د تایلینډ تاریخ مهال ویش

ضمیمه

فوټ نوټونه

حوالې


د تایلینډ تاریخ
History of Thailand ©HistoryMaps

1500 BCE - 2024

د تایلینډ تاریخ



د تای قوم ډله د څو پیړیو په اوږدو کې د سویل ختیځ آسیا اصلي ټاټوبي ته مهاجر شوه.د سیام کلمه کیدای شي د پالي یا سنسکرت له شیم یا مون ရာမည څخه سرچینه اخیستې وي، شاید د شان او احوم په څیر ورته ریښه وي.Xianluo د ایوتیا سلطنت لپاره چینایي نوم و، چې د سوفنفوم ښار ایالت څخه چې په عصري وخت کې په سوفان بوري کې موقعیت لري او د لاو ښار ایالت چې په عصري لوپ بوري کې موقعیت لري یوځای شوی.په تای کې، نوم اکثرا د میوانګ تای دی.[1]د لویدیځوالو لخوا د سیام په توګه د هیواد نوم احتمال د پرتګالي څخه راغلی.د پرتګالي تاریخ یادونه کوي چې د ایوتیا سلطنت پاچا بورومماترایلوکانات په 1455 کې د مالیې ټاپووزمې په سویلي څنډه کې د ملاکا سلطنت ته یو سفر واستاوه.یوه پیړۍ وروسته، د 1612 کال د اګست په 15، د ګلوب، د ختیځ هند شرکت یو سوداګر چې د پاچا جیمز I لیک یې درلود، د "سام سړک" ته ورسید.[2] "د نولسمې پیړۍ په پای کې، سیام په جغرافیایي نومونو کې دومره ځای شوی و چې داسې انګیرل کیده چې په دې نوم او بل هیڅ ډول به پیژندل او سټایل ته دوام ورکړي."[3]هندي سلطنتونه لکه مون، د خمیر امپراتورۍ او د مالیزیا ټاپووزمې او سوماترا د مالیې ایالتونو په سیمه واکمني کوله.تایلینډ خپل ایالتونه تاسیس کړل: نګوینانګ، سوکوتای سلطنت، د چینګ مای سلطنت، لان نا، او ایوتیا سلطنت.دا دولتونه یو له بل سره جنګیدل او د خمیر، برما او ویتنام لخوا د دوامداره ګواښ سره مخ وو.په 19 او 20 پیړیو کې، یوازې تایلینډ په سویل ختیځ آسیا کې د اروپا استعماري ګواښ څخه ژوندی پاتې شو ځکه چې د پاچا Chulalongcorn لخوا نافذ شوي مرکزي اصالحات او ځکه چې فرانسوي او انګلیسانو پریکړه وکړه چې دا به یو بې طرفه سیمه وي ترڅو د دوی د استعمارونو ترمنځ د شخړو مخه ونیسي.په 1932 کې د مطلقه پاچاهۍ له پای ته رسیدو وروسته ، تایلینډ د ډیموکراتیک انتخاب شوي حکومت له رامینځته کیدو دمخه شاوخوا شپېته کلن نظامي واکمني پای ته ورسوله.
1100 BCE Jan 1

د تای خلکو اصل

Yangtze River, China
مقایسوي ژبپوهنې څیړنې داسې ښکاري چې د تای قوم د سویلي چین د پروتو تای - کادایی ژبې کلتور و او د سویل ختیځې آسیا اصلي ځمکې ته لیږدول شوي.ډیری ژبپوهان وړاندیز کوي چې د تای – کادایی خلک ممکن په جنیټیک ډول د پروټو - اسټرونیسیایی ژبو خلکو سره وصل وي ، لورنټ ساګارټ (2004) داسې انګیرله چې د تای - کادایی خلک ممکن په اصل کې د آسټرونیسیا نسل وي.په چین کې د ژوند کولو دمخه، د تای-کادای قوم فکر کیږي چې د تایوان په ټاپو کې د خپل هیواد څخه مهاجر شوي، چیرې چې دوی د پروتو-آسترونیزیایي ژبو یا د هغې د نسلي ژبو څخه خبرې کولې.[19] د مالیو - پولینیشیا ډلې برخلاف چې وروسته له سویل څخه فیلیپین او د سمندري سویل ختیځ آسیا نورو برخو ته وخوځېد ، د عصري تای کادایی خلکو پلرونه لویدیځ ته د چین اصلي ټاټوبي ته لاړل او ممکن د پیرل سیند په اوږدو کې یې سفر وکړ ، چیرې چې د دوی ژبه خورا پراخه ده. د سینو تبتی او همونګ-مین ژبو انفیوژن تر اغیز لاندې د نورو آسترونیزی ژبو څخه بدل شوی.[20] د ژبني شواهدو سربیره، د آسترونیسیا او تای کادایي ترمنځ اړیکه په ځینو عام کلتوري دودونو کې هم موندل کیدی شي.راجر بلینچ (2008) ښیي چې د غاښونو تخریب، د مخ خال خال کول، د غاښونو تور کول او د مارانو کلټونه د تایوان آسټرونیسیا او د سویلي چین د تای کادایي خلکو ترمنځ شریک دي.[۲۱]جیمز آر چیمبرلین وړاندیز کوي چې د تای-کادای (کرا-دای) ژبې کورنۍ د 12 پیړۍ په پیل کې د یانګزي حوزې په مینځ کې رامینځته شوې ، چې دچو ایالت له تاسیس او د ژو سلطنت له پیل سره نږدې همغږي وه. .د اتهمې ميلادي پېړۍ په شاوخوا کې د کرا او هلای (ري/لي) قومونو د جنوب خواته مهاجرت وروسته، د يو (بي تای قوم) په شپږمه پيړۍ کې د اوسني ژي جيانګ ولايت ختيځ ساحل ته په جلا کېدو او حرکت کولو پيل وکړ. BCE ، د یو ایالت رامینځته کول او لږ وروسته د وو ایالت فتح کول.د چیمبرلین په وینا، د یوو قوم (بی تای) د چین د ختیځ ساحل په اوږدو کې سویل ته مهاجرت پیل کړ چې اوس ګوانګسي، ګویژو او شمالي ویتنام دي، وروسته له دې چې یوو د 333 BCE شاوخوا د چو لخوا فتح شو.هلته يو (بي تای) لو يو جوړ کړ چې د لينګ نان او انام او بيا لويديځ لور ته شمال ختيځ لاوس او سي پي سونګ چاو تای ته لاړ او وروسته د مرکزي جنوب لويديځ تای او وروسته د شي اوو په نوم جوړ شو. شمالي تای[۲۲]
68 - 1238
د تای سلطنتونو جوړولornament
فنان
د فنان سلطنت کې د هندوانو معبد. ©HistoryMaps
68 Jan 1 00:01 - 550

فنان

Mekong-delta, Vietnam
په انډوچینا کې د سیاسي ادارې ترټولو زاړه پیژندل شوي ریکارډونه فنان ته منسوب شوي - چې مرکز یې په میکونګ ډیلټا کې دی او د نن ورځې تایلینډ دننه سیمې لري.[4] چینایي تاریخونه د لومړۍ پیړۍ په پیل کې د فنان شتون تاییدوي.د لرغون پېژندنې اسناد د څلورمې پېړۍ له پېړۍ راهیسې د انسانانو د اوسېدو پراخ تاریخ څرګندوي.که څه هم د چین لیکوالان د یو واحد متحد سیاست په توګه ګڼل کیږي، ځینې عصري پوهان شک لري چې فنان ممکن د ښاري دولتونو مجموعه وي چې ځینې [وختونه] یو له بل سره په جګړه کې وو او په ځینو وختونو کې یو سیاسي یووالی رامینځته شوی.[6] د لرغون پېژندنې شواهدو څخه، چې په کې رومن،چینایي اوهندي توکي شامل دي چې په جنوبي ویتنام کې د OC Eo په لرغوني سوداګریز مرکز کې استخراج شوي، دا معلومه شوه چې فنان باید یو پیاوړی سوداګریز دولت و.[7] په سویلي کمبوډیا کې د انګکور بوري کیندنې په ورته ډول د یو مهم جوړجاړي شواهد وړاندې کړي.څرنګه چې Óc Eo د کانالونو د سیسټم په واسطه په ساحل کې یو بندر او د انګکور بوري سره وصل شوی و، دا ممکنه ده چې دا ټول ځایونه په ګډه د فنان مرکز جوړ کړي.فنان هغه نوم و چې د چینايي نقاشانو، جغرافيه پوهانو او لیکوالانو لخوا یو لرغونی هند شوي ایالت ته ورکړل شوی و - یا بلکه د دولتونو یوه نرمه شبکه (منډلا) [8] - د سویل ختیځ آسیا په مینځ کې موقعیت لري چې د میکونګ ډیلټا په مرکز کې موقعیت لري چې له لومړۍ څخه تر شپږم پورې شتون درلود. پیړۍ CE.دا نوم په چینایي تاریخي متنونو کې موندل شوی چې د سلطنت تشریح کوي او خورا پراخه توضیحات په پراخه کچه د دوه چینایي ډیپلوماتانو ، کانګ تای او ژو ینګ د راپور پراساس دي چې د ختیځ وو کورنۍ استازیتوب کوي چې د دریمې پیړۍ په مینځ کې په فنان کې میشته وو. .[9]د سلطنت د نوم په څیر، د خلکو توکم - ژبنی طبیعت د متخصصینو ترمنځ د ډیرو بحثونو موضوع ده.مخکښې فرضیې دا دي چې فنانیز اکثره د مون – خمیر وو، یا دا چې دوی اکثره اسټرونیان وو، یا دا چې دوی څو توکمیز ټولنه جوړه کړې وه.شته شواهد په دې مسله کې بې پایلې دي.مایکل ویکري ویلي دي چې که څه هم د فنان د ژبې پیژندل ممکن نه دي، خو شواهد په کلکه ښیي چې نفوس یې خمیر و.[۱۰]
درواوتي (دوشنبه) سلطنت
تایلنډ، کو بوا، (دوراوتی کلتور)، 650-700 عیسوی.په ښي خوا کې درې موسیقار غږوي (له مرکز څخه) د 5 تار لرونکی لوټ، سیمبلز، یو ټیوب زیتر یا بار زیتر د ګورډ ریزونټر سره. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
600 Jan 1 - 1000

درواوتي (دوشنبه) سلطنت

Nakhon Pathom, Thailand
د دوراوتي سیمه (هغه څه چې اوس تایلینډ دی) لومړی د مون خلکو لخوا میشته و چې پیړۍ دمخه راغلی او څرګند شوی.په مرکزي سویل ختیځ آسیا کې د بودیزم بنسټ د شپږمې او نهمې پیړیو په مینځ کې ایښودل شوی و کله چې د تایلینډ په مرکزي او شمال ختیځ تایلینډ کې د مون خلکو سره د تیراواډا بودایی کلتور وده وکړه.Theravadin بودایان پدې باور دي چې روښانتیا یوازې د هغه چا لخوا ترلاسه کیدی شي چې د راهب په توګه ژوند کوي (نه د یو عام سړي لخوا).د مهایانا بودایانو په خلاف، چې د ډیری بودا او بودیساتو متنونه په کانن کې مني، تراوادان یوازې د بودا ګوتم عبادت کوي، چې د مذهب بنسټ ایښودونکی دی.د مون بودايي سلطنتونه چې اوس د لاوس او د تایلینډ مرکزي میدان په برخو کې راپورته شوي په ټولیز ډول دوراوتي په نوم یادیږي.د لسمې پیړۍ په شاوخوا کې، د دوراوتي ښار ایالتونه په دوو منډالاونو کې یوځای شول، لاو (عصري لوپبوري) او سوورنابومي (مډرن سوفان بوري).د چاو فرایا سیند په کوم کې چې اوس مرکزي تایلینډ دی یو وخت د مون دوراوتي کلتور کور و چې له اوومې پیړۍ څخه تر لسمې پیړۍ پورې شتون درلود.[سامویل] بیال د سویل ختیځ آسیا په اړه د چینایي لیکنو ترمنځ سیاست د "دوولوبودي" په نوم کشف کړ.د شلمې پیړۍ په لومړیو کې د جورج کوډس په مشرۍ د لرغون پېژندنې کیندنو وموندله چې د ناخون پټوم ولایت د درواوتي کلتور مرکز و.د درواوتي کلتور د خړوب شویو ښارونو په شاوخوا کې و، چې تر ټولو لومړی یې یو تونګ دی چې اوس د سوفان بوري ولایت دی.په نورو کلیدي سایټونو کې د نورو په مینځ کې نخون پاتم، فونګ ټوک، سی تیپ، خو بوا او سی ماهوسوت شامل دي.[۱۲] د درواوتي لیکنې په سنسکرت او مون کې وې چې د سویلي هند د پالاوا کورنۍ د پالوا الفبا څخه اخیستل شوي سکریپټ کاروي.دوراوتي د ښاري ایالتونو یوه شبکه وه چې د منډالا سیاسي ماډل سره سم یې ډیرو ځواکمنو ته درناوی کاوه.د درواوتي کلتور په اسان او سویل کې تر کرا استمس پورې پراخ شو.کلتور د لسمې پیړۍ په شاوخوا کې ځواک له لاسه ورکړ کله چې دوی د لاو - خمیر ډیر متحد سیاست ته تسلیم شول.د لسمې پیړۍ په شاوخوا کې، د دوراوتي ښار ایالتونه په دوو منډالاونو کې یوځای شول، لاو (عصري لوپبوري) او سوورنابومي (مډرن سوفان بوري).
هریپونجایا سلطنت
د 12-13 پیړۍ څخه د بودا شکیاموني د هریپونجایا مجسمه. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
629 Jan 1 - 1292

هریپونجایا سلطنت

Lamphun, Thailand
هریپونجایا [13] د مون سلطنت و چې اوس په شمالي تایلینډ کې دی، چې د اوومې یا اتمې څخه تر 13 پیړۍ پورې شتون لري.په هغه وخت کې، د مرکزي تایلینډ ډیری برخه د مون ښار د مختلفو ایالتونو تر واکمنۍ لاندې وه، چې په ټولیز ډول د درواوتي سلطنت په نوم پیژندل کیږي.پلازمینه یې په لامفون کې وه، چې په هغه وخت کې د هریپونجیا په نامه هم یادیده.[تاریخونه] وايي چې خمیر په 11 پیړۍ کې څو ځله په ناکامه توګه هریپونجایا محاصره کړ.دا روښانه نه ده چې تاریخونه حقیقي یا افسانوي پیښې بیانوي، مګر د درواوتي مون نور سلطنتونه په حقیقت کې په دې وخت کې د خمیرانو په لاس کې وو.د 13 پیړۍ پیل د هریپونجیا لپاره طلایی وخت و، ځکه چې تاریخ یوازې د مذهبي فعالیتونو یا ودانیو جوړولو په اړه خبرې کوي، نه د جنګونو په اړه.په هرصورت، هریپونجایا په 1292 کې د تای یوان پاچا منګرای لخوا محاصره شو، چا چې دا په خپل لان نا ("یو ملیون د وريجو فیلډز") سلطنت کې شامل کړ.د منګرای لخوا د هریپونجایا د واک لپاره رامینځته شوی پلان په هریپونجایا کې د ګډوډۍ رامینځته کولو لپاره د جاسوسۍ ماموریت ته د آی فا په لیږلو سره پیل شو.ایی فا د خلکو په منځ کې نارضایتي خپره کړه، کوم چې هریپونجایا کمزوری کړ او منګرای ته یې دا امکان ورکړ چې سلطنت ونیسي.[15]
سقوط سلطنت
په انګکور واټ کې د سیامی اجیرانو عکس.وروسته سیامیان به خپله سلطنت جوړ کړي او د انګکور لوی سیال شي. ©Michael Gunther
648 Jan 1 - 1388

سقوط سلطنت

Lopburi, Thailand
د شمالي تای تاریخونو په وینا ، لاو د فرایا کالاورنادیشراج لخوا تاسیس شوی ، چې په 648 عیسوي کې له تاکاسیلا څخه راغلی.[16] د تایلي ریکارډونو له مخې، د تاکاسیلا څخه فرایا کاکابتر (داسې انګیرل کیږي چې دا ښار تاک یا ناخون چای سی و) [17] په 638 میلادي کال کې د چولا سکارات نوی دوره جوړه کړه، دا هغه دور و چې د سیامیانو لخوا کارول کیده. برما تر 19 پیړۍ پورې.د هغه زوی، فرایا کلاورنادیشراج یوه لسیزه وروسته ښار تاسیس کړ.پاچا کلاورنادیشراج د سلطنت د نوم په توګه د "لاو" نوم کارولی، کوم چې د هندو نوم "لاواپورا" څخه راغلی، چې معنی یې د "لاوا ښار" دی، د سویلي آسیا لرغوني ښار لاواپوري (اوسنی لاهور) ته اشاره کوي.[18] د اوومې پیړۍ په وروستیو کې، لاو شمال ته پراخ شو.د لاو سلطنت د طبیعت په اړه لږ ریکارډونه موندل شوي.ډیری هغه څه چې موږ د Lavo په اړه پوهیږو د لرغون پېژندنې شواهد دي.د لسمې پیړۍ په شاوخوا کې، د دوراوتي ښار ایالتونه په دوو منډالاونو کې یوځای شول، لاو (عصري لوپبوري) او سوورنابومي (مډرن سوفان بوري).په شمالي تاریخ کې د یوې افسانې له مخې، په 903 کې، د تامبرالینګا یو پاچا په لاو برید وکړ او هغه یې ونیوله او د لاو په تخت باندې یې د مالیزیا شهزاده نصب کړه.د مالیزیا شهزاده د خمیر شهزادګۍ سره واده کړی و چې د انګکوریا شاهي کورنۍ وینې تویولو څخه تښتیدلی و.د جوړې زوی د خمیر د تخت سره سیالي وکړه او سوریاورمان لومړی شو، په دې توګه د ازدواجي اتحاد له لارې لاوو د خمیر تر تسلط لاندې راوستل.سوریاورمان ما هم د خرات پلوته (وروسته د "ایسان" سټایل) ته پراختیا ورکړه، ډیری معبدونه یې جوړ کړل.په هرصورت، سوریاورمان هیڅ نارینه وارث نه درلود او بیا لاوو خپلواک و.په هرصورت، د لاو د پاچا ناري له مړینې وروسته، لاو په خونړۍ کورنۍ جګړه کې ډوب شو او د سوریاورمان II تر مشرۍ لاندې خمیر په لاو برید وکړ او د هغه زوی یې د لاو پاچا په توګه وټاکه.تکرار شوی مګر د خمیر تسلط په پای کې خمیر شوی لاو.لاو د Theravadin Mon Dwaravati ښار څخه په هندو خمیر ښار بدل شو.لاوو د خمیر کلتور او د چاو فرایا سیند د حوزو ځواک جوړ شو.په انګکور واټ کې بیس ریلیف د لاو اردو د انګکور د یو تابعیت په توګه ښیې.یو په زړه پورې یادونه دا ده چې د تای اردو د "سوخوتای سلطنت" له تاسیس څخه یوه پیړۍ دمخه د لاو پوځ د یوې برخې په توګه ښودل شوې وه.
د ټیس راتګ
د خن بوروم افسانه. ©HistoryMaps
700 Jan 1 - 1100

