Хилофати Умавиён

Дар давраи пеш аз ислом Умавиён ё «Бану Умайя» аз қабилаҳои пешқадами қабилаи Қурайш дар Макка буданд.Дар охири асри 6, Умавиён дар шабакаҳои тиҷоратии Қурайш бо Сурия бартарӣ доштанд ва бо қабилаҳои араби бодиянишин, ки минтақаҳои биёбони шимолӣ ва марказии Арабистонро назорат мекарданд, иттифоқҳои иқтисодӣ ва низомиро инкишоф доданд ва ба ин қабила дараҷаи қудрати сиёсӣ дар вилоят.Умавиён таҳти сарварии Абусуфён ибни Ҳарб пешвоёни асосии мухолифати Макка бо паёмбари исломМуҳаммад буданд, аммо пас аз ишғоли Макка дар соли 630 Абусуфён ва Қурайш исломро қабул карданд.Муҳаммад барои оштӣ додани қабилаҳои бонуфузи Қурайши худ ба мухолифони пешини худ, аз ҷумла Абусуфён, саҳмияро дар тартиботи нав дод.Абусуфён ва Умавиён ба Мадина, маркази сиёсии ислом, кӯчиданд, то нуфузи нави сиёсии худро дар ҷомеаи навбунёди мусулмон нигоҳ доранд.Даргузашти Муҳаммад дар соли 632 пай дар пайи раҳбарияти ҷамъияти мусалмононро кушод.Муњољирон ба яке аз худашон, њамсафари пешин ва пири Муњаммад Абубакр (с) байъат карданд ва ба мубоњисањои ансорї хотима доданд.Абӯбакрро ансорӣ ва нухбагони Қурайш қобили қабул медонистанд ва ба унвони халифа (раҳбари ҷамъияти мусалмонон) эътироф шуданд.Вай ба Умавиён илтифот нишон дода, ба онҳо нақши фармондеҳиро дар забти мусулмонони Сурия дод.Яке аз ин таъйиншудагон Язид, писари Абусуфён буд, ки молу мулк дошт ва шабакаҳои тиҷорӣ дар Сурияро нигоҳ дошт.Ҷонишини Абубакр Умар (ҳукмронии 634–644) нуфузи нухбагони Қурайширо ба фоидаи тарафдорони қаблии Муҳаммад дар идора ва низомиён маҳдуд кард, вале бо вуҷуди ин имкон дод, ки пойгоҳҳои афзояндаи писарони Абусуфён дар Сурия, ки то соли 638 комилан забт карда шуд. Ваќте ки фармондењи кулли вилоят Абуубайда ибни ал-Љарроњ дар соли 639 даргузашт, Язидро дар ноњияњои Димишќ, Фаластин ва Урдуни Сурия таъин кард.Язид дере нагузашта вафот кард ва Умар ба ҷои ӯ бародараш Муъовияро таъин кард.Муносибати истисноии Умар бо писарони Абусуфён шояд аз эҳтироми ӯ ба хонавода, иттифоқи афзояндаи онҳо бо қабилаи пурқудрати Бану Калб ба унвони муқовимат бо муҳоҷирони бонуфузи Ҳимёрӣ дар Ҳумс, ки худро дар ашрофи ашроф ва ё набудани онҳо бо Қурайш баробар медонистанд, сарчашма гирифта бошад. номзади муносиб дар он замон, бахусус дар миёни вабои Амво, ки аллакай Абуубайда ва Язидро кушта буд.Дар зери роҳбарии Муовия, Сурия дар дохили худ ором, муташаккил ва аз ҳокимони собиқи Византияаш хуб дифоъ мекард.

Дар замони ҳукмронии Умар, волии Сурия, Муовияи I, дархости сохтани нерӯи баҳрӣ барои забт ба ҷазираҳои Баҳри Миёназамин фиристод, аммо Умар ин пешниҳодро ба сабаби хатари сарбозон рад кард.Аммо вақте ки Усмон халифа шуд, дархости Муовияро пазируфт.Соли 650 Муовия ба Қибрис ҳамла карда, пойтахти Константияро пас аз муҳосираи кӯтоҳе забт кард, вале бо хокимони маҳаллӣ шартнома баст.Дар ин сафар хешовандиМуҳаммад (с) Умм-Ҳаром дар наздикии кӯли Намак дар Ларнака аз хачираш афтод ва кушта шуд.Вай дар ҳамон ҷо дафн карда шуд, ки макони муқаддаси бисёре аз мусулмонон ва насрониҳои маҳаллӣ гардид ва дар соли 1816 дар он ҷо аз ҷониби Усмонӣ Ҳала Султон Текке сохта шуд.Пас аз даст кашидан аз вайрон кардани шартнома, арабҳо дар соли 654 бо панҷсад киштӣ дубора ба ҷазира ҳамла карданд.Аммо ин дафъа дар Кипр гарнизони иборат аз 12000 нафар монда, ҷазираро зери таъсири мусалмонон қарор дод.Флоти мусулмонони Кипрро тарк карда, ба тарафи Крит ва сипас Родос равон шуда, бе муќовимати зиёд онњоро забт карданд.Аз соли 652 то соли 654 мусулмонон ба мукобили Сицилия амалиёти бахрй cap карда, кисми зиёди чазираро ишгол карданд.Дере нагузашта Усмон кушта шуд ва ба сиёсати экспансионистии худ хотима дод ва мусулмонон аз Сицилия дур шуданд.Дар соли 655 императори Византия Констан II шахсан як флотро барои ҳамла ба мусулмонон дар Фийник (дар назди Ликия) сарварӣ кард, вале он мағлуб шуд: ҳарду ҷониб дар набард талафоти калон доданд ва худи император аз марг наҷот ёфт.

