De Romeinen respecteerden en vreesden de Gallische stammen. In 390 vGT hadden de Galliërs Rome geplunderd, waardoor er een existentiële angst voor een barbaarse verovering ontstond die de Romeinen nooit zouden vergeten. In 121 vGT veroverde Rome een groep zuidelijke Galliërs en vestigde de provincie Transalpina Gallië in de veroverde landen. Slechts vijftig jaar vóór de Gallische oorlogen, in 109 vGT, was Italië vanuit het noorden binnengevallen en pas na verschillende bloedige en kostbare veldslagen gered door Gaius Marius. Toen een Romeinse vazalstaat, de Gallische Arverni, rond 63 v. De Sequani en de Arverni versloegen de Aedui in 63 vGT in de Slag bij Magetobriga.

De opkomende politicus en generaal Julius Caesar was de Romeinse commandant en agonist van de oorlog. Als gevolg van de financiële lasten die hij had als consul (het hoogste ambt in de Romeinse Republiek) in 59 vGT, had Caesar aanzienlijke schulden opgelopen. Om de positie van Rome onder de Galliërs te versterken, had hij aanzienlijk geld betaald aan Ariovistus, de koning van de Suebi, om een ​​alliantie te versterken.

Caesar had aanvankelijk vier veteranenlegioenen onder zijn directe bevel: Legio VII, Legio VIII, Legio IX Hispana en Legio X. Omdat hij in 61 vGT gouverneur van Hispania Ulterior was geweest en met hen met succes campagne had gevoerd tegen de Lusitaniërs, wist Caesar het meest: misschien zelfs alle legioenen persoonlijk.

Zijn ambitie was om enkele gebieden te veroveren en te plunderen om zichzelf uit de schulden te halen. Het is mogelijk dat Gallië niet zijn oorspronkelijke doelwit was; in plaats daarvan had hij misschien een campagne tegen het koninkrijk Dacia op de Balkan gepland. Een massale migratie van Gallische stammen in 58 vGT zorgde echter voor een handige casus belli, en Caesar bereidde zich voor op oorlog.

Romeinse verovering van Gallië. © Undevicesimus

De Helvetii waren een confederatie van ongeveer vijf verwante Gallische stammen die op het Zwitserse plateau leefden, ingesloten door de bergen en de rivieren Rijn en Rhône. Ze kwamen onder toenemende druk te staan ​​van Germaanse stammen in het noorden en oosten en begonnen rond 61 vGT plannen te maken voor een migratie. Ze waren van plan door Gallië naar de westkust te reizen, een route die hen rond de Alpen en door landen van de Aedui (een Romeinse bondgenoot) naar de Romeinse provincie Transalpina Gallië zou hebben gebracht. Naarmate het nieuws over de migratie zich verspreidde, raakten naburige stammen bezorgd en stuurde Rome ambassadeurs naar verschillende stammen om hen ervan te overtuigen zich niet bij de Helvetii aan te sluiten. In Rome groeide de bezorgdheid dat de Germaanse stammen de door de Helvetii ontruimde landen zouden innemen. De Romeinen gaven de voorkeur aan de Galliërs boven de Germaanse stammen als buren. De consuls van 60 (Metellus) en 59 BCE (Caesar) wilden allebei een campagne tegen de Galliërs leiden, hoewel geen van beiden destijds een casus belli had.

Op 28 maart 58 vGT begonnen de Helvetii aan hun migratie, waarbij ze al hun volkeren en vee meebrachten. Ze verbrandden hun dorpen en winkels om ervoor te zorgen dat de migratie niet ongedaan kon worden gemaakt. Toen ze Transalpina Gallië bereikten, waar Caesar gouverneur was, vroegen ze toestemming om het Romeinse land over te steken. Caesar willigde het verzoek in, maar ontkende het uiteindelijk. De Galliërs keerden in plaats daarvan naar het noorden en vermeden Romeinse landen volledig. De dreiging voor Rome was schijnbaar voorbij, maar Caesar leidde zijn leger over de grens en viel de Helvetii zonder enige aanleiding aan. Zo begon wat historicus Kate Gilliver beschrijft als "een agressieve expansieoorlog onder leiding van een generaal die zijn carrière vooruit wilde helpen".

