Ҷанги шаҳрвандии Русия

Инқилоби Октябр пас аз инқилоби февралӣ, ки дар он сол худкомаи подшоҳиро сарнагун карда, ҳукумати муваққатии либералӣ ба вуҷуд овард, пайравӣ кард ва онро истифода бурд.Ҳукумати муваққатӣ баъд аз эълони Майкли бузург, бародари хурдии подшоҳ Николаси II, ки пас аз истеъфои подшоҳ аз гирифтани қудрат худдорӣ кард, қудратро ба даст гирифт.Дар ин муддат мехнаткашони шахр ба шурохо (советхо) ташкил карда шуданд, ки дар онхо революционерхо хукумати муваккатй ва амалиёти онро танкид мекарданд.Хукумати муваккатй махбуб монд, хусусан аз он сабаб, ки он муборизаро дар Чанги Якуми Чахон давом медод ва дар давоми тобистон бо мушти оханин хукмронй мекард (аз чумла кушта шудани садхо эътирозгарон дар рузхои июль).Вокеахо дар тирамох вакте ки Дирек-цияе, ки ба он партияи чапи револю-ционии социалистй рохбарй мекард, хукуматро тахти назорат мегирифт, ба авц расид.Болшевикони чап аз ҳукумат сахт норози буданд ва даъватҳоро ба шӯриши ҳарбӣ паҳн карданд.23 октябрь Совети Петроград бо сардории Троцкий ба тарафдории шуриши харбй овоз дод.6 ноябрь хукумат бо максади пешгирй кардани революция газетахои сершуморро баста, шахри Петроградро баста;задухурдхои хурди мусаллахона ба амал омаданд.Рӯзи дигар, вақте ки флоти матросҳои болшевикӣ ба бандар даромаданд ва даҳҳо ҳазор аскарон ба тарафдории болшевикон бархостанд, шӯриши куллӣ ба амал омад.7 ноябри соли 1917 кушунхои гвардиячиёни сурхи большевики дар назди Комитети харбй-революционй ба ишгол намудани бинохои хукуматй шуруъ намуданд. Рузи дигар Касри зимистона (макони хукумати муваккатии дар Петроград, пойтахти хамонвактаи Россия вокеъ буд) забт карда шуд.Азбаски инқилоб ба таври умум эътироф карда нашуд, кишвар ба ҷанги шаҳрвандии Русия афтод, ки то соли 1923 давом мекард ва дар ниҳоят ба таъсиси Иттиҳоди Шӯравӣ дар охири соли 1922 оварда мерасонад.

Шӯриши болшевикони Маскав — шӯриши мусаллаҳи болшевикон дар Маскав, аз 7 то 15 ноябри соли 1917 дар замони Инқилоби Октябри Русия.Мохи октябрь дар Москва буд, ки дар он чо чангхои дуру дароз ва сахттарин cap шуданд.Бархе муаррихон даргириҳои Маскавро оғози ҷанги шаҳрвандӣ дар Русия медонанд.

Шӯриши Керенский-Краснов як кӯшиши Александр Керенский барои торумор кардани Инқилоби Октябр ва дубора ба даст овардани қудрат пас аз сарнагун кардани ҳукумати ӯ дар Петроград буд.Он аз 8 то 13 ноябри соли 1917 сурат гирифт. Баъди Инқилоби Октябр Керенский аз Петроград фирор кард, ки он ба ихтиёри шӯрои Петрогради таҳти назорати болшевикон афтод ва ба Псков, қароргоҳи фармондеҳии Фронти Шимолӣ рафт.Вай аз фармондеҳи он, генерал Владимир Черемисов, ки аз кӯшиши ӯ барои ҷамъ кардани қисмҳо барои роҳпаймоӣ ба Петроград монеъ шуд, дастгирӣ наёфт, аммо ӯ дастгирии генерал Петр Красновро гирифт, ки бо тақрибан 700 казак ба пойтахт пеш рафт.Дар Петроград мукобилони Революциям Октябрь шуриш тайёр мекарданд, ки он бо хучуми ба шахр хучуми кушунхои Керенский рост меояд.Ба чанговарони советй лозим омад, ки мудофиаи теппахои чануби шахрро такмил дода, мунтазири хучуми кушунхои Керенский шаванд, ки бо вучуди чидду чахди хайати фармондихии олй кувваи иловагй нагирифтанд.Задухурд дар баландии Пулково бо акиб рафтани казокхо пас аз шуриши Юнкер, ки пеш аз мухлат барбод рафт, анчом ёфт ва онхо барои мачбур кардани мудофиа аз дигар подразделенияхо ёрии зарурй нагирифтанд.Гуфтушуниди тарафхо бо парвози Керенский, ки аз тарси он ки аскарони худаш ба ихтиёри Шуравй дода шавад, ба кушиши баркарор намудани Хукумати муваккатии сарнагуншудаи Россия ба таври амалй хотима дода шуд.

Ҷанги Украинаву Шӯравӣ як муноқишаи мусаллаҳона аз соли 1917 то 1921 байни Ҷумҳурии Халқии Украина ва болшевикон ( Украинаи Шӯравӣ ва Русияи Шӯравӣ) буд.Ҷанг як қисми ҷанги шаҳрвандии Русия буд ва дере нагузашта баъд аз Инқилоби Октябр, вақте ки Ленин гурӯҳи экспедисияи Антоновро ба Украина ва Русияи ҷанубӣ фиристод.Дар ниҳояти кор, нерӯҳои Украина аз паҳншавии домана дар моҳи октябри соли 1919 талафоти харобиовар хоҳанд дошт ва барои ташкили Иттиҳоди Шӯравӣ дар соли 1922 роҳ мекушояд. Таърихнигории шӯравӣ пирӯзии болшевиконро наҷоти Украина аз артишҳои Аврупои Ғарбӣ ва Марказӣ медонист. (аз он ҷумла Полша ).Ва баръакс, муаррихони муосири Украина онро як ҷанги нокоми истиқлолияти Ҷумҳурии Халқии Украина бар зидди болшевикон ва империяи собиқи Русия медонанд.

Дар ҳоле ки муқовимат ба гвардиячиёни сурх дар худи ҳамон рӯз пас аз шӯриши болшевикон оғоз шуда буд, шартномаи Брест-Литовск ва ғаризаи ҳукмронии якҳизбӣ омили ташаккули гурӯҳҳои зиддиболшевикӣ ҳам дар дохил ва ҳам берун аз Русия гардид ва онҳоро ба дохили ҷанг тела дод. амалиёти зидди Хукумати нави Советй.Конфедератсияи фуҷури қувваҳои зиддиболшевикӣ ба муқобили ҳукумати коммунистӣ, аз ҷумла заминдорон, ҷумҳурихоҳон, муҳофизакорон, шаҳрвандони табақаи миёна, реакционерҳо, тарафдорони монархистҳо, либералҳо, генералҳои артиш, сотсиалистҳои ғайриболшевикӣ, ки то ҳол шикоят доштанд ва ислоҳоти демократӣ ихтиёрӣ буданд. танхо ба мукобили хукмронии большевикон.Нерӯҳои низомии онҳо, ки бо даъвати маҷбурӣ ва терроризм ва инчунин таъсири хориҷӣ, таҳти роҳбарии генерал Николай Юденич, адмирал Александр Колчак ва генерал Антон Деникин тақвият ёфта буданд, ҳамчун ҷунбиши сафед (баъзан бо номи «Артиши сафед» номида мешаванд) ва қисмҳои муҳими империяи собиқи Русияро дар тӯли қисми зиёди ҷанг назорат мекарданд.Дар солҳои ҷанг дар Украина як ҷунбиши миллатгароёни украинӣ фаъол буд.Ба вуҷуд омадани ҷунбиши сиёсӣ ва низомии анархистӣ бо номи «Махновщина» бо роҳбарии Нестор Махно муҳимтар буд.Артиши шӯришиёни инқилобии Украина, ки дар сафҳои худ яҳудиёни сершумор ва деҳқонони украиниро дар бар мегирифт, дар боздоштани ҳамлаи Артиши Сафеди Деникин ба сӯи Маскав дар соли 1919 нақши муҳим бозид ва баъдтар нерӯҳои сафедро аз Қрим берун кард.Дур будани Поволжье, Урал, Сибирь ва Шарки Дур барои куввахои зиддибольшевикй мусоид буд ва сафедхо дар шахрхои ин вилоятхо як катор ташкилотхо барпо карданд.Як кисми куввахои харбй дар асоси ташкилотхои пинхонии офицерони шахрхо ташкил карда шуданд.Легионҳои Чехословакия қисми Артиши Русия буданд ва то октябри соли 1917 тақрибан 30 000 сарбозро ташкил медоданд. Онҳо бо ҳукумати нави болшевикӣ созишнома доштанд, ки аз Фронти Шарқӣ тавассути бандари Владивосток ба Фаронса кӯчонида шаванд.Наклиёт аз фронти Шаркй то Владивосток дар бесарусомонй суст шуда, кушунхо дар тамоми рохи охани Транссибирь пароканда шуданд.Троцкий дар зери фишори Куввахои Марказй фармон дод, ки легионерхо халъи ярокпартой ва хабс карда шаванд, ки ин бо большевикон ихтилоф ба амал овард.Иттифоқчиёни ғарбӣ мухолифони болшевиконро мусаллаҳ ва дастгирӣ мекарданд.Онҳо аз иттиҳоди эҳтимолии Русия ва Олмон, дурнамои болшевикон аз таҳдиди худ дар бораи пардохт накардани қарзҳои азими хориҷии Русияи Императорӣ ва эҳтимоли паҳн шудани ғояҳои инқилобии коммунистӣ (ташвиш аз ҷониби бисёре аз қудратҳои марказӣ) нигарон буданд.Аз ин рӯ, бисёре аз кишварҳо ба тарафдории сафедпӯстон, аз ҷумла таъмини нерӯҳо ва лавозимот изҳори назар карданд.Уинстон Черчилл эълон карда буд, ки болшевизмро «дар гахвора бугй кардан» лозим аст.Бритониё ва Фаронса дар давоми Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ дар миқёси васеъ бо маводи ҷангӣ Русияро дастгирӣ карданд.

Террорияи Сафед дар Русия ба хушунати муташаккил ва куштори оммавӣ, ки Артиши Сафед дар давраи Ҷанги шаҳрвандии Русия (1917–23) анҷом додааст, дахл дорад.Он баъди дар мохи ноябри соли 1917 хокимиятро ба даст овардани большевикон огоз ёфт ва то торумор гардидани Армияи Сафед аз дасти Армияи Сурх давом кард.Армияи Сафед бо Армияи Сурх барои ҳокимият, ки ба террори сурхи худ машғул буд, меҷангид.Ба гуфтаи бархе аз муаррихони рус, "Террори сафед" як силсила амалҳои пешбинишуда буд, ки раҳбарони онҳо дастур додаанд, ҳарчанд ин ақида мухолиф аст.Ҳисобҳо дар бораи кушташудагон дар Террорҳои Сафед аз 20 000 то 100 000 нафарро ташкил медиҳад.

Эъломияи ҳуқуқи халқҳои Русия ҳуҷҷате буд, ки ҳукумати болшевикии Русия 15 ноябри соли 1917 (бо имзои Владимир Ленин ва Иосиф Сталин) нашр шуда буд.Дар хуччат эълон карда шуд:Баробарй ва сохибихтиёрии халкхои РоссияҲуқуқи халқҳои Русия ба худмуайянкунии озод, аз ҷумла ҷудо шудан ва таъсиси давлати алоҳидаБархам додани хамаи имтиёзхо ва махдудиятхои миллй ва динйРушди озодонаи ақаллиятҳои миллӣ ва гурӯҳҳои этнографие, ки дар қаламрави Русия зиндагӣ мекунанд.Эъломия таъсири он дошт, ки баъзе миллатҳои ғайрирусро дар паси болшевикон муттаҳид кунанд.Туфангчиёни латыш дар рӯзҳои аввали ҷанги шаҳрвандии Русия ҷонибдорони муҳими болшевикон буданд ва муаррихони Латвия ваъдаи соҳибихтиёриро сабаби муҳими ин эътироф мекунанд.Русхои сафеди зиддиреволюционй худмуайянкуниро тарафдорй намекарданд ва дар натича шумораи ками латышхо дар тарафи харакати сафед чангиданд.Дар назар дошта шудааст ё не, ҳуқуқи дар эъломия пешбинишуда барои ҷудо шудан ба зудӣ аз ҷониби минтақаҳои периферии ғарби Русия, ки қисман ё аллакай таҳти назорати артиши Олмон буд, истифода мешуд, на зери назорати Маскав.Аммо баробари вусъат ёфтани революция, инчунин бисьёр районхои дохили Россия, ки кайхо боз хам муттахид шудаанд, худро республикахои мустакил эълон карданд.Аммо Русияи болшевистӣ кӯшиш мекард, ки дар шумораи ҳарчи бештари онҳо Ҳокимияти Советиро барқарор кунад.Ҳар се кишвари Балтика ҷангҳои байни ҳукуматҳои шӯравиро аз сар гузарониданд, ки ҳадафи он як давлати коммунистии иттифоқчии Русияи болшевистӣ ва ҳукуматҳои ғайрикоммунистӣ, ки ҳадафи давлати соҳибистиқлол мебошанд.Хукумати Советй аз Россия ёрии бевоситаи харбй мегирифт.Пас аз пирӯзии ҷониби ғайрикоммунистӣ, Русия онҳоро ҳамчун ҳукуматҳои қонунии кишварҳои Балтика дар соли 1920 эътироф кард. Ин кишварҳо баъдтар дар соли 1939 ба Иттиҳоди Шӯравӣ забт карда мешаванд.

