De Slag bij Callinicum, uitgevochten op paaszaterdag 19 april 531 n.Chr., markeerde een kritieke maar kostbare botsing tussen het Byzantijnse rijk, geleid door Belisarius, en het Sassanidische rijk, onder bevel van Azarethes. Dit gevecht vond plaats tijdens de Iberische oorlog en zag de Sassaniërs proberen te herstellen van hun nederlaag in de Slag om Dara door een invasie van Romeins Syrië te lanceren. Hoewel de Sassaniërs als overwinnaar uit de strijd kwamen, veroorzaakte de strijd aan beide kanten zware verliezen, waardoor de overwinning Pyrrus en de campagne niet doorslaggevend waren.
Achtergrond
In het begin van 531 na Christus stuurde Kavadh I, de Sassaniden-keizer, Azarethes met een formidabele strijdmacht van 15.000 Aswaran-cavalerie en 5.000 Lakhmid-Arabische bondgenoten onder Al-Mundhir om het Romeinse Syrië binnen te vallen. De Perzen vermeden de versterkte Mesopotamische grens en namen de minder verdedigde Commagene-route, met als doel belangrijke Syrische steden zoals Antiochië.
De Byzantijnse generaal Belisarius, die het bevel voerde over een kleiner leger van 8.000 man - inclusief zijn Ghassanidische Arabische bondgenoten - achtervolgde het Perzische leger naar Callinicum. Onderweg voegden Byzantijnse versterkingen onder Hermogenes zich bij Belisarius, waardoor zijn troepenmacht uitbreidde tot 20.000. De Sassaniërs, geconfronteerd met Byzantijnse manoeuvres, begonnen een tactische terugtrekking naar het oosten. Ondanks de voorkeur van Belisarius om een riskant gevecht op Paaszondag te vermijden, dwongen zijn overmoedige troepen hem de hand, waardoor hij gedwongen werd onder minder dan ideale omstandigheden te vechten.
Inzet
Belisarius verankerde zijn linkerflank aan de rivier de Eufraat en plaatste zware infanterie onder leiding van Petrus. Het centrum bestond uit elite-katafrakten onder bevel van Ascan, terwijl de Lycaonische en Isaurische infanterie onder Stephanacius en Longinus de rechterkant vasthielden, gesteund door Ghassanidische cavalerie op een helling.
Azarethes zette zijn leger conventioneel in, met drie gelijke divisies: Lakhmid Arabische cavalerie aan de linkerkant, Perzische Aswaran in het midden en rechts, en een mogelijke reserve. Zijn troepen, bedreven in boogschieten, probeerden het vlakke, open terrein te exploiteren.
Eerste fase van de kaart van de Slag om Callinicum. © Barosaurus Lentus
Laatste fase van de kaart Slag om Callinicum. © Barosaurus Lentus
De strijd
- Boogschietduel: De strijd begon met een pijlenuitwisseling, waarbij de snelle vuursnelheid van de Perzen, geholpen door een westelijke wind, aanzienlijke Byzantijnse verliezen veroorzaakte. Byzantijnse boogschutters, met een groter penetratievermogen, brachten echter hun deel van de schade toe.
- Keerpunt: Na urenlange patstelling versterkte Azarethes zijn linkerflank en overweldigde de Ghassaniden, die braken en vluchtten. Dit bracht het Byzantijnse recht bloot, wat leidde tot de nederlaag van de Lycaonische infanterie. Terwijl de Perzische cavalerie naar voren stormde, bleef het Byzantijnse centrum kwetsbaar.
- Ineenstorting en verdediging: de cavalerie van Ascan vocht dapper, maar bezweek uiteindelijk en de Byzantijnse linie viel uiteen. De infanterie, gedrukt tegen de Eufraat, vormde een defensieve phulkon (U-vormige formatie) en weerde herhaalde Perzische aanvallen af. De verdediging hield stand tot het vallen van de avond, waardoor overblijfselen van het Byzantijnse leger zich konden terugtrekken over de Eufraat.
- De rol van Belisarius: de verhalen verschillen over de acties van Belisarius. Procopius beschrijft hoe hij afstijgt om samen met de infanterie te vechten, terwijl Malalas beweert dat hij vroeg vluchtte en de ondergeschikten Sunnicas en Simmas achterliet om de verdediging te leiden. Hoe dan ook, de overgebleven Byzantijnen overleefden dankzij gedisciplineerd verzet.
Nasleep
De Perzen behaalden een tactische overwinning, waarbij ze een groot deel van de Byzantijnse strijdmacht op de vlucht joegen en zware verliezen toebrachten. Hun verliezen waren echter ernstig, waardoor ze niet in staat waren verder Syrië binnen te dringen.
- Byzantijnse gevolgen. De nederlaag maakte de strategische winsten van Dara teniet en zorgde ervoor dat Belisarius openstond voor kritiek. Hoewel hij in een volgend onderzoek werd vrijgesproken, werd hij teruggeroepen naar Constantinopel en ontheven van zijn bevel.
- Sassaniaanse gevolgen. Ondanks de overwinning ontsloeg Kavadh I Azarethes omdat hij er niet in slaagde een beslissend resultaat te behalen. De wederzijdse uitputting van beide partijen leidde tot onderhandelingen.