Малайзын түүх Он цагийн хэлхээс

хавсралтууд

зүүлт тайлбар

лавлагаа


Малайзын түүх
History of Malaysia ©HistoryMaps

100 - 2024

Малайзын түүх



Малайз бол 20-р зууны хоёрдугаар хагаст бий болсон орчин үеийн үзэл баримтлал юм.Гэсэн хэдий ч орчин үеийн Малайз улс Малай, Борнеогийн түүхийг бүхэлд нь өөрийн түүх гэж үздэг.Энэтхэг ,Хятадын Хинду болон Буддизм нь бүс нутгийн түүхийн эхэн үеийг давамгайлж байсан бөгөөд Суматрагийн Шривижая соёл иргэншлийн засаглалын үед 7-13-р зууны үед дээд цэгтээ хүрсэн.Ислам нь 10-р зууны эхэн үед Малайзын хойгт оршин тогтнож байсан боловч 15-р зуунд уг шашин нь дор хаяж хэд хэдэн султанат улсууд босч ирсэн шүүхийн элитүүдийн дунд бат бөх суурьшсан;хамгийн алдартай нь Малаккагийн Султанат ба Брунейн Султант улсууд байв.[1]Португаличууд 1511 онд Малаккаг эзлэн авч Малайзын хойг болон Зүүн өмнөд Азид байр сууриа эзэлсэн Европын анхны колоничлогч гүрэн байсан. Энэ үйл явдал нь Жохор, Перак зэрэг хэд хэдэн султант улсуудыг байгуулахад хүргэсэн.17-18-р зууны үед Голландын Малайзын султантуудын ноёрхол нэмэгдэж, 1641 онд Жохорын тусламжтайгаар Малаккаг эзлэн авав.19-р зуунд англичууд эцсийн дүндээ одоогийн Малайзын нутаг дэвсгэрт ноёрхлоо тогтоожээ.1824 оны Англо-Голландын гэрээгээр Британийн Малайа болон Голландын Зүүн Энэтхэг ( Индонез болсон), 1909 оны Англо-Сиамын гэрээгээр Британийн Малайа, Сиам (Тайланд болсон) хоёрын хоорондох хил хязгаарыг тодорхойлсон.Гадаадын нөлөөллийн дөрөв дэх үе шат нь Малайзын хойг болон Борнеод колончлолын эдийн засгийн бий болгосон хэрэгцээг хангахын тулд Хятад, Энэтхэг ажилчдын цагаачлалын давалгаа байв.[2]Дэлхийн 2-р дайны үедЯпоны түрэмгийлэл нь Малай дахь Британийн ноёрхлыг зогсоов.Японы эзэнт гүрэн холбоотнуудад ялагдсаны дараа 1946 онд Малайзын холбоо байгуулагдаж, 1948 онд Малайзын холбоо болон өөрчлөгджээ. Хойгт Малайзын Коммунист нам (MCP) Британичуудын эсрэг зэвсэг барин, хурцадмал байдалд хүргэсэн. 1948-1960 он хүртэл онц байдал зарласан. Коммунист бослогын эсрэг цэргийн хүчтэй хариу арга хэмжээ, дараа нь 1955 онд Балингын яриа хэлэлцээ хийсний үр дүнд 1957 оны 8-р сарын 31-нд Британитай дипломат хэлэлцээ хийснээр Малайз тусгаар тогтнолоо олж авсан.[3] 1963 оны 9-р сарын 16-нд Малайзын Холбоо байгуулагдсан;1965 оны 8-р сард Сингапурыг тус холбооноос гаргаж, тусгаар тогтносон улс болжээ.[4] 1969 онд болсон арьс өнгөөр ​​​​ялгаварлан гадуурхах бослого гарч, онц байдал тогтоож, парламентын үйл ажиллагааг түдгэлзүүлж, иргэдийн эв нэгдлийг дэмжсэн үндэсний гүн ухаан болох Рукун Негараг тунхаглахад хүргэсэн.[5] 1971 онд батлагдсан Эдийн засгийн шинэ бодлого (NEP) нь ядуурлыг арилгах, нийгмийг эдийн засгийн чиг үүрэг бүхий арьсны өнгөөр ​​ялгах үзлийг арилгах зорилготой байв.[6] Ерөнхий сайд Махатхир Мохамадын үед 1980-аад оноос эхлэн тус улсад эдийн засгийн хурдацтай өсөлт, хотжилтын үе байсан;[7] өмнөх эдийн засгийн бодлогыг 1991-2000 он хүртэл Үндэсний хөгжлийн бодлого (ҮХБ) залгамжлан авч байсан. [8] 1990-ээд оны сүүлээр Азийн санхүүгийн хямрал тус улсад нөлөөлж, валют, хувьцаа, үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийг сүйрүүлэх шахсан;Гэсэн хэдий ч тэд хожим сэргэсэн.[9] 2020 оны эхээр Малайз улс төрийн хямралд орсон.[10] Энэ үе нь COVID-19 тахлын хамт улс төр, эрүүл мэнд, нийгэм, эдийн засгийн хямралыг үүсгэсэн.[11] 2022 оны бүх нийтийн сонгуулийн үр дүнд тус улсын түүхэнд анх удаа парламент өлгөгдсөн [12] бөгөөд Анвар Ибрахим 2022 оны арваннэгдүгээр сарын 24-нд Малайзын Ерөнхий сайд болсон [13].
2000 BCE Jan 1

Малайзын өмнөх түүх

Malaysia
Азийн генетикийн судалгаагаар Зүүн Азийн анхны хүмүүс Зүүн Өмнөд Азиас гаралтай гэж үздэг.[14] Хойгийн уугуул иргэдийг Негрито, Сеной, Малай үндэстэн гэсэн гурван үндэстэнд хувааж болно.[15] Малайзын хойгийн анхны оршин суугчид нь Негритос байсан байх.[16] Эдгээр мезолитийн анчид нь Негрито угсаатны Семангийн өвөг дээдэс байж магадгүй юм.[17] Сенойчууд нийлмэл бүлэг бололтой, эхийн митохондрийн ДНХ-ийн удмын тэн хагас нь Семангийн өвөг дээдсээс улбаатай, тал орчим хувь нь Индохинагаас хожим өвөг дээдсийн нүүдэллэн ирсэн хүмүүс юм.Эрдэмтэд тэднийг хойгийн өмнөд хэсэгт ойролцоогоор 4000 жилийн өмнө хэл, технологио аль алиныг нь авчирсан Австро-Ази хэлээр ярьдаг газар тариаланчдын үр удам гэж үздэг.Тэд уугуул иргэдтэй нэгдэж, нэгдсэн.[18] Прото Малайчууд нь илүү олон гарал үүсэлтэй [19] бөгөөд Австронезийн тэлэлтийн үр дүнд МЭӨ 1000 онд Малайзад суурьшсан.[20] Хэдийгээр тэд Зүүн Өмнөд Азийн тэнгисийн бусад оршин суугчидтай зарим талаар холбоотой байдаг ч зарим нь 20,000 жилийн өмнөх хамгийн сүүлчийн мөстлөгийн үед Индохинад удам угсаатай байдаг.Далайн хаш замд одоогийн Малайзын нутаг дэвсгэрийг хамарсан бүс нутгууд оролцсон.Худалдааны сүлжээ нь МЭӨ 2000 оноос МЭ 1000 он хүртэл 3000 жилийн турш оршин тогтнож байжээ.[21]Антропологичид Прото-Малайчууд одоогийнХятадын Юньнань хотоос гаралтай гэсэн санааг дэмждэг.[22] Үүний дараа голоцены эхэн үеийн тархалт Малай хойгоор дамжин Малай Архипелаг руу шилжсэн.[23] МЭӨ 300 орчим онд Камбож , Вьетнамын Чамсаас хэсэгчлэн удамшсан Төмөр буюу Хүрэл зэвсгийн үеийн хүмүүс болох Дейтеро-Малайчууд тэднийг эх газар руу нь түлхэн оруулжээ.Хойгийн анхны металл багаж хэрэгсэл ашигласан бүлэг болох Дейтер-Малайчууд өнөөгийн Малайзын Малайчуудын шууд өвөг дээдэс байсан бөгөөд газар тариалангийн дэвшилтэт техникийг авчирсан.[17] Малайчууд Малайн архипелаг даяар улс төрийн хувьд хуваагдмал хэвээр байсан ч нийтлэг соёл, нийгмийн бүтэц нийтлэг байсан.[24]
100 BCE
Хинду-Буддын хаант улсуудornament
Энэтхэг, Хятадтай худалдаа хийх
Trade with India and China ©Anonymous
100 BCE Jan 2

Энэтхэг, Хятадтай худалдаа хийх

Bujang Valley Archaeological M
МЭӨ 1-р зуундХятад ,Энэтхэгтэй худалдааны харилцаа тогтоосон.[32] Хань гүрний өмнө зүгт тэлсний дараах 1-р зуунд хамаарах Хятадын ваарны хэлтэрхий Борнеод олджээ.[33] Нэгдүгээр мянганы эхэн үед Малайзын хойгийн ард түмэн Энэтхэгийн Хинду болон Буддизмын шашныг хүлээн авсан нь Малайзад амьдарч буй хүмүүсийн хэл, соёлд томоохон нөлөө үзүүлсэн.[34] Санскрит бичгийн системийг аль эрт 4-р зуунд хэрэглэж байжээ.[35]Грекийн газарзүйч Птолемей Алтан Херсонезийн тухай бичсэн бөгөөд энэ нь Энэтхэг, Хятадтай худалдаа МЭ 1-р зуунаас хойш оршин тогтнож байсныг харуулж байна.[36] Энэ үед оршин тогтнож байсан далайн эргийн хот-мужууд Энэтхэгийн хойгийн өмнөд хэсэг болон Малай арлын баруун хэсгийг хамарсан сүлжээтэй байв.Эдгээр эргийн хотууд нь Хятадтай худалдаа, салаа харилцаатай байсан бөгөөд үүний зэрэгцээ Энэтхэгийн худалдаачидтай байнга холбоотой байдаг.Тэд уугуул иргэдийн нийтлэг соёлтой байсан бололтой.Аажмаар архипелагийн баруун хэсгийн захирагчид Энэтхэгийн соёл, улс төрийн загваруудыг нэвтрүүлэв.Палембанг (Өмнөд Суматра) болон Бангка арлаас олдсон гурван бичээс нь малай хэлээр болон Паллава бичгээс гаралтай цагаан толгойн үсгээр бичигдсэн нь арлууд уугуул хэл, нийгмийн тогтолцоогоо хадгалахын зэрэгцээ Энэтхэгийн загварыг хүлээн авсны нотолгоо юм.Эдгээр бичээсүүд нь дайснуудынхаа эсрэг экспедицийг удирдаж, түүний хуулийг дагаж мөрддөггүй хүмүүсийг харааж зүхдэг Шривижаягийн Дапунта Хянг (эзэн) байдгийг илтгэнэ.Хятад, Өмнөд Энэтхэгийн хооронд далайн худалдааны замд оршдог тул Малайзын хойг энэ худалдаанд оролцож байжээ.Бужангийн хөндий нь стратегийн хувьд Малакка хоолойн баруун хойд үүдэнд, мөн Бенгалын булантай тулгардаг тул Хятад болон өмнөд Энэтхэгийн худалдаачид байнга очдог байв.Үүнийг 5-14-р зууны үеийн худалдааны керамик эдлэл, баримал, бичээс, дурсгалын олдворууд нотолсон.
Лангкасука хаант улс
Лангкасукагаас ирсэн элчийг хаант улсын тайлбартай харуулсан Лянгийн үечилсэн өргөлийн хөрөг зургийн дэлгэрэнгүй мэдээлэл.Сүн гүрний үеийн 526-539 оны Лян гүрний үеийн зургийн хуулбар. ©Emperor Yuan of Liang
100 Jan 1 - 1400

Лангкасука хаант улс

Pattani, Thailand
Лангкасука бол Малайзын хойгт орших эртний Малайзын Хинду -Буддын хаант улс юм.[25] Энэ нэр нь санскрит гаралтай;"Гэрэлт нутаг" гэсэн лангха - "аз жаргал" гэсэн сукха үгийн нийлбэр гэж үздэг.Уг хаант улс нь Хуучин Кедахын хамт Малайзын хойгт байгуулагдсан хамгийн эртний хаант улсуудын нэг юм.Хаант улсын яг байршил нь маргаантай байгаа боловч Тайландын Паттанигийн ойролцоох Яранг дахь археологийн олдворууд нь магадгүй байршлыг харуулж байна.Энэ хаант улсыг 1-р зуунд, магадгүй МЭ 80-100 оны хооронд байгуулсан гэж үздэг.[26] Дараа нь 3-р зууны эхэн үед Фунаны өргөтгөлийн улмаас энэ нь уналтын үеийг туулсан.6-р зуунд дахин сэргэж,Хятад руу элч илгээж эхлэв.Бхагадатта хаан анх МЭ 515 онд Хятадтай харилцаа тогтоож, 523, 531, 568 онд элчин сайдын яамаа илгээсэн байна. [27] 8-р зуун гэхэд энэ нь өсөн нэмэгдэж буй Шривижая эзэнт гүрний мэдэлд орсон байх магадлалтай.[28] 1025 онд Ражендра Чола I хаан Шривижаягийн эсрэг аян дайн хийхдээ арми руу дайрчээ.12-р зуунд Лангкасука нь Шривижаягийн цутгал байв.Хэд хэдэн онол дэвшүүлж байгаа тул хаант улс буурч, хэрхэн төгссөн нь тодорхойгүй байна.13-р зууны сүүл үеийн Пасай жилийн тэмдэглэлд Лангкасука 1370 онд устгагдсан гэж дурдсан байдаг. Гэсэн хэдий ч Лангкасука 14-р зууныг хүртэл Мажапахит эзэнт гүрэнд эзлэгдэх хүртэл Шривижая гүрний хяналт, нөлөөн дор байсан гэж дурдсан байдаг.Лангкасука 15-р зуунд оршин тогтнохоо больсон тул Паттани эзэлсэн байх магадлалтай.Хэд хэдэн түүхчид үүнтэй маргаж, Лангкасука 1470-аад он хүртэл амьд үлдсэн гэж үздэг.Паттанигийн шууд захиргаанд ороогүй вант улсын нутаг дэвсгэрүүд 1474 онд Кедахтай хамт лалын шашныг хүлээн зөвшөөрсөн гэж үздэг [29.]Энэ нэр нь Буддизмын үзэл баримтлалыг хүлээн авсны дараа эцэст нь энх тайвныг дэмжигч болсон, Малайзын Истмусын эртнийЭнэтхэгийн колоничлогчид Лангкасука хэмээх хаант улсыг түүний нэр хүндэд зориулан Лангкасука гэж нэрлэсэн нь Лангха болон Хиндугийн домогт дайчин хаан Ашокагаас гаралтай байж магадгүй юм.[30] Хятадын түүхийн эх сурвалжид хаант улсын талаар зарим мэдээлэл өгч, Хятадын ордонд элч илгээсэн Бхагадатта хааныг тэмдэглэсэн байдаг.2-3-р зуунд Малайзын хойгийн зүүн хэсэгт голчлон түшиглэсэн 30 гаруй Малай улсын олон тооны вант улсууд байсан.[31] Лангкасука бол хамгийн эртний хаант улсуудын нэг байв.
Шривижая
Srivijaya ©Aibodi
600 Jan 1 - 1288

Шривижая

Palembang, Palembang City, Sou
7-13-р зууны хооронд Малайзын хойгийн ихэнх хэсэг нь Буддын шашны Шривижая гүрний мэдэлд байсан.Шривижаягийн эзэнт гүрний төвд байрлах Прасасти Хужунг Лангит хэмээх газар нь одоогийн Индонезийн Палембангийн ойролцоо байрладаг зүүн Суматра дахь голын аманд байдаг гэж үздэг.7-р зуунд Шилифоши хэмээх шинэ боомтыг дурьдсан бөгөөд үүнийг Хятад хэлээр Шривижая гэж орчуулсан гэж үздэг.Зургаан зуун гаруй жилийн турш Шривижаягийн Махаража нар далайн эзэнт гүрнийг захирч байсан нь архипелаг дахь гол хүч болсон.Эзэнт гүрэн нь худалдааны үндсэн дээр үндэслэсэн бөгөөд орон нутгийн хаадууд (дхатус эсвэл олон нийтийн удирдагчид) харилцан ашигтай байхын тулд ноёнд үнэнч байхаа тангарагладаг байв.[37]Шривижая болон өмнөд ЭнэтхэгийнЧола эзэнт гүрний хоорондын харилцаа Ража Ража Чола I-ийн үед найрсаг байсан бол Ражендра Чола I-ийн үед Чола эзэнт гүрэн Шривижая хотуудыг эзлэн авчээ.[38] 1025, 1026 онд Ганга Негара руу Чола эзэнт гүрний Ражендра Чола I дайралт хийсэн бөгөөд одоо Кота Гелангиг сүйрүүлсэн гэж үздэг Тамил эзэн хаан.Кедах (Тамил хэлээр Кадарам гэгддэг) 1025 онд Чоласуудын довтолгоонд өртжээ. Хоёр дахь довтолгоог 11-р зууны сүүлээр Кедахыг эзэлсэн Чола гүрний Виражендра Чола удирдсан.[39] Ахлах Чолагийн залгамжлагч Вира Ражендра Чола бусад түрэмгийлэгчдийг түлхэн унагаахын тулд Кедах бослогыг дарах хэрэгтэй болсон.Чолагийн ирснээр Кедах, Паттани болон Лигорт нөлөө үзүүлсэн Шривижаягийн сүр жавхлан буурав.12-р зууны эцэс гэхэд Шривижая хаант улс болон буурч, 1288 онд сүүлчийн захирагч нь Секеруммонг хатан хааныг байлдан дагуулж, түлхэн унагав.Заримдаа Кхмерийн хаант улс , Сиамын хаант улс , тэр ч байтугай Чолас хаант улс Малайзын жижиг мужуудад хяналт тавихыг оролдсон.[40] Нийслэл болон түүний вассалуудын хоорондын харилцаа тасарсан тул 12-р зуунаас Шривижаягийн хүч буурчээ.Жавачуудтай хийсэн дайн ньХятадаас тусламж хүсэхэд хүргэсэн бөгөөд Энэтхэгийн мужуудтай хийсэн дайныг мөн сэжиглэж байна.Буддын шашны Махаража нарын хүч лалын шашин дэлгэрснээр улам бүр унасан.Ачех зэрэг исламын шашинд эрт орсон бүс нутгууд Шривижаягийн хяналтаас салсан.13-р зууны сүүлч гэхэд Сухотайн Сиамын хаад Малайягийн ихэнх хэсгийг өөрсдийн мэдэлд аваачжээ.14-р зуунд Хинду Мажапахитын эзэнт гүрэн хойгийг эзэмшиж эхлэв.
Мажапахитын эзэнт гүрэн
Majapahit Empire ©Aibodi
1293 Jan 1 - 1527