Caesars overweging van het Gallische verzoek om Rome binnen te komen was geen besluiteloosheid, maar een spel met de tijd. Hij was in Rome toen het nieuws over de migratie arriveerde, en hij haastte zich naar Transalpina Gallië, waarbij hij onderweg twee legioenen en enkele hulptroepen bijeenbracht. Hij gaf zijn weigering door aan de Galliërs en keerde vervolgens onmiddellijk terug naar Italië om de legioenen die hij tijdens zijn vorige reis had bijeengebracht, en drie veteranenlegioenen te verzamelen. Caesar beschikte nu over tussen de 24.000 en 30.000 legioensoldaten, en een aantal hulptroepen, van wie velen zelf Galliërs waren. Hij marcheerde noordwaarts naar de rivier de Saône, waar hij de Helvetii midden in de oversteek ving. Ongeveer driekwart was overgestoken; hij slachtte degenen af ​​die dat niet hadden gedaan. Caesar stak vervolgens in één dag de rivier over via een pontonbrug. Hij volgde de Helvetii, maar koos ervoor om niet deel te nemen aan de strijd, in afwachting van ideale omstandigheden. De Galliërs probeerden te onderhandelen, maar de voorwaarden van Caesar waren draconisch (waarschijnlijk met opzet, aangezien hij het misschien als een andere vertragingstactiek had gebruikt). De voorraden van Caesar raakten op 20 juni op, waardoor hij gedwongen werd naar geallieerd gebied in Bibracte te reizen. Terwijl zijn leger gemakkelijk de Saône was overgestoken, was zijn bevoorradingstrein dat nog steeds niet gelukt. De Helvetii konden nu de Romeinen te slim af zijn en hadden tijd om de bondgenoten van Boii en Tulingi op te pikken. Ze gebruikten dit moment om de achterhoede van Caesar aan te vallen.

Geïnformeerd door deserteurs van de geallieerde hulpcavalerie van Lucius Aemilius (de commandant van de cavalerie), besloten de Helvetii de achterhoede van Caesar lastig te vallen. Toen Caesar dit opmerkte, stuurde hij zijn cavalerie om de aanval uit te stellen. Vervolgens plaatste hij het zevende (Legio VII Claudia), achtste (Legio VIII Augusta), negende (Legio IX Hispana) en tiende legioenen (Legio X Equestris), georganiseerd op Romeinse wijze (triplex acies, of "drievoudige slagorde"), aan de voet van een nabijgelegen heuvel, waarvan hij de top zelf bewoonde, samen met het elfde (Legio XI Claudia) en twaalfde (Legio XII Fulminata) legioenen en al zijn hulptroepen. Zijn bagagetrein werd vlakbij de top verzameld, waar hij door de troepen daar kon worden bewaakt.

Nadat ze de cavalerie van Caesar hadden verdreven en hun eigen bagagetrein veiliggesteld hadden, gingen de Helvetii "in het zevende uur", rond het middaguur of één uur, aan de slag. Volgens Caesar sloeg zijn gevechtslinie op een heuveltop de aanval gemakkelijk terug door gebruik te maken van pila (speren/speren gooien). De Romeinse legioensoldaten trokken vervolgens de zwaarden en rukten bergafwaarts op, wadend tegen hun tegenstanders aan. Bij veel Helvetii-krijgers stak pila uit hun schilden en gooiden ze opzij om onbezwaard te vechten, maar dit maakte hen ook kwetsbaarder. De legioenen dreven de Helvetii terug naar de heuvel waar hun bagagetrein stond.

Terwijl de legioenen de Helvetii achtervolgden over de vlakte tussen de heuvels, arriveerden de Boii en de Tulingi met vijftienduizend man om de Helvetii te helpen, waarbij ze aan één kant de Romeinen flankeerden. Op dat moment keerden de Helvetii serieus terug naar de strijd. Toen de Tulingi en de Boii de Romeinen begonnen te omzeilen, hergroepeerde Caesar zijn derde linie om weerstand te bieden aan de aanval van de Boii en Tuligni, waarbij hij zijn primaire en secundaire inzet hield voor het achtervolgen van de Helvetii.