Интихоботи Маҷлиси муассисони Русия 25 ноябри соли 1917 баргузор шуда буд, ки ин интихобот дар таърихи Русия аввалин интихоботи озод дониста мешавад.Тадқиқотҳои гуногуни илмӣ натиҷаҳои алтернативӣ доданд.Бо вуҷуди ин, ҳама равшан нишон медиҳанд, ки болшевикон дар марказҳои шаҳрҳо ғолиби аниқ буданд ва инчунин тақрибан аз се ду ҳиссаи овозҳои сарбозони фронти Ғарбиро гирифтанд.Бо вуљуди ин, њизби сотсиалистї-револютсионї бо ќувваи дастгирии дењќонони дењоти кишвар, ки аксаран як масъаларо интихобкунанда буданд, ки ин масъала ислоњоти замин буд, шумораи зиёди курсњоро ба даст оварда (ягон њизб аксариятро ба даст наовард) дар натиљањои интихоботї пешсаф шуд. .Бо вуҷуди ин, интихобот ҳукумати ба таври демократӣ интихобшударо ба вуҷуд наовард.Маҷлиси муассисон танҳо як рӯз дар моҳи январи оянда ҷамъ омада, аз ҷониби болшевикон пароканда карда шуд.Ҳама ҳизбҳои мухолиф дар ниҳоят манъ карда шуданд ва болшевикон дар кишвар ҳамчун давлати якпартиявӣ ҳукмронӣ мекарданд.

Большевикон карор доданд, ки фавран бо давлатхои марказй сулхнома баста, чунон ки пеш аз революция ба халки рус ваъда дода буданд.Душманони сиёсии Владимир Ленин ин тасмимро ба сарпарастии ӯ аз ҷониби вазорати хориҷаи Вилгелм II, императори Олмон, ба Ленин пешниҳод карданд, ки бо инқилоб Русия аз Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ хориҷ мешавад.Ин шубхаро сарпарастии вазорати корхои хоричии Германия дар бобати ба Петроград баргаштани Ленин зиёд кард.Аммо пас аз он ки фиаскои харбии хучуми тобистонй (июни соли 1917) хукумати муваккатии Россия сохти Армияи Россияро хароб кард, ба амал баровардани сулхи ваъдаги Ленин ахамияти халкунанда пайдо кард.Ҳатто пеш аз ҳамлаи нобарори тобистона мардуми Русия ба идомаи ҷанг хеле шубҳанок буданд.Сотсиалистҳои ғарбӣ фавран аз Фаронса ва аз Британияи Кабир омада буданд, то русҳоро ба идомаи мубориза бовар кунонанд, аммо рӯҳияи нави сулҳҷӯёнаи Русияро тағир дода натавонистанд.16 декабри соли 1917 дар Брест-Литовск байни Россия ва Куввахои Марказй созишномаи оташбас ба имзо расид ва гуфтушуниди сулх огоз ёфт.Ҳамчун шарти сулҳ, шартномаи пешниҳодкардаи Қудратҳои марказӣ қисматҳои бузурги империяи собиқи Русияро ба империяи Олмон ва Империяи Усмонӣ дода, миллатгароён ва муҳофизакоронро хеле нороҳат кард.Леон Троцкий, ки намояндаи большевикон буд, аввал аз имзои шартнома даст кашид, дар ҳоле ки риояи оташбаси яктарафаро идома дода, сиёсати "Ҷанг нест, сулҳ нест".Бинобар ин 18 феврали соли 1918 немисхо дар фронти Шаркй амалиёти Фаустшлагро cap карданд ва дар ин маърака, ки 11 руз давом кард, амалан ба ягон му-кобилият дучор нашуданд.Имзо кардани шартномаи сулхномаи расмй дар назари большевикон ягона имкон буд, зеро Армияи Россия аз сафхои худ озод карда шуда буд ва гвардияи сурхи навтаъсис пешравиро боздошта натавонист.Онхо инчунин фахмиданд, ки мукобилати дар пешистодаи контрреволюционй назар ба гузаштхои шартнома, ки Ленин онро дар партави саъю кушиш ба революцияи чахонй муваккатй хисоб мекард, хавфноктар аст.Иттифоки Советй ба сулхнома хамрох шуд ва шартномаи расмй — Шартномаи Брест-Литовск 3 март тасдик карда шуд.Тарафи советй ин шартномаро хамчун воситаи зарурй ва ба максад мувофики бас кардани чанг мешуморид.

Мохи апрели соли 1918, баъди аз тасарруфи Республикаи Советии Дон озод карда шудани Новочеркасск дар тахти рохбарии Г.П.Ианов Хукумати муваккатии Дон ташкил карда шуд.11 май «круги начоти Дон» кушода шуд, ки он чанги зидди большевикиро ташкил кард.16 май Краснов атаман интихоб шуд.Краснов 17 май «Конунхои асосии тамоми Дон войско»-и худро пешниход кард.Дар 50 пункти он дахлнопазирии моликияти хусусй ва хамаи конунхое, ки аз тахти тахт сарнагун шудани Николаси II эълон шуда буданд, бекор карда шуданд.Краснов низ миллатчигиро ташвик мекард.Ҷумҳурии Дон дар давраи ҷанги шаҳрвандии Русия пас аз фурӯпошии империяи Русия аз соли 1918 то соли 1920 вуҷуд дошт.

Аз нимаи соли 1917 cap карда Армияи Россия, ки вориси ташкилоти кухнаи армияи императории Россия буд, ба пароканда шудан шуруъ кард;большевикон Гвардияи Сурхро, ки аз ихтиёриёни ихтиёрй буданд, ба сифати кувваи асосии харбии худ истифода мебурданд, ки бо як кисми харбии мусаллахи Чека (аппарати бехатарии давлатии болшевикон) зиёд карда мешуд.Мохи январи соли 1918, пас аз тафовутхои назарраси большевикон дар чанг, Комиссари ояндаи Халкии корхои харби ва флот, Леон Троцкий ба азнавташкилдихии гвардиям сурх ба Армияи Сурхи Коргару Дехкон рохбарй мекард, то ки куввахои чангии пурсамартар ба вучуд ояд.Большевикон ба хар як кисмхои Армияи Сурх комиссархои сиёсй таъин карданд, то ки ахлок ва садокатро таъмин кунанд.Дар мохи июни соли 1918, вакте ки маълум шуд, ки армияи революцио-ние, ки танхо аз коргарон иборат аст, кифоя намекунад, Троцкий ба Армияи Сурх хатман даъват намудани дехконони кишлокро чорй кард.Большевикон муқовимати русҳои деҳотро ба кисмҳои даъвати Артиши Сурх бо роҳи гаравгон гирифта, ҳангоми зарурат тирборон карда, барои маҷбур кардани риояи фармонҳо ғолиб омаданд.Даъвати маҷбурӣ ба артиш натиҷаҳои омехта дошт ва бомуваффақият аз сафедпӯстон артиши калонтареро ба вуҷуд овард, аммо бо аъзоёне, ки нисбат ба идеологияи марксистӣ-ленинӣ бепарво буданд.Артиши Сурх инчунин афсарони собиқи подшоҳиро ҳамчун "мутахассисони ҳарбӣ" (военспецы) истифода мебурд;баъзан барои таъмини садоқати онҳо оилаҳои онҳоро гаравгон мегирифтанд.Дар огози чанги гражданй собик офицерони подшохй аз чор се хиссаи офицер-корпуси Армияи Сурхро ташкил доданд.Дар охири он 83 фоизи хамаи командирони дивизия ва корпусхои Армияи Сурх солдатхои собики подшохй буданд.

Интервенцияи иттифоқчиён дар Ҷанги шаҳрвандии Русия аз як қатор экспедитсияҳои ҳарбии сермиллат иборат буд, ки дар соли 1918 оғоз ёфт. Иттифоқчиён аввал ҳадаф доштанд, ки ба Легиони Чехословакия дар таъмини лавозимоти ҷангӣ ва аслиҳа дар бандарҳои Русия кӯмак расонанд;ки дар рафти он Легиони Чехословакия тамоми рохи охани Транссибирь ва якчанд шахрхои калони Сибирро дар вактхои 1918—1920 назорат мекард. То соли 1919 максади иттифокчиён ёрй расондан ба кушунхои сафед дар чанги гражданин Россия буд.Вақте ки сафедпӯстон пош хӯрданд, иттифоқчиён то соли 1920 қувваҳои худро аз Русия ва дар соли 1922 аз Ҷопон бароварданд.Ҳадафҳои ин интервенцияҳои хурд қисман боздоштани Олмон аз истисмори захираҳои Русия, шикаст додани Қувваҳои марказӣ (пеш аз созиши моҳи ноябри соли 1918) ва дастгирии баъзе қувваҳои иттифоқчиён, ки пас аз соли 1917 дар дохили Русия дармонда буданд, буданд. Революцияи болшевики.Кушунхои иттифокчиён ба Архангельск (интервенцияи Россияи Шимолй солхои 1918—1919) ва Владивосток (дар доираи интервенцияи Сибирь дар солхои 1918—1922) фуруд омаданд.Англия ба театри назди Балтика (1918—1919) ва дар Кавказ (1917—1919) дахолат кард.Қувваҳои иттифоқчиёни Фаронса таҳти роҳбарии Фаронса дар интервенцияи Русияи Ҷанубӣ (1918–1919) иштирок карданд.Кӯшишҳои иттифоқчиён бо ҳадафҳои тақсимшуда ва хастагии ҷанг аз муноқишаи умумиҷаҳонӣ монеъ мешуданд.Ин омилҳо дар якҷоягӣ бо эвакуатсияи легионҳои Чехословакия дар моҳи сентябри соли 1920, давлатҳои иттифоқчиёни ғарбиро маҷбур карданд, ки дар соли 1920 интервенцияҳои Русияи Шимолӣ ва Сибирро қатъ кунанд, гарчанде ки интервенцияи Ҷопон дар Сибир то соли 1922 идома дошт ва империяи Ҷопон шимолро ишғол кард. нисфи Сахалин то соли 1925.Муаррихони Ғарб одатан дахолати иттифоқчиёнро ҳамчун амалиёти хурд - намоишҳои паҳлӯӣ пас аз Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ тасвир мекунанд.Тафсири шӯравӣ ва русӣ метавонад нақши иттифоқчиёнро ҳамчун кӯшиши пахш кардани инқилоби ҷаҳонии болшевикӣ ва тақсим ва маъюб кардани Русия ҳамчун як қудрати ҷаҳонӣ афзоиш диҳад.

Шӯриши январи Арсенали Киев шӯриши мусаллаҳонаи коргарони созмонёфтаи болшевикон буд, ки 29 январи соли 1918 дар корхонаи Арсенал дар Киев дар замони ҷанги Шӯравӣ ва Украина оғоз ёфт.Максади шуриш бархам додани интихоботи давомдоштаи Мачлиси муассисони Украина ва дастгирии Артиши Сурхи пешрав буд.

Дар мохи феврали соли 1918 Армиям Сурх мухторияти Туркистонро, ки аз тарафи русхои сафед дастгирй мешуд, Кўканд сарнагун кард.Гарчанде ки ин иқдом ба назар чунин менамуд, ки қудрати болшевикиро дар Осиёи Миёна мустаҳкам мекард, аммо ба зудӣ барои Артиши Сурх мушкилоти бештаре ба миён омад, зеро Қувваҳои Мустақил ба дахолат кардан шурӯъ карданд.Дастгирии Бритониё аз Артиши Сафед дар давоми соли 1918 барои Артиши Сурх дар Осиёи Миёна бузургтарин хатарро ба вуҷуд овард. Англия ба ин минтақа се саркардаи барҷастаи низомиро фиристод.Яке подполковник Фредерик Маршман Бейл буд, ки миссияро ба Тошканд сабт кард ва аз он ҷо болшевикон ӯро маҷбур карданд, ки фирор кунад.Дигар генерал Вилфрид Маллесон буд, ки ба миссияи Маллесон рохбарй мекард, ки ба меншевикхо дар Ашхобод (пойтахти хозираи Туркманистон) бо куввахои хурди Англияю Хиндустон ёрй расонд.Аммо вай натавонист, ки Тошканд, Бухоро ва Хеваро ба даст оварад.Сеюм генерал-майор Данстервилл буд, ки танҳо як моҳ пас аз омаданаш дар моҳи августи соли 1918 аз ҷониби болшевикҳои Осиёи Марказӣ ронда шуда буд. Бо вуҷуди нокомиҳо дар натиҷаи ҳамлаҳои Англия дар соли 1918, болшевикон дар кори ба зери хоки худ даровардани аҳолии Осиёи Миёна пешрафтро идома доданд. таъсир мерасонад.Съезди якуми вилоятии Партияи Коммунистии Россия дар мохи июни соли 1918 дар шахри Тошкент бо максади барпо намудани дастгирии партияи махаллии большевикон барпо гардид.

Ҷанги Киев дар моҳи январи соли 1918 амалиёти низомии болшевикии отрядҳои гвардияи сурхи Петроград ва Маскав буд, ки барои забт кардани пойтахти Украина равона шуда буд.Ба ин амалиёт командири гвардиячиёни сурх Михаил Артемьевич Муравьёв дар хайати куввахои экспедиционии советй ба мукобили Каледин ва Совети Марказии Украина рохбарй мекард.Штурм ба Киев дар ҷараёни музокироти сулҳ дар Брест-Литовск 5-8 феврали соли 1918 ба вуқӯъ пайваст. Дар натиҷа ин амалиёт 9 феврал аз ҷониби аскарони болшевикон ишғол шудани шаҳр ва эвакуатсияи ҳукумати Украина ба Житомир гардид.

