Ҷанги истиқлолияти Туркия

Дар моҳҳои тобистони соли 1918 сарварони давлатҳои марказӣ фаҳмиданд, ки Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ , аз ҷумла усмонҳо, мағлуб шудааст.Қариб дар як вақт Фронти Фаластин ва баъд Фронти Македония шикаст хӯрд.Аввал дар фронти Фаластин лашкархои ус-монй аз бритониёихо сахт маглуб шуданд.Фармондеҳии Артиши Ҳафтумро ба ӯҳда гирифта, Мустафо Камол Пошо дар садҳо километр қаламрави душманона ақибнишинӣ кард, то аз қувваи бартарии инсонӣ, оташфишонӣ ва ҳавоии Бритониё гурезад.Фатҳи ҳафтаҳои тӯлонии Левант Эдмунд Алленби харобиовар буд, аммо тасмими ногаҳонии Булғористон дар бораи имзои созиши оташбас иртиботи Константинопол (Истанбул) ба Вена ва Берлинро қатъ кард ва пойтахти беҳифозати усмониро ба ҳамлаи Антанта кушод.Бо шикастани ҷабҳаҳои асосӣ, Вазири Аъзам Талъат Пошо ният дошт, ки созишномаи сулҳро имзо кунад ва 8 октябри соли 1918 истеъфо дод, то ҳукумати нав шартҳои оташбасро камтар гирад.Созишномаи Мудрос 30 октябри соли 1918 ба имзо расида, Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ барои Империяи Усмонӣ хотима ёфт.Пас аз се рӯз, Кумитаи Иттиҳод ва Тараққиёт, ки аз соли 1913 империяи Усмониро ҳамчун давлати якҳизбӣ идора мекард, анҷумани охирини худро баргузор кард, ки дар он тасмим гирифта шуд, ки ҳизб пароканда карда шавад.Талот, Энвер Пошо, Ҷамол Пошо ва панҷ узви баландмақоми ИҶК баъд аз он шаб бо киштии торпедои олмонӣ аз империяи Усмонӣ гурехта, кишварро ба холигии қудрат андохт.Созишнома аз он сабаб ба имзо расид, ки империяи Усмонӣ дар ҷабҳаҳои муҳим шикаст хӯрда буд, аммо низомиён дар ҳолати хуб қарор доштанд.Баръакси дигар қудратҳои марказӣ, Артиши Усмонӣ вазифадор набуд, ки ҳайати генералии худро дар сулҳ пароканда кунад.Ҳарчанд артиш дар давоми ҷанг аз дезертирии оммавӣ азоб кашид, ки ба бандитизм оварда расонд, ҳеҷ як шӯриш ё инқилоб мисли Олмон , Австрия-Венгрия ва Русия ба суқути кишвар таҳдид намекард.Бо сабаби сиёсати миллатгароёнаи турк, ки аз ҷониби Иттиҳодияи Аврупо алайҳи насрониҳои усмонӣ пеш гирифта буд ва аз ҳам ҷудо шудани вилоятҳои араб, Империяи Усмонӣ то соли 1918 сарзамини асосан якхела аз туркҳои мусалмон (ва курдҳо) аз Фракияи Шарқӣ то сарҳади Форсро зери назорат гирифт. ақаллиятҳои зиёди юнонӣ ва арманӣ ҳанӯз дар ҳудуди он.

Тақсими Империяи Усмонӣ (30 октябри 1918 - 1 ноябри 1922) як ҳодисаи геополитикӣ буд, ки пас аз Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ва ишғоли Истамбул аз ҷониби нерӯҳои Бритониё , Фаронса ваИтолиё дар моҳи ноябри соли 1918 ба вуқӯъ пайваст. Қувваҳои муттаҳид дар аввали Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ, бахусус Созишномаи Сайкс-Пико, пас аз он ки Империяи Усмонӣ ба Олмон ҳамроҳ шуд, то Иттифоқи Усмонӣ-Германиро таъсис дод.Конгломератсияи бузурги қаламравҳо ва халқҳое, ки қаблан империяи Усмонӣ буданд, ба якчанд давлатҳои нав тақсим карда шуданд.Империяи Усмонӣ аз нигоҳи геополитикӣ, фарҳангӣ ва идеологӣ давлати пешбари исломӣ буд.Тақсимоти Империяи Усмонӣ пас аз ҷанг боиси ҳукмронии қудратҳои ғарбӣ ба мисли Бритониё ва Фаронса дар Ховари Миёна шуд ва бунёди ҷаҳони муосири араб ва Ҷумҳурии Туркияро дид.Муқовимат ба нуфузи ин қудратҳо аз Ҷунбиши Миллии Туркия буд, аммо дар дигар давлатҳои пас аз Усмонӣ то давраи деколонизатсияи босуръати пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ паҳн нашуд.

Ишғоли Истамбул, пойтахти Императории Усмонӣ, аз ҷониби нерӯҳои Бритониё , Фаронса ,Итолиё ва Юнон , тибқи Созишномаи Мудрос сурат гирифт, ки иштироки Усмонӣ дар Ҷанги Якуми Ҷаҳониро хотима дод.Аввалин кушунхои Франция 12 ноябри соли 1918 ба шахр дохил шуданд ва баъд аз он кушунхои Англия рузи дигар.Соли 1918 бори аввал буд, ки шаҳр пас аз суқути Константинопол дар соли 1453 даст иваз кард. Дар баробари ишғоли Смирна, он ба таъсиси Ҳаракати миллии Туркия мусоидат кард, ки боиси ҷанги истиқлолияти Туркия гардид.Қӯшунҳои иттифоқчиён дар авоили моҳи декабри соли 1918 дар асоси дивизияҳои мавҷудаи Истамбул минтақаҳоро ишғол намуда, маъмурияти низомии иттифоқчиёнро ташкил карданд. Ишғол ду марҳила дошт: марҳилаи аввал мувофиқи созиши сулҳ дар соли 1920 ба як созишномаи расмӣ дар асоси Шартномаи Севр.Дар нихояти кор Шартномаи Лозанна, ки 24 июли соли 1923 имзо шуда буд, боиси ба охир расидани истило гардид.Нерӯҳои охирини иттифоқчиён 4 октябри соли 1923 аз шаҳр берун шуданд ва аввалин аскарони ҳукумати Анкара бо фармондеҳии Шукру Ноилӣ Пошо (корпуси 3-юм) 6 октябри соли 1923 бо маросиме вориди шаҳр шуданд, ки он ҳамчун як ҷашн гирифта шудааст. Рӯзи озодии Истамбул ва ҳамасола дар солгарди он таҷлил мешавад.

Аввалин десант 17 ноябри соли 1918 дар Мерсин бо тақрибан 15 000 нафар, асосан ихтиёриён аз легионҳои армании фаронсавӣ бо ҳамроҳии 150 афсари фаронсавӣ сурат гирифт.Ҳадафҳои аввалини ин қувваҳои экспедитсионӣ ишғоли бандарҳо ва барҳам додани маъмурияти усмонӣ буданд.19 ноябр Тарсусро ишғол карданд, то ки атрофро бехатар созанд ва ба таъсиси штаб дар Адана омода шаванд.Пас аз ишғоли Киликия дар охири соли 1918, аскарони фаронсавӣ дар охири соли 1919 музофотҳои Усмонӣ, Антеп, Мараш ва Урфаро дар ҷануби Анатолиё ишғол карданд ва мувофиқи мувофиқа онҳоро аз нерӯҳои Бритониё гирифтанд.Дар минтақаҳое, ки ишғол кардаанд, фаронсавӣ ба муқовимати фаврии туркҳо дучор шуданд, бахусус аз он сабаб, ки онҳо худро бо ҳадафҳои арманӣ алоқаманд мекарданд.Сарбозони фаронсавӣ дар минтақа бегона буданд ва барои дарёфти иттилоъоти иктишофии худ аз милисаҳои арманӣ истифода мекарданд.Шаҳрвандони турк дар ин минтақа бо қабилаҳои араб ҳамкорӣ доштанд.Дар муқоиса бо таҳдиди юнонӣ, фаронсавӣ барои Мустафо Камол Пошо камтар хатарнок ба назар мерасид, ки вай пешниҳод кард, ки агар таҳдиди юнонӣ бартараф карда шавад, фаронсавӣ қаламравҳои худро дар Туркия нигоҳ намедорад, хусусан, зеро онҳо асосан мехостанд дар Сурия ҷойгир шаванд.

Ҷанги Франко-Туркия, ки бо номи Маъракаи Киликия дар Фаронса ва ҳамчун Ҷабҳаи ҷанубии Ҷанги Истиқлолияти Туркия дар Туркия маъруф аст, як силсила низоъҳоест, ки байни Фаронса (қувваҳои мустамликадорони Фаронса ва Легиони Арманистони Фаронса) ва Миллии Туркия меҷангиданд. Куввахо (бо сардории хукумати муваккатии Туркия баъд аз 4 сентябри соли 1920) аз декабри соли 1918 то октябри соли 1921 дар натичаи чанги якуми чахон .Таваҷҷуҳи Фаронса ба минтақа аз Созишномаи Сайкс-Пико сарчашма гирифт ва дар пайи наслкушии арманиҳо бӯҳрони паноҳандагон бештар шуд.