De strijd duurde vele uren tot diep in de nacht, totdat de Romeinen uiteindelijk de Helvetische bagagetrein namen en zowel een dochter als een zoon van Orgetorix gevangen namen. Volgens Caesar ontsnapten 130.000 vijanden, waarvan 110.000 de terugtocht overleefden. Omdat hij de achtervolging niet kon voortzetten vanwege gevechtswonden en de tijd die nodig was om de doden te begraven, rustte Caesar drie dagen voordat hij de vluchtende Helvetii volgde. Deze waren er op hun beurt in geslaagd om binnen vier dagen na de slag het grondgebied van de Lingones te bereiken. Caesar waarschuwde de Lingones om hen niet te helpen, wat de Helvetii en hun bondgenoten ertoe aanzette zich over te geven.

In 61 vGT hervatte Ariovistus, hoofdman van de Suebi-stam en koning van de Germaanse volkeren, de migratie van de stam van Oost-Duitsland naar de Marne- en Rijnregio's. Ondanks dat deze migratie het Sequani-land binnendrong, zochten ze de trouw van Ariovistus tegen de Aedui. In 61 vGT beloonden de Sequani Ariovistus met land na zijn overwinning in de Slag bij Magetobriga. Ariovistus vestigde het land met 120.000 van zijn volk. Toen 24.000 Harudes zich bij zijn zaak sloten, eiste hij dat de Sequani hem meer land zouden geven om hen te huisvesten. Deze eis baarde Rome zorgen, omdat Ariovistus, als de Sequani zouden toegeven, al hun land zou kunnen innemen en de rest van Gallië zou kunnen aanvallen.

Na Caesars overwinning op de Helvetii feliciteerden de meeste Gallische stammen hem en probeerden ze elkaar te ontmoeten in een algemene vergadering. Diviciacus, het hoofd van de Aeduaanse regering en woordvoerders van de Gallische delegatie, uitte zijn bezorgdheid over de veroveringen van Ariovistus en over de gijzelaars die hij had genomen. Diviciacus eiste dat Caesar Ariovistus zou verslaan en de dreiging van een Germaanse invasie zou wegnemen, anders zouden ze hun toevlucht moeten zoeken in een nieuw land. Caesar had niet alleen de verantwoordelijkheid om de al lang bestaande trouw van de Aedui te beschermen, maar dit voorstel bood ook een kans om de grenzen van Rome uit te breiden, de loyaliteit binnen het leger van Caesar te versterken en hem te vestigen als commandant van de troepen van Rome in het buitenland.

De senaat had Ariovistus in 59 vGT tot "koning en vriend van het Romeinse volk" verklaard, dus Caesar kon de Suebi-stam niet gemakkelijk de oorlog verklaren. Caesar zei dat hij de pijn die de Aedui hadden geleden niet kon negeren en stelde Ariovistus een ultimatum waarin hij eiste dat geen enkele Germaanse stamlid de Rijn zou oversteken, de terugkeer van de Aedui-gijzelaars en de bescherming van de Aedui en andere vrienden van Rome. Hoewel Ariovistus Caesar verzekerde dat de gijzelaars van Aedui veilig zouden zijn zolang ze hun jaarlijkse eerbetoon voortzetten, nam hij het standpunt in dat hij en de Romeinen beiden veroveraars waren en dat Rome geen jurisdictie had over zijn daden. Met de aanval van de Harudes op de Aedui en het bericht dat honderd clans van Suebi probeerden de Rijn over te steken naar Gallië, had Caesar de rechtvaardiging die hij nodig had om in 58 vGT oorlog te voeren tegen Ariovistus.

Voorafgaand aan de slag hielden Caesar en Ariovistus een gesprek. De cavalerie van Ariovistus wierp stenen en wapens naar de Romeinse cavalerie. Caesar brak de onderhandelingen af ​​en droeg zijn mannen op geen wraak te nemen om te voorkomen dat de Suebi zouden beweren dat ze in de val waren gelokt doordat ze een gelegenheid om te praten hadden aanvaard.

De volgende ochtend verzamelde Caesar zijn geallieerde troepen voor het tweede kamp en trok zijn legioenen in triplex acies (drie linies van troepen) richting Ariovistus. Elk van de vijf legaten van Caesar en zijn quaestor kregen het bevel over een legioen. Caesar opgesteld op de rechterflank. Ariovistus reageerde hierop door zijn zeven stamformaties op een rij te zetten. Caesar zegevierde in de strijd die volgde, grotendeels dankzij de aanval van Publius Crassus. Terwijl de Germaanse stamleden de Romeinse linkerflank begonnen terug te dringen, leidde Crassus zijn cavalerie in een aanval om het evenwicht te herstellen en beval hij de cohorten van de derde linie. Als gevolg hiervan brak de hele Germaanse linie en begon te vluchten. Caesar beweert dat de meeste van de honderdtwintigduizend mannen van Ariovistus werden gedood. Hij en wat er nog over was van zijn troepen ontsnapten en staken de Rijn over, om Rome nooit meer in de strijd te betrekken. De Suebi-camping bij de Rijn keerde terug naar huis. Caesar overwon.