Дар маъхаз[ои ибтидоии мусулмонb доир ба [укмронии Муовия дар Сурия, маркази хилофати вай маълумот кам аст.Ӯ дар Димишқ дарбори худро таъсис дод ва хазинаи халифаро аз Куфа ба он ҷо интиқол дод.Вай ба аскарони кабилахои суриягии худ такья мекард, ки шумораи онхо кариб 100 хазор нафар буд ва музди кори онхоро аз хисоби гарнизонхои Ирок зиёд мекард;инчунин кариб 100.000 солдат якчоя.Муовияро сарчашмаҳои аввали мусулмонӣ барои таъсиси девонҳо (шуъбаҳои давлатӣ) барои мукотиба (расоил), канцелярия (хатам) ва роҳи почта (барид) медонанд.Ба қавли ат-Табарӣ, пас аз сӯиқасд ба ҷони Хариҷит Бурак ибни Абдуллоҳ ба Муовия, ки ӯ дар соли 661 дар масҷиди Димишқ намоз мекард, Муовия ҳарос (муҳофизони шахсӣ) ва шурта (интихобӣ) таъсис дод. қӯшунҳо) ва максура (минтақаи эҳтиётӣ) дар дохили масҷидҳо.

Гарчанде ки арабҳо аз солҳои 640-ум ба ҷуз ҳамлаҳои даврӣ аз Киренаика берун нарафтанд, экспедитсияҳо бар зидди Африқои Шимолии Византия дар давраи ҳукмронии Муовия нав карда шуданд.Дар солҳои 665 ё 666 Ибни Ҳудайҷ ба артиш сарварӣ кард, ки Визакена (ноҳияи ҷанубии Африқои Византия) ва Габесро ҳуҷум кард ва пеш аз хуруҷ баМиср муваққатан Бизертаро забт кард.Соли дигар Муовия Фадала ва Рувайфӣ ибни Собитро барои ҳамла ба ҷазираи аз лиҳози тиҷорӣ арзишманди Ҷарба фиристод. Дар ҳамин ҳол, дар солҳои 662 ё 667 Уқба ибни Нофӣ, фармондеҳи Қурайшӣ, ки дар забти арабҳо дар соли 6641 нақши калидӣ бозидааст. , нуфузи мусулмононро дар минтақаи Феззан барқарор намуда, воҳаи Завила ва пойтахти Гармантеси Гермаро забт кард.Вай шояд ба ҷануб то Кавар дар Нигери имрӯза ҳамла карда бошад.

Аввалин муҳосираи арабҳои Константинопол дар солҳои 674–678 як муноқишаи умдаи ҷангҳои Арабу Византия ва авҷи аввалини стратегияи экспансионистии Хилофати Умавиён нисбат ба Империяи Византия буд, ки таҳти сарварии халифа Муъовияи 1. Муовия буд. соли 661 ба унвони ҳокими империяи мусулмонони араб дар пайи ҷанги дохилӣ ба майдон омад, пас аз гузашти чанд сол ҷанги таҷовузкоронаи зидди Византияро дубора оғоз кард ва умедвор буд, ки бо забт кардани пойтахти Византия - Константинопол зарбаи марговар мезанад.Тавре ки солноманависи Византия Феофан Конфессор хабар дод, ҳамлаи арабҳо усулӣ буд: дар солҳои 672–673 флоти арабҳо дар соҳилҳои Осиёи Хурд пойгоҳҳоро таъмин карданд ва сипас ба муҳосираи озод дар атрофи Константинопол шурӯъ карданд.Онҳо нимҷазираи Кизикро дар наздикии шаҳр барои зимистонгузаронӣ ҳамчун пойгоҳ истифода мебурданд ва ҳар баҳор баргашта, ба муқобили қалъаҳои шаҳр ҳамла мекарданд.Ниҳоят, Византияҳо таҳти роҳбарии император Константини IV тавонистанд бо истифода аз ихтирои нав, моддаи сӯзонандаи моеъ, ки бо номи оташи юнонӣ маъруфанд, флоти баҳрии арабро нест кунанд.Византияхо дар Осиёи Хурд хам кушунхои хушкигарди арабхоро торумор карда, онхоро мачбур карданд, ки мухосираро бардорад.Ғалабаи Византия барои бақои давлати Византия аҳамияти калон дошт, зеро таҳдиди арабҳо муддате аз байн рафт.Дере нагузашта шартномаи сулҳ ба имзо расид ва пас аз сар задани ҷанги шаҳрвандии дигари мусулмонӣ, Византияҳо ҳатто давраи бартарӣ аз Хилофатро аз сар гузарониданд.

