Империяи Парфия

аломатҳо

маълумотномаҳо


Play button

247 BCE - 224

Империяи Парфия



Империяи Парфия, ки бо номи Империяи Арсокиён низ маъруф аст, аз соли 247 то 224 мелодӣ дар Эрони бостон як қудрати бузурги сиёсӣ ва фарҳангии эронӣ буд.Номи охирини он аз асосгузори он Арсаки I гирифта шудааст, ки қабилаи Парниро дар забт кардани минтақаи Парфия дар шимолу шарқи Эрон, сипас як сатрапия (вилоят) таҳти роҳбарии Андрагор, дар шӯриши зидди империяи Селевкиён буд.Митридат I бо забт кардани Мидия ва Байнаннаҳрайн аз Селевкиён империяро хеле васеъ кард.Империяи Парфия дар авҷи худ аз дарёи шимолии Фурот, дар ҳудуди Туркияи имрӯзаи марказӣ-шарқӣ то Афғонистони имрӯза ва Покистони ғарбӣ тӯл кашид.Империя, ки дар роҳи савдои Роҳи Абрешим байни Империяи Рум дар ҳавзаи баҳри Миёназамин ва сулолаи Хани Чин ҷойгир буд, ба маркази тиҷорат ва тиҷорат табдил ёфт.Парфияҳо асосан санъат, меъморӣ, эътиқоди динӣ ва аломатҳои шоҳии империяи аз ҷиҳати фарҳангӣ гуногундоштаи худро, ки фарҳангҳои форсӣ, эллинӣ ва минтақавиро дар бар мегирифтанд, қабул карданд.Тақрибан дар нимаи аввали мавҷудияти худ дарбори Арсокӣ унсурҳои фарҳанги юнонро қабул кард, гарчанде ки дар ниҳоят эҳёи тадриҷии анъанаҳои эронӣ буд.Ҳукмрони Арсокҳо ҳамчун "шоҳи подшоҳон" унвон доштанд, ки вориси Империяи Ҳахоманишиёнанд ;дар хакикат, онхо бисьёр подшохони махаллиро ба сифати вассал кабул карданд, ки дар он чо Хахоманишихо ба таври мутамарказ сатрапхоро, гарчанде ки аксар мухтор бошад хам, таъин мекарданд.Дарбор воќеан шумораи ками сатрапњоро, ки асосан берун аз Эрон буданд, таъйин мекард, вале ин сатрапњо нисбат ба ќудратмандони Њахоманишињо хурдтар ва ќудратмандтар буданд.Бо тавсеаи қудрати Арсокӣ, курсии ҳукумати марказӣ аз Нисо ба Ктесифон қад-қади Даҷла (ҷануб аз Бағдод, Ироқ) гузашт, гарчанде ки якчанд ҷойҳои дигар низ ҳамчун пойтахт хизмат мекарданд.Аввалин душманони Парфияҳо дар ғарб Селевкиён ва дар шимол скифҳо буданд.Бо вуҷуди ин, вақте ки Парфия ба ғарб васеъ шуд, онҳо бо Подшоҳии Арманистон ва дар ниҳоят бо Ҷумҳурии дер Рум даргир шуданд.Рум ва Парфия бо ҳам рақобат мекарданд, то подшоҳони Арманистонро ҳамчун мизоҷони тобеи худ таъсис диҳанд.Парфияҳо лашкари Марк Лициниус Крассро дар ҷанги Каррей дар соли 53 то милод несту нобуд карданд ва дар 40–39 то милод нерӯҳои Парфия тамоми Левантро, ба истиснои Тир аз румиён забт карданд.Бо вуҷуди ин, Марк Антони ба муқобили Парфия ҳамла кард, гарчанде ки муваффақиятҳои ӯ умуман дар набудани ӯ, таҳти роҳбарии лейтенанти худ Вентидий ба даст оварда шуданд.Императорҳои гуногуни Рум ё генералҳои таъиншудаи онҳо дар ҷараёни ҷангҳои минбаъдаи Рум-Парфия дар чанд асрҳои оянда ба Месопотамия ҳамла карданд.Румиён дар ин муноқишаҳо шаҳрҳои Селевкия ва Ктесифонро борҳо забт карданд, аммо ҳеҷ гоҳ онҳоро нигоҳ дошта натавонистанд.Ҷангҳои мунтазами дохилии байни довталабони парфия барои пойдории империя нисбат ба ҳамлаи хориҷӣ хатарноктар буданд ва қудрати Парфия вақте бухор шуд, ки Ардашири I, ҳокими Истахри Форс бар зидди Арсокиҳо шӯриш кард ва охирин ҳокими онҳо Артабани IV-ро дар соли 224 мелодӣ кушт. .Ардашир империяи Сосониёнро таъсис дод, ки Эрон ва бисёре аз Шарқи Наздикро то истилои мусулмонони асри 7-и мелодӣ ҳукмронӣ мекард, гарчанде ки сулолаи Арсокиён тавассути шохаҳои оилае, ки Арманистон ,Иберия ва Албанияро дар Қафқоз ҳукмронӣ мекарданд, зиндагӣ мекард.
HistoryMaps Shop

Мағозаро зиёрат кунед

247 BCE - 141 BCE
Ташаккул ва густариши барвақтornament
Парниро забт кардани Парфия
Парниро забт кардани Парфия ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
247 BCE Jan 1 00:01

Парниро забт кардани Парфия

Ashgabat, Turkmenistan
Дар соли 245 пеш аз милод Андрагор, волии Селевкиён (сатрап)-и Парфия аз Селевкиён истиқлолият эълон кард, вақте ки - пас аз марги Антиохи II - Птолемей III назорати пойтахти Селевкиёнро дар Антиохия ба даст овард ва "бо ҳамин тариқ ояндаи сулолаи Селевкиёнро тарк кард. лахзае ба саволи «Дар ин миён «шахсе бо номи Арсак, ки асли скиф ё бохтарй буд, пешвои кабилахои парнихо интихоб шуд».Пас аз ҷудо шудани Парфия аз Империяи Селевкиён ва дар натиҷа аз даст додани дастгирии низомии Селевкиён, Андрагор дар нигоҳ доштани сарҳадҳои худ душворӣ мекашид ва тақрибан дар соли 238 пеш аз милод - таҳти фармондеҳии "Арсак ва бародараш Тиридатҳо" - Парниҳо ба Парфия ҳамла карданд ва қудратро ба даст оварданд. аз Астабен (Астава), нохияи шимолии он сарзамин, ки маркази маъмурии он Кабучан (Кучан дар вульгат) буд.Дере нагузашта Парни боқимондаи Парфияро аз Андрагор забт карда, ӯро дар ин раванд куштанд.Бо истилои музофот Арсакиён дар маъхазхои юнони ва румй бо номи парфияхо машхур шуданд.Арсаки I аввалин подшоҳи Парфия, инчунин асосгузор ва номгӯи сулолаи Арсокиёни Парфия гардид.
▲
●
Маъракаҳои Антиох III
Калвари Селевкидҳо бар зидди аскарони пиёдагарди румӣ ©Igor Dzis
209 BCE Jan 1