De Slag om de Vogezen is de derde grote veldslag van de Gallische Oorlogen. Germaanse stammen staken de Rijn over, op zoek naar een thuis in Gallië.

Caesars verbluffende overwinningen in 58 vGT hadden de Gallische stammen in rep en roer gebracht. Velen voorspelden terecht dat Caesar zou proberen heel Gallië te veroveren, en sommigen zochten een alliantie met Rome. Toen het campagneseizoen van 57 vGT aanbrak, waren beide partijen druk bezig met het rekruteren van nieuwe soldaten. Caesar vertrok met twee legioenen meer dan het jaar ervoor, met 32.000 tot 40.000 man, samen met een contingent hulptroepen. Het exacte aantal mannen dat de Galliërs bijeenbrachten is onbekend, maar Caesar beweert dat hij met 200.000 zou vechten.

Caesar kwam opnieuw tussenbeide in een intra-Gallisch conflict en marcheerde tegen de stamconfederatie van Belgae, die het gebied bewoonde dat grofweg werd begrensd door het hedendaagse België. Ze hadden onlangs een stam aangevallen die verbonden was met Rome en voordat hij met zijn leger hen tegemoet marcheerde, gaf Caesar de Remi en andere naburige Galliërs de opdracht de acties van de Belgae te onderzoeken. De Belgae en de Romeinen ontmoetten elkaar in de buurt van Bibrax. De Belgae probeerden het versterkte oppidum (hoofdnederzetting) van de Remi te veroveren, maar dat lukte niet en koos ervoor om in plaats daarvan het nabijgelegen platteland te overvallen. Elke partij probeerde de strijd te vermijden, omdat beide een tekort aan voorraden hadden (een voortdurend thema voor Caesar, die gokte en zijn bagagetrein verschillende keren achterliet). Caesar gaf opdracht tot de bouw van vestingwerken, waarvan de Belgae begrepen dat dit hen in het nadeel zou brengen. In plaats van strijd te voeren, werd het Belgische leger eenvoudigweg ontbonden, omdat het gemakkelijk opnieuw kon worden samengesteld.

Nadat de Belgen hun belegering van de stad Bibrax, die tot de Remi-stam behoorde, hadden opgegeven, sloegen ze hun leger op binnen twee Romeinse mijlen van het kamp van Caesar. Hoewel hij aanvankelijk terughoudend was om de strijd aan te gaan, gaven enkele kleine cavalerie-schermutselingen tussen de kampen Caesar de indruk dat zijn mannen niet onderdoen voor de Belgae, en daarom besloot hij tot een veldslag.

Omdat Caesars troepen in de minderheid waren en dus het risico liepen geflankeerd te worden, liet hij zijn leger twee loopgraven bouwen, elk 400 passen lang, één aan elke kant van de vlakte vóór het Romeinse kamp. Aan het einde van deze loopgraven liet Caesar kleine forten bouwen waarin hij zijn artillerie plaatste. Vervolgens liet hij twee legioenen als reserve in het kamp achter en stelde de resterende zes legioenen in slagorde op, en de vijand deed hetzelfde. De kern van de strijd lag in het kleine moeras dat zich tussen de twee legers bevond, en beide strijdkrachten verwachtten met spanning dat de ander dit obstakel zou overschrijden, aangezien dit de strijdkrachten die dat deden zeker zou ontregelen. Cavalerie-schermutselingen begonnen de strijd, hoewel geen van beide troepen het moeras overstak. Caesar beweert dat zijn troepen gunstig uitpakten bij deze eerste acties, en dus zijn troepen terugleidden naar zijn kamp.

