуриявӣ дар солҳои 1880 тадриҷан дурнаморо барҳам доданд. барқарорсозии монархӣ.Республикаи сеюм бисёр мулкҳои мустамликаи Фаронса, аз ҷумла Ҳиндустони Фаронса, Мадагаскари Фаронса, Полинезияи Фаронса ва ҳудудҳои калонро дар Африқои Ғарбӣ ҳангоми мубориза барои Африқо таъсис дод, ки ҳамаи онҳо дар давоми ду даҳсолаи охири асри 19 ба даст оварда шуданд.Солҳои аввали асри 20 аз ҷониби Эътилофи ҷумҳурихоҳони демократӣ бартарӣ дошт, ки дар ибтидо ҳамчун як иттиҳоди сиёсии марказҳои чап таҳия шуда буд, аммо бо гузашти вақт ба ҳизби асосии рости марказӣ табдил ёфт.Давраи аз оғози Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ то охири солҳои 1930-ум сиёсати шадиди поляризатсияшуда байни Иттифоқи ҷумҳурихоҳони демократӣ ва радикалҳо буд.Ҳукумат камтар аз як сол пас аз сар задани Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, вақте ки қувваҳои фашистӣ қисми зиёди Фаронсаро ишғол карданд ва ба ҷои ҳукуматҳои рақиби Фаронсаи озоди Шарл де Голл (La France libre) ва Давлати Фаронса Филипп Петен иваз шуданд.Дар давоми асрҳои 19 ва 20, империяи мустамликавии Фаронса дуввумин империяи мустамликавӣ дар ҷаҳон танҳо пас аз империяи Бритониё буд.

Ҷанги Франко-Пруссия ихтилофи байни Империяи дуюми Фаронса ва Конфедератсияи Олмони Шимолӣ таҳти роҳбарии Шоҳигарии Пруссия буд.Аз 19 июли соли 1870 то 28 январи соли 1871 давом кард, ин низоъ пеш аз хама азми Франция барои аз нав баркарор кардани мавкеи хукмронии худ дар Аврупои континентали буд, ки пас аз галабаи катъии Пруссия бар Австрия дар соли 1866 ба миён омад. Ба фикри баъзе муаррихон, канцлери Пруссия Орус С. Бисмарк французхоро дидаю дониста ба мукобили Пруссия чанг эълон карданй шуд, то ки чор давлати мустакили чанубии Германия — Баден, Вюртемберг, Бавария ва Гессе-Дармштадтро ба хайати конфедерацияи Германияи Шимолй дохил кунанд;таърихшиносони дигар бар он ақидаанд, ки Бисмарк аз вазъиятҳо ҳангоми кушодани онҳо истифода кардааст.Ҳама розӣ ҳастанд, ки Бисмарк иқтидори иттифоқҳои нави Олмонро бо назардошти вазъият дар маҷмӯъ эътироф кардааст.Фаронса 15 июли соли 1870 артиши худро сафарбар карда, Конфедератсияи Олмони Шимолиро пешбарӣ кард, ки дар ҳамон рӯз бо сафарбаркунии худ ҷавоб диҳад.16 июли соли 1870 парламенти Фаронса барои эълони чанг ба Пруссия овоз дод;Франция 2 август ба территориям Германия хучум кард.Коалицияи Германия кушунхои худро назар ба французхо хеле самараноктар сафарбар карда, 4 август ба шимолу шарки Франция хучум кард.Кушунхои немис аз чихати шумора, тайёрй ва рохбарй бартарй доштанд ва аз техникаи хозиразамон, махсусан рохи охан ва артиллерия самараноктар истифода мебурданд.Як катор галабахои тези Пруссия ва Германия дар шарки Франция, ки бо му-хосираи Мец ва мухорибаи Седан анчом ёфт, бо асорати императори Франция Наполеони III ва шикасти катъии артиши империяи дуюм;4 сентябрь дар Париж хукумати мудофиаи миллй ташкил карда шуда буд ва чангро панч мох боз давом дод.Нерӯҳои Олмон дар шимоли Фаронса артишҳои нави фаронсавӣ меҷангиданд ва мағлуб карданд, сипас Парижро дар тӯли зиёда аз чаҳор моҳ муҳосира карданд, пеш аз он ки 28 январи соли 1871 афтод ва ҷангро ба таври муассир хотима дод.Дар рузхои кам шудани чанг, бо галабаи немисхо, давлатхои Германия иттиходи худро хамчун империяи Германия дар тахти тахти подшохи Пруссия Вильгелм I ва канцлер Бисмарк эълон карданд.