Мажапахитын эзэнт гүрэн

Mojokerto, East Java, Indonesi
Мажапахитийн эзэнт гүрэн нь 13-р зууны сүүлчээр зүүн Ява мужид байгуулагдсан Зүүн Өмнөд Ази дахь Жавагийн Хинду-Буддын шашны эзэнт гүрэн юм.14-р зууны үед Хаям Вурук болон түүний ерөнхий сайд Гажа Мада нарын удирдлаган дор Зүүн өмнөд Азийн хамгийн чухал эзэнт гүрний нэг болсон.Энэ нь орчин үеийн Индонезээс Малайзын хойг, Борнео, Суматра болон цаашилбал зарим хэсэг хүртэл нөлөөгөө тэлж, хүч чадлынхаа оргилд хүрсэн.Мажапахит нь далайн давамгайлал, худалдааны сүлжээ, баялаг соёлын нэгдлээрээ алдартай бөгөөд Хинду-Буддын шашны нөлөө, нарийн төвөгтэй урлаг, архитектураараа онцлог юм.15-р зуунд эзэнт гүрний уналтыг дотоод зөрчилдөөн, залгамжлалын хямрал, гадны шахалтууд эхлүүлсэн.Бүс нутгийн Исламын хүчнүүд, ялангуяа Малаккагийн Султант улс дээшилж эхэлснээр Мажапахитын нөлөө буурч эхлэв.Эзэнт гүрний нутаг дэвсгэрийн хяналт багасч, ихэвчлэн Зүүн Ява мужид хязгаарлагдаж, хэд хэдэн бүс нутаг тусгаар тогтнолоо тунхагласан эсвэл үнэнч байдлыг өөрчилсөн.
Сингапурын вант улс
Kingdom of Singapura ©HistoryMaps
1299 Jan 1 - 1398

Сингапурын вант улс

Singapore
Сингапурын вант улс нь Малайзын Хинду улс байсан - 1299 оноос хойш 1396-1398 оны хооронд уналтад орох хүртлээ Сингапурын түүхийн эхэн үед Пулау Ужонг, тэр үед Темасек гэгддэг арал дээр байгуулагдсан Буддын шашны хаант улс [. 41] Уламжлалт харах тэмдэг c.1299 он бол Санг Нила Утама (мөн "Шри Три Буана" гэгддэг) хаант улсыг үүсгэн байгуулсан жил бөгөөд түүний эцэг нь Санг Сапурба бөгөөд домог ёсоор Малай дэлхийн хэд хэдэн Малай хаадын өвөг дээдэс юм.Малайзын түүхэнд өгөгдсөн түүх дээр үндэслэсэн энэ хаант улсын түүх тодорхойгүй бөгөөд олон түүхчид зөвхөн түүний сүүлчийн захирагч Парамесвараг (эсвэл Шри Искандар Шах) түүхэнд батлагдсан хүн гэж үздэг.[42] Форт Каннинг Хилл болон Сингапур голын ойролцоох эргээс археологийн олдворууд 14-р зуунд цэцэглэн хөгжиж буй суурин, худалдааны боомт байсныг нотолсон байна.[43]Энэхүү суурин нь 13-14-р зуунд хөгжиж, жижиг худалдааны цэгээс олон улсын худалдааны хөл хөдөлгөөн ихтэй төв болж хувирч, Малайн Архипелаг,Энэтхэг ,Юань гүрнийг холбосон худалдааны сүлжээг хөнгөвчлөхөд тусалдаг.Гэсэн хэдий ч тэр үед хойд зүгээс Аюутаяа , өмнөд талаас Мажапахит гэсэн бүс нутгийн хоёр гүрэн үүнийг нэхэмжилж байв.Үүний үр дүнд хаант улсын бэхлэгдсэн нийслэл 1398 онд Мажапахит, Португалийн эх сурвалжийн дагуу сиамчуудад цөлмөхөөс өмнө дор хаяж хоёр томоохон гадаадын довтолгоонд өртсөн байна.[44] Сүүлчийн хаан Парамесвара 1400 онд Малайзын хойгийн баруун эрэг рүү зугтан Малакка султанатыг байгуулав.
1300
Лалын улсуудын өсөлтornament
Патани хаант улс
Patani Kingdom ©Aibodi
1350 Jan 1

Патани хаант улс

Pattani, Thailand
Патани нь 1350-1450 оны хооронд байгуулагдсан гэж үздэг ч 1500 оноос өмнөх түүх нь тодорхойгүй байна.[74] Сежара Мелайюгийн хэлснээр Сиамын хунтайж Чау Шри Вангса Кота Махлигайг байлдан дагуулснаар Патаниг байгуулжээ.Тэрээр 15-р зууны сүүлээс 16-р зууны эхэн үед Исламын шашинд орж, Шри Султан Ахмад Шах цолыг авсан.[75] Хикаят Меронг Махавангса, Хикаят Патани нар Аюттхаяа, Кедах, Паттани нарын ураг төрлийн тухай ойлголтыг баталж, тэднийг нэг анхны угсааны удам гэж тэмдэглэсэн байдаг.Патани 15-р зууны дундуур хэсэг хугацааны дараа лалын шашинтай болсон байж магадгүй, нэг эх сурвалжид 1470 он гэж заасан боловч түүнээс өмнөх огноог санал болгосон.[74] Кампонг Пасайгийн Саид буюу Шафиуддин хэмээх шейх (Патани хотын захад амьдардаг Пасай хотын худалдаачдын жижиг нийгэмлэг байж магадгүй) ховор тохиолддог арьсны өвчнөөр хааныг эдгээсэн тухай нэгэн түүх өгүүлдэг.Удаан хэлэлцээ хийсний дараа (мөн өвчин дахин давтагдсан) хаан Исламын шашинд орохыг зөвшөөрч, Султан Исмаил Шах хэмээх нэрийг авчээ.Султаны бүх түшмэд ч мөн адил хөрвөхийг зөвшөөрөв.Гэсэн хэдий ч үүнээс өмнө нутгийн зарим хүмүүс Исламын шашинд орж эхэлсэн тухай хэсэгчилсэн нотолгоо байдаг.Патанигийн ойролцоо диаспорын Пасай нийгэмлэг оршин тогтнож байгаа нь нутгийн иргэд лалын шашинтнуудтай тогтмол харьцаж байсныг харуулж байна.Мөн Ибн Баттутагийнх гэх мэт аялал жуулчлалын тайлан, Патани Мелакаас өмнө ч (15-р зуунд хөрвөсөн) лалын шашинт нийгэмлэгтэй байсан гэж мэдэгдсэн Португалийн эхэн үеийн мэдээллүүд байдаг бөгөөд энэ нь бусад шинээр гарч ирж буй лалын шашинтнуудын төвүүдтэй холбоо тогтоож байсан худалдаачид болохыг харуулж байна. бүс нутагтаа анх хөрвөсөн хүмүүс юм.1511 онд Малаккаг Португаличууд эзлэн авсны дараа лалын худалдаачид өөр худалдааны боомт хайж байсны дараа Патани илүү чухал болсон.Голландын эх сурвалжийн мэдээлснээр ихэнх худалдаачид хятадууд байсан ч 1540-өөд он гэхэд 300 португал худалдаачин Патани хотод суурьшжээ.[74]
Малакка Султанат
Malacca Sultanate ©Aibodi
1400 Jan 1 - 1528

Малакка Султанат

Malacca, Malaysia
Малакка Султанат нь орчин үеийн Малайзын Малакка мужид байрладаг Малайзын султан улс байв.Уламжлалт түүхэн диссертацийн тэмдэглэгээ c.1400 он бол Искандар Шах гэгддэг Сингапурын хаан Парамесварагийн султант улсыг үүсгэн байгуулсан жил байсан [45] хэдий ч үүсэн байгуулагдах хугацааг эртнээс санал болгосон.[46] 15-р зуунд султант улсын хүч чадлын оргил үед түүний нийслэл нь Малайзын хойг, Риау арлууд болон хойд эргийн нэлээд хэсгийг хамарсан нутаг дэвсгэртэй, тухайн үеийн хамгийн чухал шилжүүлэн ачих боомтуудын нэг болжээ. Одоогийн Индонезийн Суматра.[47]Малакка нь олон улсын худалдааны боомт болохын хувьд Исламын шашныг судлах, түгээн дэлгэрүүлэх төв болж, Малай хэл, уран зохиол, урлагийн хөгжлийг дэмжсэн.Энэ нь Архипелаг дахь Малайзын султантуудын алтан үеийг зарлаж, сонгодог малай хэл нь Зүүн Өмнөд Азийн тэнгисийн франц хэл болж, жави бичиг нь соёл, шашин шүтлэг, оюуны солилцооны гол хэрэгсэл болсон юм.Чухамхүү эдгээр оюун ухаан, оюун санаа, соёлын хөгжил дэвшлүүдийн ачаар Малакагийн эрин үе нь малай үндэстэн болж, [48] бүс нутгийг малайжуулж, дараа нь Алам Мелайу үүссэнийг гэрчилсэн юм.[49]1511 онд Малаккагийн нийслэл Португалийн эзэнт гүрний мэдэлд орж, сүүлчийн Султан Махмуд шах (1488–1511) өмнө зүгт ухрахад хүргэсэн бөгөөд түүний үр удам Жохор, Перак зэрэг шинэ эрх баригч гүрнийг байгуулжээ.Султанатын улс төр, соёлын өв өнөөг хүртэл хадгалагдан үлджээ.Олон зууны турш Малакка нь Малай-Лалын соёл иргэншлийн үлгэр жишээ байсаар ирсэн.Энэ нь 19-р зууныг хүртэл үргэлжилсэн худалдаа, дипломат харилцаа, засаглалын тогтолцоог бий болгож, Малайзын бүрэн эрхт байдлын тухай тодорхой ойлголт болох Даулат гэх мэт ойлголтуудыг нэвтрүүлсэн нь Малайзын хаант улсын талаарх орчин үеийн ойлголтыг бүрдүүлсээр байна.[50]
Брунейн Султант улс (1368-1888)
Bruneian Sultanate (1368–1888) ©Aibodi
1408 Jan 1 - 1888

Брунейн Султант улс (1368-1888)

Brunei
Борнеогийн хойд эрэгт орших Брунейн Султант улс нь 15-р зуунд Малайзын чухал султан улс болж үүссэн.Энэ нь Малаккагийн уналтын дараах нутаг дэвсгэрээ өргөтгөсөн [58] Португали руу , Нэгэн цагт Филиппин болон далайн эргийн Борнеогийн хэсэг хүртэл нөлөөгөө сунгасан.Брунейн анхны захирагч нь лалын шашинтан байсан бөгөөд султант улсын өсөлт нь стратегийн худалдааны байршил, далайн эр зоригтой холбоотой байв.Гэсэн хэдий ч Бруней бүс нутгийн гүрнүүдийн сорилттой тулгарч, дотоод залгамжлалын маргаантай байсан.Брунейн эхэн үеийн түүхийн баримт бичиг ховор бөгөөд эртний түүхийн ихэнх нь хятад сурвалжаас гаралтай.Хятадын тэмдэглэлд Бруней улсын худалдаа, нутаг дэвсгэрийн нөлөөг дурдаж, Явагийн Мажапахит гүрэнтэй холбоотой болохыг тэмдэглэжээ.14-р зуунд Бруней Явачуудын ноёрхлыг мэдэрсэн боловч Мажапахит унасны дараа Бруней нутаг дэвсгэрээ өргөжүүлсэн.Энэ нь баруун хойд Борнео, Минданаогийн хэсэг, Сулу арлын бүс нутгийг хянаж байв.16-р зуун гэхэд Брунейн эзэнт гүрэн хүчирхэг улс байсан бөгөөд нийслэл нь бэхлэгдсэн, нөлөө нь ойролцоох Малайзын султануудад мэдрэгдэж байв.Бруней улс эртнээс нэр хүндтэй байсан хэдий ч 17-р зуунд [59] хааны дотоод зөрчил, Европын колончлолын тэлэлт, хөрш зэргэлдээ Сулу Султант улсын сорилтуудын улмаас буурч эхэлсэн.19-р зуун гэхэд Бруней барууны гүрнүүдэд ихээхэн газар нутгаа алдаж, дотоодын аюул заналхийлэлтэй тулгарсан.Бүрэн эрхт байдлаа хамгаалахын тулд Султан Хашим Жалилул Алам Акамаддин Их Британийн хамгаалалтыг хүссэний үр дүнд 1888 онд Бруней Британийн протекторат болсон. Энэхүү протекторатын статус Бруней тусгаар тогтнолоо олж авах хүртэл 1984 он хүртэл үргэлжилсэн.
Пахангийн Султант улс
Pahang Sultanate ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1470 Jan 1 - 1623

Пахангийн Султант улс

Pekan, Pahang, Malaysia
Паханг Султанат буюу Хуучин Пахангийн Султант улс нь орчин үеийн Паханг Султант улсаас ялгаатай нь 15-р зуунд Малайзын зүүн хэсэгт байгуулагдсан Малай лалын шашинт улс байв.Нөлөөний оргил үед Султант улс нь Зүүн өмнөд Азийн түүхэнд чухал гүрэн байсан бөгөөд хойд талаараа Паттани Султант улстай хиллэдэг, өмнөд талаараа Жохор Султанаттай залгаа Пахангийн сав газрыг бүхэлд нь хянаж байв.Баруун зүгт энэ нь орчин үеийн Селангор, Негери Сембилан мужуудын харьяаллыг өргөжүүлсэн.[60]Султанат нь Мелакийн вассалаас гаралтай бөгөөд түүний анхны Султан нь Мелаканы хунтайж Мухаммед Шах байсан бөгөөд өөрөө Пахангийн Мелаканы өмнөх сүүлчийн захирагч Дева Сурагийн ач хүү байв.[61] Олон жилийн турш Паханг Мелаканы хяналтаас хараат бус болж, 1511 онд Паханг сөнөх хүртэл Мелаканы өрсөлдөгч муж болон [тогтжээ.] янз бүрийн гадаадын эзэнт гүрний;Португал , Голланд , Аче.[63] 17-р зууны эхэн үед Ачений довтолгооны дараа Паханг Мелакийн залгамжлагч Жохортой нэгдэж, түүний 14 дэх Султан Абдул Жалил Шах III мөн Жохорын 7 дахь султанаар өргөмжлөгджээ.[64] Жохортой нэгдэн орсны дараа 19-р зууны сүүлчээр Бендахара гүрэн орчин үеийн бүрэн эрхт Султант улс болон сэргэсэн.[65]
Кедах Султанат
Кедах Султанат. ©HistoryMaps
1474 Jan 1 - 1821