Na Caesars manoeuvre omzeilden de Belgische troepen het kamp en probeerden het van achteren te naderen. De achterkant van het kamp werd begrensd door de rivier de Axona (tegenwoordig de rivier de Aisne genoemd), en de Belgae probeerden het kamp aan te vallen via een enkele doorwaadbare plek in de rivier. Caesar beweert dat het hun bedoeling was om een ​​deel van hun strijdmacht over de brug te leiden en óf het kamp stormenderhand in te nemen, óf de Romeinen af ​​te snijden van het land aan de overkant van de rivier. Deze tactiek zou zowel de Romeinen beroven van land om te foerageren, als voorkomen dat ze de Remi-stam te hulp zouden schieten wiens land de Belgae van plan waren te plunderen (zoals vermeld in de Prelude hierboven). Om deze manoeuvre tegen te gaan, stuurde Caesar al zijn lichte infanterie en cavalerie om het moeilijke terrein te beheersen (aangezien het voor de zware infanterie moeilijker zou zijn geweest om dat te doen).

Ontzet door de moedige aanval van de mannen van Caesar, en door hun daaruit voortvloeiende onvermogen om het kamp stormenderhand in te nemen of de Romeinen te blokkeren van het oversteken van de rivier, trokken de Belgische strijdkrachten zich terug in hun kamp. Vervolgens riepen ze een krijgsraad bijeen en besloten ze onmiddellijk terug te keren naar hun thuisgebied, waar ze misschien beter in staat zouden zijn het binnenvallende leger van Caesar aan te vallen.

Het Belgische vertrek uit hun kamp was zo gehaast en ongeorganiseerd, dat het heel erg leek op een paniekerige terugtocht naar de Romeinse strijdkrachten. Omdat Caesar zich echter nog niet bewust was van de reden van hun vertrek, besloot hij de troepen niet onmiddellijk te achtervolgen, uit angst voor een hinderlaag. De volgende dag, nadat Caesar van zijn verkenners had vernomen dat de Belgische strijdkrachten zich volledig hadden teruggetrokken, stuurde hij drie legioenen en al zijn cavalerie om de achterkant van de Belgische marcherende colonne aan te vallen. In zijn verslag van deze actie beweert Caesar dat deze Romeinse strijdkrachten zoveel mannen doodden als het daglicht toeliet, zonder enig risico voor zichzelf (aangezien de Belgische strijdkrachten werden verrast en hun rang braken, zochten ze veiligheid tijdens de vlucht).

Na de Slag bij Axona zette Caesar zijn opmars voort en de stammen gaven zich een voor een over. Vier stammen, de Nervii, de Atrebates, de Aduatuci en de Viromandui, weigerden zich echter te onderwerpen. De Ambiani vertelden Caesar dat de Nervii de meest vijandige van de Belgae waren tegenover de Romeinse overheersing. Ze waren een woeste en moedige stam en stonden de import van luxe artikelen niet toe, omdat ze geloofden dat deze een corrumperend effect hadden en waarschijnlijk bang waren voor de Romeinse invloed. Ze waren niet van plan vredesonderhandelingen met de Romeinen aan te gaan. Caesar zou als volgende verder gaan.

De Slag om de Sabis werd in 57 vGT uitgevochten nabij het moderne Saulzoir in Noord-Frankrijk, tussen de legioenen van Caesar en een vereniging van Belgae-stammen, voornamelijk de Nervii. Julius Caesar, commandant van de Romeinse strijdkrachten, was verrast en bijna verslagen. Volgens het rapport van Caesar konden de Romeinen een strategische nederlaag omzetten in een tactische overwinning dankzij een combinatie van vastberaden verdediging, bekwaam generaalschap en de tijdige komst van versterkingen. Er zijn maar weinig primaire bronnen die de strijd in detail beschrijven, waarbij de meeste informatie afkomstig is uit Caesars eigen rapport over de strijd uit zijn boek Commentarii de Bello Gallico. Er is daarom weinig bekend over het Nervii-perspectief op de strijd. De Veneti, de Unelli, de Osismii, de Curiosolitae, de Sesuvii, de Aulerci en de Rhedones werden na de slag allemaal onder Romeinse controle gebracht.