Ҷанги Карбало 10 октябри соли 680 мелодӣ миёни артиши халифаи дуввуми Умавиён Язиди I ва артиши хурде таҳти сарварии Ҳусайн ибни Алӣ, набераи паёмбари исломМуҳаммад , дар Карбало, Ироқи имрӯза ҷараён гирифт.Ҳусайн ҳамроҳи аксари хешовандон ва ҳамроҳонаш кушта шуда, аъзои оилаи зиндамондааш асир шуданд.Дар пайи ин набард Фитнаи дуввум сурат гирифт, ки дар рафти он ироқиҳо барои гирифтани интиқоми марги Ҳусайн ду маъракаи ҷудогона ташкил карданд;аввал аз Таввобин ва дигаре аз Мухтори Сақафӣ ва тарафдоронаш.Ҷанги Карбало рушди ҳизби тарафдори Оли (Шиъа Алӣ)-ро ба як мазҳаби беҳамтои мазҳабӣ бо расму ойин ва хотираи дастаҷамъии худ табдил дод.Он дар таърих, суннат ва теологияи шиа макоми марказӣ дорад ва дар адабиёти шиъа зуд-зуд бозтоб шудааст.

Фитнаи дуввум як давраи бетартибиҳои умумии сиёсӣ ва низомӣ ва ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷомеаи исломӣ дар давраи Хилофати Умавиён буд.Он пас аз марги халифаи нахустини Умавиён Муовияи I дар соли 680 сурат гирифт ва тақрибан дувоздаҳ сол давом кард.Ҷанг саркӯби ду чолишҳои сулолаи Умавиёнро дар бар гирифт, ки аввал аз ҷониби Ҳусайн ибни Алӣ, инчунин ҷонибдорони ӯ, аз ҷумла Сулаймон ибни Сурад ва Мухтор ат-Сақафӣ, ки барои интиқоми ӯ дар Ироқ гирдиҳам омада буданд ва дуввумӣ аз ҷониби Абдуллоҳ ибни ал. -Зубайр.Ҳусайн ибни Алӣ аз ҷониби тарафдорони Олиёни Кӯфа барои сарнагун кардани Умавиён даъват шуда буд, вале дар моҳи октябри соли 680 ҳамроҳи як гурӯҳи хурди худ дар роҳи Куфа дар ҷанги Карбало кушта шуд. Артиши Язид дар моҳи августи соли 683 ба шӯришиёни зиддиҳукуматӣ дар Мадина ҳамла кард ва баъдан Маккаро муњосира кард, ки дар он љо Ибни Зубайр мухолифи Язид шуда буд.Пас аз марги Язид дар моҳи ноябр, муҳосира партофта шуд ва ҳокимияти Умавиён дар тамоми хилофат ба ҷуз аз қисматҳои муайяни Сурия суқут кард;аксари вилоятҳо Ибни Зубайрро халифа эътироф карданд.; Дар Куфа як силсила ҷунбиши тарафдорони Олиҳо бо талаби интиқом барои марги Ҳусайн оғоз шуд, ки аз ҷунбиши «Тавбагарон»-и Ибни Сурад, ки моҳи январи соли 685 дар ҷанги Айнул-Варда аз ҷониби Умавиён торумор карда шуд. Он гох Куфаро Мухтор ба ихтиёри худ гирифт.Ҳарчанд лашкари ӯ дар ҷанги Хазир дар моҳи августи соли 686 лашкари бузурги Умавиёнро шикаст дод, Мухтор ва тарафдоронаш дар моҳи апрели соли 687 дар пайи як қатор набардҳо аз ҷониби Зубайриҳо кушта шуданд.Умавиён таҳти сарварии Абдулмалик ибни Марвон пас аз шикаст додани Зубайриён дар ҷанги Маскин дар Ироқ ва кушта шудани Ибни Зубайр дар муҳосираи Макка дар соли 692 назорати хилофатро дубора барқарор карданд.Ҳодисаҳои Фитнаи дуввум тамоюлҳои мазҳабиро дар ислом пурзӯр кард ва дар доираи он таълимоти мухталифе, ки баъдан ба мазҳаби суннӣ ва шиъаи ислом табдил меёбанд, таҳия шуданд.

Муҳосираи Макка дар моҳҳои сентябр-ноябри 683 яке аз набардҳои аввали Фитнаи дуввум буд.Шаҳри Макка паноҳгоҳи Абдуллоҳ ибни Зубайр буд, ки аз рақибони барҷастаи вориси сулола ба хилофат аз ҷониби Язиди 1-и Умавиён буд. Пас аз Мадинаи наздик, шаҳри дигари муқаддаси Ислом низ бар зидди Язид шӯриш кард. , Хокими Умавиён барои мутеъ кардани Арабистон лашкар фиристод.Артиши Умавиён Мадиниёнро шикаст дода, шаҳрро ишғол кард, вале Макка дар муҳосираи якмоҳа истодагарӣ кард, ки дар ҷараёни он Каъба аз оташ осеб дидааст.Муҳосира замоне ба поён расид, ки хабари марги ногаҳонии Язид расид.Фармондеҳи Умавиён Ҳусайн ибни Нумайри Сакунӣ пас аз кӯшиши беҳуда барои ташвиқ кардани Ибни Зубайр бо ӯ ба Сурия баргардад ва ба унвони халифа эътироф шавад, бо лашкари худ берун шуд.Ибни Зубайр дар тӯли ҷанги шаҳрвандӣ дар Макка монд, аммо бо вуҷуди ин, ба зудӣ ӯ ҳамчун халифа дар саросари ҷаҳони мусулмонӣ эътироф карда шуд.Танҳо соли 692 ба Умавиён тавонистанд лашкари дигаре фиристанд, ки боз Маккаро муҳосира ва забт карда, ба ҷанги шаҳрвандӣ хотима гузоштанд.