Кедах Султанат

Kedah, Malaysia
Хикаят Меронг Махавангса (Кедах жилийн түүх гэж нэрлэдэг)-д өгөгдсөн бүртгэлд үндэслэн хаан Пра Онг Махавангса Исламыг хүлээн зөвшөөрч, Султан Мудзафар Шах хэмээх нэрийг авах үед Кедах Султант улс байгуулагдсан.Ат-Тарих Саласилах Негери Кедах Исламын шашинд шилжих үйл явцыг МЭ 1136 оноос эхэлсэн гэж тодорхойлсон.Гэсэн хэдий ч түүхч Ричард Уинстедт Ачений түүхээс иш татан Кедахын захирагч лалын шашинд орсон оныг 1474 он гэж заажээ.Энэ хожуу огноо нь Малайзын лалын шашинтнуудын бүрэн эрхт байдлыг илэрхийлдэг хааны хамтлагийн нэр төрийг эрэлхийлж байсан сүүлчийн султаныхаа үед Малаккад айлчилж байсан Кедах ражагийн тухай Малайзын жилийн тэмдэглэлд бичсэнтэй тохирч байна.Кедагийн хүсэлт нь Малаккагийн вассал байх гэсэн хариу байсан нь Аюттаяны түрэмгийллээс айсантай холбоотой байж магадгүй юм.[76] Анхны Британийн хөлөг онгоц 1592 онд Кедах хотод иржээ [. 77] 1770 онд Британийн Зүүн Энэтхэгийн компани (BEIC) Фрэнсис Лайтыг Кедахаас Пенанг авч явахыг даалгажээ.Тэрээр султан Мухаммед Жива Зайнал Адилин II-д арми нь Кедахыг Сиамын довтолгооноос хамгаална гэж итгүүлснээр ийм амжилтанд хүрсэн юм.Хариуд нь султан Пенанг Британид өгөхийг зөвшөөрөв.
Малаккаг эзэлсэн
Малаккагийн байлдан дагуулалт, 1511 он. ©Ernesto Condeixa
1511 Aug 15

Малаккаг эзэлсэн

Malacca, Malaysia
1511 ондПортугалийн Энэтхэгийн амбан захирагч Афонсо де Альбукеркегийн удирдлаган дор португалчуудХятад , Энэтхэгийн хоорондох далайн худалдааны чухал цэг болох Малакка хоолойг хянаж байсан стратегийн боомт хот Малаккаг эзлэхийг эрэлхийлэв.Альбукеркегийн эрхэм зорилго нь хоёр талтай байсан: Португалийн хаан I Мануэль Алс Дорнодод хүрч очихдоо Кастилиячуудыг гүйцэж түрүүлэх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх, Ормуз, Гоа, Аден, Малакка зэрэг гол цэгүүдийг хянаж Энэтхэгийн далайд Португалийн ноёрхлын бат бөх суурийг бий болгох.7-р сарын 1-нд Малаккад ирэхдээ Альбукерке Португалийн хоригдлуудыг аюулгүй буцаахын тулд Султан Махмуд Шахтай хэлэлцээ хийхийг оролдож, янз бүрийн нөхөн төлбөр шаарджээ.Гэсэн хэдий ч Султан зугтсан нь Португалийн бөмбөгдөлтөд хүргэж, улмаар дайралтад өртөв.Хотын хамгаалалт хэдийгээр тооны хувьд давуу, янз бүрийн их буутай байсан ч хоёр том довтолгоогоор Португалийн хүчинд дарагджээ.Тэд хотын гол цэгүүдийг хурдан эзэлж, дайны заануудтай тулалдаж, сөрөг довтолгоог няцаав.Тус хотын янз бүрийн худалдаачдын нийгэмлэгүүд, ялангуяа хятадуудтай амжилттай хэлэлцээр хийсэн нь Португалийн байр суурийг улам бэхжүүлэв.[51]8-р сар гэхэд гудамжны ширүүн тулаан, стратегийн маневруудын дараа Португаличууд Малаккаг үр дүнтэй хяналтандаа авчээ.Хотоос олз омог ихтэй байсан бөгөөд цэргүүд, ахмадууд ихээхэн хувийг авдаг байв.Хэдийгээр Султан ухарч, олзоо олсныхоо дараа Португаличууд явах болно гэж найдаж байсан ч Португаличууд илүү байнгын төлөвлөгөөтэй байв.Үүний тулд тэрээр 59 фут (18 метр) өндөртэй, ер бусын өндөр хамгаалалттай байсан тул А Фамоса гэгддэг эргийн ойролцоо цайз барихыг тушаав.Малаккаг эзлэн авсан нь нутаг дэвсгэрийн томоохон байлдан дагуулалт болж, бүс нутагт Португалийн нөлөөг өргөжүүлж, худалдааны гол зам дээр тэдний хяналтыг баталгаажуулсан юм.Малаккагийн сүүлчийн султан II Алауддин Риаят Шахын хүү хойгийн өмнөд хязгаар руу зугтаж, тэнд 1528 онд Жохорын Султант улсыг байгуулж, өөр нэг хүү хойд зүгт Перак Султант улсыг байгуулжээ.Португалийн нөлөө хүчтэй байсан тул Малаккагийн хүн амыг католик шашинд оруулахыг эрчимтэй оролдсон.[52]
Перак Султанат
Perak Sultanate ©Aibodi
1528 Jan 1

Перак Султанат

Perak, Malaysia
Перакийн Султант улсыг 16-р зууны эхээр Перак голын эрэг дээр Малаккагийн 8-р султан Махмуд Шахын ууган хүү Музаффар Шах I байгуулжээ.1511 онд Малаккаг португалчууд эзлэн авсны дараа Музаффар Шах Перакийн хаан ширээнд суухаасаа өмнө Суматрагийн Сиак хотод орогнож байжээ.Түүнийг Перак Султанатыг байгуулахад Тун Сабан зэрэг нутгийн удирдагчид тусалсан.Шинэ султант улсын үед Перакийн засаг захиргаа илүү зохион байгуулалттай болж, ардчилсан Малакка дахь феодалын тогтолцооноос үүдэлтэй байв.16-р зуун ахих тусам Перак нь цагаан тугалганы хүдрийн чухал эх үүсвэр болж, бүс нутгийн болон олон улсын худалдаачдын сонирхлыг татав.Гэсэн хэдий ч султант улсын өсөлт нь хүчирхэг Ачех Султант улсын анхаарлыг татаж, хурцадмал байдал, харилцан үйлчлэлийн үеийг бий болгосон.1570-аад оны турш Аче Малайзын хойгийн зарим хэсгийг байнга дарамталж байв.1570-аад оны сүүлч гэхэд Перакийн Султан I Мансур Шах учир битүүлгээр алга болоход Ачегийн нөлөө илт мэдрэгдэж, түүнийг Ачений цэргүүд хулгайлсан гэсэн таамаглалыг дэвэргэв.Энэ нь Султаны гэр бүлийг Суматра руу олзлоход хүргэсэн.Үүний үр дүнд Ачений хунтайж Перакийн хаан ширээнд Султан Ахмад Тажуддин Шахаар залрах үед Перак түр зуур Ачений ноёрхлын дор байсан.Гэсэн хэдий ч Ачегийн нөлөөг үл харгалзан Перак бие даасан хэвээр үлдэж, Ачех болон Сиамчуудын хяналтыг эсэргүүцэв.17-р зууны дунд үеэс Голландын Зүүн Энэтхэгийн компани (VOC) ирснээр Ачех Перакийг атгах чадвар буурч эхэлсэн.Ачех болон VOC хоёр Перакийн ашигтай цагаан тугалга худалдаанд хяналт тавихын төлөө өрсөлдөж байв.1653 он гэхэд тэд тохиролцоонд хүрч, гэрээнд гарын үсэг зурж, Голландад Перакийн цагаан тугалга хийх онцгой эрхийг олгосон.17-р зууны сүүлч гэхэд Жохор султант улс уналтад орсноор Перак Малаккийн удмын сүүлчийн өв залгамжлагч болж гарч ирсэн боловч цагаан тугалганы орлогоос үүдэн 18-р зуунд 40 жил үргэлжилсэн иргэний дайн зэрэг дотоод зөрчилдөөнтэй тулгарчээ.Энэхүү эмх замбараагүй байдал нь 1747 онд Голландтай хийсэн гэрээ хэлэлцээрээр төгсөж, цагаан тугалга худалдаалах монополь эрхийг хүлээн зөвшөөрсөн юм.
Жохор Султанат
Португалийн эсрэг Жохор Султанат ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1528 Jan 1

Жохор Султанат

Johor, Malaysia
1511 онд Малакка португалчуудын мэдэлд орж, Султан Махмуд Шах Малаккагаас зугтахаас өөр аргагүй болжээ.Султан нийслэлийг эргүүлэн авах гэж хэд хэдэн оролдлого хийсэн боловч түүний хүчин чармайлт үр дүнд хүрсэнгүй.Португаличууд хариу арга хэмжээ авч султаныг Паханг руу дүрвэхэд хүргэв.Дараа нь султан Бинтан руу усан онгоцоор явж, тэнд шинэ нийслэл байгуулжээ.Суурь байгуулснаар султан эмх замбараагүй болсон Малайзын цэргүүдийг цуглуулж, Португалийн байрлалын эсрэг хэд хэдэн халдлага, бүслэлт зохион байгуулав.Жохорын Сунгай Телурын Пекан Туа хотод байрладаг Жохор Султанатыг 1528 онд Султан Алауддин Риаят Шах II (1528–1564) гэгддэг Ража Али Ибни Султан Махмуд Мелака байгуулсан. [53] Хэдийгээр Султан Алауддин Риаят Шах ба түүний залгамжлагч Малакка дахь португалчууд, Суматра дахь Ачехчуудын довтолгоотой тэмцэлдэж, Жохор султанатыг барьж чадсан.Малакка руу байнга довтлох нь Португалийн хүнд хэцүү байдалд хүргэж, цөллөгт султаны хүчийг устгахад португалчуудыг итгүүлэхэд тусалсан.Малайчуудыг дарах гэж хэд хэдэн оролдлого хийсэн боловч 1526 он хүртэл Португаличууд Бинтаныг сүйрүүлжээ.Дараа нь султан Суматра дахь Кампар руу ухарч, хоёр жилийн дараа нас баржээ.Тэрээр Музаффар Шах, Алауддин Риаят Шах хоёр хэмээх хоёр хүүгээ үлдээжээ.[53] Музаффар Шах Перакийг үргэлжлүүлэн байгуулж, Алауддин Риаят Шах Жохорын анхны султан болжээ.[53]
1528 Jan 1 - 1615

Гурвалжингийн дайн

Johor, Malaysia
Шинэ султан Жохор голын эрэг дээр шинэ нийслэл байгуулж, тэндээсээ хойд зүгт португалчуудыг дарамталсаар байв.Тэрээр Перак дахь ахтайгаа, Пахангийн султантай хамтран А Фамоса цайзаар хамгаалагдсан Малаккаг эргүүлэн авахаар тууштай ажилласан.Суматра арлын хойд хэсэгт мөн тэр үед Аче Султанат Малаккагийн хоолойд ихээхэн нөлөө үзүүлж эхэлжээ.Малаккаг христийн гарт авснаар Лалын худалдаачид Малаккаг алгасаж, Ачех эсвэл Жохорын нийслэл Жохор ламыг (Кота Бату) илүүд үздэг байв.Тиймээс Малакка, Аче хоёр шууд өрсөлдөгчид болов.Португали болон Жохорууд эвэрээ байнга түгжиж байсан тул Ачех давалгааг чангаруулахын тулд хоёр тал руу олон удаа дайралт хийжээ.Ачегийн өсөлт, тэлэлт нь Португал, Жохорыг эвлэрэлд гарын үсэг зурж, анхаарлыг нь Аче руу шилжүүлэхэд түлхэц болсон.Гэсэн хэдий ч эвлэрэл богино хугацаанд үргэлжилсэн бөгөөд Аче хүчтэй суларсан тул Жохор болон Португаличууд бие биенээ дахин харав.Султан Искандар Мудагийн засаглалын үед Аче 1613 онд Жохор руу довтолж, 1615 онд дахин довтолжээ [54.]
Патанигийн алтан үе
Ногоон хаан. ©Legend of the Tsunami Warrior (2010)
1584 Jan 1 - 1688

Патанигийн алтан үе

Pattani, Thailand
Ногоон хатан хаан Ража Хижау эрэгтэй өв залгамжлагчгүйн улмаас 1584 онд Патанигийн хаан ширээнд суув.Тэрээр Сиамын эрх мэдлийг хүлээн зөвшөөрч, перакау цолыг авсан.32 жил үргэлжилсэн түүний засаглалын үед Патани цэцэглэн хөгжиж, соёлын төв, худалдааны томоохон төв болжээ.Хятад, Малай, Сиам, Португал, Япон, Голланд, Англи худалдаачид Патани руу байнга очдог байсан нь эдийн засгийн өсөлтөд хувь нэмэр оруулсан.Ялангуяа Хятадын худалдаачид Патани хотыг худалдааны төв болгон хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн бөгөөд Европын худалдаачид Патани хотыг Хятадын зах зээлд нэвтрэх гарц гэж үздэг байв.Ража Хижаугийн хаанчлалын дараа Патани нь Ража Биру (Цэнхэр хатан), Ража Унгу (Нил ягаан хатан), Ража Кунинг (Шар хатан) зэрэг дараалсан хатадаар захирч байв.Ража Биру Келантаны султан улсыг Патани мужид нэгтгэсэн бол Ража Унгу эвсэл байгуулж, сиамын ноёрхлыг эсэргүүцсэн нь Сиамтай зөрчилдсөн.Ража Кунингийн хаанчлал нь Патанигийн хүч чадал, нөлөөлөл буурчээ.Тэрээр сиамчуудтай эвлэрэхийг эрэлхийлсэн боловч түүний засаглал нь улс төрийн тогтворгүй байдал, худалдааны бууралтаар тэмдэглэгдсэн байв.17-р зууны дунд үе гэхэд Патани хатдын хүч суларч, улс төрийн эмх замбараагүй байдал тус бүс нутагт үүсэв.Ража Кунингийг 1651 онд Келантаны Ража огцруулж, Патани дахь Келантаны гүрнийг үүсгэн байгуулсан гэж үздэг.Энэ бүс нутагт бослого, довтолгоонууд, ялангуяа Аюттаягаас ирсэн.17-р зууны эцэс гэхэд улс төрийн үймээн самуун, хууль бус байдал нь гадаадын худалдаачдыг Патанитай худалдаа хийхээс татгалзаж, Хятадын эх сурвалжид дурдсанчлан түүний бууралтад хүргэсэн.
1599 Jan 1 - 1641

Саравакийн Султанат

Sarawak, Malaysia
Саравакийн Султанат нь Брунейн эзэнт гүрний доторх өв залгамжлалын маргааны дараа байгуулагдсан.Брунейн Султан Мухаммед Хассан нас барахад түүний ууган хүү Абдул Жалилул Акбарыг Султан хэмээн өргөмжилжээ.Гэсэн хэдий ч өөр нэгэн хунтайж Пенгиран Муда Тенгах Абдул Жалилулыг хаан ширээнд залрахыг эсэргүүцэж, түүний төрсөн цагийг тэдний эцгийн хаанчлалаас хамааруулан хаан ширээнд суух эрх мэдэлтэй байсан гэж үзжээ.Энэ маргааныг шийдвэрлэхийн тулд Абдул Жалилул Акбар Пенгиран Муда Тенгахыг хилийн хязгаар болох Саравакийн султанаар томилов.Пенгиран Муда Тенгах Борнеагийн янз бүрийн овог аймгуудын цэргүүд болон Брунейн язгууртнуудын хамт Саравакт шинэ хаант улс байгуулав.Тэрээр Сантубонг дахь Сунгай Бедил хотод засаг захиргааны нийслэл байгуулж, засаглалын тогтолцоог байгуулсны дараа Султан Ибрахим Али Омар Шах цолыг авсан.Саравакийн Султант улс байгуулагдсан нь төв Брунейн эзэнт гүрнээс тусдаа бүс нутагт шинэ эриний эхлэлийг тавьсан юм.
Малаккагийн бүслэлт (1641)
Голландын Зүүн Энэтхэг компани ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1640 Aug 3 - 1641 Jan 14

Малаккагийн бүслэлт (1641)