Ба истиснои Австрия, аксарияти куллии немисҳо бори аввал дар зери давлати миллӣ муттаҳид шуданд.Пас аз бастани сулҳ бо Фаронса, 10 майи соли 1871 Шартномаи Франкфурт ба имзо расид, ки ба Олмон миллиардҳо франк ҷуброни ҷангӣ, инчунин қисми зиёди Элзас ва қисматҳои Лотарингия, ки ба қаламрави императории Элзас-Лотарингия табдил ёфт, дода шуд.Чанг ба Европа таъсири доимй расонд.Бо тезондани муттахидшавии Германия чанг таносуби куввахоро дар китъа хеле тагьир дод;бо давлати нави миллии немис, ки Фаронсаро ҳамчун давлати бартари заминии Аврупо иваз кард.Бисмарк дар тӯли ду даҳсола эътибори бузургро дар умури байналмилалӣ нигоҳ дошт ва обрӯи Realpolitikро инкишоф дод, ки обрӯ ва нуфузи ҷаҳонии Олмонро боло бурд.Дар Франция вай ба хукмронии империалистй хотима дод ва аввалин хукумати республикавии пойдорро огоз намуд.Нафрат аз шикасти Фаронса боиси сар задани коммунаи Париж шуд, шӯриши инқилобие, ки ду моҳ пеш аз саркӯбкунии хунини он ҳокимиятро ба дасти худ гирифт ва дар ихтиёр дошт;ходиса ба сиёсат ва сиёсати республикаи сейум таъсир мерасонд.

Фаронса дар соли 1914 ҷангро интизор набуд, аммо вақте ки он дар моҳи август фаро расид, тамоми халқ ду сол бо шавқу рағбат ҷамъ омад.Он барои ба пеш фиристодани аскарони пиёда тахассус дошт, ки танҳо аз ҷониби артиллерияи немисҳо, хандакҳо, симҳои чӯбӣ ва пулемётҳо бо суръати даҳшатноки талафот боздошта мешуд.Сарфи назар аз аз даст додани районхои калони саноатй Франция махсулоти хеле зиёди лавозимоти харбй истехсол кард, ки онхо хам армияхои Франция ва хам армияхои Америкаро мусаллах мекарданд.То соли 1917 аскарони пиёдагард дар арафаи исён қарор доштанд ва чунин ҳис мекарданд, ки акнун навбати амрикоиҳо барои ҳамла ба хатҳои Олмон аст.Аммо онҳо ҷамъ омада, бузургтарин ҳамлаи Олмонро, ки дар баҳори соли 1918 омада буд, мағлуб карданд ва баъд аз болои истилогарони харобшуда ғелонда шуданд.Ноябри соли 1918 боиси сарбаландй ва якдилй, талаби бепоёни интикомгирй гардид.Дар солҳои 1911-14, Фаронса бо мушкилоти дохилӣ банд буд, ба сиёсати хориҷӣ чандон аҳамият намедод, гарчанде ки вай бар асари эътирозҳои шадиди сотсиалистӣ дар соли 1913 хизмати ҳарбиро то се сол дароз кард. Бӯҳрони босуръати Балкан дар соли 1914 Фаронсаро бехабар монд ва дар омадани Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ танҳо нақши хурд бозид.Бӯҳрони Сербӣ маҷмӯи мураккаби иттифоқҳои низомии байни давлатҳои аврупоиро ба вуҷуд овард, ки боиси он шуд, ки қисми зиёди қитъа, аз ҷумла Фаронса, дар давоми чанд ҳафтаи кӯтоҳ ба ҷанг кашид.Австрия-Венгрия дар охири июл ба Сербистон ҷанг эълон кард ва ин боиси сафарбаркунии Русия шуд.1 август ҳам Олмон ва ҳам Фаронса сафарбарӣ карданд.Олмон назар ба ҳама кишварҳои дигар, аз ҷумла Фаронса, аз ҷиҳати низомӣ хеле беҳтар омода буд.Империяи Германия хамчун иттифокчии Австрия ба мукобили Россия чанг эълон кард.Фаронса бо Русия иттифоқ дошт ва аз ин рӯ омода буд, ки бар зидди империяи Олмон ҷанг кунад.3 август Германия ба Франция чанг эълон кард ва кушунхои худро ба воситаи Бельгияи бетараф фиристод.Бритониё 4 август ба ҷанг ворид шуд ва 7 август ба фиристодани нерӯҳо шурӯъ кард.Италия , гарчанде ки бо Олмон баста буд, бетараф монд ва сипас дар соли 1915 ба иттифоқчиён ҳамроҳ шуд.«Нақшаи Шлиффен»-и Олмон барои зуд мағлуб кардани Фаронса буд.