Маъракаҳои Антиох III

Turkmenistan
Антиохи III барои аз нав тасарруф кардани музофотхои шарки ба кор шуруъ кард ва пас аз торумор кардани Парфияхо дар чанг бомуваффакият тахти назорати ин минтакаро ба даст овард.Парфияҳо маҷбур шуданд, ки мақоми тобеиро қабул кунанд ва ҳоло танҳо заминҳоеро, ки ба музофоти собиқи Селевкиёни Парфия мувофиқ буданд, назорат мекарданд.Бо вуҷуди ин, тобеияти Парфия танҳо дар беҳтарин ва танҳо барои он буд, ки артиши Селевкиён дар остонаи онҳо буд.Барои бозпас гирифтани музофотҳои шарқӣ ва муқаррар кардани сарҳадҳои Селевкиён дар шарқ, чунон ки дар замони Селевкий Никатор буд, Антиох аз ҷониби ашрофони худ унвони бузургро соҳиб шуд.Хушбахтона ба Парфияҳо, Империяи Селевкиҳо душманони зиёде дошт ва дере нагузашта Антиох қувваҳои худро ба ғарб барои мубориза боМисри Птолемейӣ ва ҷумҳурии рӯ ба рӯ шудан ба Рум бурд.Селевкиён пас аз шикасти Селевкиён дар Магнезия дар соли 190 пеш аз милод натавонистанд ба корҳои Парфия дахолат кунанд.Приапатиус (солҳои 191–176 то милод) ба ҷои Арсаки II ва Фраати I (солҳои 176–171 то милод) дар ниҳоят ба тахти Парфия нишаст.Фратҳои I Парфияро бидуни дахолати минбаъдаи Селевкиҳо ҳукмронӣ мекард.
▲
●
Таҳдид аз Шарқ
Сака Уорриорс ©JFoliveras
177 BCE Jan 1

Таҳдид аз Шарқ

Bactra, Afghanistan
Дар ҳоле ки Парфияҳо қаламравҳои дар ғарб аз даст додашударо дубора ба даст меоранд, дар шарқ хатари дигаре ба миён омад.Солҳои 177–176 пеш аз милод конфедератсияи бодиянишинони Синнуҳо Юэчзиҳои бодиянишинро аз сарзамини худ дар музофоти ҳозираи Гансу дар шимолу ғарбииЧин кӯчонданд;баъдан юэччихо ба тарафи гарб ба Бохтар кучида, кабилахои сак (скиф)-ро кучондаанд.Сакхо мачбур шуданд, ки ба тарафи гарб бештар харакат кунанд ва дар он чо ба сархадхои шимолу шаркии империяи Парфия хучум карданд.Ҳамин тариқ, Митридат маҷбур шуд, ки пас аз забт кардани Байнаннаҳрайн ба Гиркания равад.Як кисми сакхо ба кушунхои Фраатхо бар зидди Антиох дохил шуданд.Бо вуҷуди ин, онҳо хеле дер омаданд, то дар ҷанг иштирок кунанд.Вақте ки Фраатҳо аз додани музди худ саркашӣ карданд, сакҳо шӯриш бардоштанд, ки ӯ бо кӯмаки сарбозони собиқ Селевкиён онро пахш карданӣ буд, аммо онҳо низ Фраатҳоро тарк карда, ба тарафи сакҳо пайвастанд.Фраат II ба мукобили ин кувваи якчоя баромад, вале вай дар чанг кушта шуд.Муаррихи румӣ Ҷастин хабар медиҳад, ки вориси ӯ Артабанус I (солҳои 128–124 то милод) дар шарқ бо кӯчманчиён мубориза мебурд.
▲
●
Ҷанг дар Шарқ
©Angus McBride
163 BCE Jan 1 - 155 BCE

Ҷанг дар Шарқ

Balkh, Afghanistan
Фраатҳои I ҳамчун васеъ кардани назорати Парфия аз назди дарвозаҳои Искандар ва Апамея Рагианаро ишғол карда буданд.Ҷойгиршавии инҳо маълум нест.Бо вуҷуди ин, бузургтарин тавсеаи қудрат ва қаламрави Парфия дар замони ҳукмронии бародар ва вориси ӯ Митридат I (солҳои 171–132 то милод), ки Катузиён ӯро бо Куруши Бузург (ваф. 530 то милод), асосгузори Империяи Ҳахоманишиҳо муқоиса мекунад.Митридат I чашми худро ба салтанати Юнону Бохтар, ки дар натичаи чангхои он ба мукобили сугдиён, дрангиён ва хиндухои хамсоя хеле заиф шуда буд, равона кард.Подшоҳи нави Юнону Бохтар Евкратиди I (ҳукмронии 171–145 пеш аз милод) тахтро ғасб карда буд ва дар натиҷа ба мухолифат дучор шуд, масалан, шӯриши ориёиҳо, ки эҳтимол аз ҷониби Митридати I дастгирӣ мешуд, зеро он ба ҳукумат хизмат мекард. афзалияти ӯ.Солҳои 163–155 пеш аз милод Митридат I ба мулкҳои Евкрадид ҳуҷум кард ва ӯро мағлуб кард ва Ария, Марҷиён ва Бохтари ғарбиро забт кард.Чуноне ки муаррихони классикӣ Юстин ва Страбон нишон медиҳанд, Евкрадид гӯё вассали Парфия шуда буд.Марв ба такьягохи хукмронии Парфия дар шимолу шарк табдил ёфт.Баъзе аз тангаҳои биринҷии Митридати I дар паси он тасвири фил бо ривояти «Шоҳи Бузург Арсак» тасвир шудааст.Юнону Бохтариён тангаҳои дорои тасвири фил мезаданд, ки аз ин бармеояд, ки сиккаҳои сиккаҳои Митридат I аз худи ҳайвон эҳтимолан барои таҷлили истилои ӯ дар Бохтар буданд.
▲
●
141 BCE - 63 BCE
Асри тиллоӣ ва муноқишаҳо бо Румornament
Экспансия ба Бобулия
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
141 BCE Jan 1 00:01

Экспансия ба Бобулия

Babylon, Iraq
Диққати худро ба мулки Селевкиён равона карда, Митридат I дар соли 148 ё 147 пеш аз милод ба Мидия ҳамла кард ва Экбатанаро ишғол кард;Ин минтақа ба наздикӣ пас аз пахш кардани шӯриши Селевкиён бо сардории Тимарх ноустувор шуд.Баъдтар Митридат I бародараш Багасисро ҳокими ин минтақа таъин кард.Пас аз ин галаба фатхи парфияхои Мидия Атропатена ба амал омад.Дар соли 141 пеш аз милод Митридат I Бобулияро дар Байнаннаворӣ забт кард, ки дар он ҷо дар Селевкия сикка зада буд ва маросими расмии сармоягузориро баргузор кард.Чунин ба назар мерасад, ки дар он ҷо Митридати I паради ҷашни Соли навро дар Бобул ҷорӣ кардааст, ки бо он муҷассамаи худои қадимии Байнаннаҳрайн Мардук бо дастони олиҳаи Иштар дар роҳи парад аз маъбади Эсагила бурда мешуд.Бо Байнаннаҳрайн ҳоло дар дасти Парфияҳо, маркази маъмурии империя ба ҷои Эрони шарқӣ ба он ҷо кӯчонида шуд.Митридат I дере нагузашта ба Гиркания истеъфо дод, дар ҳоле ки қувваҳои ӯ салтанатҳои Элимай ва Харасенро зер карда, Сузаро ишғол карданд.То ин вақт, ҳокимияти Парфия то дарёи Ҳинду шарқ паҳн шуд.
▲
●
Фатҳи Персис
Катафрактҳои Парфия ©Angus McBride
138 BCE Jan 1