Malacca, Malaysia
Голландын Зүүн Энэтхэгийн компани Зүүн Энэтхэг, ялангуяа Малаккаг Португалиас хяналтандаа авах гэж олон удаа оролдсон.1606-1627 онуудад Голландчууд хэд хэдэн бүтэлгүй оролдлого хийсэн ба бүтэлгүйтсэн бүслэлтийг тэргүүлсэн хүмүүсийн тоонд Корнелис Мателиев, Питер Виллемс Верхоефф нар багтжээ.1639 он гэхэд Голландчууд Батавид асар их хүч цуглуулж, Ачех, Жохор зэрэг орон нутгийн захирагчидтай холбоо тогтоожээ.Малакка руу хийхээр төлөвлөсөн экспедиц Цейлон дахь мөргөлдөөн, Аче, Жохор хоёрын хоорондох хурцадмал байдлаас болж хойшлогдож байв.Хэдийгээр бүтэлгүйтэлтэй байсан ч 1640 оны 5-р сар гэхэд тэд өмнөх командлагч Корнелис Симонц ван дер Веерийг нас барсны дараа экспедицийг ахлагч хошууч Адриан Антонисзийн хамт Малаккаг эзлэхээр шийджээ.1640 оны 8-р сарын 3-нд Голландчууд холбоотнуудынхаа хамтаар хүчтэй бэхлэгдсэн Португалийн цайзын ойролцоо газардсанаар Малаккагийн бүслэлт эхэлсэн.32 фут өндөр хана, зуу гаруй буу бүхий бэхэлгээний хамгаалалтыг үл харгалзан Голланд болон тэдний холбоотнууд Португалийг буцааж хөөж, байр сууриа тогтоож, бүслэлтээ хадгалж чадсан.Дараагийн хэдэн сарын хугацаанд Голландчууд Адриан Антонис, Жейкоб Купер, Питер ван ден Брук зэрэг хэд хэдэн командлагч нас барсан зэрэг бэрхшээлтэй тулгарсан.Гэсэн хэдий ч тэдний шийдвэр хатуу хэвээр байсан бөгөөд 1641 оны 1-р сарын 14-нд хошууч хошууч Иоганнес Ламотиусын удирдлаган дор тэд цайзыг амжилттай эзлэн авав.Голландчууд мянга хүрэхгүй цэргээ алдсан гэж мэдээлсэн бол Португаличууд илүү их хохирол амссан гэж мэдэгджээ.Бүслэлтийн дараа Голландчууд Малаккаг хяналтандаа авсан боловч тэдний гол колони болох Батавиа руу анхаарлаа хандуулав.Олзлогдсон Португалийн хоригдлууд Зүүн Энэтхэгт нөлөөгөө бууруулж, урам хугарах, айдастай тулгарсан.Зарим чинээлэг Португальчуудыг хөрөнгөө авч явахыг зөвшөөрсөн ч Голландчууд Португалийн амбан захирагчийг урваж, хөнөөсөн гэсэн цуу яриаг түүний өвчний улмаас төрөлхийн үхэлд хүргэсэн гэх мэдээлэл няцаав.Жохорыг довтолгоонд оруулахыг эсэргүүцэж байсан Ачегийн султан Искандар Тани нэгдүгээр сард учир битүүлэг нөхцөл байдалд нас баржээ.Хэдийгээр Жохор байлдан дагуулалд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн ч тэд Малаккад захиргааны үүрэг гүйцэтгэхийг эрэлхийлээгүй тул түүнийг Голландын мэдэлд үлдээжээ.Хожим нь 1824 оны Англо-Голландын гэрээгээр тус хотыг Британийн Бенкуленийн оронд Британид худалдахаар болжээ.
Голландын Малакка
Голландын Малакка, ойролцоогоор.1665 ©Johannes Vingboons
1641 Jan 1 - 1825

Голландын Малакка

Malacca, Malaysia
Голландын Малакка (1641-1825) бол Малакка гадаадын хяналтад байсан хамгийн урт хугацаа юм.Голландчууд Наполеоны дайны үеэр (1795-1815) Их Британийн түрэмгийлэлд бараг 183 жил захирч байсан.Энэ эрин үед 1606 онд Голланд болон Жохорын Султант улсын хооронд үүссэн харилцан ойлголцлын улмаас Малайзын султантуудын зүгээс бага зэрэг тасалдалгүйгээр харьцангуй амар амгалан байсан. Энэ удаад Малаккагийн ач холбогдол буурчээ.Голландчууд Батавиа (одоогийн Жакарта) бүс нутаг дахь эдийн засаг, засаг захиргааны төв гэдгээ илүүд үздэг байсан бөгөөд Малакка хотыг Европын бусад гүрнүүд рүү алдахаас сэргийлж, улмаар түүнийг дагасан өрсөлдөөнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилготой байв.Ийнхүү 17-р зуунд Малакка чухал боомт байхаа больсон тул Жохор Султанат боомтуудаа нээж, Голландтай холбоотон болсноор бүс нутагт ноёрхсон орон нутгийн хүч болжээ.
Жохор-Жамбигийн дайн
Johor-Jambi War ©Aibodi
1666 Jan 1 - 1679

Жохор-Жамбигийн дайн

Kota Tinggi, Johor, Malaysia
1641 онд Португалийн Малакка нуран унаж, Голландын хүчирхэгжсэний улмаас Ачех уналтад орсноор Жохор Султан Абдул Жалил Шах III (1623-1677) үед Малаккагийн хоолойн дагуу дахин хүчирхэгжиж эхлэв. ).[55] Түүний нөлөө Паханг, Сунгей Ужонг, Малакка, Кланг, Риау архипелаг зэрэгт хүрчээ.[56] Гурвалжин дайны үеэр Жамби мөн Суматра дахь бүс нутгийн эдийн засаг, улс төрийн хүчирхэг гүрэн болж гарч ирэв.Эхлээд өв залгамжлагч Ража Муда, Жамбийн Пенгераны охин хоёрын амласан гэрлэлтээр Жохор, Жамби хоёрын хооронд холбоо тогтоох оролдлого гарчээ.Гэсэн хэдий ч Ража Муда оронд нь Лаксамана Абдул Жамилийн охинтой гэрлэж, ийм холбооноос эрх мэдлийг сулруулахаас санаа зовж, оронд нь өөрийн охиноо гэрлэхээр санал болгов.[57] Тиймээс эвсэл задарч, дараа нь Жохор болон Суматран улсын хооронд 1666 оноос эхлэн 13 жил үргэлжилсэн дайн дэгдсэн. Дайн Жохорын хувьд гамшиг болж, Жохорын нийслэл Бату Саварыг 1673 онд Жамби цөлмөсөн. Султан зугтаж чадсан юм. Паханг руу явсан бөгөөд дөрвөн жилийн дараа нас баржээ.Дараа нь түүний залгамжлагч Султан Ибрахим (1677–1685) Жамбийг ялах тулалдаанд Буги нарын тусламжийг оролцуулсан.[56] Жохор эцэст нь 1679 онд ялах байсан ч Бугичууд гэртээ харихаас татгалзаж, Суматрагийн Минангкабаусууд ч мөн өөрсдийн нөлөөг баталж эхэлсэн тул сул дорой байдалд орсон.[57]
Жохорын алтан үе
Golden Age of Johor ©Enoch
1680 Jan 1

Жохорын алтан үе

Johor, Malaysia
17-р зуунд Малакка чухал боомт байхаа больсон тул Жохор бүс нутгийн давамгайлсан гүрэн болжээ.Малакка дахь Голландын бодлого нь худалдаачдыг Жохорын хяналтанд байдаг Риау боомт руу хөтөлсөн.Тэндхийн худалдаа Малаккагийнхаас хол давсан.VOC үүнд сэтгэл дундуур байсан ч Жохорын тогтвортой байдал нь бүс нутагт худалдаа хийхэд чухал ач холбогдолтой байсан тул холбоогоо үргэлжлүүлсээр байв.Султан худалдаачдад шаардлагатай бүх зүйлийг хангаж өгсөн.Жохорын элитүүдийн ивээл дор худалдаачид хамгаалагдаж, цэцэглэн хөгжсөн.[66] Өргөн хүрээний бараа, боломжийн үнээр Риау хурдацтай хөгжиж байв.Камбож , Сиам , Вьетнам зэрэг янз бүрийн газраас хөлөг онгоцууд худалдаа хийхээр ирсэн.Bugis хөлөг онгоцууд Риауг амтлагчийн төв болгосон.Хятадаас олдсон эд зүйлс эсвэл жишээ нь даавуу, опиумыг орон нутгаас гаралтай далай, ойн бүтээгдэхүүн, цагаан тугалга, чинжүү, орон нутагт тарьж ургуулсан гамбигаар худалдаалж байжээ.Төлбөр бага, ачааг амархан буулгах эсвэл хадгалах боломжтой байв.Худалдаачид бизнес сайн байсан тул зээлээ сунгах шаардлагагүй гэж үзсэн.[67]Өмнөх Малаккагийн нэгэн адил Риау нь исламын судалгаа, сургалтын төв байсан.Энэтхэгийн хойг, Араб зэрэг мусульманчуудын зүрх сэтгэлээс ирсэн олон Ортодокс эрдэмтэд шашны тусгай байранд байрлаж байсан бол суфизмын сүсэгтэн олон Риауд цэцэглэн хөгжсөн олон Тарика (Суфи ахан дүүс)-ийн аль нэгэнд авшиг авахыг эрэлхийлж болох юм.[68] Олон талаараа Риау хуучин Малаккагийн алдар сууг эргүүлэн авч чадсан.Худалдааны ачаар хоёулаа цэцэглэн хөгжсөн боловч томоохон ялгаа байсан;Малакка нь газар нутгаа эзлэн авснаараа бас агуу байсан.
1760 Jan 1 - 1784

Жохор дахь Бугисын ноёрхол

Johor, Malaysia
Малаккийн гүрний сүүлчийн султан Султан Махмуд Шах II нь тогтворгүй зан авираараа алдартай байсан бөгөөд Бендехара Хабиб нас барсны дараа Бендахара Абдул Жалил томилогдсоны дараа бараг хяналтгүй болсон юм.Энэ зан үйл нь Султан язгууртны жирэмсэн эхнэрийг бага зэргийн зөрчил гаргасны төлөө цаазаар авах тушаал өгснөөр оргилдоо хүрчээ.Үүний хариуд Султаныг гомдсон язгууртнуудын гарт алж, 1699 онд хаан ширээг нь эзгүй орхисон. Султаны зөвлөх Оранг Кайя нар Муарын Ража Теменггонг Са Акар ДиРажад хандаж, Бендахара Абдул Жалил хаан ширээ залгамжлахыг санал болгов.Гэсэн хэдий ч залгамж халаа нь зарим талаараа, ялангуяа Оранг Лаутаас дургүйцсэн.Тогтворгүй байдлын энэ үед Жохор дахь зонхилох хоёр бүлэг болох Бугис ба Минангкабау хүчээ эзэмших боломжийг олж харав.Минангкабаучууд өөрийгөө Султан Махмуд II-ийн нас барсны дараах хүү хэмээн зарласан ханхүү Ража Кецилийг танилцуулав.Баялаг, эрх мэдлийн амлалтаар Бугис анх Ража Кецилийг дэмжиж байв.Гэвч Ража Кечил тэднээс урваж, тэдний зөвшөөрөлгүйгээр өөрийгөө Жохорын султан хэмээн өргөмжилсний улмаас өмнөх султан IV Абдул Жалил зугтаж, эцэст нь алагдсан юм.Үүний хариуд Бугисууд IV Абдул Жалилын хүү Ража Сулаймантай нэгдэж, 1722 онд Ража Кецилийг хаан ширээнээс нь буулгахад хүргэсэн. Ража Сулайманыг султан болох үед тэрээр Жохорыг захирч байсан Бугичуудын нөлөөнд автжээ.18-р зууны дундуур Султан Сулайман Бадрул Алам Шахын хаанчлалын туршид Бугис Жохорын засаг захиргаанд ихээхэн хяналт тавьж байсан.Тэдний нөлөө асар их болж, 1760 он гэхэд Бугисын янз бүрийн гэр бүлүүд Жохорын хааны удмынхантай гэрлэж, ноёрхлоо улам бэхжүүлэв.Тэдний удирдлаган дор Жохор эдийн засгийн өсөлтийг туулж, Хятадын худалдаачдын нэгдсэн нөлөөгөөр бэхжсэн.Гэсэн хэдий ч 18-р зууны сүүлч гэхэд Тэмэнгонг фракцын Энкау Муда эрх мэдлээ эргүүлэн авч эхэлсэн нь Тэмэнгонг Абдул Рахман болон түүний үр удмын удирдлаган дор султант улсын ирээдүйн хөгжил цэцэглэлтийн үндэс суурийг тавьсан юм.
1766 Jan 1

Селангор Султанат

Selangor, Malaysia
Селангорын султанууд одоогийн Сулавеси дахь Лувугийн захирагчаас гаралтай Бугис гүрнээс гаралтай.Энэ хаант улс 18-р зууны Жохор-Риау султан улсын маргаанд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн бөгөөд эцэст нь Малака удмын Ража Кечилийн эсрэг Жохорын Сулайман Бадрул Алам Шахын талд оржээ.Ийм үнэнч байдлын улмаас Жохор-Риаугийн Бендахара захирагчид Бугисын язгууртнуудад Селангор зэрэг янз бүрийн газар нутгийг хянах эрхийг олгосон.Бугисын нэрт дайчин Даен Челак Сулайманы эгчтэй гэрлэж, түүний хүү Ража Лумуг 1743 онд Ямтуан Селангор, дараа нь 1766 онд Селангорын анхны султан Султан Салехуддин Шах хэмээн хүлээн зөвшөөрөв.Ража Лумугийн хаанчлал нь Селангорын Жохорын эзэнт гүрнээс тусгаар тогтнолыг бэхжүүлэх хүчин чармайлтыг тэмдэглэв.Перакийн Султан Махмуд Шахаас хүлээн зөвшөөрөгдөхийг хүссэн нь 1766 онд Селангорын Султан Салехуддин шахаар өргөмжлөгдсөнөөр өндөрлөв. 1778 онд түүний хаанчлал нь төгсгөл болж, хүү Ража Ибрахим Мархум Салех нь Султан Ибрахим Шах болжээ.Султан Ибрахим Куала Селангорыг богино хугацаанд Голландын эзлэн түрэмгийлсэн зэрэг сорилтуудтай тулгарсан ч Паханг Султанатын тусламжтайгаар түүнийг эргүүлэн авч чадсан юм.Түүнийг ажиллаж байх хугацаандаа санхүүгийн үл ойлголцлоос болж Перак Султанаттай харилцаа муудсан.Султан Ибрахимын залгамжлагч Султан Мухаммед Шахын дараачийн хаанчлал нь дотоод эрх мэдлийн төлөөх тэмцлээр тодорхойлогдсны үр дүнд Селангор таван нутаг дэвсгэрт хуваагджээ.Гэсэн хэдий ч түүний хаанчлал нь Ампанг дахь цагаан тугалга олборлож эхэлснээр эдийн засгийн өсөлтийг гэрчилсэн юм.1857 онд Султан Мухаммедыг залгамжлагчаа томилолгүйгээр нас барсны дараа залгамж халаатай холбоотой томоохон маргаан үүссэн.Эцэст нь түүний зээ хүү Ража Абдул Самад Ража Абдулла Султан Абдул Самадын хувиар хаан ширээнд заларч, дараагийн жилүүдэд Кланг, Лангат нарын эрх мэдлийг хүргэн нартаа шилжүүлэв.
Пенанг үүсгэн байгуулах
Зүүн Энэтхэгийн компанийн арми 1750-1850 ©Osprey Publishing
1786 Aug 11

Пенанг үүсгэн байгуулах

Penang, Malaysia
Анхны Британийн хөлөг онгоц 1592 оны 6-р сард Пенанг хотод ирсэн. Эдвард Бонадвентур хэмээх энэхүү хөлөг онгоцыг Жеймс Ланкастер ахалж байжээ.[69] Гэсэн хэдий ч 18-р зууныг хүртэл Британичууд арал дээр байнгын оршин суугчдыг тогтоож чадсангүй.1770-аад онд Фрэнсис Лайт Британийн Зүүн Энэтхэгийн компаниас Малайзын хойгт худалдааны харилцаа тогтоохыг даалгажээ.[70] Гэрэл дараа нь Сиамын вассал улс байсан Кедах хотод буув.1786 онд Британийн Зүүн Энэтхэгийн компани Лайтад арлыг Кедахаас авахыг тушаажээ.[70] Лайт Султан Абдулла Мукаррам Шахтай Их Британийн цэргийн тусламжийн хариуд арлыг Британийн Зүүн Энэтхэгийн компанид шилжүүлэх талаар хэлэлцээ хийжээ.[70] Гэрэл ба Султан хоёрын хооронд байгуулсан гэрээг соёрхон баталсны дараа Лайт болон түүний дагалдан яваа хүмүүс Пенанг арал руу явж, 1786 оны 7-р сарын 17-нд [71] хүрч, 8-р сарын 11-нд арлыг албан ёсоор эзэмшиж авав.[70] Султан Абдулла мэдээгүй ч Лайт Энэтхэгт дээд тушаалтнуудынх нь зөвшөөрөл, зөвшөөрөлгүйгээр үйлдэл хийж байжээ.[72] Лайт цэргийн хамгаалалтад авах амлалтаасаа буцахад Кедах Султан 1791 онд арлыг эргүүлэн авах оролдлого хийсэн;Британийн Зүүн Энэтхэгийн компани дараа нь Кедахын хүчийг ялав.[70] Султан энх тайвны төлөө шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж, Султанд жил бүр 6000 Испани доллар төлөхөөр тохиролцов.[73]
1821 Nov 1

