ሳፋቪድ ፋርስ

የሳፋቪያ ተብሎም የሚጠራው የሳፋቪያ ስርዓት በኩርድ ሚስጥራዊ ሳፊ-አድ-ዲን አርዳቢሊ (1252-1334) የተመሰረተ ታሪቃ (የሱፊ ስርዓት) ነበር።በአስራ አራተኛው እና አስራ አምስተኛው ክፍለ ዘመን በሰሜን ምዕራብ ኢራን ማህበረሰብ እና ፖለቲካ ውስጥ ትልቅ ቦታ ነበረው ፣ ግን ዛሬ በይበልጥ የሚታወቀው የሳፋቪድ ስርወ-መንግስትን በመፍጠር ነው።መጀመሪያ ላይ በሻፊኢ የሱኒ እስልምና መዝሀብ ስር ሲመሰረት፣ በኋላም የሺዒ ፅንሰ-ሀሳቦችን ለምሳሌ የሳፊ-አድ-ዲን አርዳቢሊ ልጆች እና የልጅ ልጆች ኢማምነት አስተሳሰብን ማግኘቱ ስርዓቱ በመጨረሻ ከአስራ ሁለቱ ጋር የተቆራኘ ነው።

ቀዳማዊ ኢስማኢል፣ ሻህ እስማኤል በመባልም ይታወቃል፣ የኢራን የሳፋቪድ ስርወ መንግስት መስራች ነበር፣ ከ1501 እስከ 1524 ድረስ የነገስታት ንጉስ (ሻሃንሻህ) እየገዛ ነው። የሱ ዘመን ብዙ ጊዜ የዘመናዊው የኢራን ታሪክ መጀመሪያ ተደርጎ ይወሰዳል። የባሩድ ኢምፓየሮች።የኢስማኢል 1 አገዛዝ በኢራን ታሪክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ከሆኑት አንዱ ነው።እ.ኤ.አ. በ 1501 ኢራን ከመያዙ በፊት ከስምንት መቶ ተኩል ዓመታት በፊት በአረቦች ድል ከተቀዳጀች ጊዜ ጀምሮ የተዋሃደች ሀገር ሆና የኖረችው በትውልድ የኢራን ግዛት ሳይሆን በተከታታይ የአረብ ኸሊፋዎች ፣ የቱርኪክ ሱልጣኖች ፣ እና ሞንጎሊያውያን ካን.ምንም እንኳን ብዙ የኢራን ሥርወ መንግሥት በዚህ ጊዜ ውስጥ ወደ ሥልጣን ቢወጡም፣ አብዛኛው የኢራን ክፍል ወደ ኢራን አገዛዝ (945-1055) በትክክል የተመለሰው በBuyds ሥር ብቻ ነበር።በቀዳማዊ እስማኤል የተመሰረተው ሥርወ መንግሥት ከታላላቅ የኢራን ኢምፓየር አንዱ ሆኖ ከሁለት መቶ ዓመታት በላይ ይገዛ ነበር እና በዘመኑ እጅግ ኃያላን መንግሥታት መካከል አንዱ ሆኖ የዛሬዋን ኢራንን፣ አዘርባጃን ሪፐብሊክን፣ አርሜኒያን ፣ አብዛኛው የጆርጂያ ግዛትን ይገዛ ነበር። ፣ ሰሜን ካውካሰስ ፣ ኢራቅ ፣ ኩዌት እና አፍጋኒስታን እንዲሁም የዘመናዊቷ ሶሪያ ፣ ቱርክ ፣ ፓኪስታን ፣ ኡዝቤኪስታን እና ቱርክሜኒስታን ክፍሎች።በታላቋ ኢራን ውስጥም የኢራንን ማንነት በድጋሚ አረጋግጧል።የሳፋቪድ ኢምፓየር ትሩፋት ኢራንን በምስራቅ እና በምዕራብ መካከል እንደ ኢኮኖሚያዊ ምሽግ፣ በ"ቼኮች እና ሚዛኖች" ላይ የተመሰረተ ቀልጣፋ መንግስት እና ቢሮክራሲ መመስረት፣ የስነ-ህንፃ ፈጠራዎች እና የጥበብ ጥበባት ድጋፍ ነበር።ከመጀመሪያዎቹ ተግባራቶቹ አንዱ የሺዓ እስልምና የአስራ ሁለቱ ቤተ እምነት አዲስ የተመሰረተው የፋርስ ኢምፓየር ኃይማኖት ሆኖ ማወጁ ሲሆን ይህም በእስልምና ታሪክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ከሆኑት ለውጦች መካከል አንዱ ሲሆን ይህም ለቀጣዩ ታሪክ ትልቅ መዘዝ አስከትሏል. ኢራንበ1508 የአባሲድ ኸሊፋዎችን፣ የሱኒ ኢማም አቡ ሀኒፋ አን-ኑማንን እና የሱፊ ሙስሊሞችን አክራሪ አብዱልቃድር ጊላኒን ባወደመበት ወቅት በመካከለኛው ምስራቅ የኑፋቄ ግጭት አስከትሏል። እያደገ የመጣውን የሳፋቪድ ኢምፓየር ከሱኒ ጎረቤቶቹ - የኦቶማን ኢምፓየር ወደ ምዕራብ እና የኡዝቤክ ኮንፌዴሬሽን በምስራቅ የመለየት ጥቅም።ነገር ግን፣ ሁሉም ዓለማዊ መንግስታት እንደ ህገወጥ እና ፍፁም ምኞታቸው ቲኦክራሲያዊ መንግስት እንደሆነ በሚያዩት በሻህ፣ በ"አለማዊ" መንግስት ንድፍ እና በሃይማኖት መሪዎች መካከል የሚፈጠረው ግጭት የማይቀር መሆኑን በኢራን አካል ፖለቲካ ውስጥ አምጥቷል።