Онҳо то 20 август Брюссели Белгияро забт карданд ва ба зудӣ як қисми зиёди шимоли Фаронсаро забт карданд.Нақшаи аслӣ ин буд, ки ба ҷанубу ғарб идома дода, аз ғарб баПариж ҳамла кунад.Дар аввали моҳи сентябр онҳо дар масофаи 65 километр (40 мил) аз Париж ҷойгир буданд ва ҳукумати Фаронса ба Бордо кӯчонида шуд.Ниҳоят иттифоқчиён пешрафтро дар шимолу шарқи Париж дар дарёи Марна боздоштанд (5-12 сентябри 1914).Ҷанг ҳоло ба бунбаст табдил ёфт - "Ҷабҳаи Ғарбӣ" асосан дар Фаронса меҷангид ва сарфи назар аз набардҳои ниҳоят калон ва шадид, аксар вақт бо технологияи нав ва харобиовари ҳарбӣ бо ҳаракати хеле кам тавсиф мешуд.Дар Фронти Гарбй хандакхои хурди импровизацияшуда дар моххои аввал тезтар амиктар ва мурак-кабтар шуда, тадричан ба минтакахои васеи корхои мудо-фиавии хамдигар мубаддал гардиданд.Ҷанги хушкӣ ба зудӣ ба бунбасти гилолуду хунини ҷанги Хандак, як шакли ҷанге табдил ёфт, ки дар он ҳарду артиши муқобил хатҳои муҳофизатии статикӣ доштанд.Чанги харакат зуд ба чанги мавкеъ табдил ёфт.Хар ду тараф чандон пеш нарафтанд, вале хар ду тараф садхо хазор талафот доданд.Артиши Олмон ва Иттиҳоди Шӯравӣ аз сарҳади Швейтсария дар ҷануб то соҳили Баҳри Шимолии Белгия як ҷуфт хатҳои траншеяи мувофиқро тавлид карданд.Дар айни замон районхои калони шимолу шарки Франция тахти назорати вахшиёнаи истилогарони немис карор гирифтанд.Ҷанги хандак дар Фронти Ғарбӣ аз сентябри соли 1914 то марти 1918 бартарӣ дошт. Ҷангҳои машҳур дар Фаронса ҷанги Верден (дар давоми 10 моҳ аз 21 феврал то 18 декабри соли 1916), ҷанги Сомма (1 июл то 18 ноябри 1916) ва панҷ ҷангро дар бар мегиранд. муноқишаҳои алоҳида бо номи Ҷанги Ипр (аз 1914 то 1918).Пас аз он ки пешвои сотсиалистӣ Жан Жаурес, ки сулҳомез буд, дар оғози ҷанг кушта шуд, ҳаракати сотсиалистии Фаронса мавқеъҳои зиддимилитаристии худро тарк карда, ба кӯшишҳои ҷанги миллӣ ҳамроҳ шуд.Сарвазир Рене Вивиани даъват кард, ки ягонагӣ - барои як "муқаддасоти иттифоқӣ" ("Иттиҳоди муқаддас") - ин созиши ҷангии байни гурӯҳҳои рост ва чап, ки шадидан мубориза мебурд, буд.Фаронса чанд нафар мухолифон дошт.Бо вуҷуди ин, то соли 1917 хастагии ҷанг омили асосӣ буд, ҳатто ба артиш расид.Солдатхо ба хучум кардан намехостанд;Шӯриш як омил буд, зеро сарбозон гуфтанд, ки беҳтараш интизори омадани миллионҳо амрикоиҳо буд.Сарбозон на танҳо ба бефоида будани ҳамлаҳои фронталӣ дар муқобили пулемётҳои немисҳо, балки инчунин бад шудани шароити хати фронт ва дар хона, хусусан баргҳои кам, ғизои камбизоат, истифодаи мустамликадорони Африқо ва Осиё дар фронт ва дар бораи бехбудии зану фарзандони худ гамхорй мекунанд.Пас аз шикаст додани Русия дар соли 1917, Олмон акнун метавонист ба Фронти Ғарбӣ тамаркуз кунад ва дар баҳори соли 1918 ҳамлаи ҳамаҷонибаро ба нақша гирифт, аммо пеш аз он ки артиши хеле босуръат афзоишёбандаи Амрико нақш бозид, бояд ин корро анҷом диҳад.Дар моҳи марти соли 1918 Олмон ҳамлаи худро оғоз кард ва то май ба Марна расид ва боз ба Париж наздик шуд.Бо вуҷуди ин, дар ҷанги дуюми Марна (15 июл то 6 августи 1918) хати иттифоқчиён баргузор шуд.Пас аз он иттифоқчиён ба ҳамла гузаштанд.Немисҳо, ки аз қувваҳои иловагӣ, рӯз то рӯз пур шуданд ва фармондеҳи олӣ дид, ки он ноумед аст.Австрия ва Туркия хароб шуданд, хукумати Кайзер афтод.Германия «Созишнома»-ро имзо кард, ки чангро 11 ноябри соли 1918 «соати ёздахуми рузи ёздахуми мохи ёздахум» ба охир расонд.