Сиамчуудын Кедах довтолгоо

Kedah, Malaysia
1821 онд Сиамчууд Кедах руу довтолсон нь өнөөгийн Малайзын хойд хойгт орших Кедах Султанатын эсрэг Сиамын Вант улсаас эхлүүлсэн томоохон цэргийн ажиллагаа юм.Түүхийн хувьд Кедах Сиамчуудын нөлөөн дор байсан, ялангуяа Аюттаягийн үед.Гэсэн хэдий ч 1767 онд Аюттая унасны дараа энэ нь түр зуур өөрчлөгдсөн.1786 онд Британичууд цэргийн дэмжлэг үзүүлсний хариуд Кедагийн султанаас Пенанг арлыг түрээслэхэд динамик байдал дахин өөрчлөгдсөн.1820 он гэхэд Кедах султан Сиамын эсрэг Бирмчүүдтэй эвсэл байгуулж байна гэсэн мэдээлэл гарахад хурцадмал байдал хурцдаж байв.Энэ нь Сиамын хаан II Рамаг 1821 онд Кедах руу довтлох тушаал өгөхөд хүргэв.Кедахын эсрэг сиамын кампанит ажил стратегийн хувьд хэрэгжсэн.Кедахын жинхэнэ зорилгын талаар эхэндээ тодорхойгүй байсан Сиамчууд Прая Нахон Нойгийн удирдлаган дор томоохон флотыг цуглуулж, өөр газар руу дайралт хийж буй мэт дүр эсгэн өөрсдийн жинхэнэ зорилгыг далдалсан байна.Тэд Алор Сетарт хүрч ирэхэд Кедаханы цэргүүд удахгүй болох довтолгоог мэдээгүй байсан тул гайхшруулав.Хурдан бөгөөд шийдэмгий дайралт нь Кедаханы гол дүрүүдийг барьж авахад хүргэсэн бол султан Британийн хяналтад байдаг Пенанг руу зугтаж чадсан юм.Үүний дараа Сиам Кедахыг шууд захирч, Сиамын боловсон хүчнийг гол албан тушаалд томилж, султант улсын оршин тогтнолыг хэсэг хугацаанд дуусгавар болгов.Түрэмгийллийн үр дагавар нь илүү өргөн геополитикийн үр дагавартай байв.Сиамчуудыг нутаг дэвсгэртээ маш ойрхон байлгахад санаа зовсон Британичууд дипломат хэлэлцээ хийж, 1826 онд Бернегийн гэрээг байгуулав. Энэхүү гэрээ нь Кедах дахь Сиамын нөлөөг хүлээн зөвшөөрсөн боловч Британийн ашиг сонирхлыг хангах тодорхой нөхцөлүүдийг тавьсан юм.Хэлэлцээрийг үл харгалзан Сиамын засаглалын эсрэг эсэргүүцэл Кедах хотод үргэлжилсээр байв.1838 онд Чао Прая Нахон Ной нас барсны дараа л Малайзын засаглал сэргэж, 1842 онд Сиамчуудын хяналтан дор Султан Ахмад Тажуддин хаан ширээгээ эргүүлэн авчээ.
1824 Mar 17

1824 оны Англи-Голландын гэрээ

London, UK
1824 оны Англи-Голландын гэрээ нь 1814 оны Англо-Голландын гэрээний маргааныг шийдвэрлэх зорилгоор 1824 оны 3-р сарын 17-нд Их Британи , Нидерландын хооронд байгуулсан гэрээ юм. Энэ гэрээ нь Британи Сингапурыг байгуулснаас болж үүссэн хурцадмал байдлыг зохицуулах зорилготой байв. 1819 онд Голландууд Жохорын Султант улсыг нэхэмжилж байв.Хэлэлцээ 1820 онд эхэлсэн бөгөөд эхэндээ маргаангүй асуудлууд дээр төвлөрч байв.Гэсэн хэдий ч 1823 он гэхэд Зүүн Өмнөд Азид нөлөөллийн тодорхой хүрээг бий болгох тал дээр хэлэлцүүлэг өрнөв.Нидерландчууд Сингапурын өсөлтийг хүлээн зөвшөөрч, газар нутгаа солилцох талаар хэлэлцээ хийж, Британи Бенкулен, Голландчууд Малаккагаас татгалзав.Энэхүү гэрээг хоёр улс 1824 онд соёрхон баталсан.Гэрээний нөхцөлүүд ньБританийн Энэтхэг , Цейлон, орчин үеийн Индонези, Сингапур, Малайз зэрэг нутаг дэвсгэрт хоёр үндэстний субьектүүдийн худалдааны эрхийг баталгаажуулсан цогц байсан.Мөн далайн дээрэмчдийн эсрэг зохицуулалт, Дорнод мужуудтай онцгой гэрээ байгуулахгүй байх тухай заалтууд, Зүүн Энэтхэгт шинэ оффис байгуулах удирдамжийг тодорхойлсон.Нутаг дэвсгэрийн тодорхой солилцоо хийсэн: Голландчууд Энэтхэгийн хойг дахь байгууллагууд, Малакка хот, цайзыг өгсөн бол Их Британи Бенкулен дахь Форт Марлборо болон Суматра дахь эзэмшил газраа шилжүүлэн өгсөн.Хоёр үндэстэн тодорхой арлуудыг бие биенээ эзэмшиж байгааг эсэргүүцэж байгаагаа цуцалсан.1824 оны Англи-Голландын гэрээний үр дагавар удаан үргэлжилсэн.Энэ нь хоёр газар нутгийг заагласан: Их Британийн мэдэлд байсан Малая, Голландын Зүүн Энэтхэг.Эдгээр нутаг дэвсгэрүүд хожим нь орчин үеийн Малайз, Сингапур, Индонези болон хувирчээ.Энэхүү гэрээ нь эдгээр улсуудын хилийг тогтооход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.Нэмж дурдахад колоничлолын нөлөөлөл нь малай хэлийг Малайз, Индонези хэлээр ялгахад хүргэсэн.Энэхүү гэрээ нь тус бүс нутаг дахь Британийн бодлогод өөрчлөлт оруулж, газар нутаг, нөлөөллийн хүрээнд чөлөөт худалдаа, хувь хүний ​​худалдаачдын нөлөөг онцлон тэмдэглэж, Сингапурыг чөлөөт боомт болгон хөгжүүлэх замыг зассан юм.
1826
Колончлолын үеornament
Британийн Малай
Британийн Малай ©Anonymous
1826 Jan 2 - 1957

Британийн Малай

Singapore
"Британийн Малая" гэсэн нэр томьёо нь 18-р зууны сүүлчээс 20-р зууны дунд үе хүртэл Британийн ноёрхлын дор буюу хяналтад орсон Малайзын хойг болон Сингапурын арал дээрх мужуудын багцыг тодорхой тайлбарладаг.Энэтхэгийн ноёдын мужуудыг оруулаагүй "Британийн Энэтхэг " гэсэн нэр томъёоноос ялгаатай нь Британийн Малайзыг ихэвчлэн өөрийн орон нутгийн захирагчидтай Британийн прототрататын Холбоот ба Холбоогүй Малайзын улсууд, түүнчлэн далайн хоолойнуудын суурин газруудыг хэлнэ. Зүүн Энэтхэгийн компани хэсэг хугацаанд хяналтандаа байлгасны дараа Британийн титмийн бүрэн эрх, шууд удирдлаган дор.1946 онд Малайзын холбоо байгуулагдахаас өмнө Британийн цэргийн офицер Малайзын түр захирагч болсон дайны дараах үеийг эс тооцвол газар нутгийг нэгдмэл захиргаанд оруулаагүй.Үүний оронд Британийн Малайа нь хоолойнууд, Холбооны Малайзын Улсууд, Холбоогүй Малайз мужуудаас бүрддэг.Их Британийн ноёрхлын үед Малайа нь дэлхийн хамгийн том цагаан тугалга, дараа нь резин үйлдвэрлэгч байсан эзэнт гүрний хамгийн ашигтай нутаг дэвсгэрийн нэг байв.Дэлхийн 2-р дайны үедЯпон Сингапураас Малайзын нэг хэсгийг захирч байв.[78] Малайзын холбоо нь олонд таалагдаагүй бөгөөд 1948 онд татан буугдаж, оронд нь 1957 оны 8-р сарын 31-нд бүрэн тусгаар тогтносон Малайн Холбоо байгуулагдав. 1963 оны 9-р сарын 16-нд тус холбоо Хойд Борнео (Сабах), Саравак, Сингапурын хамт , Малайзын томоохон холбоог байгуулсан.[79]
Куала Лумпурын үүсгэн байгуулагдсан
Куала Лумпурын панорам үзэлтийн хэсэг c.1884. Зүүн талд Паданг байдаг.1884 онд Светтенхэмийн баталсан журмын дагуу барилгад тоосго, хавтанцар ашиглах шаардлагатай болохоос өмнө эдгээр барилгууд мод, атапаар баригдсан байв. ©G.R.Lambert & Co.
1857 Jan 1

Куала Лумпурын үүсгэн байгуулагдсан

Kuala Lumpur, Malaysia
Куала Лумпур нь анх жижиг тосгон байсан бөгөөд 19-р зууны дунд үед цагаан тугалга олборлох салбар хөгжиж эхэлсний үр дүнд байгуулагдсан.Энэ бүс нутаг нь Селангор голын эргэн тойронд уурхай байгуулсан хятад уурхайчид болон Улу Клангийн бүсэд байр сууриа олж авсан Суматрансуудыг татсан.Энэ хот нь Хуучин захын талбайн эргэн тойронд хэлбэржиж эхэлсэн бөгөөд янз бүрийн уул уурхайн бүс рүү замууд үргэлжилдэг.1857 онд Ража Абдулла бин Ража Жаафар болон түүний дүү нар Малаккийн хятад бизнесменүүдийн санхүүжилтээр хятад уурхайчдыг цагаан тугалганы шинэ уурхай нээхээр ажиллуулснаар Куала Лумпур чухал хот болж байгуулагдсан.Эдгээр уурхай нь цагаан тугалга цуглуулах, тараах цэг болж байсан хотын амин сүнс болжээ.Эхний жилүүдэд Куала Лумпур хэд хэдэн бэрхшээлтэй тулгарсан.Модон болон 'atap' (дал модны навчаар хучигдсан) барилгууд галд өртөмтгий байсан бөгөөд хот нь газарзүйн байршлын улмаас өвчин, үерт нэрвэгдсэн байв.Түүгээр ч барахгүй тус хот Селангорын иргэний дайнд орооцолдож, янз бүрийн бүлэглэлүүд баян цагаан тугалганы уурхайд хяналт тавихын төлөө тэмцэлдэж байв.Куала Лумпурын гурав дахь Хятадын капитан Яп Ах Лой зэрэг томоохон зүтгэлтнүүд эдгээр үймээн самуунтай үед чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.Япын удирдлага, Фрэнк Светтенхэм зэрэг Британийн албаны хүмүүстэй эвсэж байсан нь хотыг сэргээн босгоход хувь нэмэр оруулсан.Их Британийн колоничлолын нөлөө Куала Лумпурын орчин үеийн дүр төрхийг бүрдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.Их Британийн оршин суугч Фрэнк Светтенхэмийн удирдлаган дор хот мэдэгдэхүйц сайжирсан.Барилга байгууламжийг галд тэсвэртэй тоосго, хавтангаар хийхийг үүрэг болгож, гудамж талбайг өргөтгөж, ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулсан.1886 онд Куала Лумпур, Кланг хооронд төмөр замын шугам тавьсан нь хотын өсөлтийг улам бүр нэмэгдүүлж, хүн ам нь 1884 онд 4500 байсан бол 1890 он гэхэд 20,000 болж өссөн. 1896 он гэхэд Куала Лумпурын нэр хүнд өсөж, нийслэлээр сонгогджээ. шинээр байгуулагдсан Холбооны Малайзын улсууд.
Их Британийн Малай дахь уурхайгаас тариалангийн талбай хүртэл
Энэтхэгийн ажилчид резинэн тариалангийн талбайд . ©Anonymous
1877 Jan 1

Их Британийн Малай дахь уурхайгаас тариалангийн талбай хүртэл

Malaysia
Их Британийн Малайаг колоничлох нь эдийн засгийн ашиг сонирхолд тулгуурласан бөгөөд тус бүс нутгийн цагаан тугалга, алтны баялаг уурхай нь колончлолын анхаарлыг анх татсан юм.Гэсэн хэдий ч 1877 онд Бразилаас резинэн үйлдвэрийг нэвтрүүлсэн нь Малайзын эдийн засгийн ландшафтад томоохон өөрчлөлтийг авчирсан юм.Каучук нь Европын үйлдвэрүүдийн өсөн нэмэгдэж буй эрэлт хэрэгцээг хангаснаар Малайзын гол экспортын бүтээгдэхүүн болсон.Шинээр хөгжиж буй резинэн үйлдвэрлэл нь tapioca, кофе зэрэг тариалангийн бусад тариалангийн хамт олон тооны ажиллах хүчийг шаарддаг.Энэхүү ажиллах хүчний шаардлагыг биелүүлэхийн тулд Британичууд Энэтхэгт удаан хугацаанд оршин тогтнож байсан колониосоо, ихэвчлэн Өмнөд Энэтхэгээс тамил хэлээр ярьдаг хүмүүсийг эдгээр тариалангийн талбайд гэрээгээр ажиллахаар авчирсан.Үүний зэрэгцээ уул уурхай болон холбогдох үйлдвэрүүд Хятадын цагаачдыг ихээхэн татаж байв.Үүний үр дүнд Сингапур , Пенанг, Ипох, Куала Лумпур зэрэг хот суурин газрууд удалгүй Хятад улсын олонх болсон.Хөдөлмөрийн шилжилт хөдөлгөөн олон бэрхшээлийг авчирсан.Хятад, Энэтхэгийн цагаач ажилчид гэрээт компаниудын хатуу ширүүн харьцаж, өвчин тусах нь элбэг байсан.Олон хятад ажилчид хар тамхи, бооцоот тоглоом зэрэг донтолтоос болж өрийн дарамтад орсон бол Энэтхэгийн ажилчдын өр нь архины хэрэглээнээс болж өссөн байна.Эдгээр донтолт нь ажилчдыг хөдөлмөрийн гэрээнд уртасгасан төдийгүй Британийн колоничлолын засаг захиргааны орлогын чухал эх үүсвэр болсон юм.Гэсэн хэдий ч бүх Хятад цагаачид ажилчин байсангүй.Харилцан туслах нийгэмлэгүүдийн сүлжээнд холбогдсон зарим нь шинэ газар цэцэглэн хөгжсөн.1890-ээд онд Куала Лумпурын Капитан Хятад гэгддэг Яп Ах Лой нь ихээхэн хөрөнгө, нөлөөгөө хуримтлуулж, олон төрлийн бизнес эрхэлж, Малайзын эдийн засгийг төлөвшүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм.Хятадын бизнесүүд ихэвчлэн Лондонгийн пүүсүүдтэй хамтран ажиллаж, Малайзын эдийн засагт ноёрхож, тэр ч байтугай Малай Султануудад санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж, эдийн засаг, улс төрийн хөшүүргийг олж авав.Их Британийн эрхшээлд байсан өргөн цар хүрээтэй ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөн, эдийн засгийн өөрчлөлт нь Малай улсад нийгэм, улс төрийн гүн гүнзгий нөлөө үзүүлсэн.Уламжлалт Малайзын нийгэм улс төрийн бие даасан байдлаа алдахтай тэмцэж байсан бөгөөд султанууд уламжлалт нэр хүндээ алдсан ч Малайчууд тэднийг маш их хүндэтгэсээр байв.Хятад цагаачид байнгын нийгэмлэг байгуулж, сургууль, сүм хийд барьж, улмаар нутгийн малай эмэгтэйчүүдтэй гэрлэж, Хятад-Малайя буюу "баба" нийгэмлэгийг бий болгосон.Цаг хугацаа өнгөрөхөд тэд Хятадаас сүйт бүсгүй оруулж ирж, тэдний оршихуйг улам бэхжүүлсэн.Их Британийн засаг захиргаа Малайзын боловсролыг хянах, колончлолын арьс өнгө, ангийн үзэл суртлыг нэвтрүүлэх зорилготойгоор Малайчуудад тусгайлан зориулсан байгууллагуудыг байгуулжээ.Малайа нь Малайд харьяалагддаг гэсэн албан ёсны байр суурийг үл харгалзан олон үндэстэн ястны, эдийн засгийн хувьд харилцан уялдаатай Малай улсын бодит байдал бүрэлдэж эхэлсэн нь Британийн ноёрхлыг эсэргүүцэхэд хүргэсэн.
1909 Jan 1

1909 оны Англи-Сиамын гэрээ

Bangkok, Thailand
1909 онд Их Британи болон Сиамын Вант улсын хооронд байгуулсан Англи-Сиамын гэрээгээр орчин үеийн Малайз-Тайландын хилийг тогтоожээ.Тайланд Паттани, Наративат, Яла зэрэг бүс нутгуудад хяналтаа хэвээр үлдээсэн боловч Кедах, Келантан, Перлис, Теренгану зэрэг нутгуудын бүрэн эрхийг Британид шилжүүлж, хожим нь Малайзын нэгдсэн улсын нэг хэсэг болсон.Түүхээс үзвэл, Рама I-аас эхлээд Сиамын хаадууд улс орны тусгаар тогтнолыг хадгалахын тулд стратегийн үүднээс ажиллаж байсан бөгөөд энэ нь ихэвчлэн харийн гүрнүүдтэй гэрээ хэлэлцээр, концессын замаар явж байжээ.Бернегийн гэрээ, Боурингийн гэрээ зэрэг томоохон гэрээнүүд нь Сиамын Британитай харилцах харилцааг тэмдэглэж, худалдааны давуу эрх олгож, нутаг дэвсгэрийн эрхийг баталгаажуулж байсан бол Чулалонгкорн зэрэг удирдагчид үндэстнийг төвлөрүүлж, орчин үеийн болгох шинэчлэлийг хийсэн.
Японы Малайг эзэлсэн байдал
Japanese Occupation of Malaya ©Anonymous
1942 Feb 15 - 1945 Sep 2