د ټیس راتګ

Điện Biên Phủ, Dien Bien, Viet
د تای قوم د اصليت په اړه تر ټولو وروستۍ او کره نظريه دا ثابتوي چې ګوانګ شي په چين کې د يون نان پر ځای د تاي مور ټاټوبی دی.د تای قوم يو زيات شمېر وګړي چې د ژوانګ په نامه يادېږي لا هم په ګوانګ شي کې ژوند کوي.د 700 عیسوی په شاوخوا کې، د تای خلک چې د چین تر نفوذ لاندې ندي راغلي د خون بوروم د افسانې له مخې په عصري ویتنام کې اوس د Điện Biên Phủ په سیمه کې میشت شوي.په پروتو-سویل لویدیز تای کې د چینایي پورونو د پرتونو او نورو تاریخي شواهدو پراساس، پیتایوت پیتایپورن (2014) وړاندیز وکړ چې دا مهاجرت باید د اتمې – لسمې پیړیو په مینځ کې شوی وي.[23] د تای ژبو قومونه د سیندونو په اوږدو کې سویل لویدیز ته او د ټیټو لارو په اوږدو کې سویل ختیځ آسیا ته مهاجر شوي، شاید د چین د پراختیا او فشار له امله هڅول شوي وي.د سماناوتي افسانه موږ ته وايي چې د سماناوتي په نوم د تای مشر د 800 عیسوي کال په شاوخوا کې د وا قوم خلک وشړل او د چیانګ سین ښار یې تاسیس کړ.د لومړي ځل لپاره، د تای قوم د جنوب ختیځې آسیا د تراوادین بودايي سلطنتونو سره اړیکه ونیوله.د هریفونچای له لارې، د چیانګ سین تایس د تراودا بودیزم او سنسکرت شاهي نومونه ومنل.واټ فراتات دوۍ تونګ، چې شاوخوا 850 کې جوړ شوی، د تای خلکو د تراودا بودیزم په اړه د تقوی نښه نښه کوي.د 900 په شاوخوا کې، د چیانګ سین او هریفونچایا ترمنځ لوی جنګونه وشول.د مون ځواکونو چانګ سین ونیول او پاچا یې وتښتاوه.په 937 کې، شهزاده پروم لوی چیانګ سین د مون څخه بیرته واخیست او هریفونچایا ته یې سخته ماتې ورکړه.په 1100 میلادي کال کې، تای د چاو فرایا سیند په پورتنۍ برخه کې په نان، فرای، سونګکای، ساوانخیلو او چکنګراو کې ځانونه د پو خونس (د واکمن پلرونو) په توګه تاسیس کړل.دا سویلي تای شهزادګان د لاو سلطنت له خمیر نفوذ سره مخ وو.ځینې ​​یې د هغې تابع شول.
د خمیر امپراتورۍ
د انګکور واټ ودانۍ، په نړۍ کې یو له سترو مذهبي یادګارونو څخه دی، په کمبوډیا کې د خمیر امپراتورۍ د سوریاورمان II د واکمنۍ پرمهال. ©Anonymous
802 Jan 1 - 1431

د خمیر امپراتورۍ

Southeast Asia
د خمیر امپراتورۍ په سویل ختیځ آسیا کې د هندو - بودایي امپراتورۍ وه، چې د هایدرولیک ښارونو شاوخوا مرکز و چې اوس په شمالي کمبوډیا کې دی.د خپلو اوسیدونکو لخوا د کمبوجا په نوم پیژندل شوی، دا د چینلا د پخواني تمدن څخه وده وکړه او له 802 څخه تر 1431 پورې یې دوام وکړ. د خمیر امپراتورۍ د سویل ختیځ آسیا ډیری برخه واکمنه کړه یا یې واکمنه کړه [24] او د چین تر شمال پورې وغځول شوه.[25] په خپل اوج کې، امپراتورۍ د بازنطین امپراتورۍ څخه لویه وه، چې په ورته وخت کې شتون درلود.[۲۶]د خمیر امپراتورۍ پیل په دودیز ډول په 802 پورې اړه لري ، کله چې د خمیر شهزاده جایورمان II ځان د نوم کولن په غرونو کې چکرورتین اعلان کړ.که څه هم د خمیر امپراتورۍ پای په دودیز ډول په 1431 کې د سیامی ایوتیا سلطنت ته د انګکور له سقوط سره نښه شوی ، د امپراتورۍ د سقوط لاملونه لاهم د پوهانو تر منځ بحث کیږي.[27] څیړونکو دا ثابته کړې چې د قوي مونسون بارانونو دوره په سیمه کې د سختې وچکالۍ وروسته وه چې د امپراتورۍ هیدرولیک زیربنا ته یې زیان رسولی و.د وچکالۍ او سیلابونو ترمنځ توپیر هم یوه ستونزه وه، کوم چې ممکن د دې سبب شوي وي چې اوسیدونکي د امپراتورۍ له لویو ښارونو څخه د سویل لور ته مهاجرت وکړي.[28]
1238 - 1767
سوکوتای او ایوتیا سلطنتونهornament
سخووتای سلطنت
د سیام د لومړۍ پلازمینې په توګه، سوکوتای سلطنت (1238 - 1438) د تای تمدن زانګو وه - د تای هنر، معمارۍ او ژبې زیږون ځای. ©Anonymous
1238 Jan 1 00:01 - 1438

سخووتای سلطنت

Sukhothai, Thailand
د تای ښار ایالتونه په تدریجي ډول د کمزوري خمیر امپراتورۍ څخه خپلواک شول.سوکوتای په اصل کې په لاو کې د سوداګرۍ مرکز و - پخپله د خمیر امپراتورۍ تر واک لاندې - کله چې د مرکزي تای خلکو د فو خون بنګ کلنګ هاو په مشرۍ سیمه ایز مشر پاڅون وکړ او خپله خپلواکي یې ترلاسه کړه.بانګ کلونګ هاو د سي انتراثت شاهي نوم واخيست او د فرا روانګ کورنۍ لومړی پاچا شو.سلطنت د لوی رام خامهینګ (1279-1298) د واکمنۍ پرمهال مرکزي شوی او تر خورا لوی حد پورې پراخ شوی و ، کوم چې ځینې تاریخپوهان فکر کوي چې سلطنت ته یې د تریواډا بودیزم او لومړني تای لیک معرفي کړی.رام خامهینګ د یوان چین سره اړیکې هم پیل کړې ، د دې له لارې سلطنت د سینګالوک مال په څیر د سیرامیکونو تولید او صادرولو تخنیکونه رامینځته کړل.د رام خامهینګ له واکمنۍ وروسته، سلطنت له زوال سره مخ شو.په 1349 کې، د لی تای (مها تامارچا I) د واکمنۍ پر مهال، سوکوتای د ایوتیا سلطنت، د تایلینډ ګاونډی هیواد لخوا اشغال شو.دا د ایوتیایا یو معاون دولت پاتې شو تر هغه چې دا په 1438 کې د بوروممپان له مړینې وروسته د سلطنت لخوا ضمیمه شو.سره له دې، د سوکوتای د سلطنت له لارې د سوکوتای پاچاهۍ په پیړیو پیړیو کې د ایوتیا سلطنت نفوذ ته دوام ورکړ.سوکوتای په دودیز ډول په تای تاریخي پیژندنه کې د "لومړي تای سلطنت" په نوم پیژندل کیږي، مګر اوسني تاریخي اجماع موافق دي چې د تای خلکو تاریخ ډیر پخوا پیل شوی.
او د هغه سلطنت
منګرای د نګوینګ 25م پاچا و. ©Wattanai Techasuwanna
1292 Jan 1 - 1775 Jan 15

او د هغه سلطنت

Chiang Rai, Thailand
منګرای، د لاواچکاراج د کورنۍ د نګونیانګ (عصری چیانګ سان) 25م پاچا، چې مور یې په سیپسونګپنا ("دولسو قومونو") کې د یوې پاچاهۍ شهزاده وه، د نګوینیانګ میویانګ په یو متحد سلطنت یا منډالا کې مرکزي کړل او د دوی سره یې ملګرتیا وکړه. ګاونډی فایو سلطنت.په 1262 کې، منګرای پلازمینه له نګونیانګ څخه نوي تاسیس شوي چیانګ رای ته ولیږدول - د ښار نوم یې د ځان په نوم کېښود.منګرای بیا سویل ته پراخ شو او په 1281 کې د هریفونچای د مون سلطنت (د عصري لامفون په مرکز کې) تر خپلې ولکې لاندې راوست. منګرای څو ځله پلازمینې ته لاړ.د سختو سیلابونو له امله لامپون پریښود، هغه په ​​1286/7 کې د ویانګ کوم کام تر استوګنې او ودانولو پورې وتښتید، تر 1292 پورې هلته پاتې شو چې په هغه وخت کې هغه هغه ځای ته کډه شو چې چانګ مای شي.هغه په ​​1296 کې چیانګ مای تاسیس کړ، دا یې پراخ کړ چې د لان نا پلازمینه شي.د شمالي تای خلکو کلتوري پرمختګ ډیر دمخه پیل شوی و ځکه چې پرله پسې سلطنتونه د لان نا څخه مخکې و.د نګونیانګ د سلطنت د دوام په توګه، لان نا په 15 پیړۍ کې دومره پیاوړی شو چې د ایوتیا سلطنت سره سیالي وکړي، چې ورسره جنګونه شوي.په هرصورت، د لان نا سلطنت ضعیف شو او په 1558 کې د تانګو د سلطنت یو معاون دولت شو. لان نا د پرله پسې پاچاهانو لخوا واکمن شو، که څه هم ځینې یې د خپلواکۍ څخه برخمن وو.د برما واکمني په تدریجي ډول وتښتېده مګر بیا د نوي کونبانګ کورنۍ خپل نفوذ پراخ کړ.په 1775 کې، د لان نا مشرانو د برما کنټرول پریښود ترڅو سیام سره یوځای شي، چې د برما - سیام جنګ (1775-76) المل شو.د برما د ځواکونو له وتلو وروسته، په لان نا باندې د برما کنټرول پای ته ورسېد.سیام، د تونبوري سلطنت د پاچا تاکسین په مشرۍ، په 1776 کې د لان نا کنټرول ترلاسه کړ. له هغه وروسته، لان نا د چکري د واکمنۍ وروسته د سیام په یوه معاون دولت بدل شو.د 1800 لسیزې په وروستیو نیمایي کې، د سیامی ریاست د لان نا خپلواکي له منځه یوړه، او دا یې د سیام هیواد په رامینځته شوي هیواد کې جذب کړه.[29] په 1874 کې په پیل کې، سیام ایالت د لان نا سلطنت د مونتون فایپ په توګه تنظیم کړ، چې د سیام مستقیم کنټرول لاندې راوستل شو.[] [30] د لان نا سلطنت په 1899 کې د سیامی تیسافیبان حکومتدارۍ سیسټم له لارې په مؤثره توګه په مرکزي توګه اداره شو. برتانوي او فرانسوي.[۳۲]
ایوتیا سلطنت
پاچا نریسوان په 1600 کې د برما یو پریښودل شوي باګو ته ننوځي، د فرایا انوساتچیتراکون لخوا د دیوال نقاشي، وات سواندارام، ایوتیا تاریخي پارک. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1351 Jan 1 - 1767

ایوتیا سلطنت

Ayutthaya, Thailand
د ایوتیا سلطنت د 13 او 14 پیړیو په وروستیو کې (لوپبوري، سپانبوري، او ایوتیا) کې د لاند چاو فرایا دره کې د دریو سمندري ښاري ایالتونو له منډالا / انضمام څخه راڅرګند شو.[33] لومړنۍ سلطنت یو سمندري کنفدراسیون و، چې د سریویجایا وروسته سمندري سویل ختیځ آسیا ته متوجه و، د دې سمندري دولتونو څخه بریدونه او خراج تحسین کول.د ایوتیا د سلطنت لومړی واکمن، پاچا اوتونګ (r. 1351-1369) د تایلنډ په تاریخ کې دوه مهمې مرستې وکړې: د رسمي مذهب په توګه د تیراوادا بودیزم تاسیس او وده کول ترڅو د هغه سلطنت د ګاونډي هندو پاچا انګکور څخه جلا کړي. د درماشترا تالیف، یو قانوني کوډ چې د هندو سرچینو او دودیز تای دود پر بنسټ والړ دی.درماشترا د 19 پیړۍ تر وروستیو پورې د تای قانون یوه وسیله پاتې شوه.په 1511 کې ډیوک افونسو دي البوکرک د ایوتیا سلطنت ته د یو سفیر په توګه دوارټ فرنانډیس واستاوه چې بیا اروپایانو ته د "سیام سلطنت" په نوم پیژندل شوی و.د 16 پیړۍ په جریان کې د لویدیځ سره دا اړیکه د اقتصادي ودې دورې لامل شوه ځکه چې ګټور سوداګریزې لارې جوړې شوې.ایوتیا په سویل ختیځ آسیا کې یو له خورا بډایه ښارونو څخه شو.د جورج موډلسکي په وینا، ایوتیا په 1700 میلادي کال کې د نړۍ ترټولو لوی ښار اټکل شوی، چې شاوخوا یو ملیون نفوس لري.[34] تجارت وده وکړه، د هالنډ او پرتګالیانو سره په سلطنت کې ترټولو فعال بهرنیان، دچینایانو او مالیانانو سره یوځای.حتی د لوزون سوداګر او د لوزون، فیلیپین څخه جنګیالي هم شتون درلود.[35] د فیلیپین - تایلینډ اړیکې لا دمخه په دې کې مخکښې وې ، تایلینډ اکثرا ډیری فلیپینو ایالتونو ته سیرامیک صادروي ​​لکه څنګه چې د دې ثبوت دی چې کله د میګیلان سفر په سیبو راجهنایټ کې راښکته شو ، دوی د تای سفارت پاچا راجه هومابون ته یادونه وکړه.[36] کله چېهسپانوي د لاتینې امریکا له لارې فیلیپین استعمار کړ، هسپانوي او مکسیکو د تایلینډ په سوداګرۍ کې د فلیپینانو سره یوځای شول.د نارای (r. 1657-1688) واکمنۍ د پارسي او وروسته، اروپایی، نفوذ او د 1686 سیامی سفارت د پاچا لوئس XIV د فرانسې محکمې ته د لیږلو لپاره پیژندل شوې وه.د ایوتیا د وروستیو دورې د فرانسوي او انګلیسي وتلو خو دچینایانو مخ په زیاتیدونکي شهرت لیدلی.دا دوره د سیامی کلتور د "طلایی دور" په توګه تشریح شوې او د چینایي سوداګرۍ وده او په سیام کې د پانګوالیزم معرفي کول لیدلي، [37] یو داسې پرمختګ چې د ایوتیا له سقوط وروسته به په پیړیو کې پراختیا ومومي.[38] د ایوتیا دوره هم په هغه وخت کې د طب په برخه کې د پرمختګ له امله "په تایلینډ کې د طب زرین دور" ګڼل کیده.[۳۹]د ایوتیا د بریالیتوب د سوله ایز نظم په رامینځته کولو کې پاتې راتلل او د پانګوالۍ معرفي کول د دې د اشرافو دودیز سازمان او د کار کنټرول زاړه بانډونه چې د سلطنت نظامي او دولتي سازمان یې رامینځته کړ کمزوری کړ.د اتلسمې پیړۍ په نیمایي کې، د برما کونبانګ کورنۍ په 1759-1760 او 1765-1767 کې په ایوتیایا برید وکړ.د 1767 په اپریل کې، د 14 میاشتنۍ محاصرې وروسته، ایوتیا ښار د برما ځواکونو محاصره کړ او په بشپړه توګه ویجاړ شو، په دې توګه د 417 کلن ایوتیا سلطنت پای ته ورسید.په هرصورت، سیام، په چټکۍ سره د سقوط څخه روغ شو او د سیام واک څوکۍ په راتلونکو 15 کلونو کې تونبوري - بنکاک ته لیږدول شوې.[۴۰]
لومړی برمی - سیامی جنګ
د شهزاده نریسارا نوادتیونګس لخوا نقاشي کول، د ملکې سوریوتای (مرکز) انځوروي چې په خپل فیل باندې ځان د پاچا مها چکرافات (ښي) او د پروم د وایسرای (کیڼ اړخ) تر منځ کېږدي. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1547 Oct 1 - 1549 Feb

لومړی برمی - سیامی جنګ

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
د برما – سیامی جنګ (۱۵۴۷-۱۵۴۹) چې د شوهتی جنګ په نوم هم یادیږی، لومړۍ جګړه وه چې د برما د تونګو کورنۍ او د سیام د ایوتیا سلطنت تر منځ جګړه شوې وه، او د برما – سیامی لومړی جنګ وو چې تر ۱۹۴۹ کال پورې به دوام وکړی. د 19 پیړۍ په مینځ کې.دا جګړه سیمې ته د لومړني عصري جګړې د معرفي کولو لپاره د پام وړ ده.دا د تایلینډ په تاریخ کې د سیامی ملکې سوریوتای په جګړه کې د هغې د هاتین په جګړه کې د مړینې لپاره هم د پام وړ دی.دغه شخړه په تایلینډ کې د جګړې په نوم یادیږي چې د ملکې سوریوتای له لاسه ورکولو لامل شوې.کاسوس بیلی د برما د یوې هڅې په توګه ویل شوي چې په ایوتیا کې د سیاسي کړکیچ وروسته ختیځ ته خپله سیمه پراخه کړي [41] او همدارنګه د تیناسیمریم پورتنۍ سواحلو ته د سیامیانو د یرغل مخه ونیسي.[۴۲] د برمیانو په وینا جګړه د ۱۵۴۷ کال د جنورۍ په میاشت کې هغه مهال پیل شوه چې سیامی ځواکونو د تاووی (داوی) سرحدي ښارګوټی فتح کړ.وروسته په کال کې، د برما ځواکونو د جنرال ساو لگون ایین په مشرۍ د تاووی د پورتنۍ تیناسیمریم ساحل بیرته ونیول.بل کال، د 1548 کال په اکتوبر کې، د پاچا تبینشوهتي او د هغه د مرستیال باینناونګ په مشرۍ د برما درې لښکرې د درې پاګوډا پاس له لارې په سیام برید وکړ.د برمايي ځواکونو پلازمېنې ایوتیا ښار ته ننوتل، خو ونه توانېدل چې د ښار ډېر قوي ښار ونیسي.په محاصره کې یوه میاشت، سیامی متقابلو بریدونو محاصره مات کړه، او د یرغل ځواک یې شاته وغورځاوه.خو برمایانو د دوه مهمو سیامیانو د راستنیدو په بدل کې د خوندي وتلو په اړه خبرې اترې وکړې (د وارث ظاهري شهزاده رامیسوان او د فیتسانولوک شهزاده تامارچا) چې دوی نیولي وو.
د سپینو هاتیانو په وړاندې جګړه
War over the White Elephants ©Anonymous
1563 Jan 1 - 1564