Фатҳи Персис

Persia
Ҳокими Селевкиён Деметриуси II Никатор дар аввал дар кӯшиши дубора забт кардани Бобулия муваффақ буд, аммо дар ниҳоят Селевкиён шикаст хӯрд ва худи Деметриус дар соли 138 то милод аз ҷониби нерӯҳои Парфия асир карда шуд.Пас аз он ӯ дар назди юнониёни Мидия ва Байнаннаворӣ парад карда шуд, то онҳоро ба ҳукмронии Парфия қабул кунад.Баъд аз он Митридат I Деметрийро ба яке аз қасрҳои худ дар Гиркания фиристод.Дар он чо Митридат I ба асири худ бо мехмоннавозии бузург муносибат мекард;хатто духтараш Родогунро ба Деметриус хонадор кард.Ба гуфтаи Юстин, Митридат I нақшаҳои Сурияро дошт ва нақша дошт, ки Деметриусро бар зидди ҳокими нави Селевкиён Антиохи VII Сидетес (солҳои 138–129 то милод) ҳамчун асбоби худ истифода барад.Издивоҷи ӯ бо Родогуна дар асл як кӯшиши Митридат I буд, ки заминҳои Селевкиёнро ба қаламрави васеъшавандаи Парфия дохил кунад.Пас аз он Митридат I подшоҳи вассалии Парфияи Элимайро барои кӯмак ба Селевкиён ҷазо дод - вай бори дигар ба минтақа ҳамла кард ва ду шаҳри бузурги онҳоро забт кард.Тақрибан дар ҳамон давра Митридат I минтақаи ҷанубу ғарбии Эрони Персисро забт кард ва Вадфрадоди II-ро ҳамчун фратаракаи он таъин кард;ӯ ба ӯ автономияи бештар дод, эҳтимолан бо мақсади нигоҳ доштани муносибатҳои солим бо Персис, зеро империяи Парфия бо сакҳо, Селевкиҳо ва Месениён дар ҷанги доимӣ қарор дошт.Вай зоҳиран аввалин подшоҳи Парфия буд, ки ба корҳои Персис таъсир расонд.Дар сиккаи Вадфрадад II нишон медиҳад, ки таъсири тангаҳои сиккашуда дар замони Митридат I. Митридат I дар в вафот кардааст.132 то пеш аз милод буд ва ба ҷои писараш Фрати II таъин шуд.
▲
●
Таназзули империяи Селевкиён
Солдатхои парфия ба душманони он чо тир холй мекунанд ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
129 BCE Jan 1

Таназзули империяи Селевкиён

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
Антиохи VII Сидетес, бародари Деметрий, тахти Селевкиёнро ба ӯҳда гирифт ва бо зани охирини Клеопатра Теа издивоҷ кард.Пас аз мағлуб кардани Диодот Трифон, Антиох дар соли 130 пеш аз милод барои бозпас гирифтани Байнаннаҳрайн , ки ҳоло дар зери ҳукмронии Фраати II (солҳои 132–127 то милод) қарор дошт, оғоз кард.Генерали парфияи Индат қад-қади Заби Бузург шикаст хӯрд, пас аз он шӯриши маҳаллӣ ба амал омад, ки дар он волии Парфияи Бобул кушта шуд.Антиох Бобулияро забт намуда, Сузаро ишғол намуда, дар он ҷо тангаҳо мезад.Пас аз пешбурди лашкари худ ба Мидия, Парфияҳо барои сулҳ кӯшиш карданд, ки Антиох аз қабули он даст кашид, магар он ки Арсакиён тамоми заминҳоро ба ӯ гайр аз Парфия нагузоштанд, хироҷҳои зиёд пардохт кунанд ва Деметриусро аз асирӣ озод кунанд.Арсак Деметриусро озод карда, ба Сурия фиристод, аммо дигар талабҳоро рад кард.То баҳори соли 129 пеш аз милод Мидияҳо бар зидди Антиохус, ки лашкараш захираҳои деҳотро дар фасли зимистон тамом карда буд, шӯриши ошкоро бардоштанд.Ҳангоми кӯшиши пахш кардани шӯришҳо, қувваи асосии Парфия ба минтақа ворид шуда, Антиохусро дар ҷанги Экбатана дар соли 129 то милод куштанд.Ҷасади ӯро дар як тобути нуқрагин ба Сурия фиристоданд;писараш Селевк ба гаравгони Парфия ва духтараш ба ҳарами Фраатҳо дохил шуд.
▲
●
Митрадат II
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
124 BCE Jan 1 - 115 BCE

Митрадат II

Sistan, Afghanistan
Ба гуфтаи Юстин, Митридати II барои марги "волидон ё аҷдодони" худ (ultor iniuriae parentum) интиқом гирифт, ки ин аз он шаҳодат медиҳад, ки ӯ бар зидди тохориён, ки Артабани I ва Фраати II-ро кушта буданд, ҷангида ва мағлуб кардааст.Митридати II низ Бохтари гарбиро аз скифхо забт кард.Сикказании Парфия ва гузоришҳои пароканда аз он бармеояд, ки Митридои II дар Бохтар, Кампиртеппа ва Тирмиз ҳукмронӣ мекард, яъне вай худи сарзаминҳоеро, ки номаш Митридоти I (солҳои ҳукмронии 171 – 132 то милод) забт карда буд, дубора забт кардааст.Назорати Амударёи миёна, аз ҷумла Омул барои Парфияҳо барои ҷилавгирӣ аз ҳуҷумҳои бодиянишинони Мовароуннаҳр, бахусус аз Суғдӣ муҳим буд.Дар Бохтари Ғарбӣ ва миёнаҳои Амударё сиккаҳои Парфия то замони ҳукмронии Готарзи II (ҳукмронии 40–51 мелодӣ) идома доштанд.Ҳуҷуми бодиянишинон ба вилояти шарқии Парфияи Дрангиана низ расида, дар он ҷо ҳукумрониҳои пурқуввати сакҳо ба вуҷуд омада буданд ва ҳамин тавр номи Сакастон («замини сакҳо») пайдо шуд.Эҳтимол ин кӯчманчиён аз сабаби фишоре, ки Артабанус I ва Митридат II дар шимол алайҳи онҳо меовард, ба ин минтақа муҳоҷират карда буданд.Дар байни солҳои 124 ва 115 пеш аз милод, Митридат II артишро таҳти роҳбарии генерали хонаи Сурен барои бозпас гирифтани минтақа фиристод.Пас аз он ки Сакастан ба мулки Парфия дубора дохил карда шуд, Митридат II ин минтақаро ба генерали Суренид ҳамчун мулки худ мукофот дод.Шарқи империяи Парфия таҳти роҳбарии Митридат II то Арахосия расид.
▲
●
Муносибатхои тичоратии Хан-Партия
Самарқанд бо роҳи Абрешим ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
121 BCE Jan 1

Муносибатхои тичоратии Хан-Партия

China
Баъди амалиёти дипломатии Чжан Цян ба Осиёи Миёна дар давраи хукмронии император Уи Хан (хукмронии 141—87 пеш аз милод), империяи ХаниЧин дар соли 121 то милод ба дарбори Митридои II як хайати вакилон фиристод.Сафорати Хан тавассути Роҳи Абрешим бо Парфия равобити расмии тиҷорӣ оғоз кард, аммо ба иттифоқи ҳарбии дилхоҳи зидди конфедератсияи Синнуҳо ноил нашуд.Империяи Парфия тавассути андозбандии тиҷорати корвони Авруосиё аз абрешим, ки гаронбаҳотарин молҳои боҳашамате, ки румиён ворид мекарданд, бой мешуд.Марворидҳо инчунин аз Чин воридоти хеле арзишманд буданд, дар ҳоле ки чиниҳо ҳанут, атриёт ва меваҳои Парфия мехариданд.Ҳайвонҳои экзотикӣ инчунин ҳамчун тӯҳфа аз арсацидҳо ба дарборҳои ханҳо дода шуданд;дар соли 87-и милодӣ Пакори II аз Парфия ба император Чжани Ҳан (хукмронии 75–88 милодӣ) шерҳо ва ғазалҳои форсиро фиристод.Ба ғайр аз абрешим, молҳои Парфия, ки тоҷирони румӣ харида буданд, оҳан аз Ҳиндустон, ҳанут ва чарми хубро дар бар мегирифтанд.Корвонҳое, ки аз Империяи Парфия мерафтанд, зарфҳои шишагии боҳашамати Осиёи Ғарбӣ ва баъзан римиро ба Чин меоварданд.Тоҷирони Суғд, ки бо забони эронии шарқӣ ҳарф мезананд, миёнаравҳои асосии ин тиҷорати муҳимми абрешим байни Парфия ва Чини Ҳан буданд.
▲
●
Ктесифон таъсис дода шудааст
Архи Ктесифон ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