Амалиёти Фаустшлаг, ки бо номи Ҷанги Ёздаҳрӯза низ маъруф аст, як ҳамлаи қудратҳои марказӣ дар Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ буд.Ин охирин амалиёти калон дар фронти Шаркй буд.Кушунхои рус бинобар ноором шудани революцияи рус ва чанги гражданинхои минбаъдаи Россия хеч гуна мукобилати чиддй нишон дода натавонистанд.Аз ин рӯ, лашкари давлатҳои марказӣ дар Эстония, Латвия, Белоруссия ва Украина ҳудудҳои азимро забт намуда, ҳукумати болшевикии Русияро маҷбур карданд, ки шартномаи Брест-Литовскро имзо кунад.

3 марти соли 1918 Русия, ки таҳти назорати болшевикон қарор дошт, бо Олмон шартномаи сулҳи Брест-Литовскро имзо кард, ки дар он аз назорати Украина даст кашид.8 март немисҳо ба Бахмач, як маркази муҳими роҳи оҳан расиданд ва бо ин ба Легиони Чехия бо муҳосира таҳдид карданд.Таҳдид хеле вазнин буд, зеро легионерҳои асиршуда ҳамчун хоинони Австрия-Венгрия ба таври фаврӣ ба қатл расонида шуданд.Ба шарофати галабаи легионй немисхо дар бораи сулхнома гуфтушунид карданд, ки дар рафти он поездхои зирехпуши Чехословакия аз узели рохи охани Бахмач ба Челябинск озодона мегузаранд.Пас аз он ки легион муяссар шуд, ки Украинаро ба самти шарқ тарк кунад ва хуруҷи ҷангиро анҷом диҳад, намояндагони Шӯрои миллии Чехословакия гуфтушунидро бо мақомоти болшевикии Маскав ва Пенза барои осон кардани эвакуатсия идома доданд.25 март ду тараф созишномаи Пензаро имзо карданд, ки дар он легион бояд ба гайр аз яроки гвардиягии шахсии худ ба ивази гузариши рохи охан ба Владивосток тамоми аслихаи посбонии шахсиро таслим кунад.Аммо легион ва большевикон ба хамдигар бовар намекарданд.Сарварони легион аз болшевикҳо гумон мекарданд, ки ба қудратҳои марказӣ илтифот меҷӯянд, дар ҳоле ки болшевикон легионро ҳамчун таҳдид, воситаи эҳтимолии дахолати зидди болшевикӣ аз ҷониби иттифоқчиён медонистанд ва ҳамзамон кӯшиш мекарданд, ки легионро барои нишон додани дастгирии кофӣ барои ҳимоят истифода баранд. иттифоқчиён барои пешгирӣ кардани дахолати онҳо бо баҳонае, ки болшевикон аз ҳад зиёд тарафдори немис буданд;ва дар баробари ин большевикон, ки ба кушунхои касбй хеле эхтиёч доштанд, низ кушиш мекарданд, ки легионро бовар кунонанд, ки ба Армияи Сурх дохил шавад.Мохи май соли 1918 легиони Чехословакия дар рохи охани Транссибирь аз Пенза то Владивосток зада шуд.Эвакуацияи онхо аз сабаби харобии рохи охан, нарасидани локомотивхо ва зарурати мунтазами гуфтушунид бо Советхои махаллй дар рох назар ба пешбинишуда хеле сусттар буд.14 май дар станцияи Челябинск бахсу мунозира дар байни легионерхое, ки ба самти шарк мерафтанд ва асири Мадяр ба тарафи гарб ба ватан баргардонда мешаванд, ба комиссари халкии харбй Леон Троцкий фармон дод, ки легионерхо пурра ярокпартой ва хабс карда шаванд.Дар конгресси армия, ки баъди чанд руз дар Челябинск барпо гардид, чехословакхо бар хилофи хохиши Совети миллй аз ярокпартой даст кашиданд ва барои ба Владивосток гузаштанашон ультиматум гузоштанд.Ин ҳодиса шӯриши легионҳоро ба вуҷуд овард.

Мохи ноябри соли 1917 аз шуриш дар Петроград хабар гирифта, большевикони Москва низ ба шуриши худ шуруъ карданд.15 ноябри соли 1917 баъди чангхои шадид дар Москва Хокимияти Советй барпо карда шуд.Ленин аз тарси эхтимолии хучуми хоричй 12 марти соли 1918 пойтахтро аз Петроград (Санкт-Петербург) ба Москва баргардонд.

14 май дар Челябинск поезди самти шарк, ки куввахои легионй мебурд, бо поезди самти гарб дучор омад, ки венгерхо, ки ба Австрия-Венгрия ва Куввахои Марказй содик буданд ва кушунхои легионро хиёнаткор мешуморанд.Дар масофаи наздик задухӯрди мусаллаҳона ба вуқӯъ пайваст, ки аз ҷониби миллатгароҳои рақиб ба вуҷуд омадааст.Легион содикони венгерро маглуб кард.Дар чавоб большевикони махаллй дахолат карда, як кисми кушунхои легионро дастгир карданд.Пас аз он легион ба большевикон ҳамла карда, ба вокзали роҳи оҳан ҳамла карда, мардони онҳоро озод кард ва ҳангоми буридани роҳи оҳани болшевикон ба Сибир ба таври муассир шаҳри Челябинскро ишғол кард.Ин ҳодиса дар ниҳоят бо роҳи осоишта ҳал карда шуд, аммо аз ҷониби режими болшевикон барои халъи силоҳи легион истифода шуд, зеро эпизод ба Екатеринбург, 140 мил дуртар таҳдид карда буд ва дар тамоми Сибир ҷангҳои васеътарро ба вуҷуд овард, ки дар он болшевикон назорат бар роҳи оҳан ва назоратро аз даст доданд. вилоят: Легион дар рохи охани Транссибирь бештар шахрхоро, аз чумла Петропавл, Курган, Новониколаевск, Мариинск, Нижнеудинск ва Канскро зуд ишгол кард.Ҳарчанд легион махсусан кӯшиши дахолат кардан ба тарафи зиддиболшевикӣ дар Ҷанги шаҳрвандии Русияро надошт ва танҳо барои баромадани бехатар аз Русия кӯшиш мекард, шикасти болшевикон дар Сибир ба созмонҳои зидди болшевикӣ ё афсарони руси сафед имкон дод, ки бартариятро ба даст оранд ва сарнагун кунанд. Большевикон дар Петропавл ва Омск.Дар моҳи июн, легион барои муҳофизат ва роҳат ба муқобили болшевикон ба таври ғайрирасмӣ ҷонибдорӣ карда, Самараро забт кард ва ин имкон дод, ки аввалин ҳукумати маҳаллии зидди болшевикӣ дар Сибир, Комуч, ки 8 июн таъсис ёфт.Сафедхо 13 июнь дар Омск хукумати муваккатии Сибирь ташкил карданд.3 август кушунхоиЯпония , Англия , Франция ва Америка ба Владивосток фуруд омаданд.Японхо ба мамлакати шаркии кули Байкал кариб 70 хазор кас фиристоданд.Бо вуҷуди ин, то тирамоҳи соли 1918, легион дигар дар ҷанги шаҳрвандии Русия иштирок накард.Пас аз табаддулоти зидди Хукумати Умумироссиягй ва ба дукмронии диктатураи харбии Александр Колчак, чеххо аз фронт бароварда шуданд ва вазифаи посбонии рохи охани Транссибирьро гузоштанд.Тирамох Армиям Сурх ба хучуми чавобй гузашта, дар Сибири Гарбй сафедпустонро торумор кард.Дар мохи октябрь Чехословакия истиклолияти нав эълон карда шуд.Дар моҳи ноябр, Австрия-Венгрия пош хӯрд ва Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ хотима ёфт, ки хоҳиши аъзоёни легионро барои хориҷ шудан аз Русия афзоиш дод, алахусус вақте ки Чехословакияи нав бо мухолифат ва муноқишаи мусаллаҳона бо ҳамсоягони худ дучор шуд.Дар аввали соли 1919 кушунхои легионй ба акибнишинй ба рохи охани Транссибирь шуруъ карданд.27 январи соли 1919 фармондеҳи легион Ян Сыровӣ роҳи оҳани Транссибирии байни Новониколаевск ва Иркутскро ҳамчун минтақаи амалиёти Чехословакия эълон карда, ба кӯшишҳои Русияи сафед дар Сибир халал расонд.Дар ибтидои соли 1920 дар Иркутск ба ивази транзити бехатар ба самти шарк барои поездхои Чехословакия розй шуд, ки Александр Колчакро ба намояндагони Маркази сиёсии сурх, ки дар мохи февраль Колчакро ба катл расонд, супорад.Аз хамин сабаб ва инчунин ба сабаби кушиши шуриши зидди сафедпустон, ки 17 ноябри соли 1919 дар Владивосток Радола Гайда ташкил карда буд, сафедхо чехословакхоро ба хиёнаткорй айбдор карданд.Дар байни декабри соли 1919 то сентябри соли 1920 легион аз Владивосток ба воситаи бахр эвакуация карда шуд.

Комиссари чангии большевикон Троцкий пас аз як катор баргардхо дар фронт бо максади пешгирй кардани хучунхои беичозат, фирорй ва исьёнхо дар Армияи Сурх чорахои сахтгирона андешид.Дар саҳро неруҳои махсуси тафтишотии Чека, ки онро шӯъбаи махсуси ҷазодиҳии Комиссияи фавқулодаи умумироссиягӣ оид ба мубориза бо зидди инқилоб ва саботаж ё бригадаҳои махсуси ҷазодиҳанда меноманд, ба Артиши Сурх пайравӣ намуда, судҳои саҳроӣ ва қатлҳои ҷамъбастии солдату афсаронеро, ки дар ҷангҳои зиддиинқилобӣ ва диверсияҳо буданд, ба амал меоварданд. партофта шуданд, аз мавқеъҳои худ ақибнишинӣ карданд ё ғайрати кофии таҳқиромез нишон дода натавонистанд.Ба дастаҳои махсуси тафтишотии Чека инчунин барои ошкор кардани диверсия ва фаъолияти контрреволютсионӣ аз ҷониби сарбозон ва фармондеҳони Артиши Сурх айбдор карда шуданд.Троцкий истифодаи чазои катлро нисбат ба комиссари сиёсие, ки отряди он ба мукобили душман акибнишинй мекард ва ё пора-пора мешуд, дароз кард.Моҳи август, аз хабарҳои идомаёфта дар бораи зери оташ зада шудани аскарони Артиши Сурх асабонӣ шуда, Тротский ба ташкили аскарони монеа, ки дар паси қисмҳои беэътимоди Артиши Сурх ҷойгир шудаанд, иҷозат дод ва фармон дод, ки ҳар касеро, ки бидуни иҷозат аз хатти ҷанг хориҷ шавад, тирборон кунанд.

Тибқи таърихшиносии шӯравӣ, маъмурияти ҳокими болшевикӣ коммунизми ҷангиро қабул кард, сиёсат бо мақсади нигоҳ доштани шаҳрҳо (базаи қудрати пролетарӣ) ва Артиши Сурхро бо озуқа ва аслиҳа нигоҳ дошт, зеро вазъият чораҳои нави иқтисодиро тақозо мекард.Дар солхои чанги гражданй системаи кухнаи бозории капиталистй озукаворй истехсол карда, базаи саноатиро васеъ карда натавонист.Коммунизми ҷангӣ аксар вақт ҳамчун назорати оддии авторитарӣ аз ҷониби кастаҳои ҳукмрон ва низомӣ барои нигоҳ доштани қудрат ва назорат дар минтақаҳои шӯравӣ тавсиф карда мешавад, на ҳама гуна идеологияи сиёсии ҳамоҳанг.Коммунизми ҷангӣ сиёсатҳои зеринро дар бар мегирифт:Милликунонии хамаи сохахои саноат ва чорй намудани идоракунии катъии марказонидашудаНазорати давлатии савдои берунйИнтизоми катъй барои коргарон, корпартой манъ астВазифаи ҳатмии меҳнатӣ аз ҷониби синфҳои ғайрикоргар («милитаризатсияи меҳнат», аз ҷумла нусхаи аввали Гулаг)Продразвёрстка – реквизисияи зиёдатии маҳсулоти кишоварзӣ (бештар аз ҳадди ақали мутлақ) аз деҳқонон барои тақсимоти мутамарказ дар байни аҳолии боқимондаТартиби озуқаворӣ ва аксари молҳо бо тақсимоти мутамарказ дар марказҳои шаҳрӣКорхонаи хусусӣ манъ карда шудаастНазорати харбии роххои оханАзбаски хукумати большевикон хамаи ин тадбирхоро дар замони чанги гражданй ба амал бароварда буд, онхо дар амал назар ба он ки дар руи когаз пайдо мешуданд, хеле кам мутобик ва мутобик буданд.Минтақаҳои бузурги Русия берун аз назорати болшевикон боқӣ мемонданд ва иртибототи заиф ба он маъно буд, ки ҳатто он минтақаҳои ба ҳукумати болшевикӣ содиқ аксар вақт маҷбур буданд мустақилона амал кунанд, ки аз ҷониби Маскав фармон ё ҳамоҳангӣ надоштанд.Дар бораи он ки оё «коммунизми ҷангӣ» сиёсати воқеии иқтисодиро ба маънои дурусти ибора ифода мекунад ё танҳо маҷмӯи тадбирҳое, ки барои ғалаба дар ҷанги шаҳрвандӣ пешбинӣ шудаанд, муддати тӯлонӣ баҳс мекунанд.Максадхои большевикон дар бобати ба амал баровардани коммунизми чангй мавзуи бахсталабанд.Баъзе шореҳон, аз ҷумла як қатор болшевикон, мегӯянд, ки ҳадафи ягонаи он пирӯзӣ дар ҷанг аст.Масалан, Владимир Ленин гуфта буд, ки «аз дехконон мусодира кардани махсулоти зиёдатй чорае буд, ки мо бо он дар шароити им-периалистии замони чанг зе-рур будем».Юрий Ларин, Лев Крицман, Леонид Красин ва Николай Бухарин барин большевикони дигар мегуфтанд, ки ин кадами гузариш ба суи социализм аст.Коммунизми ҷангӣ асосан дар ҳадафи асосии худ - кӯмак ба Артиши Сурх дар боздоштани пешравии Артиши Сафед ва дар барқарор кардани қисми зиёди қаламрави империяи собиқи Русия муваффақ буд.Дар шахрхо ва кишлокхои гирду атрофи он ахолй дар натичаи чанг душворихоро аз cap мегузаронд.Деҳқонон, аз сабаби камёфтӣ, аз ҳамкорӣ дар додани ғизо барои кӯшишҳои ҷанг саркашӣ мекарданд.Коргарон аз шахрхо ба кишлокхое, ки имконияти хурокхурй дар он чо зиёд буд, ба мухочират шуруъ карданд ва ба хамин тарик имкони мубодилаи молхои саноатиро бо озука боз хам кам карда, ахволи ахолии бокимондаи шахр, иктисодиёт ва истехсолоти саноатиро боз хам бадтар мекард.Дар байни солхои 1918—1920 Петроград 70 фоизи ахолиашро, Москва бошад, зиёда аз 50 фоизи ахолиашро аз даст дод.