የሱኒ ስርወ መንግስት የሆነው ኦቶማኖች ለሳፋቪድ አላማ የአናቶሊያ የቱርክመን ጎሳዎችን በንቃት መመልመልን እንደ ትልቅ ስጋት ይቆጥሩ ነበር።እየጨመረ የመጣውን የሳፋቪድ ሃይል ለመከላከል በ1502 ሱልጣን ባይዚድ 2ኛ ብዙ የሺዓ ሙስሊሞችን ከአናቶሊያ ወደ ሌላ የኦቶማን ግዛት በግዳጅ አባረራቸው።እ.ኤ.አ. በ 1511 ፣ የሻህኩሉ አመጽ ከግዛቱ ውስጥ በኦቶማን ኢምፓየር ላይ ያነጣጠረ ሰፊ የሺዓ እና የሳፋቪድ ደጋፊ አመጽ ነበር።በተጨማሪም፣ በ1510ዎቹ መጀመሪያ ላይ የኢስማኢል የማስፋፊያ ፖሊሲዎች በትንሿ እስያ የሳፋቪድን ድንበሮች የበለጠ ወደ ምዕራብ እንዲገፉ አድርጓል።ኦቶማኖች ብዙም ሳይቆይ በኑር-አሊ ኻሊፋ ስር በሳፋቪድ ጋዚዎች ወደ ምስራቃዊ አናቶሊያ በወሰዱት መጠነ ሰፊ ወረራ ምላሽ ሰጡ።ይህ ድርጊት በ1512 የሱልጣን ሰሊም 1ኛ የባይዚድ ልጅ የኦቶማን ዙፋን ላይ ከተቀየረ ጋር የተገጣጠመ ሲሆን ሴሊም ከሁለት አመት በኋላ ጎረቤት ሳፋቪድ ኢራንን ለመውረር ውሳኔ ያደረሰው ካሰስ ቤሊ ነበር።በ1514 ሱልጣን ሰሊም 1ኛ በአናቶሊያ በኩል ዘመቱ እና በኮይ ከተማ አቅራቢያ የቻልዲራን ሜዳ ደረሱ እና ወሳኝ ጦርነት ተካሄደ።አብዛኞቹ ምንጮች የኦቶማን ጦር ከኢስማዒል ጦር ቢያንስ በእጥፍ እንደሚበልጥ ይስማማሉ።በተጨማሪም ኦቶማንስ የሳፋቪድ ጦር የጎደለው የጦር መሳሪያ ጥቅም ነበራቸው።ኢስማኢል ቢሸነፍ እና ዋና ከተማው ቢያዝም፣ የሳፋቪድ ኢምፓየር ተረፈ።ሻህ አባስ በ1602 በኦቶማን ጦር የተሸነፈውን ቦታ እስኪያዘው ድረስ በሁለቱ ሀይሎች መካከል የነበረው ጦርነት በኢስማኢል ልጅ በቀዳማዊ አጼ ታህማስፕ 1 እና በኦቶማን ሱልጣን ሱሌይማን ግርጌ ቀጠለ።በካልዲራን የደረሰው ሽንፈት ለኢስማኢል ስነ ልቦናዊ ነበር፡ ሽንፈቱ ኢስማዒልን በአሸናፊነቱ ላይ ያለውን እምነት አጠፋው በተባለው መለኮታዊ ደረጃ ላይ ተመስርቷል።ከ Qizilbash ተከታዮቹ ጋር የነበረው ግንኙነትም በመሠረቱ ተለውጧል።በቻልዲራን ከመሸነፉ በፊት ለጊዜው የተቋረጠው የቂዚልባሽ የጎሳ ፉክክር ኢስማኢል ከሞተ በኋላ በከፍተኛ ሁኔታ እንደገና በማደግ ለአስር አመታት የእርስ በእርስ ጦርነት (1524-1533) ሻህ ታህማስፕ የግዛቱን ጉዳዮች እንደገና መቆጣጠር እስኪያገኝ ድረስ ሁኔታ.በኦቶማን እና በኢራን ሳፋቪዶች (እንዲሁም በተከታታይ የኢራን ግዛቶች) መካከል በጂኦ-ፖለቲካ እና በርዕዮተ ዓለም ልዩነት የተነሳ ከ300 ዓመታት በላይ የተካሄደው ተደጋጋሚ እና ከባድ ጦርነት የጀመረው የቻልዲራን ጦርነት ታሪካዊ ፋይዳ አለው በተለይም በምስራቅ አናቶሊያ ግዛቶች ውስጥ ፣ ካውካሰስ እና ሜሶፖታሚያ።

የካልዲራን ጦርነት የኦቶማን ኢምፓየር በሳፋቪድ ኢምፓየር ላይ ወሳኝ በሆነ ድል ተጠናቀቀ።በዚህ ምክንያት ኦቶማኖች ምስራቃዊ አናቶሊያን እና ሰሜናዊ ኢራቅን ከሳፋቪድ ኢራን ያዙ።የመጀመሪያውን የኦቶማን መስፋፋት ወደ ምስራቃዊ አናቶሊያ (ምዕራባዊ አርሜኒያ ) እና የሳፋቪድ ወደ ምዕራብ መስፋፋት መቆሙን አመልክቷል።የቻልዲራን ጦርነት ገና በ1555 ከአማስያ ስምምነት ጋር ያበቃው የ41 ዓመታት አጥፊ ጦርነት መጀመሪያ ነበር።ምንም እንኳን ሜሶጶጣሚያ እና ምስራቃዊ አናቶሊያ (ምእራብ አርሜኒያ) በታላቁ በሻህ አባስ ዘመን (አር. 1588-1629) በሳፋቪዶች የተያዙ ቢሆንም በ1639 የዙሃብ ስምምነት ከኦቶማኖች ጋር ለዘለቄታው ጠፍተዋል።በቻልዲራን ኦቶማኖች ከ60,000 እስከ 100,000 የሚደርሱ እና ብዙ ከባድ የጦር መሳሪያዎች ያለው ትልቅና የተሻለ የታጠቀ ጦር ነበራቸው፤ የሳፋቪድ ጦር ግን ከ40,000 እስከ 80,000 የሚደርስ ሲሆን የሚጠቀምበት መሳሪያም አልነበረውም።የሣፋቪዶች መሪ ኢስማኢል ቀዳማዊ ቆስሎ በጦርነቱ ሊማረክ ተቃርቧል።ሚስቶቹ በኦቶማን መሪ ሴሊም 1 ተይዘዋል፣ ቢያንስ አንዱ ከሴሊም መንግስት መሪዎች ጋር ተጋብቷል።ኢስማኢል ወደ ቤተ መንግስታቸው ጡረታ ወጥተው ከዚህ ሽንፈት በኋላ ከመንግስት አስተዳደር ራሳቸውን አግልለው በወታደራዊ ዘመቻ አልተሳተፉም።ከድል በኋላ የኦቶማን ጦር ወደ ፋርስ ዘልቆ በመግባት የሳፋቪድ ዋና ከተማ የሆነችውን ታብሪዝ ለጥቂት ጊዜ በመያዝ የፋርስን ንጉሠ ነገሥት ግምጃ ቤት በደንብ ዘረፈ።ጦርነቱ የሺዓ-ቂዚልባሽ ሙርሺድ አይሳሳትም የሚለውን ሃሳብ ውድቅ ያደረገ ብቻ ሳይሆን የኩርድ አለቆች ሥልጣናቸውን እንዲያረጋግጡ እና ታማኝነታቸውን ከሳፋቪዶች ወደ ኦቶማን እንዲቀይሩ ስላደረጋቸው ጦርነቱ ትልቅ ታሪካዊ ጠቀሜታ አለው።