Дар ҳоле ки Анатолия дар анархияи амалӣ ва артиши усмонӣ дар вокуниш ба забти заминҳои иттифоқчиён шубҳанок буд, Меҳмеди VI системаи бозрасии ҳарбиро барои барқарор кардани қудрат бар империяи боқимонда таъсис дод.Бо рӯҳбаландии Қарабекир ва Эдмунд Алленби ӯ Мустафо Камол Пошоро (Отатурк) ба ҳайси нозири Нозироти Қӯшунҳои Артиши нӯҳум, ки дар Эрзурум қарор дошт, таъин кард, то тартибот дар қисмҳои низомии усмонӣ ва беҳтар кардани амнияти дохилии 30 апрели соли 1919 бошад. Мустафо Камол Фармондеҳи маъруф, обрӯманд ва бо ҳам пайвасти артиш, бо эътибори зиёд аз мақоми ӯ ҳамчун "Қаҳрамони Анафарталар" - барои нақш дар маъракаи Галлиполи - ва унвони "Ёрдамчии фахрии Аълоҳазрат Султон" ки дар моххои охири чанги якуми чахон ба даст оварда шуд.Вай як миллатгаро ва мунаққиди шадиди сиёсати мувофиқатоварии ҳукумат ба қудратҳои Антанта буд.Ҳарчанд ӯ узви ИҶП буд, вай дар давоми ҷанг зуд-зуд бо Кумитаи марказӣ задухӯрд мекард ва аз ин рӯ, ба канори қудрат дур мешуд, яъне вай қонунӣтарин миллатгаре буд, ки Меҳмеди VI таскин медод.Дар ин фазои нави сиёсӣ, ӯ саъй кард, ки аз корнамоиҳои ҷангии худ истифода барад, то кори беҳтаре ба даст орад, дар ҳақиқат чанд маротиба ӯ барои дохил шуданаш ба кабинет ба ҳайси вазири ҷанг лобби кард.Вазифаи нави ӯ ба ӯ ваколатҳои ваколатдори муассир дар тамоми Анатолия дод, ки барои ҷойгир кардани ӯ ва дигар миллатгароён барои содиқ нигоҳ доштани онҳо ба ҳукумат буд.Мустафо Камол қаблан аз раҳбарии артиши шашум, ки дар Нусайбин қарор дошт, худдорӣ карда буд.Аммо ба гуфтаи Патрик Балфур, ба воситаи найранг ва кӯмаки дӯстон ва ҳамдардӣ, ӯ нозири амалан тамоми нерӯҳои усмонӣ дар Анатолия шуд ва вазифадор буд, ки раванди пароканда кардани нерӯҳои боқимондаи усмониро назорат кунад.Камол дорои робитаҳои зиёде ва дӯстони шахсӣ, ки дар Вазорати ҷанги пас аз сулҳи Усмонӣ мутамарказ шуда буд, василаи пурқуввате буд, ки ба ӯ барои амалӣ кардани ҳадафи махфии худ: роҳбарӣ кардани ҳаракати миллатгароӣ бар зидди қудратҳои муттаҳид ва ҳукумати муштараки усмонӣ кӯмак мекунад.Як рӯз пеш аз сафараш ба Самсун дар соҳили дурдасти баҳри Сиёҳ, Камол охирин бор бо Маҳмеди VI буд.Ӯ ба султон-халифа вафодорӣ кард ва онҳо низ аз ишғоли Смирна (Измир) аз ҷониби юнониён огоҳ шуданд.Вай ва хайати шахсии бодиккат интихобкардаи худ бегохии 16 май соли 1919 аз Константинополь дар болои пароходхои кухнаи СС Бандирма рафт.

Ҷанги Юнону Туркия дар солҳои 1919-1922 байни Юнон ва Ҷунбиши Миллии Туркия ҳангоми тақсими Империяи Усмонӣ дар пайи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ , аз моҳи майи соли 1919 то октябри соли 1922 ҷараён гирифт.Маъракаи юнонӣ пеш аз ҳама аз он сабаб оғоз шуд, ки иттифоқчиёни ғарбӣ, бахусус сарвазири Бритониё Дэвид Ллойд Ҷорҷ ба Юнон ваъда дода буданд, ки аз ҳисоби Империяи Усмонӣ, ки чанде пеш дар Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ шикаст хӯрда буданд, ба даст хоҳанд овард. Юнони Қадим ва Империяи Византия пеш аз забт кардани туркҳо дар асрҳои 12-15.Муборизаи мусаллаҳона вақте оғоз шуд, ки нерӯҳои юнонӣ 15 майи соли 1919 ба Смирна (Измири ҳозира) фуруд омаданд. Онҳо дар дохили кишвар пеш рафта, қисмати ғарбӣ ва шимолу ғарбии Анадолу, аз ҷумла шаҳрҳои Маниса, Баликесир, Айдин, Кутахия, Бурса, ва Эскишехир.Пешравии онхо аз тарафи кушунхои турк дар мухорибаи Сакарё дар соли 1921 санчида шуд. Фронти Юнон дар мохи августи соли 1922 бо хучуми чавобии туркхо шикаст хӯрд ва ҷанг бо баргардонидани Смирна аз ҷониби нерӯҳои турк ва оташи бузурги Смирна амалан анҷом ёфт.Дар натича хукумати Юнон талабхои харакати миллии Туркияро кабул карда, ба сархадхои пеш аз чанги худ баргашт ва бо хамин Фракияи Шаркй ва Анатолияи Гарбиро ба ихтиёри Туркия гузошт.Иттифоқчиён аз шартномаи Севр даст кашиданд, то дар Лозанна бо Ҳаракати миллии Туркия гуфтушунид кунанд.Шартномаи Лозанна истиклолияти Республикаи Туркия ва сохибихтиёрии онро бар Анадолу, Истанбул ва Фракияи Шарки эътироф кард.Хукуматхои Юнон ва Туркия дар бораи машгул шудан ба мубодилаи ахолй розй шуданд.

Аксари таърихшиносон фуруд омадани Юнон ба Смирна 15 майи соли 1919 ҳамчун санаи оғози Ҷанги истиқлолияти Туркия ва инчунин оғози марҳилаи Қуваи Миллӣ қайд мекунанд.Маросими ишғолӣ аз ибтидо аз оташи миллатгароён пуршиддат буд ва юнониёни усмонӣ сарбозонро бо истиқболи ваҷдовар пешвоз гирифтанд ва мусулмонони усмонӣ аз фуруд омадан эътироз карданд.Муносибати нодуруст дар фармондеҳии олии Юнон боиси он шуд, ки колоннаи Евзоне, ки аз назди казармаҳои мунисипалии Туркия меравад.Рӯзноманигори миллатгаро Ҳасан Тахсин "тири аввал"-ро ​​ба сӯи байракбардори юнонӣ ба сари қӯшунҳо андохта, шаҳрро ба майдони ҷанг табдил дод.Сулаймон Фетҳӣ Бей барои саркашӣ аз нидоҳои "Зито Венизелос" (маънои "зинда бод Венизелос") бо шанд кушта шуд ва 300-400 сарбоз ва ғайринизомии турк ва 100 сарбози юнонӣ ва ғайринизомӣ кушта ё захмӣ шуданд.Кушунхои Юнон аз Смирна ба берун ба шахрхои нимчазираи Карабурун кучида рафтанд;ба Селчук, ки дар сад-километрии чанубтари Смирна дар як макони асосй вокеъ аст, ки ба водии хосилхези дарьёи Кучук Мендерес фармон медихад;ва ба тарафи шимол ба Менемен.Ҷанги партизанӣ дар деҳот оғоз ёфт, зеро туркҳо худро ба гурӯҳҳои партизании номунтазам бо номи Кува-йи Миллие (қувваҳои миллӣ) ташкил карданд, ки ба зудӣ ба онҳо сарбозони фироркардаи усмонӣ ҳамроҳ шуданд.Аксари дастаҳои Кува-йи Миллие аз 50 то 200 нафар буданд ва ба онҳо фармондеҳони маъруфи ҳарбӣ ва инчунин аъзоёни Ташкилоти махсус роҳбарӣ мекарданд.Нерӯҳои юнонӣ, ки дар Смирнаи космополитӣ қарор доштанд, ба зудӣ диданд, ки дар як минтақаи душманона ва асосан мусулмонон амалиёти зидди шӯришӣ мегузаронанд.Гуруххои юнониёни усмонй низ милисахои миллим юнониро ташкил карда, бо армияи Юнон барои мубориза бурдан ба мукобили Кува-йи Миллй дар минтакаи назорат хамкорй мекарданд.Он чизе, ки барои ишғоли бефосилаи Вилояти Айдин пешбинӣ шуда буд, дере нагузашта ба зидди шӯришиён табдил ёфт.Вокуниши фуруд омадани Юнон ба Смирна ва забт кардани заминҳои муттаҳидшуда ба ноором кардани ҷомеаи шаҳрвандии Туркия хидмат кард.Буржуазияи турк ба иттифокчиён барои сулху осоиш боварй дошт ва чунин мепиндошт, ки шартхои дар Мудрос пешниходшуда назар ба аслиашон хеле сабуктаранд.Пушбахт дар пойтахт пурқувват буд ва 23 майи соли 1919 бузургтарин тазоҳуроти майдони Султонаҳмет аз ҷониби туркҳо дар Константинопол алайҳи ишғоли Юнон дар Смирна буд, ки бузургтарин амали беитоатии шаҳрвандӣ дар таърихи Туркия дар он лаҳза буд.