Ктесифон таъсис дода шудааст

Salman Pak, Madain, Iraq
Ктесифон дар охири солҳои 120-и пеш аз милод таъсис ёфтааст.Он дар ҷои лагери ҳарбӣ, ки дар рӯ ба рӯи Селевкия аз ҷониби Митридат I аз Парфия таъсис ёфтааст, сохта шудааст.Дар замони ҳукмронии Готарзес ман дидам, ки Ктесифон ҳамчун маркази сиёсӣ ва тиҷоратӣ ба авҷи аъло расидааст.Шаҳр тақрибан дар соли 58 пеш аз милод дар давраи ҳукмронии Ородҳои II пойтахти Император гардид.Оҳиста-оҳиста шаҳр бо пойтахти қадимии эллинистӣ Селевкия ва дигар шаҳракҳои наздик ба ҳам пайваст шуда, як метрополияи космополитиро ташкил дод.
▲
●
Арманистон вассали Парфия мешавад
чанговарони арман ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

Арманистон вассали Парфия мешавад

Armenia
Тақрибан дар соли 120 пеш аз милод шоҳи Парфия Митридат II (ҳукмронии 124–91 пеш аз милод) ба Арманистон ҳамла кард ва ба шоҳи он Артавасдес 1 водор намуд, ки ҳукмронии Парфияро эътироф кунад.Артавасдес I маҷбур шуд, ки ба Парфия Тигран, ки ё писараш буд ва ё ҷияни ӯ буд, ба гаравгон диҳад.Тигран дар дарбори Парфия дар Ктесифон зиндагӣ мекард ва дар он ҷо дар фарҳанги Парфия таҳсил кардааст.Тигран дар дарбори Парфия то с.96/95 пеш аз милод, вақте ки Митридат II ӯро озод кард ва подшоҳи Арманистон таъин кард.Тигран дар Каспий мавзеъеро, ки «ҳафтод води» ном дошт, ё ба сифати гарав ё аз сабаби талаби Митридати II ба Митридати II дод.Духтари Тигранс Ариазате низ бо писари Митридат II издивоҷ карда буд, ки онро муаррихи муосир Эдвард Даброва пешниҳод кардааст, ки чанде пеш аз нишастан ба тахти Арманистон ҳамчун кафолати садоқати ӯ сурат гирифтааст.Тигран то охири солҳои 80-уми пеш аз милод як вассали Парфия боқӣ мемонд.
▲
●
Бо румиён тамос гиред
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
96 BCE Jan 1

Бо румиён тамос гиред

Rome, Metropolitan City of Rom
Соли дигар Митридат II ба Адиабене, Гордиена ва Осрхоне ҳамла кард ва ин давлатҳои шаҳрро забт намуда, сарҳади ғарбии мулки Парфияро ба Фурот интиқол дод.Дар он ҷо Парфияҳо бори аввал бо румиён вохӯрданд.Дар соли 96 пеш аз милод Митридат II яке аз амалдорони худ Оробазро ба унвони фиристода ба Сулла фиристод.Вақте ки румиён қудрат ва нуфузи худро афзоиш медоданд, Парфияҳо кӯшиш мекарданд, ки бо румиён муносибатҳои дӯстона дошта бошанд ва аз ин рӯ мехостанд созишеро ба даст оранд, ки эҳтироми мутақобилан байни ин ду қудратро таъмин кунад.Музокирот ба вуқӯъ омад, ки дар он Сулла зоҳиран бартарӣ ба даст овард, ки Оробазус ва Парфияҳоро ба муътодон монанд кард.Оробазус баъдтар ба қатл расонида мешавад.
▲
●
Асри торикии Парфия
Асри торикии Парфия ©Angus McBride
91 BCE Jan 1 - 57 BCE

Асри торикии Парфия

Turkmenistan
Ба истилоҳ "Асри торикии Парфия" ба давраи се даҳсола дар таърихи Империяи Парфия дар байни марги (ё солҳои охир) Митридати II дар соли 91 пеш аз милод ва ба тахти Ороди II омадан дар соли 57 то милод ишора мекунад. бо давраҳои гуногуни таърих аз ҷониби олимон зикр шудааст.Онро «Асри тира» меноманд, ки ба далели надоштани маълумоти дақиқ оид ба рӯйдодҳои ин давра дар императорӣ, ба истиснои як силсила салтанатҳои, зоҳиран, ба ҳам меоянд.Ягон сарчашмаи хаттӣ, ки ин давраро тавсиф мекунад, боқӣ намондааст ва уламо бо истифода аз маъхазҳои мавҷудаи нумизматикӣ ба далели норавшан будани онҳо натавонистаанд вориси ҳокимон ва солҳои салтанати онҳоро бозсозӣ кунанд.Ҳеҷ як санади ҳуқуқӣ ва маъмурӣ аз ин давра нигоҳ дошта нашудааст.Барои қисман ҳалли ин мушкили нумизматикӣ якчанд назарияҳо пешниҳод карда шудаанд.Дар асоси маъхазхои классики номхои хукмрони ин давра Синатруке ва писараш Фраат (III), Митридат (III/IV), Ород (II), писарони Фроати III ва як нафари Дориюш (I) мебошанд. ҳокими Мидия (ё Медиа Атропатен?).Ду номи дигар, Готарзес (I) ва Ородс (I) дар лавҳаҳои сунъӣ аз Бобил тасдиқ карда шудаанд.
▲
●
Сарҳади Парфия-Рим муқаррар карда мешавад
Ҷанги Тиграносерта ©Angus McBride
69 BCE Oct 6

Сарҳади Парфия-Рим муқаррар карда мешавад

Euphrates River, Iraq
Пас аз сар задани Ҷанги сеюми Митридат Митридат VI Понтус (ҳукмронии 119–63 то милод), ҳампаймони Тиграни II Арманистон аз Парфия бар зидди Рум кумак хост, аммо Синатрусес аз кумак сарпечӣ кард.Вақте ки фармондеҳи румӣ Лукулл бар зидди пойтахти Арманистон Тиграносерта дар соли 69 пеш аз милод баромад, Митридат VI ва Тиграни II аз Фраати III кӯмак дархост карданд (х. 71–58).Фраатҳо ба ҳарду ёрӣ нафиристоданд ва пас аз суқути Тиграносерта ӯ бо Лукуллус дарёи Фуротро ҳамчун сарҳади байни Парфия ва Рум тасдиқ кард.
▲
●
Play button
53 BCE Jan 1