Сохтмони аввалини Гунбази Санг аз ҷониби Хилофати Умавиён бо фармони Абдулмалик ҳангоми Фитнаи дуввуми солҳои 691-692 мелодӣ анҷом дода шуда буд ва аз он замон он дар болои ҷои маъбади дуввуми яҳудиён (дар соли сохта шуда) ҷойгир шудааст. тахминан соли 516 пеш аз милод барои иваз кардани маъбади харобшудаи Сулаймон), ки соли 70-уми эраи мо аз ҷониби румиён хароб карда шуда буд.Гунбази Санг дар асл яке аз қадимтарин осори меъмории исломӣ мебошад.Меъморӣ ва мозаикаи он аз калисоҳо ва қасрҳои наздики Византия тарҳрезӣ шудааст, гарчанде ки намуди берунии он дар давраи Усмонӣ ва боз дар давраи муосир, бахусус бо илова кардани боми тиллоӣ, дар солҳои 1959-61 ва боз дар соли 1993 ба таври назаррас тағйир ёфт. .

Ҷанги Маскин, ки бо номи Ҷанги Дайр ал-Ҷатолиқ аз дайри несториёни ҳамсоя маъруф аст, як ҷанги ҳалкунанда дар Фитнаи дуввум буд (680-690).Дар нимаи моҳи октябри соли 691 дар наздикии Бағдод, дар соҳили ғарбии дарёи Даҷла, дар байни лашкари халифаи Умавӣ Абдулмалик ибни Марвон ва нерӯҳои Мусъаб ибни Зубайр, волии Ироқ , ҷангид. барои бародараш халифаи рақиби Макка Абдуллоҳ ибни Зубайр.Дар ибтидои набард аксари аскарони Мусъаб ба таври пинхони ба Абдулмалик байъат карда, аз чанг даст кашиданд ва фармондехи асосии Мусъаб Иброхим ибни Аштар дар чанг кушта шуд.Дере нагузашта Мусъаб кушта шуд, ки дар натиҷа Умавиён пирӯз шуданд ва Ироқро дубора забт карданд, ки дар охири соли 692 роҳи Умавиёнро бозпас гирифтани Ҳиҷоз (Арабистони ғарбӣ) кушод.

Солҳои 695–698 фармондеҳ Ҳасан ибни Нуъмон ал-Ғасанӣ пас аз мағлуб кардани Византияҳо ва Берберҳо дар он ҷо назорати Умавиёнро бар Ифриқия барқарор кард.Карфаген дар соли 698 забт ва нобуд карда шуд, ки ба гуфтаи Кеннеди "охирин ва бебозгашти қудрати Рум дар Африқо" ишора мекунад.Кайруан барои истилоҳои минбаъда ба таври қатъӣ таъмин карда шуд, дар ҳоле ки шаҳри бандарии Тунис бо фармони Абдулмалик барои таъсис додани флоти пурқуввати араб бунёд ва бо арсенал муҷаҳҳаз карда шуд.Ҳасан Нуъмон маъракаи зидди Берберҳоро идома дода, онҳоро шикаст дод ва пешвои онҳо маликаи ҷанговар Ал-Коҳинаро дар байни солҳои 698-703 кушт. Ҷонишини ӯ дар Ифриқия Мусо ибни Нусайр Берберҳои Ҳаввора, Зената ва Зенатаро мутеъ намуд. Конфедератсияҳои Кутама ва ба Мағриб (ғарби Африқои Шимолӣ) ворид шуда, Танҷер ва Сусро дар 708/09 забт карданд.

Дар аксари нимаи дуюми асри 7 ҳузур ва назорати арабҳо дар Арманистон хеле кам буд.Арманистонро сарзамини забткардаи арабхо хисоб мекард, вале дар амал аз мухторияти худ бархурдор буд, ки онро шартномаи байни Рхстунй ва Муовия ба имзо расонд.Дар давраи хукмронии халифа Абдулмалик (хукмронии 685—705) вазъият тагйир ёфт.Аз соли 700 сар карда бародари халифа ва ҳокими Аррон Муҳаммад ибни Марвон дар як силсила юришҳо кишварро мутеъ намуд.Ҳарчанд арманиҳо дар соли 703 шӯриш бардошта, аз Византия кӯмак гирифтанд, Муҳаммад ибни Марвон онҳоро шикаст дод ва дар соли 705 шоҳзодаҳои шӯришгарро ба қатл расонида, ба шикасти исён мӯҳр гузошт. Арманистон дар баробари князиҳои Албанияи Қафқоз ва Иберия (Гурҷистони муосир) ба як гурӯҳ муттаҳид карда шуд. вилояти васеъ бо номи ал-Арминия (الارمينيا), бо маркази он дар Двин (арабӣ Дабил), ки аз ҷониби арабҳо барқарор карда шуда, ҳамчун курсии ҳоким (остикан) ва гарнизони араб хизмат мекард.Дар аксари давраи боқимондаи Умавиён, Арминия одатан дар якҷоягӣ бо Арран ва Ҷазира ( Месопотамияи Боло) дар зери як губернатор ба як супер-вилояти махсус гурӯҳбандӣ карда мешуд.