Мустафо Камол Пошо ва ҳамкасбони ӯ рӯзи 19 май дар Самсун ба соҳил баромаданд ва дар меҳмонхонаи Mıntıka Palace хонаи аввалини худро барпо карданд.Нерӯҳои Бритониё дар Самсун ҳузур доштанд ва ӯ дар аввал робитаи самимӣ дошт.Вай Дамат Феридро дар бораи садоқати артиш ба ҳукумати нав дар Константинопол итминон дода буд.Бо вуҷуди ин, Камол дар паси ҳукумат мардуми Самсунро аз десанти юнонӣ ва итолиёвӣ огоҳ кард, маҷлисҳои оммавии оқилона баргузор кард, тавассути телеграф бо қисмҳои артиш дар Анатолия робитаи зуд барқарор кард ва бо гурӯҳҳои гуногуни миллатгаро робита барқарор кард.Вай ба сафоратхонахои хоричй ва вазорати харбй дар бораи куввахои мусаллахи Англия дар ин район ва дар бораи ёрии Англия ба дастахои чангчуёни Юнон телеграммахои эътирозй фиристод.Пас аз як ҳафта дар Самсун, Камол ва кормандони ӯ ба Ҳавза кӯчиданд.Маҳз дар ҳамон ҷо ӯ аввалин бор парчами муқовиматро нишон дод.Мустафо Камол дар ёддоштҳои худ навиштааст, ки барои сафед кардани муқовимати мусаллаҳона ба муқобили истилогарони иттифоқчиён ба дастгирии умумимиллӣ ниёз дорад.Эътибор ва аҳамияти мансабаш кофӣ набуд, ки ҳамаро рӯҳбаланд кунанд.Дар ҳоле, ки расман ба халъи силоҳи артиш машғул буд, ӯ бо тамосҳои гуногун бо мақсади таҳкими ҳаракати худ вохӯрд.Вай бо Рауф Пошо, Карабекир Пошо, Алӣ Фуат Пошо ва Рефет Пошо мулоқот карда, Доираҳои Амасияро (22 июни 1919) нашр кард.Макомоти музофоти Усмонй ба воситаи телеграф хабар дода шуд, ки ягонагй ва истиклолияти миллат дар зери хатар аст ва хукумати Константинопол зери хатар мондааст.Барои ислоҳи ин, бояд дар Эрзурум байни вакилони Шаш Вилоят конгресс баргузор мешуд, то дар бораи посух қарор қабул кунад ва анҷумани дигар дар Сивас баргузор мешуд, ки ҳар як вилоят бояд вакилонро фиристад.Ҳамдардӣ ва набудани ҳамоҳангӣ аз пойтахт ба Мустафо Камол, сарфи назар аз оҳанги зиддиҳукуматӣ озодии ҳаракат ва истифодаи телеграфро фароҳам овард.23 июн Комиссари олӣ адмирал Калторп аҳамияти фаъолияти оқилонаи Мустафо Камол дар Анадолуро дарк карда, дар бораи Поша ба Вазорати корҳои хориҷӣ гузориш фиристод.Изҳороти ӯ аз ҷониби Ҷорҷ Кидсон аз департаменти шарқӣ паст карда шуд.Капитан Херст аз кушунхои ишголии Англия дар Самсун адмирал Калторпро бори дигар огох кард, аммо подразделенияхои Херст бо бригадаи Гуркхо иваз карда шуданд.Вақте ки бритониёҳо ба Александретта фуруд омаданд, адмирал Калторп ба он далел истеъфо дод, ки ин хилофи созишномаи сулҳе, ки ӯ имзо карда буд ва 5 августи соли 1919 ба вазифаи дигар таъин шуд. Ҳаракати воҳидҳои бритониёӣ мардуми минтақаро ба ташвиш оварда, онҳоро бовар кунонд, ки Мустафо Камол ҳақ буд.

Ҷунбиши дифоъ аз ҳуқуқи миллӣ, ки бо номи Ҷунбиши миллии Туркия низ маъруф аст, фаъолиятҳои сиёсӣ ва низомии инқилобиёни туркро дар бар мегирад, ки дар натиҷаи шикасти империяи Усмонӣ ба таъсис ва ташаккули Ҷумҳурии муосири Туркия оварда расонд. дар Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ва баъдан ишғоли Константинопол ва тақсими империяи Усмонӣ аз ҷониби иттифоқчиён тибқи шартҳои созиши Мудрос.Инқилобчиёни турк ба муқобили ин тақсимшавӣ ва бар зидди шартномаи Севр, ки соли 1920 аз ҷониби ҳукумати Усмонӣ имзо шуда буд, ки қисматҳои худи Анадолуро тақсим мекард, шӯриш карданд.Ин таъсиси иттиҳоди инқилобчиёни турк ҳангоми тақсимшавӣ бо Ҷанги истиқлолияти Туркия, 1 ноябри соли 1922 барҳам додани султонати усмонӣ ва 29 октябри соли 1923 эълон шудани Ҷумҳурии Туркия дар натиҷаи он гардид. мудофизати хукукдои миллии Анадолу ва Румели, ки дар охир эълон кард, ки ягона манбаи идораи халки турк Мачлиси бузурги миллии Туркия мебошад.Ҳаракат дар соли 1919 тавассути як қатор созишномаҳо ва конфронсҳо дар саросари Анадолу ва Фракия таъсис дода шудааст.Ҳадафи ин раванд муттаҳид кардани ҳаракатҳои мустақил дар саросари кишвар барои эҷоди садои умумӣ буд ва ба Мустафо Камол Отатурк тааллуқ дорад, зеро ӯ сухангӯи ибтидоӣ, арбоби ҷамъиятӣ ва раҳбари низомии ин ҳаракат буд.

Сиркуляри Амасия як дастури муштараке буд, ки 22 июни соли 1919 дар Амасия, Вилояти Сивас аз ҷониби Фаҳри Ёвер-и Ҳазрати Шеҳриарӣ («Ёрдамчии фахрии Аълоҳазрат Султон»), Мирлива Мустафо Камол Отатурк (нозири Артиши нӯҳум) нашр шудааст. Инспекция), Рауф Орбай (собик вазири харбии бахрй), Миралай Рефет Беле (фармондехи корпуси III дар Сивас) ва Мирлива Али Фуат Чебесой (фармондехи корпуси XX дар Анкара).Ва дар давоми тамоми вохӯрӣ бо Ферик Ҷемол Мерсинли (инспектори Инспекцияи дуюми Армия) ва Мирлива Казим Карабекир (фармондеҳи корпуси XV дар Эрзурум) бо телеграфҳо машварат карданд.Ин сиркуляр аввалин ҳуҷҷати хаттӣ ҳисобида мешавад, ки Ҷанги истиқлолияти Туркияро ба ҳаракат медарорад.Дар гирдиҳамоӣ, ки дар саросари Анадолу паҳн шудааст, истиқлол ва якпорчагии Туркияро зери хатар эълон карда, даъват мекунад, ки конфронси миллӣ дар Сивас (Конгресси Сивас) ва пеш аз он конгресси омодагӣ иборат аз намояндагони вилоятҳои шарқии Анадолу баргузор шавад. июль дар Эрзурум (Конгресси Эрзурум).

Ҷанги Айдин як силсила задухӯрдҳои васеъмиқёси мусаллаҳона дар марҳилаи аввали ҷанги Юнону Туркия (1919-1922) дар шаҳри Айдин ва атрофи он дар ғарби Туркия буд.Дар набард дар натиҷаи сӯхтани чанд қисмати шаҳр (асосан туркҳо, балки юнониҳо) ва қатли ом, ки боиси марги чандин ҳазор сарбози туркӣ ва юнонӣ ва мардуми осоишта гардид.Шахри Айдин то даме ки 7 сентябри соли 1922, дар охири чанги Юнону Туркистон аз тарафи кушунхои турк дубора забт карда шуд, дар харобахо монд.

Дар аввали моҳи июл Мустафо Камол Пошо аз султон ва Калторп телеграммаҳо гирифта, аз ӯ ва Рефет хоҳиш карданд, ки фаъолияти худро дар Анатолия қатъ кунанд ва ба пойтахт баргарданд.Камол дар Эрзинҷон буд ва намехост ба Константинопол баргардад, аз он хавотир буд, ки мақомоти хориҷӣ барои ӯ тарҳҳои берун аз нақшаҳои султон дошта бошанд.Пеш аз ба истеъфо рафтан аз вазифаи худ, вай ба тамоми созмонҳои миллатгаро ва фармондеҳони ҳарбӣ дастур фиристод, ки пароканда нашаванд ё таслим нашаванд, ба шарте ки агар онҳо бо фармондеҳони миллатгароҳои кооперативӣ иваз карда шаванд.Ҳоло танҳо як шаҳрванди мулкӣ, ки аз фармондеҳиаш маҳрум карда шуда буд, Мустафо Камол дар ихтиёри нозири нави Артиши сеюм (аз Артиши нӯҳум иваз карда шуд) Қарабекир Пошо буд, воқеан вазорати ҷанг ба ӯ фармон дод, ки Камолро ҳабс кунад, ки Қарабекир ин фармонро рад кард.Конгресси Эрзурум ба муносибати солгарди Революцияи Турки Чавон хамчун мачлиси вакилон ва хокимони шаш вилояти Шаркй барпо гардид.Онҳо лоиҳаи Паймони Миллиро (Мисак-и Миллиро) таҳия карданд, ки дар он қарорҳои калидии худмуайянкунии миллии туркҳо аз рӯи чордаҳ банди Вудро Вилсон, амнияти Константинопол ва барҳам додани таслимоти усмонӣ пешбинӣ шудааст.Анҷумани Эрзурум бо як сиркуляр анҷом ёфт, ки воқеан як эъломияи истиқлолият буд: Ҳама минтақаҳо дар марзҳои Усмонӣ пас аз имзои Созишномаи Мудрос аз давлати Усмонӣ ҷудонашаванда буданд ва кӯмаки ҳар кишваре, ки ба қаламрави Усмонӣ тамаъ намекунад, истиқбол мешавад.Агар ҳукумати Константинопол пас аз интихоби парлумони нав натавонист ба ин ноил шавад, онҳо исрор доштанд, ки барои дифоъ аз соҳибихтиёрии Туркия ҳукумати муваққат эълон карда шавад.Кумитаи намояндагӣ ҳамчун як мақоми муваққатии иҷроия дар Анатолия таъсис дода шуда, раиси он Мустафо Камол Пошо буд.