Ҳамлаи Кубан, ки онро маъракаи дуюми Кубан низ меноманд, дар давраи ҷанги шаҳрвандии Русия байни Артиши Сафед ва Сурх меҷангид.Армияи Сафед бо вучуди аз чихати адад аз чихати кувваи коргарй ва артиллерия кам буданаш галабаи мухим ба даст овард.Дар натичаи он дар мохи августи соли 1918 Екатеринодар ва Новороссийск забт карда шуда, кисми гарбии Кубаньро кушунхои сафед ишгол карданд.Баъдтар дар соли 1918 онҳо Майкоп, Армавир ва Ставропольро гирифта, ҳокимияти худро дар тамоми вилояти Кубан васеъ карданд.

Шаҳр, ки маркази муҳими пуштибонии Инқилоби Октябр буд ва дар дасти сурхҳо боқӣ монда буд, се маротиба аз ҷониби казакҳои зидди болшевики Дон таҳти фармондеҳии Петр Краснов дар муҳосира қарор гирифтанд: июл – сентябри соли 1918, сентябр – октябри соли 1918. , ва январь — феврали соли 1919. Кушиши навбатии забт кардани Царицын дар моххои май — июни соли 1919 аз тарафи армияи ихтиёрй cap шуда, шахрро бомуваффакият забт кард.Дар навбати худ, дар давраи аз августи соли 1919 то январи соли 1920 сафедпустон шахрро аз большевикон мухофизат карданд.Царицын нихоят дар аввали соли 1920 аз тарафи сурххо забт карда шуд.Муҳофизати Царицин, ки лақаби "Вердуни Сурх" буд, яке аз густурдатарин рӯйдодҳои ҷанги шаҳрвандӣ дар таърихнигорӣ, санъат ва таблиғоти шӯравӣ буд.Ин аз он сабаб буд, ки Иосиф Сталин аз мохи июль то ноябри соли 1918 дар мудофиаи шахр иштирок дошт.

Террори Сурх дар Русияи Шӯравӣ як маъракаи таъқибот ва қатлҳои сиёсӣ буд, ки аз ҷониби болшевикон, асосан тавассути Чека, полиси махфии болшевикон амалӣ мешуд.Он дар охири моҳи августи соли 1918 пас аз оғози ҷанги шаҳрвандии Русия оғоз ёфт ва то соли 1922 давом кард.Терроризми сурх пас аз сӯиқасд ба ҷони Владимир Ленин ва раҳбари чеки Петроград Моисей Урицкий, ки охиринаш бомуваффақият анҷом ёфт, ба вуҷуд омада буд, ки дар замони Ҳукмронии террори инқилоби Фаронса намуна гирифта, барои аз байн бурдани мухолифати сиёсӣ, мухолифат ва ҳар гуна таҳдиди дигаре, ки ба онҳо таҳдид мекард, кӯшиш мекард. Ҳокимияти болшевикӣ.Ба таври васеътар, ин истилоҳ одатан нисбат ба репрессияи сиёсии болшевикӣ дар тӯли Ҷанги шаҳрвандӣ (1917–1922) истифода мешавад, зеро аз терроризми сафед, ки Артиши Сафед (гурӯҳҳои рус ва ғайрирус, ки ба ҳукмронии болшевикӣ мухолифанд) бар зидди душманони сиёсии онҳо анҷом медоданд. , аз чумла большевикон.Ҳисобот дар бораи шумораи умумии қурбониёни репрессияи болшевикӣ аз рӯи шумора ва миқёс гуногун аст.Як манбаъ тахмин мезанад, ки аз моҳи декабри соли 1917 то феврали соли 1922 дар як сол 28,000 қатл карда мешавад. Теъдоди одамоне, ки дар давраи аввали террори сурх кушта шудаанд, ҳадди аққал 10,000 нафарро ташкил медиҳад.Ҳисобҳо барои тамоми давра аз 50,000 то 140,000 ва 200,000 иҷро мешаванд.Баҳодиҳии мӯътамад дар бораи шумораи қатлҳо дар маҷмӯъ тақрибан 100 000 нафарро ташкил медиҳад.

13 ноябри соли 1918, пас аз пошхӯрии қудратҳои марказӣ ва созиши сулҳ аз 11 ноябри соли 1918, Русияи Владимир Ленин шартномаи Брест-Литовскро бекор кард ва ба ҳаракати қувваҳо дар самти ғарб барои барқарор кардан ва бехатарии минтақаҳои Обер-Ост, ки немисҳо холӣ кардаанд, оғоз кард. куввахое, ки давлати Россия мувофики шартнома аз даст дода буд.Ленин Польшаи навбуньёди мустакилро (дар моххои октябрь—ноябри соли 1918 ташкил карда шуда буд) хамчун купруке медид, ки Армияи Сурхи вай бояд барои ёрй расондан ба дигар харакатхои коммунистй ва ба амал овардани революцияхои бештар Европа гузарад.Дар баробари ин, сиёсатмадорони пешбари Польша, ки ориентацияхои гуногун доранд, интизории умумии баркарор намудани сархадхои то соли 1772-уми мамлакатро ба чо меоварданд.Бо ин идея сарвари давлати Полша Йозеф Пилсудский ба ҳаракати қӯшунҳо ба шарқ шурӯъ кард.Дар соли 1919, дар ҳоле ки Артиши Сурхи Шӯравӣ ҳанӯз бо ҷанги шаҳрвандии солҳои 1917-1922 дар Русия банд буд, артиши Полша қисми зиёди Литва ва Беларусро ишғол кард.То июли соли 1919, нерӯҳои поляк қисми зиёди Украинаи Ғарбиро зери назорат гирифтанд ва аз ҷанги Лаҳистону Украина дар моҳи ноябри соли 1918 то июли соли 1919 ғолиб омаданд. Дар қисмати шарқии Украина ҳаммарз бо Русия, Симон Петлюра кӯшиш кард, ки Ҷумҳурии Халқии Украинаро муҳофизат кунад. , вале чун большевикон дар чанги гражданин Россия бартарй пайдо карданд, ба тарафи гарб ба суи заминхои бахсталаби Украина пеш рафта, кушунхои Петлюраро акибнишинй карданд.Дар ғарб ба миқдори ками қаламрав кам карда шуда, Петлюра маҷбур шуд, ки бо Пилсудский иттифоқ биҷӯяд, ки расман моҳи апрели соли 1920 ба имзо расид.Пилсудский боварӣ дошт, ки беҳтарин роҳи таъмини сарҳадҳои мусоид барои Полша ин амалиёти низомӣ аст ва ӯ метавонад ба осонӣ нерӯҳои Артиши Сурхро мағлуб кунад.Ҳамлаи ӯ дар Киев дар охири моҳи апрели соли 1920 оғоз шуд ва дар натиҷа 7 май Киевро аз ҷониби нерӯҳои Полша ва иттифоқчиёни Украина забт карданд.Кушунхои советй дар ин район, ки сусттар буданд, маглуб нашуда буданд, зеро онхо аз мукоби-латхои калон канора гирифта, акибнишинй карданд.Армиям Сурх ба хучуми Польша бо хучуми чавобй чавоб дод: аз 5 июнь дар фронти чанубии Украина ва аз 4 июль дар фронти шимолй.Амалиёти шӯравӣ нерӯҳои Полшаро ба ғарб ба сӯи ғарб то Варшава, пойтахти Полша тела дод, дар ҳоле ки Дирексияи Украина ба Аврупои Ғарбӣ гурехт.Тарси ба сархадхои Германия омадани кушунхои советй шавку хавас ва иштироки давлатхои гарбиро ба чанг зиёд кард.Дар нимаи тобистон суқути Варшава ба назар чунин менамуд, аммо дар нимаи моҳи август пас аз он ки нерӯҳои Полша дар ҷанги Варшава (12 то 25 августи соли 1920) ғалабаи ғайричашмдошт ва қатъӣ ба даст оварданд, мавҷ дубора ба амал омад.Дар пайи пешравии Полша ба самти шарқ, ки пас аз он, Шӯравӣ барои сулҳ даъво кард ва ҷанг 18 октябри соли 1920 бо оташбас хотима ёфт. Сулҳи Рига, ки 18 марти соли 1921 имзо шуда буд, қаламравҳои баҳсбарангезро байни Полша ва Русияи шӯравӣ тақсим кард.Ҷанг ва гуфтушунидҳои шартномавӣ сарҳади Иттиҳоди Шӯравӣ ва Полшаро барои давраи боқимондаи байни ҷанг муайян карданд.

Амалиёти Қазон ҳамлаи Артиши Сурх ба муқобили Легиони Чехословакия ва Армияи Халқии Комуч дар давраи ҷанги шаҳрвандии Русия буд.Ин аввалин галабаи калони Армиям Сурх буд.Троцкий ин галабаро вокеае номид, ки «ба Армияи Сурх чанг карданро ёд дод».11 сентябрь Симбирск ва 8 октябрь Самара афтод.Сафедҳо ба самти шарқ ба Уфа ва Оренбург баргаштанд.

Созишномаи оташбас аз 11 ноябри соли 1918 созишномаи оташбасест, ки дар Ле Франкпорт дар наздикии Компьен ба имзо расид, ки дар Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ҷанг дар замин, баҳр ва ҳаво байни Антанта ва охирин рақиби боқимондаи онҳо, Олмон ба анҷом расид.Созишномаи қаблӣ бо Булғористон , Империяи Усмонӣ ва Австрия- Венгрия ба мувофиқа расида буд.Он пас аз он ки ҳукумати Олмон ба президенти Амрико Вудро Вилсон паём фиристод, то дар асоси суханронии ахири ӯ ва қаблан эълоншудаи "Чордаҳ нукта", ки баъдтар асоси таслими Олмон дар конфронси сулҳи Париж гардид, дар бораи шартҳо гуфтушунид кунад. , ки соли оянда ба амал омад.Олмон аз Украина комилан хориҷ шуд.Скоропадский бо хамрохии немисхо Киевро тарк кард ва дар навбати худ гетманатро Дирек-цияи социалистй сарнагун кард.

Мохи сентябри соли 1918 Комуч, Хукумати Муваккатии Сибирь ва дигар русхои зиддибольшевики дар мачлиси давлатй дар Уфа розй шуданд, ки дар Омск хукумати нави муваккатии умумироссиягй бо сардории директори панч нафар: ду нафар социалист-революционерхо ташкил карда шавад.Николай Авксентьев ва Владимир Зензинов, адвокати кадет В.А.Виноградов, сарвазири Сибир Вологодский ва генерал Василий Болдырев.То тирамоҳи соли 1918 ба қувваҳои зидди большевикии сафед дар шарқ Артиши халқӣ (Комуч), Армияи Сибир (Ҳукумати Муваккатии Сибирь) ва подразделенияҳои казакҳои шӯришии Оренбург, Урал, Сибир, Семиречье, Байкал, Амур ва Казакҳои Уссурӣ дохил шуданд. , бо фармони сарфармондехи генерал В.Г.Болдырев, ки аз тарафи Сарраёсати Уфа таъин шудааст.Дар Волга отряди сафеди полковник Каппель 7 август Казонро ишгол кард, вале сурххо баъди хучуми чавобй 8 сентябри соли 1918 шахрро аз нав забт карданд.11-ум Симбирск афтод, 8 октябрь Самара.Сафедҳо ба самти шарқ ба Уфа ва Оренбург баргаштанд.Дар Омск хукумати муваккатии Россия зуд тахти нуфуз ва баъдтар хукмронии вазири нави чанги худ контр-адмирал Колчак гардид.18 ноябрь табаддулоти давлатй Колчакро диктатор таъин кард.Ду аъзои Директория боздошт ва баъдан депорт карда шуданд, дар ҳоле ки Колчак "ҳокими олӣ" ва "сарфармондеҳи тамоми қувваҳои хушкӣ ва баҳрии Русия" эълон карда шуд.То нимаи моҳи декабри соли 1918 Артиши сафед бояд Уфаро тарк кунад, аммо онҳо ин нокомиро бо ҳаракати муваффақ ба сӯи Перм, ки 24 декабр гирифта буданд, баробар карданд.Тақрибан ду сол Колчак ба ҳайси сарвари давлати Русия дар сатҳи байналмилалӣ эътироф шудааст.