Ҳамлаи Олмон ба Лаҳистон дар соли 1939 маъмулан Ҷанги Дуюми Ҷаҳониро оғоз кардааст.Аммо иттифоқчиён ҳамлаҳои азимро оғоз накарданд ва ба ҷои он мавқеи дифоъиро нигоҳ медоштанд: ин Ҷанги Фонӣ дар Бритониё ё Дроле де Герре - як навъ ҷанги хандаовар - дар Фаронса ном дошт.Он бо тактикаи инноватсионии «Блицкриг», ки дар натиҷаи ҳамлаи Иттиҳоди Шӯравӣ ба Полша низ кӯмак кард, ба артиши Олмон дар давоми чанд ҳафта аз забт кардани Полша монеъ нашуд.Вақте ки Олмон дасти худро барои ҳамла дар ғарб озод кард, Ҷанги Фаронса дар моҳи майи соли 1940 оғоз ёфт ва ҳамон тактикаи Блицкриг дар он ҷо харобиовар буд.Вермахт аз байни чангали Арденн гузашта, хатти Мажинотро давр зада гузашт.Нерӯи дуюми Олмон ба Белгия ва Нидерландия фиристода шуд, то ба ин ҳадафи асосӣ табдил ёбад.Дар давоми шаш хафтаи чангхои вахшиёна французхо 90 хазор касро талаф доданд.Париж 14 июни соли 1940 ба дасти немисҳо афтод, аммо на пеш аз он ки Нерӯҳои экспедисияи Бритониё бо ҳамроҳии бисёре аз сарбозони фаронсавӣ аз Дюнкерк эвакуатсия карда шаванд.Вичи Франс 10 июли соли 1940 барои идора кардани кисми ишголнашудаи Франция ва мустамликахои он таъсис ёфт.Онро Филипп Петен, қаҳрамони ҷанги пиронсоли Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ роҳбарӣ мекард.Намояндагони Петан 22 июни соли 1940 ба созиши шадид имзо карданд, ки дар он Олмон қисми зиёди артиши Фаронсаро дар лагерҳо дар Олмон нигоҳ медошт ва Фаронса маҷбур шуд, ки маблағи зиёди тилло ва маводи ғизоӣ диҳад.Германия аз панч се хиссаи территориям Францияро ишгол карда, кисми бокимондаро дар чанубу шарк ба хукумати нави Вичи вогузор кард.Бо вуҷуди ин, дар амал, аксарияти ҳукуматҳои маҳаллӣ аз ҷониби мансабдорони анъанавии Фаронса идора карда мешуданд.Дар моҳи ноябри соли 1942 тамоми қаламрави Вичи Фаронса аз ҷониби немисҳо забт карда шуд.Вичи мавҷудияти худро идома дод, аммо он аз ҷониби немисҳо таҳти назорат буд.