Японы Малайг эзэлсэн байдал

Malaysia
1941 оны 12-р сард Номхон далайд дайн дэгдсэнээр Малай дахь Британичууд огт бэлтгэлгүй байв.1930-аад оны үед Японы тэнгисийн цэргийн хүч нэмэгдэж буй аюул заналхийллийг урьдчилан таамаглаж байсан тэд Сингапурт тэнгисийн цэргийн томоохон бааз байгуулсан боловч хойд зүгээс Малайз руу довтлохыг хэзээ ч төсөөлж байгаагүй.Алс Дорнодод Британийн агаарын хүчин чадал бараг байгаагүй.ИйнхүүЯпончууд Францын Энэтхэг-Хятад дахь баазаасаа ямар ч шийтгэлгүй довтолж чадсан бөгөөд Их Британи, Австрали,Энэтхэгийн хүчнийхэн эсэргүүцсэн ч хоёр сарын дотор Малайг эзлэн авав.Хуурай газрын хамгаалалтгүй, агаарын бүрхэвчгүй, усан хангамжгүй Сингапур 1942 оны 2-р сард бууж өгөхөөс өөр аргагүйд хүрэв.Британийн Хойд Борнео, Бруней мөн эзлэгдсэн байна.Японы колончлолын засгийн газар Малайчуудыг Пан-Азийн өнцгөөс харж, Малайзын үндсэрхэг үзлийн хязгаарлагдмал хэлбэрийг бий болгосон.Малай үндэстний үзэлтэн Кесатуан Мелайу Муда, Мелайу Раяагийн өмгөөлөгчид Япон улс Голландын Зүүн Энэтхэг, Малайа, Борнеог нэгтгэж, тусгаар тогтнолыг нь олгоно гэсэн ойлголтын үндсэн дээр Япончуудтай хамтран ажилласан.[80 Эзлэн] түрэмгийлэгчидхятадуудыг дайсны харь гаригийнхан гэж үзэж, тэдэнд маш хатуу ширүүн ханддаг байсан: Соок чин гэж нэрлэгддэг (зовлон зүдгүүрээр ариусгах) үеэр Малай, Сингапурт 80,000 хүртэл хятад алагджээ.Малайзын Коммунист Нам (МХН) тэргүүтэй хятадууд Малайзын ард түмний Японы эсрэг армийн (MPAJA) тулгуур болсон.Их Британийн тусламжаар MPAJA эзлэгдсэн Азийн орнуудын хамгийн үр дүнтэй эсэргүүцлийн хүчин болжээ.Япончууд Малайзын үндсэрхэг үзлийг дэмждэг гэж маргаж байсан ч холбоотон Тайландад 1909 онд Британийн Малайд шилжүүлсэн хойд дөрвөн муж болох Кедах, Перлис, Келантан, Теренгануг дахин өөртөө нэгтгэхийг зөвшөөрснөөр Малайзын үндсэрхэг үзлийг гомдоосон. Экспортын зах зээлүүд удалгүй бүх арьстнуудад нөлөөлж, япончуудыг улам бүр тааламжгүй болгов.[81]
Малайзын онцгой байдал
Их Британийн их буу Малайн ширэнгэн ойд MNLA партизанууд руу буудаж байна, 1955 он ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1948 Jun 16 - 1960 Jul 31

Малайзын онцгой байдал

Malaysia
Эзлэн түрэмгийллийн үед үндэстэн ястны хурцадмал байдал үүсч, үндсэрхэг үзэл улам бүр нэмэгдэв.[82] Их Британи дампуурч, Лейбористын шинэ засгийн газар Дорнодоос цэргээ татах хүсэлтэй байв.Гэвч ихэнх малайчууд Британичуудаас тусгаар тогтнолыг шаардахаас илүүтэйгээр МНН-ын эсрэг өөрсдийгөө хамгаалахад санаа тавьдаг байв.1944 онд Британичууд Малайзын Холбооны нэгдэл байгуулах төлөвлөгөөг боловсруулж, тусгаар тогтнолын үүднээс Холбооны болон Холбоогүй Малайзын улсууд болон Пенанг, Малакка (гэхдээ Сингапур биш) нэг титэм колони болгон хувиргах болно.Эцсийн эцэст тусгаар тогтнолоо олж авахыг зорьсон энэхүү алхам нь Хятад үндэстэн болон бусад цөөнхөд тэгш иргэншил олгохоор санал болгосонтой холбоотойгоор Малайчуудын ихээхэн эсэргүүцэлтэй тулгарсан.Британичууд дайны үед эдгээр бүлгүүдийг Малайчуудаас илүү үнэнч гэж үздэг байв.Энэхүү эсэргүүцэл нь 1948 онд Малайзын холбоог татан буулгахад хүргэж, Малайзын Холбоонд байраа өгч, Их Британийн хамгаалалтад Малайзын эрх баригчдын бие даасан байдлыг хадгалж үлдсэн юм.Улс төрийн эдгээр өөрчлөлттэй зэрэгцэн үндсэндээ Хятад үндэстний дэмжлэгтэй Малайзын Коммунист Нам (МХН) хүчээ авч байв.МКП анх хууль ёсны нам байсан бөгөөд Британичуудыг Малайгаас хөөн гаргах хүсэл эрмэлзэлтэйгээр партизаны дайн руу шилжсэн.1948 оны 7-р сар гэхэд Британийн засгийн газар онц байдал зарласнаар MCP ширэнгэн ой руу ухарч, Малайзын Ардын чөлөөлөх арми байгуулахад хүргэв.Энэхүү мөргөлдөөний үндсэн шалтгаан нь Хятад үндэстнийг гадуурхсан үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөс эхлээд тариаланчдыг тариалангийн талбай хөгжүүлэхээр нүүлгэн шилжүүлэх хүртэл байв.Гэсэн хэдий ч МНН дэлхийн коммунист гүрнүүдээс хамгийн бага дэмжлэг авсан.1948-1960 он хүртэл үргэлжилсэн Малайзын онц байдлын үед Британичууд МНН-ын эсрэг дэслэгч генерал Сэр Жералд Темплерийн зохион бүтээсэн орчин үеийн босогчдын эсрэг тактикийг ашигласан.Мөргөлдөөн нь Батанг Калигийн аллага зэрэг харгис хэрцгий үйлдлүүдийн хувь хэмжээг авч байсан бол МНН-ыг дэмжлэгийн баазаас нь тусгаарлах Их Британийн стратеги, эдийн засаг, улс төрийн буултууд нь босогчдыг аажмаар сулруулсан.1950-иад оны дунд үе гэхэд урсгал нь МНН-ын эсрэг эргэж, 1957 оны 8-р сарын 31-нд Хамтын нөхөрлөлийн хүрээнд Холбооны тусгаар тогтнолын эхлэл тавигдаж, Тунку Абдул Рахман анхны ерөнхий сайдаар томилогдов.
1963
Малайзornament
Индонез-Малайзын сөргөлдөөн
Хатан хааны уулархаг нутгийн 1-р батальон Брунейн ширэнгэн ойд дайсны байрлалыг хайх эргүүл хийж байна. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1963 Jan 20 - 1966 Aug 11

Индонез-Малайзын сөргөлдөөн

Borneo
Конфронтаси гэгддэг Индонез-Малайзын сөргөлдөөн нь 1963-1966 онд Малайз, Сингапур , Их Британийн колони болох Хойд Борнео, Саравакийг нэгтгэсэн Малайз улсыг байгуулахыг эсэргүүцсэнээс үүдэлтэй зэвсэгт мөргөлдөөн юм.Энэхүү мөргөлдөөн нь Индонезийн Голландын Шинэ Гвинейн эсрэг өмнөх сөргөлдөөн, Брунейн бослогыг дэмжсэнтэй холбоотой байв.Малайз Их Британи , Австрали, Шинэ Зеландаас цэргийн тусламж авч байсан бол Индонез улс ЗСБНХУ , Хятадаас шууд бус дэмжлэг үзүүлсэн нь Ази дахь Хүйтэн дайны нэг хэсэг болсон юм.Мөргөлдөөний дийлэнх хэсэг нь Индонези болон Зүүн Малайзын хилийн дагуу Борнео арал дээр болсон.Ширэнгэн ойн шигүү газар нутаг нь хоёр тал өргөн хүрээтэй явган эргүүл хийж, байлдааны ажиллагаа нь ихэвчлэн жижиг хэмжээний ажиллагаа явуулахад хүргэсэн.Индонез улс Малайзыг сүйрүүлэхийн тулд Сабах, Саравак дахь угсаатны болон шашны олон янз байдлыг ашиглахыг хичээсэн.Хоёр улс хоёулаа хөнгөн явган цэрэг, агаарын тээвэрт ихээхэн найдаж байсан бөгөөд гол мөрөн нь шилжилт хөдөлгөөн, нэвчилтэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байв.Британичууд Австрали, Шинэ Зеландын цэргүүдийн үе үе тусламжийн хамт хамгаалалтад хамгийн их үүрэг гүйцэтгэсэн.Индонезийн нэвчилт хийх тактикууд цаг хугацааны явцад өөрчлөгдөж, орон нутгийн сайн дурынханд түшиглэхээс илүү бүтэцтэй Индонезийн цэргийн ангиуд руу шилжсэн.1964 он гэхэд Британичууд Индонезийн Калимантан руу "Кларет ажиллагаа" нэртэй нууц ажиллагааг эхлүүлсэн.Тэр жил Индонез улс довтолгоогоо эрчимжүүлж, тэр байтугай Баруун Малайзыг онилсон ч төдийлөн амжилт олоогүй.Индонезид 1965 онд төрийн эргэлт гарсны дараа мөргөлдөөний эрч хүч буурч, Сукарно генерал Сухартогоор солигдов.1966 онд энхийн хэлэлцээ эхэлж, 1966 оны 8-р сарын 11-нд энхийн хэлэлцээр байгуулснаар Индонез Малайзыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөв.
Малайз улс үүсэх
Кобболдын комиссын гишүүд Их Британийн Борнеогийн Саравак, Сабах мужид Малайз, Сингапуртай хамтран Малайзын холбоо байгуулах санааг сонирхож байгаа эсэхийг судлах зорилгоор байгуулагдсан. ©British Government
1963 Sep 16

Малайз улс үүсэх

Malaysia
Дэлхийн 2-р дайны дараах эрин үед эв нэгдэлтэй, нэгдмэл үндэстэн болох хүсэл эрмэлзэл нь Малайз улсыг байгуулах саналыг дэвшүүлэхэд хүргэсэн.Сингапурын удирдагч Ли Куан Югийн Малайзын Ерөнхий сайд Тунку Абдул Рахманд анх дэвшүүлсэн санаа нь Малай, Сингапур , Хойд Борнео, Саравак, Брунейг нэгтгэх зорилготой байв.[83] Энэ холбооны үзэл баримтлал нь Сингапур дахь коммунист үйл ажиллагааг хязгаарлаж, үндэстэн ястны тэнцвэрт байдлыг хадгалж, Хятадууд зонхилох Сингапурыг давамгайлахаас сэргийлнэ гэсэн ойлголтоор дэмжигдсэн.[84] Гэсэн хэдий ч энэ санал эсэргүүцэлтэй тулгарсан: Сингапурын Социалист фронт, Хойд Борнеогийн нийгэмлэгийн төлөөлөгчид болон Бруней дахь улс төрийн фракцууд үүнийг эсэргүүцэв.Энэхүү нэгдлийн үр ашгийг үнэлэхийн тулд Саравак болон Хойд Борнеогийн оршин суугчдын санаа бодлыг ойлгохын тулд Кобболдын комиссыг байгуулсан.Комиссын дүгнэлт Хойд Борнео болон Саравакийг нэгтгэхийг дэмжсэн ч Брунейчүүд ихээхэн эсэргүүцэж, Брунейг хасагдахад хүргэсэн.Хойд Борнео болон Саравак хоёулаа тус тусад нь оруулах нөхцөлийг санал болгосноор 20 болон 18 зүйл бүхий хэлэлцээрт хүргэв.Эдгээр тохиролцоог үл харгалзан Саравак болон Хойд Борнеогийн эрх цаг хугацаа өнгөрөх тусам суларч байна гэсэн санаа зовниж байв.Хүн амын 70 хувь нь нэгдэхийг бүх нийтийн санал асуулгаар дэмжсэн боловч муж улсын томоохон бие даасан байдалтай байх нөхцөлтэйгээр Сингапурыг оруулах нь батлагдсан.[85]Эдгээр дотоод хэлэлцээрийг үл харгалзан гадаад сорилтууд үргэлжилсээр байв.Индонези болон Филиппин улсууд Малайз улсыг байгуулахыг эсэргүүцэж, Индонез үүнийг "неоколониализм" гэж үзэж, Филиппин Хойд Борнеог нэхэмжилж байв.Эдгээр эсэргүүцэл нь дотоод эсэргүүцэлтэй хослуулан Малайзын албан ёсны байгуулалтыг хойшлуулав.[86] НҮБ-ын багийн дүгнэлтийн дагуу Малайз улс 1963 оны 9-р сарын 16-нд Малайз, Хойд Борнео, Саравак, Сингапураас бүрдсэн албан ёсоор байгуулагдаж, Зүүн Өмнөд Азийн түүхэнд чухал хэсэг болсон.
Сингапурын тунхаглал
Ноён Ли Спорын тусгаар тогтнолыг тунхаглахыг сонсоорой ■ (Дараа нь Ерөнхий сайд Ли Куан Ю 1965 оны 8-р сарын 9-нд хийсэн хэвлэлийн бага хурлын үеэр Сингапурыг Малайзаас тусгаарлаж байгаагаа зарлав. ©Anonymous
1965 Aug 7

Сингапурын тунхаглал

Singapore

Сингапурын тунхаг нь 1965 оны 8-р сарын 7-ны өдрийн Малайзын Засгийн газар, Сингапурын засгийн газар хоорондын Сингапурыг Малайзаас тусгаар тогтносон, тусгаар тогтносон улс болгон тусгаарлах тухай хэлэлцээрийн хавсралт бөгөөд Малайз, Малайзын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай акт юм. 1965 оны 8-р сарын 9-ний өдөр Дули Ян Маха Мулиа Сери Падука Багинда Ян ди-Пертуан Агонг гарын үсэг зурж, Сингапурын анхны ерөнхий сайд Ли Куан Ю 1965 оны 8-р сарын 9-ний өдөр Малайзаас тусгаарлагдсан өдрийг уншсан.

Малайз дахь коммунист бослого
Саравак Рейнжерс (Одоогийн Малайзын байгаль хамгаалагчдын хэсэг) Ибануудаас бүрдсэн Австралийн Хатан хааны агаарын хүчний Bell UH-1 Iroquois нисдэг тэрэгнээс 1968 онд дайн эхлэхээс гурван жилийн өмнө буюу 1965 онд коммунист дайралтаас Малай-Тайландын хилийг хамгаалж байв. . ©W. Smither
1968 May 17 - 1989 Dec 2

Малайз дахь коммунист бослого

Jalan Betong, Pengkalan Hulu,
Малайзын хоёр дахь онц байдал гэгддэг Малайз дахь коммунист бослого нь 1968-1989 онд Малайз улсад Малайзын Коммунист Нам (MCP) болон Малайзын холбооны аюулгүй байдлын хүчний хооронд болсон зэвсэгт мөргөлдөөн юм.1960 онд Малайзын онц байдал дууссаны дараа МХН-ын зэвсэгт жигүүр болох Хятадын үндэстний голдуу Малайзын Үндэсний чөлөөлөх арми Малайз-Тайландын хил рүү ухарч, Малайзын засгийн газрын эсрэг ирээдүйн довтолгоонд зориулж дахин бүлэглэж, дахин сургуулилт хийжээ.1968 оны 6-р сарын 17-нд МНН Малайзын хойгийн хойд хэсэгт орших Крох-Бетонг хотод аюулгүй байдлын хүчнийхэнд отолт хийснээр мөргөлдөөн албан ёсоор дахин дүрэлзэв. Мөргөлдөөн нь Малайзын хойг дахь угсаатны малайчууд болон хятадуудын хоорондын дотоодын хурцадмал байдал дахин сэргэж, бүс нутгийн цэргийн хурцадмал байдалтай давхцсан. Вьетнамын дайнд .[89]Малайзын Коммунист нам БНХАУ-аас тодорхой хэмжээний дэмжлэг авсан.1974 оны 6-р сард Малайз, Хятадын засгийн газар дипломат харилцаа тогтоосноор дэмжлэг дуусав [. 90] 1970 онд МНН хагаралдсан нь Малайзын Коммунист Нам/Марксист-Ленинист (CPM/) гэсэн хоёр салан тусгаарлах фракц үүсэхэд хүргэсэн. ML) болон Малайзын Коммунист нам/Хувьсгалт фракц (CPM-RF).[91] МНН-ыг угсаатны малайчуудад уриалан дуудах оролдлого хийсэн ч дайны туршид тус байгууллагад Хятад Малайзчууд ноёрхож байв.[90] Малайзын засгийн газар Британичуудын хийсэн шиг "онц байдал" зарлахын оронд Аюулгүй байдал, хөгжлийн хөтөлбөр (KESBAN), Рукун Тетанга (Хөршийн хяналт) зэрэг хэд хэдэн бодлогын санаачлагыг гаргаж, босогчдын эсрэг хариу арга хэмжээ авчээ RELA корпус (Ардын сайн дурын бүлэг).[92]1989 оны 12-р сарын 2-нд МНН Тайландын өмнөд хэсэгт орших Хат Яй хотод Малайзын засгийн газартай энхийн гэрээ байгуулснаар бослого дуусав.Энэ нь 1989 оны хувьсгал болон дэлхий даяар хэд хэдэн алдартай коммунист дэглэм нуран унасан үетэй давхцсан юм.[93] Малайзын хойг дахь тулааны хажуугаар 1963 оны 9-р сарын 16-нд Малайзын Холбоонд нэгдсэн Борнео арлын Малайзын Саравак мужид бас нэг коммунист бослого гарчээ [. 94]
Тавдугаар сарын 13-ны хэрэг
Үймээний үр дагавар. ©Anonymous
1969 May 13

