ဘူလ်ဂေးရီးယားသမိုင်း အချိန်ဇယား

ဇာတ်ကောင်များ

အောက်ခြေမှတ်စုများ

အကိုးအကား


ဘူလ်ဂေးရီးယားသမိုင်း
History of Bulgaria ©HistoryMaps

3000 BCE - 2024

ဘူလ်ဂေးရီးယားသမိုင်း



ဘူလ်ဂေးရီးယား၏သမိုင်းကြောင်းကို ခေတ်သစ်ဘူလ်ဂေးရီးယားပြည်များတွင် ပထမဆုံးအခြေချနေထိုင်ရာမှ ခြေရာခံနိုင်ပြီး နိူင်ငံ-နိုင်ငံအဖြစ်ဖွဲ့စည်းကာ ဘူလ်ဂေးရီးယားလူမျိုးများ၏သမိုင်းနှင့် ၎င်းတို့၏မူလအစလည်းပါဝင်သည်။ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု၏ အစောဆုံးအထောက်အထားမှာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁.၄ သန်းခန့်ကဖြစ်သည်။ဘီစီ 5000 ဝန်းကျင်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး မြေအိုး၊ လက်ဝတ်ရတနာများနှင့် ရွှေရောင်ပစ္စည်းအချို့ကို ထုတ်လုပ်သည့် ခေတ်မီဆန်းပြားသော ယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ် တည်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ဘီစီ 3000 နောက်ပိုင်းတွင် Thracians များသည် Balkan Peninsula တွင် ပေါ်ထွန်းခဲ့သည်။ဘီစီ 6 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင်၊ ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၊ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းဒေသသည် ပါရှန် Achaemenid အင်ပါယာ လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့သည်။ဘီစီ 470 တွင်၊ Thracians တို့သည် နောက်ဆုံးတွင် ရောမအင်ပါယာကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ဘီစီ 46 အထိ တည်တံ့ခဲ့သော အင်အားကြီး Odrysian နိုင်ငံတော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ရာစုနှစ်များအတွင်း Thracian မျိုးနွယ်စုအချို့သည် ရှေးခေတ် Macedonian နှင့် Hellenistic နှင့် Celtic တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် ကျရောက်ခဲ့သည်။စီ.အီး. 500 နောက်ပိုင်းတွင် ကျွန်းဆွယ်ပေါ်တွင် ထာဝရအခြေချနေထိုင်ခဲ့သော Slavs များက ဤရှေးဟောင်းလူမျိုးများ၏ ရောနှောမှုကို ပေါင်းစပ်ခဲ့သည်။
ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် အစောဆုံးတွေ့ရှိခဲ့သည့် လူ့အကြွင်းအကျန်များကို ဘီစီအီး ၁.၆ သန်းခန့်တွင် ကိုဇာနီကာဂူတွင် တူးဖော်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ဤဂူသည် လူသားတို့၏ သင်္ကေတပြုမှု၏ အစောဆုံးသော အထောက်အထားကို သိမ်းဆည်းထားနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။နှစ် 44,000 သက်တမ်းရှိ Bacho Kiro လှိုဏ်ဂူတွင် အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာ ကွဲနေသော လူ့မေးရိုးတစ်စုံကို တွေ့ရှိခဲ့သော်လည်း ယင်းလူသားများသည် အမှန်တကယ်တွင် Homo sapiens သို့မဟုတ် Neanderthals များဖြစ်သည်ဆိုသည်ကို အငြင်းပွားနေကြသည်။[1]ဘူလ်ဂေးရီးယားရှိ အစောဆုံးနေထိုင်ရာများ – Stara Zagora Neolithic နေအိမ်များ – ဘီစီ 6,000 မှစတင်၍ ရှာဖွေတွေ့ရှိထားသေးသော ရှေးအကျဆုံးလူလုပ်အဆောက်အဦများထဲတွင် ပါဝင်ပါသည်။[2] ခေတ်သစ်ခေတ်နှောင်းပိုင်းတွင်၊ Karanovo၊ Hamangia နှင့် Vinča ယဉ်ကျေးမှုများသည် ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယား၊ ရိုမေးနီးယားတောင်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ဆားဗီးယားနိုင်ငံတို့၌ ဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့သည်။[3] ဥရောပတွင် အစောဆုံး လူသိများသော မြို့ဖြစ်သော Solnitsata သည် ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် တည်ရှိသည်။[4] ဘူလ်ဂေးရီးယားရှိ Durankulak ရေကန်သည် ဘီစီ 7000 ခန့်တွင် ဘီစီအီး 7000 ခန့်နှင့် ဘီစီ 4700/4600 ဝန်းကျင်တွင် ကျောက်တုံးဗိသုကာကို ယေဘူယျအသုံးပြုထားပြီးဖြစ်ပြီး ဥရောပတွင် ထူးခြားသောလက္ခဏာရပ်တစ်ခုဖြစ်လာသည်။ခေတ်ပြိုင် ဗားနာယဉ်ကျေးမှု (ဘီစီ 5000) [5] သည် ဥရောပရှိ ခေတ်မီဆန်းပြားသော လူမှုရေးဆိုင်ရာ အထက်တန်းအဆင့်ဖြင့် ပထမဆုံး ယဉ်ကျေးမှုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ဤယဉ်ကျေးမှု၏ဗဟိုချက်မှာ 1970 အစောပိုင်းတွင်တွေ့ရှိခဲ့သော Varna Necropolis ဖြစ်သည်။၎င်းသည် အစောဆုံးဥရောပလူ့အဖွဲ့အစည်းများ မည်သို့လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်ကို နားလည်ရန် ကိရိယာတစ်ခုအနေဖြင့် အဓိကအားဖြင့်၊ [6] အဓိကအားဖြင့် ကောင်းမွန်စွာထိန်းသိမ်းထားသော ထုံးတမ်းစဉ်လာများ၊ မြေအိုးများနှင့် ရွှေလက်ဝတ်ရတနာများမှတစ်ဆင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။သင်္ချိုင်းတစ်ခုတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ရွှေလက်စွပ်များ၊ လက်ကောက်များနှင့် အခမ်းအနားလက်နက်များကို ဘီစီအီး 4,600 နှင့် 4200 ကြားတွင် ဖန်တီးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့အား ကမ္ဘာပေါ်ရှိ မည်သည့်နေရာတွင်မဆို ရှာဖွေတွေ့ရှိရသေးသည့် ရှေးအကျဆုံးရွှေလက်ရာများ ဖြစ်လာစေသည်။[7]စပျစ်သီးစိုက်ပျိုးခြင်းနှင့် တိရစ္ဆာန်မွေးမြူခြင်းဆိုင်ရာ အစောဆုံးအထောက်အထားအချို့သည် ကြေးခေတ် Ezero ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။[8] Magura လှိုဏ်ဂူသည် ၎င်းတို့၏ ဖန်တီးမှု၏ နှစ်အတိအကျကို ပင်မထောက်ပြနိုင်သော်လည်း ခေတ်နှင့်အညီ ရေးဆွဲထားသည်။
Thracians
ရှေးခေတ် Thracians ©Angus McBride
1500 BCE Jan 1

Thracians

Bulgaria
ဘောလ်ကန်ဒေသတစ်လျှောက် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ တည်တံ့ခိုင်မြဲသော ခြေရာများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကို ချန်ထားခဲ့သည့် ပထမဆုံးလူများမှာ Thracians ဖြစ်သည်။သူတို့ရဲ့ဇာစ်မြစ်က မသဲကွဲသေးပါဘူး။ပရိုတို-အင်ဒို-ဥရောပ ချဲ့ထွင်မှု အစောပိုင်းကြေးခေတ်နှောင်းပိုင်းတွင် ဘီစီ.အီး. ၁၅၀၀ ဝန်းကျင်က ဌာနေလူမျိုးများကို သိမ်းပိုက်ချိန်မှ ဌာနေတိုင်းရင်းသားများနှင့် အင်ဒို-ဥရောပလူမျိုးများ ရောနှောရာမှ ပရိုတို-သရစီယန်လူမျိုးများ ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်း ယေဘုယျအားဖြင့် အဆိုပြုထားသည်။Thracian လက်မှုပညာသည်များသည် ၎င်းတို့ရှေ့မှ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ အရည်အချင်းများကို အမွေဆက်ခံကြပြီး အထူးသဖြင့် ရွှေလုပ်ငန်းတွင် လုပ်ကိုင်ကြသည်။[9]Thracians များသည် ယေဘူယျအားဖြင့် စည်းစနစ်မကျသော်လည်း ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင် ဇာတ်ညွှန်းမရှိသော်လည်း ခေတ်မီသောယဉ်ကျေးမှုရှိကာ ကွဲပြားသောလူမျိုးစုများသည် ပြင်ပခြိမ်းခြောက်မှုအောက်တွင် သမဂ္ဂများဖွဲ့စည်းသောအခါတွင် အင်အားကြီးမားသောစစ်တပ်များကို စုဆောင်းခဲ့သည်။၎င်းတို့သည် ဂရိ ဂန္တဝင်ခေတ် မြင့်မားသော တိုတောင်းသော မင်းဆက်စည်းမျဉ်းများထက် စည်းလုံးညီညွတ်မှုပုံစံကို မည်သည့်အခါမျှ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။Gauls နှင့် အခြားသော Celtic မျိုးနွယ်စုများကဲ့သို့ Thracians အများစုသည် များသောအားဖြင့် တောင်ကုန်းမြင့်များပေါ်တွင် ခိုင်ခံ့သောကျေးရွာငယ်များတွင် ရိုးရိုးရှင်းရှင်းနေထိုင်ခဲ့ကြသည်ဟု ယူဆကြသည်။ရောမခေတ်အထိ မြို့ပြဗဟိုချက်အယူအဆ မဖွံ့ဖြိုးသေးသော်လည်း ဒေသဆိုင်ရာ စျေးကွက်စင်တာများအဖြစ် ဆောင်ရွက်သည့် ပိုကြီးသောခံတပ်များ အများအပြားရှိသည်။ယေဘူယျအားဖြင့်၊ Byzantium၊ Apollonia နှင့် အခြားသောမြို့များကဲ့သို့သော ဒေသများတွင် ဂရိကိုလိုနီပြုခဲ့သော်လည်း Thracians များသည် မြို့ပြဘဝကို ရှောင်ရှားခဲ့ကြသည်။
Achaemenid ပါရှန်းစည်းမျဉ်း
Histiaeus ၏ဂရိလူမျိုးများသည် Danube မြစ်ကိုဖြတ်၍ Darius I ၏တံတားကိုထိန်းသိမ်းထားသည်။၁၉ ရာစု သရုပ်ဖော်ပုံ။ ©John Steeple Davis
ဘီစီ 512-511 လောက်တွင် မက်ဆီဒိုးနီးယားဘုရင် အမင်တက်စ်သည် သူ့နိုင်ငံကို ပါရှန်တို့ ထံ လက်နက်ချပြီးကတည်းက မက်ဆီဒိုးနီးယားနှင့် ပါရှန်လူမျိုးများသည် သူစိမ်းများမဟုတ်တော့ပါ။မက်ဆီဒိုးနီးယားကို ခွဲထုတ်ခြင်းမှာ မဟာဒါရိယပ်စ် (ဘီစီ 521-486) ​​မှ စတင်ခဲ့သော ပါရှန်စစ်စစ်ဆင်ရေး၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည်။ဘီစီ 513 တွင် - ကြီးမားသောကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများပြီးနောက် - ကြီးမားသော Achaemenid စစ်တပ်သည် Balkans များကိုကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး Danube မြစ်၏မြောက်ဘက်တွင်နေထိုင်သောဥရောပ Scythians ကိုအနိုင်ယူရန်ကြိုးစားခဲ့သည်။ဒါရိယပ်စ်၏စစ်တပ်သည် ဘူလ်ဂေးရီးယား၊ ရိုမေးနီးယားယူကရိန်း နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့မှ အာရှမိုင်းနားသို့ မပြန်မီတွင် ပင်လယ်နက်၏ဥရောပပိုင်းကိုထိသော အခြားဒေသအားလုံးနီးပါးကို သုတ်သင်နိုင်ခဲ့သည်။ဒါရိယပ်စ်သည် ဘော်လကန်ဒေသကို သိမ်းပိုက်ရန် တာဝန်ဖြစ်သည့် မက်ဂါဘာဇုစ် အမည်ရှိ တပ်မှူးများထဲမှ တစ်ဦး ဥရောပသို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။ပါရှန်တပ်များသည် ရွှေကြွယ်ဝသော Thrace၊ ကမ်းရိုးတန်း ဂရိ မြို့များကို ချေမှုန်းပြီး အင်အားကြီးမားသော Paeonians များကို အနိုင်ယူပြီး သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။နောက်ဆုံးတွင် Megabazus သည် Amyntas သို့ သံတမန်များ စေလွှတ်ပြီး ပါရှန်လွှမ်းမိုးမှုကို လက်ခံရန် တောင်းဆိုခဲ့ပြီး မက်ဆီဒိုးနီးယားမှ လက်ခံခဲ့သည်။Ionian ပုန်ကန်မှုအပြီးတွင် ပါရှန်တို့သည် ဘော်လကန်များကို သိမ်းပိုက်ထားရာ ပြေလျော့သွားသော်လည်း Mardonius ၏ စစ်ဆင်ရေးများအားဖြင့် ဘီစီ 492 တွင် ခိုင်မာစွာ ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့သည်။ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယား အပါအဝင် ဘော်လကန် များသည် လူမျိုးပေါင်းစုံ Achaemenid စစ်တပ်အတွက် စစ်သားများစွာကို ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ပါရှန်အုပ်ချုပ်မှုမှ တည်ရှိသော Thracian ရတနာများစွာကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားအရှေ့ပိုင်းသည် ပါရှန်လှိုင်းအောက်တွင် ဘီစီအီး ၄၇၉ အထိ အခိုင်အမာတည်ရှိနေခဲ့သည်။Thrace ရှိ Doriscus ရှိ ပါရှန်မြို့စောင့်တပ်သည် ပါရှန်စစ်ရှုံးပြီးသည့်တိုင် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာအောင် ထိန်းသိမ်းထားခဲ့ပြီး မည်သည့်အခါမျှ လက်နက်ချခြင်းမရှိကြောင်း သိရသည်။[10]
Odrysian Kingdom
Odrysian Kingdom ©Angus McBride
470 BCE Jan 1 - 50 BCE