Баъди конгресси Эрзурум комитети намояндагон ба Сивас кучида шуд.Чунон ки дар циркуляри Амасия эълон карда шуд, дар он чо дар мохи сентябрь бо иштироки вакилони хамаи музофотхои ус-монй конгресси нав барпо гардид.Конгресси Сивас нуктаҳои Паймони Миллиро дар Эрзурум такрор кард ва созмонҳои гуногуни минтақавии Мудофиаи Ассотсиатсияҳои Ҳуқуқи Миллиро дар як созмони ягонаи сиёсӣ муттаҳид кард: Ассотсиатсияи дифоъи ҳуқуқи миллии Анадолу ва Румелия (ADNRAR), бо Мустафо Камол раиси он.Дар талоше нишон дод, ки ҷунбиши ӯ воқеан як ҷунбиши нав ва муттаҳидкунанда буд, вакилон бояд савганд ёд кунанд, ки равобити худро бо ИҶП қатъ кунанд ва ҳеҷ гоҳ ҳизбро эҳё накунанд (бо вуҷуди он ки аксари онҳо дар Сивас аъзои қаблӣ буданд).Конгресси Сивас бори нахуст чордаҳ пешвои ҳаракат дар зери сақфи ягона муттаҳид шуд.Ин одамон аз 16 то 29 октябрь планро ба чо оварданд.Онҳо ба мувофиқа расиданд, ки парлумон бояд дар Константинопол ҷамъ шавад, ҳатто агар маълум бошад, ки ин парламент дар зери ишғол фаъолият карда наметавонад.Ин як имконияти бузург барои бунёди пойгоҳ ва қонуният буд.Онҳо тасмим гирифтанд, ки як "Кумитаи намояндагӣ" -ро ба расмият оранд, ки тақсимот ва татбиқро иҷро мекунад, ки он метавонад ба осонӣ ба ҳукумати нав табдил дода шавад, агар иттифоқчиён қарор кунанд, ки тамоми сохтори Ҳокимияти Усмонӣ пароканда карда шаванд.Мустафо Камол дар ин барнома ду мафҳум муқаррар кардааст: истиқлолият ва якпорчагӣ.Мустафо Камол заминаеро фароҳам меовард, ки ин созмонро қонунӣ мегардонад ва парлумони Усмонӣ ғайриқонунӣ хоҳад буд.Ин шартҳо дар қоидаҳои Вилсон низ зикр шудаанд.Мустафо Камол конгресси миллиро дар Сивас бо иштироки вакилони тамоми халк кушод.Қарорҳои Эрзурум ба даъвати миллӣ табдил дода шуданд ва номи созмон ба Ҷамъияти дифоъ аз ҳуқуқ ва манфиатҳои вилоятҳои Анадолу ва Румели иваз карда шуд.Резолюцияхои Эрзурум бо иловахои ночиз бори дигар тасдик карда шуданд, ки ба онхо пунктхои нав, ба монанди моддаи 3 дохил карда шуданд, ки дар он гуфта мешавад, ки дар фронтхои Айдин, Маниса ва Балыкесир ташкил намудани Юнон мустакил кабул карда намешавад.Конгресси Сивас мавкеи дар конгресси Эрзурум ишголкардаро аслан мустахкам намуд.Ҳамаи инҳо ҳангоми ба Константинопол расидани Комиссияи Харборд иҷро шуданд.

Моҳи декабри соли 1919 интихоботи умумӣ барои парлумони Усмонӣ баргузор шуд, ки онро юнониёни усмонӣ, арманиёни усмонӣ ва Ҳизби озодӣ ва созиш бойкот карданд.Мустафо Камол вакили Эрзурум интихоб шуд, аммо вай интизор дошт, ки иттифоқчиён дар сурати ба пойтахти Усмонӣ рафтанаш на гузориши Харбордро қабул мекунанд ва на дахлнопазирии вакилии ӯро эҳтиром мекунанд, аз ин рӯ дар Анадолу монд.Мустафо Камол ва Кумитаи намояндагӣ аз Сивас ба Анкара кӯчиданд, то ӯ тавонист бо ҳарчи бештари вакилон тамос дошта бошад, зеро онҳо ба Константинопол барои иштирок дар парлумон сафар мекарданд.Парлумони Усмонӣ дар амал таҳти назорати баталони бритониёии мустақар дар Константинопол қарор дошт ва ҳар як қарори порлумон бояд имзои ҳам Али Ризо Пошо ва ҳам фармондеҳи баталионро дошта бошад.Ягона қонунҳое, ки аз ҷониби бритониёҳо қабулшуда ё махсусан фармоиш дода шудаанд, қабул карда шуданд.12 январи соли 1920 дар пойтахт сессиям охирини палатам депутатхо барпо гардид.Аввал нутки султон ва баъд телеграммаи Мустафо Камол пешниход карда шуд, ки дар он даъвои гуё хукумати хакикии Туркия дар Анкара ба номи Комитети намояндагй буд.Аз феврал то апрел сарони Бритониё , Фаронса ваИтолиё дар Лондон дар бораи тақсими Империяи Усмонӣ ва бӯҳрон дар Анатолия мулоқот карданд.Бритонҳо ҳис карданд, ки ҳукумати интихобшудаи усмонӣ бо иттифоқчиён камтар ҳамкорӣ мекунад ва мустақилона фикр мекунад.Давлати Усмонӣ барои саркӯб кардани миллатгароён тамоми кори аз дасташ меомадаро намекард.Мустафо Камол барои фишор овардан ба ҳукумати Истамбул бӯҳроне эҷод кард, ки Куваи Миллиро ба сӯи Измит ҷойгир кунад.Англисҳо, ки аз амнияти гулӯгоҳи Босфор нигарон буданд, аз Алӣ Ризо Пошо талаб карданд, ки назорати ин минтақаро дубора барқарор кунад ва ӯ бо истеъфои султон посух дод.Ҷонишини ӯ Солеҳ Ҳулусӣ муборизаи Мустафо Камолро қонунӣ эълон кард ва дар муддати камтар аз як моҳ дар курсии худ низ истеъфо дод.

Таъмини тилло ва аслиҳаи шӯравӣ ба Кемалистон дар солҳои 1920 то 1922 омили муҳими бомуваффақият тасарруфи Империяи Усмонӣ буд, ки он аз ҷониби Антантаи сегона шикаст хӯрда, аммо дар маъракаи Арманистон (1920) ва ҷанги Юнону Туркия пирӯз шуд. (1919–1922).Пеш аз cap шудани циркуляри Амасия Мустафо Камол бо хайати вакилони большевикон бо сардории полковник Семён Будённый вохурд.Большевикон мехостанд як кисми Кавказ, аз он чумла Республикаи Демократии Арманистонро, ки пештар ба хайати Россиян подшохй дохил мешуданд, хамрох кунанд.Онҳо инчунин Ҷумҳурии Туркияро ҳамчун як давлати буферӣ ё эҳтимолан иттифоқи коммунистӣ диданд.Мустафо Камол то замони таъсиси миллати мустақил аз андешаи қабули коммунизм худдорӣ кард.Дастгирии болшевикон барои ҳаракати миллӣ муҳим буд.Ҳадафи аввал таъмини силоҳ аз хориҷа буд.Ондо асосан аз Россиян Советй,Италия ва Франция гирифта шудаанд.Ин яроку аслиха, хусусан яроки советй ба туркхо имкон дод, ки армияи самарабахш ташкил кунанд.Шартномахои Москва ва Карс (1921) сархади байни Туркия ва чумхурихои зери назорати Шӯравӣ будаи Закавказьеро муқаррар карданд, дар ҳоле ки худи Русия дар давраи пеш аз таъсиси Иттиҳоди Шӯравӣ дар ҳолати ҷанги шаҳрвандӣ қарор дошт.Аз чумла, Нахчувон ва Батуми ба СССР-и оянда дода шуд.Ба ивази ин миллатгароён дастгирӣ ва тилло гирифтанд.Барои захираҳои ваъдашуда ба миллатчиён лозим омад, ки то ҷанги Сакария (август – сентябри соли 1921) интизор шаванд.Бо расонидани кӯмаки молӣ ва моддии ҷангӣ болшевикон таҳти сарварии Владимир Ленин ҳадаф қарор доданд, ки муноқишаи байни иттифоқчиён ва миллатгароёни туркро гарм кунад, то аз иштироки бештари нерӯҳои иттифоқчиён дар ҷанги шаҳрвандии Русия пешгирӣ кунад.Дар баробари ин, болшевикон кӯшиш карданд, ки идеологияҳои коммунистиро ба Анадолу содир кунанд ва аз афроди (масалан: Мустафо Суфӣ ва Эҳем Неҷот), ки тарафдори коммунизм буданд, дастгирӣ карданд.Тибқи ҳуҷҷатҳои Шӯравӣ, таъминоти моддии молиявӣ ва ҷангии Шӯравӣ дар солҳои 1920-1922 инҳоро ташкил медиҳад: 39 000 милтиқ, 327 пулемёт, 54 туп, 63 миллион тири туфангча, 147 000 снаряд, 2 киштии посбонӣ, 200,6 кг тиллои туркӣ ва 107 миллион дона тилло. (ки дар давраи чанг бист хиссаи бучети Туркияро ташкил медод).Илова бар ин, Шӯравӣ ба миллатгароёни турк 100 000 рубли тилло барои кӯмак ба сохтмони хонаи кӯдакон ва 20 000 лира барои гирифтани таҷҳизоти чопхона ва таҷҳизоти синамо дод.