ታህማስፕ እኔ ከ1524 እስከ 1576 የሳፋቪድ ኢራን ሁለተኛ ሻህ ነበር። እሱ የኢስማኢል I የመጀመሪያ ልጅ እና ዋና አጋራቸው ታጅሉ ካኑም ነበር።ግንቦት 23 ቀን 1524 አባቱ ከሞተ በኋላ ወደ ዙፋን ሲወጡ የታህማስፕ የመጀመርያዎቹ አመታት በኪዚልባሽ መሪዎች መካከል እስከ 1532 ድረስ ባለው የእርስ በርስ ጦርነት ስልጣኑን አስረግጦ ፍፁም ንጉሳዊ አገዛዝን እስከጀመረበት ጊዜ ድረስ ነበር።ብዙም ሳይቆይ ከኦቶማን ኢምፓየር ጋር ለረጅም ጊዜ የዘለቀ ጦርነት ገጠመው፣ እሱም በሶስት ምዕራፍ ተከፍሎ ነበር።ኦቶማኖች፣ በሱለይማን ማኒፊሰንት ስር፣ የሚወዷቸውን እጩዎቻቸውን በሳፋቪድ ዙፋን ላይ ለማስቀመጥ ሞክረዋል።ጦርነቱ በ 1555 በአማስያ ሰላም አብቅቷል ፣ ኦቶማኖች በባግዳድ ፣ አብዛኛው የኩርዲስታን እና የምዕራብ ጆርጂያ ሉዓላዊ ስልጣን አግኝተዋል።ታህማስፕ ከቡሃራ ኡዝቤኮች ጋር በኮራሳን ላይ ግጭት ነበረው፣ እነሱም ሄራትን ደጋግመው እየወረሩ።እ.ኤ.አ. በ 1528 (በአሥራ አራት ዓመቱ) ሠራዊትን መርቷል እና ዑዝቤኮችን በጃም ጦርነት ድል አደረገ ።በሌላ በኩል የማያውቀውን መድፍ ተጠቅሟል።ታህማስፕ የኪነጥበብ ደጋፊ ነበር፣ ለሰዓሊዎች፣ ለካሊግራፈር እና ለገጣሚዎች የንጉሳዊ ጥበብ ቤት ገነባ እና እራሱ የተዋጣለት ሰአሊ ነበር።በኋላም በንግስናው ገጣሚዎችን በመናቅ ብዙዎችን በማራቅ ወደ ህንድ እና የሙጋል ቤተ መንግስት በግዞት ወሰደ።ታህማስፕ በሃይማኖታዊ ታማኝነቱ እና ለሺዓ የእስልምና ቅርንጫፍ ባለው ጽኑ ቀናኢነቱ ይታወቃል።ለቀሳውስቱ ብዙ መብቶችን ሰጥቷቸው በሕግና በአስተዳደራዊ ጉዳዮች ላይ እንዲሳተፉ ፈቅዶላቸዋል።እ.ኤ.አ. በ 1544 የሸሸው ሙጋል ንጉሠ ነገሥት ሁማዩን በህንድ ዙፋኑን ለማስመለስ ወታደራዊ ዕርዳታ ለማግኘት ወደ ሺዓ እምነት እንዲለወጥ ጠየቀ።ቢሆንም፣ Tahmasp አሁንም ከቬኒስ ሪፐብሊክ የክርስቲያን ኃይሎች እና ከሀብስበርግ ንጉሳዊ አገዛዝ ጋር ጥምረቶችን ድርድር አድርጓል።የታህማስፕ ወደ ሃምሳ ሁለት ዓመታት የሚጠጋ የግዛት ዘመን ከማንኛውም የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት አባል ረጅሙ ነበር።የወቅቱ የምዕራባውያን ዘገባዎች ወሳኝ ቢሆኑም፣ የዘመናችን የታሪክ ጸሐፍት የአባቱን ግዛት የጠበቀ እና ያስፋፋ ደፋር እና ብቃት ያለው አዛዥ አድርገው ይገልጹታል።የግዛቱ ዘመን በሳፋቪድ ርዕዮተ ዓለም ፖሊሲ ውስጥ ለውጥ አየ;በቱርኮማን ቂዚልባሽ ጎሳዎች የአባቱን መሲህ አድርጎ ማምለክን አቆመ እና በምትኩ ፈሪ እና ኦርቶዶክሳዊ የሆነ የሺአ ንጉስን ህዝባዊ ምስል አቋቋመ።በሴፋቪድ ፖለቲካ ላይ የኪዚልባሽ ተጽእኖን ለማስቆም በእርሳቸው ተከትለው ረጅም ሂደት ጀምሯል፣ አዲስ በተዋወቀው 'ሶስተኛ ሃይል' በመተካት እስላማዊ ጆርጂያውያን እና አርመኖች ።

ዑዝቤኮች በታህማስፕ የግዛት ዘመን በግዛቱ ምስራቃዊ ግዛቶች ላይ አምስት ጊዜ ጥቃት ሰንዝረዋል፣ እና በሱሌማን 1ኛ የሚመሩት ኦቶማኖች ኢራንን አራት ጊዜ ወረሩ።በኡዝቤክ ኃይሎች ላይ ያልተማከለ ቁጥጥር በአብዛኛው ተጠያቂ የሆነው ኡዝቤኮች ወደ ክሆራሳን ግዛት ለመግባት ባለመቻላቸው ነው።የውስጥ አለመግባባቶችን ወደ ጎን በመተው የሳፋቪድ መኳንንት በ1528 ለሄራት ዛቻ ምላሽ ከሰጡ በኋላ በታህማስፕ (ከዚያም 17) ጋር ወደ ምስራቅ በመጓዝ እና በቁጥር የላቀውን የኡዝቤኮችን ጦር በጃም በማሸነፍ።ድሉ ቢያንስ በከፊል ሳፋቪድ ከቻልዲራን ጀምሮ ሲገዙ እና ሲቆፍሩ የነበሩትን የጦር መሳሪያ አጠቃቀም አስከትሏል።

እ.ኤ.አ. በ1532-1555 የተካሄደው የኦቶማን-ሳፋቪድ ጦርነት በሁለቱ ተቀናቃኞች፣ በሱሌይማን ግርማ ሞገስ የሚመራው የኦቶማን ኢምፓየር እና በ Tahmasp I የሚመራው የሳፋቪድ ኢምፓየር መካከል ከተደረጉት በርካታ ወታደራዊ ግጭቶች አንዱ ነው።ጦርነቱ የተቀሰቀሰው በሁለቱ ግዛቶች መካከል በተፈጠረው የግዛት ውዝግብ ነው፣ በተለይም የቢትሊስ ቤይ እራሱን በፋርስ ጥበቃ ስር ለማድረግ ሲወስን ነበር።እንዲሁም ታህማስፕ የባግዳድ ገዥ የሆነውን የሱሌይማን ደጋፊን ተገደለ።በዲፕሎማሲው ግንባር፣ ሳፋቪድስ የኦቶማን ኢምፓየርን በሁለት ግንባር የሚያጠቃ የሃብስበርግ–ፋርስ ህብረት ለመመስረት ከሀብስበርግ ጋር ውይይት ሲያደርጉ ነበር።

በተመሳሳይ ጊዜ የሳፋቪድ ኢምፓየር ብቅ እያለ፣ በቲሙሪድ ወራሽ ባቡር የተመሰረተው የሙጋል ኢምፓየር በደቡብ እስያ እያደገ ነበር።ሙጋላሎች በአብዛኛው የሂንዱ ህዝብን ሲገዙ (በአብዛኛው) ታጋሽ የሆነ የሱኒ እስልምናን ተከትለዋል።ከባቡር ሞት በኋላ ልጁ ሁመዩን ከግዛቱ ተባረረ እና ግማሽ ወንድሙ እና ባላጋራው የባቡር ግዛቶችን ሰሜናዊ ክፍል በወረሰው ዛቻ ነበር።ከከተማ ወደ ከተማ መሸሽ ስላለበት፣ ሁመዩን በመጨረሻ በ1543 ቃዝቪን በሚገኘው የታህማስፕ ፍርድ ቤት መሸሸጊያ ጠየቀ።ሁመዩን ወደ ሺዓ እስልምና ከተቀበለ በኋላ (በጣም አስጨናቂ ሁኔታ) ታህማስፕ በማዕከላዊ ኢራን እና በጋንግስ መካከል ያለውን የመሬት ላይ የንግድ መስመር የሚቆጣጠረው ለካንዳሃር ግዛቱን መልሶ ለማግኘት ወታደራዊ እርዳታ ሰጠው።እ.ኤ.አ. በ 1545 የኢራና-ሙጋል ጦር ጥምር ካንዳሃርን በመያዝ ካቡልን ያዘ።ሁመዩን ካንዳሃርን አሳልፎ ሰጠ፣ነገር ግን ታህማስፕ በ1558 ሳፋቪድ ገዥ ሲሞት ሁመዩን ከያዘው በኋላ እንደገና ለመውሰድ ተገደደ።

መሀመድ ክሆዳባንዳ ከ1578 ጀምሮ የኢራን አራተኛው ሳፋቪድ ሻህ ነበር በ1587 በልጁ አባስ 1. ኮዳባንዳ በወንድሙ ኢስማኢል 2ኛ ተተካ።ክሆዳባንዳ የሻህ ታህማስፕ 1 ልጅ በቱርኮማን እናት በሱልጣኑም ቤጉም ማውሲሉ እና የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት መስራች የኢስማኢል 1 የልጅ ልጅ ነበር።በ1576 አባቱ ከሞተ በኋላ ሖዳባንዳ ለታናሽ ወንድሙ ኢስማኢል ዳግማዊ ሞገስ ተላልፏል።ክሆዳባንዳ የዓይን ሕመም ስለነበረበት ዓይነ ስውር እንዲሆን አድርጎታል፣ ስለዚህም በፋርስ ንጉሣዊ ባህል መሠረት ለዙፋኑ መወዳደር አልቻለም።ሆኖም የኢስማኢል 2ኛ አጭር እና ደም አፋሳሽ የግዛት ዘመን ተከትሎ ሖዳባንዳ ብቸኛው ወራሽ ሆኖ ብቅ አለ፣ እናም በኪዚልባሽ ጎሳዎች ድጋፍ በ1578 ሻህ ሆነ።የክሆዳባንዳ የግዛት ዘመን የዘውዱ ቀጣይ ድክመት እና የጎሳ ግጭቶች የሳፋቪድ የሁለተኛው የእርስ በርስ ጦርነት አካል ነበር።ክሆዳባንዳ "የጠራ ጣዕም ያለው ግን ደካማ ባህሪ ያለው ሰው" ተብሎ ተገልጿል.በውጤቱም፣ የኮዳባንዳ ግዛት በቡድንተኝነት የሚታወቅ ሲሆን ዋና ዋና ጎሳዎች ከኮዳባንዳ ልጆች እና የወደፊት ወራሾች ጋር ይሰለፋሉ።ይህ ውስጣዊ ትርምስ የውጭ ኃይሎች በተለይም ተቀናቃኙ እና አጎራባች የኦቶማን ኢምፓየር የግዛት ጥቅማጥቅሞችን እንዲያሳኩ አስችሏቸዋል፣ ይህም በ1585 የጥንቷን የታብሪዝ ዋና ከተማ መውረስን ጨምሮ። ሖዳባንዳ በመጨረሻ ለልጁ ሻህ አባስ 1ኛ በመፈንቅለ መንግስት ተወገደ።

አባስ ቀዳማዊ፣ በተለምዶ አባስ ታላቁ በመባል የሚታወቀው፣ የኢራን 5ኛው ሳፋቪድ ሻህ (ንጉስ) ነበር፣ እና በአጠቃላይ የኢራን ታሪክ እና የሳፋቪድ ስርወ መንግስት ከታላላቅ ገዥዎች አንዱ ነው ተብሎ ይታሰባል።የሻህ ሙሐመድ ኮዳባንዳ ሦስተኛ ልጅ ነበር።አባስ የሳፋቪድ ኢራንን ወታደራዊ፣ፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ሥልጣን በሊቀመንበርነት የሚመሩ ቢሆንም፣ ወደ ዙፋኑ የመጡት ለአገሪቱ በችግር ጊዜ ነበር።ውጤታማ ባልሆነው የአባቱ አስተዳደር ሀገሪቱ በተለያዩ የቂዚልባሽ ጦር አባላት መካከል አለመግባባት የተፈጠረ ሲሆን የአባስን እናት እና ታላቅ ወንድም ገደለ።ይህ በንዲህ እንዳለ የኢራን ጠላቶች የኦቶማን ኢምፓየር (የእሱ ተቀናቃኝ) እና ኡዝቤኮች ይህንን የፖለቲካ ትርምስ ተጠቅመው ለራሳቸው ግዛት ያዙ።እ.ኤ.አ. በ1588 ከቂዚልባሽ መሪዎች አንዱ የሆነው ሙርሺድ ቆሊ ካን ሻህ መሀመድን በመፈንቅለ መንግስት ገልብጦ የ16 ዓመቱን አባስን በዙፋኑ ላይ አስቀመጠው።ሆኖም አባስ ብዙም ሳይቆይ ሥልጣኑን ለራሱ ያዘ።በእሱ መሪነት ኢራን በሺዎች የሚቆጠሩ ሰርካሲያን፣ጆርጂያውያን እና አርመናዊ ባርያ ወታደር ወደ ሲቪል አስተዳደር እና ወታደር የተቀላቀሉበትን የጊልማን ስርዓት ገነባች።በእነዚህ የኢራን ማህበረሰብ ውስጥ በተፈጠሩት አዲስ ንብርብሮች (ከእሱ በፊት በነበሩት መሪዎች የተጀመረው ነገር ግን በአገዛዙ ጊዜ በከፍተኛ ሁኔታ ተስፋፍቷል) አባስ በሲቪል አስተዳደር፣ በንጉሣዊው ቤት እና በጦር ኃይሉ ውስጥ የኪዚልባሽን ስልጣን መደበቅ ችሏል።እነዚህ ተግባራት እንዲሁም የኢራን ጦር ያደረጋቸው ማሻሻያዎች ኦቶማን እና ኡዝቤኮችን እንዲዋጋ እና የኢራንን የጠፉ ግዛቶችን እንደገና እንዲቆጣጠር አስችሎታል፣ ካኪቲን ጨምሮ ህዝቦቿን መጠነ ሰፊ እልቂትና ማፈናቀልን ያደረሰባቸው።በ1603-1618 የኦቶማን ጦርነት መገባደጃ ላይ አባስ በትራንስካውካሲያ እና በዳግስታን እንዲሁም በምስራቅ አናቶሊያ እና በሜሶጶጣሚያ ግዛቶች ላይ ይዞታን መልሶ አግኝቷል።እንዲሁም ከፖርቹጋሎች እና ከሙጋላዎች መሬት ወሰደ እና የኢራን አገዛዝ እና ተጽእኖ በሰሜን ካውካሰስ ከባህላዊ የዳግስታን ግዛቶች አልፏል።አባስ ታላቅ ገንቢ ነበር እና የግዛቱን ዋና ከተማ ከካዝቪን ወደ ኢስፋሃን በማዛወር ከተማዋን የሳፋቪድ የስነ-ህንፃ ቁንጮ አድርጓታል።

አባስ ለክርስቲያኖች ያለው መቻቻል ከአውሮፓ ኃያላን ጋር ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቶችን በመመሥረት የጋራ ጠላታቸው የሆነውን የኦቶማን ኢምፓየርን ለመዋጋት የእነርሱን እርዳታ ለማግኘት የመሞከር ፖሊሲው አካል ነበር።በ1599 አባስ የመጀመሪያውን ዲፕሎማሲያዊ ተልዕኮውን ወደ ኤውሮጳ ላከ።ቡድኑ የካስፒያን ባህርን አቋርጦ በሞስኮ ክረምቱን በኖርዌይ እና በጀርመን አቋርጦ (በአፄ ሩዶልፍ 2ኛ ተቀብሎታል) ወደ ሮም ከማለፉ በፊት ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ክሌመንት ስምንተኛ ለተጓዦቹ ብዙ ታዳሚዎችን ሰጥተዋል።በመጨረሻም በ1602የስፔኑ ፊሊፕ ሳልሳዊ ፍርድ ቤት ደረሱ። ምንም እንኳን ጉዞው ወደ ኢራን መመለስ ባይችልም በአፍሪካ ጉዞ ላይ መርከብ ተሰብሮ የነበረ ቢሆንም በኢራን እና በአውሮፓ መካከል ያለው ግንኙነት አዲስ አስፈላጊ እርምጃ ነበር።እንግሊዝ ከኦቶማን ጋር ለመዋጋት ብዙም ፍላጎት ባይኖራትም አባስ ከእንግሊዝ ጋር የነበረው ግንኙነት ብዙ መጣ።የሸርሊ ወንድሞች እ.ኤ.አ. ማህደሮች.ከሸርሊ ወንድሞች አንዱ የሆነው ሮበርት ሸርሊ ከ1609–1615 የአባስን ሁለተኛ ዲፕሎማሲያዊ ተልዕኮ ወደ አውሮፓ ይመራዋል።በእንግሊዝ ምስራቅ ህንድ ካምፓኒ የተወከለው በባህር ላይ ያለው እንግሊዛትም በኢራን ላይ ፍላጎት ማሳየት ጀመረ እና በ 1622 አራት መርከቦቿ አባስ ኦርሙዝ (1622) በተወሰደበት ጊዜ ሆርሙዝን ከፖርቹጋላዊው እንዲወስድ ረዱት።ይህ የምስራቅ ህንድ ኩባንያ በኢራን ላይ ለረጅም ጊዜ ሲቆይ የነበረው ፍላጎት መጀመሪያ ነበር።