Каррей

Harran, Şanlıurfa, Turkey
Марк Лициний Красс, яке аз триумвирҳо, ки ҳоло ҳокими Сурия буд, дар соли 53 пеш аз милод бо дастгирии дертар аз Митридат ба Парфия ҳамла кард.Вакте ки лашкари у ба Каррей (Харрани хозира, чанубу шарки Туркия) рафт, Ороди II ба Арманистон хучум карда, аз пуштибонии иттифокчии Рум Артавасдеси II Арманистон (хукмронии 53—34 то милод) катъ кард.Ородес Артавасдесро ба иттиҳоди издивоҷ миёни валиаҳди Парфия Пакори I (ваф. 38 то милод) ва хоҳари Артавасдес водор намуд.Сурена бо лашкари комилан савора ба пешвози Крассус савор шуд.1,000 катафрактҳои Сурена (бо найза мусаллаҳ) ва 9,000 камонварони аспӣ аз лашкари Красс, ки аз ҳафт легион ва ёрирасони румӣ иборат буданд, аз ҷумла Галлҳои савора ва аскарони пиёдагарди сабук иборат буданд, тақрибан чор ба як бартарӣ доштанд.Артиши Парфия аз як қатори бағоҷи тақрибан 1000 шутур истифода бурда, камонварони аспро бо тирҳои доимӣ таъмин мекард.Камонварони асп аз тактикаи "Тири партиянӣ" истифода мекарданд: гӯё ақибнишинӣ барои берун кашидани душман, пас аз он рӯй гардонда, ба сӯи онҳо тир мепарронданд.Ин тактика, ки бо камонҳои вазнини таркибӣ дар дашти ҳамвор иҷро мешуд, аскарони пиёдагарди Крассро хароб кард.Бо кушта шудани тақрибан 20 000 румӣ, тақрибан 10 000 асир ва тақрибан 10 000 нафари дигар ба ғарб фирор карданд, Крассус ба деҳоти Арманистон гурехт.Дар сари лашкари худ, Сурена ба Крассус наздик шуда, гуфтугӯе пешниҳод кард, ки Красс онро қабул кард.Бо вуҷуди ин, ӯ вақте кушта шуд, ки яке аз афсарони хурди ӯ бо гумони доме кӯшиш кард, ки ӯро аз савор шудан ба лагери Сурена боздорад.Шикасти Красс дар Карре яке аз бадтарин шикастҳои ҳарбии таърихи Рум буд.Ғалабаи Парфия обрӯи онро ҳамчун қудрати бузург, агар бо Рим баробар набошад, мустаҳкам кард.Бо пайравони лагери худ, асирони ҷангӣ ва ғанимати гаронбаҳои румӣ, Сурена тақрибан 700 км (430 мил) ба Селевкия баргашт, ки дар он ҷо ғалабаи ӯ ҷашн гирифта мешуд.Бо вуҷуди ин, аз тарси шӯҳратпарастии худ ҳатто барои тахти Арсакид, Ородес Суренаро чанде пас ба қатл расонд.
▲
●
50 BCE - 224
Давраи бесуботӣ ва низоъҳои дохилӣornament
Ҷанги дарвозаҳои Киликӣ
Румиён бо Парфия мубориза мебаранд ©Angus McBride
39 BCE Jan 1

Ҷанги дарвозаҳои Киликӣ

Mersin, Akdeniz/Mersin, Turkey
Қӯшунҳои Парфия пас аз шикасти артиши Рум дар зери Красс дар ҷанги Карре ба қаламрави Рум як қатор ҳамлаҳо анҷом доданд.Румиён таҳти роҳбарии Гай Кассий Лонгинус сарҳадро аз ин ҳамлаҳои Парфия бомуваффақият муҳофизат карданд.Бо вуҷуди ин, дар соли 40 пеш аз милод як лашкари истилогарони парфия, ки бо нерӯҳои румӣ, ки таҳти фармони Квинт Лабиен хизмат мекард, ба музофотҳои шарқии Рум ҳамла кард, онҳо аз муваффақиятҳои бузург баҳравар шуданд, зеро Лабиенус ба истиснои якчанд шаҳрҳо тамоми Осиёи Хурдро гирифт, дар ҳоле ки шоҳзодаи ҷавон Пакоруси I Парфия Сурия ва давлати Ҳасмониёнро дар Яҳудия ба даст оварданд.Пас аз ин ҳодисаҳо Марк Антони фармондеҳии нерӯҳои шарқии Румро ба лейтенанти худ Публиус Вентидий Басс, як генерали моҳир, ки дар назди Юлий Сезар хизмат мекард, дод.Вентидиус ба таври ғайричашмдошт дар соҳили Осиёи Хурд фуруд омад, ки Лабиенусро маҷбур кард, ки ба Киликия баргардад ва дар он ҷо ӯ аз Пакорус қувваҳои иловагии Парфия гирифт.Пас аз он ки Лабиенус бо қувваҳои иловагии Пакорус ҷамъ шуд, лашкари ӯ ва Вентидиус дар ҷое дар кӯҳҳои Таурус вохӯрданд.Ҷанги Дарвозаҳои Киликӣ дар соли 39 пеш аз милод ғалабаи ҳалкунанда барои сарлашкари румӣ Публиус Вентидий Басс бар артиши Парфия ва иттифоқчиёни римии он, ки таҳти фармони Квинт Лабиенус дар Осиёи Хурд хидмат мекарданд, буд.
▲
●
Маъракаи Парфияи Антони барбод рафт
©Angus McBride
36 BCE Jan 1

Маъракаи Парфияи Антони барбод рафт

Lake Urmia, Iran
Ҷанги Парфияи Антонӣ як маъракаи низомии Марк Антони, сегонаи шарқии Ҷумҳурии Рум, бар зидди Империяи Парфия таҳти фармони Фраат IV буд.Юлий Сезар ҳуҷум ба Парфияро тарҳрезӣ карда буд, аммо пеш аз он ки онро амалӣ кунад, кушта шуд.Дар соли 40 пеш аз милод ба Парфияҳо аскарони Помпей ҳамроҳ шуданд ва ба муддати кӯтоҳ қисми зиёди Шарқи Румро забт карданд, аммо қувваи фиристодаи Антони онҳоро мағлуб кард ва дастовардҳои онҳоро баргардонд.Бо якчанд салтанатҳо, аз ҷумла Арманистон иттифоқ афтода, Антони дар соли 36 то пеш аз милод бо як қувваи азим бар зидди Парфия як маърака оғоз кард.Фронти Фурот пурқувват буд ва аз ин рӯ, Антоний роҳи тавассути Арманистонро интихоб кард.Ҳангоми ворид шудан ба Атропатен, қатори бағоҷи римӣ ва муҳаррикҳои муҳосира, ки роҳи дигарро пеш гирифта буданд, аз ҷониби аскарони савораи Парфия нобуд карда шуданд.Антоний то ҳол пойтахти Атропатенаро муҳосира мекард, вале муваффақ нашуд.Сафари душвори ақибнишинӣ ба Арманистон ва баъдан Сурия ба нерӯи ӯ боз талафоти зиёд дод.Сарчашмаҳои румӣ барои шикасти сангин шоҳи Арманистонро гунаҳкор медонанд, аммо манобеъи муосир мудирият ва нақшакашии бади Антониро қайд мекунанд.Баъдтар Антоний ба Арманистон ҳамла карда, подшоҳи онро ба қатл расонд.
▲
●
Подшоҳии Ҳинду Парфия
Подшоҳии Ҳинду Парфия аз ҷониби Гондофарес таъсис дода шудааст ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
19 Jan 1 - 226

Подшоҳии Ҳинду Парфия

Taxila, Pakistan
Подшоҳии Ҳинду Парфия як салтанати Парфия буд, ки аз ҷониби Гондофар таъсис дода шуда, аз соли 19 то милод фаъол буд.226 эраи мо.Дар авҷи худ онҳо минтақаеро, ки қисматҳои Эрони шарқӣ, қисматҳои гуногуни Афғонистон ва минтақаҳои шимолу ғарбиинимҷазираи Ҳинд (аксарияти Покистони муосир ва қисматҳои шимолу ғарбии Ҳиндустон) фаро гирифта буданд, ҳукмронӣ мекарданд.Эҳтимол ҳокимон аъзои хонаи Сурен буданд ва ин салтанатро баъзе муаллифон ҳатто "Шоҳигарии Сурен" номидаанд. Ин салтанат дар соли 19 вақте таъсис ёфтааст, ки губернатори Дрангиана (Сакастон) Гондофар аз империяи Парфия истиқлолият эълон кард.Вай баъдтар ба самти шарқ экспедитсияҳо карда, қаламравро аз ҳинду-скифҳо ва ҳинду-юнониён забт мекунад ва ҳамин тавр салтанати худро ба империя табдил медиҳад.Ҳудуди ҳинду-парфияҳо дар пайи ҳамлаи кушониён дар нимаи дуюми асри 1 хеле коҳиш ёфт.аср.Онҳо тавонистанд, ки назорати Сакистонро нигоҳ доранд, то он даме, ки империяи Сосониён дар с.224/5.Дар Балуҷистон, Партараҷаҳо, як сулолаи маҳаллии Ҳинду Парфия, тақрибан дар соли 262 мелодӣ ба мадори империяи Сосониён афтоданд.
▲
●
Ҷанги вориси Арманистон
©Angus McBride
58 Jan 1 - 63