Тавдугаар сарын 13-ны хэрэг

Kuala Lumpur, Malaysia
Тавдугаар сарын 13-ны үйл явдал бол 1969 оны тавдугаар сарын 13-нд Малайзын нийслэл Куала Лумпурт болсон Хятад-Малай шашны бүлэглэлийн хүчирхийллийн нэг хэсэг юм. 1969 оны Малайзын бүх нийтийн сонгуулийн дараа ардчилсан үйл ажиллагаа зэрэг сөрөг хүчний намууд үймээн самуун болсон юм. Нам болон Геракан нь эрх баригч эвсэл болох "Альянс" намын зардлаар ялалт байгуулсан.Засгийн газрын албан ёсны мэдээллээр үймээний улмаас амиа алдсан хүмүүсийн тоог 196 гэж мэдэгдсэн ч тухайн үед олон улсын дипломат эх сурвалж, ажиглагчид 600 дөхсөн гэж таамаглаж байсан бол бусад хүмүүс үүнээс хавьгүй өндөр тоо баримтыг хэлж байсан бөгөөд хохирогчдын ихэнх нь хятад үндэстэн байжээ.[87] Арьс өнгөөр ​​ялгаварлан гадуурхсан үймээн самуун нь Ян ди-Пертуан Агонг (хаан) үндэсний онц байдал зарлахад хүргэж, парламентын үйл ажиллагааг түр зогсоов.1969-1971 оны хооронд улс орныг түр удирдах түр засгийн газрын хувьд Үндэсний Үйл ажиллагааны зөвлөл (ҮОХ) байгуулагдав.Энэ үйл явдал Малайзын улс төрд чухал ач холбогдолтой байсан тул анхны Ерөнхий сайд Тунку Абдул Рахманыг албан тушаалаасаа бууж, Тун Абдул Разакт төрийн эрхийг шилжүүлэн өгөхөд хүргэсэн юм.Разакийн засгийн газар шинэ эдийн засгийн бодлого (NEP) хэрэгжүүлснээр Малайчуудыг дэмжих дотоод бодлогоо өөрчилсөн бөгөөд Малайзын UMNO нам Кетуанан Мелайюгийн ("Малайн ноёрхол") үзэл суртлын дагуу Малайзын ноёрхлыг урагшлуулахын тулд улс төрийн тогтолцоог өөрчилсөн. .[88]
Малайзын шинэ эдийн засгийн бодлого
Куала Лумпур 1970-аад он. ©Anonymous
1971 Jan 1 - 1990

Малайзын шинэ эдийн засгийн бодлого

Malaysia
1970 онд ядуурлын түвшнээс доогуур амьдарч буй Малайзчуудын дөрөвний гурав нь малайчууд байсан, малайчуудын дийлэнх нь хөдөөгийн ажилчид хэвээр байсан бөгөөд малайчууд орчин үеийн эдийн засгаас ихээхэн хасагдсан хэвээр байв.Засгийн газрын хариу арга хэмжээ нь 1971-1990 он хүртэл дөрвөн таван жилийн төлөвлөгөөгөөр хэрэгжих ёстой байсан 1971 оны Эдийн засгийн шинэ бодлого байв [. 95] Уг төлөвлөгөө нь ядуурлыг, ялангуяа хөдөөгийн ядуурлыг арилгах, ядуурлыг арилгах гэсэн хоёр зорилготой байв. арьсны өнгө, хөгжил цэцэглэлтийн хоорондын ялгааг арилгах.https://i.pinimg.com/originals/6e/65/42/6e65426bd6f5a09ffea0acc58edce4de.jpg Энэхүү сүүлчийн бодлого нь эдийн засгийн хүчийг Хятадаас Малай, Малайз руу эрс өөрчлөх гэсэн утгатай гэж ойлгож байсан. Тэр болтол мэргэжлийн ангийн ердөө 5%-ийг л бүрдүүлж байсан.[96]Эдгээр бүх шинэ Малай төгсөгчдийг ажлын байраар хангахын тулд засгийн газар эдийн засагт хөндлөнгөөс оролцох хэд хэдэн агентлаг байгуулжээ.Эдгээрээс хамгийн чухал нь PERNAS (National Corporation Ltd.), PETRONAS (National Petroleum Ltd.), HICOM (Хүнд аж үйлдвэрийн корпораци Малайзын) зэрэг олон Малайз иргэдийг шууд ажиллуулаад зогсохгүй эдийн засгийн өсөн нэмэгдэж буй салбаруудад хөрөнгө оруулалт хийж, бүтээн байгуулалт өрнүүлж байв. Малайчуудад давуу эрх олгосон техникийн болон захиргааны шинэ ажлын байр.Үүний үр дүнд Малайзын өөрийн хөрөнгийн эдийн засагт эзлэх хувь 1969 онд 1.5% байсан бол 1990 онд 20.3% болж өссөн байна.
Махатхир захиргаа
Махатхир Мохамад Малайзыг аж үйлдвэрийн томоохон гүрэн болгоход тэргүүлэгч хүч байсан. ©Anonymous
1981 Jul 16

Махатхир захиргаа

Malaysia
Махатхир Мохамад 1981 онд Малайзын Ерөнхий сайдын үүргийг хүлээж авсан. Түүний оруулсан томоохон хувь нэмэр бол 1991 онд "Алсын хараа 2020"-ыг зарласнаар Малайз гучин жилийн дараа бүрэн хөгжсөн улс болох зорилт тавьсан юм.Энэхүү алсын хараа нь тус улс жилд дунджаар долоо орчим хувийн эдийн засгийн өсөлтийг бий болгох шаардлагатай байв.“Алсын хараа 2020” хөтөлбөртэй зэрэгцэн Малайзын шинэ эдийн засгийн бодлогыг (NEP) орлож, Үндэсний хөгжлийн бодлогыг (ҮХБ) танилцуулав.ҮХН ядуурлын түвшинг бууруулах чиглэлээр амжилттай ажилласан бөгөөд Махатхирын удирдлаган дор засгийн газар аж ахуйн нэгжийн татварыг бууруулж, санхүүгийн зохицуулалтыг зөөлрүүлснээр эдийн засгийн тогтвортой өсөлтөд хүргэсэн.1990-ээд онд Махатхир хэд хэдэн чухал дэд бүтцийн төслүүдийг эхлүүлсэн.Үүнд Цахиурын хөндийн амжилтыг харуулах зорилготой Мультимедиа супер коридор, Путражая хотыг Малайзын төрийн үйлчилгээний төв болгон хөгжүүлэх зэрэг багтсан.Мөн тус улс Сепанг хотод Формула 1-ийн гранпри тэмцээнийг зохион байгуулсан.Гэсэн хэдий ч Саравак дахь Бакун далан гэх мэт зарим төслүүд, ялангуяа Азийн санхүүгийн хямралын үеэр бэрхшээлтэй тулгарч, ахиц дэвшлийг нь зогсоосон.1997 оны Азийн санхүүгийн хямрал Малайзад хүндээр тусч, ринггитийн ханш огцом унаж, гадаадын хөрөнгө оруулалт мэдэгдэхүйц буурчээ.Махатхир анх Олон улсын валютын сангийн зөвлөмжийг дагаж мөрдөж байсан ч эцэст нь засгийн газрын зардлыг нэмэгдүүлж, ринггитийг ам.доллартай уях замаар өөр арга барилыг баримталсан.Энэхүү стратеги нь Малайзыг хөршүүдээсээ илүү хурдан сэргээхэд тусалсан.Дотооддоо Махатхир Анвар Ибрахимаар удирдуулсан Реформаси хөдөлгөөний сорилттой тулгарсан бөгөөд хожим нь маргаантай нөхцөл байдлын улмаас шоронд хоригдсон юм.2003 оны 10-р сард түүнийг огцрох үед Махатхир 22 гаруй жил ажилласан нь тухайн үед дэлхийн хамгийн удаан хугацаанд сонгогдсон удирдагч болсон юм.
Абдуллагийн захиргаа
Абдулла Ахмад Бадави ©Anonymous
2003 Oct 31 - 2009 Apr 2

Абдуллагийн захиргаа

Malaysia
Абдулла Ахмад Бадави нь авлигатай тэмцэж, авлигатай тэмцэх байгууллагуудыг чадавхижуулах арга хэмжээ авч, Исламын шашин ба орчин үеийн хөгжлийн хоорондын нийцтэй байдлыг онцолсон Ислам Хадхари гэгддэг Исламын тайлбарыг сурталчлах үүрэг амлалтаараа Малайзын тав дахь Ерөнхий сайд болов.Тэрээр мөн Малайзын хөдөө аж ахуйн салбарыг сэргээхийг чухалчилсан.Түүний удирдлаган дор Барисан үндэсний нам 2004 оны бүх нийтийн сонгуульд томоохон ялалт байгуулсан.Гэсэн хэдий ч 2007 оны Берсих ралли, сонгуулийн шинэчлэлийг шаардсан олон нийтийн эсэргүүцэл, ялгаварлан гадуурхсан бодлогыг эсэргүүцсэн HINDRAF жагсаал зэрэг нь эсэргүүцэл нэмэгдэж байгааг харуулж байна.2008 онд улиран сонгогдсон ч Абдулла үр ашиггүй гэж үзсэн шүүмжлэлд өртөж, 2008 онд огцрохоо зарлаж, 2009 оны дөрөвдүгээр сард Нажиб Разак түүний халааг авсан юм.
Нажибын захиргаа
Нажиб Разак ©Malaysian Government
2009 Apr 3 - 2018 May 9

Нажибын захиргаа

Malaysia
Нажиб Разак 2009 онд Малайзын 1 кампанит ажлыг танилцуулж, дараа нь 1960 оны Дотоод аюулгүй байдлын тухай хуулийг хүчингүй болгож, түүнийг 2012 оны Аюулгүй байдлын тухай хууль (тусгай арга хэмжээ)-ээр сольсон тухай зарласан. Гэсэн хэдий ч түүний албан тушаалд ажиллаж байхдаа 2013 онд Лахад Дату руу дайрсан зэрэг томоохон сорилт бэрхшээл тулгарч байсан. Сулугийн хаан ширээнд нэхэмжлэгчийн илгээсэн дайчид.Малайзын аюулгүй байдлын хүчнийхэн шуурхай арга хэмжээ авч, Зүүн Сабах аюулгүй байдлын командлалыг байгуулжээ.Мөн 2014 онд 370 дугаар нислэг сураггүй болж, 17 дугаар нислэг Украины зүүн нутагт буудаж унасан тул Малайзын агаарын тээврийн компанид мөн эмгэнэлт явдал тохиолдсон.Нажибын засаг захиргаа томоохон маргаантай тулгарсан, ялангуяа 1MDB-ийн авлигын дуулиан, тэр болон бусад албан тушаалтнууд төрийн өмчит хөрөнгө оруулалтын сантай холбоотой мөнгө завшсан, мөнгө угаасан хэрэгт холбогдож байсан.Энэ дуулиан өргөн хүрээг хамарсан эсэргүүцлийн жагсаалыг өдөөж, Малайзын иргэдийн тунхаглал болон сонгуулийн шинэчлэл, цэвэр засаглал, хүний ​​эрхийг шаардан Берсих хөдөлгөөний жагсаалд хүргэв.Авлигын хэргүүдийн хариуд Нажиб дэд сайдаа огцруулах, аюулгүй байдлын маргаантай хуулийн төсөл өргөн барих, татаасыг ихээхэн танах зэрэг улс төрийн хэд хэдэн алхам хийсэн нь амьжиргааны өртөг болон Малайзын ринггитийн үнэд нөлөөлсөн.Малайз, Хойд Солонгосын харилцаа 2017 онд Ким Чен Нам Малайзын газар нутагт алагдсаны дараа муудсан билээ.Энэ үйл явдал олон улсын анхаарлыг татаж, хоёр улсын хооронд дипломат харилцаанд ихээхэн хагарал үүсгэв.
Махатхирын хоёр дахь засаг захиргаа
Филиппиний Ерөнхийлөгч Дутерте 2019 онд Малакананг ордонд Махатхиртай уулзах үеэрээ. ©Anonymous
2018 May 10 - 2020 Feb

Махатхирын хоёр дахь засаг захиргаа

Malaysia
Махатхир Мохамад 2018 оны 5-р сард 1MDB-ийн дуулиан, нэр хүндгүй 6 хувийн бараа, үйлчилгээний татвар, амьжиргааны өртөг нэмэгдсэн зэрэгт бүрэн эрх нь бохирдсон Нажиб Разакийн дараагаар Малайзын долоо дахь Ерөнхий сайдын албан тушаалд томилогдсон юм.Махатхирын удирдлаган дор "хууль дээдлэх ёсыг сэргээх" хүчин чармайлтыг амлаж, 1MDB-ийн дуулианы ил тод мөрдөн байцаалтад анхаарлаа хандуулсан.Улс төрийн гол зүтгэлтэн Анвар Ибрахимд хааны өршөөл үзүүлж, шоронгоос суллагдсан бөгөөд тэрээр эцэст нь эвслийн тохиролцсоны дагуу Махатхирыг залгамжлах зорилготой байв.Махатхирын засаг захиргаа эдийн засаг, дипломатын томоохон арга хэмжээ авсан.Маргаан дагуулсан Бараа, үйлчилгээний татварыг 2018 оны есдүгээр сард цуцалж, оронд нь Борлуулалтын албан татвар, Үйлчилгээний татвараар солигдсон. Махатхир мөн Малайзын Хятадын “Бүс ба Зам” санаачилгын төслүүдэд хэрхэн оролцож байгааг хянаж, заримыг нь “тэгш бус гэрээ” гэж тэмдэглэж, заримыг нь 1MDB-ийн дуулиантай холбосон байна.Зүүн эргийн төмөр зам гэх мэт зарим төслүүдийг дахин хэлэлцсэн бол заримыг нь зогсоосон.Нэмж дурдахад, Махатхир 2018-19 оны Солонгосын энх тайвны үйл явцыг дэмжиж, Малайзын Элчин сайдын яамыг Хойд Солонгост дахин нээхээр зорьж байгаагаа илэрхийлэв.Дотоодын хувьд, засаг захиргаа арьс өнгөөр ​​ялгаварлан гадуурхах асуудлыг шийдвэрлэхэд бэрхшээлтэй тулгардаг байсан нь арьс өнгөөр ​​ялгаварлан гадуурхах бүх хэлбэрийг устгах тухай олон улсын конвенцид (ICERD) нэгдэн орохгүй байх шийдвэрээс харагдаж байна.Бүрэн эрхийнхээ төгсгөлд Махатхир 2030 он гэхэд бүх үндэстний орлогыг нэмэгдүүлж, технологийн салбарыг чухалчлан Малайз улсыг өндөр орлоготой улс болгохыг зорьж, 2030 он хүртэлх хамтын хөгжил цэцэглэлтийн алсын харааг танилцуулсан.Түүнийг ажиллаж байх хугацаанд хэвлэлийн эрх чөлөө бага зэрэг сайжирч байсан ч эрх баригч Пакатан Харапан эвслийн доторх улс төрийн хурцадмал байдал, Анвар Ибрахимд шилжих үеийн тодорхойгүй байдал нийлээд 2020 оны 2-р сард Шератон нүүдлийн улс төрийн хямралд хүрчээ.
Мухиддин захиргаа
Мухиддин Ясин ©Anonymous
2020 Mar 1 - 2021 Aug 16

Мухиддин захиргаа

Malaysia
2020 оны гуравдугаар сард улс төрийн үймээн самуун дунд Махатхир Мохамад гэнэт огцорсны дараа Мухиддин Ясин Малайзын найм дахь Ерөнхий сайдаар томилогдов.Тэрээр Перикатан үндэсний эвслийн шинэ засгийн газрыг тэргүүлсэн.Албан тушаалаа авсны дараахан Малайз улсад COVID-19 тахал тархаж, тархалтыг зогсоохын тулд Мухиддин 2020 оны 3-р сард Малайзын хөдөлгөөнийг хянах тушаалыг (МХБ) хэрэгжүүлэхэд хүргэв.Мөн энэ хугацаанд Ерөнхий сайд асан Нажиб Разак 2020 оны долдугаар сард авлигын хэргээр ял сонссон нь Малайзын Ерөнхий сайд анх удаа ийм ял авсан явдал байв.2021 он Мухидингийн засаг захиргааны хувьд нэмэлт сорилтуудыг авчирсан.Нэгдүгээр сард Ян ди-Пертуан Агонг үндэсний хэмжээнд онц байдал зарлаж, парламентын хуралдаан, сонгуулийг зогсоож, тахал өвчин, улс төрийн тогтворгүй байдлын улмаас засгийн газарт хууль тогтоомжийн зөвшөөрөлгүйгээр хууль батлах боломжийг олгосон.Эдгээр сорилтуудыг үл харгалзан засгийн газар хоёрдугаар сард COVID-19 вакцинжуулалтын үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн.Гэвч өнгөрсөн гуравдугаар сард Хойд Солонгосын бизнесмэний АНУ-д шилжүүлэн өгөх хүсэлтийг Куала Лумпурын Дээд шүүх хүлээн аваагүй тул Малайз, Хойд Солонгосын дипломат харилцаа тасарсан юм.2021 оны 8-р сар гэхэд улс төр, эрүүл мэндийн хямрал улам ширүүсч, Мухиддин засгийн газар тахал өвчин, эдийн засгийн уналтыг даван туулж байгаа талаар өргөн шүүмжлэлд өртөв.Үүний үр дүнд тэрээр парламент дахь олонхийн дэмжлэгийг алдсан юм.Үүний үр дүнд Мухиддин 2021 оны 8-р сарын 16-нд Ерөнхий сайдын албан тушаалаасаа огцорсон. Түүнийг огцорсныхоо дараа Ян ди-Пертуан Агонг зохих залгамжлагчийг сонгох хүртэл түүнийг түр Ерөнхий сайдаар томилсон.