Les Trente Glorieuses давраи сӣ соли рушди иқтисодии Фаронса дар байни солҳои 1945 ва 1975, пас аз анҷоми Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ буд.Ин номро бори нахуст демографи фаронсавӣ Жан Фурастие истифода кардааст, ки ин истилоҳро дар соли 1979 бо нашри китоби худ Les Trente Glorieuses, ou la revolution invisible de 1946 à 1975 ('The Glorious Threen, or the Inqilobi Ноаён аз соли 1976 то соли 1975) истифода кардааст. ').Хануз дар соли 1944 Шарль де Голль сиёсати дирижистии иктисодиро чорй карда буд, ки он аз болои иктисодиёти капиталистй назорати калони давлатро дарбар мегирифт.Пас аз он сӣ соли афзоиши бесобиқа, ки бо номи Тренте Глориусҳо маъруф аст, ба вуҷуд омад.Дар давоми ин 30 сол иктисодиёти Франция мисли иктисодиёти дигар мамлакатхои тараккикарда дар доираи плани Маршалл, аз кабили Германияи Гарбй ,Италия ваЯпония бо суръати тез тараккй кард.Ин дахсолахои нашъунамои иктисодиёт хосилнокии баланди мехнатро бо музди миёнаи мехнат ва истеъмоли зиёд ба хам пайваста, системаи ба дарачаи баланд тараккикардаи неъматхои социалй низ хос буд.Мувофики тадкикотхои гуногун кобилияти хакикии харидории музди миёнаи коргари Франция дар байни солхои 1950—1975 170 фоиз, дар айни замон истеъмоли умумии шахсй дар давраи солхои 1950—74 174 фоиз афзуд.Сатҳи зиндагии Фаронса, ки аз ҳарду Ҷанги Ҷаҳонӣ осеб дида буд, ба яке аз баландтарин сатҳи ҷаҳон табдил ёфт.Аҳолӣ низ хеле бештар шаҳрнишин шуд;бисёре аз департаментҳои деҳот коҳиши аҳолиро аз сар гузарониданд, дар ҳоле ки шаҳрҳои калонтар, махсусан дарПариж , ба таври назаррас афзоиш ёфтанд.Моликият ба молу чизхои гуногуни рузгор хеле афзуд, музди кори синфи коргари Франция дар баробари боз хам тараккй кардани иктисодиёт хеле афзуд.

Ҷумҳурии чоруми Фаронса ( фр. Quatrième république française ) ҳукумати ҷумҳуриявии Фаронса аз 27 октябри 1946 то 4 октябри 1958 буд, ки онро конститутсияи чоруми ҷумҳуриявӣ идора мекард.Ин аз бисёр ҷиҳат эҳёи ҷумҳурии сеюм буд, ки аз соли 1870 дар давраи ҷанги Франко-Пруссия то соли 1940 дар давраи Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ ҷой дошт ва ба бисёре аз мушкилот дучор шуд.Франция 13 октябри соли 1946 конституцияи Республикаи чорумро кабул кард.Сарфи назар аз мушкилоти сиёсӣ, Ҷумҳурии чорум давраи рушди бузурги иқтисодӣ дар Фаронса ва барқарорсозии институтҳои иҷтимоӣ ва саноати кишварро пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ бо кӯмаки Иёлоти Муттаҳида тавассути нақшаи Маршалл дид.Он инчунин ибтидои наздикшавиро бо собик душмани деринаи Олмон дид, ки дар навбати худ ба ҳамкории Франко-Германия ва дар ниҳоят ба рушди Иттиҳоди Аврупо оварда расонд.Якчанд кушишхо барои мустахкам намудани хокимияти ичроияи хокимият барои пешгирй кардани вазъияти ноустувори пеш аз чанг ба амал омада буданд, вале ноустуворй бокй монд ва Республикаи чорум дар хайати хукумат зуд-зуд иваз мешуд — дар таърихи 12-солаи худ 21 маъмурият мавчуд буд.Зиёда аз он, хукумат исбот кард, ки дар бораи деколонизацияи мустамликадои сершумори Франция карордои самарабахш кабул карда наметавонад.Баъди як катор кризисхо, аз хама мухимаш кризиси Алчазоир дар соли 1958, Республикаи чорум бархам хурд.Раҳбари замони ҷанг Шарлз де Голл аз нафақа баргашт, то маъмурияти давраи гузаришро раҳбарӣ кунад, ки салоҳияти тарҳрезии сарқонуни нави Фаронсаро дошт.Ҷумҳурии чорум 5 октябри соли 1958 пас аз раъйпурсии умумихалқӣ пароканда карда шуд, ки Республикаи панҷуми имрӯзаро бо қудрати пурқуввати президент таъсис дод.