Ҷанги вориси Арманистон

Armenia
Ҷанги Румӣ-Парфияи солҳои 58-63 ё Ҷанги Ворисии Арманистон байни Империяи Рум ва Империяи Парфия барои назорати Арманистон, як давлати муҳими буферӣ байни ин ду мулк, ҷангида буд.Арманистон аз замони император Август давлати муштарии румӣ буд, аммо дар соли 52/53 Парфияҳо муваффақ шуданд, ки номзади худ Тиридатро ба тахти арманӣ гузоранд.Ин рӯйдодҳо бо нишасти Нерон ба тахти императорӣ дар Рум рост омад ва императори ҷавон тасмим гирифт, ки бо шиддат вокуниш нишон диҳад.Ҷанг, ки ягона маъракаи бузурги хориҷӣ дар давраи ҳукмронии ӯ буд, бо муваффақияти зуд барои нерӯҳои румӣ, ки таҳти роҳбарии генерали қобилият Гней Домитий Корбуло буд, оғоз ёфт.Онхо бар куввахои вафодор ба Тиридат галаба карда, номзади худ Тигран VI-ро ба тахти Арманистон гузошта, мамлакатро тарк карданд.Ба румиён он чиз ёрй расонд, ки шохи Парфия Вологас дар пахш кардани як катор исьёнхо дар мамлакати худ машгул буд.Аммо хамин ки ин масъалахо хал карда шуд, парфияхо диккати худро ба Арманистон равона карданд ва пас аз як-ду соли маъракаи бенатича ба румиён дар чанги Рандея маглубияти калон доданд.Чанг дере нагузашта, дар як бунбасти муассир ва созиши расмӣ ба охир расид: як шоҳзодаи Парфия аз хатти Арсакӣ минбаъд дар тахти Арманистон менишинад, аммо номзадии ӯ бояд аз ҷониби императори Рум тасдиқ карда шавад.Ин низоъ аввалин бархӯрди мустақим байни Парфия ва румиён пас аз экспедитсияи фалокатбори Красс ва маъракаҳои Марк Антонӣ дар як аср пеш буд ва аввалин силсилаи ҷангҳои тӯлонии байни Рум ва қудратҳои эронӣ бар сари Арманистон хоҳад буд.
▲
●
Ҳамла ба Аланҳо
©JFoliveras
72 Jan 1

Ҳамла ба Аланҳо

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
Аланиҳо инчунин дар заминаи ҳуҷуми бодиянишин ба империяи Парфия дар соли 72 пеш аз милод зикр шудаанд.Онхо аз шимолу шарк аз сарзамини Парфия гузашта, ба Мидиён дар Эрони имрузаи Гарби расида, харами подшохии подшохи Арсокихо Вологесес I (Валахши I)-ро забт карданд.Аз Мидиён ба Арманистон хучум карда, лашкари тиридотро, ки кариб асир буданд, торумор карданд.Парфияҳо ва арманиҳо аз харобиҳои ин истилогарони бодиянишин чунон ба ташвиш афтода буданд, ки онҳо барои ёрии таъҷилӣ ба Рум муроҷиат карданд, аммо румиён аз кумак худдорӣ карданд (Фрай: 240).Хушбахтона, барои Парфияҳо ва арманиҳо, Аланиҳо пас аз ҷамъоварии миқдори зиёди ғанимат ба даштҳои васеи Авруосиё баргаштанд (Колледж: 52).
▲
●
Намояндагии дипломатии Хитой дар Рим
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
97 Jan 1

Намояндагии дипломатии Хитой дар Рим

Persian Gulf (also known as th
Дар соли 97 эраи мо генерали хитоии хан Бан Чао, генерали минтақаҳои ғарбӣ, эмиссири худ Ган Йингро барои расидан ба империяи Рум ба як миссияи дипломатӣ фиристод.Ган пеш аз рафтан ба Рум ба суди Пакорус II дар Ҳекатомпилос ташриф овард.Вай то халичи Форс ба самти гарб сафар кард ва дар он чо хукуматдорони Парфия уро бовар кунонданд, ки сафари душвори бахрй дар атрофи нимчазираи Араб ягона воситаи расидан ба Рум аст.Аз ин рӯҳафтода, Ган Йинг ба дарбори Ҳан баргашт ва ба император Ҳе аз Ҳан (ҳукмронии 88–105 мелодӣ) гузориши муфассалро дар бораи империяи Рум дар асоси гузоришҳои шифоҳии лашкари парфияи худ пешниҳод кард.Вилям Ватсон тахмин мезанад, ки Парфияҳо аз талошҳои нобарори Империяи Ҳан барои кушодани равобити дипломатӣ бо Рум, бахусус пас аз пирӯзиҳои низомии Бан Чао бар зидди Синнуҳо дар шарқи Осиёи Марказӣ, ором мешуданд.
▲
●
Маъракаи Парфияи Траян
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
115 Jan 1 - 117

Маъракаи Парфияи Траян

Levant
Маросими Парфияи Траян аз ҷониби императори Рум Траян дар соли 115 бар зидди империяи Парфия дар Байнаннаҳрайн машғул буд.Ҷанг дар ибтидо барои румиён муваффақ буд, аммо як қатор нокомиҳо, аз ҷумла шӯришҳои васеъмиқёс дар Баҳри Миёназамин ва Африқои Шимолӣ ва марги Траян дар соли 117, бо хуруҷи румӣ анҷом ёфт.Соли 113 Траян тасмим гирифт, ки фурсат барои ҳалли ниҳоии "масъалаи шарқӣ" бо шикасти қатъии Парфия ва ҳамроҳшавии Арманистон расидааст.Истилоҳои ӯ ба таври возеҳ тағир додани сиёсати Рум нисбат ба Парфия ва тағир додани таъкид дар "стратегияи бузурги" император нишон доданд.Соли 114 Траян ба Арманистон хучум кард;онро хамчун музофоти Рум хамрох кард ва Партамасирисро, ки аз тарафи хеши худ, шохи Парфия Осрос I ба тахти Арманистон гузошта шуда буд, кушт.Дар соли 115 императори Рум шимоли Байнаннаҳрайнро ишғол кард ва онро низ ба Рум ҳамроҳ кард.Ишғоли он зарур дониста мешуд, зеро дар акси ҳол, ҷазираи арманиро аз ҷануб парфияҳо бурида метавонистанд.Баъд аз он румиён пойтахти Парфия — Ктесифонро пеш аз он ки аз дарьё ба тарафи халичи Форс шино кунанд, забт карданд.Бо вуҷуди ин, дар ҳамон сол шӯришҳо дар баҳри Миёназамини Шарқӣ, Африқои Шимолӣ ва Байнаннаҳрайни Шимолӣ ба амал омаданд, дар ҳоле ки шӯриши бузурги яҳудиён дар қаламрави Рум ба амал омад, ки захираҳои низомии Румро хеле васеъ кард.Траян натавонист Хатраро ишғол кунад, ки аз шикасти пурраи Парфия пешгирӣ кард.Кушунхои Парфия ба мавкеъхои асосии румй хучум карданд ва гарнизонхои румй дар Селевкия, Нисибис ва Эдесса аз тарафи ахолии махаллй пеш карда шуданд.Траян исьёнгаронро дар Байнаннахрна мутеъ намуд;шоҳзодаи Парфия Партамаспатро ба сифати ҳокими муштарӣ таъин кард ва ба Сурия рафт.Траян дар соли 117 пеш аз он ки ҷангро барқарор кунад, мурд
▲
●
Ҷанги Парфияи Люсиус Верус
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
161 Jan 1 - 166