Ҷанги Мараш ҷангест, ки дар авоили зимистони соли 1920 байни нерӯҳои фаронсавӣ, ки шаҳри Мароши Империяи Усмонӣ ва Нерӯҳои миллии Туркияро, ки ба Мустафо Камол Отатурк иртибот доранд, сурат гирифт.Ин аввалин ҷанги бузурги Ҷанги истиқлолияти Туркия буд ва ҷанги сеҳафтаина дар ин шаҳр дар ниҳоят фаронсаҳоро маҷбур кард, ки аз Мараш даст кашанд ва ақибнишинӣ кунанд ва боиси куштори туркҳои гурезаҳои арманӣ, ки тоза ба ватан баргардонида шуданд, шуд. шаҳр пас аз наслкушии арманиҳо .

Ҷанги Урфа шӯриши баҳори соли 1920 бар зидди артиши Фаронса, ки шаҳри Урфа (Шанлиурфаи ҳозира) аз ҷониби Нерӯҳои миллии Туркияро ишғол карданд.Гарнизони фаронсавии Урфа ду моҳ давом кард, то он даме, ки барои гуфтушунид бо туркҳо барои берун рафтани бехатар аз шаҳр ба суд муроҷиат кард.Аммо туркҳо аз ваъдаҳои худ сарпечӣ карданд ва воҳиди фаронсавӣ дар камин аз ҷониби миллатгароёни турк ҳангоми ақибнишинӣ аз Урфа кушта шуд.

Тадбирхои катъие, ки дар мохи марти соли 1920 ба мукобили миллатчиён андешида шуда буданд, мархилаи нави зиддиятро cap карданд.Мустафо Камол ба волиён ва фармондеҳони қувваҳо нота фиристода, аз онҳо хоҳиш кард, ки интихобот гузаронанд, то вакилонро ба парлумони нав барои намояндагии халқи усмонӣ (турк), ки дар Анкара ҷамъ мешавад, таъмин кунанд.Мустафо Камол ба ҷаҳони ислом муроҷиат карда, кӯмак хост, то ҳама донад, ки ӯ ҳанӯз ба номи султон, ки халифа буд, мубориза мебарад.Вай изҳор дошт, ки мехоҳад халифаро аз иттифоқчиён озод кунад.Наќшањо тартиб дода шуданд, ки дар Анкара њукумат ва парлумони нав ташкил карда, сипас аз султон хоњиш кунанд, ки салоњияти онро ќабул кунад.Сели тарафдорон танҳо пеш аз тӯфони иттифоқчиён ба Анкара кӯчид.Дар байни онҳо Ҳолиде Эдип ва Абдулҳақ Аднон (Адивар), Мустафо Исмет Пошо (Инону), Мустафо Февзӣ Пошо (Чакмак), бисёре аз шарикони Камол дар Вазорати Ҷанг ва Ҷалолиддин Ориф, раиси Палатаи вакилони ҳоло басташуда буданд. .Фирор кардани Ҷалолиддини Ориф аз пойтахт аҳамияти бузург дошт, зеро ӯ эълом дошт, ки Парлумони Усмонӣ ғайриқонунӣ пароканда карда шудааст.Тақрибан 100 нафар аъзои Парлумони Усмонӣ тавонистанд аз ҳамлаи иттифоқчиён фирор кунанд ва ба 190 вакил, ки дар саросари кишвар аз ҷониби гурӯҳи муқовимати миллӣ интихоб шудаанд, ҳамроҳ шуданд.Мохи марти соли 1920 революционерони турк дар бораи таъсиси парламенти нав дар Анкара эълон карданд, ки бо номи Мачлиси Бузурги Миллӣ (МММ) маъруф аст.GNA ваколатҳои пурраи давлатиро ба ӯҳда гирифт.23 апрел Ассамблеяи нав бори аввал ҷамъ омада, Мустафо Камолро аввалин сухангӯ ва сарвазир ва Исмет Пошо, сардори Ситоди генералӣ кард.Мехмеди VI бо умеди барбод додани харакати миллй фатво дод, ки инкилобчиёни туркро кофир дониста, ба марги пешвоёни он даъват кард.Дар фатво омадааст, ки диндорони ҳақиқӣ набояд бо ҷунбиши миллатгароӣ (шӯришгарон) бираванд.Муфтии Анкара Рифат Борекчӣ ҳамзамон фатво дода, эълом дошт, ки Константинопол таҳти назорати Антанта ва ҳукумати Ферид Пошо қарор дорад.Дар ин матн ҳадафи ҳаракати миллатгароӣ озод кардани султоният ва хилофат аз душманонаш баён шудааст.Дар вокуниш ба фирор кардани чанд тан аз шахсиятҳои маъруф ба Ҷунбиши Миллӣ, Фарид Пошо амр дод, ки Ҳолиде Эдип, Алӣ Фуат ва Мустафо Камолро барои хиёнат ба давлат ғоибона ба эъдом маҳкум кунанд.

Муҳосираи Айнтоб дар моҳи апрели соли 1920, вақте ки нерӯҳои Фаронса ба сӯи шаҳр оташ кушоданд, оғоз ёфт.Он бо шикасти кемолистон ва таслим шудани шаҳр ба нерӯҳои низомии Фаронса 9 феврали соли 1921 анҷом ёфт. Аммо, сарфи назар аз пирӯзӣ, Фаронса дар ниҳоят тасмим гирифт, ки аз шаҳр ақибнишинӣ кунад, ки онро 20 октябри соли 1921 тибқи Шартномаи Анкара.

28 апрел султон барои мубориза бо миллатгароён 4000 сарбозеро, ки бо номи Кува-йи Инзибатия (Артиши Хилофат) машхур буд, ҷамъ кард.Сипас, бо истифода аз пули иттифоқчиён, қувваи дигаре, ки тақрибан 2000 нафар аз сокинони ғайримусулмон буданд, аввал дар Изник ​​ҷойгир карда шуданд.Хукумати султон куввахоро бо номи лашкари хилофат ба назди инкилобчиён фиристод, то ки хамдардии контрреволюциониро бедор кунад.Бритонҳо ба он ки ин шӯришгарон то чӣ андоза даҳшатноканд, шубҳа доштанд, тасмим гирифтанд, ки қудрати номунтазамро барои муқобила бо инқилобчиён истифода баранд.Нерӯҳои миллатгаро дар саросари Туркия тақсим карда буданд, аз ин рӯ воҳидҳои зиёди хурдтар ба муқобили онҳо фиристода шуданд.Дар Измит ду батальони армияи Англия мавчуд буд.Ин подразделенияхо бояд барои торумор кардани партизанхо тахти фармондехии Алй Фуат ва Рефет Пошо истифода мешуданд.Анадолу дар хоки худ куввахои бисьёре дошт: батальонхои Англия, милисахои миллатчигй (Кува-йи Миллие), армияи султон (Кува-йи Инзибатие) ва аскарони Ахмад Анзавур.13 апрели соли 1920 дар Дузсе, ки аз тарафи Анзавур пуштибонӣ шуда буд, бар асари фатвои мустақим шӯриш ба амал омад.Дар давоми чанд рӯз шӯриш ба Болу ва Гереде паҳн шуд.Ин ҳаракат тақрибан як моҳ шимолу ғарбии Анатолияро фаро гирифт.14 июнь Куваи Миллие дар наздикии Измит ба мукобили Куваи Инзибатие, дастахои Анзавур ва подразделенияхои Англия чанги шадид кард.Бо вуҷуди ин, дар зери ҳамлаи шадид як қисми Кува-и Инзибатие тарк шуда, ба милитсияҳои миллатгаро ҳамроҳ шуданд.Ин нишон дод, ки султон дастгирии бепоёни одамони худ надошт.Дар ҳамин ҳол, боқимондаи ин қувваҳо аз паси хатҳои Бритониё, ки мавқеи худро нигоҳ медоштанд, ақибнишинӣ карданд.Задухурд дар назди Измит окибатхои вазнин овард.Нерӯҳои бритониёӣ алайҳи миллатгароён амалиёти ҷангӣ анҷом доданд ва нерӯҳои ҳавоии шоҳона алайҳи мавқеъҳо бомбборони ҳавоӣ анҷом доданд, ки нерӯҳои миллатгаро маҷбур карданд, ки муваққатан ба миссияҳои амнтар ақибнишинӣ кунанд.Фармондеҳи бритониёӣ дар Туркия хостори нерӯи иловагӣ шуд.Ин боиси пажӯҳиш шуд, то муайян кунад, ки барои мағлуб кардани миллатгароёни турк чӣ лозим аст.Дар маъруза, ки фельдмаршали Франция Фердинанд Фош имзо кардааст, ба хулосае омада буд, ки 27 дивизия зарур аст, аммо армияи Англия 27 дивизия надошт.Инчунин, истиқрори ин андоза метавонад дар ватан оқибатҳои фалокатбори сиёсӣ дошта бошад.Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ нав ба охир расида буд ва ҷомеаи Бритониё боз як экспедитсияи тӯлонӣ ва гаронарзишро дастгирӣ намекунад.Англия чунин фактро кабул кард, ки харакати миллатчигиро бе сафарбар на-мудани куввахои пай дар пай ва нагз тайёр кардашуда маглуб кардан мумкин нест.25 июнь кушунхое, ки аз Куваи Инзибатие бармеоянд, тахти назорати Англия бархам дода шуданд.Инглизҳо дарк карданд, ки беҳтарин гузинаи пирӯзӣ бар ин миллатгароёни турк ин истифода кардани нерӯест, ки дар ҷанг озмуда ва ба қадри кофӣ шадид барои мубориза бо туркҳо дар хоки худ аст.Ба англисхо лозим омад, ки аз хамсояи Туркия: Юнон дуртар назар накунанд.