የቀዳማዊ አባስ የካኪቲያን እና የካርትሊያን ዘመቻዎች በ1614 እና 1617 መካከል በ1614 እና 1617 መካከል የሳፋቪድ ንጉስ አባስ መሪ የነበሩትን አራት ዘመቻዎች የሚያመለክተው በምስራቅ ጆርጂያ ቫሳል ግዛት በካርትሊ እና በካኬቲ በኦቶማን–ሳፋቪድ ጦርነት (1603–18) ወቅት ነው።ዘመቻዎቹ የተጀመሩት ለታየው አለመታዘዝ ምላሽ ሲሆን በመቀጠልም በአባስ የቀድሞ ታማኝ የጆርጂያ ጓላሞች፣ ማለትም ሉኣርሳብ II የካርትሊ እና የካህኬቲ (ታህሙራስ ካን) 1 አመጽ ነው።ከተብሊሲ ፍፁም ውድመት በኋላ፣ አመፁን ማስቆም፣ እስከ 100,000 የሚደርሱ ጆርጂያውያን እልቂት እና ከ130,000 እስከ 200,000 የሚጠጉ ተጨማሪዎችን ወደ ኢራን ፣ ካኪቲ እና ካርትሊ ማፈናቀሉ ለጊዜው በኢራን ቁጥጥር ስር ውለዋል።

የ1623-1639 የኦቶማን-ሳፋቪድ ጦርነት በኦቶማን ኢምፓየር እና በሳፋቪድ ኢምፓየር፣ ከዚያም በሁለቱ ዋና ዋና የምዕራብ እስያ ኃያላን መንግስታት መካከል በሜሶጶጣሚያ ቁጥጥር ላይ ከተደረጉት ተከታታይ ግጭቶች የመጨረሻው ነው።ባግዳድን እና አብዛኞቹን ዘመናዊ ኢራቅን መልሶ በመቆጣጠር ረገድ ከመጀመሪያው የፋርስ ስኬት በኋላ ለ 90 ዓመታት በመሸነፉ ፣ ፋርሳውያን ወደ ኦቶማን ኢምፓየር መግፋት ባለመቻላቸው ጦርነቱ ፈታኝ ሆነ ። በውስጣዊ ብጥብጥ.በመጨረሻም ኦቶማኖች በመጨረሻው ከበባ ከፍተኛ ኪሳራ በማድረስ ባግዳድን መልሰው ማግኘት ችለዋል እና የዙሃብ ውል መፈረም ጦርነቱን በኦቶማን ድል አብቅቷል።በግምት፣ ስምምነቱ እ.ኤ.አ. በ 1555 ድንበሮችን መልሷል ፣ ሳፋቪዶች ዳግስታን ፣ ምስራቃዊ ጆርጂያ ፣ ምስራቃዊ አርሜኒያ እና የአሁኗ አዘርባጃን ሪፐብሊክ ሲቆዩ ፣ ምዕራባዊ ጆርጂያ እና ምዕራባዊ አርሜኒያ በቆራጥነት በኦቶማን አገዛዝ ስር ወድቀዋል።የሳምትኬ (መስኪቲ) ምስራቃዊ ክፍል በኦቶማኖች እና በሜሶጶጣሚያ ጠፋ።ምንም እንኳን የሜሶጶጣሚያ አንዳንድ ክፍሎች በታሪክ ኋላም ኢራናውያን ለአጭር ጊዜ ቢወሰዱም፣ በተለይም በናደር ሻህ (1736–1747) እና በካሪም ካን ዛንድ (1751–1779) የግዛት ዘመን፣ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ እስከ አንደኛው የዓለም ጦርነት ማግስት ድረስ በኦቶማን እጅ ቆይቷል። .

ሳፊ በአስራ ስምንት ዓመቱ ጥር 28 ቀን 1629 ዘውድ ተቀበለ።ለስልጣኑ አስጊ ነው ብሎ የፈረጀውን ማንኛውንም ሰው ያለ ርህራሄ አስወገደ፣ ሁሉንም ማለት ይቻላል የሳፋቪድ ንጉሣዊ መኳንንትን እንዲሁም መሪ አሽከሮችን እና ጄኔራሎችን ገደለ።ለመንግስት ስራ ብዙም ትኩረት አልሰጠም እና ምንም አይነት የባህልም ሆነ የእውቀት ፍላጎት አልነበረውም (በተገቢው ማንበብ እና መጻፍ ተምሮ አያውቅም) ወይን በመጠጣት ወይም በኦፒየም ሱስ ውስጥ መዋልን መርጧል።የሳፊ የግዛት ዘመን ዋነኛ የፖለቲካ ሰው ሳሩ ታኪ ነበር፣ በ1634 ግራንድ ቪዚር ተሾመ። ሳሩ ታኪ የማይበላሽ እና የመንግስት ገቢን በማሳደግ ረገድ በጣም ቀልጣፋ ነበር፣ነገር ግን ራሱን ገዢ እና እብሪተኛ ሊሆን ይችላል።የኢራን የውጭ ጠላቶች አጋጣሚውን ተጠቅመው የሳፊን ድክመት ተጠቅመውበታል።ምንም እንኳን በኦቶማን -ሳፋቪድ ጦርነት (1623-1639) በሳፊ አያት እና ታላቁ ሻህ አባስ ታላቁ የሳፋቪድ የመጀመሪያ ደረጃ የሳፋቪድ ስኬቶች እና አዋራጅ ሽንፈቶች ቢኖሩም ኦቶማኖች በሱልጣን ሙራድ አራተኛ ጊዜ ኢኮኖሚያቸውን እና ወታደራዊ መረጋጋትን ካደረጉ እና እንደገና በማደራጀት በምዕራቡ ዓለም ወረራ አድርገዋል። Safi ወደ ዙፋኑ ካረገ በኋላ በአንድ አመት ውስጥ.እ.ኤ.አ. በ 1634 ኢሬቫን እና ታብሪዝን ለአጭር ጊዜ ያዙ እና በ 1638 በመጨረሻ ባግዳድ የባግዳድ ወረራ (1638) እና ሌሎች የሜሶጶጣሚያ ( ኢራቅ ) ክፍሎች እንደገና ለመያዝ ተሳክተዋል ፣ ምንም እንኳን በታሪክ ውስጥ ብዙ ጊዜ በኋላ በፋርሳውያን እና በተለይም በ ናደር ሻህ፣ ከአንደኛው የዓለም ጦርነት ማግስት ድረስ ሁሉም ነገር በእጃቸው ይቆያል።ቢሆንም፣ በ1639 የተካሄደው የዙሃብ ስምምነት በሶፋቪድ እና በኦቶማን መካከል የተደረጉ ጦርነቶችን ሁሉ አቆመ።ከኦቶማን ጦርነቶች በተጨማሪ ኢራን በምስራቅ በኡዝቤኮች እና በቱርክማን ተቸገረች እና በ1638 ካንዳሃርን በምስራቃዊ ግዛታቸው ለሙጋላውያን ለጥቂት ጊዜ አጥታለች ። ካን ከቢሮ ከተሰናበተ በኋላ።