Odrysian Kingdom

Kazanlak, Bulgaria
480-79 တွင် ဂရိ ကို ကျူးကျော်ခြင်း မအောင်မြင်သောကြောင့် ဥရောပရှိ ပါရှန် ပြည်ပြိုကွဲမှုကို အသုံးချကာ Odrysian ဘုရင် Teres I က တည်ထောင်ခဲ့သည်။[11] Teres နှင့် သူ၏သား Sitalces တို့သည် ချဲ့ထွင်ရေးမူဝါဒကို လိုက်လျှောက်ခဲ့ကြပြီး နိုင်ငံတော်သည် ၎င်း၏ခေတ်တွင် သြဇာအရှိဆုံးနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။၎င်း၏အစောပိုင်းသမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ၎င်းသည် အေသင်၏မဟာမိတ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး Peloponnesian စစ်ပွဲတွင် ပင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ဘီစီ 400 တွင် ကျွမ်းကျင်သော Cotys သည် ဘီစီ 360 တွင်သူ၏သတ်ဖြတ်မှုအထိ ကြာမြင့်သည့် အတိုချုံးပြန်လည်ဆန်းသစ်မှုကို အစပြုခဲ့သော်လည်း ဘီစီ 400 တွင် ပြည်နယ်သည် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှု၏ ပထမဆုံးလက္ခဏာများပြသခဲ့သည်။ထို့နောက်တွင် နိုင်ငံ၏ပြိုကွဲသွားသည်- တောင်ပိုင်းနှင့် အလယ်ပိုင်း Thrace သည် Odrysian ဘုရင်သုံးပါးကြားတွင် ပိုင်းခြားခဲ့ပြီး အရှေ့မြောက်သည် Getae ၏နိုင်ငံတော်၏ လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့သည်။ဘီစီ 340 တွင် ဖိလိပ္ပု II လက်ထက် Macedon တက်လာပြီး နောက်ဆုံးတွင် Odrysian နိုင်ငံသုံးနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ဘီစီ ၃၃၀ ဝန်းကျင်တွင် Seuthes III မှ ပိုမိုသေးငယ်သော Odrysian ပြည်နယ်ကို ပြန်လည်အသက်သွင်းခဲ့ပြီး ဘီစီ ၃ ရာစု၏ ဒုတိယသုံးလပတ်အထိ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် Seuthopolis အမည်ရှိ မြို့တော်သစ်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ထို့နောက်တွင် Cotys အမည်ရှိ တတိယမက်ဆီဒိုးနီးယားစစ်ပွဲတွင် သံသယဖြစ်ဖွယ် Odrysian ဘုရင်တစ်ပါးမှလွဲ၍ Odrysian ပြည်နယ်တည်မြဲမှုအတွက် ခိုင်လုံသောအထောက်အထားအနည်းငယ်သာရှိတော့သည်။ဘီစီ 1 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် Sapaean နိုင်ငံသည် ဘီစီ 1 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် Odrysian ၏နှလုံးသားနယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး စီအီး 45-46 တွင် ရောမပြည်နယ် Thracia အဖြစ်သို့ပြောင်းလဲခဲ့သည်။
ဆဲလ်တစ်ကျူးကျော်မှုများ
Celtic Invasions ©Angus McBride
ဘီစီ ၂၉၈ တွင် ဆဲလ်တစ်မျိုးနွယ်များသည် ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားသို့ရောက်ရှိပြီး Haemos (Stara Planina) ရှိ မက်ဆီဒိုးနီးယားဘုရင် Cassander ၏တပ်များနှင့် ထိပ်တိုက်တွေ့ခဲ့သည်။မက်ဆီဒိုးနီးယားတို့သည် တိုက်ပွဲတွင် အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း ဆဲလ်တစ်တိုးတက်မှုကို မရပ်တန့်ခဲ့ပေ။Macedonian သိမ်းပိုက်မှုကြောင့် အားပျော့သော Thracian အသိုင်းအဝိုင်းအများအပြားသည် ဆဲလ်တစ်၏ လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် ကျရောက်ခဲ့သည်။[12]ဘီစီ ၂၇၉ တွင် ကွန်မွန်တိုရီယပ်စ် ဦးဆောင်သော ဆဲလ်တစ်တပ်များထဲမှ တစ်ခုသည် Thrace ကို တိုက်ခိုက်ပြီး သိမ်းပိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ကွန်မွန်တိုရီးယပ်စ်သည် ယခုအခါ ဘူလ်ဂေးရီးယားအရှေ့ပိုင်းတွင် တိုင်လစ်နိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။[13] မျက်မှောက်ခေတ် တူလိုဗိုရွာသည် ဤအတော်လေးတိုတောင်းသောနိုင်ငံတော်၏ နာမည်ဖြစ်သည်။Thracians နှင့် Celts အကြား ယဉ်ကျေးမှုအပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကို Mezek ၏ရထားနှင့် Gundestrup အိုးများကဲ့သို့ ယဉ်ကျေးမှုနှစ်ခုလုံး၏ အစိတ်အပိုင်းများစွာပါ၀င်သည့်အရာများက သက်သေပြနေသည်။[14]တိုင်လစ်သည် ဘီစီ ၂၁၂ ခုနှစ်အထိ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီး၊ Thracians များသည် ဒေသတွင်းတွင် ၎င်းတို့၏ အသာစီးရနေသော နေရာကို ပြန်လည်ရယူကာ ဖျက်သိမ်းလိုက်သောအခါတွင် တည်ရှိခဲ့သည်။[15] အနောက်ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် Celts အဖွဲ့ငယ်များ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ထိုမျိုးနွယ်စုတစ်ခုသည် ဆိုဖီယာ၏ ရှေးအမည်ဖြစ်သော Serdica မှ ဆင်းသက်လာသော ဆာဒီဖြစ်သည်။[16] Celts များသည် Balkans တွင် ရာစုနှစ်တစ်ခုကျော် တည်ရှိနေသော်လည်း ကျွန်းဆွယ်အပေါ် ၎င်းတို့၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုမှာ အနည်းငယ်မျှသာ ဖြစ်သည်။[13] 3 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် ရောမအင်ပါယာပုံစံဖြင့် Thracian ဒေသမှလူများအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုအသစ်တစ်ခုပေါ်လာသည်။
ဘူလ်ဂေးရီးယားရှိ ရောမခေတ်
Roman Period in Bulgaria ©Angus McBride
ဘီစီ 188 တွင် ရောမတို့သည် Thrace ကိုကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ရောမဒေသကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် စီအီး 46 အထိစစ်ပွဲများဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။Odrysian ၏နိုင်ငံတော် Thrace သည် ရောမနိုင်ငံတော်ဖြစ်လာသည်။ဘီစီ 20 တွင် ပင်လယ်နက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ ဂရိ မြို့ပြနိုင်ငံများသည် ရောမတို့၏ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိခဲ့သော်လည်း ပထမတွင် civitates foederatae (ပြည်တွင်းကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိသော "မဟာမိတ်များ" မြို့များအဖြစ် ရောမထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိခဲ့သည်။စီ.အီး. 46 ခုနှစ်တွင် Thracian ဘုရင် Rhoemetalces III ကွယ်လွန်ပြီး မအောင်မြင်သော ရောမဆန့်ကျင်ရေးပုန်ကန်မှုအပြီးတွင် ဘုရင့်နိုင်ငံကို ရောမပြည်နယ် Thracia အဖြစ် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။မြောက်ပိုင်း Thracians (Getae-Dacians) တို့သည် 106 ခုနှစ်တွင် ရောမတို့ သိမ်းပိုက်ခြင်းမခံရမီ ပေါင်းစည်းထားသော Dacia ၏နိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏နယ်မြေသည် ရောမပြည်နယ် Dacia အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားသည်။စီအီး ၄၆ တွင် ရောမတို့သည် Thracia ပြည်နယ်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။4 ရာစုတွင်၊ Thracians များသည် ၎င်းတို့၏ရှေးဟောင်းအယူမှားထုံးတမ်းအချို့ကို ထိန်းသိမ်းထားသည့် ခရစ်ယာန် "ရောမ" များအဖြစ် ပေါင်းစပ်ဌာနေအထောက်အထားတစ်ခုရှိခဲ့သည်။Thraco-Romans သည် ဒေသတွင်းတွင် လွှမ်းမိုးကြီးစိုးသောအုပ်စုဖြစ်လာပြီး နောက်ဆုံးတွင် Galerius နှင့် Constantine I the Great ကဲ့သို့သော စစ်မှုထမ်းများနှင့် ဧကရာဇ်များစွာကို ပေးအပ်ခဲ့သည်။တွင်းထွက်ပေါက်များပေါများသောကြောင့် မြို့ပြစင်တာများ အထူးသဖြင့် Serdika နယ်မြေများ၊ ယနေ့ဆိုဖီယာ၏နယ်မြေများ ကောင်းစွာဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့သည်။အင်ပါယာတစ်ဝိုက်မှ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူများ ဝင်ရောက်လာမှုကြောင့် ဒေသယဉ်ကျေးမှု ရှုခင်းများ ကြွယ်ဝလာခဲ့သည်။စီ.အီး. ၃၀၀ မတိုင်မီ တစ်ချိန်က၊ Diocletian သည် Thracia ကို သေးငယ်သော ပြည်နယ်လေးခုအဖြစ် ပိုင်းခြားခဲ့သည်။
ဘူလ်ဂေးရီးယားရှိ ရွှေ့ပြောင်းကာလ
Migration Period in Bulgaria ©Angus McBride
4 ရာစုတွင်၊ Goths အုပ်စုတစ်စုသည် Bulgaria မြောက်ပိုင်းသို့ရောက်ရှိလာပြီး Nicopolis ad Istrum နှင့်အနီးတစ်ဝိုက်တွင်အခြေချနေထိုင်ခဲ့သည်။အဲဒီမှာ Gothic ဘုန်းတော်ကြီး Ulfilas က သမ္မာကျမ်းစာကို ဂရိကနေ Gothic ဘာသာပြန်ဆိုပြီး Gothic အက္ခရာကို ဖန်တီးခဲ့ပါတယ်။ဤသည်မှာ ဂျာမန် ဘာသာစကားဖြင့် ရေးသားထားသော ပထမဆုံးစာအုပ်ဖြစ်ပြီး ထို့ကြောင့် အနည်းဆုံး သမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးမှ Ulfilas အား "ဂျာမန်စာပေ၏ဖခင်" အဖြစ် ရည်ညွှန်းပါသည်။[17] ဥရောပရှိ ပထမဆုံး ခရစ်ယာန် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းကို Serdica ကောင်စီပြီးနောက် မျက်မှောက်ခေတ် Chirpan အနီးရှိ Saint Athanasius မှ 344 ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။[၁၈]ဒေသခံလူဦးရေ၏ ကျေးလက်သဘာဝကြောင့် ရောမဒေသ၏ ထိန်းချုပ်မှုမှာ အားနည်းနေသေးသည်။5 ရာစုတွင် Attila's Huns သည် ယနေ့ Bulgaria ၏နယ်မြေများကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ရောမအခြေချနေထိုင်မှုများစွာကို လုယက်ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။6 ရာစုအကုန်တွင် Avars သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားမြောက်ပိုင်းသို့ ပုံမှန်ကျုးကျော်မှုများပြုလုပ်ခဲ့ပြီး Slavs များအမြောက်အများရောက်ရှိလာခြင်းအတွက် ရှေ့ဦးစွာလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။6 ရာစုအတွင်းတွင်၊ ရိုးရာဂရိ-ရောမယဉ်ကျေးမှုသည် ဩဇာလွှမ်းမိုးဆဲဖြစ်သော်လည်း ခရစ်ယာန်အတွေးအခေါ်နှင့် ယဉ်ကျေးမှုသည် လွှမ်းမိုးလာပြီး ၎င်းကို အစားထိုးလာသည်။[19] 7 ရာစုမှစ၍ ဂရိသည် အရှေ့ရောမအင်ပါယာ၏ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ချာ့ခ်ျနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် လက်တင်ကို အစားထိုးကာ ထင်ရှားသောဘာသာစကားဖြစ်လာခဲ့သည်။[20]
Slavic ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုများ
ဘော်လကန်သို့ Slavic ရွှေ့ပြောင်းမှုများ။ ©HistoryMaps
ဘော်လကန်ဒေသသို့ Slavic ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုသည် 6 ရာစုအလယ်ပိုင်းနှင့် 7 ရာစု၏ပထမဆယ်စုနှစ်များအစောပိုင်းအလယ်ခေတ်တွင်စတင်ခဲ့သည်။Slavs များ၏ လျင်မြန်သော လူဦးရေ ပျံ့နှံ့မှုနောက်တွင် လူဦးရေဖလှယ်ခြင်း၊ ရောနှောခြင်းနှင့် Slavic ဘာသာစကား ကူးပြောင်းခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။Thracian အများစုသည် နောက်ဆုံးတွင် ငရဲဖြစ်ခြင်း သို့မဟုတ် ရိုမန်တစ်ဆန်ခြင်းခံရပြီး အချို့သောခြွင်းချက်အနေဖြင့် ဝေးလံသောဒေသများတွင် 5 ရာစုအထိ အသက်ရှင်ကျန်ခဲ့သည်။[21] အရှေ့ပိုင်း Slavs များ၏ အစိတ်အပိုင်း အများစုသည် Bulgar élite မှ ဤလူများကို ပထမဘူလ်ဂေးရီးယား အင်ပါယာသို့ မပေါင်းစည်းမီတွင် အများစုကို ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။[22]Justinian ပလိပ်ရောဂါကာလအတွင်း ဘော်လကန်လူဦးရေ သိသိသာသာ ကျဆင်းလာမှုကြောင့် အခြေချနေထိုင်မှုကို ကူညီပေးခဲ့ပါသည်။နောက်တချက်မှာ 536 မှ 660 စီအီး ဝန်းကျင်တွင် ရှေးဟောင်းရေခဲခေတ်နှောင်းပိုင်းနှင့် Sasanian အင်ပါယာ နှင့် Avar Khaganate အကြား အရှေ့ရောမအင်ပါယာကို ဆန့်ကျင်သည့်စစ်ပွဲများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။Avar Khaganate ၏ ကျောရိုးသည် Slavic မျိုးနွယ်စုများ ပါဝင်သည်။626 နွေရာသီတွင် Constantinople ၏မအောင်မြင်သောဝိုင်းရံခံရပြီးနောက်၊ သူတို့သည် Byzantine ပြည်နယ်များ၏တောင်ဘက်ရှိ Sava နှင့် Danube မြစ်များ၏တောင်ဘက်၊ Adriatic မှ Aegean ပင်လယ်နက်အထိပင်လယ်နက်အထိအခြေချပြီးနောက်ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော Balkan ဧရိယာတွင်ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။အကြောင်းအရင်းများစွာကြောင့် မောပန်းနွမ်းနယ်ပြီး ဘော်လကန်၏ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများသို့ လျော့ကျသွားသော Byzantium သည် မျက်နှာစာနှစ်ခုတွင် စစ်မတိုက်နိုင်ဘဲ ဆုံးရှုံးသွားသော နယ်မြေများကို ပြန်လည်ရယူနိုင်သောကြောင့် Sklavinias သြဇာထူထောင်မှုနှင့် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းကာ Avar နှင့် Bulgar တို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သည်။ Khaganates
Old Great Bulgaria
Old Great Bulgaria မှ Khan Kubrat။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
632 Jan 1 - 666