Ҷанги истиқлолияти Эстония, ки бо номи Ҷанги озодии Эстония низ маъруф аст, як маъракаи дифоъии Артиши Эстония ва муттаҳидони он, бахусус Британияи Кабир бар зидди ҳамлаи болшевикон ба ғарб дар солҳои 1918–1919 ва таҷовузи Балтише Ландесвер дар соли 1919 буд.Маъракаи муборизаи давлати демократии Эстония барои истиқлолият дар натиҷаи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ буд.Дар натиҷа Эстония ғалаба кард ва дар Шартномаи Тарту соли 1920 баста шуд.

Амалиёти Кавкази Шимолй дар байни Армияхои Сафед ва Сурх дар давраи чанги гражданин Россия аз мохи декабри соли 1918 то марти соли 1919 cap шуд. Армияи Сафед тамоми Кавкази Шимолиро ишгол кард.Армияи Сурх ба Астрахан ва дарьёи Волга акиб шуд.

Ҷанги истиқлолияти Латвияро ба чанд марҳала ҷудо кардан мумкин аст: ҳамлаи шӯравӣ, немисҳо ва латышҳо озод кардани Курземе ва Рига, озодкунии Эстония ва Латвия Видземе, ҳамлаи Бермонт, озодкунии Латвия ва Латвия Латгал.Дар ҷанг Латвия (ҳукумати муваққатии он, ки Эстония, Полша ва иттифоқчиёни ғарбӣ дастгирӣ мекарданд, махсусан флоти Британияи Кабир) ба муқобили ҶСФС Русия ва болшевикон, ки кӯтоҳмуддат Республикаи Советии Сотсиалистии Латвия буд, ҷалб карда шуданд.

Баъди аз Харьков ва Киев баровардани армияи Республикаи Халкии Украина ва барпо гардидани Республикаи Советии Социалистии Украина, дар мохи марти соли 1919 Артиши Сурх ба кисми марказии Донбасс, ки онро армияи императории Германия дар мохи ноябри соли 1918 тарк карда буд, хучум кард. баъд аз тарафи Армияи ихтиёрии Сафед ишгол карда шуд.Ҳадафи он назорат кардани қаламравҳои аз ҷиҳати стратегӣ ҷойгиршуда ва аз ҷиҳати иқтисодӣ муҳим буд, ки имкон медиҳад, ки минбаъд ба Қрим, баҳри Азов ва Баҳри Сиёҳ пеш равад.Пас аз задухурдхои сахт, ки бо бахти тагйирёбанда мечангид, то охири мохи март марказхои асосии ин районро (Юзивка, Луганск, Дебальцево, Мариупол) ба дасти худ гирифт ва то охири мохи март онхоро ба «сафедхо» бо сардории Владимир Май-Маевский бохт.20 апрель фронт кад-кади хатти Дмитровск — Хорливка тул кашид ва сафедхо дар хакикат ба суи пойтахти РСС Украина — Харьков рохи кушод доштанд.То 4 май ба ҳамлаҳои онҳо Луганск муқовимат мекард.Ба муваффакиятхои минбаъдаи Куввахои Мусаллахи Россияи Чанубй дар мохи май соли 1919 задухурди сурххо бо анархистони Нестор Махно (ки хануз дар мохи март иттифокчиёни онхо буданд) ва шуриши иттифокчии большевикон Отаман Никифор Хрихорив мусоидат кард.Мухориба барои Донбасс дар ибтидои мохи июни соли 1919 бо галабаи комили сафедпустон ба охир расид, ки онхо хучуми худро ба суи Харьков, Катеринослав ва баъд дар Крим, Миколайв ва Одесса давом доданд.

То феврали соли 1919 хукумати Англия куввахои харбии худро аз Осиёи Миёна бароварда.Сарфи назар аз муваффакияти Армияи Сурх, хучумхои Армияи Сафед дар Россиян Европа ва дигар районхо алокаи байни Москва ва Тошкентро канданд.Муддате Осиёи Миёна аз кушунхои Армияи Сурх дар Сибир тамоман чудо шуда буд.Ҳарчанд нокомии иртибот Артиши Сурхро заиф гардонд, болшевикон кӯшишҳои худро барои ба даст овардани дастгирии ҳизби болшевики дар Осиёи Миёна бо гузаронидани конфронси дуюми минтақавӣ дар моҳи март идома доданд.Дар кори конференция бюрои вилоятии ташкилотхои мусулмонии Партияи большевикии Россия ташкил карда шуд.Ҳизби болшевикон кӯшиш мекард, ки дар байни аҳолии таҳҷоӣ дастгирӣ пайдо кунад ва ба он таассуроти беҳтари намояндагии аҳолии Осиёи Миёнаро ба вуҷуд оварад ва дар охири сол метавонист ҳамоҳангиро бо мардуми Осиёи Миёна нигоҳ дорад.Мушкилоти алоќа бо кушунњои Артиши Сурх дар Сибир ва Русияи Аврупо то нимаи моњи ноябри соли 1919 аз мушкилињо монданд. Муваффакиятњои Артиши Сурх дар шимоли Осиёи Миёна боиси аз нав барќарор шудани алоќа бо Москва ва болшевикон даъвои пирўзї бар Артиши Сафед дар Туркистон шуданд. .Дар амалиёти Урал—Гурьев солхои 1919—1920 фронти Туркистони Сурх армияи Уралро торумор кард.Дар зимистони соли 1920 казокхои Урал ва оилахои онхо, ки кариб 15 хазор нафарро ташкил медоданд, ба тарафи чануби кад-кади сохили шаркии бахри Каспий ба суи Калъаи Александровск равон шуданд.Факат чандсад нафари онхо дар мохи июни соли 1920 ба Форс расиданд. Армияи мустакили Оренбург аз хисоби казокхои Оренбург ва дигар кушунхое, ки ба мукобили болшевикон шуриш бардошта буданд, ташкил карда шуда буд.Дар зимистони соли 1919—20 армияи Оренбург ба Семиречье акибнишинй кард, ки дар он «Марши гуруснагй» машхур буд, зеро нисфи иштироккунандагони он халок гардиданд.Дар моҳи марти соли 1920 боқимондаҳои ӯ сарҳадро убур карда, ба минтақаи шимолу ғарбииЧин омаданд.

Де-казокизатсия сиёсати болшевикии репрессияҳои муназзам алайҳи казакҳои империяи Русия, бахусус дар Дон ва Кубан, ки дар солҳои 1919-1933 буд, ки ҳадафаш аз байн бурдани казакҳо ҳамчун як коллективи алоҳида тавассути несту нобуд кардани элитаи казакҳо ва маҷбур кардани ҳамаи казакҳои дигар. ба риоя кардан ва бархам додани фарки казок.Мохи марти соли 1919 ба муноси-бати афзудани шуриши казок cap шуд.Ба гуфтаи Николас Верт, яке аз муаллифони китоби "Китоби сиёҳи коммунизм", раҳбарони шӯравӣ тасмим гирифтаанд, ки "аз байн, несту нобуд ва депортатсия кардани аҳолии як қаламрав" -ро "Вендеи шӯравӣ" номида буданд.Баъзан де-казоккуниро наслкушии қазоқҳо тавсиф мекунанд, ҳарчанд ин ақида баҳсбарангез аст ва баъзе муаррихон мегӯянд, ки ин тамға муболиға аст.Ин равандро олим Питер Холквист як ҷузъи "кӯшиши бераҳмона" ва "кӯшиши радикалӣ барои аз байн бурдани гурӯҳҳои номатлуби иҷтимоӣ" тавсиф кардааст, ки "содиқ будани режими шӯравиро ба муҳандисии иҷтимоӣ" нишон медиҳад.Дар тамоми ин давра сиёсат дигаргунихои калон ба амал омад, ки дар натича казокхо хамчун кисми таркибии чамъияти советй «муътадил гар-диданд».

4 март армияи сафедпустони Сибирь ба пешравии худ шуруъ кард.8 март Оханск ва Осаро ишгол карда, ба суи дарьёи Кама пешравии худро давом дод.10 апрель онхо Сарапулро ишгол карда, ба Глазов дохил шуданд.15 апрель солдатхои каноти рости Армиям Сибирь дар райони камахолии назди дарьёи Печора бо отрядхои фронти Шимолй алока карданд.6 март Армияи Гарбии Ханжин дар байни армияхои 5 ва 2-юми Сурх.Пас аз чор рӯзи ҷанг Артиши 5-уми Сурх торумор карда шуд, боқимондаҳои он ба Симбирск ва Самара ақибнишинӣ карданд.Сурххо кувва надоштанд, ки Чистополро бо анборхои нони худ пушонанд.Ин пешравии стратеги буд, ки фармондехони армияи 5-уми Сурх аз Уфа гурехта, Армияи Сафеди Гарб 16 март бе чанг Уфаро ишгол кард.6 апрель онхо Стерлитамак, рузи дигар Белебей ва 10 апрель Бугулмаро гирифтанд.Дар Чануб казакхои Оренбурги Дутов 9 апрель Орскро забт карда, ба тарафи Оренбург пеш рафтанд.Михаил Фрунзе, ки фармондехи гурухи Армияи Сурхи Чанубй шуда буд, пас аз гирифтани маълумот дар бораи торумор карда шудани армияи 5-ум карор дод, ки пеш нарафт, балки мавкеи худро мухофизат кунад ва мунтазири куввахои иловагй бошад.Дар натича Армияи Сурх муяссар шуд, ки пешравии Сафедхоро дар каноти чанубй боздошта, хучуми чавобии худро тайёр кунад.Армияи Сафед дар марказ як пешравии стратегӣ ба даст овард, аммо Артиши Сурх тавонист дар каноти ҷанубӣ ҳамлаи ҷавобии худро омода кунад.

Дар ибтидои мохи марти соли 1919 хучуми умумии сафедпустон дар фронти шаркй cap шуд.Уфа 13 март аз нав гирифта шуд;то нимаи мохи апрель армияи сафед дар хатти Глазов — Чистопол — Бугулма — Бугуруслан — Шарлик истод.Сурххо дар охири мохи апрель ба мукобили кушунхои Колчак ба хучуми чавобй шуруъ карданд.Дар каноти чанубй армияи мустакили Оренбурги Сафед кушиш кард, ки Оренбургро забт кунад, муваффак нашуд.Фармондеҳи нав генерал Петр Белов тасмим гирифт, ки аз захираи худ, корпуси 4-ум истифода барад, то аз Оренбург аз шимол пештар гузарад.Аммо фармондеҳи сурх Гайя Гай дар ҷараёни ҷанги 3-рӯза аз 22-25 апрел сафедҳоро дубора ҷамъ кард ва торумор кард ва боқимондаҳои нерӯҳои Сафед ҷонибҳоро иваз карданд.Дар натича барои алокаи акибгохи Армияи Сафеди Гарбй ягон сарпуш набуд.25 апрель фармондехии олии фронти шаркии сурххо ба пеш рафтан фармон дод.28 апрель сурххо дар минтакаи чанубу шаркии Бугуруслон 2 дивизиям сафедпустонро торумор карданд.Фармондехии сурххо хангоми пахш кардани флангаи кушунхои пеш-рафти сафед ба гурухи Чанубй фармон дод, ки ба тарафи Шимолу Гарб пеш равад.Армияи 5-уми сурх 4 май Бугуруслонро ишғол кард ва сафедпӯстон маҷбур шуданд зуд ба Бугулма ақибнишинӣ кунанд.6 май Михаил Фрунзе (фармондехи гурухи чанубии сурх) кушиш кард, ки кушунхои сафедро ихота кунад, вале сафедхо зуд ба тарафи шарк акибнишинй карданд.Армияи 5-уми Сурх 13 май Бугулмаро бе чанг забт кард.Александр Самойло (фармондехи нави Фронти Шаркии Сурх) армияи 5-умро аз гурухи Чанубй гирифта, фармон дод, ки барои ёрй ба гурухи Шимолй ба Шимолу Шарк зарба зананд.Гурӯҳи ҷанубӣ аз ҷониби 2 дивизияи тирандозӣ тақвият дода шуд.Сафедҳои пештара маҷбур буданд аз Белебей ба самти шарқ ақибнишинӣ кунанд, аммо Самойло нафаҳмид, ки сафедпӯстон мағлуб шудаанд ва ба аскарони худ фармон дод, ки бас кунанд.Фрунзе розй нашуд ва 19 май Самойло ба кушунхои худ фармон дод, ки душманро таъкиб кунанд.Сафедхо 6 полки пиёдагардиро дар назди Уфа чамъ карда, карор доданд, ки аз армияи Туркистон пеш гузашта.Сафедхо 28 май аз дарьёи Белая гузашта, вале 29 май торумор карда шуданд.30 май армияи 5-уми сурх низ аз дарьёи Белая гузашта, 7 июнь Бирскро ишгол намуд.7 июнь низ гурухи чанубии сурх аз Белая гузаштанд. Дарьё ва 9 июнь Уфаро ишгол карданд 16 июнь сафедхо дар самти шарк дар тамоми фронт ба акибнишинии умумй шуруъ карданд.Дар Марказ ва Чануб маглуб шудани сафедпустон ба Армиям Сурх имкон дод, ки аз куххои Урал гузарад.Пешравии Армияи Сурх дар Марказ ва Чануб гурухи Шимолии Сафедхоро (армияи Сибирь) мачбур кард, ки акибнишинй кунад, зеро акнун ба кушунхои сурх муяссар гардид, ки алокаи онро катъ кунанд.