د سپینو هاتیانو په وړاندې جګړه

Ayutthaya, Thailand
د تونګو سره د 1547-49 جګړې وروسته، د ایوتیا پاچا مها چکرافات د برمایانو سره د یوې وروسته جګړې لپاره د چمتووالي لپاره د خپل پلازمینې ښار دفاع جوړه کړه.د 1547-49 جګړه د سیامی په دفاعي بریا پای ته ورسیده او د سیامی خپلواکي یې وساتله.په هرصورت، د بایناونګ سیمه ایزو اهدافو چاکرافات د بل یرغل لپاره چمتو کولو ته وهڅول.په دې تیاریو کې سرشمیرنه شامله وه چې ټول وړ سړي یې چمتو کړل چې جنګ ته لاړ شي.وسلې او څاروي د دولت لخوا د پراخې جګړې لپاره د چمتووالي لپاره ونیول شول او اوه سپین فیلان د چاکرافات لخوا د نیکمرغۍ لپاره ونیول شول.د ایوتیان پاچا د چمتووالي خبر په چټکۍ سره خپور شو، بالاخره برما ته ورسید.بایناونګ په ۱۵۵۶ کال کې د چیانګ مای ښار په نیولو بریالی شو چې د لان نا سلطنت ته نږدې شو. ورپسې هڅو د شمالي سیام ډیری برخه د برما تر کنټرول لاندې پریښوده.دې کار د چکرافت پاچاهي په یوه ناڅرګند حالت کې پریښوده، شمال او لویدیځ ته د دښمن له خاورې سره مخامخ شوه.بایناونګ وروسته د تونګو د مخ پر ودې سلطنت ته د درناوي په توګه د چکررافات د پاچا دوه سپین فیلانو غوښتنه وکړه.چاکرافټ انکار وکړ، چې د برما د ایوتیا سلطنت دویم یرغل ته لاره هواره کړه.د بایناونګ پوځونه ایوتیا ته لاړل.هلته، دوی د سیامیس کلا لخوا د اونیو لپاره په خلیج کې ساتل شوي، په بندر کې د دریو پرتګالي جنګي بیړیو او توپخانې بیټرۍ لخوا مرسته شوې.یرغلګرو بالاخره د ۱۵۶۴ کال د فبرورۍ په ۷ مه د پرتګالي بیړۍ او بیټرۍ ونیولې چې وروسته کلا په سمدستي توګه سقوط شوه.[43] اوس د 60,000 پیاوړې ځواک سره چې د فیتسانولوک اردو سره یوځای شوی، باینناونګ د ایوتیا د ښار دیوالونو ته ورسید، په ښار یې سخت بمباري وکړه.که څه هم د ځواک له پلوه برمايي نه وو توانیدلي چې ایوتاایا ونیسي، مګر د سیامی پاچا غوښتنه وکړه چې د سولې د خبرو اترو لپاره د اوربند تر بیرغ لاندې له ښار څخه ووځي.د دې په لیدلو سره چې د هغه اتباع نشي کولی چې محاصره نوره هم اوږده کړي، چکرافات د سولې خبرې اترې وکړې، مګر په لوړه بیه.د برما د پوځ د شاتګ په بدل کې، بایناونګ شهزاده رامیسوان (د چکرافت زوی)، فرایا چکري او فرایا سنتورن سونګخرم له ځانه سره برما ته د یرغمل په توګه او څلور سیامی سپین هاتیان سره یوړل.مهاتما راجا، که څه هم یو خیانت کوونکی و، باید د فیتسانولوک واکمن او د سیام د وایسرای په توګه پریښودل شي.د ایوتیا سلطنت د تونګو د سلطنت یو غاصب شو، چې اړتیا یې درلوده چې په کال کې دېرش هاتیان او د سپینو زرو درې سوه کبان برما ته ورکړي.
د ټونګو واسالیج څخه د ایوتیا آزادي
د برما – سیامی جنګ (۱۵۸۴-۱۵۹۳). ©Peter Dennis
1584 Jan 1 - 1590

د ټونګو واسالیج څخه د ایوتیا آزادي

Tenasserim, Myanmar (Burma)
په 1581 کې، د تونګو د کورنۍ پاچا باین نانګ مړ شو، او د هغه زوی نندا باین یې ځای ناستی شو.د ناندا تره د آوا وایسرای تادو منسو بیا په 1583 کې بغاوت وکړ، ناندا باین دې ته اړ کړ چې د پروم، تانګو، چیانګ مای، ویینټین او ایوتیایا څخه د بغاوت په ځپلو کې د مرستې غوښتنه وکړي.وروسته له هغه چې آوا په چټکۍ سره سقوط وکړ، د سیامی پوځ مارتابان (موتاما) ته لاړ، او د می په 3 د 1584 خپلواکي یې اعلان کړه.نندا د ایوتیا په وړاندې څلور ناکام کمپاینونه پیل کړل.په وروستي کمپاین کې، برمایانو د 1592 کال د نومبر په 4 نیټه د 24,000 لښکر اشغال پیل کړ. اوه اونۍ وروسته، اردو د ایوتیا لویدیځ ته د سوفان بوري ښارګوټي ته لاره هواره کړه.[۴۴] دلته د برمی تاریخ او سیامی تاریخي داستانونه مختلف حسابونه وړاندې کوي.د برمي تاریخ لیکي چې د 1593 کال د جنورۍ په 8 نیټه یوه جګړه وشوه چې په کې مینګي سو او ناریسوان په خپلو جنګی هاتیانو سره جګړه وکړه.په جګړه کې، مینګی سووا د ټوپک په ډزو ووژل شو، چې وروسته د برمی پوځ شاتګ وکړ.د سیامی تاریخونو له مخې جګړه د 1593 کال د جنورۍ په 18 نیټه وشوه، لکه د برمی تاریخونو په څیر، د دواړو ځواکونو ترمنځ جګړه پیل شوه، مګر سیامی تاریخ وایی چې د جګړې په منځ کې، دواړه خواوې موافقه وکړه چې د پایلې په اړه پریکړه وکړي. د مینګي سوا او ناریسوان تر منځ د دوی په هاتیو کې جګړه وشوه، او دا چې مینګي سوا د ناریسوان لخوا پرې شو.[۴۵] له دې وروسته د برما پوځونه شاته شول او په لاره کې یې درنه مرګ ژوبله واړوله کله چې سیامیانو د دوی لښکر تعقیب او ویجاړ کړ.دا د سیام د یرغل لپاره د ناندا باین لخوا وروستی کمپاین و.د ناندریک جنګ ایوتیا د برما له واک څخه د وتلو لامل شو.او سیام یې د 174 کلونو لپاره د برما د نورو تسلط څخه آزاد کړ.
د ناري پاچاهي
په 1686 کې د نیکولاس لارمیسین لخوا لوئس XIV ته د سیامی سفارت. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1656 Jan 1 - 1688

د ناري پاچاهي

Ayutthaya, Thailand
لوی پاچا ناری د ایوتیا سلطنت 27 مه پاچا و، د پرسات تونګ کورنۍ څلورم او وروستی پاچا و.هغه د 1656 څخه تر 1688 پورې د ایوتیا سلطنت پاچا و او د دلیل له مخې د پرسات تونګ کورنۍ ترټولو مشهور پاچا و.د هغه واکمني د ایوتیا په دوره کې ترټولو هوساینه وه او د مینځني ختیځ او لویدیځ په شمول د بهرنیو هیوادونو سره یې لوی سوداګریز او ډیپلوماتیک فعالیتونه ولیدل.د خپلې واکمنۍ په وروستیو کلونو کې، ناري خپل د خوښې – یوناني اتل قسطنطین فاولکون – ته دومره واک ورکړ چې فاولکون په تخنیکي ډول د دولت چانسلر شو.د فاولکون د ترتیباتو له لارې، د سیامی سلطنت د لوئس XIV د محکمې سره نږدې ډیپلوماتیکو اړیکو ته ورسیده او فرانسوي سرتیرو او مشنریانو د سیامیا ارسطو او دفاع ډکه کړه.د فرانسوي چارواکو تسلط د دوی او د اصلي مینډرینانو ترمینځ د ټکر لامل شو او د هغه د واکمنۍ پای ته رسیدو په لور د 1688 ناورین انقلاب لامل شو.
د 1688 سیامی انقلاب
د سیام د پاچا ناري معاصر فرانسوي انځور ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1688 Jan 1

د 1688 سیامی انقلاب

Bangkok, Thailand
د 1688 سیامی انقلاب د سیامی ایوتیا سلطنت (عصری تایلینډ) کې یو لوی مشهور پاڅون و چې د فرانسوي پلوه سیامی پاچا ناری د راپرځولو لامل شو.فیتراچا، چې پخوا د نارای له باوري پوځي سلاکارانو څخه و، د زاړه نارای له ناروغۍ څخه ګټه پورته کړه او د نارای عیسوي وارث یې، د یو شمیر مشنریانو او د نارای د نفوذ د بهرنیو چارو وزیر، یوناني مبارز قسطنطین فاولکون سره یوځای ووژل.پترچا بیا د ناری له لور سره واده وکړ، تخت یې په لاس کې واخیست او د سیام څخه د فرانسوي نفوذ او نظامي ځواکونو د ایستلو پالیسي یې تعقیب کړه.یو له خورا مشهورو جګړو څخه په 1688 کې د بنکاک محاصره وه ، کله چې په لسګونو زره سیامی ځواکونو په ښار کې د فرانسوي کلا په محاصره کې څلور میاشتې تیرې کړې.د انقلاب په پایله کې، سیام د لویدیځې نړۍ سره د پام وړ اړیکې پرې کړې، د هالنډ ختیځ هند شرکت پرته، تر 19 پیړۍ پورې.
ایوتیا کمبوډیا ونیوله
تای لباس له مرکزي څخه تر وروستي ایوتیا دورې کې ©Anonymous
په 1714 کې، د کمبوډیا پاچا انګ تام یا تومو ریچیا د کیف هوا لخوا وشړل شو، چې د ویتنام نګوین رب لخوا یې ملاتړ کیده.انګ تام په ایوتیا کې پناه واخیسته چیرې چې پاچا تایسا هغه ته د اوسیدو ځای ورکړ.درې کاله وروسته، په 1717 کې، د سیامی پاچا د انګ تام لپاره د کمبوډیا د بیا ترلاسه کولو لپاره پوځونه او سمندري ځواکونه واستول، چې د سیامی - ویتنام جګړې (1717) لامل شو.دوه لوی سیامی ځواکونه په کمبوډیا برید کوي ترڅو د پری سری توما د تخت بیرته ترلاسه کولو کې مرسته وکړي.د سیامی یو پوځ د کمبوډیا او د دوی ویتنامی متحدینو لخوا د بنټیا میس په جګړه کې سخت وهل شوی.د سیام دوهم پوځ د کمبوډیا پلازمینه اډونګ ونیوله چیرې چې ویتنامي د کمبوډیا پاچا سیام ته وفاداري بدله کړه.ویتنام د کمبوډیا حاکمیت له لاسه ورکړ مګر د کمبوډیا څو سرحدي ولایتونه یې ضمیمه کړل.
د کونبانګ سره جګړه
د کونبانګ پاچا سینبیوشین. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1759 Dec 1 - 1760 May

د کونبانګ سره جګړه

Tenasserim, Myanmar (Burma)
د برما – سیامی جنګ (۱۷۵۹-۱۷۶۰) د برما (میانمار) د کونبونګ کورنۍ او د سیام د ایوتیا سلطنت د بان فلو لوانګ کورنۍ ترمینځ لومړۍ نظامي جګړه وه.دا د دوو سویل ختیځ آسیا هیوادونو ترمنځ د پیړیو اوږده شخړه بیا راژوندۍ کړه چې د بلې پیړۍ لپاره به دوام وکړي.برمایان "د بریا په څنډه کې" وو کله چې دوی ناڅاپه د ایوتیا له محاصرې څخه ووتل ځکه چې د دوی پاچا الاونګپایا ناروغه شوی و.[46] هغه درې اونۍ وروسته مړ شو، جګړه پای ته ورسیده.د کاسوس بیلی د تیناسیمریم ساحل او د هغې سوداګرۍ کنټرول کې و ، [47] او د زوال بحال شوي هانتاواډي سلطنت د مون توکم یاغیانو لپاره د سیامیانو ملاتړ.[۴۶] نوې جوړه شوې کونباونګ کورنۍ غوښتل چې د برما واکمني په پورتنۍ تناسیریم ساحل (اوسنی د مون ایالت) کې بیا تاسیس کړي چیرې چې سیامیانو د مون یاغیانو ملاتړ کړی او خپل سرتیري یې ځای پرځای کړي.سیامیانو د برمایانو غوښتنې رد کړې چې د مون مشرانو ته یې وسپاري یا په هغه ځای کې د دوی د مداخلې مخه ونیسي چې برمیان یې خپله خاوره ګڼي.[۴۸]جګړه د ۱۷۵۹ کال په ډسمبر کې هغه مهال پیل شوه چې د الانګپایا او د هغه د زوی سینبیوشین په مشرۍ ۴۰ زره برمايي پوځیانو له مارتابان څخه د تیناسیمریم ساحل ته ننوتل.د دوی د جګړې پلان دا و چې د لنډو او مستقیم یرغل لارو په اوږدو کې د سیامیس قوي دفاعي پوستو شاوخوا وګرځي.د یرغل ځواک په سواحلو کې نسبتا کمزوری سیامی دفاع ته مخه کړه، د سیام خلیج څنډې ته د تیناسیمریم غرونو څخه تیر شو، او شمال ته د ایوتیا په لور وګرځید.په حیرانتیا سره، سیامیان په سویل کې د برمایانو سره د لیدلو لپاره ودریدل، او د ایوتیا په لاره کې یې په زړه پورې دفاعي موقفونه جوړ کړل.خو په جګړه کې سخت برمايي ځواکونه د سیامی په دفاع کې د شمیرو له پلوه ښه برلاسي شول او د ۱۷۶۰ کال د اپریل په ۱۱ نیټه د سیامی پلازمینې ته ورسیدل. خو له محاصرې یوازې پنځه ورځې وروسته د برما پاچا ناڅاپه ناروغ شو او د برما قوماندې د وتلو پریکړه وکړه.د جنرال مینخاونګ نورهتا لخوا د شاته ګارډ اغیزمن عملیات د منظم وتلو لپاره اجازه ورکړل شوه.[۴۹]جګړه بې پایلې وه.په داسې حال کې چې برمیانو د پورتنۍ ساحل کنټرول تر تاووی پورې بیرته ترلاسه کړ، دوی په پردیو سیمو کې د دوی د نیولو ګواښ له منځه نه دی وړی، کوم چې سخت پاتې وو.دوی اړ شول چې په ساحل کې (1762، 1764) او همدارنګه په لان نا (1761-1763) کې د سیامیس ملاتړي توکمیزو بغاوتونو سره معامله وکړي.
د ایودیا سقوط
د ایوتیا ښار سقوط ©Anonymous
1765 Aug 23 - 1767 Apr 7

د ایودیا سقوط

Ayutthaya, Thailand
د برما – سیام جنګ (۱۷۶۵–۱۷۶۷)، چې د ایودیا د سقوط په نوم هم یادېږي، د برما (میانمار) د کونبونګ کورنۍ او د سیام د ایوتیا سلطنت د بان فلو لوانګ کورنۍ ترمنځ دویمه نظامي جګړه وه، او هغه جګړه چې پای ته ورسېده. د 417 کلن ایوتیا سلطنت.[50] دا جګړه د 1759-60 جګړو دوام وه.د دې جګړې کاسوس بیلی هم د تیناسیمریم ساحل کنټرول او د هغې سوداګرۍ او د برما په سرحدي سیمو کې د یاغیانو لپاره سیامی ملاتړ و.جګړه د [1765] په اګست کې پیل شوه کله چې یو 20,000 پیاوړې شمالي برما پوځ په شمالي سیام برید وکړ او د اکتوبر په میاشت کې د 20,000 څخه د زیاتو سویلي لښکرو سره یوځای په ایوتیا کې د پنسر غورځنګ کې شامل شو.د 1766 کال د جنورۍ په وروستیو کې، د برما پوځونو د شمیر له پلوه غوره مګر په کمزوري توګه همغږي شوي سیامی دفاع باندې بریالي شول، او د سیام پلازمینې په وړاندې یوځای شول.[50]د ایوتیا محاصره د برما د لومړي کینګ یرغل پرمهال پیل شوه.سیامیان په دې باور وو چې که دوی وکولی شي د باران تر موسم پورې ودریږي، د سیامیس مرکزي میدان موسمي سیلابونه به شاتګ ته اړ کړي.خو د برما پاچا سینبیوشین په دې باور و چې د چین جګړه یوه کوچنۍ سرحدي شخړه وه، او محاصرې ته یې دوام ورکړ.د 1766 د باران موسم (جون - اکتوبر) په جریان کې، جګړه د سیلاب شوي میدان اوبو ته لاړه مګر د وضعیت په بدلولو کې پاتې راغلل.[50] کله چې وچ موسم راغی، چینایانو ډیر لوی یرغل پیل کړ، خو سینبیوشین بیا هم د سرتیرو له رابللو ډډه وکړه.د مارچ په 1767 کې، د سیام پاچا اککاات وړاندیز وکړ چې د یوې برخې په توګه وګرځي مګر برمیانو د غیر مشروط تسلیم غوښتنه وکړه.[۵۲] د ۱۷۶۷ کال د اپرېل په ۷ مه برمایانو په خپل تاریخ کې د دویم ځل لپاره لوږه ښار له واکه وغورځاوه او داسې ظلمونه یې وکړل چې تر نن ورځې پورې یې د برما او تایلنډ په اړیکو کې لوی تور نښان پاتې دی.په زرګونو سیامیان برما ته کډه شول.د برما اشغال لنډمهاله وه.د 1767 په نومبر کې، چینایانو یو ځل بیا د خپل ترټولو لوی ځواک سره یرغل وکړ، په پای کې یې سینبیوشین قانع کړ چې خپل ځواکونه له سیام څخه وباسي.په سیام کې د کورنۍ جګړې په پایله کې، د تاکسین په مشرۍ د سیام ایالت تونبوري بریا ترلاسه کړه، د سیام نور ټول مات شوي ایالتونه یې مات کړل او په [1771] کې یې د هغه نوي واکمنۍ ته ټول ګواښونه له منځه یوړل. د ۱۷۶۹ کال په ډسمبر کې پر برما د چین څلورم یرغل ته ماتې ورکړه.
1767 - 1782
د تونبوري دوره او د بنکاک تاسیسornament
د تونبوري سلطنت
په تونبوري (بنکاک) کې د تاکسین تاجپوښتنه، 28 دسمبر 1767 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1767 Jan 1 00:01 - 1782