Old Great Bulgaria

Taman Peninsula, Krasnodar Kra
632 တွင် Khan Kubrat သည် Kutrigur၊ Utugur နှင့် Onogonduri တို့ကို ပေါင်းစည်းပြီး Great Bulgaria (Onoguria ဟုလည်းခေါ်သည်) နိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ဤနိုင်ငံသည် အနောက်ဘက်တွင် Danube မြစ်အောက်ပိုင်း၊ တောင်ဘက်တွင် ပင်လယ်နက်နှင့် Azov ပင်လယ်၊ အရှေ့ဘက်တွင် Kuban မြစ်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် Donets မြစ်ကြားတွင် တည်ရှိသည်။မြို့တော်သည် Azov ပေါ်တွင် Phanagoria ဖြစ်သည်။635 ခုနှစ်တွင် Kubrat သည် Byzantine အင်ပါယာ ၏ဧကရာဇ် Heraclius နှင့်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီး Bulgar နိုင်ငံကို Balkans သို့ပိုမိုတိုးချဲ့ခဲ့သည်။နောက်ပိုင်းတွင် Kubrat သည် Heraclius မှ Patrician ဘွဲ့ကို သရဖူဆောင်းခဲ့သည်။ဘုရင့်နိုင်ငံသည် Kubrat ၏သေဆုံးခြင်းကို ဘယ်သောအခါမှ မလွတ်မြောက်နိုင်ပါ။Khazars တို့နှင့် စစ်ပွဲများစွာပြီးနောက်၊ Bulgars များသည် နောက်ဆုံးတွင် ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် တောင်၊ မြောက်၊ အနောက်ဘက်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြပြီး အခြားဘူလ်ဂါမျိုးနွယ်စုအများစုနေထိုင်ရာ Byzantine အင်ပါယာတွင် ပြည်နယ်အစိုးရလက်အောက်ခံအဖြစ် ဘော်ဇန်တိုင်းအင်ပါယာတွင် နေထိုင်ကြသည်။ 5 ရာစုကတည်းက။Khan Kubrat ၏နောက်ထပ်ဆက်ခံသူ Asparuh (Kotrag ၏အစ်ကို) သည် ယနေ့၏တောင်ပိုင်း Bessarabia ကိုသိမ်းပိုက်ပြီး အနောက်ဘက်သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။680 တွင် Byzantium နှင့် အောင်မြင်သောစစ်ပွဲအပြီးတွင် Asparuh ၏ khanate သည် ကနဦးတွင် Scythia Minor ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး 681 တွင် Byzantine အင်ပါယာနှင့် ချုပ်ဆိုခဲ့သော နောက်ဆက်တွဲသဘောတူစာချုပ်အရ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ်ကို ယနေ့ခေတ် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ တည်ထောင်သည့်နှစ်အဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ Asparuh ကို ပထမဆုံးဘူဂေးရီးယားအုပ်စိုးရှင်အဖြစ် မှတ်ယူသည်။
681 - 1018
ပထမဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာornament
ပထမဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ
ပထမဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ ©HistoryMaps
Asparuh အုပ်စိုးမှုအောက်တွင် Ongal နှင့် Danubian Bulgaria ကိုဖန်တီးပြီးနောက် ဘူလ်ဂေးရီးယား သည် အနောက်တောင်ဘက်သို့ တိုးချဲ့ခဲ့သည်။Byzantine ဧကရာဇ် Justinian II မှ Tervel ၏ထီးနန်းပြန်လည်ရရှိရန်အကူအညီတောင်းခံသောအခါ Asparuh Tervel ၏သားတော်နှင့်အမွေဆက်ခံသူသည် 8 ရာစုအစတွင်အုပ်ချုပ်သူဖြစ်လာခဲ့ပြီး Tervel သည် Zagore ဒေသကိုအင်ပါယာမှရရှိပြီးရွှေအမြောက်အမြားရရှိခဲ့သည်။သူသည် Byzantine ဘွဲ့ "Caesar" ကိုလည်းရရှိခဲ့သည်။Tervel နန်းတက်ပြီးနောက်တွင် မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများဆီသို့ ဦးတည်သွားသော အာဏာရအိမ်များတွင် မကြာခဏ အပြောင်းအလဲများ ရှိခဲ့သည်။ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာပြီးနောက် 768 တွင် Dulo အိမ်မှ Telerig သည် Bulgaria ကိုအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။သက္ကရာဇ် 774 ခုနှစ်တွင် Constantine V ကို ဆန့်ကျင်သည့် ၎င်း၏ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။Krum (802-814) လက်ထက်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အနောက်မြောက်နှင့် တောင်ဘက်သို့ ကျယ်ပြန့်စွာ ချဲ့ထွင်ကာ အလယ် Danube နှင့် Moldova မြစ်များကြားမှ နယ်မြေများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ယနေ့ခေတ် ရိုမေးနီးယား၊ 809 ခုနှစ်တွင် ဆိုဖီယာနှင့် 813 ခုနှစ်တွင် အက်ဒရီနိုပယ်လ်တို့ကို ခြိမ်းခြောက်ကာ ကွန်စတန်တီနိုပယ်ကိုယ်တိုင် ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။Krum သည် ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရန်နှင့် ၎င်း၏ ကျယ်ပြန့်သော ပြည်နယ်တွင် လူမှုဆက်ဆံရေး ခိုင်မာစေရန် ရည်ရွယ်၍ ဥပဒေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သည်။Khan Omurtag (814-831) လက်ထက်တွင် Frankish အင်ပါယာနှင့် အနောက်မြောက်နယ်နိမိတ်များကို အလယ်ပိုင်း Danube တစ်လျှောက် အခိုင်အမာ အခြေချခဲ့သည်။ကြီးကျယ်ခမ်းနားသောနန်းတော်၊ အယူမှားဘုရားကျောင်းများ၊ အုပ်စိုးရှင်၏နေထိုင်ရာ၊ ခံတပ်၊ citadel၊ ရေပင်မနှင့်ဗတ်များကို Bulgarian မြို့တော် Pliska တွင် အဓိကအားဖြင့် ကျောက်တုံးများနှင့် အုတ်များဖြင့်တည်ဆောက်ထားသည်။9 ရာစုနှောင်းပိုင်းနှင့် အစောပိုင်း 10 ရာစုနှစ်များတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် တောင်ဘက်ရှိ Epirus နှင့် Thessaly ၊ အနောက်ဘက်ရှိ ဘော့စနီးယားအထိ ကျယ်ပြန့်လာပြီး ယနေ့ခေတ် ရိုမေးနီးယားနှင့် အရှေ့ဟန်ဂေရီနိုင်ငံအားလုံးကို မြောက်ဘက်တွင် အမြစ်ဟောင်းများဖြင့် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ဆားဘီးယားနိုင်ငံသည် ဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ၏ မှီခိုမှုတစ်ခုအဖြစ် ပေါ်ပေါက်လာသည်။Constantinople တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည့် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံမှ Tsar Simeon I (Sameeon the Great) လက်ထက်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် Byzantine အင်ပါယာအတွက် ကြီးမားသော ခြိမ်းခြောက်မှုဖြစ်လာပြန်သည်။သူ၏ ပြင်းထန်သောမူဝါဒသည် ထိုဒေသရှိ ခြေသလုံးနိုင်ငံရေးများ၏ အဓိကမိတ်ဖက်အဖြစ် Byzantium ကို နေရာရွှေ့ပြောင်းရန် ရည်ရွယ်သည်။ရှိမောင်သေဆုံးပြီးနောက် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ခရိုအေးရှား၊ မဂ္ဂါနက်စ်၊ ပီချန်နက်စ်နှင့် ဆာ့ဘ်များနှင့် ပြင်ပနှင့်ပြည်တွင်းစစ်ပွဲများကြောင့် ဘူလ်ဂေးရီးယားအား အားနည်းသွားခဲ့သည်။[23] ရုရှနှင့် ဘိုင်ဇန်တိုင်းတို့၏ ဆက်တိုက်ကျူးကျော်မှု နှစ်ကြိမ်သည် 971 ခုနှစ်တွင် Byzantine စစ်တပ်မှ မြို့တော် Preslav ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ [24] Samuil လက်ထက်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ထိုတိုက်ခိုက်မှုများမှ အနည်းငယ် ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာပြီး ဆားဘီးယားနှင့် Duklja ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။[25]986 ခုနှစ်တွင် Byzantine Emperor Basil II သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားကို သိမ်းပိုက်ရန် လှုပ်ရှားမှုကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ စစ်ပွဲအပြီး ၁၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားတို့အပေါ် ပြတ်ပြတ်သားသား ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီး လေးနှစ်အကြာတွင် မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုကို အပြီးသတ်ခဲ့သည်။1018 ခုနှစ်တွင် နောက်ဆုံးဘူလ်ဂေးရီးယားဘုရင်- Ivan Vladislav ကွယ်လွန်ပြီးနောက်၊ ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ မြင့်မြတ်သူအများစုသည် အရှေ့ရောမအင်ပါယာသို့ ဝင်ရောက်ရန် ရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။[26] သို့ရာတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် လွတ်လပ်ရေးဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး Byzantium လက်အောက်ခံအဖြစ် ရာစုနှစ်နှင့် တစ်နှစ်ကျော်ကြာ ဆက်လက်တည်ရှိခဲ့သည်။ပြည်နယ်ပြိုကွဲမှုနှင့်အတူ၊ ဘူဂေးရီးယားဘုရားကျောင်းသည် Ohrid Archbishopric ကိုထိန်းချုပ်ခဲ့သော Byzantine ဂိုဏ်းဂဏဆရာများ၏လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင်ကျရောက်ခဲ့သည်။
ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ခရစ်ယာန်ဘာသာ
St. Boris I ၏ဗတ္တိဇံ၊ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Boris I လက်ထက်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် တရားဝင် ခရစ်ယာန် ဖြစ်လာပြီး Pliska တွင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဘူဂေးရီးယားဂိုဏ်းချုပ်တစ်ဦးကို Ecumenical Patriarch မှ သဘောတူခဲ့သည်။ကွန်စတန်တီနိုပယ်၊ Cyril နှင့် Methodius တို့မှ သာသနာပြုများသည် ၈၈၆ ခုနှစ်ဝန်းကျင်က ဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာတွင် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သည့် Glagolitic အက္ခရာကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ Slavonic မှ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာသော ရှေးခရစ်နှင့် ရှေးဘူဂေးရီးယားဘာသာစကား [27 သည်] ပရီလာဗိုနစ်ကို ဗဟိုပြုသည့် ကြွယ်ဝသောစာပေနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ၈၈၆ ခုနှစ်တွင် Boris I ၏ အမိန့်ဖြင့် တည်ထောင်ခဲ့သော Ohrid စာပေကျောင်းများ။9 ရာစုအစောပိုင်းတွင်၊ Cyrillic - အက္ခရာအသစ်ကို Preslav Literary School တွင် Saints Cyril နှင့် Methodius မှတီထွင်ခဲ့သော Glagolitic အက္ခရာမှ ဆီလျော်အောင်တီထွင်ခဲ့သည်။[28] အခြားသီအိုရီတစ်ခုမှာ ဘူဂေးရီးယားပညာရှင်နှင့် Cyril နှင့် Methodius ၏တပည့် Saint Climent of Ohrid မှ Ohrid Literary School တွင် အက္ခရာကို တီထွင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
1018 - 1396
Byzantine အုပ်ချုပ်မှုနှင့် ဒုတိယဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာornament
Byzantine စည်းမျဉ်း
Basil the Bulgar Slayer ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1018 Jan 1 00:01 - 1185