Ҳамлаи тобистонаи Юнон дар соли 1920 як ҳамлаи артиши Юнон буд, ки бо кӯмаки нерӯҳои Бритониё, минтақаи ҷанубии баҳри Мармара ва минтақаи Эгеиро аз Кува-йи Миллӣ (Қувваҳои Миллӣ) аз ҳукумати муваққатии ҳаракати миллии Туркия забт кунад. дар Анкара.Гайр аз ин кушунхои Юнон ва Англия аз тарафи Кува-йи Инзибатия (Куввахои Тартиб)-и хукумати Усмонй дар Константинопол, ки куввахои миллатчигии туркро торумор карданй буданд, дастгирй карда шуданд.Ин ҳамла як қисми ҷанги Юнону Туркия буд ва яке аз чанд амалиёте буд, ки дар он сарбозони Бритониё ба артиши пешрафтаи Юнон кӯмак мекарданд.Кушунхои Англия дар хучум кардан ба шахрхои сохили бахри Мармара фаъолона иштирок карданд.Бо ризоияти иттифоқчиён, юнониҳо 22 июни соли 1920 ҳамлаи худро оғоз карданд ва аз "Хати Милн" гузаштанд."Хати Милн" хати демаркатсияи байни Юнон ва Туркия буд, ки дар Париж муқаррар карда шуд.Муқовимати миллатгароёни турк маҳдуд буд, зеро онҳо дар ғарби Анатолиё аскарони кам ва камҷиҳоз доштанд.Онхо дар фронтхои шаркй ва чанубй низ машгул буданд.Пас аз пешниҳоди мухолифат бо фармони Мустафо Камол Пошо ба Эскишехир ақибнишинӣ карданд.

Аҳдномаи Севр шартномаест, ки соли 1920 байни иттифоқчиёни Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ва Империяи Усмонӣ имзо шуда буд.Шартнома қисмати зиёди қаламрави Усмониро ба Фаронса , Британияи Кабир , Юнон ваИтолиё дод ва инчунин дар ҳудуди Империяи Усмонӣ минтақаҳои бузурги ишғолӣ таъсис дод.Ин яке аз як катор шартно-махое буд, ки Куввахои Марказй баъд аз маглуб шуданашон дар Чанги Якуми Чахон бо Куввахои Муттахид имзо карданд. Чанг аллакай бо созиши Мудрос ба охир расида буд.Аҳдномаи Севр оғози тақсими империяи Усмонӣ буд.Шартхои шартнома даст кашидан аз кисми зиёди террито-рияхоеро, ки дар он мардуми турк истикомат намекарданд ва ба маъмурияти Иттифокчиён супурдани онхо иборат буд.Ин истилоҳот душманӣ ва миллатгароии туркро барангехт.Имзокунандагони ин шартнома аз ҷониби Маҷлиси Бузурги Миллӣ бо роҳбарии Мустафо Камол Пошо, ки ҷанги истиқлолияти Туркияро аланга зад, аз шаҳрвандӣ маҳрум карда шуд.Дар бӯҳрони Чанок дар моҳи сентябри соли 1922, вақте ки 11 октябри соли 1922, вақте ки Созишномаи Муданя баста шуда буд ва ин боиси он шуд, ки иттифоқчиёни собиқи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ба сари мизи гуфтушунид бо туркҳо баргарданд, аз амалиёти ҷангӣ бо Бритониё бар минтақаи бетарафи гулӯгоҳҳо ба таври ҷиддӣ пешгирӣ карда шуд. Ноябри соли 1922. Шартномаи Лозанна дар соли 1923, ки шартномаи Севрро иваз кард, ба низоъ хотима дода, Республикаи Туркия барпо гардид.

Ҷанги Туркияву Арманистон муноқиша байни Ҷумҳурии якуми Арманистон ва Ҷунбиши миллии Туркия пас аз фурӯпошии Паймони Севр дар соли 1920 буд. Пас аз он ки ҳукумати муваққати Аҳмад Тевфиқ Пошо натавонистааст барои тасвиби ин шартнома пуштибонӣ кунад, боқимондаҳои Корпуси XV Артиши Усмонӣ таҳти фармондеҳии Козим Карабекир ба нерӯҳои арманӣ, ки дар атрофи Карс назорат мекарданд, ҳамла карда, дар ниҳоят қисми зиёди қаламравҳои Қафқози Ҷанубиро, ки то ҷанги Русияву Туркия (1877-1878) дар ҳайати Империяи Усмонӣ буданд, бозпас гирифтанд. ва баъдан дар доираи шартномаи Брест-Литовск аз ҷониби Русияи Шӯравӣ дода шуд.Карабекир аз ҳукумати Анкара фармон дошт, ки Арманистонро аз ҷиҳати ҷисмонӣ ва сиёсӣ нест кунад».Як ҳисоб шумораи арманиҳоеро, ки артиши Туркия дар солҳои ҷанг ба қатл расонидаанд, 100 000 нафарро ташкил медиҳад — ин дар коҳиши чашмгир (−25,1%) аҳолии Арманистони имрӯза аз 961 677 нафар дар соли 1919 ба 720 000 нафар дар соли 1920 маълум аст. Ба гуфтаи таърихшинос. Раймонд Кеворкян, танҳо ишғоли Шӯравӣ Арманистон аз як генотсиди арманиҳо пешгирӣ кард.Пирӯзии низомии Туркия пас аз ишғол ва ишғол кардани Арманистон аз ҷониби Иттиҳоди Шӯравӣ сурат гирифт.Шартномаи Москва (марти 1921) байни Россиян Советй ва Мачлиси бузурги миллии Туркия ва шартномаи Карс (октябри 1921) кисми зиёди музаффариятхои территориявии ба даст овардаи Карабекирро тасдик намуда, сархади хозираи Туркия ва Арманистонро мукаррар намуд.

Ҷанги якуми Инону дар байни 6 ва 11 январи соли 1921 дар наздикии Инону дар вилояти Ҳудавендигар дар давраи ҷанги Юнону Туркия (1919–22) сурат гирифт, ки онро ҷабҳаи ғарбии Ҷанги Бузурги Истиқлолияти Туркия низ маъруфанд.Ин аввалин ҷанг барои Артиши Маҷлиси Бузурги Миллӣ буд, ки ба ҷои аскарони номунтазам артиши доимӣ (Дүзенли орду) навтаъсис буд.Ҷанг аз ҷиҳати сиёсӣ муҳим буд, зеро баҳсҳо дар дохили Ҳаракати миллии Туркия ба нафъи ниҳоди назорати мутамаркази Артиши Маҷлиси Бузурги Миллӣ анҷом ёфтанд.Дар натиҷаи баромади худ дар Инону полковник Исмет генерал таъин карда шуд.Инчунин обруе, ки дар натичаи чанг ба даст омад, ба революционерхо ёрй расонд, ки 20 январи соли 1921 Конститу-цияи соли 1921-и Туркияро эълон кунанд. Дар арсаи байналхалкй революционерони турк худро хамчун кувваи харбй исбот карданд.Обруе, ки дар натичаи чанг ба даст омад, ба революционерхо ёрй расонд, ки давраи нави гуфтушунидро бо Россиян Советй cap кунанд, ки он бо Шартномаи Москва 16 марти соли 1921 ба охир расид.