Иктидори харбии Деникин дар соли 1919 афзуда, бо лавозимоти харбии аз тарафи Англия таъмин карда мешуд.Мохи январи соли чорй куввахои мусаллахи Россиян Чанубй Деникин бархам додани кушунхои сурхро дар Кавкази Шимолй ба охир расонда, ба шимол харакат карда, барои мухофизати округи Дон кушиш карданд.18 декабри соли 1918 кушунхои Франция ба Одесса ва баъд ба Крим фуруд омаданд, вале 6 апрели соли 1919 Одессаро ва дар охири мох Кримро тахлия карданд.Ба кавли Чемберлин, «Аммо Франция ба сафедпустон назар ба Англия хеле кам ёрии амалй расонд, ягона ташаббуси мустакили вай дар интервенция дар Одесса бо фиаскои комил анчом ёфт».Баъд Деникин дар тахти рохбарии Владимир Май-маевский, Владимир Сидорин ва Петр Врангель куввахои мусаллахи Россияи Чанубиро аз нав ташкил кард.22 май кушунхои кавказии Врангель дар чанги Великокняжеская армияи 10-ум (РСФСР)-ро торумор карда, баъд 1 июль Царицынро ишгол карданд.Сидорин ба тарафи шимол ба суи Воронеж пеш рафта, кувваи армияи худро дар ин рох афзун мегардонад.25 июнь Май-маевский Харьков ва баъд Екатеринославро 30 июнь ишгол карда, сурххоро мачбур кард, ки Кримро тарк кунанд.Деникин 3 июль дар Москва директиваи худро баровард, ки дар он кушунхои вай ба Москва наздик мешаванд.

Пешравӣ ба Маскав як маъракаи низомии Қувваҳои Мусаллаҳи Сафеди Русияи Ҷанубӣ (АФСР) буд, ки моҳи июли соли 1919 дар давраи ҷанги шаҳрвандии Русия алайҳи РСФСР оғоз карда шуд.Максади ин маърака забт кардани Москва буд, ки ба гуфтаи сардори Армияи Сафед Антон Деникин, дар натиљаи љанги шањрвандї наќши халкунанда бозида, сафедпўстонро ба галабаи нињої наздик мегардонад.Пас аз муваффакиятхои аввала, ки дар он шахри Орёл дар масофаи хамагй 360 километр (220 мил) аз Москва гирифта шуда буд, Армияи аз хад зиёд васеъшудаи Деникин дар як катор мухорибахо дар моххои октябрь ва ноябри соли 1919 катъиян торумор карда шуд.Маъракаи Москваи АФСР-ро ба ду давра таксим кардан мумкин аст: хучуми АФСР (3 июль—10 октябрь) ва хучуми чавобии Фронти Сурхи Чанубй (11 октябрь—18 ноябр).

Ҳамлаи муқобили Фронти ҷанубӣ (14 август – 12 сентябри 1919) ҳамлаи аскарони Фронти ҷанубии Артиши Сурх ба муқобили аскарони гвардияи сафеди Антон Деникин дар давраи Ҷанги шаҳрвандии Русия буд.Амалиёти чангиро ду гурухи хучумкунанда гузаронданд, зарбаи асосй ба суи вилояти Дон нигаронида шуда буд.Чанговарони Армиям Сурх вазифаи дар наздаш гузошташударо ичро карда натавонистанд, вале амалиёти онхо хучуми минбаъдаи армияи Деникинро кашол дод.

Ҷанги Перегоновка як задухӯрди низомӣ дар моҳи сентябри соли 1919 буд, ки дар он артиши шӯришиёни инқилобии Украина артиши ихтиёриёнро шикаст дод.Артиши шӯришиён пас аз ақибнишинӣ ба ғарб дар саросари Украина дар тӯли чаҳор моҳу 600 километр ба самти шарқ табдил ёфт ва Артиши ихтиёриёнро ба ҳайрат овард.Армияи исьёнгарон дар давоми дах руз пойтахти худ — шахри Хуляипольро аз худ кард.Мағлубияти Сафедҳо дар Перегоновка нуқтаи гардиши тамоми ҷанги шаҳрвандиро нишон дод ва як қатор афсарони Сафед дар ҳамон лаҳза қайд карданд: "Ин тамом шуд".Дар пайи набард, Артиши шӯришгарон барои истифода аз ғалабаи худ ва забт кардани қаламравҳои ҳарчи бештар тақсим шуданд.Дар давоми ҳамагӣ як ҳафта шӯришиён дар ҷануб ва шарқи Украина як қаламрави васеъро ишғол карданд, аз ҷумла шаҳрҳои бузурги Кривой Рог, Елисаветград, Никопол, Мелитополь, Олександривск, Бердианск, Мариупол ва пойтахти шӯришиён Ҳуляйпол.То 20 октябрь исьёнгарон такьягохи чанубии Катеринославро ишгол карда, сети рохи охани минтакавиро пурра тахти назорати худ гирифтанд ва дар сохили чануби бандархои иттифокчиёнро бастанд.Азбаски ҳоло сафедпӯстон аз хатти таъминоти худ қатъ шуда буданд, пешравӣ ба Маскав ҳамагӣ 200 километр берун аз пойтахти Русия боздошта шуд ва нерӯҳои қазоқии Константин Мамонтов ва Андрей Шкуро дубора ба сӯи Украина равона карда шуданд.Отряди 25-хазорнафарии Мамонтов исьёнгаронро ба зудй аз бахри Азов афтида, аз назорати шахрхои бандарии Бердянск ва Мариупол даст кашид.Бо вучуди ин, исьёнгарон Днепрро дар зери назорати худ нигох дошта, шахрхои Павлохрад, Синельникове ва Чаплинро ишгол карданд.Дар таърихнигории ҷанги шаҳрвандии Русия пирӯзии шӯришиён дар Перегоновка ба шикасти қатъии нерӯҳои Антон Деникин ва васеътар ба натиҷаи худи ҷанг нисбат дода шудааст.

Сиёсати байналмиллалии пуштибонӣ аз русҳои сафед ва ба қавли котиби навтаъйини давлатии умури ҷанг Уинстон Черчилл, “дар вақти таваллуди давлати болшевиконро буғӣ кардан” дар Бритониё беш аз пеш маъмулӣ пайдо кард.Мохи январи соли 1919 газетаи «Дейли экспресс» ба афкори чамъиятй таклид мекард, вакте ки Бисмаркро ифода намуда, хитоб мекард: «Даштхои яхбастаи Европаи Шаркй ба устухони як граната намеарзад».Идораи ҷанги Бритониё генерал Ҳенри Роулинсонро ба Русияи Шимолӣ фиристод, то фармондеҳи эвакуатсия аз Архангелск ва Мурманскро бар ӯҳда гирад.Генерал Роулинсон 11 август омад Пагохии 27 сентябри соли 1919 охирин кушунхои иттифокчиён аз Архангельск рафтанд ва 12 октябрь Мурманск партофта шуд.ИМА генерали бригада Вилдс П. Ричардсонро фармондеҳи нерӯҳои амрикоӣ барои ташкили хуруҷи бехатар аз Архангелск таъин кард.Ричардсон ва кормандони ӯ 17 апрели соли 1919 ба Архангелск омаданд. Дар охири моҳи июн аксарияти қувваҳои ИМА ба ватан бармегаштанд ва дар моҳи сентябри соли 1919 охирин сарбози амрикоии экспедитсия низ шимоли Русияро тарк кард.

Генерал Юденич тобистонро бо дастгирии маҳаллӣ ва Бритониё дар Эстония артиши шимолу ғарбӣ ташкил кард.Мохи октябри соли 1919 вай кушиш кард, ки дар як хучуми ногахонй бо кувваи кариб 20 хазор нафар одамон Петроградро ишгол намояд.Хучум ба хубй ба амал омад, ки дар он хучумхои шабона ва манёврхои раъду баркхои савораи чанговаронаи чанговарони Армияи Сурхи мудо-фиакунандаро гардонд.Юденич инчунин шаш танки Англия дошт, ки хар вакте ки онхо пайдо мешуданд, вохима меовард.Иттифоқчиён ба Юденич миқдори зиёди кӯмак карданд, аммо ӯ аз гирифтани дастгирии нокифоя шикоят кард.То 19 октябрь кушунхои Юденич ба канори шахр расиданд.Баъзе аъзоёни комитети марказии большевикон дар Москва тайёр буданд, ки Петроградро таслим кунанд, аммо Троцкий аз даст додани шаҳр даст кашид ва мудофиаи онро шахсан ташкил кард.Худи Троцкий изхор карда буд: «Армияи ками собик офицерони 15 хазорнафара капитали синфи коргарро, ки 700 хазор нафар ахолй дорад, азхуд кардан мумкин нест».Вай дар бораи стратегияи мудофиаи шаҳр қарор гирифта, эълон кард, ки шаҳр "худро дар замини худ дифоъ мекунад" ва Артиши Сафед дар лабиринти кӯчаҳои мустаҳкам гум мешавад ва дар он ҷо "қабри худро пешвоз мегирад".Троцкий хамаи коргарон, мардону занонро мусаллах карда, фармон дод, ки куввахои харбй аз Москва гузаронда шаванд.Дар давоми якчанд хафта Армияи Сурх, ки Петроградро мухофизат мекард, се баробар афзуда, аз Юденич се ба як зиёд буд.Юденич, ки аз маводи зарурӣ намерасид, қарор дод, ки муҳосираи шаҳрро қатъ кунад ва ақибнишинӣ кард.Вай борхо ичозат пурсид, ки лашкарашро аз сархад ба Эстония барорад.Аммо подразделенияхое, ки аз сархад акиб ме-шуданд, бо фармони хукумати Эстония, ки 16 сентябрь бо Хукумати Советй ба гуфтушуниди сулх дохил шуда, аз тарафи хукуматдорони советй аз карори худ 6 ноябри соли чорй хабар дода шуда буд, ярокпартой ва интернация карда шуданд, ки агар Армияи Сафед. ба Эстония акибнишинй ичозат дода, онро сурххо аз сархад таъкиб мекунанд.Дар хакикат сурххо ба мавкеъхои армияи Эстония хучум карданд ва чанг то 3 январи соли 1920 ба амал омадани оташбас давом кард. Баъд аз шартномаи Тарту.аксарияти солдатхои Юденич ба бадарга рафтанд.Собиқ императори Русия ва сипас генерали Финланд Маннерхайм барои кӯмак ба сафедпӯстон дар Русия барои забт кардани Петроград интервенцияро ба нақша гирифта буд.Аммо вай барои ин саъю кушиш дастгирии заруриро ба даст наовард.Ленин чунин мешуморад, ки «комилан боварй дорад, ки хурдтарин ёрии Финляндия такдири шахрро муайян мекард».

Кушунхои Деникин хавфи реалй ташкил карда, муддате тахдид мекарданд, ки ба Москва мерасанд.Армияи Сурх, ки дар тамоми фронтхо чанг карда буд, 30 август аз Киев мачбур карда шуд.Курск ва Орел мутаносибан 20 сентябрь ва 14 октябрь гирифта шуданд.Охирин, ҳамагӣ 205 мил (330 км) аз Маскав, наздиктарин AFSR ба ҳадафаш буд.Армияи казаки Дон тахти фармондехии генерал Владимир Сидорин дар шимол ба суи Воронеж давом кард, вале аскарони савораи Семён Будённый 24 октябрь онхоро торумор карданд.Ин ба Армияи Сурх имкон дод, ки аз дарьёи Дон гузашта, тахдид кард, ки армияхои Дон ва ихтиёриро аз хам чудо мекунанд.Дар узели калидии рохи охани Касторное, ки 15 ноябрь cap шуда буд, чангхои шадид ба амал омаданд.Курск баъди ду руз аз нав гирифта шуд.Кенез кайд мекунад, ки «Дар мохи октябрь Деникин бештар аз чил миллион нафар одамонро идора карда, кисмхои аз чихати иктисодй пуркиматтарини империяи Россияро зери назорат дошт».Бо вуҷуди ин, "Армияҳои Сафед, ки дар тобистон ва тирамоҳ ғолибона меҷангиданд, дар моҳҳои ноябр ва декабр ба бетартибӣ афтоданд."Сафи фронти Деникин аз хад зиёд буд, захирахои вай бо анархистони Махно дар акибгох.Дар байни моххои сентябрь ва октябрь сурххо сад хазор нафар аскарони навро сафарбар намуда, стратегияи Троцкий-Вацетисро кабул карданд, ки армияхои нухум ва дахум фронти чанубу шаркии В.И.Шоринро дар байни Царицын ва Бобров ташкил медоданд, армияхои хаштум, дувоздахум, сездахум ва чорум — АИ-Егоровро ташкил карданд. Фронти Чанубй дар байни Житомир ва Бобров.Сергей Каменев фармондеҳии умумии ду фронт буд.Дар тарафи чапи Деникин Абрам Драгомиров, дар маркази у армияи ихтиёрии Владимир Май-Маевский, казакхои Дони Владимир Сидорин дуртар шарк, армияи кавказии Пётр Врангел дар Царицын ва иловагй дар Кавкази Шимолй барои гирифтани Астрахан кушиш мекарданд.20 октябрь Май-маевский дар рафти амалиёти Орел-Курск мачбур шуд, ки Орелро тарк кунад.Семён Будённый 24 октябрь дар рафти амалиёти Воронеж — Касторное (1919) Воронеж ва 15 ноябрь Курскро ишгол кард.6 январь сурххо дар Мариупол ва Таганрог ба бахри Сиёх ва 9 январь ба Ростов расиданд.Ба гуфтаи Кенес, "сафедҳо ҳоло тамоми қаламравҳоеро, ки дар соли 1919 забт карда буданд, аз даст дода буданд ва тақрибан ҳамон минтақаеро, ки ду сол пеш дар он оғоз карда буданд, нигоҳ доштаанд."