Byzantine စည်းမျဉ်း

İstanbul, Türkiye
Byzantine အုပ်ချုပ်မှု တည်ထောင်ပြီးနောက် ပထမဆယ်စုနှစ်တွင် ဘူဂေးရီးယားလူဦးရေ သို့မဟုတ် မြင့်မြတ်သော တော်လှန်ရေး၏ ကြီးမားသော ခုခံမှု သို့မဟုတ် မည်သည့် အထောက်အထားမျှ မကျန်ရစ်ခဲ့ပါ။Krakra၊ Nikulitsa၊ Dragash နှင့် အခြားသူများကဲ့သို့ Byzantines တွင် လိုက်လျောညီထွေမဖြစ်နိုင်သော ပြိုင်ဘက်များရှိနေခြင်းကြောင့် ယင်းကဲ့သို့ ထင်ရှားသော စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို ရှင်းပြရန် ခက်ခဲပုံရသည်။Basil II သည် ၎င်း၏ယခင် ပထဝီဝင်နယ်နိမိတ်များတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ ခွဲထွက်ခွင့်ကို အာမခံထားပြီး Byzantine မင်းမျိုးမင်းနွယ်များ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည့် archons သို့မဟုတ် strategoi အဖြစ်ဖြစ်လာသော Bulgarian nobility ၏ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်မှုကို တရားဝင်ဖျက်သိမ်းခြင်းမရှိပေ။ဒုတိယအနေနှင့်၊ Basil II ၏ အထူးပဋိညာဉ်များ (တော်ဝင်စီရင်ထုံးများ) သည် Ohrid ၏ Bulgarian Archbishopric ၏ autocephaly ကို အသိအမှတ်ပြုပြီး Samuil အောက်တွင် ရှိနှင့်ပြီးသား dioceses များ ဆက်လက်တည်မြဲရေးကို အာမခံပါသည်။Basil II ကွယ်လွန်ပြီးနောက် အင်ပါယာသည် မတည်မငြိမ်ကာလသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။1040 ခုနှစ်တွင် Peter Delyan သည် ကြီးမားသောပုန်ကန်မှုတစ်ရပ်ကို စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကို ပြန်လည်ထူထောင်ရန် ပျက်ကွက်ခဲ့ပြီး အသတ်ခံခဲ့ရသည်။သိပ်မကြာခင်မှာပဲ Komnenos မင်းဆက်ဟာ ဆက်ခံလာပြီး အင်ပါယာရဲ့ ဆုတ်ယုတ်မှုကို ရပ်တန့်လိုက်ပါတယ်။ထိုအချိန်တွင် Byzantine ပြည်နယ်သည် ရာစုနှစ်တစ်ခု တည်ငြိမ်မှုနှင့် တိုးတက်မှုကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။1180 ခုနှစ်တွင် စွမ်းရည်ရှိသော Komnenoi ၏နောက်ဆုံးဖြစ်သော Manuel I Komnenos သည် ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပြီး အရည်အချင်းမပြည့်မီသော Angeloi မင်းဆက်ဖြင့် အစားထိုးခဲ့ပြီး ဘူဂေးရီးယား မှူးမတ်အချို့ကို အုံကြွမှုတစ်ခုပြုလုပ်ရန် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။1185 ခုနှစ်တွင် Peter နှင့် Asen တို့သည် Bulgarian, Cuman, Vlach သို့မဟုတ် ရောနှောသောနွယ်ဖွားများဖြစ်သော ဘူဂေးရီးယားမှ မှူးမတ်များနှင့် ပြိုင်ဖက်များက Byzantine အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်ခြင်းအား ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး Peter II သည် သူ့ကိုယ်သူ Tsar Peter II အဖြစ် ကြေငြာခဲ့သည်။နောက်တစ်နှစ်တွင် ဘိုင်ဇန်တိုင်းတို့သည် ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ လွတ်လပ်ရေးကို အသိအမှတ်ပြုရန် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ပေတရုသည် သူ့ကိုယ်သူ "ဘူလ်ဂါးဘုရင်၊ ဂရိလူမျိုး နှင့် ဝေါလချီယန်များ " ဟူ၍ ဟန်ဆောင်ခဲ့သည်။
ဒုတိယဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ
ဒုတိယဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ။ ©HistoryMaps
ပြန်လည်ရှင်သန်လာသော ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် Macedonia အရှေ့ပိုင်း၊ Belgrade နှင့် Morava ချိုင့်ဝှမ်းများအပါအဝင် ပင်လယ်နက်၊ Danube နှင့် Stara Planina အကြား နယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။၎င်းသည် Wallachia ကိုလည်း ထိန်းချုပ်နိုင်သည် [29] Tsar Kaloyan (1197-1207) သည် Papacy နှင့် ပေါင်းစည်းကာ သူ၏ "Rex" (ဘုရင်) ဘွဲ့ကို "ဧကရာဇ်" သို့မဟုတ် "Tsar" အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုလိုသော်လည်း အသိအမှတ်ပြုခြင်းကို အာမခံခဲ့သည်။ "ဘူဂေးရီးယားနှင့် Vlachs။သူသည် Byzantine အင်ပါယာ နှင့် (1204 ခုနှစ်နောက်ပိုင်း) တွင် Fourth Crusade ၏ Knights တွင် Thrace၊ Rhodopes၊ Bohemia နှင့် Moldavia နှင့် Macedonia တစ်ခုလုံးကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။1205 ခုနှစ် Adrianople တိုက်ပွဲတွင် Kaloyan သည် လက်တင်အင်ပါယာ ၏ တပ်ဖွဲ့များကို အနိုင်ယူပြီး ၎င်း၏အာဏာကို စတင်တည်ထောင်သည့် ပထမနှစ်မှ စတင်ခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီလူမျိုးများ၏ စွမ်းအားနှင့် ဆာ့ဘ်များသည် အနောက်နှင့် အနောက်မြောက်သို့ သိသိသာသာ ချဲ့ထွင်မှုကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ တားဆီးခဲ့သည်။Ivan Asen II (1218-1241) လက်ထက်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် တစ်ဖန် ဒေသဆိုင်ရာ အာဏာဖြစ်လာပြီး Belgrade နှင့် Albania ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။1230 ခုနှစ်တွင် Turnovo မှ ကမ္ပည်းစာတွင် သူသည် သူ့ကိုယ်သူ "သခင်ခရစ်တော်၌ တည်ကြည်သော Tsar နှင့် Bulgarians ၏ အာဏာရှင်၊ Asen ၏သား" ဟု ခေါင်းစဉ်တပ်ခဲ့သည်။Bulgarian Orthodox Patriarchate သည် အရှေ့ပိုင်း Patriarchates အားလုံး၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် 1235 ခုနှစ်တွင် ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့ပြီး Papacy နှင့် ပြည်ထောင်စုကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။Ivan Asen II သည် ပညာရှိနှင့် လူသားဆန်သော အုပ်စိုးရှင်တစ်ဦးအဖြစ် ကျော်ကြားခဲ့ပြီး၊ အထူးသဖြင့် ဗင်းနစ် နှင့် ဂျီနိုအာ တို့တွင် ကက်သလစ်အနောက်ပိုင်းနှင့် ဆက်ဆံရေးဖွင့်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏နိုင်ငံအပေါ် ဘိုင်ဇန်တိုင်းတို့၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို လျှော့ချခဲ့သည်။တာနိုဗိုသည် ကျဆင်းနေသော ကွန်စတန်တီနိုပယ်နှင့်မတူဘဲ အဓိကစီးပွားရေးနှင့် ဘာသာရေးဗဟိုဌာန—“တတိယရောမ” ဖြစ်လာခဲ့သည်။[30] ပထမအင်ပါယာအတွင်း ရှိမောင်ဘုရင်ကြီးသည် အိုင်ဗင်အာဆင် II သည် ပင်လယ်သုံးပင်လယ် (Adriatic၊ Aegean နှင့် Black) ကမ်းရိုးတန်းများအထိ နယ်မြေချဲ့ထွင်ခဲ့ပြီး ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့ရိုးများရှေ့တွင် နောက်ဆုံးခံတပ်ဖြစ်သော Medea ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး 1235 ခုနှစ်တွင် မြို့တော်ကို မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ 1018 ခုနှစ်ကတည်းက Bulgarian Patriarchate မှ ပျက်စီးသွားသော နေရာကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။1257 ခုနှစ်တွင် Asen မင်းဆက် ပြီးဆုံးပြီးနောက် နိုင်ငံ၏ စစ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးသည် ကျဆင်းလာကာ ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခများ၊ အဆက်မပြတ် Byzantine နှင့် Hungarian တို့၏ တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် မွန် ဂို စိုးမိုးမှုတို့ကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။[31] Tsar Teodore Svetoslav (1300-1322) သည် 1300 ခုနှစ်မှစတင်၍ Bulgarian ဂုဏ်သိက္ခာကို ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့သော်လည်း ယာယီသာဖြစ်သည်။နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ ဆက်လက်ကြီးထွားလာပြီး ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် တဖြည်းဖြည်း နယ်မြေဆုံးရှုံးလာသည်။
1396 - 1878
အော်တိုမန်စည်းမျဉ်းornament
အော်တိုမန်ဘူလ်ဂေးရီးယား
1396 ခုနှစ်တွင် Nicopolis တိုက်ပွဲ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1323 ခုနှစ်တွင် အော်တိုမန်တို့သည် သုံးလကြာ ဝိုင်းရံထားပြီးနောက် ဒုတိယဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာ ၏မြို့တော် တာနိုဗိုအား သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။1326 ခုနှစ်တွင် နီကိုပိုလစ်တိုက်ပွဲတွင် ခရစ်ယာန် ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် Vidin Tsardom ပြိုလဲသွားခဲ့သည်။ဤသို့ဖြင့် အော်တိုမန်တို့သည် နောက်ဆုံးတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားကို လက်အောက်ခံကာ သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။[32] ပိုလန်-ဟန်ဂေရီ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲသည် 1444 ခုနှစ်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားနှင့် ဘော်လကန်များကို လွတ်မြောက်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ပိုလန်နိုင်ငံ Władysław III မှ ကွပ်ကဲသော ပိုလန်-ဟန်ဂေရီ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲသည် ဗာနာတိုက်ပွဲတွင် တာ့ခ်တို့ အောင်ပွဲခံခဲ့သည်။အာဏာပိုင်များအသစ်သည် ဘူဂေးရီးယားအဖွဲ့အစည်းများကို ဖြိုဖျက်ကာ သီးခြားဘူလ်ဂေးရီးယားဘုရားကျောင်းကို Constantinople ရှိ Ecumenical Patriarchate အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့သည် (Ohrid ၏ သေးငယ်ပြီး အော်တိုစတန်ဘူလ်ဂေးရီးယားဂိုဏ်းချုပ်ဘုန်းတော်ကြီးတစ်ပါးသည် ဇန်နဝါရီ 1767 အထိ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သော်လည်း)။ပုန်ကန်မှုကို တားဆီးရန် အလယ်ခေတ်ဘူဂေးရီးယား ခံတပ်အများစုကို တူရကီအာဏာပိုင်များက ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။မြို့ကြီးများနှင့် အော်တိုမန်အာဏာ ကြီးစိုးသည့် နယ်မြေများသည် 19 ရာစုအထိ ဆိုးဆိုးရွားရွား လူနေနည်းနေသေးသည်။[33]အော်တိုမန်တို့သည် ပုံမှန်အားဖြင့် ခရစ်ယာန်များကို မွတ်စ်လင်မ်ဖြစ်ရန် တောင်းဆိုခြင်းမဟုတ်ပါ။မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ အထူးသဖြင့် Rhodopes တွင် အတင်းအကြပ် လူတစ်ဦးချင်း သို့မဟုတ် အစုလိုက်အပြုံလိုက် အစ္စလမ်ဘာသာသို့ အတင်းအကျပ် ခိုင်းစေမှုများစွာ ရှိခဲ့သည်။အစ္စလမ်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းသော ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသား၊ Pomaks များသည် ဘူဂေးရီးယားဘာသာစကား၊ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုနှင့် အစ္စလာမ်နှင့်လိုက်ဖက်သော ဓလေ့ထုံးတမ်းအချို့ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားသည်။[၃၂]အော်တိုမန်စနစ်သည် 17 ရာစုတွင်စတင်ဆုတ်ယုတ်လာပြီး 18th ၏အဆုံးတွင်အားလုံးပြိုလဲသွားခဲ့သည်။ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း ဗဟိုအစိုးရသည် အားနည်းလာခဲ့ပြီး ယင်းကြောင့် ကြီးမားသောအိမ်ခြံမြေလုပ်ငန်းကြီးများကို ဒေသခံ အော်တိုမန်ကိုင်ဆောင်သူ အများအပြားသည် သီးခြားဒေသများထက် ကိုယ်ပိုင်ရာထူးကို ထူထောင်နိုင်စေခဲ့သည်။[34] 18th နှင့် 19th ရာစုများ၏ ပထမဆယ်စုနှစ်များ၏ နောက်ဆုံးဆယ်စုနှစ်နှစ်ခုအတွင်း ဘော်လ်ကန်ကျွန်းဆွယ်သည် အတုမဲ့မင်းမဲ့စရိုက်အဖြစ်သို့ ပျက်ပြယ်သွားခဲ့သည်။[၃၂]ဘူဂေးရီးယား ဓလေ့ထုံးတမ်းအရ ဤကာလကို kurdjaliistvo ဟုခေါ်သည်- kurdjalii ဟုခေါ်သော တာ့ခ်လူမျိုး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များသည် ထိုဒေသကို နှောင့်ယှက်ခဲ့သည်။ဒေသအများအပြားတွင် လယ်သမားထောင်ပေါင်းများစွာသည် ကျေးလက်မှ ဒေသခံမြို့များသို့ (သို့) တောင်များ သို့မဟုတ် သစ်တောများဆီသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ကြသည်။အချို့က Danube မှ Moldova၊ Wallachia သို့မဟုတ် ရုရှားတောင်ပိုင်းသို့ပင် ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။[32] အော်တိုမန် အာဏာပိုင်များ၏ ကျဆင်းမှုသည် အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး သဘောတရားတွင် အဓိက အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာသည့် ဘူဂေးရီးယား ယဉ်ကျေးမှုကို တဖြည်းဖြည်း ပြန်လည် နိုးထလာစေခဲ့သည်။၁၉ ရာစုတွင် အချို့နေရာများတွင် အခြေအနေများ တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်လာသည်။Gabrovo၊ Tryavna၊ Karlovo၊ Koprivshtitsa၊ Lovech၊ Skopie ကဲ့သို့သော မြို့အချို့သည် ကြီးပွားချမ်းသာလာခဲ့သည်။ဘူဂေးရီးယားတောင်သူလယ်သမားများသည် စူလတန်၏တရားဝင်ပိုင်သော်လည်း ၎င်းတို့၏မြေကို အမှန်တကယ်ပိုင်ဆိုင်သည်။19 ရာစုတွင် ဆက်သွယ်ရေး၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် ကုန်သွယ်မှုတို့ကိုလည်း တိုးတက်စေခဲ့သည်။ဘူဂေးရီးယားမြေများတွင် ပထမဆုံးစက်ရုံကို 1834 ခုနှစ်တွင် Sliven တွင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ပထမဆုံးရထားလမ်းစနစ် (Rousse နှင့် Varna ကြား) 1865 ခုနှစ်တွင် စတင်လည်ပတ်ခဲ့သည်။
၁၈၇၆ ခုနှစ် ဧပြီလ အရေးတော်ပုံ