De Galliërs waren verbitterd omdat ze de Romeinse troepen tijdens de winter moesten voeden. De Romeinen stuurden officieren om graan te vorderen van de Veneti, een groep stammen in het noordwesten van Gallië, maar de Veneti hadden andere ideeën en namen de officieren gevangen. Dit was een berekende zet: ze wisten dat dit Rome boos zou maken en bereidden zich voor door een bondgenootschap te sluiten met de stammen van Armorica, hun heuvelnederzettingen te versterken en een vloot voor te bereiden. De Veneti en de andere volkeren langs de Atlantische kust waren bedreven in zeilen en beschikten over schepen die geschikt waren voor de ruige wateren van de Atlantische Oceaan. Ter vergelijking: de Romeinen waren nauwelijks voorbereid op zeeoorlogen op de open oceaan. De Veneti hadden ook zeilen, terwijl de Romeinen afhankelijk waren van roeiers. Rome was een gevreesde zeemacht in de Middellandse Zee, maar daar waren de wateren kalm en konden er minder stevige schepen worden ingezet. Hoe dan ook, de Romeinen begrepen dat ze een vloot nodig hadden om de Veneti te verslaan: veel van de Venetische nederzettingen waren geïsoleerd en het best bereikbaar over zee. Decimus Brutus werd benoemd tot prefect van de vloot.

Caesar wilde vertrekken zodra het weer het toeliet en bestelde nieuwe boten en rekruteerde roeiers uit de reeds veroverde gebieden van Gallië om ervoor te zorgen dat de vloot zo snel mogelijk gereed zou zijn. De legioenen werden over land uitgezonden, maar niet als één enkele eenheid. Gillive beschouwt dit als bewijs dat Caesars beweringen van het voorgaande jaar dat Gallië vrede kende, niet waar waren, aangezien de legioenen blijkbaar werden uitgezonden om rebellie te voorkomen of aan te pakken. Er werd een cavaleriemacht gestuurd om de Germaanse en Belgische stammen tegen te houden. Troepen onder Publius Crassus werden naar Aquitania gestuurd, en Quintus Titurius Sabinus nam troepen mee naar Normandië. Caesar leidde de overige vier legioenen over land om zijn onlangs bijeengebrachte vloot te ontmoeten nabij de monding van de rivier de Loire.

De Veneti hadden een groot deel van de campagne de overhand. Hun schepen waren zeer geschikt voor de regio, en als hun heuvelforten belegerd werden, konden ze ze eenvoudig over zee evacueren. De minder sterke Romeinse vloot zat een groot deel van de campagne vast in de haven. Ondanks dat ze over een superieur leger en geweldige belegeringsuitrusting beschikten, boekten de Romeinen weinig vooruitgang. Caesar realiseerde zich dat de campagne niet aan land gewonnen kon worden en stopte de campagne totdat de zeeën voldoende gekalmeerd waren om de Romeinse schepen het meest bruikbaar te maken.

Eindelijk zeilde de Romeinse vloot uit en ontmoette de Venetische vloot voor de kust van Bretagne in de Golf van Morbihan. Ze waren verwikkeld in een gevecht dat duurde van laat in de ochtend tot zonsondergang. Op papier leek de Veneti de superieure vloot te hebben. Dankzij de stevige eikenhouten balkenconstructie van hun schepen waren ze effectief immuun voor rammen, en hun opvallende profiel beschermde hun inzittenden tegen projectielen. De Veneti hadden zo'n 220 schepen, hoewel Gilliver opmerkt dat veel ervan waarschijnlijk niet veel meer waren dan vissersboten. Caesar rapporteerde het aantal Romeinse schepen niet. De Romeinen hadden één voordeel: grijphaken. Hierdoor konden ze het tuigage en de zeilen van de Venetische schepen verscheuren die zo dichtbij kwamen dat ze onbruikbaar werden. Dankzij de haken konden ze schepen ook dichtbij genoeg trekken om aan boord te gaan. De Veneti realiseerden zich dat de grijphaken een existentiële bedreiging vormden en trokken zich terug. De wind ging echter liggen en de Romeinse vloot (die niet afhankelijk was van zeilen) kon de achterstand inhalen. De Romeinen konden nu hun superieure soldaten gebruiken om massaal aan boord van schepen te gaan en de Galliërs op hun gemak te overweldigen. Net zoals de Romeinen de superieure strijdkrachten van Carthago in de Eerste Punische Oorlog hadden verslagen door gebruik te maken van het corvus-instapapparaat, stelde een eenvoudig technologisch voordeel – de grijphaak – hen in staat de superieure Venetische vloot te verslaan.

De Veneti, nu zonder marine, waren verslagen. Ze gaven zich over en Caesar gaf een voorbeeld aan de stamoudsten door hen te executeren. Hij verkocht de rest van de Veneti als slaaf. Caesar richtte nu zijn aandacht op de Morini en Menapii langs de kust.