Амалиёти Орел—Курск — хучуми фронти чанубии Армиям Сурхи Республикаи Советии Федеративии Социалистии Россия ба мукобили Куввахои Мусаллахи Сафеди Армияи ихтиёрии Россияи Чанубй дар губернияхои Орел, Курск ва Тулаи РСС Точикистон аз 11 октябри соли чорй гузаронда шуд. 18 ноябри соли 1919. Он дар Фронти ҷанубии Ҷанги шаҳрвандии Русия сурат гирифт ва як қисми ҳамлаи васеи октябри Фронти ҷанубӣ буд, ки амалиёти Артиши Сурх буд, ки ҳадафи он боздоштани ҳамлаи Қувваҳои Мусаллаҳи Русияи Ҷанубӣ Антон Деникин дар Маскав буд.Баъд аз нобарории хучуми чавобии Фронти Чанубии Сурх дар мохи август барои боздоштани хучуми Москва, Армияи ихтиёрй ба акиб мондани армияхои 13 ва 14-уми фронт давом дода, Курскро ишгол кард.Фронти ҷанубӣ аз ҷониби аскарони аз дигар бахшҳо интиқолёфта тақвият дода шуд, ки ба он имкон дод, ки бартарии шумораро бар артиши ихтиёриён барқарор кунад ва 11 октябрь бо истифода аз гурӯҳи зарбазанӣ аз аскарони нав омада ҳамлаи ҷавобиро оғоз кард.Ба ин нигох накарда, Армияи ихтиёрй муяссар шуд, ки армияи 13-умро маглуб карда, Орелро, ки ба Москва наздиктарин буд, ишгол кард.Аммо гурухи зарбазани сурх ба канори пешравии Армияи ихтиёриён зарба зада, артишро маҷбур кард, ки қувваҳои пешбари худро барои дифоъ аз ҳамла гузорад.Дар задухурдхои шадид армиям 14-ум Орёлро аз нав ишгол кард ва баъд аз он кушунхои сурх армияи ихтиёриро дар мухорибахои мудофиавй торумор карданд.Армияи ихтиёрй кушиш кард, ки хатти нави мудофиавй барпо кунад, вале акибгохи онхо аз хучуми аскарони савораи сурх халалдор шуд.Хучум 18 ноябрь бо аз нав ишгол кардани Курск ба охир расид.Харчанд Армияи Сурх ба нест кардани Армияи ихтиёрй муяссар нашуд, хучуми чавобии Фронти Чанубй дар чанг нуктаи гардиш гардид, зеро вай ташаббуси стратегиро абадй ба даст оварда буд.

Акибнишинӣ пас аз шикасти шадиди Артиши Сафед дар амалиёти Омск ва дар амалиёти Новониколаевск дар моҳҳои ноябр-декабри соли 1919 оғоз ёфт. Армия бо сардории генерал Каппел дар роҳи оҳани Транссибирӣ ақибнишинӣ карда, аз қатораҳои мавҷуда барои интиқоли захмиён истифода бурд. .Аз паси онхо Армияи Сурхи 5-ум тахти фармондехии Генрих Эйхе меомад.Акибнишинии Сафедхо бо исьёнхои сершумори шахрхое, ки онхо бояд аз он чо гузашта, хучумхои отрядхои партизанй меомаданд, душвор гардид ва дар натичаи сармои сахти Сибирь боз хам тезу тунд гардид.Пас аз як қатор шикастҳо, аскарони Сафед дар ҳолати рӯҳафтодагӣ қарор доштанд, таъминоти мутамарказ фалаҷ шуд, пурра карда нашуд ва интизом ба таври назаррас коҳиш ёфт.Назорат аз болои рохи охан дар дасти Легиони Чехословакия буд, ки дар натичаи ин кисмхои армияи генерал Каппель аз имконияти истифода бурдани рохи охан махрум шуданд.Онхоро кушунхои партизании тахти фармондехии Александр Кравченко ва Петр Ефимович Щетинкин хам таъкиб мекарданд.Артиши 5-уми Сурхи таъқибкунанда 20 декабри соли 1919 Томскро ва 7 январи соли 1920 Красноярскро ишғол кард. Наҷотёфтагони март дар Чита, пойтахти Окраинаи Шарқӣ, қаламрави таҳти назорати вориси Колчак Григорий Михайлович Семёнов паноҳгоҳи амн пайдо карданд, ки ӯро дастгирӣ мекарданд. бо ҳузури назарраси низомии Ҷопон.

То 11 марти соли 1920 хатти фронт аз Новороссийск хамагй 40—50 километр дур буд.Армияхои Дон ва Кубань, ки то ин вакт номуташаккил буданд, бетартибихои калон ба канор рафтанд.Хатти мудофиаро тан-хо бокимондахои Армияи ихтиёрй, ки ихтисор карда шуда, ба корпуси ихтиёрй табдил дода шуда буданд ва дар пешгирй кардани хучуми Армияи Сурх душворихои калон доштанд, нигох медоштанд.11 март сарфармондехи кушунхои Англия дар ин минтака генерал Ҷорҷ Милн ва фармондеҳи флоти баҳри Сиёҳ адмирал Сеймур аз Константинопол ба Новороссийск омаданд.Ба генерал Антон Деникин гуфта шуд, ки англисхо танхо 5—6 хазор нафар одамонро аз он чо кучонда метавонанд.Шаби 26 март дар Новороссийск анборхо сухта, танкхои нефть ва снарядхо тарки-данд.Эвакуатсия дар зери пардаи батальони дуюми Фузилиерҳои Шотландия Шотландия таҳти фармондеҳии подполковник Эдмунд Ҳакевилл-Смит ва эскадраи иттифоқчиён таҳти фармондеҳии адмирал Сеймур сурат гирифт, ки ба сӯи кӯҳҳо тир холӣ карда, ба шаҳр наздик шудани сурхҳоро пешгирӣ кард.Субҳи рӯзи 26 март киштии охирини нақлиёти итолиёвӣ "Барон Бек" ба халиҷи Цемесский ворид шуд ва боиси изтироби бузурге шуд, зеро мардум намедонист, ки он ба куҷо фуруд меояд.Вақте ки издиҳом ба гузаргоҳи ин киштии охирин шитофтанд, воҳима ба авҷи худ расид.Гурезахои харбй ва гражданин дар киштихои наклиётй ба Крим, Константинополь, Лемнос, чазирахои Принс, Сербия, Кохира ва Мальта бурда шуданд.27 март Армиям Сурх ба шахр даромад.Полкхои Дон, Кубань ва Терек, ки дар сохил монда буданд, гайр аз кабул кардани шартхо ва таслим шудан ба Армияи Сурх чорае надоштанд.

Баъди хучуми Киеви Польша, кушунхои советй тобистони соли 1920 ба хучуми бомуваффакияти чавобй cap карда, армияи Польшаро мачбур карданд, ки бетартибона ба тарафи гарб акибнишинй кунанд.Кушунхои Польша гуё дар арафаи парокандашавй буданд ва мушохидачиён галабаи катъии советиро пешгуй мекарданд.Ҷанги Варшава аз 12 то 25 августи соли 1920 дар ҳоле сурат гирифт, ки нерӯҳои Артиши Сурх таҳти фармондеҳии Михаил Тухачевский ба пойтахти Лаҳистон Варшава ва қалъаи Модлини ҳамсоя наздик шуданд.16 август кушунхои Польша бо сардории Юзеф Пилсудский аз чануб ба хучуми чавобй гузашта, ба хучуми душман халал расонданд ва кушунхои русро ба суи шарк ва аз паси дарьёи Неман номуташаккил акибнишинй карданд.Мағлубият Армияи Сурхро маъюб кард;Владимир Ленин, пешвои болшевикон, инро "шикасти бузург" барои нерӯҳои худ номид.Дар моҳҳои минбаъда боз чанд пирӯзии минбаъдаи Лаҳистон истиқлолияти Лаҳистонро таъмин кард ва дар охири ҳамон сол бо Русияи Шӯравӣ ва Украинаи Шӯравӣ шартномаи сулҳ баста шуд ва то соли 1939 сарҳадҳои шарқии давлати Полшаро таъмин кард. Сиёсатмадор ва дипломат Эдгар Винсент ин ҳодисаро ҳамчун як ҳодиса мешуморад. яке аз муҳимтарин набардҳои таърих дар рӯйхати васеъшудаи ҷангҳои ҳалкунанда, зеро ғалабаи Полша бар Шӯравӣ паҳншавии коммунизмро ба сӯи ғарб ба Аврупо бозмедорад.Галабаи советй, ки боиси ба вучуд омадани Польшаи коммунистии советй мегардид, Советхоро бевосита дар сархадди шаркии Германия, ки дар он вакт дар он чо ферменти бузурги революционй мавчуд буд, гузошта метавонист.

Шӯриши Тамбов дар солҳои 1920-1921 яке аз шӯришҳои калонтарин ва беҳтарин созмонёфтаи деҳқонон буд, ки дар давраи Ҷанги шаҳрвандии Русия ба ҳукумати болшевикӣ мухолифат мекард.Шӯриш дар қаламравҳои вилояти Тамбови муосир ва як қисми вилояти Воронеж, дар камтар аз 480 километр (300 мил) ҷанубу шарқи Маскав рух дод.Дар таърихнигории Шӯравӣ ин шӯриш ба номи Антоновщина («Шӯриши Антонов») номида мешавад, ки ба номи Александр Антонов, як мансабдори собиқи Ҳизби инқилоби сотсиалистӣ, ки бо ҳукумати болшевикон мухолиф буд, ном бурда мешавад.Он дар моҳи августи соли 1920 бо муқовимат ба мусодираи маҷбурии ғалла оғоз шуда, ба ҷанги партизанӣ бар зидди Артиши Сурх, қисмҳои чекӣ ва мақомоти Русияи шӯравӣ табдил ёфт.Қисми асосии артиши деҳқонон дар тобистони соли 1921 нест карда шуд, гурӯҳҳои хурдтар то соли оянда идома ёфтанд.Тахмин меравад, ки дар ҷараёни саркӯби шӯриш ҳудуди 100 000 нафар боздошт ва ҳудуди 15 000 нафар кушта шудаанд.Армияи Сурх дар мубориза ба мукобили дехконон яроки химиявиро ба кор бурд.

Муҳосираи Перекоп ҷанги ниҳоии Фронти ҷанубӣ дар Ҷанги шаҳрвандии Русия аз 7 то 17 ноябри соли 1920 буд. Калъаи ҳаракати Сафед дар нимҷазираи Қрим тавассути системаи мустаҳкамкунии Чонгар қад-қади Истмуси стратегии Перекоп ва Сивас, аз ки корпуси Крим бо сардории генерал Яков Слашчов дар ибтидои соли 1920 якчанд кушиши истилогарони Армияи Сурхро зада гардонда буд. Фронти чанубии Армияи Сурх ва армияи шуришгарн революционии Украина бо фармондехии Михаил Фрунзе бо куввахои истилогар чор маротиба ба Крим хучум карданд. -баробар калонтар аз муҳофизон, Артиши Русия таҳти фармондеҳии генерал Пётр Врангел.Ба талафоти калон нигох накарда, сурххо истехкомхоро рахна карданд ва сафедхо мачбур шуданд, ки ба тарафи чануб акибнишинй кунанд.Пас аз шикасти худ дар муҳосираи Перекоп, сафедпӯстон аз Қрим кӯчонида, артиши Врангелро пароканда карданд ва фронти ҷанубиро бо ғалабаи болшевикон хотима доданд.

Пас аз он ки ҳукумати болшевикии Маскав бо Нестор Махно ва анархистони Украина иттифоқи низомию сиёсӣ имзо кард, артиши шӯришгарон дар ҷануби Украина ба чанд полки аскарони Врангел ҳамла карда, ӯро шикаст дод ва ӯро маҷбур кард, ки пеш аз гирифтани ҳосили ғаллаи ҳамон сол ақибнишинӣ кунад.Врангел дар талошҳои худ барои таҳкими қудрати худ ноумед шуда, сипас ба шимол ҳамла кард, то аз шикастҳои ахири Артиши Сурх дар охири ҷанги Лаҳистону Шӯравӣ дар солҳои 1919-1920 истифода барад.Армияи Сурх нихоят хучумро бас кард ва кушунхои Врангель дар мохи ноябри соли 1920 бояд ба Крим акибнишинй кунанд, ки онро хам аскарони сурху сиёх савора ва хам аскарони пиёда таъкиб мекарданд.Флоти Врангель 14 ноябри соли 1920 уро бо армияаш ба Константинополь кучонда, ба муборизаи сурху сафедхо дар Чануби Россия хотима дод.

Гуруснагии солҳои 1921–1922 дар Русия қаҳтии шадиде буд, ки дар Ҷумҳурии Шӯравии Федеративии Сотсиалистии Русия дар аввали баҳори соли 1921 оғоз ёфта, то соли 1922 давом кард. Гуруснагӣ дар натиҷаи таъсири якҷояи нооромиҳои иқтисодӣ дар натиҷаи инқилоби Русия ва ҷанги шаҳрвандии Русия ба амал омад. , сиёсати ҳукумати коммунизми ҷангӣ (махсусан продразвёрстка), ки тавассути системаҳои роҳи оҳан, ки ғизоро самаранок тақсим карда наметавонистанд, шадидтар шуд.Дар ин гуруснагӣ тақрибан 5 миллион нафар кушта шуданд, ки дар навбати аввал минтақаҳои Волга ва дарёи Уралро фаро гирифт ва деҳқонон ба одамхӯрӣ даст заданд.Гуруснагӣ чунон сахт буд, ки эҳтимол буд, ки ғалладонаро на кошта, бихӯранд.Дар як лаҳза, агентиҳои имдодӣ маҷбур буданд, ки ба кормандони роҳи оҳан хӯрок диҳанд, то маводҳои онҳоро интиқол диҳанд.