Konstantin Makovsky (1839-1915)။ဘူဂေးရီးယားအာဇာနည်မင်းသမီးများ (၁၈၇၇) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဘူဂေးရီးယားအမျိုးသားရေးဝါဒသည် ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးအပြီးတွင် ဂရိနိုင်ငံ မှတစ်ဆင့် အများစုနိုင်ငံသို့ လှည့်ဖြားလာသော လစ်ဘရယ်ဝါဒနှင့် အမျိုးသားရေးဝါဒကဲ့သို့သော အနောက်တိုင်းအယူအဆများ၏ လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် ဘူဂေးရီးယားအမျိုးသားရေးဝါဒသည် ၁၉ ရာစုအစောပိုင်းတွင် ပေါ်ထွန်းခဲ့သည်။၁၈၂၁ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော အော်တိုမန်များကို ဆန့်ကျင်သည့် ဂရိပုန်ကန်မှုသည် ဘူဂေးရီးယား ပညာတတ်လူတန်းစားငယ်များကို လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။သို့သော် ဘူဂေးရီးယား ချာ့ခ်ျကို ဂရိထိန်းချုပ်မှုအပေါ် ဘူဂေးရီးယား ယေဘူယျ နာကြည်းမှုဖြင့် ဂရိလွှမ်းမိုးမှုကို ကန့်သတ်ထားပြီး လွတ်လပ်သောဘူလ်ဂေးရီးယားချာ့ခ်ျကို ပြန်လည်အသက်သွင်းရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ ဘူဂေးရီးယားအမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်ကို ပထမဆုံး နိုးကြားစေခဲ့သည်။1870 ခုနှစ်တွင် Bulgarian Exarchate ကို Firman မှဖန်တီးခဲ့ပြီး ပထမဆုံး Bulgarian Exarch ဖြစ်သော Antim I သည် ထွန်းသစ်စနိုင်ငံများ၏ သဘာဝခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။လွတ်လပ်ရေးရရန် ၎င်းတို့၏ဆန္ဒကို အားကောင်းစေသည့် Bulgarian Exarchate ကို ကွန်စတန်တီနိုပယ် ဘိုးဘေးက တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။အော်တိုမန်အင်ပါယာ မှ နိုင်ငံရေးလွတ်မြောက်ရေးတိုက်ပွဲသည် ဘူဂေးရီးယားတော်လှန်ရေးဗဟိုကော်မတီနှင့် Vasil Levski၊ Hristo Botev နှင့် Lyuben Karavelov တို့ ဦးဆောင်သော လစ်ဘရယ်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့ကြီး၏ မျက်နှာတွင် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။1876 ​​ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဘူဂေးရီးယားလူမျိုးများသည် ဧပြီလ အရေးတော်ပုံတွင် တော်လှန်ခဲ့ကြသည်။ပုန်ကန်မှုမှာ ညံ့ဖျင်းပြီး စီစဉ်သည့်နေ့မတိုင်မီ စတင်ခဲ့သည်။၎င်းသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားမြောက်ပိုင်း၊ မက်ဆီဒိုးနီးယားရှိ ခရိုင်အချို့နှင့် Sliven ဒေသတို့တွင်လည်း ပါဝင်သော်လည်း ၎င်းကို Plovdiv ဒေသတွင် အကြီးအကျယ် ကန့်သတ်ထားသည်။နယ်မြေပြင်ပမှ ပုံမှန်မဟုတ်သောတပ်များ (bashi-bazouks) ခေါ်ဆောင်လာသော အော်တိုမန်တို့၏အုံကြွမှုကို ချေမှုန်းခဲ့သည်။မရေမတွက်နိုင်သောကျေးရွာများ လုယက်ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရပြီး လူပေါင်းသောင်းနှင့်ချီ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရပြီး အများစုမှာ Plovdiv ဒေသရှိ သောင်းကျန်းသူမြို့များဖြစ်သည့် Batak၊ Perushtitsa နှင့် Bratsigovo တို့ဖြစ်သည်။အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများသည် "ဘူဂေးရီးယား ကြောက်မက်ဖွယ်ရာများ" ကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုကို စတင်ခဲ့သူ William Ewart Gladstone ကဲ့သို့သော လစ်ဘရယ်ဥရောပသားများအကြား ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တုံ့ပြန်မှုကို နှိုးဆွခဲ့သည်။အဆိုပါ လှုပ်ရှားမှုကို ဥရောပ ပညာတတ်များနှင့် လူထုပုဂ္ဂိုလ် အများအပြားက ထောက်ခံခဲ့ကြသည်။သို့သော် အပြင်းထန်ဆုံး တုံ့ပြန်မှုသည် ရုရှားမှ ထွက်ပေါ်လာသည်။ဥရောပတွင် ဧပရယ်အုံကြွမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သော လူထု၏ ကြီးမားသော အော်ဟစ်သံသည် 1876-77 တွင် မဟာပါဝါများ၏ ကွန်စတန်တီနိုပယ်ညီလာခံသို့ ဦးတည်သွားစေခဲ့သည်။
ရုရှား-တူရကီစစ်ပွဲ (၁၈၇၇-၁၈၇၈)
Shipka Peak၊ ဘူဂေးရီးယားလွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲရှုံးနိမ့် ©Alexey Popov
ကွန်စတန်တီနိုပယ် ညီလာခံ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် တူရကီ၏ ငြင်းဆိုမှုကြောင့် ရုရှားသည် အော်တိုမန်အင်ပါယာ နှင့် ပတ်သက်၍ သူမ၏ ရေရှည်ရည်မှန်းချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ကာလကြာရှည်စောင့်ဆိုင်းရသည့် အခွင့်အရေးကို ပေးခဲ့သည်။ရုရှားသည် ၎င်း၏နာမည်ကျော်ကြားမှုကြောင့် ၁၈၇၇ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် အော်တိုမန်ကို စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ ရုရှား-တူရကီစစ်ပွဲ သည် အော်တိုမန်အင်ပါယာနှင့် ရုရှားအင်ပါယာ ဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့အကြား ပဋိပက္ခဖြစ်ပြီး ဘူလ်ဂေးရီးယား၊ ရိုမေးနီးယား ၊ ဆားဘီးယားနှင့် မွန်တီနီဂရိုးတို့ ပါဝင်သည်။[35] ရုရှားသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ယာယီအစိုးရကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ရုရှားဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့သည် စစ်ပွဲတွင် အနိုင်ရခဲ့ပြီး အော်တိုမန်များကို ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့တံခါးများဆီသို့ တွန်းပို့ကာ အနောက်ဥရောပ အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ စွက်ဖက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ရလဒ်အနေဖြင့် ရုရှားသည် ကော့ကေးဆပ်ရှိ ပြည်နယ်များဖြစ်သည့် Kars နှင့် Batum ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး Budjak ဒေသကိုလည်း သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ရိုမေးနီးယား၊ ဆားဘီးယား နှင့် မွန်တီနီဂရိုးတို့၏ ထိပ်တန်းနိုင်ငံများသည် နှစ်အနည်းငယ်ကြာ အချုပ်အခြာအာဏာကို ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် ပိုင်နိုင်စွာ ပိုင်ဆိုင်ထားသောကြောင့် အော်တိုမန်အင်ပါယာမှ လွတ်လပ်ရေးကို တရားဝင်ကြေငြာခဲ့သည်။အော်တိုမန် ကြီးစိုးမှု (၁၃၉၆-၁၈၇၈) နီးပါး ၅ ရာစုနီးပါးကြာပြီးနောက်၊ ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ အုပ်စိုးရှင်သည် ရုရှား၏ ထောက်ခံမှုနှင့် စစ်ရေးအရ စွက်ဖက်မှုဖြင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံအဖြစ် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။
1878 - 1916
တတိယဘူဂေးရီးယားပြည်နယ်နှင့် ဘော်လကန်စစ်ပွဲများornament
တတိယဘူဂေးရီးယားပြည်နယ်
ဘူဂေးရီးယားစစ်တပ်သည် ဆားဘီးယား-ဘူဂေးရီးယားနယ်စပ်ကိုဖြတ်သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
San Stefano ၏သဘောတူစာချုပ်ကို မတ်လ 3 ရက်နေ့တွင် 1878 တွင်လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး Moesia၊ Thrace နှင့် Macedonia ဒေသများအပါအဝင်ပြည်နယ်သည် de jure သာကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိသော်လည်း de facto ၏နယ်မြေများပေါ်တွင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဘူ ဂေး ရီးယားပြည်နယ်တစ်ခုတည်ထောင်ခဲ့သည်။ .သို့သော်လည်း ဥရောပတွင် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် ဘော်လကန်ဒေသတွင် ရုရှား ဖောက်သည်နိုင်ငံကြီးတစ်ခု တည်ထောင်မည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် အခြားသော အင်အားကြီးနိုင်ငံများသည် အဆိုပါစာချုပ်ကို သဘောတူရန် တွန့်ဆုတ်နေခဲ့ကြသည်။[၃၆]ရလဒ်အနေဖြင့် ဂျာမနီနိုင်ငံ မှ Otto von Bismarck နှင့် ဗြိတိန်နိုင်ငံ Benjamin Disraeli တို့၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် Berlin Treaty (1878) သည် အစောပိုင်းစာချုပ်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့ပြီး အဆိုပြုထားသော ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကို အတိုင်းအတာဖြင့် ပြန်လည်ချဲ့ထွင်ခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ နယ်မြေသစ်သည် Danube နှင့် Stara Planina အကွာအဝေးကြားတွင် ကန့်သတ်ထားပြီး ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ မြို့တော်ဟောင်း Veliko Turnovo နှင့် ဆိုဖီယာ အပါအဝင် ၎င်းတွင် နေရာထိုင်ခင်းရှိသည်။ဤပြန်လည်ပြင်ဆင်မှုသည် နိုင်ငံသစ်ပြင်ပတွင် ဘူဂေးရီးယားလူမျိုးစုများ၏ များပြားလှသောလူဦးရေကို ချန်ထားခဲ့ကာ ဘူလ်ဂေးရီးယား၏နိုင်ငံခြားရေးဆိုင်ရာ စစ်ရေးချဉ်းကပ်မှုနှင့် 20 ရာစု၏ပထမတစ်ဝက်တွင် စစ်ပွဲလေးခုတွင် ၎င်း၏ပါဝင်မှုကို သတ်မှတ်ဖော်ပြခဲ့သည်။[၃၆]ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ဆင်းရဲသော၊ မဖွံ့ဖြိုးသေးသော စိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံတစ်ခုအနေဖြင့် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံမှ ဆင်းသက်လာပြီး စက်မှုလုပ်ငန်းနည်းပါးသော သို့မဟုတ် သဘာဝအရင်းအမြစ်များကို ပုတ်ထုတ်ခဲ့သည်။လယ်မြေအများစုကို ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် လူဦးရေ ၃ ဒသမ ၈ သန်း၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်သော တောင်သူလယ်သမားများ နှင့် တောင်သူလယ်သမားငယ်များ က ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ စိုက်ပျိုးရေးသည် ရှိရင်းစွဲပါတီနှင့် မကင်းသော လှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ကို စုစည်းထားသောကြောင့် ကျေးလက်တွင် လွှမ်းမိုးထားသော နိုင်ငံရေးအတွေးအခေါ်ဖြစ်သည်။1899 ခုနှစ်တွင် ဘူဂေးရီးယားစိုက်ပျိုးရေးသမဂ္ဂကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ရည်မှန်းချက်ကြီးသော တောင်သူလယ်သမားများနှင့်အတူ ကျေးလက်ပညာတတ် ဆရာများကဲ့သို့သော ကျေးလက်ပညာတတ်များကို စုစည်းဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ခေတ်မီစိုက်ပျိုးရေးအလေ့အကျင့်များအပြင် မူလတန်းပညာရေးကိုပါ မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပါသည်။[၃၇]အစိုးရသည် မူလတန်းနှင့် အလယ်တန်းကျောင်းများ ကွန်ရက်ကို အထူးအလေးပေး၍ ခေတ်မီအောင် မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။1910 ခုနှစ်တွင် မူလတန်းကျောင်းပေါင်း 4800၊ lyceum 330 ၊ အလယ်တန်းလွန်ပညာရေးကျောင်း 27 ခုနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းကျောင်း 113 ကျောင်းတို့ ရှိလာခဲ့သည်။1878 မှ 1933 ခုနှစ်အထိ ပြင်သစ်နိုင်ငံသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတစ်ခွင်ရှိ စာကြည့်တိုက်များ၊ သုတေသနအင်စတီကျုများနှင့် ကက်သလစ်ကျောင်းများစွာကို ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့ခဲ့သည်။1888 ခုနှစ်တွင် တက္ကသိုလ်တစ်ခု တည်ထောင်ခဲ့သည်။၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် ဆိုဖီယာ တက္ကသိုလ်ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ပြီး၊ သမိုင်းနှင့် ဒဿနိကဗေဒ၊ ရူပဗေဒနှင့် သင်္ချာ ဘာသာရပ်သုံးခုနှင့် နိုင်ငံတော်နှင့် ဒေသန္တရ အစိုးရရုံးများအတွက် အရပ်ဘက်ဝန်ထမ်းများကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ဂျာမန် နှင့် ရုရှား ဉာဏ ၊ ဒဿနိကဗေဒ နှင့် သီအိုရီ လွှမ်းမိုးမှုများ ၏ ဗဟို ဖြစ်လာခဲ့သည်။[၃၈]ရာစုနှစ်၏ ပထမဆယ်စုနှစ်တွင် တည်ငြိမ်သော မြို့ပြကြီးထွားမှုနှင့်အတူ ရေရှည်တည်တံ့သော သာယာဝပြောမှုကို မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။ဆိုဖီယာမြို့တော်သည် 1878 ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ 20,000 မှ 1912 ခုနှစ်တွင် 120,000 သို့ 600% ဖြင့် ကြီးထွားလာပြီး အဓိကအားဖြင့် ရွာများမှ ရောက်ရှိလာသော တောင်သူလယ်သမားများ၊ ကုန်သည်များ၊ ကုန်သည်များနှင့် ရုံးရှာဖွေသူများ ဖြစ်လာခဲ့သည်။အော်တိုမန်အင်ပါယာ မှ လွတ်လပ်ရေးရရှိရန် လှုံ့ဆော်ရန် ၁၈၉၄ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ ဘူလ်ဂေးရီးယားကို အခြေစိုက်စခန်းအဖြစ် မက်ဆီဒိုးနီးယားလူမျိုးများက အသုံးပြုခဲ့သည်။၎င်းတို့သည် ၁၉၀၃ ခုနှစ်တွင် စီစဉ်ထားသော ညံ့ဖျင်းသော လူထုအုံကြွမှုကို ရက်စက်စွာ နှိမ်နင်းခဲ့ပြီး ဘူလ်ဂေးရီးယားသို့ နောက်ထပ် ဒုက္ခသည် ထောင်ပေါင်းများစွာ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။[၃၉]
ဘော်လကန်စစ်ပွဲများ
Balkan Wars ©Jaroslav Věšín
လွတ်လပ်ရေးရပြီးသည့်နှစ်များတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် စစ်အင်အားပိုတိုးလာကာ စစ်ပွဲများဖြင့် ဘာလင်စာချုပ်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်လိုသည့် ဆန္ဒနှင့်ပတ်သက်၍ မကြာခဏဆိုသလို "ဘောလ်ကန်ပရပ်ရှား" အဖြစ် ရည်ညွှန်းခံရသည်။[40] လူမျိုးစုဖွဲ့စည်းမှုနှင့် မသက်ဆိုင်ဘဲ ဘော်လကန်ဒေသရှိ နယ်မြေများကို ပိုင်းခြားခြင်းသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင်သာမက ၎င်း၏အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများတွင်ပါ မကျေနပ်မှုလှိုင်းလုံးများ ဖြစ်စေခဲ့သည်။1911 ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားရေးဝါဒီ ၀န်ကြီးချုပ် Ivan Geshov သည် ဂရိ နှင့် ဆားဘီးယားနိုင်ငံတို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ကာ အော်တိုမန်တို့ကို တိုက်ခိုက်ပြီး လူမျိုးစုမျဥ်းတဝိုက်ရှိ လက်ရှိသဘောတူညီချက်များကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။[41]၁၉၁၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားနှင့် ဆားဘီးယားနိုင်ငံတို့အကြား လျှို့ဝှက်စာချုပ်တစ်ရပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး ၁၉၁၂ ခုနှစ် မေလတွင် အလားတူသဘောတူညီချက်တစ်ရပ်ကို ဂရိနိုင်ငံနှင့် တံဆိပ်ခတ်ခဲ့သည်။မွန်တီနီဂရိုး ကိုလည်း စာချုပ်တွင် ထည့်သွင်းခဲ့သည်။မဟာမိတ်များကြားတွင် မက်ဆီဒိုးနီးယားနှင့် Thrace နယ်မြေများကို ပိုင်းခြားရန် သဘောတူညီချက်များ ပေးထားသော်လည်း ပိုင်းခြားမှုမျဥ်းများသည် အန္တရာယ်ရှိ၍ မရေမတွက်နိုင်အောင် ချန်ထားခဲ့သည်။အော်တိုမန်အင်ပါယာသည် အငြင်းပွားနယ်မြေများတွင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ငြင်းဆိုပြီးနောက်၊ လစ်ဗျားရှိ အီတလီနှင့် အဓိကစစ်ပွဲတွင် အော်တိုမန်တို့ ချည်နှောင်ခြင်းခံရသော ပထမဘောလကန်စစ်ပွဲသည် ၁၉၁၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။မဟာမိတ်များသည် အော်တိုမန်များကို အလွယ်တကူ အနိုင်ယူပြီး ၎င်း၏ဥရောပနယ်မြေအများစုကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။[41]ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် မဟာမိတ်များအနက်မှ အဆိုးရွားဆုံး အသေအပျောက် အများဆုံးနိုင်ငံအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့ပြီး နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှု အများဆုံး တောင်းဆိုခဲ့သည်။အထူးသဖြင့် ဆာ့ဘ်များ သဘောမတူဘဲ မက်ဆီဒိုးနီးယားမြောက်ပိုင်းတွင် ၎င်းတို့သိမ်းပိုက်ထားသော နယ်မြေ (ထိုနယ်မြေသည် မြောက်မက်ဆီဒိုးနီးယားသမ္မတနိုင်ငံနှင့် အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ဘူလ်ဂေးရီးယားစစ်တပ်သည် ၎င်း၏ကြိုတင်လုပ်ဆောင်ရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုကာ) နယ်မြေကို စွန့်ခွာရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ Adrianople တွင် စစ်ရည်မှန်းချက်များ (ဆားဘီးယားအကူအညီမပါဘဲ ၎င်းကိုသိမ်းပိုက်ရန်) နှင့် Macedonia ခွဲဝေရေးဆိုင်ရာ စစ်ကြိုသဘောတူညီချက်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားရှိ အသိုင်းအဝိုင်းအချို့သည် ဤပြဿနာနှင့် ပတ်သက်၍ ဆားဘီးယားနှင့် ဂရိတို့နှင့် စစ်တိုက်ရန် လိုလားကြသည်။1913 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ဆားဘီးယားနှင့် ဂရိတို့သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားနှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သည်။ဆားဘီးယားဝန်ကြီးချုပ် နီကိုလာ ပါဆစ်က မက်ဆီဒိုးနီးယားမှာ သိမ်းပိုက်ထားတဲ့ နယ်မြေကို ဆားဘီးယားက ကာကွယ်နိုင်မယ်ဆိုရင် ဂရိနိုင်ငံကို ဂရိနိုင်ငံကို ကတိပြုပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ဂရိဝန်ကြီးချုပ် Eleftherios Venizelos က သဘောတူခဲ့ပါတယ်။ဂျာမနီနှင့် သြစတြီးယား-ဟန်ဂေရီတို့၏ သီးသန့်အားပေးမှုဖြင့် စစ်ကြိုသဘောတူညီချက်များကို ချိုးဖောက်ခြင်းဟု ရှုမြင်ပြီး ဆာဖာဒီနန်သည် ဆားဘီးယားနှင့် ဂရိတို့ကို ဇွန်လ ၂၉ ရက်နေ့တွင် စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ဆားဘီးယားနှင့် ဂရိတပ်များသည် ဘူလ်ဂေးရီးယား၏အနောက်ဘက်နယ်စပ်မှ အစပိုင်းတွင် ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော်လည်း အသာစီးရခဲ့ပြီး ဘူလ်ဂေးရီးယားကို ပြန်ဆုတ်ခိုင်းခဲ့သည်။အထူးသဖြင့် Bregalnitsa ၏အဓိကတိုက်ပွဲတွင် အသေအပျောက်များစွာရှိခဲ့ပြီး တိုက်ပွဲများသည် အလွန်ပြင်းထန်သည်။များမကြာမီတွင် ရိုမေးနီးယားသည် ဂရိနှင့် ဆားဘီးယားဘက်ခြမ်းမှ ဘူလ်ဂေးရီးယားကို တိုက်ခိုက်ကာ မြောက်ဘက်ခြမ်းမှ စစ်ပွဲသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။အော်တိုမန်အင်ပါယာသည် ယင်းဆုံးရှုံးသွားသော နယ်မြေများကို ပြန်လည်ရယူရန် အခွင့်အလမ်းတစ်ခုအဖြစ် မြင်ပြီး အရှေ့တောင်ဘက်မှလည်း တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ကွဲပြားသော မျက်နှာစာသုံးမျိုးတွင် စစ်ပွဲနှင့်ရင်ဆိုင်နေရသော ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တရားစွဲခဲ့သည်။၎င်းသည် မက်ဆီဒိုးနီးယားရှိ ၎င်း၏ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုအများစုကို ဆားဘီးယားနှင့် ဂရိနိုင်ငံ၊ Adrianapole အော်တိုမန်အင်ပါယာနှင့် တောင်ပိုင်း Dobruja ဒေသမှ ရိုမေးနီးယားသို့ စွန့်လွှတ်ရန် ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်။ဘော်လကန်စစ်ပွဲ နှစ်ရပ်သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် တည်ငြိမ်သောစီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို ရပ်တန့်စေပြီး လူပေါင်း ၅၈,၀၀၀ သေဆုံးကာ ၁၀၀,၀၀၀ ကျော် ဒဏ်ရာရရှိစေခဲ့သည်။၎င်း၏ မဟာမိတ်ဟောင်းများ၏ သစ္စာဖောက်မှုကို ခါးသီးစွာ ခံစားမိခြင်းသည် မက်ဆီဒိုးနီးယားကို ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံအဖြစ် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး တောင်းဆိုခဲ့သော နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများကို အားကောင်းစေသည်။[၄၂]
ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဘူလ်ဂေးရီးယား
စုစည်းထားသော ဘူဂေးရီးယားစစ်သားများ ထွက်ခွာသွားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဘော်လကန်စစ်ပွဲများ အပြီးတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားတို့၏အမြင်သည် ရုရှား နှင့် အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံများကို ဆန့်ကျင်ဘက်ပြုကာ ဘူဂေးရီးယားများက သစ္စာဖောက်သည်ဟု ခံစားခဲ့ရသည်။Vasil Radoslavov ၏အစိုးရသည် Bulgaria ၏အစဉ်အလာရန် သူ Ottoman ၏မဟာမိတ်ဖြစ်လာသော်လည်း Bulgaria သည် ဂျာမနီအင်ပါယာ နှင့်သြစတြီးယား-ဟန်ဂေရီတို့နှင့်ပူးပေါင်းခဲ့သည်။သို့သော် ယခုအခါတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အော်တိုမန်တို့အပေါ် အခိုင်အမာပြောဆိုခြင်းမရှိသော်လည်း ဆားဘီးယား၊ ဂရိ နှင့် ရိုမေးနီးယား ( ဗြိတိန် နှင့် ပြင်သစ် တို့၏ မဟာမိတ်များ) သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ဘူဂေးရီးယားဟု ယူဆထားသည့် နယ်မြေများကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ပထမ ကမ္ဘာစစ် ပထမနှစ်တွင် ဘော်လကန်စစ်ပွဲများမှ ပြန်လည်သက်သာလာခဲ့သည်။[43] ဂျာမနီနှင့် သြစတြီးယားတို့သည် ဆားဘီးယားကို စစ်ရေးအရ အနိုင်ယူရန် ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ အကူအညီ လိုအပ်ကြောင်း သဘောပေါက်ခဲ့ကြပြီး ဂျာမနီမှ တူရကီသို့ ထောက်ပံ့ရေးလိုင်းများ ဖွင့်လှစ်ကာ ရုရှားကို တိုက်သော အရှေ့ခြမ်းကို အားကောင်းစေခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ဘာလင်မှ မတောင်းဆိုမချင်း သြစတြီးယားမှ ပေးအပ်ရန် တွန့်ဆုတ်နေခဲ့သည့် အထူးသဖြင့် မက်ဆီဒိုးနီးယား ပိုင်နက်ဆိုင်ရာ အကျိုးအမြတ်များကို ဘူလ်ဂေးရီးယားက တောင်းဆိုခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အနည်းငယ် ရက်ရောသော စည်းကမ်းချက်များကို ကမ်းလှမ်းသော မဟာမိတ်များနှင့်လည်း ညှိနှိုင်းခဲ့သည်။Tsar သည် ဂျာမနီနှင့် သြစတြီးယားတို့နှင့် သွားရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး ၁၉၁၅ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ၎င်းတို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ကာ အထူးဘူဂေးရီးယား-တူရကီ အစီအစဉ်ဖြင့် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။စစ်ပွဲအပြီးတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ဘော်လကန်များကို စိုးမိုးနိုင်မည်ဟု မျှော်မှန်းထားသည်။[၄၄]ဘော်လကန်ဒေသတွင် ကုန်းမြေအင်အားရှိသော ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ၁၉၁၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ဆားဘီးယားကို စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်နှင့်အီတလီတို့က ဘူလ်ဂေးရီးယားကို စစ်ကြေညာခြင်းဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ဂျာမနီ၊ သြစတြီးယား-ဟန်ဂေရီနှင့် အော်တိုမန်တို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ကာ ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ဆားဘီးယားနှင့် ရိုမေးနီးယားတို့ကို စစ်ရေးအရ အောင်ပွဲခံကာ မက်ဆီဒိုးနီးယား (အောက်တိုဘာလတွင် Skopje ကို သိမ်းပိုက်)၊ ဂရိမက်ဆီဒိုးနီးယားသို့ ချီတက်ကာ ၁၉၁၆ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ရိုမေးနီးယားမှ ဒိုဘရူဂျာကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဆားဘီးယားသည် ယာယီဖြစ်သည်။ စစ်ပွဲမှ ရုန်းထွက်ပြီး တူရကီသည် ပြိုကျခြင်းမှ ခေတ္တ ကယ်ဆယ်နိုင်ခဲ့သည်။[45] 1917 ခုနှစ်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ၎င်း၏လူဦးရေ 4.5 သန်း၏ လေးပုံတစ်ပုံကျော်ကို အင်အား 1,200,000 ရှိသော စစ်တပ်တွင် စုဆောင်းခဲ့ပြီး ဆားဘီးယား (Kaymakchalan)၊ ဂရိတ်ဗြိတိန် (Doiran)၊ ပြင်သစ် (Monastir) [] ရုရှားတို့အပေါ် အကြီးအကျယ် ဆုံးရှုံးစေခဲ့သည်။ အင်ပါယာ (Dobrich) နှင့် ရိုမေးနီးယားနိုင်ငံ (Tutrakan) တို့ဖြစ်သည်။သို့သော်လည်း မကြာမီတွင် စစ်ပွဲသည် ကြီးစွာသောစီးပွားရေးအခက်အခဲကို ခံစားခဲ့ရပြီး မွတ်စလင်အော်တိုမန်တို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ကာ ၎င်းတို့၏သြသဒေါက်ခရစ်ယာန်များအား တိုက်ခိုက်ခြင်းကို မကြိုက်သော ဘူလ်ဂေးရီးယားအများစုအတွက် စစ်ပွဲသည် မကြာမီ လူကြိုက်များလာခဲ့သည်။1917 ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ရုရှားတော်လှန်ရေးသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုရှိခဲ့ပြီး စစ်ဆန့်ကျင်ရေးနှင့် ဘုရင်မင်းမြတ်ဆန့်ကျင်ရေး စိတ်ဓာတ်များ တပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် မြို့ကြီးများတွင် ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ဇွန်လတွင် Radoslavov ၏အစိုးရနှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။စစ်တပ်အတွင်း ပုန်ကန်မှုများ ဖြစ်ပွားပြီး Stamboliyski ကို ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့ပြီး သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကြေငြာခဲ့သည်။
1918 - 1945
Interwar ကာလနှင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ornament
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဘူလ်ဂေးရီးယား
ဘူဂေးရီးယားတပ်များသည် ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဂရိနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းရှိ ရွာတစ်ရွာသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ဖြစ်ပွားချိန်တွင် Bogdan Filov လက်အောက်ရှိ ဘူလ်ဂေးရီးယားအစိုးရသည် ကြားနေရေးရပ်တည်ချက်ကို ကြေငြာခဲ့ပြီး စစ်ပွဲပြီးဆုံးသည့်အချိန်အထိ လိုက်နာစောင့်ထိန်းရန် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားသော်လည်း သွေးထွက်သံယိုမရှိသော ပိုင်နက်နယ်မြေများ အထူးသဖြင့် အရေးပါသောနိုင်ငံများတွင် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို မျှော်လင့်ထားသည်။ ဒုတိယ ဘော်လကန်စစ်ပွဲ နှင့် ပထမကမ္ဘာစစ် အပြီးတွင် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများက ဘူဂေးရီးယားလူဦးရေကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။သို့သော် ဘော်လကန်ဒေသရှိ ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ ဗဟိုပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး အနေအထားသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်၏ နှစ်ဖက်စလုံးမှ ပြင်းထန်သော ပြင်ပဖိအားများဆီသို့ မလွဲမသွေ ဦးတည်လာမည်မှာ ထင်ရှားပါသည်။[47] တူရကီသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားနှင့် ရန်လိုခြင်းမရှိသော စာချုပ်တစ်ခုရှိခဲ့သည်။[၄၈]ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် 1913 ခုနှစ်မှစ၍ ရိုမေးနီးယား၏အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော Southern Dobruja ကို ပြန်လည်ရရှိရန် 1940 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ 7 ရက်နေ့တွင် Axis-sponsored Craiova စာချုပ်တွင် ညှိနှိုင်းရာတွင် အောင်မြင်ခဲ့ပြီး စစ်ပွဲတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းမရှိဘဲ နယ်မြေပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် ဘူဂေးရီးယားမျှော်လင့်ချက်ကို အားဖြည့်ပေးခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ရိုမေးနီးယားမှ ဂရိကိုကျူးကျော်ရန် ပြင်ဆင်နေသော ဂျာမန်တပ်များ ဘူဂေးရီးယားနယ်နိမိတ်သို့ ရောက်ရှိကာ ဘူဂေးရီးယားနယ်မြေကို ဖြတ်ကျော်ရန် ခွင့်ပြုချက်တောင်းသောအခါ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ဝင်ရိုးစွန်းအင်အားကြီးနိုင်ငံသို့ အတင်းအကြပ်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများကြောင့် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသော Tsar Boris III သည် ၁၉၄၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁ ရက်နေ့တွင် တရားဝင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သော ဖက်ဆစ်အဖွဲ့တွင် ပါဝင်ရန်မှတပါး ရွေးချယ်စရာမရှိပေ။ ဆိုဗီယက်ယူနီယံသည် ဂျာမနီ နှင့် ရန်လိုခြင်းမရှိသော စာချုပ်တွင် ပါဝင်နေသောကြောင့် လူကြိုက်များသော အတိုက်အခံအနည်းငယ်သာရှိသည်။[49] သို့သော်လည်း ဘုရင်သည် ဘူဂေးရီးယား ဂျူးများကို နာဇီလက်သို့ လွှဲပြောင်းပေးရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး လူပေါင်း 50,000 ကို ကယ်တင်ခဲ့သည်။[50]ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အဆုံးသတ်သည့် ၁၉၄၅ ခုနှစ်၊ ဆိုဖီယာတွင် အောင်ပွဲခံချီတက်ပွဲ၌ ဘူဂေးရီးယားတပ်များ ချီတက်နေသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၂ ရက်နေ့တွင် စတင်ခဲ့သော ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို ဂျာမန်ကျူးကျော်မှုတွင် မပါဝင်ခဲ့သလို ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို စစ်ကြေညာခြင်းလည်း မပြုခဲ့ပေ။သို့သော်လည်း နှစ်ဖက်စလုံးမှ တရားဝင်စစ်ကြေညာခြင်း မရှိသော်လည်း၊ ဘူဂေးရီးယားရေတပ်သည် ဘူဂေးရီးယားသင်္ဘောများကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့် ဆိုဗီယက်ပင်လယ်နက်ရေယာဉ်နှင့် တိုက်ပွဲအများအပြားတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ထို့အပြင် ဘော်လကန်ဒေသတွင် အကျဉ်းချထားသော ဘူဂေးရီးယား လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များသည် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့ အသီးသီးကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ဘူဂေးရီးယားအစိုးရအား မဟာမိတ်လေယာဉ်ဖြင့် မဟာမိတ်လေယာဉ်ဖြင့် 13 ဒီဇင်ဘာ 1941 တွင် United Kingdom နှင့် United States ကိုကြေငြာရန် ဘူဂေးရီးယားအစိုးရအား ဂျာမနီမှ ဖိအားပေးခဲ့သည်။၁၉၄၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် ရိုမေးနီးယားသည် ဝင်ရိုးတန်းပါဝါများမှ ထွက်ခွာပြီး ဂျာမနီကို စစ်ကြေညာကာ ဆိုဗီယက်တပ်များကို ဘူလ်ဂေးရီးယားသို့ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။1944 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ 5 ရက်နေ့တွင် ဆိုဗီယက်ယူနီယံသည် ဘူလ်ဂေးရီးယားကို စစ်ကြေညာပြီး ကျူးကျော်ခဲ့သည်။သုံးရက်အတွင်း ဆိုဗီယက်တို့သည် ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ အရှေ့မြောက်ဘက်ခြမ်းကို အဓိက ဆိပ်ကမ်းမြို့များဖြစ်သော Varna နှင့် Burgas တို့ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။စက်တင်ဘာလ ၅ ရက်နေ့တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် နာဇီဂျာမနီကို စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ဘူဂေးရီးယားစစ်တပ်ကို ခုခံခြင်းမပြုရန် အမိန့်ထုတ်ခဲ့သည်။[51]1944 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ 9 ရက်နေ့တွင် အာဏာသိမ်းမှုတွင် ၀န်ကြီးချုပ် Konstantin Muraviev အစိုးရအား ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး Kimon Georgiev ဦးဆောင်သော Fatherland Front အစိုးရဖြင့် အစားထိုးခဲ့သည်။၁၉၄၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ဆိုဗီယက်တပ်နီတော်သည် ဆိုဖီယာသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။[51] ဘူဂေးရီးယားစစ်တပ်သည် ကိုဆိုဗိုနှင့် စထရာဆင်တွင် စစ်ဆင်ရေးအတွင်း 7th SS Volunteer Mountain Division Prinz Eugen (Nish)၊ 22nd ခြေလျင်တပ်မ (Strumica) နှင့် အခြားဂျာမန်တပ်ဖွဲ့များကို အောင်ပွဲများစွာ အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။[52]