አባስ II ከ1642 እስከ 1666 ድረስ የገዛው የሳፋቪድ ኢራን ሰባተኛው ሻህ ነበር።የሳፊ የበኩር ልጅ እና የሰርካሲያ ሚስቱ አና ካኑም በዘጠኝ ዓመቱ ዙፋኑን ወረሱ እና በሳሩ በሚመራው አገዛዝ መታመን ነበረበት። ታኪ፣ የአባቱ የቀድሞ ታላቅ አገልጋይ፣ በእሱ ምትክ ያስተዳድራል።በግዛቱ ዘመን አባስ እስከዚያ ድረስ ተከልክሏል የሚል መደበኛ የንግሥና ትምህርት ወሰደ።እ.ኤ.አ. በ 1645 ፣ በ 15 ዓመቱ ፣ ሳሩ ታኪን ከስልጣን ማባረር ቻሉ እና የቢሮክራሲውን ማዕረግ ካፀዱ በኋላ ፣ በቤተ መንግሥቱ ላይ ሥልጣናቸውን አረጋግጠዋል እና ፍጹም አገዛዙን ጀመሩ ።ኣብ ዳግማዊ ንግስነት ሰላምን ምምሕዳርን ተሓጒሱ።ሆን ብሎ ከኦቶማን ኢምፓየር ጋር ጦርነትን አስቀርቷል፣ እና በምስራቅ ከኡዝቤኮች ጋር የነበረው ግንኙነት ወዳጃዊ ነበር።ከሙጋል ኢምፓየር ጋር በተደረገው ጦርነት ሰራዊቱን በመምራት እና የካንዳሃርን ከተማ በተሳካ ሁኔታ በመመለስ የወታደራዊ አዛዥ የነበረውን ስም አሻሽሏል።በትእዛዙ መሰረት፣ የካርትሊ ንጉስ እና ሳፋቪድ ቫሳል የነበረው ሮስቶም ካን የካኬቲ ግዛትን በ1648 ወረረ እና አመጸኛውን ንጉስ ቴይሙራዝ 1ኛን በግዞት ላከው።እ.ኤ.አ. በ 1651 ቴሙራዝ የጠፋውን ዘውድ በሩስያ ሳርዶም ድጋፍ ለማስመለስ ሞክሮ ነበር ፣ ግን ሩሲያውያን በ 1651 እና 1653 መካከል በተደረገ አጭር ግጭት በአባስ ጦር ተሸነፉ ።የጦርነቱ ዋነኛ ክስተት በኢራን በኩል በቴሬክ ወንዝ የሚገኘውን የሩሲያ ምሽግ መውደም ነው።አባስ በ1659 እና 1660 መካከል በጆርጂያውያን የሚመራውን አመፅ አፍኗል፣ በዚህ ጊዜ ቫክታንግ አምስተኛ የካርትሊ ንጉስ መሆኑን አምኗል፣ ነገር ግን የአማፂያኑ መሪዎች እንዲገደሉ አድርጓል።ከመካከለኛው የግዛት ዘመን ጀምሮ፣ አባስ እስከ የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት ፍጻሜ ድረስ በግዛቱ ላይ በደረሰ የገንዘብ ውድቀት ተያዘ።ገቢን ለመጨመር እ.ኤ.አ. በ1654 አባስ ሙሐመድ ቤግ የተባሉ ታዋቂ ኢኮኖሚስት ሾሙ።ይሁን እንጂ የኢኮኖሚ ውድቀትን ማሸነፍ አልቻለም.የመሐመድ ቤግ ጥረት ብዙ ጊዜ ግምጃ ቤቱን ይጎዳል።ከኔዘርላንድ ኢስት ህንድ ካምፓኒ ጉቦ ተቀብሎ ቤተሰቡን በተለያዩ ቦታዎች መድቧል።እ.ኤ.አ. በ 1661 መሀመድ ቤግ ደካማ እና ንቁ ያልሆነ አስተዳዳሪ በሆነው ሚርዛ መሀመድ ካራኪ ተተካ።ሳም ሚርዛ፣ የወደፊቱ ሱለይማን እና የኢራን ቀጣዩ ሳፋቪድ ሻህ መኖር እስካላወቀበት ጊዜ ድረስ ከውስጠኛው ቤተ መንግስት ከሻህ ንግድ ተገለለ።

የ1649-1653 የሙጋል -ሳፋቪድ ጦርነት በዘመናዊው አፍጋኒስታን ግዛት ውስጥ በሙጋል እና በሳፋቪድ ኢምፓየር መካከል የተካሄደ ነው።ሙጋላውያን ከጃኒድ ኡዝቤኮች ጋር ጦርነት ላይ በነበሩበት ወቅት የሳፋቪድ ጦር ምሽጉ ካንዳሃርን እና ክልሉን የተቆጣጠሩትን ሌሎች ስትራቴጂካዊ ከተሞችን ያዘ።ሙጋሎች ከተማዋን መልሰው ለማግኘት ቢሞክሩም ጥረታቸው ሳይሳካ ቀርቷል።

ኢራን በ17ኛው ክፍለ ዘመን እየገፋ ሲሄድ የዘመናት ጠላቶቿን ኦቶማን እና ኡዝቤኮችን ከመዋጋት በተጨማሪ አዳዲስ ጎረቤቶች ሲፈጠሩ መታገል ነበረባት።ባለፈው ክፍለ ዘመን የሩስያ ሞስኮቪ ሁለት ምዕራባዊ እስያ ካንቴቶችን ወርቃማው ሆርዴ አስወግዶ ተጽእኖውን ወደ አውሮፓ፣ የካውካሰስ ተራሮች እና መካከለኛው እስያ አስፋፍቷል።አስትራካን በዳግስታን ውስጥ የሳፋቪድ ንብረቶች አቅራቢያ በሩሲያ አገዛዝ ሥር መጣ።በሩቅ ምሥራቃዊ ግዛቶች፣ የሕንድ ሙጋሎች በኢራን ቁጥጥር ወጪ ወደ ሖራሳን (አሁን አፍጋኒስታን) ተስፋፍተው ነበር፣ ለአጭር ጊዜ ካንዳሃርን ወሰዱ።ከሁሉም በላይ፣ የደች ኢስት ህንድ ኩባንያ እና በኋላ እንግሊዛዊ /ብሪቲሽ በምእራብ ህንድ ውቅያኖስ ውስጥ የንግድ መስመሮችን ለመቆጣጠር ያላቸውን የላቀ የባህር ሃይል ዘዴ ተጠቅመዋል።በዚህ ምክንያት ኢራን ከምስራቅ አፍሪካ፣ ከአረብ ባሕረ ገብ መሬት እና ከደቡብ እስያ ጋር ከባሕር ማዶ ግንኙነት ተቋርጣለች።ኢራን በአስራ ሰባተኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ላይ ከሰሜን እና ከመካከለኛው አውሮፓ ጋር የመሬት ላይ ንግድዋን የበለጠ ማዳበር ስለቻለች የመሬት ላይ ንግድ በተለይ አድጓል።በአስራ ሰባተኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የኢራን ነጋዴዎች እስከ ሰሜን እስከ ናርቫ ድረስ በባልቲክ ባህር ላይ እስከ አሁን ኢስቶኒያ በተባለው ስፍራ በቋሚነት መገኘታቸውን አቋቋሙ።ደች እና እንግሊዛውያን አሁንም የኢራን መንግስት ብዙ ውድ የብረታ ብረት አቅርቦቶችን ማስወጣት ችለዋል።ከሻህ አባስ II በስተቀር፣ ከቀዳማዊ አባስ በኋላ የነበሩት የሳፋቪድ ገዢዎች ውጤት አልባ ሆነዋል፣ እና የኢራን መንግስት በአስራ ስምንተኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በምስራቃዊ ድንበሯ ላይ ከባድ ወታደራዊ ስጋት በተፈጠረ ጊዜ ውድቅ ተደረገ እና በመጨረሻ ወድቋል።የሁለተኛው አባስ 1666 የግዛት ዘመን መጨረሻ በዚህ ምክንያት የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት መገባደጃ ተጀመረ።ምንም እንኳን ገቢዎች እየቀነሱ እና ወታደራዊ ዛቻ ቢሰነዘርባቸውም ፣ በኋላ ሻህዎች ጥሩ የአኗኗር ዘይቤ ነበሯቸው።ሶልታን ሆሴይን (1694-1722) በተለይ ወይን ጠጅ በመውደድ እና በአስተዳደር ላይ ፍላጎት ስለሌለው ይታወቅ ነበር።