31 январи соли 1921 дар деҳаи Челноковскоми вилояти Ишим шӯриши хурде ба амал омад, ки он ба зудӣ ба вилоятҳои ҳамсояи Тюмен, Акмола, Омск, Челябинск, Тоболск, Томск ва Екатеринбург паҳн шуда, болшевиконро аз даст дод. аз Сибири Гарбй, аз Кургон то Иркутск.Ин бузургтарин шӯриши сабз буд, ҳам аз рӯи шумораи шӯришгарон ва ҳам паҳншавии ҷуғрофии онҳо ва шояд камтарин омӯхташуда.Онхо дар байни ахолии се миллиону чорсад хазор нафар хукмрон буданд.Сабабхои он чустучухои тачовузкоронаи 35 хазор нафар аскарони «продотриадия» дар Сибирь баъди торумор карда шудани Колчак ва вайрон кардани демократияи дехконон буданд, зеро большевикон интихоботро дар волости вилоят сохтакорона сохтанд.Роҳбарони асосии ин гурӯҳҳо Семён Серков, Вацлав Пужевский, Василий Желтовский, Тимофей Ситников, Степан Данилов, Владимир Родин, Петр Долин, Грегори Атаманов, Афанаси Афанасьев ва Петр Шевченко буданд.Ба Совети харбии революционии сурхи вилоят Иван Смирнов, Василий Шорин, чекист Иван Павлуновский ва Макар Васильев рохбарй мекарданд.Гарчанде ки сарчашмаҳо шумораи умумии деҳқонони мусаллаҳро аз 30,000 то 150,000 фарқ мекунанд.Муаррих Владимир Шулпяков 70 000 ё 100 000 нафарро мегӯяд, аммо эҳтимоли зиёд 55 000 то 60 000 шӯришиёнро ташкил медиҳад.Бисьёр казокхои вилоят хамрох шуданд.Онхо хамагй дувоздах районро тахти назорати худ гирифта, шахрхои Ишим, Берёзово, Обдорск, Барабинск, Кайнск, Тобольск ва Петропавловскро ишгол намуда, аз февраль то марти соли 1921 рохи охани Транссибирьро ишгол карданд.Далерии ноумедонаи ин шуришгарон ба маъракаи мудхиши таъкибкунии чекй оварда расонд.Раиси партия дар Сибирь Иван Смирнов хисоб кард, ки то 12 марти соли 1921 танхо дар вилояти Петропавл 7 хазор нафар ва дар Ишим боз 15 хазор нафар дехконон кушта шудаанд.Дар шахри Аромашево аз 28 апрель то 1 май аскарони сурх бо 10 хазор нафар дехконон дучор шуданд;700 нафар Сабзавотхо дар чанг халок шуданд, бисьёрихо хангоми гурехтан дар дарьёхо гарк шуданд ва 5700 нафар бо аслиха ва ганчи бисьёр асир шуданд.Ду руз боз сабзазорро беохир шикор карданд.Галаба ба сурххо имкон дод, ки дар шимоли Ишим тахти назоратро аз нав ба даст оваранд.Воқеан, бо ин кирдорҳо дар баробари таъсиси гарнизонҳои доимӣ, кумитаҳои инқилобӣ ва шабакаи ҷосусӣ, асир гирифтани чанд роҳбар – ба ивази таслими ҳамсафони собиқ афв, қатлҳои оммавӣ, гаравгон гирифтани аъзои оила ва тирборон кардани артиллерия. тамоми кишлокхо, амалиёти калон ба охир расид ва исьёнгарон ба чанги партизанй гузаштанд.Дар мохи декабри соли 1922 хабархо гуфта мешуданд, ки «бандитизм» тамоман аз байн рафтааст.

Ҷанги Волочаевка ҷанги муҳими Фронти Шарқи Дур дар давраи охири ҷанги шаҳрвандии Русия буд.Он аз 10 то 12 феврали соли 1922 дар наздикии станцияи Волочаевкаи рохи охани Амур, дар канори шахри Хабаровск руй дод.Армияи Халкии Революцио-нии Республикаи Шарки Дур бо сардории Василий Блюхер подразделенияхои армияи контрреволюционии Сафеди Шарки Дурро бо сардории Викторин Молчанов торумор кард.13 февраль кушунхои сафеди Молчанов аз назди Хабаровск акибнишинй карданд ва Армиям Сурх ба шахр даромад.Армияи Сурх аз хад зиёд монда шуда буд, ки Армияи Сафедро, ки аз мухосира рахо ёфт, самарабахш таъкиб кунад.Бо вуҷуди ин, сарвати низомии Сафед пас аз ин ҷанг дар роҳи поён идома ёфт ва боқимондаҳои охирини нерӯҳои сафед ва Ҷопон дар Шарқи Дур то 25 октябри соли 1922 таслим шуданд ё эвакуатсия карда шуданд.

Дар Сибирь армияи адмирал Колчак пароканда шуда буд.Худи вай баъди бохти Омск аз фармондехии худ даст кашид ва генерал Григорий Семёновро сардори нави Артиши Сафед дар Сибирь таъин кард.Дере нагузашта Колчакро, ки бе химояи армия ба суи Иркутск сафар мекард, аз тарафи корпуси норозй Чехословакия дастгир карда, ба маркази сиёсии социалистй дар Иркутск супурда шуд.Пас аз шаш руз ин режимро Комитети харбй-революционии большевикон иваз кард.Рӯзҳои 6-7 феврал Колчак ва сарвазири ӯ Виктор Пепеляевро тирборон карданд ва ҷасади онҳо дар яхбандии дарёи яхбастаи Ангара, танҳо пеш аз ворид шудани Артиши Сафед ба ин минтақа партофта шуданд.Бокимондахои армияи Колчак ба Забайкалье расида, ба аскарони Семёнов хамрох шуда, армияи Шарки Дурро ташкил карданд.Бо дастгирии кушунхои Япония Читаро нигох дошта тавонист, вале баъди аз Забайкалье баровардани аскарони япон мавкеи Семёнов токатнопазир гардид ва дар ноябри соли 1920 уро Артиши Сурх аз Забайкалье ронда, дар Хитой панох бурд.Ҷопон, ки нақшаи аннексия кардани кишвари Амурро доштанд, дар ниҳоят, вақте ки нерӯҳои болшевикон тадриҷан назорат бар Шарқи Дури Русияро тасдиқ карданд, аскарони худро берун карданд.25 октябри соли 1922 Владивосток ба тасарруфи Артиши Сурх афтод ва ҳукумати муваққатии Приамур хомӯш карда шуд.

Дар Осиёи Миёна аскарони Армияи Сурх то соли 1923, ки дар он чо босмачихо (дастахои мусаллахи партизанхои исломй) барои мубориза бар зидди тасарруфи болшевикон ташкил карда шуда буданд, ба мукобилият дучор шуданд.Кушунхои советй дар Осиёи Миёна халкхои гайрирусро, монанди командири полки савораи дунган Магаза Масанчиро ба муборизаи зидди босмачиён чалб карданд.Партияи Коммунистй то соли 1934 ин гурухро пурра бархам надод.Генерал Анатолий Пепеляев то июни соли 1923 дар округи Аяно-Май му-кобилати мусаллахонаро давом дод. Районхои Камчатка ва Сахалини Шимолй то соли 1925 то бастани шартномаи онхо бо Иттифоки Советй , вакте ки нихоят кушунхои онхо бароварда шуданд, дар зери ишголи Япония монданд.Пас аз пош хӯрдани империяи Русия бисёр ҷунбишҳои тарафдори истиқлолият ба вуҷуд омада, дар ҷанг ширкат карданд.Якчанд қисмҳои империяи собиқи Русия - Финляндия, Эстония, Латвия, Литва ва Полша ҳамчун давлатҳои соҳибихтиёр таъсис ёфтаанд, ки ҷангҳои шаҳрвандӣ ва ҷангҳои истиқлолияти худро доштанд.Дере нагузашта кисми бокимондаи империяи собики Россия дар хайати Иттифоки Советй муттахид карда шуд.Натичахои чанги гражданй хеле мухим буданд.Демографи шӯравӣ Борис Урланис шумораи умумии мардони дар ҷанги шаҳрвандӣ ва ҷанги Полшаю Шӯравӣ кушташударо 300 000 нафар (125 000 дар Артиши Сурх, 175 500 лашкари сафед ва полякҳо) ва шумораи умумии хизматчиёни ҳарбиро, ки аз беморӣ фавтидаанд (дар ҳарду дар ҳарду) ҳисоб кардааст. тарафҳо) ҳамчун 450,000.Борис Сенников талафоти умумии аҳолии вилояти Тамбовро дар солҳои 1920 то соли 1922 дар натиҷаи ҷанг, қатл ва зиндонӣ дар лагерҳои консентратсионӣ тақрибан 240 ҳазор нафар ҳисоб кардааст.Дар давраи террори сурх, тахминҳои эъдоми Чека аз 12,733 то 1,7 миллион нафарро ташкил медиҳад.Тақрибан 300,000-500,000 казакҳо ҳангоми декоссакизатсия кушта шуданд ё бадарға карда шуданд, аз тақрибан се миллион аҳолӣ.Тақрибан 100 000 яҳудӣ дар Украина кушта шудаанд.Органхои чазодихии тамоми лашкари казакхои бузурги Дон аз мохи май соли 1918 то январи соли 1919 25 хазор касро ба катл хукм карданд. Хукумати Колчак танхо дар вилояти Екатеринбург 25 хазор касро тирборон кард.«Террорн Сафед», чунон ки маълум мешавад, чамъ кариб 300 хазор касро куштааст.Дар охири чанги гражданй СФСР бемадор шуда, ба харобй наздик буд.Хушксолии солҳои 1920 ва 1921, инчунин қаҳтии соли 1921, офатро боз ҳам бадтар карда, тақрибан 5 миллион нафарро куштанд.Беморӣ ба дараҷаи пандемия расид ва дар тӯли ҷанг 3,000,000 нафар аз домана фавтиданд.Миллионҳо нафари дигар низ бар асари гуруснагии густурда, куштори яклухт аз ҷониби ҳарду ҷониб ва погромҳо алайҳи яҳудиён дар Украина ва ҷануби Русия кушта шуданд.То соли 1922 дар Русия дар натиҷаи тақрибан даҳ соли харобиҳои Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ва ҷанги шаҳрвандӣ камаш 7 000 000 кӯдакони хиёбонӣ буданд.Як-ду миллион нафари дигар, ки бо номи муҳоҷири сафед маъруфанд, аз Русия фирор карданд, аксарият бо генерал Врангел, қисме аз Шарқи Дур ва дигарон ба ғарб ба кишварҳои тозаистиқлоли Балтика фирор карданд.Муҳоҷирон фоизи зиёди аҳолии таҳсилкарда ва соҳибихтисоси Русияро дар бар мегирифтанд.Иктисодиёти Россия дар натичаи чанг хароб гардид, заводу купрукхо вайрон шуданд, чорво ва ашьёи хом горат карда шуданд, минахо зери об монда, машинахо вайрон шуданд.Арзиши махсулоти саноат назар ба арзиши соли 1913 ба хафт як кисми ва хочагии кишлок сеяк кам шуд.Чунон ки газетаи «Правда» менависад, «Мехнаткашони шахрхо ва баъзе кишлокхо аз гуруснагй гулугир мешаванд. Рохи охан базур мехазад. Хонахо вайрон мешаванд. Шахрхо пур аз партовхо мебошанд. Эпидемияхо пахн шуда, марг ба амал меояд — саноат хароб шудааст».Тахмин карда мешавад, ки махсулоти умумии шахтахо ва фабрикахо дар соли 1921 ба 20 фоизи дарачаи пеш аз чанги чахонй афтода, бисьёр чизхои мухим боз хам катъитар паст шуданд.Масалан, истехсоли пахта назар ба дарачаи пеш аз чанг то 5 фоиз ва охан то 2 фоиз кам шуд.Коммунизми ҷангӣ ҳукумати шӯравиро дар давоми ҷанги шаҳрвандӣ наҷот дод, аммо қисми зиёди иқтисодиёти Русия дар ҳолати қатъӣ қарор дошт.Баъзе дехконон ба талаб чавоб дода, аз шудгори замин даст кашиданд.То соли 1921 замини корам то 62 фоизи майдони пеш аз чанг кам шуд, хосили хосил бошад хамагй 37 фоизи нормаро ташкил дод.Саршумори асп аз 35 миллион cap дар соли 1916 ба 24 миллион cap ва дар соли 1920 ба 24 миллион cap ва чорвои калони шохдор аз 58 ба 37 миллион cap кам шуд.Қурби асъор бо доллари ИМА аз ду рубли соли 1914 дар соли 1920 то ба 1200 рубли русӣ паст шуд.Баробари ба охир расидани чанг Партияи Коммунистй дигар ба мав-чудият ва иктидори худ тахдиди шадиди харбй надид.Аммо хавфи даркшудаи интервенцияи дигар, ки бо барбод рафтани революцияхои социалистй дар дигар мамлакатхо — пеш аз хама революцияи Германия, ба милитаризацияи минбаъдаи чамъияти советй ёрй расонд.Ҳарчанд Русия дар солҳои 1930 рушди бениҳоят босуръати иқтисодиро аз сар гузаронд, аммо таъсири якҷояи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ ва Ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷомеаи Русия ҷароҳати доимӣ гузошт ва ба рушди Иттиҳоди Шӯравӣ таъсири доимӣ расонд.