1945 - 1989
ကွန်မြူနစ်ခေတ်ornament
ဘူလ်ဂေးရီးယားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ
ဘူဂေးရီးယားကွန်မြူနစ်ပါတီ။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
"ဘူလ်ဂေးရီးယားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ" (PRB) ကာလအတွင်း Bulgaraia သည် Bulgarian ကွန်မြူနစ်ပါတီ (BCP) မှအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ကွန်မြူနစ်ခေါင်းဆောင် ဒီမီထရော့သည် အများစုမှာ ဆိုဗီယက်ယူနီယံ တွင် 1923 ခုနှစ်ကတည်းက ပြည်နှင်ဒဏ်ခံခဲ့ရသည်။ ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ စတာလင်ဝါဒီအဆင့်သည် ငါးနှစ်အောက်သာ ကြာမြင့်ခဲ့သည်။စိုက်ပျိုးရေးကို စုစည်းပြီး ကြီးမားသော စက်မှုထွန်းကားရေး လှုပ်ရှားမှုကို စတင်ခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အခြားသော COMECON ပြည်နယ်များကဲ့သို့ ဗဟိုမှစီစဉ်ထားသော စီးပွားရေးစနစ်ကို လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သည်။1940 ခုနှစ်များ အလယ်ပိုင်းတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အဓိက စိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ 80% ခန့်သည် ကျေးလက်ဒေသများတွင် တည်ရှိသည်။[53] ၁၉၅၀ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် နှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေး ပြတ်တောက်ခဲ့သည်။သို့သော် ကွန်မြူနစ်ပါတီရှိ Chervenkov ၏ထောက်ခံမှုအခြေခံသည် ၎င်း၏နာယက စတာလင် မရှိတော့သည်နှင့် အချိန်အတော်ကြာအောင် ရှင်သန်ရန် သူ့အတွက် ကျဉ်းမြောင်းလွန်းသည်။စတာလင်သည် မတ်လ 1953 တွင်သေဆုံးသွားခဲ့ပြီး 1954 မတ်လတွင် Chervenkov သည်မော်စကိုတွင်ခေါင်းဆောင်မှုအသစ်၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့်ပါတီအတွင်းရေးမှူးအဖြစ်မှ Toodor Zhivkov နှင့်အစားထိုးခဲ့သည်။Chervenkov သည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဧပြီလအထိ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဆက်ရှိနေခဲ့ပြီး Anton Yugov မှ ရာထူးမှ ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် 1950 ခုနှစ်များမှစ၍ လျင်မြန်သော စက်မှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို တွေ့ကြုံခံစားခဲ့ရသည်။နောက်ဆယ်စုနှစ်များမှစ၍ နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးသည် လေးနက်စွာ ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ညံ့ဖျင်းသော အိမ်ရာနှင့် မြို့ပြအခြေခံအဆောက်အအုံများ မလုံလောက်မှုတို့ကဲ့သို့ အခက်အခဲများစွာ ကျန်ရှိနေသော်လည်း ခေတ်မီခြင်းမှာ အမှန်တကယ်ပင် ဖြစ်သည်။ထို့နောက် နိုင်ငံ၏ GDP ၏ 14% ကို ကိုယ်စားပြုသည့် ကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်သည့် မြင့်မားသောနည်းပညာသို့ ကူးပြောင်းခဲ့သည်။ ၎င်း၏စက်ရုံများသည် ပရိုဆက်ဆာများ၊ ဟာ့ဒ်ဒစ်များ၊ ဖလိုပီဒစ်ဒရိုက်များနှင့် စက်မှုလုပ်ငန်းသုံး စက်ရုပ်များကို ထုတ်လုပ်သည်။[54]1960 ခုနှစ်များအတွင်း Zhivkov သည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး စမ်းသပ်မှုအဆင့်တွင် စျေးကွက်ဦးတည်သော မူဝါဒအချို့ကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။[55] 1950 ခုနှစ်များအလယ်ပိုင်းတွင် လူနေမှုအဆင့်အတန်း သိသိသာသာ မြင့်တက်လာပြီး 1957 ခုနှစ်တွင် စုပေါင်းလယ်ယာလုပ်သားများသည် အရှေ့ဥရောပရှိ ပထမဆုံး စိုက်ပျိုးရေးပင်စင်နှင့် လူမှုဖူလုံရေးစနစ်မှ အကျိုးခံစားခဲ့ကြရသည်။[56] Toodor Zhivkov ၏သမီး Lyudmila Zhivkova သည် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားအမွေအနှစ်၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနုပညာကို ကမ္ဘာ့အတိုင်းအတာဖြင့် မြှင့်တင်ခဲ့သည်။[57] 1980 ခုနှစ်များနှောင်းပိုင်းတွင် တာ့ခ်လူမျိုးများကို ဆန့်ကျင်သည့် ပေါင်းစပ်စည်းရုံး [လှုံ့ဆော်မှု] တစ်ခုကြောင့် ဘူဂေးရီးယားတာ့ခ်လူမျိုး 300,000 ခန့် တူရကီနိုင်ငံသို့ ပြောင်းရွှေ့အခြေချခဲ့ရာ၊ လုပ်သားအင်အားဆုံးရှုံးမှုကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးထုတ်လုပ်မှု သိသိသာသာ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။[59]
1988
ခေတ်မီဘူလ်ဂေးရီးယားornament
ဘူလ်ဂေးရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ
1997 နှင့် 2001 ခုနှစ်အတွင်း Ivan Kostov အစိုးရ၏အောင်မြင်မှုအများစုသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနှင့်ပြည်ပတွင်ခွင့်ပြုချက်ကြီးမားသောထောက်ခံမှုရခဲ့သောနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Nadezhda Mihaylova ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဆိုဗီယက်ယူနီယံ ရှိ Mikhail Gorbachev ၏ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအစီအစဉ်၏ သက်ရောက်မှုကို 1980 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားတွင် ခံစားလာရသောအခါတွင် ၎င်းတို့၏ခေါင်းဆောင်ကဲ့သို့ ကွန်မြူနစ်များသည် အပြောင်းအလဲအတွက် ကာလရှည်ကြာစွာ တွန်းလှန်ရန် အားနည်းလာခဲ့သည်။၁၉၈၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ဆိုဖီယာတွင် ဂေဟဗေဒဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ဆန္ဒပြပွဲများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး မကြာမီတွင် ၎င်းတို့သည် နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုအတွက် အထွေထွေလှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ကျယ်ပြန့်လာခဲ့သည်။ကွန်မြူနစ်များသည် Zhivkov ကို ဖြုတ်ချပြီး Petar Mladenov နေရာတွင် အစားထိုးခြင်းဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့ကြသော်လည်း ယင်းက ၎င်းတို့အား ခဏသာ သက်သာရာရစေခဲ့သည်။၁၉၉၀ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် ၎င်း၏ အာဏာလက်ဝါးကြီးအုပ်မှုကို ဆန္ဒအလျောက် စွန့်လွှတ်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၀ ဇွန်လတွင် ၁၉၃၁ ခုနှစ်မှစ၍ ပထမဆုံး လွတ်လပ်သော ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။ရလဒ်မှာ ကွန်မြူနစ်ပါတီမှ အာဏာပြန်ရခဲ့ပြီး ယခုအခါ ၎င်း၏ သဘောထားတင်းမာသော အစွန်းရောက်ဝါဒီများကို ဖြတ်တောက်ကာ ဘူဂေးရီးယား ဆိုရှယ်လစ်ပါတီဟု အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသစ်ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး ပါလီမန်သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော သမ္မတနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်တစ်ဦးတို့နှင့်အတူ ဥပဒေပြုလွှတ်တော်ကို တာဝန်ခံသည့် အစိုးရစနစ်အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။အရှေ့ဥရောပရှိ အခြားသော ကွန်မြူနစ်လွန်အစိုးရများကဲ့သို့ပင် ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် အရင်းရှင်စနစ်သို့ အသွင်ကူးပြောင်းမှုကို မျှော်လင့်ထားသည်ထက် ပိုမိုနာကျင်စေသည်။ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေး ဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဖွဲ့ (UDF) တက်လာပြီး ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၄ ခုနှစ်အတွင်း Berov အစိုးရသည် အစိုးရလုပ်ငန်းများတွင် နိုင်ငံသားအားလုံးထံ အစုရှယ်ယာများ ထုတ်ပေးခြင်းမှတစ်ဆင့် မြေယာနှင့် စက်မှုလုပ်ငန်းကို ပုဂ္ဂလိကပိုင်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့သည် ကြီးမားသော အလုပ်လက်မဲ့အဖြစ် ပြိုင်ဆိုင်မှုမရှိဘဲ လိုက်ပါလာခဲ့သည်။ စက်မှုလုပ်ငန်းများ မအောင်မြင်ဘဲ ဘူလ်ဂေးရီးယား၏ စက်မှုလုပ်ငန်းနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ၏ နောက်ပြန်ဆုတ်မှုကို ထုတ်ဖော်ခဲ့သည်။ဆိုရှယ်လစ်တွေက သူတို့ကိုယ်သူတို့ လွတ်လပ်တဲ့ဈေးကွက်ရဲ့ လွန်ကဲမှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ဆင်းရဲသားတွေကို ခုခံကာကွယ်သူအဖြစ် ပုံဖော်ခဲ့ကြတယ်။စီးပွားရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုအပေါ် အဆိုးမြင်တုံ့ပြန်မှုက BSP မှ Zhan Videnov ကို 1995 ခုနှစ်တွင် စတင်တာဝန်ယူစေခဲ့သည်။ 1996 တွင် BSP အစိုးရသည်လည်း အခက်အခဲများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး ထိုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် UDF ၏ Petar Stoyanov ကို ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခဲ့သည်။၁၉၉၇ တွင် BSP အစိုးရ ပြိုလဲပြီး UDF အာဏာရလာသည်။သို့သော်လည်း အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းမှာ မြင့်မားနေဆဲဖြစ်ပြီး နှစ်ဖက်စလုံးမှ မဲဆန္ဒရှင်များက မကျေမနပ်ဖြစ်လာကြသည်။၂၀၀၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၇ ရက်နေ့တွင်၊ Tsar Boris III ၏သား၊ Simeon II နှင့် သူ့ကိုယ်သူ နိုင်ငံ့အကြီးအကဲဟောင်း (ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ Tsar အဖြစ် 1943 မှ 1946 ခုနှစ်အထိ) သည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ကျဉ်းမြောင်းစွာ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။Tsar ပါတီ - National Movement Simeon II ("NMSII") သည် ပါလီမန်တွင် အမတ်နေရာ ၂၄၀ အနက် ၁၂၀ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် လေးနှစ်ကြာ အုပ်ချုပ်စဉ်အတွင်း Simeon ၏ လူကြိုက်များမှု လျင်မြန်စွာ ကျဆင်းခဲ့ပြီး BSP သည် ၂၀၀၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း တစ်ပါတီအစိုးရ မဖွဲ့နိုင်ခဲ့ဘဲ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ကို ရှာဖွေခဲ့ရသည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် Boyko Borisov ၏ လက်ယာယိမ်းပါတီ Citizens for European Development of Bulgaria သည် မဲများ၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။1989 ခုနှစ်ကတည်းက ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင် ပါတီစုံရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပပြီး ၎င်း၏စီးပွားရေးကို ပုဂ္ဂလိကပိုင်အဖြစ် ပြောင်းလဲထားသော်လည်း စီးပွားရေးအခက်အခဲများနှင့် အကျင့်ပျက်ခြစားမှု ဒီရေကြောင့် အရည်အချင်းပြည့်မီသော ပညာရှင်အများအပြားအပါအဝင် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသား 800,000 ကျော်ကို "ဦးနှောက်ယိုစီးမှု" ဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်စေခဲ့သည်။၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအစီအစဥ်သည် အပြုသဘောဆောင်သော စီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့သော်လည်း လူမှုရေးမညီမျှမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။၁၉၈၉ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးစနစ်သည် လူနေမှုအဆင့်အတန်း နှစ်ခုစလုံးကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို ဖန်တီးရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။2009 Pew Global Attitudes Project စစ်တမ်းအရ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသား 76% က ဒီမိုကရေစီစနစ်အား မကျေနပ်ကြကြောင်း 63% က လွတ်လပ်သောစျေးကွက်များသည် လူများကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် မလုပ်နိုင်ဟု ထင်မြင်ကြပြီး 11% ကသာ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသားများသာ သာမာန်လူများ အကျိုးအမြတ်ရသည်ဟု သဘောတူကြသည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ် အပြောင်းအလဲများ။ [60] ထို့အပြင်၊ ပျမ်းမျှလူနေမှုဘဝနှင့် စီးပွားရေးစွမ်းဆောင်နိုင်မှုမှာ ဆိုရှယ်လစ်စနစ်၏ အစောပိုင်း ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ (ဆယ်စုနှစ်များအထိ) ထက် နိမ့်ကျနေခဲ့သည်။[61]ဘူလ်ဂေးရီးယားသည် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် နေတိုးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်လာပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဂရိနှင့် လစ်သူယေးနီးယားနိုင်ငံအကြား ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းအညွှန်းကိန်းတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၁ နိုင်ငံအနက် အဆင့် ၃၂ ရှိသည်။လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်နှင့် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို အစိုးရ (၂၀၁၅ ခုနှစ်အထိ) လေးစားသော်လည်း မီဒီယာ အများအပြားသည် နိုင်ငံရေး အစီအစဉ်များဖြင့် အဓိက ကြော်ငြာရှင်များနှင့် ပိုင်ရှင်များကို ရှုမြင်ကြသည်။[62] အီးယူသို့ နိုင်ငံ၏ဝင်ရောက်မှုအပြီး ခုနစ်နှစ်အကြာတွင် စစ်တမ်းကောက်ယူမှုတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသား 15% က အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်မှ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ အကျိုးခံစားခဲ့ရကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။[၆၃]