Забти Умавиён аз Ҳиспания , инчунин ҳамчун забти мусалмонон дар нимҷазираи Иберия ё забти Умайяҳо дар Малакути Visigothic маълум аст, густариши ибтидоии Хилофати Умайяҳо бар Ҳиспания (дар нимҷазираи Иберия) аз соли 711 то 718 буд. несту нобуд кардани салтанати вестготхо ва барпо намудани Вилояти Умавиён Ал-Андалус.Дар замони хилофати халифаи Умавиён Ал-Валиди I, нерӯҳои таҳти сарварии Тариқ ибни Зиёд дар аввали соли 711 дар Гибралтар дар сарварии артиши иборат аз Берберҳо аз шимоли Африқо фуромаданд.Пас аз мағлуб кардани подшоҳи Висигот Родерик дар ҷанги ҳалкунанда дар Гвадалет, Тариқ аз ҷониби як қувваи араб бо роҳбарии вали бартарии худ Мусо ибни Нусайр тақвият дода шуд ва ба шимол идома дод.То соли 717, қувваҳои муттаҳидаи араб-берберҳо аз Пиреней ба Септимания гузаштанд.Онхо то соли 759 территорияи минбаъдаи Галлияро ишгол карданд.

Ҷанги Гвадалет аввалин ҷанги бузурги забткунии Умавиён дар Испониё буд, ки соли 711 дар як макони номаълуми дар ҷануби Испанияи ҳозира байни вестготҳои масеҳӣ таҳти роҳбарии шоҳи онҳо Родерик ва нерӯҳои истилогари Хилофати Умавии Мусулмонӣ, ки иборат буд, меҷангид. асосан Берберхо ва инчунин арабхо дар тахти фармондехон Тарик ибни Зиёд.Ҷанг ҳамчун авҷи як қатор ҳамлаҳои Бербер ва оғози забти Умайяҳо дар Испониё муҳим буд.Родерик дар набард хамрохи бисьёр аъзоёни ашрофи вестготхо кушта шуда, барои забт кардани пойтахти Висиготи Толедо рох кушод.

Дар нимаи аввали асри 8 милодӣ байни Хилофати Умавиён ва салтанатҳоиҲиндустон дар шарқи дарёи Ҳинд як силсила задухӯрдҳо ба амал омаданд.Пас аз забти арабҳои Синд дар Покистони имрӯза дар соли 712 пеш аз милод, лашкари арабҳо дар шарқи Ҳинду подшоҳӣ карданд.Дар байни солҳои 724 ва 810 мелодӣ як қатор ҷангҳо байни арабҳо ва шоҳ Нагабҳатаи I аз сулолаи Пратихара, шоҳ Викрамадитя II аз сулолаи Чалукия ва дигар салтанатҳои хурди Ҳиндустон ба амал омаданд.Дар шимол Нагабхата аз сулолаи Пратихара экспедицияи калони арабхоро дар Малва торумор кард.Аз ҷануб Викрамадитя II генерали худ Аванижанашрая Пулакешинро фиристод, ки арабҳоро дар Гуҷарот шикаст дод.Баъдтар дар соли 776 пеш аз милод экспедитсияи баҳрии арабҳо аз ҷониби флоти баҳрии Сайндҳава таҳти роҳбарии Аггука I шикаст хӯрд.Шикасти арабҳо боиси хотима ёфтани густариши онҳо ба самти шарқ гардид ва баъдан дар сарнагун кардани ҳокимони араб дар худи Синд ва таъсиси сулолаҳои мусулмони бумии Раҷпутҳо (Сумрас ва Саммас) дар он ҷо зоҳир шуд. Аввалин ҳамлаи арабҳо ба Ҳиндустон экспедитсияи баҳрӣ буд. ки хануз дар соли 636-уми мелодй Танаро дар наздикии Мумбай забт кунад.Армияи араб катъиян зада дафъ карда, ба Уммон баргашт ва аввалин хучуми арабхо ба Хиндустон барбод рафт.Як экспедитсияи дуюми баҳрӣ барои забт кардани Барвас ё Бароуз (Броуч) дар соҳили ҷануби Гуҷарот аз ҷониби Ҳакам, бародари Усмон фиристода шуд.Ин ҳамла низ дафъ карда шуд ва арабҳо бомуваффақият бозгаштанд.

Бахши бештари Мовароуннахр нихоят дар замони хукмронии ал-Валиди I (хукмронии 705—715) аз тарафи пешвои Умавиён Кутайба ибни Муслим тасарруф карда шуд.Садокати ахолии эрониву туркии Мовароуннахр ва сохибихтиёри махаллии худмухтори онхо зери суол мемонд, ки соли 719 нишон дод, ки хукмронии Мовароуннахр ба хитоихо ва сардорони тургеши онхо барои кумаки харби ба мукобили хокимони Хилофат мурочиатнома фиристоданд.