Ҷанги Парфияи Люсиус Верус

Armenia
Ҷанги Румӣ-Парфияи солҳои 161–166 (инчунин Ҷанги Парфияи Люсиус Верус номида мешавад) байни империяҳои Рум ва Парфия бар сари Арманистон ва Байнаннавории Боло ҷараён гирифт.Он дар соли 166 пас аз он ки румиён ба Байнаннаҳрайни Поён ва Мидия ҳамлаҳои муваффақ анҷом доданд ва Ктесифон, пойтахти Парфияро забт карданд.
▲
●
Ҷанги Рум-Парфияи Северус
Муҳосираи Хатра ©Angus McBride
195 Jan 1

Ҷанги Рум-Парфияи Северус

Baghdad, Iraq
Дар аввали соли 197 Северус Румро тарк карда, ба тарафи шарқ шино кард.Вай дар Брундисиум савор шуда, эҳтимолан дар бандари Эгея дар Киликия фуруд омада, бо роҳи хушкӣ ба Сурия рафт.Дарҳол лашкар ҷамъ кард ва аз Фурот гузашт.Абгари IX, подшоҳи титулии Осрон, аммо аслан танҳо ҳокими Эдесса пас аз ҳамроҳ шудани салтанати худ ҳамчун як вилояти Рум, фарзандони худро ба гаравгон супурд ва ба экспедитсияи Северус тавассути таъмин кардани камонварон кӯмак кард.Подшоҳи Арманистон Хосрови I низ гаравгонҳо, пул ва туҳфаҳо фиристод.Северус ба Нисибис сафар кард, ки генералаш Юлий Лаетус аз он ба дасти Парфия афтодан пешгирӣ карда буд.Пас аз он, Северус ба Сурия баргашт, то як маъракаи шӯҳратпарастро ба нақша гирад.Соли дигар ӯ як маъракаи дигари муваффақи зидди Империяи Парфияро роҳбарӣ кард, ки тибқи гузоришҳо барои интиқом барои дастгирии Пессенниус Нигер дода шудааст.Легионхои у шахри подшохии Парфия — Ктесифонро торумор карданд ва у ними шимолии Байнаннахраро ба империя хамрох кард;Северус дар мисоли Траян унвони Партик Максимусро гирифт.Аммо вай, хатто баъд аз ду мухосираи тулонй — мисли Траян, ки кариб як аср пеш кушиш карда буд, калъаи Хатраро забт карда натавонист.Дар давоми замони худ дар шарқ, Северус инчунин Limes Arabicus-ро васеъ карда, дар биёбони Араб аз Баси то Думата қалъаҳои нав бунёд кард.Ин ҷангҳо боиси тасарруфи румӣ дар шимоли Байнаннаҳрайн, то минтақаҳои атрофи Нисибис ва Сингара шуданд.
▲
●
Ҷанги Парфияи Каракалла
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
216 Jan 1 - 217

Ҷанги Парфияи Каракалла

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
Ҷанги Парфияи Каракалла як маъракаи нобарори империяи Рум таҳти роҳбарии Каракалла бар зидди империяи Парфия дар солҳои 216–17 мелодӣ буд.Ин авҷи давраи чорсола буд, ки аз соли 213 оғоз шуд, вақте ки Каракалла дар Аврупои марказӣ ва шарқӣ ва Шарқи Наздик як маъракаи тӯлонӣ дошт.Пас аз мудохила барои сарнагун кардани ҳокимон дар салтанатҳои муштарии ҳамсояи Парфия, ӯ дар соли 216 бо истифода аз пешниҳоди издивоҷи бардурӯғ ба духтари шоҳи Парфия Артабанус ҳамчун casus belli ҳамла кард.Нерӯҳои ӯ пеш аз хуруҷ шудан ба Осиёи Хурд дар минтақаҳои шимолии Империяи Парфия маъракаи қатли омро анҷом доданд, ки ӯ моҳи апрели соли 217 дар он ҷо кушта шуд. Ҷанг соли дигар пас аз пирӯзии Парфия дар ҷанг дар Нисибис, бо пардохти румиён ба анҷом расид. маблағи бузурги ҷуброни ҷанг ба Парфияҳо.
▲
●
Play button
217 Jan 1

Ҷанги Нисибис

Nusaybin, Mardin, Turkey
Ҷанги Нисибис тобистони соли 217 байни лашкарҳои Империяи Рум таҳти фармони императори навбаромад Макрин ва артиши Парфияи шоҳ Артабанус IV ҷараён гирифт.Он се руз давом кард ва бо галабаи хунини Парфия анчом ёфт ва хар ду тараф талафоти калон доданд.Дар натиҷаи ҷанг, Макринус маҷбур шуд, ки сулҳро ҷустуҷӯ кунад, ба Парфияҳо маблағи калон пардохт кунад ва ҳамлаи Байнаннавораро , ки Каракалла як сол пеш оғоз карда буд, даст кашид.Дар моҳи июни соли 218, Макринус аз ҷониби қувваҳое, ки Элагабалусро берун аз Антиохия дастгирӣ мекарданд, шикаст хӯрд, дар ҳоле ки Артабанус бо шӯриши қабилаи сосонии форсӣ таҳти роҳбарии Ардашир I. Нисибис охирин ҷанги бузург байни Рум ва Парфия буд, зеро сулолаи Парфия аз ҷониби Ардашир аз ҷониби чанде сарнагун карда шуд. солхо баъд.Бо вуҷуди ин, ҷанги байни Рум ва Форс ба зудӣ аз сар гирифт, зеро Ардашир ва вориси Макринус Александр Северус бар Байнаннаворӣ меҷангиданд ва ҷангҳо ба таври фосилавӣ то забт кардани мусулмонон идома ёфтанд.
▲
●
224 - 226
Таназзул ва суқути Сосониёнornament
Поёни империяи Парфия
©Angus McBride
224 Jan 1 00:01

Поёни империяи Парфия

Fars Province, Iran
Империяи Парфия, ки дар натиҷаи низоъҳои дохилӣ ва ҷангҳо бо Рум заиф шуда буд, ба зудӣ империяи Сосониёнро пайгирӣ мекард.Дарвоқеъ, дере нагузашта, Ардашири I, ҳокими маҳаллии эрониёни Персис (музофоти Форси ҳозира, Эрон) аз Истахр бар хилофи ҳукмронии Арсокиён ба тасарруфи сарзаминҳои гирду атроф шурӯъ кард.Ӯ 28 апрели соли 224 мелодӣ дар ҷанги Ҳурмуздгон бо Артабануси IV, эҳтимолан дар маҳалле дар наздикии Исфаҳон рӯ ба рӯ шуда, ӯро шикаст дод ва империяи Сосониёнро таъсис дод.Бо вуҷуди ин, далелҳо мавҷуданд, ки аз он шаҳодат медиҳанд, ки Вологоси VI дар Селевкия то соли 228 пеш аз милод сикка заданро идома додааст.Сосониён на танҳо мероси Парфияро ҳамчун душмани форсии Рум ба даст меоранд, балки инчунин кӯшиш мекарданд, ки ҳудуди империяи Ҳахоманишиёнро бо забт кардани Левант, Анатолия ваМиср аз империяи Шарқии Рум дар замони Хусрави II (р. 590–628 милодӣ).Бо вуҷуди ин, онҳо ин қаламравҳоро ба Гераклиус - охирин императори Рум пеш аз истилои арабҳо аз даст медиҳанд.Бо вуҷуди ин, дар тӯли зиёда аз 400 сол, онҳо ҳамчун рақиби асосии Рум ба мулки Парфия даромаданд.
▲
●