Ҷанги якуми Ҳиндухитой 19 декабри соли 1946 дар Ҳиндустони Фаронса оғоз шуд ва то 20 июли соли 1954 давом кард. Мубориза байни нерӯҳои Фаронса ва мухолифони онҳо дар Винтмин дар ҷануб аз сентябри соли 1945. Дар ин муноқиша як қатор қувваҳо, аз ҷумла Фаронса, ба ҳам зад. Корпуси экспедиционии Францияи Шарки Дур бо сардории хукумати Франция ва бо дастгирии армияи миллии Вьетнами собик император Бао Дай ба мукобили армияи халкии Вьетнам ва Вьонт Мин (як кисми Партияи коммунистй), ки бо сардории Во Нгуен Гиап ва Хе Чон. .Аксарияти ҷангҳо дар Тонкин дар шимоли Ветнам сурат гирифтанд, гарчанде ки низоъ тамоми кишварро фаро гирифт ва инчунин ба протекторатҳои ҳамсояи Ҳиндустони Фаронса аз Лаос ва Камбоҷа паҳн шуд.Дар чанд соли аввали ҷанг шӯришиёни сатҳи пасти деҳот бар зидди французҳо сурат гирифт.Дар соли 1949 низоъ ба як ҷанги муқаррарӣ байни ду артиши муҷаҳҳаз бо аслиҳаи муосири ИМА ,Чин ва Иттиҳоди Шӯравӣ табдил ёфт .Ба хайати кушунхои Иттифоки Франция кушунхои мустамликавии империяи мустамликавии худ — арабхои Марокаш, Алчазоир ва Тунис/берберхо дохил шуданд;Акаллиятхои этникии Лаос, Камбоча ва Вьетнам;Африқои сиёҳ - ва қӯшунҳои касбии фаронсавӣ, ихтиёриёни аврупоӣ ва қисмҳои легионҳои хориҷӣ.Истифодаи навоварони метрополия аз ҷониби ҳукумат манъ карда шуд, то ҷанг дар дохили кишвар боз ҳам ношоям гардад.Онро чапгароён дар Франция «чанги ифлос» (la sale guerre) меномиданд.Стратегияи тела додани Винт Мин ба ҳамла ба пойгоҳҳои хуб дифоъшуда дар қисматҳои дурдасти кишвар дар охири пайроҳаҳои логистикии онҳо дар ҷанги На Сан тасдиқ карда шуд, гарчанде ки пойгоҳ аз сабаби нарасидани бетон ва пӯлод нисбатан заиф буд.Кӯшишҳои фаронсавӣ аз сабаби маҳдуд будани фоиданокии танкҳои зиреҳпӯш дар муҳити ҷангал, набудани нерӯҳои пурқуввати ҳавоӣ барои сарпӯши ҳавоӣ ва бомбгузории қолинҳо ва истифодаи ҷалби хориҷиён аз дигар колонияҳои Фаронса (асосан аз Алҷазоир, Марокаш ва ҳатто Ветнам) душвортар шуданд. .Бо вуҷуди ин, Во Нгуен Гиап аз тактикаи муассир ва навтарини артиллерияи мустақими оташфишон, каминҳои корвонӣ ва зенити зиддиҳавоӣ барои монеъ шудан ба интиқоли заминӣ ва ҳавоӣ дар якҷоягӣ бо стратегияи ҷалб кардани артиши бузурги муқаррарӣ, ки бо дастгирии васеи мардум, партизанҳо мусоидат мекард, истифода бурд. доктринаи чангй ва дастури дар Хитой ба вучуд омада, истифода бурдани материалхои чангии оддй ва боэътимоде, ки Иттифоки Советй додааст.Ин комбинатсия барои мудофиаи пойгоҳҳо марговар буд, ки бо шикасти қатъии Фаронса дар ҷанги Диен Биен Фу анҷом ёфт.Тақрибан аз 400,000 то 842,707 сарбоз дар давоми ҷанг, инчунин аз 125,000 то 400,000 ғайринизомиён кушта шуданд.Ҳарду ҷониб дар давоми муноқиша ҷиноятҳои ҷангӣ содир кардаанд, аз ҷумла куштори ғайринизомиён (ба монанди қатли Мỹ Trạch аз ҷониби сарбозони Фаронса), таҷовуз ва шиканҷа.21 июли соли 1954 дар конференсияи байналхалкии Женева хукумати нави социалистии Франция ва Винт Мин созиш бастанд, ки дар амал ба Вьетнами Шимолй дар болои параллели 17-ум назорати Вьетнами Шимолй дод.Ҷануб дар зери Бảo Đại идома ёфт.Созишномаро давлати Вьетнам ва Штатдои Муттадида мадкум карданд.Пас аз як сол, Бао Дай аз ҷониби сарвазири худ, Нго Đình Дим, Ҷумҳурии Ветнамро (Вьетнами Ҷанубӣ) таъсис дод.Дере нагузашта исьён, ки аз тарафи шимол дастгирй карда шуда буд, бар зидди хукумати Дим ба амал омад.Муноқиша тадриҷан ба ҷанги Ветнам (1955–1975) табдил ёфт.