Ҷанги Оқсу байни арабҳои Хилофати Умавиён ва иттифоқчиёни онҳо дар Тургеш ва Тибет бар зидди сулолаи Танги Чин меҷангиданд.Соли 717 милодӣ арабҳо бо роҳнамоии ҳампаймонони тургешҳои худ Буат-ɦuɑn (Оқсу) ва Уқтурпанро дар минтақаи Оқсуи Шинҷон муҳосира карданд.Кушунхои Танг бо пуштибонии протекторатхои худ дар ин минтака ба арабхои мухосирашуда хучум карда, онхоро ба акибнишини мачбур карданд.Дар натичаи чанг арабхо аз Мовароуннахрн Шимолй пеш карда шуданд.Тургешҳо ба тангиҳо итоат карданд ва баъдан дар Фарғона ба арабҳо ҳамла карданд.Императори Танг барои садоқаташон ба хоқони тургеш Сулук унвонҳои императорӣ дода, ӯро бо шаҳри Суёб мукофотонид.Бо пуштибонии Чин, тургешҳо ба қаламрави араб ҳамлаҳои муҷозотӣ оғоз карданд, ки дар ниҳоят тамоми Фарғонаро аз арабҳо, ба истиснои чанд қалъа, забт карданд.

Муҳосираи дуюми арабҳои Константинопол дар солҳои 717–718 ҳамлаи якҷояи заминӣ ва баҳрӣ аз ҷониби арабҳои мусулмони Хилофати Умавиён ба пойтахти Империяи Византия Константинопол буд.Ин маърака авҷи ҳамлаҳои бистсола ва ишғоли прогрессивии арабҳо дар сарҳадҳои Византия буд, дар ҳоле ки қувваи Византия аз нооромиҳои тӯлонии дохилӣ коҳиш ёфт.Соли 716 баъди тайёрии чандинсола арабхо бо сардории Маслама ибни Абдулмалик ба Осиёи Хурд ба Византия хучум карданд.Арабҳо дар аввал умед доштанд, ки низоъҳои шаҳрвандии Византияро истифода баранд ва бо генерал Лев III Исаврӣ, ки ба муқобили император Феодосий III бархост, кори муштарак доштанд.Аммо Лео онҳоро фиреб дод ва тахти Византияро барои худ таъмин кард.Хилофат ба мавҷи баланде чун ал-Масъудӣ расид ва ривояти Теофан, ки дар бораи муҳосираи Константинопол зикр шудааст, артиши Сулаймон ибни Муъоз ал-Антакиро бо 1800 киштии бузург бо 120 000 сарбоз ва муҳаррикҳои муҳосира ва масолехи оташзананда (нафта) захира карда шудааст.Гуфта мешавад, ки танҳо қатораи таъминот 12 000 мард, 6 000 уштур ва 6 000 харро ташкил медод, дар ҳоле ки муаррихи асри 13 Бар Ҳебрейус, ба ҳайати он 30 000 ихтиёриён (мутава) барои Ҷанги муқаддас дохил мешуданд.Пас аз зимистонгузаронӣ дар соҳилҳои ғарбии Осиёи Хурд, артиши араб дар аввали тобистони соли 717 ба Фракия гузашта, барои муҳосираи шаҳр, ки аз ҷониби Деворҳои азими Теодосия муҳофизат карда мешуд, хатти муҳосира сохтанд.Флоти араб, ки ба армияи хушкигард хамрох мешуд ва максади он буд, ки мухосираи шахрро бо рохи бахр анчом дихад, дере нагузашта баъди омаданаш аз тарафи флоти Византия бо истифода аз оташи Юнон безарар карда шуд.Ин имкон дод, ки Константинопол тавассути баҳр дубора таъмин карда шавад, дар ҳоле ки артиши араб дар зимистони ғайриоддӣ сахти пас аз гуруснагӣ ва беморӣ маъюб шуд.Дар баҳори соли 718, ду флоти арабӣ, ки ҳамчун тақвият фиристода шуданд, аз ҷониби Византияҳо пас аз шикастани экипажҳои масеҳии онҳо нобуд карда шуданд ва артиши иловагие, ки тавассути Осиёи Хурд фиристода шуд, камин гирифт ва мағлуб шуд.15 августи соли 718 бо хамлахои булгорхо ба акибгохи худ арабхо мачбур шуданд, ки мухосираро бардоранд. Дар рохи бозгашт флоти араб дар натичаи офати табии кариб тамоман нобуд шуд.