ቀዳማዊ ሱሌይማን ከ1666 እስከ 1694 የሳፋቪድ ኢራን ስምንተኛ እና የመጨረሻው ሻህ ነበር። እሱ የሁለተኛው አባስ እና ቁባቱ ናኪሃት ካኑም የበኩር ልጅ ነበር።ሳም ሚርዛ ተብሎ የተወለዱት ሱለይማን የልጅነት ዘመናቸውን በሴቶች እና ጃንደረባዎች መካከል በሃረም አሳልፈዋል እና ህልውናው ከህዝብ ተሰውሮ ነበር።አባስ 2ኛ በ1666 ሲሞቱ ታላቁ ዊዚር ሚርዛ መሀመድ ካራኪ ሻህ ወንድ ልጅ እንዳለው አላወቀም ነበር።ሱለይማን ከሁለተኛው የዘውድ ንግስና በኋላ የስጋ ደስታን እና ከመጠን በላይ መጠጣትን ለመደሰት ወደ ሃረም አፈገፈገ።ለስቴቱ ጉዳዮች ደንታ ቢስ ነበር, እና ብዙ ጊዜ ለብዙ ወራት በሕዝብ ውስጥ አይሆንም.በስራ ፈትነቱ ምክንያት የሱለይማን ንግስና በትላልቅ ጦርነቶች እና በዓመፀኞች መልክ አስደናቂ ክስተቶች አልነበሩም።በዚህ ምክንያት የምዕራባውያን የዘመናችን የታሪክ ጸሐፍት የሱለይማንን የንግሥና ዘመን “በከንቱ የሚደነቅ” አድርገው ሲመለከቱት የሳፋቪድ ቤተ መንግሥት ዜና መዋዕል ግን የሥልጣን ዘመኑን ከመመዝገብ ተቆጥቧል።የሱለይማን የግዛት ዘመን የሶፋቪድ ጦር መውረድ ታይቷል፣ ወታደሮቹ ስነስርአት እስከሌላቸው ድረስ እና ከነሱ በሚፈለገው መልኩ ለማገልገል ምንም ጥረት አላደረጉም።እየቀነሰ ከመጣው ጦር ጋር በተመሳሳይ ጊዜ የግዛቱ ምሥራቃዊ ድንበሮች በኡዝቤኮች የማያቋርጥ ወረራ ሥር ነበሩ እና በአስትራባድ የሰፈሩት ካልሚኮችም የራሳቸውን ዘረፋ ጀምረዋል።ብዙውን ጊዜ በንግሥና ውስጥ እንደ ውድቀት የሚታየው፣ የሱለይማን ንግሥና የሳፋቪድ ውድቀት መነሻ ነው፡ ወታደራዊ ኃይል መዳከም፣ የግብርና ምርት መውደቅ እና ብልሹ ቢሮክራሲ፣ ሁሉም የስልጣን ዘመኑ ፍጻሜውን ያገኘውን የተካውን የሶልታን ሆሴይን አስጨናቂ አገዛዝ ቅድመ ማስጠንቀቂያ ነበር። የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት.ሱለይማን ግዛቱን ያልተቆጣጠረ እና ወታደር ያልመራ የመጀመሪያው ሳፋቪድ ሻህ ነበር፣ ስለዚህም የመንግስት ጉዳዮችን ለታዋቂው የፍርድ ቤት ጃንደረቦች፣ የሃረም ሴቶች እና የሺዓ ከፍተኛ ቀሳውስት አሳልፎ ሰጥቷል።

ሶልታን ሆሴይን ከ1694 እስከ 1722 የኢራን ሳፋቪድ ሻህ ነበር። እሱ የሻህ ሶላይማን ልጅ እና ተከታይ ነበር (አር. 1666-1694)።በንጉሣዊው ሃረም ተወልዶ ያደገው ሶልታን ሆሴይን ዙፋኑን የወጣው በውስን የሕይወት ልምድ እና ይብዛም ይነስም በሀገሪቱ ጉዳይ ላይ ምንም እውቀት አልነበረውም።በዙፋኑ ላይ የተሾመው በኃያላኑ አክስት ማርያም ቤገም እና እንዲሁም የቤተ መንግሥት ጃንደረቦች ደካማ እና አስገራሚ ገዢን በመጠቀም ሥልጣናቸውን ለመጨመር በፈለጉት ጥረት ነው።በስልጣን ዘመኑ ሁሉ፣ ሶልታን ሆሴይን በአጉል እምነቱ፣ በሚያስደምም ስብዕና፣ ከመጠን ያለፈ ደስታን ማሳደድ፣ ብልግና እና ብክነት፣ ይህ ሁሉ በዘመኑም ሆነ በኋላ ጸሃፊዎች እንደ ተጫዋቾቹ ተደርገው በሚቆጠሩት እጅግ በጣም ታማኝነቱ ይታወቃል። በሀገሪቱ ውድቀት ውስጥ አንድ አካል።የሶልታን ሆሴይን የግዛት ዘመን የመጨረሻዎቹ አስርት አመታት በከተማ አለመግባባቶች፣ በጎሳ አመፆች እና በሀገሪቱ ጎረቤቶች መደፍረስ ታይቷል።ትልቁ ስጋት አፍጋኒስታን በጦር መሪው ሚርዋይስ ሆታክ መሪነት ካመፁበት ከምስራቅ ነበር።የኋለኛው ልጅ እና ተተኪ ማህሙድ ሆታክ የአገሪቱን ማእከል ወረረ ፣ በመጨረሻም በ 1722 ዋና ከተማዋን እስፋሃን ደረሰ ፣ እሷም ተከበበች።ብዙም ሳይቆይ በከተማው ውስጥ ረሃብ ተፈጠረ፣ እሱም ሶልታን ሆሴይን በጥቅምት 21 ቀን 1722 እጁን እንዲሰጥ አስገደደው። ንብረቱን ለማህሙድ ሆታክ ተወ፣ ከዚያም በኋላ ታስሮ የከተማይቱ አዲስ ገዥ ሆነ።በኖቬምበር፣ የሶልታን ሆሴይን ሶስተኛ ልጅ እና አልጋ ወራሽ፣ እራሱን በቁዝቪን ከተማ ውስጥ ታህማስፕ 2ኛ መሆኑን አወጀ።

የ 1722-1723 የሩስያ-ፋርስ ጦርነት በሩሲያ የታሪክ አፃፃፍ የታላቁ ፒተር ፋርስ ዘመቻ ተብሎ የሚታወቀው ፣ በሩሲያ ግዛት እና በሳፋቪድ ኢራን መካከል የተደረገ ጦርነት ነበር ፣ ይህም ዛር በካስፒያን እና በካውካሰስ ክልሎች የሩሲያን ተፅእኖ ለማስፋት ባደረገው ሙከራ እና ተቀናቃኙን የኦቶማን ኢምፓየር ከሴፋቪድ ኢራን በመቀነሱ የተነሳ በክልሉ ውስጥ ከግዛት ይዞታዎች ለመከላከል።የራሺያ ድል ለሳፋቪድ ኢራን በሰሜን ካውካሰስ፣ በደቡብ ካውካሰስ እና በዘመናዊው ሰሜናዊ ኢራን ግዛቶቿን ወደ ሩሲያ ስታቋርጥ የደርቤንት (ደቡብ ዳግስታን) እና ባኩ እና በአቅራቢያቸው ያሉ መሬቶች እንዲሁም የጊላን አውራጃዎች ያቀፈ ነው። ሺርቫን፣ ማዛንዳራን እና አስታራባድ የቅዱስ ፒተርስበርግ ስምምነትን (1723) ያከብራሉ።በ 1732 የሬሽት ስምምነት እና በ 1735 የጋንጃ ስምምነት በአና ዮአንኖቭና የግዛት ዘመን ወደ ኢራን ሲመለሱ ግዛቶቹ ለዘጠኝ እና ለአስራ ሁለት ዓመታት በሩሲያ እጅ ቆይተዋል ።