Appendices



APPENDIX 1

Origin and History of the Malaysians


Play button




APPENDIX 2

Malaysia's Geographic Challenge


Play button

Footnotes



  1. Kamaruzaman, Azmul Fahimi; Omar, Aidil Farina; Sidik, Roziah (1 December 2016). "Al-Attas' Philosophy of History on the Arrival and Proliferation of Islam in the Malay World". International Journal of Islamic Thought. 10 (1): 1–7. doi:10.24035/ijit.10.2016.001. ISSN 2232-1314.
  2. Annual Report on the Federation of Malaya: 1951 in C.C. Chin and Karl Hack, Dialogues with Chin Peng pp. 380, 81.
  3. "Malayan Independence | History Today". www.historytoday.com.
  4. Othman, Al-Amril; Ali, Mohd Nor Shahizan (29 September 2018). "Misinterpretation on Rumors towards Racial Conflict: A Review on the Impact of Rumors Spread during the Riot of May 13, 1969". Jurnal Komunikasi: Malaysian Journal of Communication. 34 (3): 271–282. doi:10.17576/JKMJC-2018-3403-16. ISSN 2289-1528.
  5. Jomo, K. S. (2005). Malaysia's New Economic Policy and 'National Unity. Palgrave Macmillan. pp. 182–214. doi:10.1057/9780230554986_8. ISBN 978-1-349-52546-1.
  6. Spaeth, Anthony (9 December 1996). "Bound for Glory". Time. New York.
  7. Isa, Mohd Ismail (20 July 2020). "Evolution of Waterfront Development in Lumut City, Perak, Malaysia". Planning Malaysia. 18 (13). doi:10.21837/pm.v18i13.778. ISSN 0128-0945.
  8. Ping Lee Poh; Yean Tham Siew. "Malaysia Ten Years After The Asian Financial Crisis" (PDF). Thammasat University.
  9. Cheng, Harrison (3 March 2020). "Malaysia's new prime minister has been sworn in — but some say the political crisis is 'far from over'". CNBC.
  10. "Malaysia's GDP shrinks 5.6% in COVID-marred 2020". Nikkei Asia.
  11. "Malaysia's Political Crisis Is Dooming Its COVID-19 Response". Council on Foreign Relations.
  12. Auto, Hermes (22 August 2022). "Umno meetings expose rift between ruling party's leaders | The Straits Times". www.straitstimes.com.
  13. Mayberry, Kate. "Anwar sworn in as Malaysia's PM after 25-year struggle for reform". www.aljazeera.com.
  14. "Genetic 'map' of Asia's diversity". BBC News. 11 December 2009.
  15. Davies, Norman (7 December 2017). Beneath Another Sky: A Global Journey into History. Penguin UK. ISBN 978-1-84614-832-3.
  16. Fix, Alan G. (June 1995). "Malayan Paleosociology: Implications for Patterns of Genetic Variation among the Orang Asli". American Anthropologist. New Series. 97 (2): 313–323. doi:10.1525/aa.1995.97.2.02a00090. JSTOR 681964.
  17. "TED Cast Study: Taman Negara Rain Forest Park and Tourism". August 1999.
  18. "Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians". Oxford University Press.
  19. "World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Malaysia : Orang Asli". Ref World (UNHCR). 2008.
  20. Michel Jacq-Hergoualc'h (January 2002). The Malay Peninsula: Crossroads of the Maritime Silk-Road (100 Bc-1300 Ad). BRILL. p. 24. ISBN 90-04-11973-6.
  21. Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158, doi:10.7152/bippa.v20i0.11751.
  22. Moorhead, Francis Joseph (1965). A history of Malaya and her neighbours. Longmans of Malaysia,p. 21.
  23. "Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians". Oxford Journals.
  24. Anthony Milner (25 March 2011). The Malays. John Wiley & Sons. p. 49. ISBN 978-1-4443-9166-4.
  25. Guy, John (2014). Lost Kingdoms: Hindu-Buddhist Sculpture of Early Southeast Asia. Yale University Press. pp. 28–29. ISBN 978-0300204377.
  26. Grabowsky, Volker (1995). Regions and National Integration in Thailand, 1892-1992. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-03608-5.
  27. Michel Jacq-Hergoualc'h (2002). The Malay Peninsula: Crossroads of the Maritime Silk-Road (100 BC-1300 AD). Victoria Hobson (translator). Brill. pp. 162–163. ISBN 9789004119734.
  28. Dougald J. W. O'Reilly (2006). Early Civilizations of Southeast Asia. Altamira Press. pp. 53–54. ISBN 978-0759102798.
  29. Kamalakaran, Ajay (2022-03-12). "The mystery of an ancient Hindu-Buddhist kingdom in Malay Peninsula".
  30. W. Linehan (April 1948). "Langkasuka The Island of Asoka". Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. 21 (1 (144)): 119–123. JSTOR 41560480.
  31. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  32. Derek Heng (15 November 2009). Sino–Malay Trade and Diplomacy from the Tenth through the Fourteenth Century. Ohio University Press. p. 39. ISBN 978-0-89680-475-3.
  33. Gernet, Jacques (1996). A History of Chinese Civilization. Cambridge University Press. p. 127. ISBN 978-0-521-49781-7.
  34. Ishtiaq Ahmed; Professor Emeritus of Political Science Ishtiaq Ahmed (4 May 2011). The Politics of Religion in South and Southeast Asia. Taylor & Francis. p. 129. ISBN 978-1-136-72703-0.
  35. Stephen Adolphe Wurm; Peter Mühlhäusler; Darrell T. Tryon (1996). Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-013417-9.
  36. Wheatley, P. (1 January 1955). "The Golden Chersonese". Transactions and Papers (Institute of British Geographers) (21): 61–78. doi:10.2307/621273. JSTOR 621273. S2CID 188062111.
  37. Barbara Watson Andaya; Leonard Y. Andaya (15 September 1984). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-38121-9.
  38. Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium by Ronald Findlay, Kevin H. O'Rourke p.67.
  39. History of Asia by B. V. Rao (2005), p. 211.
  40. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  41. Miksic, John N. (2013), Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800, NUS Press, ISBN 978-9971-69-574-3, p. 156, 164, 191.
  42. Miksic 2013, p. 154.
  43. Abshire, Jean E. (2011), The History of Singapore, Greenwood, ISBN 978-0-313-37742-6, p. 19&20.
  44. Tsang, Susan; Perera, Audrey (2011), Singapore at Random, Didier Millet, ISBN 978-981-4260-37-4, p. 120.
  45. Cœdès, George (1968). The Indianized states of Southeast Asia. University of Hawaii Press. pp. 245–246. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  46. Borschberg, Peter (28 July 2020). "When was Melaka founded and was it known earlier by another name? Exploring the debate between Gabriel Ferrand and Gerret Pieter Rouffaer, 1918−21, and its long echo in historiography". Journal of Southeast Asian Studies. 51 (1–2): 175–196. doi:10.1017/S0022463420000168. S2CID 225831697.
  47. Ahmad Sarji, Abdul Hamid (2011), The Encyclopedia of Malaysia, vol. 16 – The Rulers of Malaysia, Editions Didier Millet, ISBN 978-981-3018-54-9, p. 119.
  48. Barnard, Timothy P. (2004), Contesting Malayness: Malay identity across boundaries, Singapore: Singapore University press, ISBN 9971-69-279-1, p. 7.
  49. Mohamed Anwar, Omar Din (2011), Asal Usul Orang Melayu: Menulis Semula Sejarahnya (The Malay Origin: Rewrite Its History), Jurnal Melayu, Universiti Kebangsaan Malaysia, pp. 28–30.
  50. Ahmad Sarji 2011, p. 109.
  51. Fernão Lopes de Castanheda, 1552–1561 História do Descobrimento e Conquista da Índia pelos Portugueses, Porto, Lello & Irmão, 1979, book 2 ch. 106.
  52. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.
  53. Husain, Muzaffar; Akhtar, Syed Saud; Usmani, B. D. (2011). Concise History of Islam (unabridged ed.). Vij Books India Pvt Ltd. p. 310. ISBN 978-93-82573-47-0. OCLC 868069299.
  54. Borschberg, Peter (2010a). The Singapore and Melaka Straits: Violence, Security and Diplomacy in the 17th Century. ISBN 978-9971-69-464-7.
  55. M.C. Ricklefs; Bruce Lockhart; Albert Lau; Portia Reyes; Maitrii Aung-Thwin (19 November 2010). A New History of Southeast Asia. Palgrave Macmillan. p. 150. ISBN 978-1-137-01554-9.
  56. Tan Ding Eing (1978). A Portrait of Malaysia and Singapore. Oxford University Press. p. 22. ISBN 978-0-19-580722-6.
  57. Baker, Jim (15 July 2008). Crossroads: A Popular History of Malaysia and Singapore (updated 2nd ed.). Marshall Cavendish International (Asia) Pte Ltd. pp. 64–65. ISBN 978-981-4516-02-0. OCLC 218933671.
  58. Holt, P. M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam: Volume 2A, The Indian Sub-Continent, South-East Asia, Africa and the Muslim West. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29137-8, pp. 129.
  59. CIA Factbook (2017). "The World Factbook – Brunei". Central Intelligence Agency.
  60. Linehan, William (1973), History of Pahang, Malaysian Branch Of The Royal Asiatic Society, Kuala Lumpur, ISBN 978-0710-101-37-2, p. 31.
  61. Linehan 1973, p. 31.
  62. Ahmad Sarji Abdul Hamid (2011), The Encyclopedia of Malaysia, vol. 16 - The Rulers of Malaysia, Editions Didier Millet, ISBN 978-981-3018-54-9, p. 80.
  63. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 79.
  64. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 81.
  65. Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, p. 83.
  66. E. M. Jacobs, Merchant in Asia, ISBN 90-5789-109-3, 2006, page 207.
  67. Andaya, Barbara Watson; Andaya, Leonard Y. (2001). A History of Malaysia. University of Hawaiʻi Press. ISBN 978-0-8248-2425-9., p. 101.
  68. Andaya & Andaya (2001), p. 102.
  69. "Sir James Lancaster (English merchant) – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica.
  70. "The Founding of Penang". www.sabrizain.org.
  71. Zabidi, Nor Diana (11 August 2014). "Fort Cornwallis 228th Anniversary Celebration". Penang State Government (in Malay).
  72. "History of Penang". Visit Penang. 2008.
  73. "Light, Francis (The Light Letters)". AIM25. Part of The Malay Documents now held by School of Oriental and African Studies.
  74. Bougas, Wayne (1990). "Patani in the Beginning of the XVII Century". Archipel. 39: 113–138. doi:10.3406/arch.1990.2624.
  75. Robson, Stuart (1996). "Panji and Inao: Questions of Cultural and Textual History" (PDF). The Siam Society. The Siam Society under Royal Patronage. p. 45.
  76. Winstedt, Richard (December 1936). "Notes on the History of Kedah". Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. 14 (3 (126)): 155–189. JSTOR 41559857.
  77. "Sir James Lancaster (English merchant) – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica.
  78. Cheah Boon Kheng (1983). Red Star over Malaya: Resistance and Social Conflict during and after the Japanese Occupation, 1941-1946. Singapore University Press. ISBN 9971695081, p. 28.
  79. C. Northcote Parkinson, "The British in Malaya" History Today (June 1956) 6#6 pp 367-375.
  80. Graham, Brown (February 2005). "The Formation and Management of Political Identities: Indonesia and Malaysia Compared" (PDF). Centre for Research on Inequality, Human Security and Ethnicity, CRISE, University of Oxford.
  81. Soh, Byungkuk (June 1998). "Malay Society under Japanese Occupation, 1942–45". International Area Review. 1 (2): 81–111. doi:10.1177/223386599800100205. ISSN 1226-7031. S2CID 145411097.
  82. David Koh Wee Hock (2007). Legacies of World War II in South and East Asia. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-230-468-1.
  83. Stockwell, AJ (2004). British documents of the end of empire Series B Volume 8 – "Paper on the future of the Federation of Malaya, Singapore, and Borneo Territories":memorandum by Lee Kuan Yew for the government of the Federation of Malaya (CO1030/973, no E203). University of London: Institute of Commonwealth Studies. p. 108. ISBN 0-11-290581-1.
  84. Shuid, Mahdi & Yunus, Mohd. Fauzi (2001). Malaysian Studies, p. 29. Longman. ISBN 983-74-2024-3.
  85. Shuid & Yunus, pp. 30–31.
  86. "Malaysia: Tunku Yes, Sukarno No". TIME. 6 September 1963.
  87. "Race War in Malaysia". Time. 23 May 1969.
  88. Lee Hock Guan (2002). Singh, Daljit; Smith, Anthony L (eds.). Southeast Asian Affairs 2002. Institute of Southeast Asian Studies. p. 178. ISBN 9789812301628.
  89. Nazar Bin Talib (2005). Malaysia's Experience In War Against Communist Insurgency And Its Relevance To The Present Situation In Iraq (PDF) (Working Paper thesis). Marine Corps University, pp.16–17.
  90. National Intelligence Estimate 54–1–76: The Outlook for Malaysia (Report). Central Intelligence Agency. 1 April 1976.
  91. Peng, Chin (2003). My Side of History. Singapore: Media Masters. ISBN 981-04-8693-6, pp.467–68.
  92. Nazar bin Talib, pp.19–20.
  93. Nazar bin Talib, 21–22.
  94. Cheah Boon Kheng (2009). "The Communist Insurgency in Malaysia, 1948–90: Contesting the Nation-State and Social Change" (PDF). New Zealand Journal of Asian Studies. University of Auckland. 11 (1): 132–52.
  95. Jomo, K. S. (2005). Malaysia's New Economic Policy and 'National Unity. Palgrave Macmillan. pp. 182–214. doi:10.1057/9780230554986_8. ISBN 978-1-349-52546-1.
  96. World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. 2007. ISBN 978-0-7614-7642-9.

References



  • Andaya, Barbara Watson, and Leonard Y. Andaya. (2016) A history of Malaysia (2nd ed. Macmillan International Higher Education, 2016).
  • Baker, Jim. (2020) Crossroads: a popular history of Malaysia and Singapore (4th ed. Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd, 2020) excerpt
  • Clifford, Hugh Charles; Graham, Walter Armstrong (1911). "Malay States (British)" . Encyclopædia Britannica. Vol. 17 (11th ed.). pp. 478–484.
  • De Witt, Dennis (2007). History of the Dutch in Malaysia. Malaysia: Nutmeg Publishing. ISBN 978-983-43519-0-8.
  • Goh, Cheng Teik (1994). Malaysia: Beyond Communal Politics. Pelanduk Publications. ISBN 967-978-475-4.
  • Hack, Karl. "Decolonisation and the Pergau Dam affair." History Today (Nov 1994), 44#11 pp. 9–12.
  • Hooker, Virginia Matheson. (2003) A Short History of Malaysia: Linking East and West (2003) excerpt
  • Kheng, Cheah Boon. (1997) "Writing Indigenous History in Malaysia: A Survey on Approaches and Problems", Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies 10#2 (1997): 33–81.
  • Milner, Anthony. Invention of Politics in Colonial Malaya (Melbourne: Cambridge University Press, 1996).
  • Musa, M. Bakri (1999). The Malay Dilemma Revisited. Merantau Publishers. ISBN 1-58348-367-5.
  • Roff, William R. Origins of Malay Nationalism (Kuala Lumpur: University of Malaya Press, 1967).
  • Shamsul, Amri Baharuddin. (2001) "A history of an identity, an identity of a history: the idea and practice of 'Malayness' in Malaysia reconsidered." Journal of Southeast Asian Studies 32.3 (2001): 355–366. online
  • Ye, Lin-Sheng (2003). The Chinese Dilemma. East West Publishing. ISBN 0-9751646-1-9.