Ҷанги Алҷазоир дар байни Фаронса ва Фронти миллии озодии Алҷазоир аз соли 1954 то 1962 ҷараён гирифт, ки дар натиҷа Алҷазоир истиқлолияти худро аз Фаронса ба даст овард.Ҷанги муҳими деколонизатсия, он як муноқишаи мураккабе буд, ки бо ҷанги партизанӣ ва истифодаи шиканҷа тавсиф мешуд.Муноқиша инчунин ба ҷанги шаҳрвандӣ дар байни ҷамоатҳои гуногун ва дар дохили ҷамоатҳо табдил ёфт.Чанг асосан дар террито-рияи Алчазоир ба амал омад, ки дар метрополиям Франция окибатхои калон пайдо кард.1 ноябри соли 1954 аз ҷониби аъзои Ҷабҳаи Миллии Озодкунӣ (FLN) дар вақти Тусен Руж («Рӯзи ҳама муқаддасони сурх») ба таври муассир оғоз шуда буд, муноқиша боиси бӯҳронҳои ҷиддии сиёсӣ дар Фаронса гардид, ки боиси суқути Ҷумҳурии чорум гардид (1946). -58), ба Љумњурии Панљум бо раёсати пурќувват иваз карда шавад.Вахшиёнаи усулхое, ки кушунхои Франция ба кор ме-баранд, дар Алчазоир дилхо ва фикру зикрро ба даст оварда натавонистанд, дастгириро дар метрополиям Франция аз худ дур кард ва обруи Францияро дар хорича бадном кард.Вақте ки ҷанг идома дошт, ҷомеаи Фаронса оҳиста-оҳиста ба муқобили он баромад ва бисёре аз иттифоқчиёни асосии Фаронса, аз ҷумла Иёлоти Муттаҳида, аз дастгирии Фаронса ба худдорӣ кардан дар мубоҳисаи СММ оид ба Алҷазоир гузаштанд.Пас аз намоишҳои калон дар Алҷазоир ва як қатор шаҳрҳои дигар ба тарафдории истиқлолият (1960) ва резолюцияи Созмони Милали Муттаҳид дар бораи эътирофи ҳуқуқи истиқлолият Шарл де Голл, аввалин президенти ҷумҳурии панҷум тасмим гирифт, ки як қатор гуфтушунидҳоро бо ФЛН оғоз кунад.Инҳо бо имзои созишномаҳои Эвиан дар моҳи марти соли 1962 ба анҷом расиданд. 8 апрели соли 1962 раъйпурсӣ баргузор шуд ва интихобкунандагони Фаронса созишҳои Эвианро тасдиқ карданд.Натиҷаи ниҳоӣ 91% ҷонибдори тасвиби ин созишнома буд ва рӯзи 1 июл Созишномаҳо мавриди раъйпурсии дуввум дар Алҷазоир қарор гирифтанд, ки дар он 99,72% ба тарафдории истиқлолият ва ҳамагӣ 0,28% мухолиф овоз доданд.Пас аз истиқлолият дар соли 1962, 900,000 аврупоиҳои алҷазоирӣ (Pieds-noirs) дар давоми чанд моҳ аз тарси интиқоми ФЛН ба Фаронса гурехтанд.Хукумати Франция ба кабули ин кадар шумораи зиёди гурезахо тайёр набуд, ки ин боиси изтироби Франция гардид.Аксарияти мусулмонони Алчазоир, ки барои французхо кор мекарданд, ярокпартой ва дар кафо монданд, зеро дар созишномаи байни хукуматдорони Франция ва Алчазоир эълон карда шуда буд, ки ба мукобили онхо ягон чора дида намешавад.Аммо, махсусан Харкиҳо, ки ҳамчун ёрирасон дар артиши Фаронса хидмат мекарданд, хиёнаткорон ҳисобида мешуданд ва бисёре аз онҳо аз ҷониби FLN ё издиҳоми линчӣ, аксар вақт пас аз рабуда шудан ва шиканҷа шудан кушта шуданд.Тақрибан 90 000 нафар тавонистанд ба Фаронса фирор кунанд, баъзеҳо бо кӯмаки афсарони фаронсавии худ бар хилофи фармон амал мекарданд ва имрӯз онҳо ва авлоди онҳо як қисми муҳими аҳолии Алҷазоир ва Фаронсаро ташкил медиҳанд.