د تونبوري سلطنت

Thonburi, Bangkok, Thailand
د تونبوري سلطنت د سیام یو لوی سلطنت و چې له 1767 څخه تر 1782 پورې په سویل ختیځ آسیا کې شتون درلود ، چې مرکز یې په سیام یا اوسني تایلینډ کې د تونبوري ښار شاوخوا و.سلطنت د تکسین لوی لخوا تاسیس شوی و، کوم چې د ایوتیا سلطنت له ړنګیدو وروسته سیام سره یوځای شو، کوم چې دا هیواد په پنځو جنګیالیو سیمه ایزو دولتونو ویشلی و.د تونبوري سلطنت د سویل ختیځ آسیا په مینځ کې د یو مخکښ نظامي ځواک په توګه د سیام د ګړندي بیا یوځای کیدو او بیا رامینځته کیدو څارنه وکړه ، د خپل تاریخ ترټولو لوی ځمکنۍ حد ته یې د هیواد پراختیا نظارت وکړ ، د لان نا ، لاوتیایی سلطنتونو (لوانګ فرابنګ ، وینټیان) شاملول. ، چمپاسک) او کمبوډیا د سیامی د نفوذ لاندې.[۵۴]د تونبوري په دوره کې، د چینایي ډله ایز کډوالۍ پیل سیام ته راوتلی.د چینایي کارګرانو په شتون سره، تجارت، کرنه او کسبګر وده وکړه.په هرصورت، لومړی چینایي بغاوتونه باید ودرول شي.په هرصورت، وروسته د فشار او ډیری فکتورونو له امله، پاچا تاکسین فکر کاوه چې د ذهني خرابۍ سره مخ شو.د یوې کودتا وروسته چې تاکسین له واک څخه لرې کړ، ثبات د جنرال چاو فرایا چکري لخوا بیرته راستانه شو، چې وروسته یې د تایلینډ څلورم او اوسنی واکمن سلطنت د رتناکوسین سلطنت تاسیس کړ.
د اندوچینا لپاره مبارزه
پاچا تکسین لوی ©Anonymous
1771 Oct 1 - 1773 Mar

د اندوچینا لپاره مبارزه

Cambodia
په 1769 کې، د تونبوري پاچا تاکسین د کمبوډیا د ویتنام پلوه پاچا انګ ټون ته یو لیک واستاوه، له کمبوډیا څخه یې وغوښتل چې سیام ته د سرو زرو او سپینو زرو ونو تابعیت بیرته لیږل پیل کړي.انګ ټون په دې دلیل انکار وکړ چې تاکسین یو چینایي غاصب و.تاکسین په غوسه شو او د برید امر یې وکړ چې کمبوډیا تابع کړي او د کمبوډیا په تخت کې د سیامیز پلوه انګ نان نصب کړي.پاچا تاکسین د کمبوډیا ځینې برخې اشغال او ونیولې.راتلونکی کال په کمبوډیا کې د ویتنام او سیام ترمنځ پراکسي جګړه پیل شوه کله چې نګیوین لارډز د سیامی ښارونو برید کولو سره ځواب ورکړ.د جګړې په پیل کې، تاکسین د کمبوډیا له لارې پرمختګ وکړ او د کمبوډیا په تخت کې یې انګ نان II کېښود.ویتنامیانو د کمبوډیا پلازمینې بیرته نیولو او د دوی د غوره پاچا په توګه اوټی II نصبولو سره ځواب ورکړ.په 1773 کې، ویتنام د تای سون بغاوت سره د معاملې لپاره د سیام سره سوله وکړه، کوم چې د سیام سره د جګړې پایله وه.دوه کاله وروسته انګ نان II د کمبوډیا واکمن اعلان شو.
دوی وايي د Wungyi جګړه
د زاړه تونبوري ماڼۍ څخه د بنکایو د جګړې انځور. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1775 Oct 1 - 1776 Aug

دوی وايي د Wungyi جګړه

Thailand
د 1774 د مون بغاوت او په 1775 کې د برما تر واک لاندې د چیانګ مای د بریالۍ سیام له نیولو وروسته، پاچا سینبیوشین د چین-برما جګړې جنرال مها تیها تورا ته دنده وسپارله چې د 1775 په وروستیو کې د شمالي سیام په لویه پیمانه برید ترسره کړي. د تونبوري د پاچا تکسین په مشرۍ د سیامی ځواک مخ په ډیریدو دی.لکه څنګه چې د برما ځواکونو شمیر د سیامیانو څخه ډیر شو، د فیتسانولوک درې میاشتنۍ محاصره د جګړې اصلي جګړه وه.د فیتسانولوک مدافعینو، چې مشري یې د چافرایا چکري او چاوفرایا سوراسي کوله، د برمیانو په وړاندې مقاومت وکړ.جګړه تر هغه وخته پای ته ورسېده چې مها تیها تورا پریکړه وکړه چې د سیام د اکمالاتو لاین ګډوډ کړي، چې د مارچ په 1776 کې د فیتسانولوک سقوط لامل شو. د ټولو سرتیرو څخه بیرته آوا ته.په 1776 کې د جګړې څخه د مها تیها تورا د وخت څخه مخکې وتلو په سیام کې پاتې برمی پوځیان په ګډوډۍ کې پریښودل.پاچا تاکسین بیا له دې فرصت څخه په استفادې خپل جنرالان د برمايي ځواکونو د ځورولو لپاره ولېږل.د برما ځواکونه د 1776 کال د سپټمبر په میاشت کې په بشپړه توګه له سیام څخه ووتل او جګړه پای ته ورسیده.په 1775-1776 کې په سیام باندې د مها تیها تیرا یرغل د تونبوري دوره کې ترټولو لوی برمی - سیامی جنګ و.جګړې (او ورپسې جنګونه) په بشپړ ډول د راتلونکو لسیزو لپاره د سیام لویې برخې ویجاړې او ویجاړې کړې ، ځینې سیمې به د 19 پیړۍ تر وروستیو پورې په بشپړ ډول آباد نه شي.[۵۵]
1782 - 1932
رتناکوسین دوره او عصري کولornament
د رتناکوسین سلطنت
چاو فرایا چکري، وروسته پادشاه فوتایوتفا چلولوک یا راما I (r. 1782-1809) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1782 Jan 1 00:01 - 1932

د رتناکوسین سلطنت

Bangkok, Thailand
د رتناکوسین سلطنت په 1782 کې د رتناکوسین (بنکاک) په تاسیس سره تاسیس شو، کوم چې د سیام د پلازمینې په توګه د تونبوري ښار بدل کړ.د رتناکوسین د نفوذ په اعظمي سیمه کې د کمبوډیا ، لاوس ، شان ایالتونه او د مالیزیا شمالي ایالتونه شامل وو.سلطنت د چکري کورنۍ د رام I لخوا تاسیس شوی و.د دې دورې لومړۍ نیمایي د مینلینډ سویل ختیځ آسیا په مرکز کې د سیامی ځواک د پیوستون لخوا مشخص شوی و او د سیالي قدرتونو برما او ویتنام سره د سیمه ایز برتری لپاره د سیالیو او جګړو لخوا ودرول شو.[۵۶] دوهمه دوره د انګلستان او فرانسې د استعماري قدرتونو سره د ښکیلتیا څخه یوه وه چې په هغه کې سیام د سویل ختیځ آسیا یوازینی دولت پاتې شو چې خپله خپلواکي یې ساتلې وه.[۵۷]په داخلي توګه سلطنت په یو مرکزي، مطلق، ملي دولت کې وده وکړه چې د لویدیځو قدرتونو سره د تعامل له لارې تعریف شوي سرحدونه لري.دوره د پاچا د واکونو د زیاتوالي مرکزي کیدو، د کار د کنټرول له منځه وړل، کرنیز اقتصاد ته د لیږد، په لیرې پرتو دولتونو باندې د کنټرول پراخول، د یو واحد ملي هویت رامینځته کول، او د ښاري منځني منځګړیتوب رامینځته کول په نښه شوي. ټولګيپه هرصورت، د دیموکراتیکو اصلاحاتو په پلي کولو کې پاتې راتلل د 1932 د سیامی انقلاب او د اساسي قانون د پاچاهۍ په رامینځته کیدو پای ته ورسید.
د نهو لښکرو جنګونه
د فرنټ ماڼۍ شهزاده مها سورا سنګانات، د پاچا راما لومړی کشر ورور، چې د برما په سرچینو کې د اینش پایا پیکتالوک په نوم پیژندل شوی، په لویدیځ او سویلي جبهو کې د سیام اصلي مشر و. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1785 Jul 1 - 1787 Mar

د نهو لښکرو جنګونه

Thailand
د برما – سیامی جنګ (۱۷۸۵-۱۷۸۶)، چې د سیامی په تاریخ کې د نهو پوځونو په نوم پیژندل شوی، ځکه چې برمیان په نهو لښکرو کې راغلل، د برما د کونبونګ کورنۍ او د چکری د سیامی رتناکوسین سلطنت ترمنځ لومړۍ جګړه [۵۸] وه. کورنۍد برما پاچا بوداوپایا په سیام کې د خپلې واکمنۍ د پراخولو لپاره یو مهم کمپاین تعقیب کړ.په 1785 کې، د بنکاک د نوي شاهي څوکۍ او د چکري کورنۍ په توګه د بنسټ ایښودلو څخه درې کاله وروسته، د برما پاچا بوداوپایا د 144,000 ټولیز شمیر سره د سیام د پنځو لورو له لارې په سیام باندې د برید کولو لپاره لوی لښکر وګرځاوه [58] چې پکې کنچنابوري، رتچاابوري،لانا شامل دي. ، تاک، تالنګ (فوکیټ)، او سویلي مالیزیا ټاپوزول.په هرصورت، پراخ شوي پوځونه او د چمتو کولو کمښت د برما کمپاین ناکام وګڼل.د پاچا راما او د هغه کشر ورور شهزاده مها سورا سنګانات په بریالیتوب سره د برما د یرغلونو مخه ونیوله.د 1786 په پیل کې، برما په لویه کچه شاتګ وکړ.د باران په موسم کې د اوربند وروسته، پاچا بوداپایا د 1786 په وروستیو کې خپل کمپاین بیا پیل کړ. پاچا بوداپایا خپل زوی شهزاده تادو منسو ته واستول چې خپل ځواکونه په یو واحد لوري کنچناابوري کې متمرکز کړي ترڅو په سیام برید وکړي.سیامیان د برمایانو سره په تا دیندینګ کې ولیدل، له همدې امله د "تا دین داینګ کمپاین" اصطلاح.برما بیا ماتې وخوړه او سیام وکولای شول د خپل لویدیځ سرحد دفاع وکړي.دا دوه ناکام یرغلونه په پای کې د برما لخوا د سیام وروستی بشپړ پیمانه یرغل وګرځید.
د چینګ مای سلطنت
انتاویچایانون (۱۸۷۳-۱۸۹۶)، د چینګ مای نیمه خپلواکه پاچا وروستی پاچا.Doi Inthanon د هغه په ​​نوم نومول شوی. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1802 Jan 1 - 1899

د چینګ مای سلطنت

Chiang Mai, Thailand

د رتنتینګسا سلطنت یاد چینګ مای سلطنت په 18 او 19 پیړیو کې د سیامی رتناکوسین سلطنت و چې مخکې له دې چې په 1899 کې د Chulalongkorn د مرکزي کولو پالیسیو له مخې ضمیمه شي. د دوه پیړیو لپاره د برما تر واکمنۍ لاندې تر هغه چې په 1774 کې د تونبوري د تاکسین لاندې د سیامی ځواکونو لخوا ونیول شو.

د راما I او II لاندې لیږد او دود
راما II ©Anonymous
د راما II د واکمنۍ په جریان کې، سلطنت د پراخو جګړو وروسته کلتوري بیا رغونه ولیدله چې د هغه د مخکیني واکمنۍ سره یې ټکر وکړ؛په ځانګړې توګه د هنر او ادب په برخو کې.د راما II لخوا ګمارل شوي شاعران سنتورن فو د شرابو لیکوال (فرا اپای ماني) او نارین بتیت (نیرت نارین) شامل دي.بهرنۍ اړیکې په پیل کې د ګاونډیو هیوادونو سره په اړیکو باندې تسلط درلود، پداسې حال کې چې د اروپایي استعماري قدرتونو سره په شالید کې داخلیدل پیل شول.په کمبوډیا او لاوس کې، ویتنام برتري ترلاسه کړه، یو حقیقت چې راما II په پیل کې ومنل شو.کله چې په ویتنام کې په 1833-34 کې د راما III په مشرۍ بغاوت رامینځته شو، هغه هڅه وکړه چې ویتنام په نظامي توګه مات کړي، مګر دا د سیامی سرتیرو لپاره د قیمتي ماتې لامل شو.په 1840s کې، په هرصورت، خمیر پخپله د ویتنام په شړلو کې بریالی شو، چې وروسته یې په کمبوډیا کې د سیام لوی نفوذ المل شو.په ورته وخت کې، سيام چينګ چين ته د درناوي ليږلو ته دوام ورکړ.د راما II او راما III لاندې، کلتور، نڅا، شعر او تر ټولو پورته تیاتر عروج ته ورسید.د واټ فو معبد د راما III لخوا جوړ شوی و ، چې د هیواد لومړی پوهنتون په توګه پیژندل شوی.د رام III واکمني.په نهایت کې د بهرني سیاست په اړه د اشرافو د ویش لخوا په نښه شو.د غربي ټیکنالوژیو او نورو لاسته راوړنو د اخیستو د مدافعینو یوه کوچنۍ ډله د محافظه کارو حلقو لخوا مخالفه وه، چې پرځای یې د قوي انزوا وړاندیز وکړ.د راما II او راما III له پاچاهانو راهیسې، محافظه کاره - مذهبي حلقې په پراخه کچه د دوی د انزوا کولو تمایل سره ودریدل.په 1851 کې د راما III مړینه هم د زاړه دودیز سیامی پاچاهۍ پای ته رسیده: د ژورو بدلونونو روښانه نښې دمخه شتون درلود ، کوم چې د پاچا دوه جانشین لخوا پلي شوي.
1809 Jun 1 - 1812 Jan

د برما – سیامی جنګ (۱۸۰۹-۱۸۱۲)

Phuket, Thailand
د برما – سیام جنګ (۱۸۰۹-۱۸۱۲) یا د برما د تالنګ یرغل یوه وسله واله جګړه وه چې د برما د کونبونګ د سلطنت لاندې او د چکري کورنۍ د سیام تر منځ د ۱۸۰۹ کال د جون او ۱۸۱۲ کال د جنورۍ په موده کې د برما په کنټرول کې وه. د فوکیټ ټاپو، چې د تلنګ یا جنک سیلون په نوم هم پیژندل کیږي، او د انډامان بډایه ساحل.په جګړه کې د کده سلطنت هم ښکیل وو.دا موقع د تایلینډ په تاریخ کې سیام سیمو ته د برما وروستی برید و ، په 1826 کې د انګلیس - برما لومړۍ جګړې وروسته ، برتانیا د تیناسیمریم ساحل ترلاسه کولو سره ، د سیام او برما ترمینځ د موجوده ځمکنۍ پولې څو سوه میله لرې کړه.جګړې فوکیټ هم د څو لسیزو لپاره ویجاړ او ویجاړ کړ تر هغه چې د 19 پیړۍ په وروستیو کې د ټین کان کیندنې مرکز په توګه بیا راڅرګند شو.
عصري کول
پاچا Chulalongkorn ©Anonymous
1851 Jan 1 - 1910

عصري کول

Thailand
کله چې پاچا مونګ کټ د سیامی تخت ته پورته شو، هغه د ګاونډیو هیوادونو لخوا سخت ګواښل شوی و.د برتانیې او فرانسې استعماري قدرتونه لا دمخه په هغو سیمو کې چې په اصل کې د سیامی د نفوذ ساحه پورې اړه لري پرمختګ کړی و.مونګکوټ او د هغه ځای ناستی چولالونګکورن (راما V) دا وضعیت وپیژندل او هڅه یې وکړه چې د سیام دفاعي ځواکونه په عصري کولو سره پیاوړي کړي، د لویدیځ ساینسي او تخنیکي لاسته راوړنې جذب کړي، په دې توګه د استعمار مخه ونیسي.دوه پاچاهان، چې په دې دوره کې یې واکمني کوله، د لویدیځ جوړښت سره لومړی وو.پاچا مونګکوټ 26 کاله د یوه وتلي راهب په توګه او وروسته د واټ بوونیویټ ویهارا د مشر په توګه ژوند کاوه.هغه نه يوازې د سيام په دوديز کلتور او بودايي علومو کې مهارت درلود، بلکې هغه د عصري لويديځو علومو سره هم پراخه معامله کړې وه، د اروپايي مشنريانو د پوهې او د لويديځ مشرانو او پاپ سره د هغه د ليکنې په اړه يې هم کار کاوه.هغه لومړنی سیامی پاچا و چې په انګلیسي یې خبرې کولې.د 1855 په پیل کې، په هانګ کانګ کې د برتانوي والي جان بوورینګ د چاو فرایا سیند په خوله کې په یوه جنګي کښتۍ کې راڅرګند شو.په ګاونډي برما کې د برتانیې د لاسته راوړنو تر اغیز لاندې، پاچا مونګکوټ د "بوینګ تړون" په نوم لاسلیک کړ، چې د شاهي بهرنۍ سوداګرۍ انحصار یې لغوه کړ، د وارداتو محصولات یې لغوه کړل، او برتانیا ته یې ترټولو غوره ماده ورکړه.د بورینګ تړون د نړۍ په اقتصاد کې د سیام ادغام معنی درلوده ، مګر په ورته وخت کې شاهي کور د عاید ترټولو مهمې سرچینې له لاسه ورکړې.ورته تړونونه په راتلونکو کلونو کې د ټولو لویدیځو قدرتونو سره پای ته ورسیدل، لکه په 1862 کې د پروشیا سره او په 1869 کې د اتریش - هنګري سره.د بقا ډیپلوماسۍ، چې سیام د اوږدې مودې لپاره په بهر کې کرلې وه، په دې دور کې خپل عروج ته ورسید.[۵۹]په نړیوال اقتصاد کې ادغام د سیام لپاره دا معنی درلوده چې دا د لویدیځ صنعتي توکو لپاره د پلور بازار او د لویدیځ پانګوونې لپاره پانګه اچونه شوه.د کرنیزو او منرالونو د خامو موادو صادرات پیل شول، په شمول د دریو محصولاتو وریجې، پیوټر او ټیک لرګی چې د صادراتو 90٪ تولید لپاره کارول کیږي.پاچا مونګ کوت په فعاله توګه د مالیاتو د هڅولو له لارې د کرنیزو ځمکو پراختیا ته وده ورکړه، په داسې حال کې چې د ټرافیکي لارو (کانالونو، سړکونو او وروسته د اورګاډي پټلۍ) جوړول او د چینایي مهاجرینو راتګ د نویو سیمو د کرنې پراختیا ته اجازه ورکړه.د مینام په لاندنۍ دره کې د ژوندانه کرنه د بزګرانو لپاره وده کړې چې په حقیقت کې د خپلو محصولاتو سره پیسې ترلاسه کوي.[۶۰]د 1893 کال د فرانکو-سیام جنګ وروسته، پاچا چولاونګ کورن د لویدیځ استعماري قدرتونو ګواښ درک کړ، او د سیام په اداره، اردو، اقتصاد او ټولنه کې یې پراخ اصلاحات ګړندي کړل، د ملت پرمختګ یې د دودیز فیوډالیستي جوړښت څخه بشپړ کړ. شخصي تسلط او انحصارونه، چې د هغې پراخې سیمې یوازې په غیر مستقیم ډول د مرکزي ځواک (پاچا) پورې تړلې وې، د مرکزي حکومت لرونکي ملي دولت پورې چې تاسیس شوي سرحدونه او عصري سیاسي بنسټونه لري.په 1904، 1907 او 1909 کې، د فرانسې او لوی بریتانیا په ګټه د سرحدونو نوي سمونونه شتون درلود.کله چې پاچا Chulalongcorn په 1910 کې مړ شو، سیام د نن ورځې تایلینډ سرحدونه ترلاسه کړل.په 1910 کې هغه په ​​سوله ایزه توګه د هغه زوی وجیروود لخوا ځای پرځای شو، چې د راما شپږم په توګه یې حکومت وکړ.هغه په ​​شاهي پوځي اکاډمۍ سنډورسټ او د اکسفورډ پوهنتون کې زده کړې کړې وې او د انګلیسي اډوارډین شریف سړی و.په حقیقت کې، د سیام یوه ستونزه د لویدیز شاهي کورنۍ او لوړ پوړو اشرافو او د هیواد د پاتې برخو ترمنځ پراخه واټن وه.د غربي ښوونې او روزنې لپاره نور 20 کاله وخت ونیو چې پاتې بیوروکراسي او اردو ته وغځول شي.
د فرانکو-سیامی جنګ
د برتانوي ورځپاڼي د سکیچ یو کارټون ښیي چې یو فرانسوي سرتیري د سیام پر یوه سرتیري برید کوي چې د لرګیو بې ضرر شکل په توګه انځور شوی، د فرانسوي سرتیرو تخنیکي برتری منعکس کوي. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1893 Jul 13 - Oct 3