Пас аз Ҷанги Якуми Инону, ки Миралой (полковник) Исмет Бей ба муқобили як отряди юнонӣ аз Бурсаи ишғолшуда меҷангид, юнониҳо ба ҳамлаи навбатӣ омода шуданд, ки шаҳрҳои Эскишехир ва Афёнкараҳисорро бо хатти роҳи оҳани ба ҳам пайвасткунанда равона мекарданд.Птолемаиос Сарияннис, афсари штаби Армияи Осиёи Хурд плани хучумро тартиб дод.Юнонҳо тасмим гирифтанд, ки шикасти дар моҳи январ дучоршударо ҷуброн кунанд ва қувваи хеле бештаре омода карданд, ки шумораашон аз аскарони Мирлива Исмет (ҳоло паша) буд.Юнонҳо қувваҳои худро дар Бурса, Ушак, Измит ва Гебзе ҷамъ карда буданд.Бар зидди онҳо, туркҳо қувваҳои худро дар шимолу ғарби Эскишеҳир, дар шарқи Думлупинар ва Коҷаелӣ ҷамъ карда буданд.23 марти соли 1921 чанг аз хучуми Юнон ба мавкеъхои кушунхои Исмет огоз ёфт. Аз сабаби таъхир ёфтани амалиёти фронти турк, то ба Инону расидан чор руз лозим шуд.Юнонҳои беҳтар муҷаҳҳазшуда туркҳоро тела дода, теппаи ҳукмрон бо номи Метритеппаро дар рӯзи 27-ум гирифтанд.Ҳамлаи ҷавобии шабонаи туркҳо натавонист онро бозпас гирад.Дар ҳамин ҳол, рӯзи 24 март корпуси артиши Юнон баъд аз ҳамла ба мавқеъҳои Думлупынар Кара Ҳисор-и Соҳибро (Афёнкараҳисори ҳозира) ишғол кард.31 март Исмет баъди гирифтани куввахои ёрирасон боз хамла кард ва Метристеп-паро боз гирифт.Дар як ҷанги давомдор дар моҳи апрел, Рефет Пошо шаҳри Қара Ҳисорро дубора забт кард.Корпуси армияи III Юнон акибнишинй кард.Ин чанг дар чанг нуктаи гардиш гардид.Ин аввалин бор артиши доимии навтаъсиси Туркия бо душмани худ рӯ ба рӯ шуд ва худро як нерӯи ҷиддӣ ва роҳбарикунанда нишон дод, на танҳо маҷмӯи шӯришгарон.Ин як муваффақият барои Мустафо Камол Пошо хеле лозим буд, зеро мухолифони ӯ дар Анкара ба таъхир ва нокомии ӯ дар муқобила бо пешрафтҳои босуръати Юнон дар Анатолия шубҳа мекарданд.Ин ҷанг пойтахтҳои иттифоқчиёнро маҷбур кард, ки ҳукумати Анкараро ба эътибор гиранд ва дар ниҳоят онҳо дар давоми ҳамон моҳ намояндагони худро барои гуфтушунид ба он ҷо фиристоданд.Фаронса ва Италия мавқеъҳои худро иваз карданд ва дар муддати кӯтоҳ аз ҳукумати Анкара пуштибонӣ карданд.

Ҷанги Сакария як амалиёти муҳим дар ҷанги Юнону Туркия (1919-1922) буд.Он аз 23 август то 13 сентябри соли 1921, дар наздикии соҳили дарёи Сакария дар наздикии бевоситаи Полатли, ки имрӯз як ноҳияи вилояти Анкара мебошад, 21 рӯз давом кард.Хатти ҷанг зиёда аз 62 мил (100 км) тӯл кашид.Ин ба умеди юнонихо дар бораи бо кувваи ярок ба Туркия бор кардани созиш хотима ёфт.Моҳи майи соли 1922 Папулас ва ҳайати пуррааш истеъфо доданд ва ба ҷои ӯ генерал Георгиос Хатсианестис таъин шуд, ки нисбат ба пешгузаштаи худ хеле беақлтар буд.Барои сарбозони турк, ин ҷанг нуқтаи гардиши ҷанг буд, ки дар як қатор задухӯрдҳои муҳими низомӣ бар зидди юнониҳо инкишоф ёфта, истилогаронро аз Осиёи Хурд дар давоми Ҷанги Истиқлолияти Туркия берун мекунанд.Юнонхо ба гайр аз мубориза барои акибнишинии худ дигар коре карда натавонистанд.

Созишномаи Анкара (1921) 20 октябри соли 1921 дар Анкара байни Фаронса ва Мачлиси Бузурги Миллии Туркия ба имзо расида, ба чанги Фаронсаву Туркия хотима бахшид.Дар асоси шартхои созишнома французхо ба охир расидани чанги Францияю Туркияро эътироф намуда, ба Туркия районхои калон доданд.Дар навбати худ хукумати Туркия сохибихтиёрии империалистии Францияро бар мандати Франция дар Сурия эътироф кард.Шартнома 30 августи соли 1926 дар Силсилаи Шартномаи Лигаи Миллатҳо ба қайд гирифта шудааст.Ин шартнома сарҳади Сурия ва Туркияро, ки аз ҷониби Аҳдномаи Севр соли 1920 муқаррар шуда буд, ба манфиати Туркия тағйир дода, ба он минтақаҳои зиёди вилоятҳои Ҳалаб ва Аданаро дод.Аз ғарб ба шарқ шаҳру ноҳияҳои Адана, Усмония, Мараш, Айнтоб, Килис, Урфа, Мардин, Нусайбин ва Ҷазират ибни Умар (Чизра) ба Туркия дода шуданд.Сарҳад бояд аз Баҳри Миёназамин дарҳол ҷануби Паяс то Майдан Экбис (ки дар Сурия боқӣ мемонад) мегузарад ва сипас ба самти ҷанубу шарқ хам шуда, дар байни Марсова (Мерсава) дар ноҳияи Шаррони Сурия ва Карнаба ва Килиси Туркия мегузарад. , Барои пайвастан ба роҳи оҳани Бағдод дар Ал-Рай Аз он ҷо он роҳи оҳанро ба сӯи Нусайбин мебурд ва сарҳад дар тарафи Сурия буда, роҳро дар қаламрави Туркия тарк мекунад.Аз Нусайбин бо роҳи кӯҳна ба Ҷазира ибни Умар мерафт, бо он ки роҳ дар қаламрави Туркия буд, ҳарчанд ҳарду кишвар метавонистанд аз он истифода кунанд.

Кризиси Чанок дар мохи сентябри соли 1922 байни Британияи Кабир ва Хукумати Мачлиси Бузурги Миллии Туркия як вахми чанг буд.Чанак ба Чанаккале, шаҳре дар тарафи Анадолуи гулӯгоҳи Дарданел ишора мекунад.Бӯҳрон аз талошҳои Туркия барои берун кардани артиши Юнон аз Туркия ва барқарор кардани ҳукмронии туркҳо дар қаламравҳои ишғолкардаи иттифоқчиён, пеш аз ҳама дар Константинопол (ҳоло Истанбул) ва Фракияи Шарқӣ ба вуҷуд омадааст.Кушунхои Туркия дар минтакаи бетарафии Дарданелл ба мукобили мавкеъхои Англия ва Франция хучум карданд.Чанде дар байни Англия ва Туркия чанг ба назар мерасид, вале Канада ба монанди Франция ва Италия розй нашуд.Ахли чамъияти Англия чангро намехост.Артиши бритониёӣ ҳам ин корро накард ва генерали аршади саҳна ҷаноби Чарлз Ҳарингтон аз ирсоли ультиматум ба туркҳо худдорӣ кард, зеро ӯ ба созиши музокирот умед мебандад.Консерваторҳо дар ҳукумати эътилофии Бритониё аз пайравӣ ба сарвазири либерал Дэвид Ллойд Ҷорҷ, ки ҳамроҳи Уинстон Черчилл ба ҷанг даъват мекард, даст кашиданд.

Рӯзи 9 сентябр дар бораи вуруди артиши Туркия ба Смирна (Измири ҳозира) гузоришҳои мухталиф тасвир мекунанд.Ҷайлс Милтон қайд мекунад, ки қисми аввал як аскари савора буд, ки онро капитан Тезигери шоҳ Ҷорҷ V вохӯрд. Тезигер дар бораи сӯҳбат бо фармондеҳи полки 3-юми савора иштибоҳан хабар дод, аммо воқеан бо фармондеҳи полки 13-ум, подполковник Атыф Эсенбел таҳти роҳбарии дивизияи 2-юми савора сӯҳбат кардааст. .Полки 3-ум бо сардории полковник Ферит дар зери дивизияи 14-ум Каршиякаро озод мекард.Сарвазири Британияи Кабир Ллойд Ҷорҷ дар гузоришҳои ҷанги Бритониё ба иштибоҳҳо ишора кард.Подразделенияи савораи лейтенант Алӣ Ризо Акинҷӣ бо афсари бритониёӣ ва баъдтар як капитани фаронсавӣ рӯ ба рӯ шуд, ки онҳоро аз оташ задани арманиҳо огоҳ кард ва онҳоро даъват кард, ки ҳарчи зудтар шаҳрро ишғол кунанд.Бо вуҷуди муқовимат, аз ҷумла норинҷаки нотаркида, ки ба сӯи онҳо партофта шуда буд, онҳо пеш рафтанд ва шоҳиди таслим шудани аскарони юнонӣ буданд.Грейс Вилямсон ва Ҷорҷ Хортон ин ҳодисаро ба таври гуногун тавсиф карда, зӯроварии ҳадди ақалро қайд карданд.Капитан Шарафиддин, ки аз норинҷак захмӣ шудааст, як шаҳрванди мулкӣ бо шамшер ҳамчун ҳамлагар хабар дод.Лейтенант Акинчй, ки аввалин шуда дар Смирна парчами Туркияро барафрохт, ва аскарони саворааш камин гирифтанд, ки дар натича талафот ба амал омад.Онҳоро қисмҳои капитан Шарафиддин дастгирӣ карданд ва онҳо низ ба муқовимат дучор шуданд.10 сентябрь кушунхои Туркия хазорон солдату офицерони Юнонро, ки аз Айдин акибнишинй мекарданд, дастгир карданд.Чанде пас аз тасарруфи шаҳр сӯхтори азим ба амал омад, ки умдатан ба маҳаллаҳои арманиҳо ва юнонӣ осеб расонд.Бархе аз пажӯҳишгарон бар ин назаранд, ки ин як амали барқасдона аз ҷониби нерӯҳои Мустафо Камол, як қисми стратегияи поксозии қавмӣ буд.Ин оташсӯзӣ боиси талафоти қобили мулоҳиза ва овора шудани ҷамоаҳои юнонӣ ва арманӣ шуд, ки ба поёни ҳузури тӯлонии онҳо дар ин минтақа ишора мекунад.Маҳаллаҳои яҳудиён ва мусулмонон осеб надиданд.