Characters



Artabanus IV of Parthia

Artabanus IV of Parthia

Last Ruler of the Parthian Empire

Ardashir I

Ardashir I

Founder of the Sasanian Empire

Arsaces I of Parthia

Arsaces I of Parthia

Founder of the Arsacid dynasty of Parthia

Orodes II

Orodes II

King of the Parthian Empire

Mithridates I of Parthia

Mithridates I of Parthia

King of the Parthian Empire

References



  • An, Jiayao (2002), "When Glass Was Treasured in China", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 79–94, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Asmussen, J.P. (1983). "Christians in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 924–948. ISBN 0-521-24693-8.
  • Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. Vol. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. ISBN 978-8-881-47453-0. ISSN 1128-6342.
  • Ball, Warwick (2016), Rome in the East: Transformation of an Empire, 2nd Edition, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-72078-6.
  • Bausani, Alessandro (1971), The Persians, from the earliest days to the twentieth century, New York: St. Martin's Press, pp. 41, ISBN 978-0-236-17760-8.
  • Bickerman, Elias J. (1983). "The Seleucid Period". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 3–20. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 21–99. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (2007), "Gondophares and the Indo-Parthians", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 26–36, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Boyce, Mary (1983). "Parthian Writings and Literature". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1151–1165. ISBN 0-521-24693-8..
  • Bringmann, Klaus (2007) [2002]. A History of the Roman Republic. Translated by W. J. Smyth. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-3371-8.
  • Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-32089-4.
  • Burstein, Stanley M. (2004), The Reign of Cleopatra, Westport, CT: Greenwood Press, ISBN 978-0-313-32527-4.
  • Canepa, Matthew (2018). The Iranian Expanse: Transforming Royal Identity Through Architecture, Landscape, and the Built Environment, 550 BCE–642 CE. Oakland: University of California Press. ISBN 9780520379206.
  • Colpe, Carsten (1983). "Development of Religious Thought". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 819–865. ISBN 0-521-24693-8..
  • Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 7–25, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD), Leiden: Koninklijke Brill, ISBN 978-90-04-15605-0.
  • De Jong, Albert (2008). "Regional Variation in Zoroastrianism: The Case of the Parthians". Bulletin of the Asia Institute. 22: 17–27. JSTOR 24049232..
  • Demiéville, Paul (1986), "Philosophy and religion from Han to Sui", in Twitchett and Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 808–872, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Duchesne-Guillemin, J. (1983). "Zoroastrian religion". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 866–908. ISBN 0-521-24693-8..
  • Ebrey, Patricia Buckley (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-66991-7 (paperback).
  • Emmerick, R.E. (1983). "Buddhism Among Iranian Peoples". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 949–964. ISBN 0-521-24693-8..
  • Frye, R.N. (1983). "The Political History of Iran Under the Sasanians". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 116–180. ISBN 0-521-20092-X..
  • Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 978-1-55786-860-2.
  • Green, Tamara M. (1992), The City of the Moon God: Religious Traditions of Harran, BRILL, ISBN 978-90-04-09513-7.
  • Howard, Michael C. (2012), Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: the Role of Cross Border Trade and Travel, Jefferson: McFarland & Company.
  • Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press, ISBN 978-0-300-12118-6.
  • Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", in Kennedy, David L.; Braund, David (eds.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, pp. 67–90, ISBN 978-1-887829-18-2
  • Kurz, Otto (1983). "Cultural Relations Between Parthia and Rome". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 559–567. ISBN 0-521-20092-X..
  • Lightfoot, C.S. (1990), "Trajan's Parthian War and the Fourth-Century Perspective", The Journal of Roman Studies, 80: 115–126, doi:10.2307/300283, JSTOR 300283, S2CID 162863957
  • Lukonin, V.G. (1983). "Political, Social and Administrative Institutions: Taxes and Trade". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 681–746. ISBN 0-521-24693-8..
  • Mawer, Granville Allen (2013), "The Riddle of Cattigara", in Nichols, Robert; Woods, Martin (eds.), Mapping Our World: Terra Incognita to Australia, Canberra: National Library of Australia, pp. 38–39, ISBN 978-0-642-27809-8.
  • Mommsen, Theodor (2004) [original publication 1909 by Ares Publishers, Inc.], The Provinces of the Roman Empire: From Caesar to Diocletian, vol. 2, Piscataway (New Jersey): Gorgias Press, ISBN 978-1-59333-026-2.
  • Morton, William S.; Lewis, Charlton M. (2005), China: Its History and Culture, New York: McGraw-Hill, ISBN 978-0-07-141279-7.
  • Neusner, J. (1983). "Jews in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 909–923. ISBN 0-521-24693-8..
  • Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids. I. Fire Cult and Kingly Glory". Anabasis. 7: 91–106.
  • Posch, Walter (1998), "Chinesische Quellen zu den Parthern", in Weisehöfer, Josef (ed.), Das Partherreich und seine Zeugnisse, Historia: Zeitschrift für alte Geschichte, vol. 122 (in German), Stuttgart: Franz Steiner, pp. 355–364.
  • Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". In Potts, Daniel T. (ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
  • Roller, Duane W. (2010), Cleopatra: a biography, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536553-5.
  • Schlumberger, Daniel (1983). "Parthian Art". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1027–1054. ISBN 0-521-24693-8..
  • Sellwood, David (1976). "The Drachms of the Parthian "Dark Age"". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Cambridge University Press. 1 (1): 2–25. doi:10.1017/S0035869X00132988. JSTOR 25203669. S2CID 161619682. (registration required)
  • Sellwood, David (1983). "Parthian Coins". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 279–298. ISBN 0-521-20092-X..
  • Shahbazi, Shahpur A. (1987), "Arsacids. I. Origin", Encyclopaedia Iranica, 2: 255
  • Shayegan, Rahim M. (2007), "On Demetrius II Nicator's Arsacid Captivity and Second Rule", Bulletin of the Asia Institute, 17: 83–103
  • Shayegan, Rahim M. (2011), Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-76641-8
  • Sheldon, Rose Mary (2010), Rome's Wars in Parthia: Blood in the Sand, London & Portland: Valentine Mitchell, ISBN 978-0-85303-981-5
  • Skjærvø, Prods Oktor (2004). "Iran vi. Iranian languages and scripts". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Volume XIII/4: Iran V. Peoples of Iran–Iran IX. Religions of Iran. London and New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 348–366. ISBN 978-0-933273-90-0.
  • Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua, 46 (3): 239–252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
  • Syme, Ronald (2002) [1939], The Roman Revolution, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-280320-7
  • Torday, Laszlo (1997), Mounted Archers: The Beginnings of Central Asian History, Durham: The Durham Academic Press, ISBN 978-1-900838-03-0
  • Wang, Tao (2007), "Parthia in China: a Re-examination of the Historical Records", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 87–104, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Waters, Kenneth H. (1974), "The Reign of Trajan, part VII: Trajanic Wars and Frontiers. The Danube and the East", in Temporini, Hildegard (ed.), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Principat. II.2, Berlin: Walter de Gruyter, pp. 415–427.
  • Watson, William (1983). "Iran and China". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 537–558. ISBN 0-521-20092-X..
  • Widengren, Geo (1983). "Sources of Parthian and Sasanian History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1261–1283. ISBN 0-521-24693-8..
  • Wood, Frances (2002), The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 978-0-520-24340-8.
  • Yarshater, Ehsan (1983). "Iranian National History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 359–480. ISBN 0-521-20092-X..
  • Yü, Ying-shih (1986), "Han Foreign Relations", in Twitchett, Denis and Michael Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 377–462, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Young, Gary K. (2001), Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy, 31 BC - AD 305, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-24219-6.
  • Zhang, Guanuda (2002), "The Role of the Sogdians as Translators of Buddhist Texts", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 75–78, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Daryaee, Touraj (2012). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. pp. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7. Archived from the original on 2019-01-01. Retrieved 2019-02-10.