Tijdens de Venetische campagne waren de ondergeschikten van Caesar druk bezig geweest met het tot bedaren brengen van Normandië en Aquitanië. Een coalitie van Lexovii, Coriosolites en Venelli viel Sabinus aan terwijl hij zich bovenop een heuvel verschanst had. Dit was een slechte tactische zet van de stammen. Tegen de tijd dat ze de top hadden bereikt, waren ze uitgeput en Sabinus versloeg ze met gemak. De stammen gaven zich vervolgens over en gaven heel Normandië over aan de Romeinen. Crassus had het niet zo gemakkelijk in zijn confrontatie met de Aquitania. Met slechts één legioen en wat cavalerie was hij in de minderheid. Hij haalde extra troepen uit de Provence bijeen en marcheerde zuidwaarts naar wat nu de grens is van het moderneSpanje en Frankrijk . Onderweg vocht hij tegen de Sotiates, die aanvielen terwijl de Romeinen marcheerden. Het verslaan van de Vocates en Tarusates bleek een moeilijkere taak. Omdat ze tijdens zijn opstand in 70 vGT een bondgenootschap hadden gesloten met de opstandige Romeinse generaal Quintus Sertorius, waren ze goed thuis in de Romeinse strijd en hadden ze guerrillatactieken uit de oorlog geleerd. Ze vermeden een frontale strijd en vielen de aanvoerlijnen en de marcherende Romeinen lastig. Crassus besefte dat hij de strijd zou moeten forceren en lokaliseerde het Gallische kampement met zo'n 50.000 inwoners. Ze hadden echter alleen de voorkant van het kamp versterkt, en Crassus cirkelde er eenvoudigweg omheen en viel de achterkant aan. Verrast probeerden de Galliërs te vluchten. De cavalerie van Crassus achtervolgde hen echter. Volgens Crassus overleefden slechts 12.000 de overweldigende Romeinse overwinning. De stammen gaven zich over en Rome controleerde nu het grootste deel van Zuidwest-Gallië.

In 56 vGT werden de Sotiates geleid door hun chef Adiatuanos bij de verdediging van hun oppidum tegen de Romeinse officier P. Licinius Crassus. Na een mislukte uitvalpoging met 600 van zijn soldurii moest Adiatuanos capituleren voor de Romeinen.

Cassius marcheerde vervolgens met zijn leger naar de grenzen van de Sotiates. Toen de Sotiates hoorden van zijn nadering, verzamelden ze een grote strijdmacht, met cavalerie, waarin hun grootste kracht lag, en vielen onze colonne op mars aan. Allereerst voerden ze een cavaleriegevecht uit; toen hun cavalerie werd verslagen en de onze werd achtervolgd, ontmaskerden ze plotseling hun infanteriemacht, die ze in een hinderlaag in een vallei hadden geplaatst. De infanterie viel onze verspreide ruiters aan en hervatte het gevecht.

De strijd was lang en hevig. De Sotiates waren, met het vertrouwen van eerdere overwinningen, van mening dat de veiligheid van heel Aquitania afhing van hun eigen moed: de Romeinen wilden graag zien wat ze konden bereiken onder een jonge leider zonder de opperbevelhebber en de rest van de troepen. de legioenen. Maar uiteindelijk vluchtte de vijand na zware verliezen van het veld. Een groot aantal van hen werd gedood; en toen wendde Crassus zich direct af van zijn mars en begon het bolwerk van de Sotiates aan te vallen. Toen ze moedig weerstand boden, bracht hij mantels en torens naar voren.

De ene keer probeerde de vijand een uitval uit te voeren, de andere keer duwde hij mijnen tot aan de helling en de mantels - en in de mijnbouw zijn de Aquitani verreweg de meest ervaren mannen, omdat er op veel plaatsen onder hen kopermijnen en opgravingen zijn. Toen ze merkten dat vanwege de efficiëntie van onze troepen geen voordeel te behalen was met deze hulpmiddelen, stuurden ze afgevaardigden naar Crassus en smeekten hem hun overgave te aanvaarden.