د فرانکو-سیامی جنګ

Indochina
د 1893 د فرانکو-سیمیز جنګ، چې په تایلینډ کې د RS 112 پیښې په نوم پیژندل شوی د فرانسې دریم جمهوریت او د سیام سلطنت ترمنځ شخړه وه.اګسټ پاوی، په 1886 کې په لوانګ پرابنګ کې د فرانسې مرستیال قونسل، په لاوس کې د فرانسې د ګټو د پراختیا لوی استازی و.د هغه دسیسو، چې په سیمه کې د سیامی له کمزورۍ څخه ګټه پورته کړه او د ټونکین څخه د ویتنام یاغیانو لخوا وختي یرغلونه، د بنکاک اوپاریس ترمنځ تاوتریخوالی زیات کړ.د شخړو په تعقیب، سیامیانو موافقه وکړه چې لاوس فرانسې ته وسپاري، دا یو عمل چې د فرانسوي انډوچینا د پام وړ پراختیا لامل شو.په 1896 کې، فرانسې د بریتانیا سره یو تړون لاسلیک کړ چې د لاوس او د برما په پورتنۍ برخه کې د برتانوي خاورې ترمنځ پوله ټاکي.د لاوس سلطنت یو محافظت شو، چې په پیل کې په هانوي کې د اندوچینا د والي جنرال لاندې ځای پرځای شو.Pavie، چې نږدې په یوه لاس یې لاوس د فرانسوي واکمنۍ لاندې راوستی، په هانوي کې رسمي کولو ته ولیدل.
د 1909 انګلیس - سیامیز تړون د انګلستان او سیام سلطنت ترمینځ یو تړون و چې په مالیزیا کې د تایلینډ او برتانیا تر کنټرول لاندې سیمو ترمینځ عصري سرحدونه په مؤثره توګه تعریف کړل.د دې تړون له لارې، سیام د ځینو سیمو کنټرول (په شمول د کیدا، کیلانتان، پرلیس او تیرینګانو ایالتونو په شمول) برتانوي کنټرول ته وسپارل.په هرصورت، دا په هغو سیمو کې چې پاتې دي د سیام حاکمیت برتانوي پیژندنه هم رسمي کړه، په دې توګه په پراخه توګه د سیام خپلواک دریځ خوندي کړ.دې تړون د فرانسې تر کنټرول لاندې انډوچینا او د برتانیا تر کنټرول لاندې مالیا ترمنځ د "بفر دولت" په توګه د سیام په رامینځته کولو کې مرسته وکړه.دې سیام ته اجازه ورکړه چې خپله خپلواکي وساتي پداسې حال کې چې ګاونډي هیوادونه استعمار شوي وو.
د وجیروود او پرجادیپوک لاندې د ملت جوړښت
د پاچا وجیروود پاچاهۍ، 1911. ©Anonymous
د پاچا Chulalongcorn جانشین د 1910 په اکتوبر کې پاچا راما شپږم و، چې د وجیروود په نوم مشهور و.هغه په ​​انګلستان کې د سیامی تاج شهزاده په توګه د اکسفورډ په پوهنتون کې د قانون او تاریخ زده کړې کړې وې.تخت ته له پورته کیدو وروسته، هغه د خپلو وفادارو ملګرو لپاره مهم چارواکي بخښل، کوم چې د شرافت برخه نه وه، او حتی د دوی د مخکینو په پرتله لږ وړتیا لري، دا کار چې تر دې دمه په صیام کې بې ساری و.د هغه په ​​واکمنۍ کې (1910-1925) ډیری بدلونونه رامینځته شول چې سیام یې عصري هیوادونو ته نږدې کړ.د بېلګې په توګه، د ګریګورین کلینډر معرفي شو، د هغه هیواد ټول اتباع باید د کورنۍ نومونه ومني، ښځې د سکرټ او اوږد ویښتو پوښونو ته وهڅول او د تابعیت قانون، د "Ius sanguinis" اصول تصویب شو.په 1917 کې د Chulalongcorn پوهنتون تاسیس شو او د ټولو 7 څخه تر 14 کلنۍ پورې د ښوونځي زده کړې معرفي شوې.پاچا وجیروود د ادب، تیاتر سره مینه درلوده، هغه ډیری بهرني ادبیات تای ته ژباړلي.هغه د یو ډول تای ملتپالنې لپاره روحاني بنسټ رامینځته کړ ، په سیام کې نامعلومه پدیده.هغه د ملت، بودیزم او پاچاهۍ پر یووالي ولاړ و او له خپلو رعیتونو څخه یې دغو دریو بنسټونو ته د وفادارۍ غوښتنه کوله.پاچا وجیروود هم په غیر منطقي او متضاد ضد سینیکزم کې پناه واخیسته.د ډله ایز کډوالۍ په پایله کې، له چین څخه د پخوانیو مهاجرت څپو په مقابل کې، ښځې او ټولې کورنۍ هم هیواد ته راغلې، چې پدې معنی چې چینایان لږ جذب شوي او خپل کلتوري خپلواکي یې ساتلې ده.په یوه مقاله کې چې د پاچا وجیروود لخوا په تخلص کې خپره شوې، هغه د چین لږکی د ختیځ یهودانو په توګه تشریح کړی.په 1912 کې، د محل بغاوت، چې د ځوان پوځي افسرانو لخوا پلان شوی و، د پاچا د نسکورولو او ځای په ځای کولو کې ناکامه هڅه وکړه.[61] د دوی هدف د حکومت سیسټم بدلول، د پخوانیو رژیمونو ړنګول او پر ځای یې د یو عصري، لویدیځ اساسي قانون سیسټم راوستل، او شاید د راما شپږم یو شهزاده چې د دوی عقیدې ته ډیر خواخوږی و، بدلول، [62] مګر پاچا لاړ. د دسیسې جوړونکو په وړاندې، او ډیری یې د اوږدې مودې په بند محکوم کړل.د توطئې غړي نظامي او سمندري شامل وو، د پاچاهۍ حیثیت ننګول شوی و.
سیام په لومړۍ نړیواله جګړه کې
د سیامی د عملیاتو ځواک، 1919 د پاریس بریا پریډ. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
په 1917 کې سیام د آلمان امپراتورۍ او اتریش - هنګري سره د جګړې اعلان وکړ، په عمده توګه د برتانیا او فرانسوي سره د مرستې لپاره.په لومړۍ نړیواله جګړه کې د سیام په نښه شوي ګډون دا د ویرسیل سولې کنفرانس کې څوکۍ ترلاسه کړه، او د بهرنیو چارو وزیر دیواونګسي له دې فرصت څخه د 19 پیړۍ د غیر مساوي تړونونو لغوه کولو او د بشپړ سیام حاکمیت بیا رغولو لپاره استدلال وکړ.متحده ایالات په 1920 کې مکلف شول، پداسې حال کې چې فرانسې او انګلستان په 1925 کې تعقیب کړل. دې بریا د پاچا یو څه شهرت ترلاسه کړ، مګر دا ډیر ژر د نورو مسلو لکه د هغه د اسراف په اړه د ناخوښۍ له امله کم شو، کوم چې د سیام له جګړې وروسته د سخت بحران سره مخ شو. په 1919 کې. دا حقیقت هم شتون درلود چې پاچا هیڅ زوی نه درلود.هغه په ​​ښکاره ډول د نارینه وو ملګرتیا د ښځو په پرتله غوره کړه (هغه مسله چې پخپله د سیامی نظر ډیر اندیښمن نه و، مګر د وارثانو د نشتوالي له امله یې د پاچاهۍ ثبات کمزوری کړی).د جګړې په پای کې، سیام د ملتونو د لیګ بنسټ ایښودونکی غړی شو.په 1925 کې، متحده ایالاتو، انګلستان او فرانسې په سیام کې خپل بهرنی حقونه پریښودل.
1932
معاصر تایلینډornament
د 1932 سیامی انقلاب
د انقلاب پر مهال په کوڅو کې عسکر. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1932 Jun 24

د 1932 سیامی انقلاب

Bangkok, Thailand
د پخوانیو شاګردانو د مخ پر ودې بورژوازی یوه کوچنۍ حلقه (چې ټولو یې په اروپا کې خپلې زده کړې بشپړې کړې - ډیری یې په پاریس کې)، د ځینو نظامي کسانو لخوا یې ملاتړ شوی، د 1932 کال د جون په 24 کې د مطلقه پاچاهۍ څخه تقریبا د عدم تشدد په انقلاب کې واک ترلاسه کړ.هغه ډله چې ځانونه یې د خانه رتسادون یا سپانسران بولي، افسران، روڼ اندي او بیوروکراټان راټول کړل، چې د مطلقه پاچاهۍ د انکار د نظریې استازیتوب کوي.دې پوځي کودتا (د تایلینډ لومړۍ) د چکري کورنۍ لاندې د سیام د پیړیو اوږده مطلقه پاچاهۍ واکمني پای ته ورسوله او په پایله کې یې سیام په اساسي قانون کې د پاچاهۍ ، ډیموکراسۍ او لومړي اساسي قانون معرفي کولو او د ملي شورا رامینځته کیدو لامل شو.د اقتصادي بحران له امله رامنځته شوې نا رضایتي، د وړ حکومت نشتوالی او د لویدیځ لوستو عامو خلکو زیاتوالی انقلاب ته وده ورکړه.
د فرانکو-تای جنګ
پلیک فیبونسنګخرم د جګړې پرمهال د سرتیرو معاینه کوي ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1940 Oct 1 - 1941 Jan 28

د فرانکو-تای جنګ

Indochina
کله چې د 1938 په سپتمبر کې فیبولسنګرم د فرایا فاون د لومړي وزیر په توګه وټاکل شو، د خانه رتسادون نظامي او ملکي وزرونه نور هم بدل شول، او نظامي تسلط نور هم پراخ شو.فیبونسونګخرم حکومت د ملېشو، او توکمپالنې په لور حرکت پیل کړ، او همدارنګه د ځان په شاوخوا کې د شخصیت کلتور رامینځته کول.د دوهم نړیوال جنګ څخه لږ وخت دمخه د فرانسې سره خبرو اترو ښودلې وه چې د فرانسې حکومت د تایلینډ او فرانسوي انډوچینا ترمنځ په سرحدونو کې مناسب بدلونونو ته لیواله و، مګر یوازې یو څه.په 1940 کې د فرانسې له سقوط وروسته، د تایلینډ لومړي وزیر تورنجنرال پلیک پیبلسونګگرام (د "فیبون" په نوم پیژندل شوی) پریکړه وکړه چې د فرانسې ماتې تایلینډ ته یو ښه چانس ورکړ چې د هغه دولتي سیمې بیرته ترلاسه کړي چې فرانسې ته سپارل شوي. د پاچا Chulalongcorn د واکمنۍ پرمهال.د میټروپولیټان فرانسې د آلمان نظامي نیواک د فرانسې د انډوچینا په شمول د خپلو بهرنیو شتمنیو په اړه د فرانسې لاس ته راوړنه ورکړه.استعماري اداره اوس له بهر څخه د مرستې او بهر د اکمالاتو څخه قطع شوې وه.د ۱۹۴۰ کال د سپتمبر په میاشت کې د فرانسې په اندچینا باندې دجاپان له یرغل وروسته، فرانسویان اړ شول چې جاپان ته د پوځي اډو د جوړولو اجازه ورکړي.دا په ښکاره ډول تابع چلند د فیبون رژیم په دې باور ته اړ کړ چې فرانسه به د تایلینډ سره د نظامي ټکر په وړاندې جدي مقاومت ونه کړي.د فرانسې په جګړه کې د فرانسې ماتې د تایلینډ مشرتابه لپاره د فرانسې انډوچینا باندې د برید پیل کولو لپاره کتلست و.دا د کو چانګ په سمندري جګړه کې سخته ماتې وخوړه، مګر دا په ځمکه او هوا کې تسلط لري.د جاپان امپراتورۍ ، دمخه د سویل ختیځ آسیا په سیمه کې واکمن ځواک، د منځګړیتوب رول په غاړه اخیستی.خبرو اترو د لاوس او کمبوډیا په فرانسوي مستعمرو کې د تایلینډ د ځمکنیو لاسته راوړنو سره شخړه پای ته ورسوله.
تایلینډ په دوهم نړیوال جنګ کې
د تای فایپ پوځ د برما په کمپاین کې جګړه کوي، 1943. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د فرانکو-تای جنګ پای ته رسیدو وروسته، د تای حکومت بې طرفي اعلان کړه.کله چېجاپانیانو د ۱۹۴۱ کال د ډسمبر په اتمه پر تایلنډ برید وکړ، د پرل هاربر له برید څو ساعته وروسته، جاپان له تایلنډ څخه د مالیې سرحد ته د پوځیانو د لېږدولو حق غوښتنه وکړه.فیبون له لنډ مقاومت وروسته د جاپان غوښتنې ومنلې.حکومت د ۱۹۴۱ کال په ډسمبر کې د پوځي اتحاد په لاسلیکولو سره له جاپان سره اړیکې ښې کړې. جاپاني پوځیانو دغه هېواد د برما او مالیا د بریدونو لپاره د اډې په توګه کارولی و.[63] په هرصورت، د حیرانتیا سره، وروسته له هغه چې جاپانیانو د حیرانتیا وړ لږ مقاومت سره په "بایسکل بلیټزکریګ" کې د مالیا له لارې لاره هواره کړه، لیوالتیا ته لاره هواره کړه.[64] بله میاشت، فیبون د انګلستان او متحده ایالاتو پر وړاندې د جګړې اعلان وکړ.جنوبي افریقا او نیوزیلنډ په همدې ورځ د تایلنډ پر وړاندې د جګړې اعلان وکړ.آسټرالیا ډیر ژر تعقیب کړه.[65] ټول هغه چا چې د جاپاني اتحاد مخالفت کاوه د هغه له حکومت څخه ګوښه کړل شول.پریدي فانومیونګ د غیرحاضر پاچا آنندا مهیډول لپاره سرپرست رییس وټاکل شو ، پداسې حال کې چې د بهرنیو چارو مشهور وزیر ډیریک جیاناما چې د جاپانیانو پروړاندې یې د دوامدار مقاومت ملاتړ کړی و ، وروسته توکیو ته د سفیر په توګه واستول شو.متحده ایالاتو تایلینډ د جاپان ګوډاګی ګڼلی او د جګړې له اعلان څخه یې ډډه وکړه.کله چې متحدین بریالي شول، متحده ایالاتو د مجازاتو سولې پلي کولو لپاره د برتانیا هڅې بندې کړې.[۶۶]تای او جاپان موافقه وکړه چې د شان ایالت او کیه ایالت باید د تایلینډ تر کنټرول لاندې وي.د ۱۹۴۲ کال د می په ۱۰ نیټه د تای فایپ پوځ د برما ختیځ شان ایالت ته داخل شو، د تای برما سیمه ایز پوځ د کیه ایالت او د مرکزي برما ځینو برخو ته ننوتل.د تایلنډ درې پیاده ځواکونه او یوه د سپرلۍ فرقه چې د زغره والو کشفي ډلو مشري یې کوله او د هوايي ځواک په ملاتړ یې د چین د ۹۳مې فرقې په شاتګ کې برخه واخیسته.کینګټونګ، اصلي هدف، د می په 27 ونیول شو.د جون او نومبر په مياشتو کې نوي بريدونه د چينايانو په يون نان کې د شاتګ شاهد وو.[67] هغه سیمه چې د شان ایالتونه او کایا ایالت لري په 1942 کې د تایلینډ لخوا ضمیمه شوې وه. دوی به په 1945 کې برما ته وسپارل شي.سیری تای (د تای آزادۍ غورځنګ) د جاپان په وړاندې د ځمکې لاندې مقاومت غورځنګ و چې په واشنګټن کې د تای سفیر سینی پرموج لخوا تاسیس شوی.د تایلینډ دننه د ریجنټ پریډي له دفتر څخه رهبري کیږي ، دا په آزاده توګه فعالیت کوي ، ډیری وختونه د شاهي کورنۍ غړو لکه شهزاده چولا چکرابونګسي او د حکومت د غړو په ملاتړ.لکه څنګه چې جاپان ماتې ته نږدې شو او د ځمکې لاندې د جاپان ضد مقاومت سیري تای په ثابت ډول په ځواک کې وده وکړه، ملي شورا فیبون مجبور کړ.د پوځ د مشر په توګه د هغه شپږ کلنه واکمني پای ته رسیدلې وه.د هغه استعفا تر یوې اندازې د هغه دوه لوی پلانونو له امله اړ ایستل شوې وه.یو یې دا و چې پلازمینه له بنکاک څخه په شمال - مرکزي تایلینډ کې پیچابون ته نږدې په ځنګل کې لرې ځای ته ولیږدول شي.بله دا وه چې سرابوري ته نږدې د "بودي ښار" جوړول و.د سخت اقتصادي ستونزو په وخت کې اعلان شو، دې نظرونو ډیری دولتي افسران د هغه په ​​​​وړاندې وګرځول.[۶۸]د جګړې په پای کې، فیبون د متحدینو په اصرار کې د جنګي جرمونو د ترسره کولو په تور محاکمه شو، په ځانګړې توګه د محور ځواک سره د همکارۍ.په هرصورت، هغه د سختو عامه فشارونو په ترڅ کې خوشې شو.عامه افکار لا هم د فیبون لپاره خوښ وو، ځکه چې فکر کیده چې هغه د تایلینډ د ګټو د ساتنې لپاره ترټولو غوره هڅه کړې، په ځانګړې توګه په مالیا او برما کې د تایلینډ د خاورې د پراخولو لپاره د جاپان سره د اتحاد په کارولو سره.[۶۹]
په 1947 کې د تایلنډ کودتا
فیبون په ۱۹۴۷ کې له کودتا وروسته د جنتا مشري وکړه ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د ۱۹۴۵ کال په ډسمبر کې ځوان پاچا آنندا مهیډول له اروپا څخه سیام ته راستون شو، خو د ۱۹۴۶ کال د جون په میاشت کې په مرموز شرایطو کې په خپل بستر کې په ډزو وژل شوی و.د ماڼۍ درې کارکوونکي د هغه د وژنې لپاره محاکمه شوي او اعدام شوي، که څه هم د دوی د جرم په اړه د پام وړ شکونه شتون لري او قضیه نن ورځ په تایلینډ کې خورا پیچلې او خورا حساسه موضوع ده.پاچا د هغه کشر ورور، بومیبول ادولیادج لخوا ځای پرځای شو.د اګست په میاشت کې پریدي د دې شک له امله استعفا ته اړ شو چې په ریژیم کې یې لاس درلود.د هغه د مشرۍ پرته، ملکي حکومت تاسیس شو، او د نومبر په 1947 کې پوځ، د 1945 له ماتې وروسته خپل باور بیرته ترلاسه کړ، واک یې ترلاسه کړ.کودتا د پریدي بنومیونګ مخکښ سړي ، لوانګ تامرونګ حکومت ړنګ کړ ، چې د تایلینډ د لومړي وزیر په توګه د شاهي ملاتړي خوانګ اپایونګ ځای په ځای شو.د کودتا مشري د پوځي عالي مشر، فیبون، او فین چوونهاوان او کیت کاتسونګکرم لخوا ترسره شوه، د شاهيستانو سره یې ملګرتیا وکړه ترڅو د 1932 کال د سیامی انقلاب له اصلاحاتو څخه بیرته خپل سیاسي واک او د تاج ملکیت بیرته ترلاسه کړي. په پای کې د PRC د مېلمه په توګه په بېجينګ کې مېشت شو.د خلق ګوند نفوذ ختم شو
تایلینډ د سړې جګړې پرمهال
فیلډ مارشال سریت تانارت، د تایلینډ د پوځي جنتا مشر او دیکتاتور. ©Office of the Prime Minister (Thailand)
واک ته د فیبون بیرته راستنیدل د سړې جګړې له پیل او په شمالي ویتنام کې د کمونیستي رژیم له رامینځته کیدو سره سمون لري.په 1948، 1949 او 1951 کې د پریدي د پلویانو لخوا د کودتا هڅه شوې وه، چې دویمه یې د فوبون له بریا مخکې د اردو او سمندري ځواکونو ترمنځ د سختو جګړو لامل شوه.د ۱۹۵۱ کال د سمندري ځواکونو په هڅه کې چې د منهاټن کودتا په نامه مشهوره شوه، فیبون نږدې هغه وخت ووژل شو چې هغه کښتۍ چې هغه یې یرغمل نیولې وه د حکومت پلوه هوايي ځواک لخوا بمباري شوه.که څه هم په نوم لیکنه کې د اساسي قانون پاچاهۍ، تایلینډ د یو لړ نظامي حکومتونو لخوا اداره کیده، چې تر ټولو مهم یې د فیبون لخوا رهبري کیده، د ډیموکراسۍ د لنډې مودې سره یوځای شوی.تایلنډ د کوریا په جګړه کې برخه واخیسته.د تایلنډ د کمونست ګوند چریکي ځواکونو د ۱۹۶۰ لسیزې له پیل څخه تر ۱۹۸۷ کال پورې په هیواد کې دننه فعالیت کاوه، په دوی کې ۱۲۰۰۰ بشپړ وخت جنګیالي شامل وو چې د خوځښت په اوج کې وو، خو هیڅکله یې دولت ته جدي ګواښ نه دی اړولی.په 1955 کې فیبون په اردو کې خپل مخکښ دریځ د فیلډ مارشال سریت تانارت او جنرال تهانوم کیتیکاکورن په مشرۍ ځوانو سیالانو ته له لاسه ورکړ، د سریت اردو د 1957 کال د سپټمبر په 17 نیټه یوه خونړۍ کودتا وکړه چې د فیبون دنده یې د ښه لپاره پای ته ورسوله.کودتا په تایلینډ کې د متحده ایالاتو تر ملاتړ لاندې نظامي رژیمونو اوږد دود پیل کړ.تهانوم تر 1958 پورې لومړی وزیر شو، بیا یې خپل ځای سریت ته ورکړ، چې د رژیم اصلي مشر و.سیرت په 1963 کې د هغه تر مړینې پورې واک درلود، کله چې تهانوم بیا مشري په غاړه واخیسته.د سریت او ثانوم رژیمونه د متحده ایالاتو لخوا په کلکه ملاتړ شوي.تایلینډ په رسمي ډول په 1954 کې د SEATO په رامینځته کیدو سره د متحده ایالاتو متحد شو پداسې حال کې چې د اندوچینا جګړه د ویتنام او فرانسوي ترمینځ روانه وه ، تایلینډ (دواړه په مساوي ډول نه خوښول) لرې پاتې شو ، مګر یوځل چې دا د متحده ایالاتو او متحده ایالاتو ترمینځ جګړه بدله شوه. د ویتنام کمونستانو، تایلینډ ځان د متحده ایالاتو لوري ته په کلکه ژمن و، په 1961 کې یې د امریکا سره یو پټ تړون پای ته ورساوه، ویتنام او لاوس ته یې سرتیري واستول، او امریکا ته یې اجازه ورکړه چې د هیواد په ختیځ کې د هوایي اډو څخه کار واخلي ترڅو د شمالي ویتنام په وړاندې بمباري وکړي. .ویتنامیانو په شمال، شمال ختیځ او ځینې وخت په سویل کې د تایلینډ د کمونست ګوند د یاغیانو په ملاتړ سره غچ واخیست، چیرته چې چریکان د ځایی ناراضه مسلمانانو سره همکاري کوله.د جګړې وروسته دوره کې، تایلینډ د متحده ایالاتو سره نږدې اړیکې درلودې، کوم چې دا په ګاونډیو هیوادونو کې د کمونیستي انقلابونو څخه د ساتونکي په توګه لیدل کیده.د اووم او دیارلسم متحده ایالاتو هوایی ځواک د اوډون رائل تای هوایی ځواک په اډه کې موقعیت درلود.[۷۰]اجنټ نارنج، د بوټو وژونکي او د خړوبولو کیمیاوي کیمیاوي چې د متحده ایالاتو د اردو لخوا د هغې د بوټو وژونکو جنګي پروګرام د یوې برخې په توګه کارول کیږي، د عملیاتو رینچ لاس، د سویل ختیځ آسیا کې د جګړې پرمهال په تایلینډ کې د متحده ایالاتو لخوا ازمول شوی و.ښخ شوي ډرمونه په 1999 کې کشف شوي او تایید شوي چې د اورنج ایجنټ دی [. 71] هغه کارګران چې ډرمونه یې کشف کړي د بنکاک سویل ته 100 کیلومتره کې د هو هین ولسوالۍ ته نږدې د هوایی ډګر د نوي کولو پرمهال ناروغه شول.[۷۲]
لویدیځ کول
Westernisation ©Anonymous
1960 Jan 1