Умар ибни Абдулазиз ҳаштумин халифаи Умавиён буд.Ӯ дар ҷомеа саҳмҳои мухталиф ва ислоҳоти қобили мулоҳизае кардааст ва ӯро "тақводортарин ва парҳезгортарин" ҳокимони Умавия муаррифӣ мекунанд ва аксар вақт аввалин муҷаддид ва шашумин халифаи солиҳи ислом номида мешуданд. халифа, писари бародари хурдии Абдулмалик Абдулазиз буд.Вай инчунин як набераи модарзоди халифаи дуюм Умар ибни Хаттоб буд.Дар иҳотаи донишмандони бузург, ӯ барои фармоиши аввалин маҷмӯаи расмии Ҳадис ва ташвиқи таълим ба ҳама шумурда мешавад.Вай инчунин ба Чин ва Тибет фиристодагони худро фиристод ва ҳокимони онҳоро ба қабули Ислом даъват кард.Дар баробари ин ӯ нисбат ба шаҳрвандони ғайримусулмон таҳаммулпазир буд.Ба гуфтаи Нозир Аҳмад, маҳз дар замони Умар ибни Абдулазиз эътиқоди исломӣ реша давонд ва аз ҷониби қишрҳои бузурги мардуми Форс ваМиср пазируфта шуд.Ҳарбӣ, Умар баъзан сулҳҷӯ маҳсуб мешавад, зеро ӯ фармон дод, ки артиши мусулмонон дар ҷойҳое чун Константинопол, Осиёи Марказӣ ва Септимания, бо вуҷуди як раҳбари хуби низомӣ буданаш, хориҷ шавад.Бо вуҷуди ин, дар зери ҳукмронии ӯ Умайяҳо қаламравҳои зиёдеро аз салтанатҳои насронии Испания забт карданд.

Аз пойгоҳҳои шимолу ғарбии африқоии хилофат, як қатор ҳуҷумҳо ба минтақаҳои соҳилии Салтанати Висиготҳо роҳи ишғоли доимии қисми зиёди Иберияро аз ҷониби Умавиён (аз 711 сар карда) ва минбаъд ба ҷанубу шарқи Галлия (охирин қалъа) кушод. дар Нарбонна дар 759).Ҷанги Турҳо 10 октябри соли 732 ҷараён гирифт ва дар давраи ҳамлаи Умавиён ба Голлия ҷанги муҳим буд.Дар натиҷа қувваҳои франкӣ ва аквитанӣ бо роҳбарии Чарлз Мартел бар қувваҳои истилогари Хилофати Умавиён бо роҳбарии Абдулраҳмон Ал-Ғофиқӣ, губернатори Ал-Андалус пирӯз шуданд.Қобили зикр аст, ки аскарони Франк аз афташ бе аскарони вазнини савора меҷангиданд.Ал-Ғофиқӣ дар ҷанг кушта шуд ва лашкари Умавиён пас аз ҷанг ақибнишинӣ кард.Ҷанг барои гузоштани асосҳои империяи Каролингӣ ва ҳукмронии Франкҳо дар Аврупои Ғарбӣ дар асри оянда кӯмак кард.

Шӯриши Берберӣ дар солҳои 740–743-и милодӣ дар замони ҳукмронии халифаи Умайя Ҳишом ибни Абдулмалик ба амал омад ва аввалин ҷудошавии муваффақ аз хилофати араб (ҳукмронии Димишқ) буд.Шӯриши Берберҳо бар зидди ҳокимони араби Умавияи онҳо, ки аз ҷониби воизони пуритани хариҷӣ оташ гирифта шуда буданд, дар соли 740 дар Танҷер оғоз ёфт ва дар аввал Майсара ал-Матғарӣ роҳбарӣ мекард.Шӯриш дере нагузашта дар боқимондаи Мағриб (Африқои Шимолӣ) ва аз гулӯгоҳҳо то Ал-Андалус паҳн шуд.Умавиён шиканҷа шуданд ва тавонистанд, ки ядрои Ифриқия (Тунис, Шарқ-Алҷазоир ва Ғарб-Ливия) ва Ал-Андалус (Испания ва Португалия ) ба дасти шӯришгарон афтад.Аммо боқимондаи Мағриб ҳеҷ гоҳ барқарор карда нашуд.Пас аз ноком шудан ба забт кардани маркази музофоти Умавиён, Кайруан, лашкарҳои шӯришиёни Бербер пароканда шуданд ва Мағриби ғарбӣ ба як қатор давлатҳои хурди Бербер тақсим шуд, ки аз ҷониби сардорони қабилаҳо ва имомҳои Хариҷит ҳукмронӣ мекарданд.Шӯриши Бербер эҳтимолан бузургтарин шикасти низомӣ дар ҳукмронии Халифа Ҳишом буд.Аз он чо аввалин давлатхои мусулмонй берун аз Хилофат ба вучуд омаданд.

Ҷунбиши Ҳошимиён (як зерфирқаи шиаи Кайсониён), ки ба он хонаводаи Аббосиён сарварӣ мекард, хилофати Умавиёнро сарнагун кард.Аббосиён аз қабилаи Ҳошим, рақибони Умавиён буданд, аммо зоҳиран вожаи “Ҳошимиён” ба таври хос ба Абуҳошим, набераи Алӣ ва писари Муҳаммад ибни Ҳанафия дахл дорад.Тақрибан соли 746 Абумуслим роҳбарии Ҳошимия дар Хуросонро ба ӯҳда гирифт.Дар соли 747 у бомуваффакият шуриши ошкоро бар зидди хукмронии Умавиён баровард, ки он зери аломати парчами сиёх ба амал омад.Дере нагузашта у дар Хуросон тахти назорати худ гирифт ва волии Умавия Наср ибни Сайёрро аз он берун кард ва лашкарро ба тарафи гарб фиристод.Куфа дар соли 749 ба дасти Ҳошимиён афтод, охирин қалъаи Умавиён дар Ироқ Восит таҳти муҳосира қарор гирифт ва дар моҳи ноябри ҳамон сол Абул Аббос ас-Саффоҳ ба унвони халифаи нав дар масҷиди Куфа эътироф шуд.