Бритониёҳо ҳанӯз интизор буданд, ки Маҷлиси Бузурги Миллӣ гузашт кунад.Аз суханронии аввал бритониёиҳо ба ҳайрат афтоданд, зеро Анкара иҷрои Паймони Миллиро талаб мекард.Дар рафти конференция кушунхои Англия дар Константинополь ба хучуми кемалчиён тайёрй медиданд.Дар Фракия ҳеҷ гоҳ ҷанг набуд, зеро пеш аз он ки туркҳо аз гулӯгоҳҳои Осиёи Хурд гузаштанд, қисмҳои юнонӣ ақибнишинӣ карданд.Ягона гузаште, ки Исмет ба бритониёиҳо дод, ин қарордод буд, ки аскарони ӯ ба сӯи Дарданел пеш нахоҳанд шуд, ки то даме ки конфронс идома дошт, барои сарбозони Бритониё паноҳгоҳи амн фароҳам овард.Конфронс аз интизориҳои аввала дуртар гузашт.Дар нихояти кор, ба пешравихои Анкара таслим шудани Англия буд.11 октябрь созишномаи мусаллахшавии Муданья имзо карда шуд.Мувофиқи шартҳои он, артиши Юнон ба ғарби Марица ҳаракат карда, Фракияи Шарқиро ба иттифоқчиён тоза мекунад.Созишнома аз 15 октябр эътибор пайдо кард.Қувваҳои муттаҳид барои таъмини қонун ва тартибот дар Фракияи Шарқӣ як моҳ мемонданд.Бар ивази он, Анкара идомаи ишғоли Бритониё дар Константинопол ва минтақаҳои гулӯгоҳро то имзои созишномаи ниҳоӣ эътироф хоҳад кард.

Камол кайҳо тасмим гирифта буд, ки султониро барҳам диҳад, вақте ки лаҳзаи пухта расид.Пас аз рӯбарӯ шудан бо мухолифати бархе аз аъзои маҷлис, бо истифода аз нуфузи худ ҳамчун қаҳрамони ҷанг, ба ӯ муяссар шуд, ки лоиҳаи қонуни барҳам додани султониятро омода кунад ва сипас барои овоздиҳӣ ба Маҷлиси Миллӣ пешниҳод шуд.Дар он мақола гуфта мешуд, ки шакли ҳукумат дар Константинопол, ки ба соҳибихтиёрии як шахс такя мекунад, вақте ки нерӯҳои Бритониё ин шаҳрро пас аз Ҷанги Якуми Ҷаҳон ишғол карданд, аллакай аз байн рафтааст.Гузашта аз ин, гуфта мешуд, ки ҳарчанд хилофат ба Императори Усмонӣ тааллуқ дошт, аммо бо барҳам хӯрдани он ба давлати Туркия такя мекард ва Маҷлиси Миллии Туркия ҳақ дорад, ки узви оилаи усмониёнро дар мақоми халифа интихоб кунад.Рӯзи 1 ноябр Маҷлиси Бузурги Миллии Туркия барои барҳам додани султонияти Усмонӣ овоз дод.Султони охирин 17 ноябри соли 1922 дар як киштии ҷангии Бритониё ҳангоми сафар ба Малта Туркияро тарк кард.Чунин буд охирин амал дар таназзул ва суқути империяи Усмонӣ;ҳамин тавр империя пас аз таъсиси зиёда аз 600 сол пеш ба охир расид. в.1299. Аҳмад Тевфиқ Пошо низ пас аз чанд рӯз аз вазифаи сарвазир (сарвазир) истеъфо дод, бидуни иваз.

Мубодилаи ањолии соли 1923 байни Юнон ва Туркия аз «Конвенсия дар бораи мубодилаи ањолии юнонию туркї», ки 30 январи соли 1923 дар Лозанна (Швейтсария) аз љониби њукуматњои Юнон ва Туркия ба имзо расида буд, бармеояд.Дар он ҳадди аққал 1,6 миллион нафар (1,221,489 православии юнонӣ аз Осиёи Хурд, Фракияи Шарқӣ, Алпҳои Понтикӣ ва Қафқоз ва 355,000-400,000 мусалмон аз Юнон) ширкат доштанд, ки аксари онҳо маҷбуран гуреза ва де-юре аз сарзаминҳои худ денатурализатсия шудаанд.Дархости аввалия оид ба табодули аҳолӣ аз Элефтериос Венизелос дар номае буд, ки вай 16 октябри соли 1922 ба Лигаи Миллатҳо ҳамчун як роҳи ба эътидол овардани муносибатҳои де-юре пешниҳод карда буд, зеро аксарияти сокинони зиндамондаи юнониёни Туркия аз куштори ахир гурехта буданд. то он вакт ба Юнон.Венизелос «мубодилаи мачбурии ахолии юнонию турк»-ро пешниход карда, аз Фридтёф Нансен хохиш кард, ки чорахои заруриро ба амал орад.Ҳарчанд аз ин пеш, 16 марти соли 1922, вазири корҳои хориҷии Туркия Юсуф Кемол Тенгришенк изҳор дошта буд, ки "ҳукумати Анқара ба таври қатъӣ ҷонибдори роҳи ҳалли он аст, ки афкори ҷаҳониро қонеъ карда, оромиро дар кишвари худ таъмин кунад" ва «Т тайёр буд, ки идеяи мубодилаи ахолиро дар байни юнонихои Осиёи Хурд ва мусулмонони Юнон кабул кунад».Давлати нави Туркия инчунин табодули аҳолӣро ҳамчун як роҳи ба расмият даровардан ва доимӣ кардани гурези юнониёни православии аслии худ дар назар дошт ва дар баробари оғози хуруҷи нави шумораи камтари (400 000) мусулмон аз Юнон ҳамчун як роҳи таъмини муҳоҷир деҳаҳои православии навбунёди Туркия;Дар ҳамин ҳол Юнон онро як роҳи таъмини гурезаҳои православии юнонӣ аз Туркия бо заминҳои мусалмонони ихроҷшуда медонист.Ин табодули умдаи ҳатмии аҳолӣ ё ихроҷи мутақобила на бар пояи забон ё этникӣ, балки ба ҳуввияти мазҳабӣ асос ёфта буд ва тақрибан ҳамаи халқҳои таҳҷоии масеҳии православии Туркияро (арзиши румӣ/византӣ), аз ҷумла, ҳатто арманиҳоро дар бар мегирифт. ва гурӯҳҳои православии туркзабон ва аз тарафи дигар аксари мусулмонони бумии Юнон, аз ҷумла шаҳрвандони мусулмони юнонӣзабон, аз қабили туркҳои Валлаҳад ва Крит, инчунин гурӯҳҳои лӯлиҳои мусалмон, ба мисли Сепечидеҳо.Ҳар як гурӯҳ мардуми бумӣ, шаҳрвандон ва ҳатто собиқадорони давлате, ки онҳоро бадарға кардааст, буданд ва ҳеҷ кадоме аз онҳо дар давлат намояндагӣ надоштанд, ки дар шартномаи мубодила аз номи онҳо сухан гӯянд.

Аҳдномаи Лозанна як созишномаи сулҳе буд, ки дар конфронси Лозанна солҳои 1922–23 баррасӣ шуда, 24 июли соли 1923 дар қасри де Румини Лозанна, Швейтсария ба имзо расид. Шартнома муноқишаеро, ки дар ибтидо байни Империяи Усмонӣ ва Империяи Усмонӣ вуҷуд дошт, расман ҳал кард. Республикаи муттаҳидаи Фаронса , Империяи Бритониё ,Шоҳигарии Италия ,Империяи Ҷопон , Шоҳигарии Юнон , Шоҳигарии Сербистон ва Шоҳигарии Руминия аз оғози Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ .Ин натиҷаи кӯшиши дуввуми сулҳ пас аз тавофуқи ноком ва тасвибнашудаи Севр буд, ки ҳадафи он тақсими қаламравҳои усмонӣ буд.Шартномаи қаблӣ дар соли 1920 ба имзо расида буд, аммо баъдтар аз ҷониби Ҷунбиши миллии Туркия, ки бар зидди шартҳои он мубориза бурд, рад кард.Дар натиҷаи ҷанги Юнону Туркия Измир баргардонида шуд ва дар моҳи октябри соли 1922 Созишномаи Муданя ба имзо расид. Он мубодилаи аҳолии юнонӣ ва туркро таъмин намуда, ба шаҳрвандони ғайринизомӣ ва ғайриҳарбӣ аз гулӯгоҳҳои Туркия иҷозат дод.Шартномаро Туркия 23 августи соли 1923 ва хамаи давлатхои дигари имзокунанда то 16 июли соли 1924 тасдик карданд. Он 6 августи соли 1924, вакте ки хуччатхои тасдикнома дар Париж расман супурда шуданд, эътибор пайдо кард.Аҳдномаи Лозанна боиси эътирофи соҳибихтиёрии Ҷумҳурии нави Туркия ба сифати давлати вориси Империяи Усмонӣ гардид.

29 октябри соли 1923 Туркия Республика эълон карда шуд ва Мустафо Камол Пошо аввалин президент интихоб шуд.Дар ташкили њукумати худ Мустафо Февзї (Чакмак), Копрулу Казим (Озалп) ва Исмет (Инону)-ро ба вазифањои муњим гузошт.Онҳо ба ӯ барои ба роҳ мондани ислоҳоти минбаъдаи сиёсӣ ва иҷтимоии худ дар Туркия, табдил додани кишвар ба як давлати муосир ва дунявӣ кӯмак карданд.