لویدیځ کول

Thailand
د ویتنام جګړې د تای ټولنې عصري کول او لویدیځ کول ګړندي کړل.د متحده ایالاتو شتون او د لویدیځ کلتور سره مخ کیدل چې د دې سره راغلی د تایلینډ ژوند نږدې هر اړخ باندې اغیزه درلوده.د 1960 لسیزې په وروستیو کې، لویدیځ کلتور ته بشپړ لاسرسی په ټولنه کې د لوړو زده کړو وړ اشخاصو پورې محدود و، مګر د ویتنام جګړې بهرنۍ نړۍ د تای ټولنې لوی برخو سره مخامخ کړه لکه څنګه چې مخکې هیڅکله نه وه.د متحده ایاالتو ډالرو اقتصاد ته د پمپ کولو سره، د خدماتو، ترانسپورت، او ساختماني صنعتونو په څیر د مخدره توکو ناوړه ګټه اخیستنې او فاحشې ته وده ورکړه، کوم چې تایلینډ د متحده ایاالتو ځواکونو لخوا د "آرام او تفریح" تاسیساتو په توګه کاروي.[73] د کلیوالي کورنۍ دودیز واحد مات شو ځکه چې ډیر او ډیر کلیوالي تایس ښار ته د نوي دندې موندلو لپاره تللي.دا د کلتورونو د ټکر لامل شوی ځکه چې تایس د فیشن، میوزیک، ارزښتونو او اخلاقي معیارونو په اړه د لویدیځ نظرونو سره مخ شوي.نفوس په چاودیدونکي ډول وده پیل کړه لکه څنګه چې د ژوند معیار لوړ شو ، او د خلکو سیلاب له کلیو څخه ښارونو ته او له هرڅه دمخه بنکاک ته حرکت پیل کړ.تایلینډ په 1965 کې 30 ملیونه نفوس درلود، پداسې حال کې چې د شلمې پیړۍ په پای کې نفوس دوه چنده شوی و.د بنکاک نفوس له 1945 راهیسې لس چنده وده کړې او له 1970 راهیسې درې چنده شوې.تعلیمي فرصتونه او ډله ایزو رسنیو ته د ویتنام د جګړې په کلونو کې زیاتوالی راغلی.د روښان پوهنتون محصلینو د تایلینډ د اقتصادي او سیاسي سیسټمونو په اړه د نظریاتو په اړه ډیر څه زده کړل، چې په پایله کې یې د زده کونکو فعالیت بیا پیل شو.د ویتنام د جګړې دورې هم د تای منځني طبقې وده ولیدله چې ورو ورو یې خپل هویت او شعور وده وکړه.
د ډیموکراسۍ غورځنګ
د زده کونکي فعال تیرایوت بوونمي په مشرۍ (په تور کې) ، د تایلینډ ملي زده کونکي مرکز د اساسي قانون د بیاکتنې لپاره لاریون وکړ.تیرایوت ونیول شو چې د نورو لاریونونو لامل شو. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1973 Oct 14

د ډیموکراسۍ غورځنګ

Thammasat University, Phra Cha
د نظامي ادارې د متحده ایالاتو پلوه پالیسیو په ناخوښۍ سره چې د متحده ایالاتو ځواکونو ته یې اجازه ورکړه چې هیواد د نظامي اډو په توګه وکاروي ، د فحاشۍ لوړې کچې ستونزې ، د مطبوعاتو او بیان ازادي محدوده شوې او د فساد جریان چې د نابرابرۍ لامل کیږي. د ټولنیزو ټولګیو.د محصلینو مظاهرې په 1968 کې پیل شوې وې او د 1970 لسیزې په لومړیو کې د سیاسي غونډو د پرله پسې بندیز سره سره په اندازه او شمیر کې وده وکړه.د 1973 کال په جون کې، د رامخم هاینګ پوهنتون نهه محصلین د یوې محصلې په ورځپاڼه کې د یوې مقالې د خپرولو لپاره چې په حکومت یې نیوکه کړې وه وشړل شول.لږ وروسته، په زرګونو زده کونکو د ډیموکراسۍ په یادګار کې لاریون وکړ او د نهو زده کونکو د بیا شمولیت غوښتنه یې وکړه.حکومت پوهنتونونو ته د تړلو امر وکړ، خو لږ وروسته یې محصلینو ته د بیا نوم لیکنې اجازه ورکړه.د اکتوبر په میاشت کې ۱۳ نور محصلین د حکومت د نسکورولو د دسیسې په تور ونیول شول.دا ځل د محصلينو په لاريون کې مزدوران، سوداګر او نور عام وګړي هم شامل وو.مظاهرې څو سوه زرو ته ورسیدې او موضوع د نیول شویو محصلینو له خوشې کیدو څخه نیولې بیا د نوي اساسي قانون او د اوسني حکومت د ځای پر ځای کیدو پورې پراخه شوه.د اکتوبر په 13، حکومت بندیان خوشې کړل.د مظاهره چیانو مشرانو، د دوی په منځ کې، سیکسان پراسرتکول، د پاچا د غوښتنې سره سم چې په عامه توګه د ډیموکراسۍ د غورځنګ خلاف وو، لاریون وکړ.فارغو محصلینو ته په وینا کې، هغه د ډیموکراسۍ په پلوي غورځنګ نیوکه وکړه چې زده کونکو ته یې وویل چې په خپلو زده کړو تمرکز وکړي او سیاست خپلو مشرانو [پوځي حکومت] ته پریږدي.د 1973 پاڅون د تایلینډ په وروستي تاریخ کې ترټولو وړیا دوره رامینځته کړه ، چې د "عمر کله چې ډیموکراسي غوړیږي" او "ډیموکراتیک تجربه" په نوم یادیږي ، کوم چې د تامسات پوهنتون په ډله ایزه وژنه او د 6 اکتوبر 1976 په کودتا کې پای ته ورسید.
د تامسات پوهنتون ډله ایز برید
یو ګڼه ګوڼه ورته ګوري، د ځینو په مخونو موسکا لري، لکه څنګه چې یو سړی د پوهنتون څخه بهر د نامعلوم محصل د ځړول شوي بدن د وهلو لپاره د پوښ کولو څوکۍ کاروي. ©Neal Ulevich
1976 Oct 6

د تامسات پوهنتون ډله ایز برید

Thammasat University, Phra Cha
د 1976 په وروستیو کې د منځني منځنۍ طبقې نظر د زده کونکو له فعالیت څخه لیرې شو، کوم چې په زیاتیدونکي توګه کیڼ اړخ ته حرکت کاوه.پوځ او ښي اړخو ګوندونو د محصلینو د لیبرالیزم پر ضد تبلیغاتي جګړه پیل کړه چې د محصلینو فعالین یې په "کمونیستانو" تورن کړل او د رسمي نیمه نظامي سازمانونو لکه نوافون، کلیو سکاوټس او سرخ ګورانو له لارې یې ډیری زده کونکي ووژل.معاملې د اکتوبر په میاشت کې هغه وخت سر ته ورسیدې کله چې تانوم کیتیکاکورن تایلینډ ته راستون شو ترڅو شاهي خانقاه ، واټ بوورن ته ننوځي.د کارګرانو او د فابریکو د مالکینو تر منځ تاو تریخوالی ډیر شو، ځکه چې د مدني حقونو غورځنګ له 1973 وروسته ډیر فعال شو. سوسیالیزم او کیڼ اړخي ایډیالوژۍ د روڼ اندو او کارګرانو په منځ کې شهرت ترلاسه کړ.سیاسي فضا نوره هم ترینګلې شوه.د کارخانې د مالک خلاف احتجاج وروسته په ناخون پتوم کې مزدوران ځړول شوي وموندل شول.د کمونیست ضد میک کارتیزم تای نسخه په پراخه کچه خپره شوه.هر هغه څوک چې لاریون وکړي د کمونیستي دسیسې په برخه کې تورن شي.په 1976 کې، محصلینو مظاهره کوونکو د تامسات پوهنتون کیمپس اشغال کړ او د کارګرانو د تاوتریخوالی مړینې په اړه یې لاریونونه وکړل او د قربانیانو جعلي ځړول یې ترسره کړل، چې یو یې د ولیعهد شهزاده واجیرالنګکورن سره ورته والی درلود.بله ورځ ځینو ورځپاڼو، د بنکاک پوسټ په ګډون، د پیښې د عکس بدله شوې نسخه خپره کړه، کوم چې وړاندیز کوي چې لاریون کونکو د لویې لویې ژمنې کړې وې.ښي اړخي او خورا محافظه کاره شخصیتونو لکه سماک سندراویج مظاهره چیان ووهل، د دوی د ځپلو لپاره یې د تاوتریخوالي وسیله وهڅوله، چې د 6 اکتوبر 1976 په قتل عام کې پای ته ورسیده.پوځ نیمه ملېشه ځواکونه وبایلل او د خلکو تاوتریخوالی یې تعقیب کړ، چې ډیری یې ووژل.
په تایلینډ کې د ویتنام سرحدي بریدونه
د ویتنام-کمبوډیا جګړه ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
په 1978 کې په کمبودیا باندې د ویتنام له یرغل او په 1979 کې د ډیموکراټیک کمپوچیا له ړنګیدو وروسته ، خمیر روج د تایلینډ سرحدي سیمو ته وتښتید ، او د چین په مرسته ، د پول پوټ سرتیري د تایلینډ په ځنګلونو او غرني زون کې د بیا تنظیم او تنظیم کولو توان درلود. - د کمبوډیا سرحدد 1980 او د 1990 لسیزو په لومړیو کې د خمیر روج ځواکونو په تایلینډ کې د مهاجرینو د کمپونو دننه عملیات وکړل، د هانوي د خلکو جمهوریت د کمپوچیا حکومت د بې ثباته کولو په هڅه کې، کوم چې تایلینډ د پیژندلو څخه انکار وکړ.تایلینډ او ویتنام د تایلینډ - کمبوډیا پولې په اوږدو کې د 1980 لسیزې په اوږدو کې د تایلینډ په خاوره کې د ویتنامي یرغلونو او ګولیو سره مخامخ شوي ترڅو د کمبوډیا چریکانو تعقیب کړي چې د ویتنام اشغالګرو ځواکونو ته یې دوام ورکړی.
د پریم دور
پریم تینسولانوندا، د 1980 څخه تر 1988 پورې د تایلینډ لومړی وزیر. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1980 Jan 1 - 1988