Ҷанги Зоб, ки дар заминаҳои илмӣ низ бо номи Ҷанги дарёи Бузурги Зоб номида мешавад, 25 январи соли 750 дар соҳили дарёи Бузурги Зоб дар он ҷое, ки ҳоло кишвари муосири Ироқ аст, рух дод.Он ба поёни хилофати Умавиён ва болоравии Аббосиён , як сулолае, ки аз соли 750 то 1258 давом мекард, ба ду давра тақсим мешавад: давраи Аббоси аввал (750-940) ва давраи баъд аз Аббосиён (940-1258).

Дар миёнаҳои соли 750-и мелодӣ, боқимондаҳои насли шоҳии Умавиён дар қалъаҳои худ дар саросари Левант боқӣ монданд.Аммо, тавре ки таҷрибаи Аббосиён нишон медиҳад, дар мавриди таҳкими қудрат норизоятиҳои ахлоқӣ ҷои ақибро ишғол карданд ва ҳамин тавр, нақшаи «Зиёфати хун» ба вуҷуд омад.Ҳарчанд дар бораи вижагиҳои ин қазияи фоҷиабор чизе маълум нест, аммо бар ин назар аст, ки беш аз 80 нафар аъзои хонаводаи Умавиён зери ниқоби оштӣ ба зиёфати бузург даъват шудаанд.Бо дарназардошти вазъи ногувор ва хоҳиши шароити мусоиди таслим шудан, чунин ба назар мерасад, ки ҳамаи даъватшудагон ба деҳаи Абу-Футруси Фаластин рафтанд.Бо вуҷуди ин, вақте ки зиёфат ва ҷашнҳо анҷом ёфтанд, амалан ҳамаи шоҳзодагон аз ҷониби пайравони Аббосиён бераҳмона ба қатл расонида шуданд, бинобар ин, ба андешаи барқарор кардани Умавиён ба ҳокимияти хилофат хотима гузоштанд.

Абдурраҳмони I, шоҳзодаи хонадони подшоҳии барканоршудаи Умавиён, аз эътирофи ҳокимияти хилофати Аббосӣ худдорӣ кард ва амири мустақили Кордова шуд.Пас аз он ки Умавиён дар соли 750 мақоми халифа дар Димишқро ба Аббосиён аз даст доданд, ӯ шаш сол дар фирор буд.Бо нияти дубора ба даст овардани мавқеъи қудрат, ӯ ҳокимони мавҷудаи мусулмони ин минтақаро, ки ба ҳукмронии Умавиён мухолифат карда буданд, мағлуб кард ва фирқаҳои гуногуни маҳаллиро ба аморат муттаҳид кард.Бо вуҷуди ин, ин аввалин муттаҳидшавии Ал-Андалус таҳти роҳбарии Абдурраҳмон ҳанӯз беш аз бисту панҷ сол тӯл кашид (Толедо, Сарагоса, Памплона, Барселона).

Натиҷаҳои асосӣ:Муовия яке аз аввалинхо буд, ки ахамияти комили доштани флотро дарк кардХилофати Умавиён ҳам бо густариши ҳудудӣ ва ҳам бо мушкилоти маъмурӣ ва фарҳангие, ки чунин тавсеа ба вуҷуд овард, хос буд.Дар давраи Умавиён забони арабӣ ба забони маъмурӣ табдил ёфт ва раванди арабизатсия дар Левант, Байнанноҳиран , Африқои Шимолӣ ва Иберия оғоз ёфт.Ҳуҷҷатҳои давлатӣ ва пули арабӣ бароварда мешуданд.Тибқи як ақидаи умумӣ, Умавиён хилофатро аз як муассисаи динӣ (дар замони хилофати Рошидун ) ба сулолаи динӣ табдил доданд.Миллатгароии муосири араб давраи Умавиёнро як қисми асри тиллоии араб мешуморад, ки вай кӯшиши тақлид ва барқарор карданро дошт.Умавиён дар саросари Левант,Миср ва Африқои Шимолӣ масҷидҳои бузурги ҷамъомад ва қасрҳои биёбонӣ ва инчунин шаҳрҳои гуногуни гарнизон (амсар) барои мустаҳкам кардани сарҳадҳои худ, аз қабили Фустат, Кайруан, Куфа, Басра ва Мансура сохтанд.Бисёре аз ин биноҳо дорои хусусиятҳои услубӣ ва меъмории Византия мебошанд, ба монанди мозаикаи румӣ ва сутунҳои Коринф.Ягона ҳокими Умавиён, ки аз ҷониби манобеъи суннимазҳаб якдилона барои парҳезгорӣ ва адолати худ ситоиш шудааст, Умар ибни Абдулазиз аст.Китобхое, ки баъдтар дар давраи Аббосиён дар Эрон навишта шудаанд, бештар зидди Умавиён мебошанд.Эҳтимол, сакия ё чархи обёрии ҳайвонот дар давраи аввали Умавиён (дар асри 8) дар Испанияи исломӣ ҷорӣ карда шуда буд.