Республикаи панчум системаи хозираи республикавии хукумати Франция мебошад.Он 4 октябри соли 1958 аз ҷониби Шарл де Голл тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии панҷум таъсис дода шудааст.Ҷумҳурии панҷум аз пошхӯрии Ҷумҳурии чорум ба вуҷуд омада, ҷумҳурии собиқи парлумониро бо низоми нимпрезидентӣ (ё дуҷонибаи иҷроия) иваз кард, ки салоҳиятҳоро байни президент ҳамчун сарвари давлат ва сарвазир ҳамчун сардори ҳукумат тақсим мекард.Де Голл, ки аввалин президенти Фаронса буд, ки дар моҳи декабри соли 1958 дар зери ҷумҳурии панҷум интихоб шуда буд, ба сарвари пурқуввати давлат бовар дошт, ки ӯро ҳамчун таҷассумгари l'esprit de la national («руҳи миллат») тавсиф кард.Ҷумҳурии панҷум пас аз монархияҳои меросӣ ва феодалии Режими Қадим (Асрҳои охири аср – 1792) ва Республикаи сеюми парлумонӣ (1870–1940) сеюмин режими сиёсии дарозмуддати Фаронса мебошад.11 августи соли 2028 Ҷумҳурии панҷум Ҷумҳурии сеюмро ҳамчун режими дуввум ва тӯлонитарин ҷумҳурии Фаронса паси сар хоҳад кард, агар он дар ҷои худ бимонад.

Аз мохи май соли 1968 cap карда, дар тамоми Франция давраи бетартибихои гражданй ба амал омад, ки кариб хафт хафта давом кард ва бо намоишхо, корпартоихои умумй, инчунин ишгол намудани университетхо ва фабрикахо cap шуд.Дар авҷи ҳодисаҳо, ки аз он вақт инҷониб 68 май маълум шуд, иқтисоди Фаронса ба таваққуф омад.Эътирозҳо ба дараҷае расидаанд, ки раҳбарони сиёсӣ аз ҷанги шаҳрвандӣ ё инқилоб метарсиданд;баъд аз он ки президент Шарль де Голль 29-ум пинхонй аз Франция ба Германияи Гарбй гурехт, хукумати миллй кори худро ба муддати кутох бас кард.Эътирозҳо баъзан ба ҳаракатҳои шабеҳе иртибот доранд, ки дар як вақт дар саросари ҷаҳон рух дода буданд ва насли санъати эътирозиро дар шакли сурудҳо, граффити хаёлӣ, плакатҳо ва шиорҳо илҳом бахшиданд.Бетартибиҳо бо як қатор эътирозҳои истилогарони чапи донишҷӯён ба муқобили капитализм, истеъмолӣ, империализми Амрико ва муассисаҳои анъанавӣ оғоз ёфтанд.Саркубкунии шадиди полис нисбати эътирозгарон конфедератсияҳои иттифоқҳои касабаи Фаронсаро водор кард, ки ба корпартоии ҳамдардӣ даъват кунанд, ки онҳо назар ба интизорӣ хеле зудтар паҳн шуданд, ки дар он 11 миллион коргарон, бештар аз 22% шумораи умумии аҳолии Фаронса дар он вақт иштирок мекунанд.Ҳаракат бо стихиявӣ ва ғайримарказии гурбаҳои ваҳшӣ хос буд;ин дар байни иттифокхои касаба ва партияхои чап зиддият ва хатто ихтилофхои дохилиро ба вучуд меовард.Ин бузургтарин корпартоии умумӣ буд, ки дар Фаронса кӯшиш карда шуда буд ва аввалин корпартоии умумимиллии гурбаҳои ваҳшӣ буд.Ишғоли донишҷӯён ва корпартоиҳои умумӣ, ки дар саросари Фаронса оғоз шуда буданд, аз ҷониби маъмурони донишгоҳҳо ва полис ба муқобилияти шадид дучор шуданд.Кушиши маъмурияти де Голль барои пахш кардани ин корпартоихо бо амалиёти полиция вазъиятро боз хам тезу тунд гардонда, боиси задухурдхои куча бо полиция дар квартали ЛотинииПариж гардид.Вокеахои мохи май соли 1968 ба ахли чамъияти Франция таъсир расонда истодаанд.Ин давра дар таърихи кишвар як гардиши фарҳангӣ, иҷтимоӣ ва ахлоқӣ ба ҳисоб меравад.Ален Гейсмар — яке аз пешвоёни он замон — баъдтар изхор намуд, ки ин харакат «ба сифати революцияи социалй не, балки хамчун революциям сиёсй» муваффакият пайдо кард.