د پریم دور

Thailand
د 1980 لسیزې ډیری برخه د ډیموکراسۍ یوه پروسه لیدلې چې د پاچا بومیبول او پریم تینسولانوندا لخوا څارل کیږي.دواړو د اساسي قانون حاکمیت ته ترجیح ورکړه، او د تاوتریخوالي پوځي مداخلو د پای ته رسولو لپاره یې عمل وکړ.د ۱۹۸۱ کال د اپریل په میاشت کې د پوځي افسرانو یوې ډلې چې د "ځوان ترک" په نوم مشهور و، د کودتا هڅه وکړه او د بنکاک کنټرول یې په لاس کې واخیست.دوی ملي شورا منحل کړه او د پراخو ټولنیزو بدلونونو ژمنه یې وکړه.مګر د دوی دریځ په چټکۍ سره مات شو کله چې پریم تینسولانوندا د شاهي کورنۍ سره خرات ته لاړ.د پریم لپاره د پاچا بھومیبول د ملاتړ په څرګندولو سره، د ماڼۍ د خوښې جنرال ارتیت کاملنګ-یک تر مشرۍ لاندې وفادار واحدونه په نږدې خونړي برید کې د پلازمینې په بیرته نیولو کې بریالي شول.دې پیښې د پاچاهۍ وقار نور هم لوړ کړ، او د پریم موقف یې هم د یو متوسط ​​​​متوسط ​​​​په توګه لوړ کړ.له همدې امله یو جوړجاړی وشو.بغاوت پای ته ورسید او ډیری پخواني زده کونکي ګوریلا د بخښنې لاندې بنکاک ته راستانه شول.د ١٩٨٢ کال د دسمبر په مياشت کې د تايلند د پوځ سرلښکر په بنباک کې په پراخه پيمانه د جوړو شويو مراسمو په ترڅ کې د تايلند د کمونست ګوند بيرغ ومانه.دلته کمونستانو او د هغوی ملاتړو خپلې وسلې په لاس کې ورکړې او له حکومت سره یې بیعت وکړ.پریم وسله واله مبارزه پای ته ورسوله.[۷۴] پوځ بیرته خپلو بارکونو ته راستون شو، او یو بل اساسي قانون نافذ شو، چې د مشهور منتخب ملي اسامبلې د توازن لپاره یې ټاکل شوې سنا جوړه کړه.پریم هم د ګړندۍ اقتصادي انقلاب ګټه اخیستونکی و چې سویل ختیځ آسیا یې پراخه کړې وه.د 1970 لسیزې په نیمایي کې د اقتصادي ودې وروسته، اقتصادي وده پیل شوه.د لومړي ځل لپاره تایلینډ د پام وړ صنعتي ځواک شو ، او تولید شوي توکي لکه د کمپیوټر برخې ، ټوکر او بوټان د تایلینډ مخکښ صادراتو په توګه وریجې ، ربړ او ټین ته مخه کړه.د هند د چین د جنګونو او بغاوت په پای ته رسیدو سره، سیاحت په چټکۍ سره وده وکړه او یو لوی عاید جوړ شو.ښاري نفوس په چټکۍ سره وده ته دوام ورکړ، مګر د ټول نفوس وده په کمیدو پیل شوه، چې حتی په کلیوالو سیمو کې د ژوند معیارونو د لوړیدو لامل شو، که څه هم داعش وروسته پاتې شو.پداسې حال کې چې تایلینډ د "څلور آسیایي پړانګانو" په څیر ګړندۍ وده نده کړې (لکه تایوان ، سویلي کوریا ، هانګ کانګ او سینګاپور ) دا دوامداره وده ترلاسه کړې ، د 1990 پورې د سړي سر GDP 7100 $ اټکل شوي (PPP) ته رسیده ، نږدې د 1980 اوسط دوه چنده. .[۷۵]پریم د اتو کلونو لپاره په دفتر کې پاتې شو، په 1985 کې د یوې بلې کودتا څخه ژوندی پاتې شو او په 1983 او 1986 کې دوه نور عمومي ټولټاکنې، او په شخصي توګه مشهور پاتې شو، مګر د ډیموکراتیک سیاست بیا رغونه د یو ډیر زړور مشر د غوښتنې لامل شو.په 1988 کې تازه ټولټاکنو پخوانی جنرال چتیچای چونهوان واک ته ورساوه.پریم د صدراعظمۍ د دریمې دورې لپاره د لویو سیاسي ګوندونو لخوا وړاندیز شوی بلنه رد کړه.
د خلکو اساسي قانون
چوان لیکپای، د تایلینډ لومړی وزیر، 1992-1995، 1997-2001. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1992 Jan 1 - 1997

د خلکو اساسي قانون

Thailand
پاچا بهومیبول شاهي آنند بیا د موقت لومړي وزیر په توګه وټاکه تر څو چې ټاکنې د 1992 کال په سپتمبر کې ترسره نشي، کوم چې د چوان لیکپای په مشرۍ دیموکرات ګوند واک ته راوړی، په عمده توګه د بنکاک او سویل د رای ورکوونکو استازیتوب کوي.چوان یو وړ مدیر و چې تر 1995 پورې یې واک درلود ، کله چې هغه د بنهارن سلپا ارچا په مشرۍ د محافظه کارو او ولایتي ګوندونو ایتلاف لخوا په ټاکنو کې ماتې وخوړه.د پیل څخه د فساد تورونو سره د بانهارن حکومت اړ شو چې په 1996 کې لومړني انتخابات ترسره کړي، په کوم کې چې د جنرال چاولیت یونګچایود نوي هیلې ګوند په دې وتوانید چې لږ بریالیتوب ترلاسه کړي.د 1997 اساسي قانون لومړنی اساسي قانون و چې د مشهور ټاکل شوي اساسي قانون مسوده مجلس لخوا چمتو شوی و، او په مشهوره توګه د "خلکو اساسي قانون" په نوم یاد شو.[76] د 1997 اساسي قانون یو دوه اړخیز مقننه جوړه کړه چې د استازو د 500 څوکیو او د سنا 200 څوکۍ لري.د تايلنډ په تاريخ کې د لومړي ځل لپاره دواړه جرګې په مستقيم ډول وټاکل شوې.ډیری بشري حقونه په ښکاره ډول ومنل شول، او د منتخب حکومتونو د ثبات د زیاتوالي لپاره اقدامات ترسره شول.ولسي جرګه په لومړي سر کې د پوستي سیستم له مخې ټاکل کېده، چې په یوه ټاکنیزه حوزه کې یوازې یو نوماند په ساده اکثریت سره ټاکل کېدل.سېنېټ د صوبايي سېسټم له مخې ټاکل شوی و، چې پکې يو ولايت د نفوسو د اندازې له مخې له يوه څخه زيات سناتوران راتلای شي.
تور می
په بنکاک، تایلینډ کې د می په 1992 کې د سړکونو احتجاج، د سوچيندا حکومت په وړاندې احتجاج.دوی په تاوتریخوالي بدل شول. ©Ian Lamont
1992 May 17 - May 20

تور می

Bangkok, Thailand
د پوځ یوې ډلې ته په دولتي قراردادونو کې د بډایه کیدو اجازه ورکولو سره، چتیچي یوه سیاله ډله وهڅوله، چې مشري یې جنرالان سنتورن کانګسومپونګ، سوچيندا کراپایون او د چولاچومکلاو شاهي پوځي اکاډمۍ د پنځم ټولګي نور جنرالان د 1991 کال د تایلنډ کودتا ته وهڅول. د 1991 په فبروري کې، د چټیچي حکومت د فاسد رژیم یا 'بوفټ کابینې' په توګه تورن کړ.جنتا ځان د سولې ملي شورا بولي.NPKC یو ملکي لومړی وزیر، آنند پنیاراچون راوست، چې تر اوسه یې پوځ ته مسؤل و.د انند د فساد ضد او مستقیم اقدامات مشهور ثابت شول.بل عمومي انتخابات د مارچ په 1992 کې ترسره شول.ګټونکي ایتلاف د کودتا مشر سوچيندا کراپایون د لومړي وزیر په توګه وټاکه، په حقیقت کې هغه ژمنه ماتوي چې هغه مخکې له پاچا بھومیبول سره کړې وه او هغه پراخ شکونه تاییدوي چې نوی حکومت به د پوځي رژیم په څیر وي.په هرصورت، د 1992 تایلینډ د 1932 سیام نه و. د سوچيندا عمل په سلګونو زره خلک په بنکاک کې تر ټولو لوی لاریونونو کې چې د بنکاک پخوانی والي، میجرجنرال چاملونګ سریموانګ مشري کوله، راوپارول.سوچيندا په شخصي توګه هغه ته وفادار پوځي واحدونه ښار ته راوستل او هڅه یې وکړه چې مظاهرې د زور په واسطه ودروي، چې د پلازمینې بنکاک په زړه کې د قتل عام او بلوا لامل شو، چې په سلګونو کسان یې ووژل.اوازې خپرې شوې ځکه چې په وسله والو ځواکونو کې درز شتون درلود.د کورنۍ جګړې د ویرې په منځ کې، پاچا بهومیبول مداخله وکړه: هغه سچندا او چملونګ د تلویزیون لیدونکو ته راوبلل، او دوی یې وغوښتل چې سوله ایز حل تعقیب کړي.دا غونډه د سوچندا د استعفا لامل شوه.
1997 Jan 1 - 2001

مالي بحران

Thailand
په ۱۹۹۷ کال کې د لومړي وزیر چاویلیت په واک کې له راتلو سمدستي وروسته د اسیا له مالي بحران سره مخامخ شو. د بحران د حل لپاره د هغه تر سختو نیوکو وروسته، چاویلیت د ۱۹۹۷ کال په نوامبر کې استعفا وکړه او چوان واک ته راستون شو.چوان د پیسو نړیوال وجهي صندوق سره یوې موافقې ته ورسید چې د اسعارو ثبات او د تایلینډ اقتصادي بیا رغونه کې د IMF مداخلې ته اجازه ورکوي.د هېواد د تېر تاریخ په پرتله، کړکېچ د ولسواکو واکمنانو له خوا د ډیموکراټیکو کړنلارو له مخې حل کېده.د 2001 کال د ټولټاکنو په جریان کې د IMF سره د چوان تړون او د اقتصاد د ودې لپاره د انجیکشن فنډونو کارول د لوی بحث لامل و ، پداسې حال کې چې د تاکسین تګلارې د خلکو رایه ورکونکو ته راجع کړه.تاکسین د زاړه سیاست، اداري فساد، سازمان شویو جرمونو او مخدره توکو په وړاندې په اغیزمنه توګه کمپاین وکړ.د 2001 کال په جنورۍ کې هغه په ​​ټولټاکنو کې پراخه بریا ترلاسه کړه، د تایلینډ د کوم لومړي وزیر په پرتله چې په آزاده توګه ټاکل شوي ملي شورا کې یې درلود، خورا لوی مشهور حکم (40٪) وګټلو.
د تاکسین شیناواترا دوره
تاکسین په 2005 کې. ©Helene C. Stikkel
د تاکسین تای رک تای ګوند په 2001 کې د عمومي ټاکنو له لارې واک ته ورسید ، چیرې چې دوی د استازو په مجلس کې نږدې اکثریت وګټلو.د لومړي وزیر په توګه، تاکسین د پالیسیو یو پلیټ فارم په لاره واچاوه، چې په مشهوره توګه د "Thaksinomics" په نوم یادیږي، کوم چې د کورني مصرف په وده او په ځانګړې توګه کلیوالو خلکو ته د پانګې چمتو کولو تمرکز کوي.د ټاکنیزو ژمنو په وړاندې کولو سره، د خلکو پالیسي لکه د یو تامبون یو محصول پروژه او د 30-بات نړیوال روغتیا پاملرنې سکیم په ګډون، د هغه حکومت د لوړې تصویب څخه برخمن شو، په ځانګړې توګه لکه څنګه چې اقتصاد د 1997 آسیا مالي بحران له اغیزو څخه روغ شو.تاکسین لومړنی دیموکراتیک ټاکل شوی لومړی وزیر شو چې په دفتر کې یې څلور کلنه دوره بشپړه کړه، او تای ریک تای د 2005 په عمومي ټاکنو کې پراخه بریا ترلاسه کړه.[۷۷]په هرصورت، د تاکسین واکمني هم د تناقض نښه وه.هغه د حکومت کولو، د واک مرکزي کولو او د بیوروکراسۍ په عملیاتو کې د مداخلې په زیاتولو کې د حاکمیت "CEO طرز" لاره غوره کړې وه.پداسې حال کې چې د 1997 اساسي قانون د حکومت د ثبات لپاره زمینه برابره کړې وه، تاکسین هم د خپل نفوذ څخه کار اخیستی ترڅو خپلواک ارګانونه بې طرفه کړي چې د حکومت په وړاندې د چک او بیلانس په توګه خدمت کولو لپاره ډیزاین شوي.هغه منتقدین ګواښلي او رسنۍ یې یوازې مثبتې تبصرې ته اړولې.بشري حقونه په عموم کې د "مخدره توکو سره د جګړې" سره خراب شوي چې په پایله کې یې له 2,000 څخه ډیر غیر عدالتي وژنې دي.تاکسین د سویلي تایلینډ یاغیانو ته په خورا متقابل چلند سره ځواب ورکړ ، چې په پایله کې یې په تاوتریخوالي کې د پام وړ زیاتوالی راغلی.[۷۸]د 2006 کال په جنورۍ کې د تاکسین د حکومت پر وړاندې د خلکو مخالفت خورا زیات شو، چې په شین کارپوریشن کې د تاکسین د کورنۍ د ملکیتونو په تیماسیک هولډینګز باندې پلورل شو.یوې ډلې چې د ډیموکراسۍ لپاره د خلکو اتحاد (PAD) په نوم پیژندل کیږي ، د میډیا ټایکون سونډي لیمتونګکول په مشرۍ ، په تاکسین باندې د فساد تور پورې کولو سره په منظم ډول ډله ایز لاریونونه پیل کړل.لکه څنګه چې هیواد د سیاسي بحران په حالت کې و، تاکسین د استازو جرګه منحل کړه، او د اپریل په میاشت کې عمومي ټاکنې ترسره شوې.خو مخالفو ګوندونو، چې مشري یې د ډیموکراټ ګوند په مشرۍ ده، له ټاکنو بایکاټ وکړ.PAD خپلو لاریونونو ته دوام ورکړ، او که څه هم تای ریک تای ټاکنې وګټلې، پایلې یې د اساسي قانون محکمې لخوا د رایې ورکولو د مرکزونو په ترتیب کې د بدلون له امله لغوه شوې.د اکتوبر په میاشت کې نوې ټاکنې ټاکل شوې وې، او تاکسین د سرپرست حکومت د مشر په توګه کار کولو ته دوام ورکړ ځکه چې هیواد د 2006 کال د جون په 9 مه د پاچا بهومیبول د الماس جوبلي ولمانځله [79]
په 2006 کې د تایلنډ کودتا
د کودتا په ورځ د بنکاک په کوڅو کې د شاهي تای اردو سرتیري. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د 2006 کال د سپتمبر په 19، د جنرال سونتي بونیارتګلین په مشرۍ د تایلینډ شاهي پوځ یوه بې وینې کودتا وکړه او سرپرست حکومت یې ړنګ کړ.کودتا د تاکسین ضد لاریون کونکو لخوا په پراخه کچه تود هرکلی وشو او PAD پخپله منحل شو.د کودتا مشرانو د ډیموکراټیک اصالحاتو شورا په نوم نظامي جنتا رامینځته کړه چې وروسته د ملي امنیت شورا په نوم پیژندل شوې.دې د 1997 اساسي قانون لغوه کړ، یو لنډمهاله اساسي قانون یې تصویب کړ او یو لنډمهاله حکومت یې د پوځ پخوانی قوماندان جنرال سوریود چلانونت د لومړي وزیر په توګه وټاکه.دې د پارلمان د دندو د ترسره کولو لپاره د ملي مقننه شورا او د نوي اساسي قانون د جوړولو لپاره د اساسي قانون د مسودې مجلس هم وټاکه.نوی اساسي قانون د ۲۰۰۷ کال د اګست په میاشت کې د ټولپوښتنې وروسته تصویب شو.[80]لکه څنګه چې نوی اساسي قانون نافذ شو، عمومي ټاکنې د 2007 کال په دسمبر کې ترسره شوې. د تای ریک تای او دوه ایتلافي ګوندونه د می په میاشت کې د جنتا لخوا ټاکل شوي اساسي قانون محکمې لخوا د یوې حکم په پایله کې منحل شوي، چې دوی یې په ټاکنو کې مجرم وګڼل. درغلۍ، او د دوی د ګوند اجرایوي رییسان د پنځو کلونو لپاره له سیاست څخه منع شوي.د تای ریک تای پخوانیو غړو بیا تنظیم کړی او د خلکو د ځواک ګوند (PPP) په توګه یې په ټاکنو کې سیالي وکړه ، د تجربه لرونکي سیاستوال سمک سندراویج سره د ګوند مشر په توګه.پیپلز ګوند د تاکسین د پلویانو رایې واخیستې، په نږدې اکثریت سره ټاکنې وګټلې او د سماک سره یې د لومړي وزیر په توګه حکومت جوړ کړ.[80]
2008 د تای سیاسی بحران
د PAD مظاهره چیان د اګست په 26 په حکومتي ماڼۍ کې ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د سماک حکومت په فعاله توګه د 2007 کال د اساسي قانون د تعدیل هڅه وکړه، او په پایله کې PAD د 2008 کال د می په میاشت کې بیا تنظیم شو ترڅو نور حکومت ضد مظاهرې وکړي.PAD حکومت تورن کړ چې تاکسین ته د بخښنې ورکولو هڅه کوي، چې د فساد تورونو سره مخ و.دې د کمبوډیا د نړیوال میراث ځای حیثیت لپاره د پریاه وییر معبد سپارلو کې د حکومت ملاتړ سره مسلې هم راپورته کړې.دا د کمبوډیا سره د سرحدي شخړې د سوځیدنې لامل شو، چې وروسته یې د ډیری تلفاتو لامل شو.د اګست په میاشت کې، PAD خپل احتجاج ته وده ورکړه او په حکومتي ماڼۍ یې برید وکړ او قبضه یې کړه، حکومتي چارواکي یې مجبور کړل چې موقتي دفترونو ته کډه وکړي او هیواد یې د سیاسي بحران حالت ته راستانه کړي.په عین حال کې، د اساسي قانون محکمې سماک د پخلي تلویزیوني پروګرام لپاره د کار کولو له امله د ګټو په ټکر کې مجرم وپیژندل، او د سپتمبر په میاشت کې یې د هغه صدراعظمۍ پای ته ورسوله.پارلمان بیا د PPP مرستیال مشر سومچای وانګسوات د نوي لومړي وزیر په توګه وټاکه.سومچای د تاکسین ورور دی، او PAD د هغه انتخاب رد کړ او خپلو مظاهرو ته یې دوام ورکړ.[۸۱]د کودتا راهیسې په جلاوطنۍ کې ژوند کوي، تاکسین یوازې د 2008 کال په فبروري کې تایلینډ ته راستون شو کله چې د پیپلز ګوند واک ته ورسید.په اګست کې، که څه هم، د PAD د لاریونونو او د هغه او د هغه د میرمنې محکمې محاکمې په جریان کې، تاکسین او د هغه میرمن پوتجامان په ضمانت کودتا وکړه او په انګلستان کې یې د پناه غوښتنه وکړه، چې رد شو.هغه وروسته له قدرت څخه د ناوړه ګټې اخیستنې په تور مجرم وپیژندل شو چې له پوتجامان سره یې په رتچادافیسک سړک کې د ځمکې پیرودلو کې مرسته وکړه، او د اکتوبر په میاشت کې د سترې محکمې لخوا په غیاب کې په دوه کاله بند محکوم شو.[۸۲]PAD د نومبر په میاشت کې خپل احتجاج نور هم زیات کړ، د بنکاک دواړه نړیوال هوایی ډګرونه یې وتړل.لږ وروسته، د دسمبر په 2، د اساسي قانون محکمې د PPP او دوه نور ایتلافي ګوندونه د ټاکنیزو درغلیو لپاره منحل کړل، د سومچای صدراعظمۍ پای ته ورسیده.[83] د اپوزیسیون ډیموکراټ ګوند بیا د ابیسیت ویجاجیوا د لومړي وزیر په توګه یو نوی ایتلافي حکومت جوړ کړ.[۸۴]
په 2014 کې د تایلنډ کودتا
د تایلینډ سرتیري په چینګ مای کې د چنګ فواک په دروازه کې. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د ۲۰۱۴ کال د می په ۲۲ نېټه، د تایلنډ شاهي وسله والو ځواکونو د جنرال پرایوت چان-او-چا په مشرۍ د شاهي تایلنډ پوځ (RTA) کودتاه پیل کړه، چې په ۱۹۳۲ کال کې د دغه هېواد د لومړۍ کودتا راهیسې ۱۲مه ده. د تایلینډ سرپرست حکومت د شپږو میاشتو سیاسي کړکیچ وروسته.[پوځ] د سولې او نظم ملي شورا (NCPO) په نوم د ملت د حکومت کولو لپاره یو جنتا تاسیس کړه.کودتا د پوځ په مشرۍ د رژیم او دیموکراتیک ځواک تر منځ سیاسي شخړه پای ته ورسوله، کوم چې د 2006 د تایلنډ له کودتا راهیسې د "نامکمل کودتا" په نوم پیژندل شوی و.[86] 7 کاله وروسته، دا د تایلینډ د پاچاهۍ د سمون لپاره د 2020 تایلینډ لاریونونو ته وده ورکړه.د حکومت او مشرانو جرګې له منحلولو وروسته، NCPO اجرایوي او مقننه واکونه خپل مشر ته وسپارل او قضايي څانګې ته یې امر وکړ چې د دوی د لارښوونو لاندې کار وکړي.برسېره پردې، دې د 2007 کال اساسي قانون په جزوي توګه لغوه کړ، د دویم فصل څخه پرته چې د پاچا پورې اړه لري، په ټول هیواد کې مارشل لا او کرفیو اعلان کړ، په سیاسي غونډو بندیز ولګاوه، سیاستوال او د کودتا ضد فعالین [یې] ونیول او توقیف کړل، د انټرنیټ سانسور نافذ کړ او کنټرول یې واخیست. رسنۍ.NCPO یو لنډمهاله اساسي قانون صادر کړ چې ځان ته بخښنه او پراخه واک ورکوي.[88] NCPO هم د پوځ تر واک لاندې ملي مقننه قوه جوړه کړه چې وروسته یې په متفقه توګه جنرال پرایوت د هیواد د نوي لومړي وزیر په توګه وټاکه.[۸۹]
د بومیبول ادولیادیج مړینه
پاچا بھومیبول ادولیادیج ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
د تایلینډ پاچا بومیبول ادولیادیج د 2016 کال د اکتوبر په 13 نیټه د 88 کلونو په عمر کې د اوږدې ناروغۍ وروسته مړ شو.وروسته د یو کال لپاره ماتم اعلان شو.د شاهي جنازې مراسم د 2017 کال د اکتوبر په پای کې پنځه ورځې دوام وکړ. اصلي جنازه چې په تلویزیون کې نه وه خپره شوې، د 26 اکتوبر 2017 په ماښام ناوخته ترسره شوه. د جنازې وروسته د هغه جسدونه او جسدونه لوی ماڼۍ ته وړل شوي. او د چکري مها فاسات تخت تالار (شاهي پاتې شوني) کې ځای پرځای شوي وو، په واټ راچابوفیت کې شاهي هدیره او د واټ بوونیویټ ویهارا شاهي معبد (شاهي ایرو).د ښخولو وروسته، د ماتم دوره په رسمي توګه د اکتوبر په 30 2017 نیمه شپه پای ته ورسیده او تایس بیا په عامه توګه د تور رنګونو په اغوستلو پیل وکړ.