ታህማስፕ II ከመጨረሻዎቹ የፋርስ ሳፋቪድ ገዥዎች አንዱ ነበር ( ኢራን )።ታህማስፕ በጊዜው የኢራን ሻህ የነበረው የሶልታን ሆሴይን ልጅ ነበር።በ1722 ሶልታን ሆሴይን በአፍጋኒስታን ከስልጣን እንዲወርድ ሲገደድ፣ ልዑል ታህማስፕ ዙፋኑን ለመጠየቅ ፈለገ።ከተከበበችው የሳፋቪድ መዲና ኢስፋሃን ወደ ታብሪዝ ሸሽቶ መንግስት መሰረተ።የካውካሰስ የሱኒ ሙስሊሞችን ድጋፍ አግኝቷል (ከዚህ ቀደም አመጸኞቹ ሌዝጊኖችም ጭምር) እንዲሁም የበርካታ የቂዚልባሽ ጎሳዎች (አፍሻሮችን ጨምሮ፣ በኢራን የወደፊት ገዥ ናደር ሻህ ቁጥጥር ስር)።በሰኔ 1722 የዚያን ጊዜ የሩስያ ኢምፓየር ንጉስ የነበረው ፒተር ታላቁ በካስፒያን እና በካውካሰስ ክልሎች ውስጥ የሩሲያ ተጽእኖን ለማስፋት እና ተቀናቃኙን የኦቶማን ኢምፓየር በክልሉ ውስጥ ከግዛት ጥቅሞች ለመከላከል በሳፋቪድ ኢራን ላይ ጦርነት አወጀ ። ሳፋቪድ ኢራንን በመቀነስ ወጪ.የሩስያ ድል የሳፋቪድ ኢራኖች በሰሜን፣ በደቡባዊ ካውካሰስ እና በወቅታዊው ዋና ምድር ሰሜናዊ ኢራን፣ ደርቤንት (ደቡብ ዳግስታን) እና ባኩ እና በአቅራቢያቸው ያሉ መሬቶችን እንዲሁም የጊላን አውራጃዎችን ያቀፈ ግዛታቸውን ማቋረጥ የተረጋገጠ ነው። በሴንት ፒተርስበርግ ስምምነት (1723)፣ ማዛንዳራን እና አስትራባድ ወደ ሩሲያ።በ 1729 ታህማስፕ አብዛኛውን የአገሪቱን ተቆጣጠረ።እ.ኤ.አ. በ1731 ካደረገው ሞኝ የኦቶማን ዘመቻ በኋላ፣ በወደፊቱ ናደር ሻህ በ1732 ለልጁ አባስ ሳልሳዊ በመደገፍ ከስልጣን ተባረረ።ሁለቱም በ 1740 በ Sabzevar በናደር ሻህ የበኩር ልጅ ሬዛ-ቆሊ ሚርዛ ተገደሉ።

የጎሳ አፍጋኒስታን ለሰባት ዓመታት ያህል በወረራ ግዛታቸው ላይ ግልቢያ ቢያደርሱም ተጨማሪ ትርፍ እንዳያገኙ በናደር ሻህ ተከለከሉ በቀድሞው ባሪያ በአፍሻር ጎሳ ውስጥ ወደ ወታደራዊ አመራርነት ያደገው፣ የኮራሳን ግዛት የሳፋቪዶች ግዛት።በንጉሠ ነገሥቱ ወዳጆች እና ጠላቶች ዘንድ የሚፈሩ እና የተከበሩ እንደ ወታደራዊ ሊቅ ስም በፍጥነት (የኢራን ዋና ተቀናቃኝ የሆነውን የኦቶማን ኢምፓየር እና ሩሲያን ጨምሮ ፣ ሁለቱም ንጉሠ ነገሥት ናደር ብዙም ሳይቆይ ይቋቋማሉ) ናደር ሻህ በ1729 የአፍጋኒስታን ሆታኪ ጦርን በቀላሉ አሸንፏል። የዳምጋን ጦርነት።በ1729 ከስልጣን አስወግዶ ከኢራን አባረራቸው። በ1732 የሬሽት ውል እና በ1735 የጋንጃ ውል ከእቴጌ አና ኢኦአኖቭና መንግስት ጋር ተደራድሮ በቅርቡ የተጠቃሉት የኢራን ግዛቶች እንዲመለሱ አድርጓል። የጋራ ጎረቤት የኦቶማን ጠላት ላይ የኢራን-ራሺያ ህብረት ሲመሰርት አብዛኛው የካውካሰስ ወደ ኢራን እጅ እንዲገባ በማድረግ።በኦቶማን-ኢራን ጦርነት (1730-35) በ1720ዎቹ የኦቶማን ወረራ የጠፉትን ግዛቶች እንዲሁም ከዚያም አልፎ ወሰደ።የሳፋቪድ ግዛት እና ግዛቶቹ ከተጠበቁ ፣ በ 1738 ናዴር በካንዳሃር የሚገኘውን የሆታኪን የመጨረሻ ምሽግ ድል አደረገ ።በዚያው አመት ወታደራዊ ህይወቱን ከኦቶማን እና ከሩሲያ ንጉሠ ነገሥት ተቀናቃኞቻቸው ጋር ለመታገዝ ሀብት ፈልጎ በሀብታሞች ነገር ግን ደካማ የሆነውን የሙጋል ኢምፓየር ወረራ ከጆርጂያ ርእሱ ኢሬከል 2ኛ ጋር በመሆን ጋዝኒን፣ ካቡልን፣ ላሆርን እና እንደ በህንድ ውስጥ እስከ ዴልሂ ድረስ በወታደራዊ ደረጃ ዝቅተኛ የሆኑትን ሙጋሎችን ሙሉ በሙሉ ሲያዋርዱ እና ሲዘርፉ።እነዚህ ከተሞች ከጊዜ በኋላ በአብዳሊ አፍጋኒስታን ወታደራዊ አዛዥ አህመድ ሻህ ዱራኒ የተወረሱ ሲሆን በ 1747 የዱራኒ ግዛትን ለመመስረት ጀመሩ ። ናዲር በሻህ ታህማስፕ II ስር ውጤታማ ቁጥጥር ነበረው እና እስከ 1736 ድረስ የሕፃኑ አባስ III መሪ ሆኖ ገዛ። ራሱ ሻህን ዘውድ አድርጎ ነበር።

የኦቶማን-ፋርስ ጦርነት በሳፋቪድ ኢምፓየር ኃይሎች እና በኦቶማን ኢምፓየር ጦርነቶች መካከል ከ1730-1735 የተደረገ ግጭት ነበር። በሆታኪ ሥርወ መንግሥት ተሰጥቷቸዋል፣ ወደ አዲሱ የፋርስ ግዛት እንደገና የመቀላቀል አደጋ ተጋርጦባቸዋል።ጎበዝ የሳፋቪድ ጄኔራል ናደር ለኦቶማኖች እንዲወጡ ኡልቲማ ሰጥቷቸዋል፣ ይህም ኦቶማኖች ችላ ለማለት መረጡ።ተከታታይ ዘመቻዎች ተከትለዋል, እያንዳንዱ ወገን የበላይነትን በማግኘት ግማሽ አስርት ዓመታትን በፈጀው ተከታታይ ሁከት ውስጥ።በመጨረሻም የፋርስ የዬጌቫርድ ድል ኦቶማኖች ለሰላም ክስ እንዲመሰርቱ እና የፋርስን ግዛት አንድነት እና የካውካሰስን የፋርስ የበላይነት እንዲገነዘቡ አድርጓል።

እ.ኤ.አ. በ1747 ናደር ሻህ ከተገደለ በኋላ እና የአጭር ጊዜ ግዛቱ ከተበታተነ በኋላ ገና ለጀማሪው የዛንድ ስርወ መንግስት ህጋዊነትን ለመስጠት ሳፋቪዶች የኢራን ሻህ ሆነው ተሾሙ።ነገር ግን፣ አጭር የአሻንጉሊት ኢስማኢል ሳልሳዊ አገዛዝ በ1760 ካሪም ካን የሀገሪቱን ስም ስልጣን ለመያዝ እና የሳፋቪድ ስርወ መንግስትን በይፋ ለማጥፋት ጠንካራ ስሜት ሲሰማው አብቅቷል።