Characters



Vasil Levski

Vasil Levski

Bulgarian Revolutionary

Khan Krum

Khan Krum

Khan of Bulgaria

Ferdinand I of Bulgaria

Ferdinand I of Bulgaria

Emperor of Bulgaria

Khan Asparuh

Khan Asparuh

Khan of Bulgaria

Todor Zhivkov

Todor Zhivkov

Bulgarian Communist Leader

Stefan Stambolov

Stefan Stambolov

Founders of Modern Bulgaria

Kaloyan of Bulgaria

Kaloyan of Bulgaria

Emperor of Bulgaria

Georgi Dimitrov

Georgi Dimitrov

Bulgarian Communist Politician

Peter I of Bulgaria

Peter I of Bulgaria

Emperor of Bulgaria

Simeon I the Great

Simeon I the Great

Ruler of First Bulgarian Empire

Hristo Botev

Hristo Botev

Bulgarian Revolutionary

Ivan Asen II

Ivan Asen II

Emperor of Bulgaria

Zhelyu Zhelev

Zhelyu Zhelev

President of Bulgaria

Footnotes



  1. Sale, Kirkpatrick (2006). After Eden: The evolution of human domination. Duke University Press. p. 48. ISBN 0822339382. Retrieved 11 November 2011.
  2. The Neolithic Dwellings Archived 2011-11-28 at the Wayback Machine at the Stara Zagora NeolithicDwellings Museum website
  3. Slavchev, Vladimir (2004-2005). Monuments of the final phase of Cultures Hamangia and Savia onthe territory of Bulgaria (PDF). Revista Pontica. Vol. 37-38. pp. 9-20. Archived (PDF) from theoriginal on 2011-07-18.
  4. Squires, Nick (31 October 2012). "Archaeologists find Europe's most prehistoric town". The DailyTelegraph. Archived from the original on 2022-01-12. Retrieved 1 November 2012.
  5. Vaysov, I. (2002). Атлас по история на Стария свят. Sofia. p. 14. (in Bulgarian)
  6. The Gumelnita Culture, Government of France. The Necropolis at Varna is an important site inunderstanding this culture.
  7. Grande, Lance (2009). Gems and gemstones: Timeless natural beauty of the mineral world. Chicago:The University of Chicago Press. p. 292. ISBN 978-0-226-30511-0. Retrieved 8 November 2011. Theoldest known gold jewelry in the world is from an archaeological site in Varna Necropolis,Bulgaria, and is over 6,000 years old (radiocarbon dated between 4,600BC and 4,200BC).
  8. Mallory, J.P. (1997). Ezero Culture. Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy Dearborn.
  9. Noorbergen, Rene (2004). Treasures of Lost Races. Teach Services Inc. p. 72. ISBN 1-57258-267-7.
  10. Joseph Roisman,Ian Worthington. "A companion to Ancient Macedonia" John Wiley & Sons, 2011. ISBN 978-1-4443-5163-7 pp 135-138, pp 343-345
  11. Rehm, Ellen (2010). "The Impact of the Achaemenids on Thrace: A Historical Review". In Nieling, Jens; Rehm, Ellen (eds.). Achaemenid Impact in the Black Sea: Communication of Powers. Black Sea Studies. Vol. 11. Aarhus University Press. p. 143. ISBN 978-8779344310.
  12. O hogain, Daithi (2002). The Celts: A History. Cork: The Collins Press. p. 50. ISBN 0-85115-923-0. Retrieved 8 November 2011.
  13. Koch, John T. (2006). Celtic culture: A historical encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. p. 156. ISBN 1-85109-440-7. Retrieved 8 November 2011.
  14. Haywood, John (2004). The Celts: Bronze Age to New Age. Pearson Education Limited. p. 28. ISBN 0-582-50578-X. Retrieved 11 November 2011.
  15. Nikola Theodossiev, "Celtic Settlement in North-Western Thrace during the Late Fourth and Third Centuries BC".
  16. The Cambridge Ancient History, Volume 3, Part 2: The Assyrian and Babylonian Empires and Other States of the Near East, from the Eighth to the Sixth Centuries BC by John Boardman, I. E. S. Edwards, E. Sollberger, and N. G. L. Hammond, ISBN 0-521-22717-8, 1992, page 600.
  17. Thompson, E.A. (2009). The Visigoths in the Time of Ulfila. Ducksworth. ... Ulfila, the apostle of the Goths and the father of Germanic literature.
  18. "The Saint Athanasius Monastery of Chirpan, the oldest cloister in Europe" (in Bulgarian). Bulgarian National Radio. 22 June 2017. Retrieved 30 August 2018.
  19. Christianity and the Rhetoric of Empire: The Development of Christian Discourse, Averil Cameron, University of California Press, 1994, ISBN 0-520-08923-5, PP. 189-190.
  20. A history of the Greek language: from its origins to the present, Francisco Rodriguez Adrados, BRILL, 2005, ISBN 90-04-12835-2, p. 226.
  21. R.J. Crampton, A Concise History of Bulgaria, 1997, Cambridge University Press ISBN 0-521-56719-X
  22. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Bulgaria: History: First Empire" . Encyclopedia Britannica. Vol. 4 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 780.
  23. Reign of Simeon I, Encyclopedia Britannica. Retrieved 4 December 2011. Quote: Under Simeon's successors Bulgaria was beset by internal dissension provoked by the spread of Bogomilism (a dualist religious sect) and by assaults from Magyars, Pechenegs, the Rus, and Byzantines.
  24. Leo Diaconus: Historia Archived 2011-05-10 at the Wayback Machine, Historical Resources on Kievan Rus. Retrieved 4 December 2011. Quote:Так в течение двух дней был завоеван и стал владением ромеев город Преслава. (in Russian)
  25. Chronicle of the Priest of Duklja, full translation in Russian. Vostlit - Eastern Literature Resources. Retrieved 4 December 2011. Quote: В то время пока Владимир был юношей и правил на престоле своего отца, вышеупомянутый Самуил собрал большое войско и прибыл в далматинские окраины, в землю короля Владимира. (in Russian)
  26. Pavlov, Plamen (2005). "Заговорите на "магистър Пресиан Българина"". Бунтари и авантюристи в Средновековна България. LiterNet. Retrieved 22 October 2011. И така, през пролетта на 1018 г. "партията на капитулацията" надделяла, а Василий II безпрепятствено влязъл в тогавашната българска столица Охрид. (in Bulgarian)
  27. Ivanov, L.. Essential History of Bulgaria in Seven Pages. Sofia, 2007.
  28. Barford, P. M. (2001). The Early Slavs. Ithaca, New York: Cornell University Press
  29. "Войните на цар Калоян (1197–1207 г.) (in Bulgarian)" (PDF). Archived (PDF) from the original on 2022-10-09.
  30. Ivanov, Lyubomir (2007). ESSENTIAL HISTORY OF BULGARIA IN SEVEN PAGES. Sofia: Bulgarian Academy of Sciences. p. 4. Retrieved 26 October 2011.
  31. The Golden Horde Archived 2011-09-16 at the Wayback Machine, Library of Congress Mongolia country study. Retrieved 4 December 2011.
  32. R.J. Crampton, A Concise History of Bulgaria, 1997, Cambridge University Press ISBN 0-521-56719-X
  33. Bojidar Dimitrov: Bulgaria Illustrated History. BORIANA Publishing House 2002, ISBN 954-500-044-9
  34. Kemal H. Karpat, Social Change and Politics in Turkey: A Structural-Historical Analysis, BRILL, 1973, ISBN 90-04-03817-5, pp. 36–39
  35. Crowe, John Henry Verinder (1911). "Russo-Turkish Wars" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. Vol. 23 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 931–936.
  36. San Stefano, Berlin, and Independence, Library of Congress Country Study. Retrieved 4 December 2011
  37. John Bell, "The Genesis of Agrarianism in Bulgaria," Balkan Studies, (1975) 16#2 pp 73–92
  38. Nedyalka Videva, and Stilian Yotov, "European Moral Values and their Reception in Bulgarian Education," Studies in East European Thought, March 2001, Vol. 53 Issue 1/2, pp 119–128
  39. Pundeff, Marin. "Bulgaria," in Joseph Held, ed. The Columbia History of Eastern Europe in the 20th Century (Columbia University Press, 1992) pp 65–118, 1992 pp 65–70
  40. Dillon, Emile Joseph (February 1920) [1920]. "XV". The Inside Story of the Peace Conference. Harper. ISBN 978-3-8424-7594-6. Retrieved 15 June 2009.
  41. Pundeff, Marin. "Bulgaria," in Joseph Held, ed. The Columbia History of Eastern Europe in the 20th Century (Columbia University Press, 1992) pp 65–118, 1992 pp 70–72
  42. Charles Jelavich and Barbara Jelavich, The Establishment of the Balkan National States, 1804–1920 (1977) pp 216–21, 289.
  43. Richard C. Hall, "Bulgaria in the First World War," Historian, (Summer 2011) 73#2 pp 300–315
  44. Charles Jelavich and Barbara Jelavich, The Establishment of the Balkan National States, 1804–1920 (1977) pp 289–90
  45. Gerard E. Silberstein, "The Serbian Campaign of 1915: Its Diplomatic Background," American Historical Review, October 1967, Vol. 73 Issue 1, pp 51–69 in JSTOR
  46. Tucker, Spencer C; Roberts, Priscilla Mary (2005). Encyclopedia of World War I. ABC-Clio. p. 273. ISBN 1-85109-420-2. OCLC 61247250.
  47. "THE GERMAN CAMPAIGN IN THE BALKANS (SPRING 1941): PART I". history.army.mil. Retrieved 2022-01-20.
  48. "Foreign Relations of the United States Diplomatic Papers, 1941, The British Commonwealth; The Near East and Africa, Volume III - Office of the Historian". history.state.gov. Retrieved 2022-01-20.
  49. "History of Bulgaria". bulgaria-embassy.org. Archived from the original on 2010-10-11.
  50. BULGARIA Archived 2011-09-26 at the Wayback Machine United States Holocaust Memorial Museum. 1 April 2010. Retrieved 14 April 2010.
  51. Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. pp. 238–240. ISBN 978-0-231-70050-4.
  52. Великите битки и борби на българите след освобождението, Световна библиотека, София, 2007, стр.73–74.
  53. Valentino, Benjamin A (2005). Final solutions: mass killing and genocide in the twentieth century. Cornell University Press. pp. 91–151.
  54. "How communist Bulgaria became a leader in tech and sci-fi | Aeon Essays".
  55. William Marsteller. "The Economy". Bulgaria country study (Glenn E. Curtis, editor). Library of Congress Federal Research Division (June 1992)
  56. Domestic policy and its results, Library of Congress
  57. The Political Atmosphere in the 1970s, Library of Congress
  58. Bohlen, Celestine (1991-10-17). "Vote Gives Key Role to Ethnic Turks". The New York Times. 
  59. "1990 CIA World Factbook". Central Intelligence Agency. Retrieved 2010-02-07.
  60. Brunwasser, Matthew (November 11, 2009). "Bulgaria Still Stuck in Trauma of Transition". The New York Times.
  61. Разрушителният български преход, October 1, 2007, Le Monde diplomatique (Bulgarian edition)
  62. "Bulgaria". freedomhouse.org.
  63. Popkostadinova, Nikoleta (3 March 2014). "Angry Bulgarians feel EU membership has brought few benefits". EUobserver. Retrieved 5 March 2014.

References



Surveys

  • Chary, Frederick B. "Bulgaria (History)" in Richard Frucht, ed. Encyclopedia of Eastern Europe (Garland, 2000) pp 91–113.
  • Chary, Frederick B. The History of Bulgaria (The Greenwood Histories of the Modern Nations) (2011) excerpt and text search; complete text
  • Crampton, R.J. Bulgaria (Oxford History of Modern Europe) (1990) excerpt and text search; also complete text online
  • Crampton, R.J. A Concise History of Bulgaria (2005) excerpt and text search
  • Detrez, Raymond. Historical Dictionary of Bulgaria (2nd ed. 2006). lxiv + 638 pp. Maps, bibliography, appendix, chronology. ISBN 978-0-8108-4901-3.
  • Hristov, Hristo. History of Bulgaria [translated from the Bulgarian, Stefan Kostov ; editor, Dimiter Markovski]. Khristov, Khristo Angelov. 1985.
  • Jelavich, Barbara. History of the Balkans (1983)
  • Kossev, D., H. Hristov and D. Angelov; Short history of Bulgaria (1963).
  • Lampe, John R, and Marvin R. Jackson. Balkan Economic History, 1550–1950: From Imperial Borderlands to Developing Nations. 1982. online edition
  • Lampe, John R. The Bulgarian Economy in the 20th century. 1986.
  • MacDermott, Mercia; A History of Bulgaria, 1393–1885 (1962) online edition
  • Todorov, Nikolai. Short history of Bulgaria (1921)
  • Shared Pasts in Central and Southeast Europe, 17th-21st Centuries. Eds. G.Demeter, P. Peykovska. 2015


Pre 1939

  • Black, Cyril E. The Establishment of Constitutional Government in Bulgaria (Princeton University Press, 1943)
  • Constant, Stephen. Foxy Ferdinand, 1861–1948: Tsar of Bulgaria (1979)
  • Forbes, Nevill. Balkans: A history of Bulgaria, Serbia, Greece, Rumania, Turkey 1915.
  • Hall, Richard C. Bulgaria's Road to the First World War. Columbia University Press, 1996.
  • Hall, Richard C. War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia (2014) excerpt
  • Jelavich, Charles, and Barbara Jelavich. The Establishment of the Balkan National States, 1804–1920 (1977)
  • Perry; Duncan M. Stefan Stambolov and the Emergence of Modern Bulgaria, 1870–1895 (1993) online edition
  • Pundeff, Marin. "Bulgaria," in Joseph Held, ed. The Columbia History of Eastern Europe in the 20th Century (Columbia University Press, 1992) pp 65–118
  • Runciman; Steven. A History of the First Bulgarian Empire (1930) online edition
  • Stavrianos, L.S. The Balkans Since 1453 (1958), major scholarly history; online free to borrow


1939–1989

  • Michael Bar-Zohar. Beyond Hitler's Grasp: The Heroic Rescue of Bulgaria's Jews
  • Alexenia Dimitrova. The Iron Fist: Inside the Bulgarian secret archives
  • Stephane Groueff. Crown of Thorns: The Reign of King Boris III of Bulgaria, 1918–1943
  • Pundeff, Marin. "Bulgaria," in Joseph Held, ed. The Columbia History of Eastern Europe in the 20th Century (Columbia University Press, 1992) pp 65–118
  • Tzvetan Todorov The Fragility of Goodness: Why Bulgaria's Jews Survived the Holocaust
  • Tzvetan Todorov. Voices from the Gulag: Life and Death in Communist Bulgaria


Historiography

  • Baeva, Iskra. "An Attempt to Revive Foreign Interest to Bulgarian History." Bulgarian Historical Review/Revue Bulgare d'Histoire 1-2 (2007): 266–268.
  • Birman, Mikhail. "Bulgarian Jewry and the Holocaust: History and Historiography," Shvut 2001, Vol. 10, pp 160–181.
  • Daskalova, Krassimira. "The politics of a discipline: women historians in twentieth century Bulgaria." Rivista internazionale di storia della storiografia 46 (2004): 171–187.
  • Daskalov, Roumen. "The Social History of Bulgaria: Topics and Approaches," East Central Europe, (2007) 34#1-2 pp 83–103, abstract
  • Daskalov, Roumen. Making of a Nation in the Balkans: Historiography of the Bulgarian Revival, (2004) 286pp.
  • Davidova, Evguenia. "A Centre in the Periphery: Merchants during the Ottoman period in Modern Bulgarian Historiography (1890s-1990s)." Journal of European Economic History (2002) 31#3 pp 663–86.
  • Grozdanova, Elena. "Bulgarian Ottoman Studies At The Turn Of Two Centuries: Continuity And Innovation," Etudes Balkaniques (2005) 41#3 PP 93–146. covers 1400 to 1922;
  • Hacisalihoglu, Mehmet. "The Ottoman Administration of Bulgaria and Macedonia During the 19th - 20th Centuries in Recent Turkish Historiography: Contributions, Deficiencies and Perspectives." Turkish Review of Balkan Studies (2006), Issue 11, pP 85–123; covers 1800 to 1920.
  • Meininger, Thomas A. "A Troubled Transition: Bulgarian Historiography, 1989–94," Contemporary European History, (1996) 5#1 pp 103–118
  • Mosely, Philip E. "The Post-War Historiography of Modern Bulgaria," Journal of Modern History, (1937) 9#3 pp 348–366; work done in 1920s and 1930s in JSTOR
  • Robarts, Andrew. "The Danube Vilayet And Bulgar-Turkish Compromise Proposal Of 1867 In Bulgarian Historiography," International Journal of Turkish Studies (2008) 14#1-2 pp 61–74.
  • Todorova, Maria. "Historiography of the countries of Eastern Europe: Bulgaria," American Historical Review, (1992) 97#4 pp 1105–1117 in JSTOR


Other

  • 12 Myths in Bulgarian History, by Bozhidar Dimitrov; Published by "KOM Foundation," Sofia, 2005.
  • The 7th Ancient Civilizations in Bulgaria (The Golden Prehistoric Civilization, Civilization of Thracians and Macedonians, Hellenistic Civilization, Roman [Empire] Civilization, Byzantine [Empire] Civilization, Bulgarian Civilization, Islamic Civilization), by Bozhidar Dimitrov; Published by "KOM Foundation," Sofia, 2005 (108 p.)
  • Fine, John V. A. Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08149-7.
  • Kazhdan, A. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.