Appendices



APPENDIX 1

Physical Geography of Thailand


Physical Geography of Thailand
Physical Geography of Thailand




APPENDIX 2

Military, monarchy and coloured shirts


Play button




APPENDIX 3

A Brief History of Coups in Thailand


Play button




APPENDIX 4

The Economy of Thailand: More than Tourism?


Play button




APPENDIX 5

Thailand's Geographic Challenge


Play button

Footnotes



  1. Campos, J. de. (1941). "The Origin of the Tical". The Journal of the Thailand Research Society. Bangkok: Siam Society. XXXIII: 119–135. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021, p. 119
  2. Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000, p. 18
  3. Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000, p. 16
  4. "THE VIRTUAL MUSEUM OF KHMER ART – History of Funan – The Liang Shu account from Chinese Empirical Records". Wintermeier collection. Archived from the original on 13 July 2015. Retrieved 10 February 2018.
  5. "State-Formation of Southeast Asia and the Regional Integration – "thalassocratic" state – Base of Power is in the control of a strategic points such as strait, bay, river mouth etc. river mouth etc" (PDF). Keio University. Archived (PDF) from the original on 4 March 2016. Retrieved 10 February 2018.
  6. Martin Stuart-Fox (2003). A Short History of China and Southeast Asia: Tribute, Trade and Influence. Allen & Unwin. p. 29. ISBN 9781864489545.
  7. Higham, C., 2001, The Civilization of Angkor, London: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9781842125847
  8. Michael Vickery, "Funan reviewed: Deconstructing the Ancients", Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient XC-XCI (2003–2004), pp. 101–143
  9. Hà Văn Tấn, "Oc Eo: Endogenous and Exogenous Elements", Viet Nam Social Sciences, 1–2 (7–8), 1986, pp.91–101.
  10. Lương Ninh, "Funan Kingdom: A Historical Turning Point", Vietnam Archaeology, 147 3/2007: 74–89.
  11. Wyatt, David K. (2003). Thailand : a short history (2nd ed.). New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021, p. 18
  12. Murphy, Stephen A. (October 2016). "The case for proto-Dvāravatī: A review of the art historical and archaeological evidence". Journal of Southeast Asian Studies. 47 (3): 366–392. doi:10.1017/s0022463416000242. ISSN 0022-4634. S2CID 163844418.
  13. Robert L. Brown (1996). The Dvāravatī Wheels of the Law and the Indianization of South East Asia. Brill.
  14. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  15. Ministry of Education (1 January 2002). "Chiang Mai : Nop Buri Si Nakhon Ping". Retrieved 26 February 2021.
  16. พระราชพงศาวดารเหนือ (in Thai), โรงพิมพ์ไทยเขษม, 1958, retrieved March 1, 2021
  17. Huan Phinthuphan (1969), ลพบุรีที่น่ารู้ (PDF) (in Thai), p. 5, retrieved March 1, 2021
  18. Phanindra Nath Bose, The Indian colony of Siam, Lahore, The Punjab Sanskrit Book Depot, 1927.
  19. Sagart, Laurent (2004), "The higher phylogeny of Austronesian and the position of Tai–Kadai" (PDF), Oceanic Linguistics, 43 (2): 411–444, doi:10.1353/ol.2005.0012, S2CID 49547647, pp. 411–440.
  20. Blench, Roger (2004). Stratification in the peopling of China: how far does the linguistic evidence match genetics and archaeology. Human Migrations in Continental East Asia and Taiwan: Genetic, Linguistic and Archaeological Evidence in Geneva, Geneva June 10–13, 2004. Cambridge, England, p. 12.
  21. Blench, Roger (12 July 2009), The Prehistory of the Daic (Taikadai) Speaking Peoples and the Hypothesis of an Austronesian Connection, pp. 4–7.
  22. Chamberlain, James R. (2016). "Kra-Dai and the Proto-History of South China and Vietnam". Journal of the Siam Society. 104: 27–77.
  23. Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai Archived 27 June 2015 at the Wayback Machine. MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47–64.
  24. "Khmer Empire | Infoplease". www.infoplease.com. Retrieved 15 January 2023.
  25. Reynolds, Frank. "Angkor". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Retrieved 17 August 2018.
  26. Galloway, M. (2021, May 31). How Did Hydro-Engineering Help Build The Khmer Empire? The Collector. Retrieved April 23, 2023.
  27. LOVGREN, S. (2017, April 4). Angkor Wat's Collapse From Climate Change Has Lessons for Today. National Geographic. Retrieved March 30, 2022.
  28. Prasad, J. (2020, April 14). Climate change and the collapse of Angkor Wat. The University of Sydney. Retrieved March 30, 2022.
  29. Roy, Edward Van (2017-06-29). Siamese Melting Pot: Ethnic Minorities in the Making of Bangkok. ISEAS-Yusof Ishak Institute. ISBN 978-981-4762-83-0.
  30. London, Bruce (2019-03-13). Metropolis and Nation In Thailand: The Political Economy of Uneven Development. Routledge. ISBN 978-0-429-72788-7.
  31. Peleggi, Maurizio (2016-01-11), "Thai Kingdom", The Encyclopedia of Empire, John Wiley & Sons, pp. 1–11, doi:10.1002/9781118455074.wbeoe195, ISBN 9781118455074
  32. Strate, Shane (2016). The lost territories : Thailand's history of national humiliation. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824869717. OCLC 986596797.
  33. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-19076-4.
  34. George Modelski, World Cities: 3000 to 2000, Washington DC: FAROS 2000, 2003. ISBN 0-9676230-1-4.
  35. Pires, Tomé (1944). Armando Cortesao (translator) (ed.). A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 – 1515] (in Portuguese). Cambridge: Hakluyt Society. Lach, Donald Frederick (1994). "Chapter 8: The Philippine Islands". Asia in the Making of Europe. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-46732-5.
  36. "Notes from Mactan By Jim Foster". Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 24 January 2023.
  37. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7, pp. 109–110.
  38. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World (Kindle ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-64113-2.
  39. Rong Syamananda, A History of Thailand, Chulalongkorn University, 1986, p 92.
  40. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World (Kindle ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-64113-2.
  41. Wood, William A. R. (1924). History of Siam. Thailand: Chalermit Press. ISBN 1-931541-10-8, p. 112.
  42. Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta, p. 100
  43. Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 2, p.353 (2003 ed.)
  44. Royal Historical Commission of Burma (2003) [1832]. Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar, p.93
  45. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2 ed.). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08475-7, p. 88-89.
  46. James, Helen (2004). "Burma-Siam Wars and Tenasserim". In Keat Gin Ooi (ed.). Southeast Asia: a historical encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 2. ABC-CLIO. ISBN 1-57607-770-5., p. 302.
  47. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76768-2, p. 21
  48. Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press., pp. 169–170.
  49. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., p. 242.
  50. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., pp. 250–253.
  51. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 9780521767682, et al., p. 21.
  52. Wyatt, David K. (2003). History of Thailand (2 ed.). Yale University Press. ISBN 9780300084757, p. 118.
  53. Baker, Chris, Christopher John Baker, Pasuk Phongpaichit (2009). A history of Thailand (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 9780521767682, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Ayutthaya (p. 263-264). Cambridge University Press. Kindle Edition.
  54. Wyatt, David K. (2003). Thailand : A Short History (2nd ed.). Chiang Mai: Silkworm Books. p. 122. ISBN 974957544X.
  55. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Thailand Third Edition. Cambridge University Press.
  56. Lieberman, Victor B.; Victor, Lieberman (14 May 2014). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, C 800-1830. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-65854-9.
  57. "Rattanakosin period (1782–present)". GlobalSecurity.org. Archived from the original on 7 November 2015. Retrieved 1 November 2015.
  58. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (Second ed.). Yale University Press.
  59. Bowring, John (1857). The Kingdom and People of Siam: With a Narrative of the Mission to that Country in 1855. London: J. W. Parker. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  60. Wong Lin, Ken. "Singapore: Its Growth as an Entrepot Port, 1819–1941". Archived from the original on 31 May 2022. Retrieved 31 May 2022.
  61. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (Third ed.). Cambridge. ISBN 978-1107420212. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021, pp. 110–111
  62. Mead, Kullada Kesboonchoo (2004). The Rise and Decline of Thai Absolutism. United Kingdom: Routledge Curzon. ISBN 0-415-29725-7, pp. 38–66
  63. Stearn 2019, The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941 (part one).
  64. Ford, Daniel (June 2008). "Colonel Tsuji of Malaya (part 2)". The Warbirds Forum.
  65. Stearn 2019, The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941 (part three).
  66. I.C.B Dear, ed, The Oxford companion to World War II (1995), p 1107.
  67. "Thailand and the Second World War". Archived from the original on 27 October 2009. Retrieved 27 October 2009.
  68. Roeder, Eric (Fall 1999). "The Origin and Significance of the Emerald Buddha". Southeast Asian Studies. Southeast Asian Studies Student Association. Archived from the original on 5 June 2011. Retrieved 30 June 2011.
  69. Aldrich, Richard J. The Key to the South: Britain, the United States, and Thailand during the Approach of the Pacific War, 1929–1942. Oxford University Press, 1993. ISBN 0-19-588612-7
  70. Jeffrey D. Glasser, The Secret Vietnam War: The United States Air Force in Thailand, 1961–1975 (McFarland, 1995).
  71. "Agent Orange Found Under Resort Airport". Chicago tribune News. Chicago, Illinois. Tribune News Services. 26 May 1999. Archived from the original on 5 January 2014. Retrieved 18 May 2017.
  72. Sakanond, Boonthan (19 May 1999). "Thailand: Toxic Legacy of the Vietnam War". Bangkok, Thailand. Inter Press Service. Archived from the original on 10 December 2019. Retrieved 18 May 2017.
  73. "Donald Wilson and David Henley, Prostitution in Thailand: Facing Hard Facts". www.hartford-hwp.com. 25 December 1994. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 24 February 2015.
  74. "Thailand ..Communists Surrender En Masse". Ottawa Citizen. 2 December 1982. Retrieved 21 April 2010.
  75. Worldbank.org, "GDP per capita, PPP (constant 2017 international $) – Thailand | Data".
  76. Kittipong Kittayarak, "The Thai Constitution of 1997 and its Implication on Criminal Justice Reform" (PDF). Archived from the original (PDF) on 14 June 2007. Retrieved 19 June 2017. (221 KB)
  77. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 262–5
  78. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 263–8.
  79. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 269–70.
  80. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 270–2.
  81. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781107420212, pp. 272–3.
  82. MacKinnon, Ian (21 October 2008). "Former Thai PM Thaksin found guilty of corruption". The Guardian. Retrieved 26 December 2018.
  83. "Top Thai court ousts PM Somchai". BBC News. 2 December 2008.
  84. Bell, Thomas (15 December 2008). "Old Etonian becomes Thailand's new prime minister". The Telegraph.
  85. Taylor, Adam; Kaphle, Anup (22 May 2014). "Thailand's army just announced a coup. Here are 11 other Thai coups since 1932". The Washington Post. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 30 January 2015.
  86. Ferrara, Federico (2014). Chachavalpongpun, Pavin (ed.). Good coup gone bad : Thailand's political developments since Thaksin's downfall. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9789814459600., p. 17 - 46..
  87. คสช. ประกาศให้อำนาจนายกฯ เป็นของประยุทธ์ – เลิก รธน. 50 เว้นหมวด 2 วุฒิฯ-ศาล ทำหน้าที่ต่อ [NPOMC announces the prime minister powers belong to Prayuth, repeals 2007 charter, except chapter 2 – senate and courts remain in office]. Manager (in Thai). 22 May 2014. Archived from the original on 18 October 2017. Retrieved 23 May 2014.
  88. "Military dominates new Thailand legislature". BBC. 1 August 2014. Archived from the original on 2 August 2014. Retrieved 3 August 2014.
  89. "Prayuth elected as 29th PM". The Nation. 21 August 2014. Archived from the original on 21 August 2014. Retrieved 21 August 2014.

References



  • Roberts, Edmund (1837). Embassy to the eastern courts of Cochin-China, Siam, and Muscat; in the U.S. sloop-of-war Peacock ... during the years 1832-3-4. New York: Harper & brother. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.
  • Bowring, John (1857). The Kingdom and People of Siam: With a Narrative of the Mission to that Country in 1855. London: J. W. Parker. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • N. A. McDonald (1871). Siam: its government, manners, customs, &c. A. Martien. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • Mary Lovina Cort (1886). Siam: or, The heart of farther India. A. D. F. Randolph & Co. Retrieved 1 July 2011.
  • Schlegel, Gustaaf (1902). Siamese Studies. Leiden: Oriental Printing-Office , formerly E.J. Brill. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 10 January 2016.
  • Wright, Arnold; Breakspear, Oliver (1908). Twentieth century impressions of Siam : its history, people, commerce, industries, and resources. New York: Lloyds Greater Britain Publishing. ISBN 9748495000. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Peter Anthony Thompson (1910). Siam: an account of the country and the people. J. B. Millet. Retrieved 1 July 2011.
  • Walter Armstrong Graham (1913). Siam: a handbook of practical, commercial, and political information (2 ed.). F. G. Browne. Retrieved 1 July 2011.
  • Campos, J. de. (1941). "The Origin of the Tical". The Journal of the Thailand Research Society. Bangkok: Siam Society. XXXIII: 119–135. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.
  • Central Intelligence Agency (5 June 1966). "Communist Insurgency in Thailand". National Intelligence Estimates. Freedom of Information Act Electronic Reading Room. National Intelligence Council (NIC) Collection. 0000012498. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Winichakul, Thongchai (1984). Siam mapped : a history of the geo-body of a nation. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1974-8. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Anderson, Douglas D (1990). Lang Rongrien rockshelter: a Pleistocene, early Holocene archaeological site from Krabi, southwestern Thailand. Philadelphia: University Museum, University of Pennsylvania. OCLC 22006648. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 11 March 2023.
  • Taylor, Keith W. (1991), The Birth of Vietnam, University of California Press, ISBN 978-0-520-07417-0, archived from the original on 7 July 2023, retrieved 1 November 2020
  • Baker, Chris (2002), "From Yue To Tai" (PDF), Journal of the Siam Society, 90 (1–2): 1–26, archived (PDF) from the original on 4 March 2016, retrieved 3 May 2018
  • Wyatt, David K. (2003). Thailand : a short history (2nd ed.). New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 0-300-08475-7. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Mead, Kullada Kesboonchoo (2004). The Rise and Decline of Thai Absolutism. United Kingdom: Routledge Curzon. ISBN 0-415-29725-7.
  • Lekenvall, Henrik (2012). "Late Stone Age Communities in the Thai-Malay Peninsula". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 32: 78–86. doi:10.7152/jipa.v32i0.13843.
  • Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2014). A History of Thailand (Third ed.). Cambridge. ISBN 978-1107420212. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017), A History of Ayutthaya, Cambridge University Press, ISBN 978-1-107-19076-4, archived from the original on 7 July 2023, retrieved 1 November 2020
  • Wongsurawat, Wasana (2019). The crown and the capitalists : the ethnic Chinese and the founding of the Thai nation. Seattle: University of Washington Press. ISBN 9780295746241. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 28 November 2021.
  • Stearn, Duncan (2019). Slices of Thai History: From the curious & controversial to the heroic & hardy. Proglen Trading Co., Ltd. ISBN 978-616-456-012-3. Archived from the original on 7 July 2023. Retrieved 3 January 2022. Section 'The Japanese invasion of Thailand, 8 December 1941' Part one Archived 10 December 2014 at the Wayback Machine Part three Archived 10 December 2014 at the Wayback Machine