Hun verzoek werd ingewilligd en zij gingen over tot het inleveren van hun wapens zoals bevolen. Terwijl de aandacht van al onze troepen op die zaak was gevestigd, ondernam Adiatunnus, de opperbevelhebber, actie vanuit een andere wijk van de stad met zeshonderd toegewijden, die zij vazallen noemen. De regel van deze mannen is dat ze in het leven alle voordelen genieten met de kameraden aan wier vriendschap ze zich hebben verbonden, terwijl als hun medemensen een gewelddadig lot overkomt, ze ofwel samen met hen hetzelfde ongeluk ondergaan, ofwel zelfmoord plegen; en in de nagedachtenis van de mens is nog niemand gevonden die de dood weigert, na de slachting van de kameraad aan wiens vriendschap hij zich had gewijd. Met deze mannen probeerde Adiatunnus een uitval uit te voeren; maar er klonk een schreeuw aan die kant van de schans, de troepen renden ten strijde en daar werd een hevig gevecht uitgevochten. Adiatunnus werd teruggedreven naar de stad; maar ondanks dat alles smeekte en kreeg hij van Crassus dezelfde voorwaarden voor overgave als aanvankelijk.

– Julius Caesar. Bellum Gallicum. 3, 20–22. Loeb Klassieke Bibliotheek. Vertaald door HJ Edwards, 1917.

Het verslaan van de Vocates en Tarusates bleek een moeilijkere taak. Omdat ze tijdens zijn opstand in 70 vGT een bondgenootschap hadden gesloten met de opstandige Romeinse generaal Quintus Sertorius, waren ze goed thuis in de Romeinse strijd en hadden ze guerrillatactieken uit de oorlog geleerd. Ze vermeden een frontale strijd en vielen de aanvoerlijnen en de marcherende Romeinen lastig. Crassus besefte dat hij de strijd zou moeten forceren en lokaliseerde het Gallische kampement met zo'n 50.000 inwoners. Ze hadden echter alleen de voorkant van het kamp versterkt, en Crassus cirkelde er eenvoudigweg omheen en viel de achterkant aan. Verrast probeerden de Galliërs te vluchten. De cavalerie van Crassus achtervolgde hen echter. Volgens Crassus overleefden slechts 12.000 de overweldigende Romeinse overwinning. De stammen gaven zich over en Rome controleerde nu het grootste deel van Zuidwest-Gallië.

Meer dan tactische overwegingen bepaalden de behoefte aan prestige de campagnes van Caesar in 55 vGT, als gevolg van het consulaat van Pompeius en Crassus. Aan de ene kant waren ze de politieke bondgenoten van Caesar, en de zoon van Crassus had het jaar ervoor onder hem gevochten. Maar ze waren ook zijn rivalen en hadden een formidabele reputatie (Pompeius was een groot generaal en Crassus was fabelachtig rijk). Omdat de consuls gemakkelijk de publieke opinie konden beïnvloeden en omkopen, moest Caesar in de publieke belangstelling blijven. Zijn oplossing was om twee waterlichamen over te steken die geen enkel Romeins leger eerder had geprobeerd: de Rijn en het Engelse Kanaal. Het oversteken van de Rijn was een gevolg van Germaans/Keltische onrust. De Suebi hadden onlangs de Keltische Usipetes en Tencteri van hun land verdreven, die als gevolg daarvan de Rijn waren overgestoken op zoek naar een nieuw thuis. Caesar had echter hun eerdere verzoek om zich in Gallië te vestigen afgewezen, en de kwestie veranderde in oorlog. De Keltische stammen stuurden een cavaleriemacht van 800 man uit tegen een Romeinse hulpmacht van 5.000 man, bestaande uit Galliërs, en behaalden een verrassende overwinning. Caesar nam wraak door het weerloze Keltische kamp aan te vallen en de mannen, vrouwen en kinderen af ​​te slachten. Caesar beweert dat hij in het kamp 430.000 mensen heeft vermoord. Moderne historici vinden dit aantal onmogelijk hoog (zie geschiedschrijving hieronder), maar het is duidelijk dat Caesar een groot aantal Kelten heeft gedood. Zijn daden waren zo wreed dat zijn vijanden in de Senaat hem wilden vervolgen voor oorlogsmisdaden zodra zijn ambtstermijn als gouverneur voorbij was en hij niet langer immuun was voor vervolging. Na het bloedbad leidde Caesar het eerste Romeinse leger over de Rijn in een bliksemcampagne die slechts 18 dagen duurde.

Historicus Kate Gilliver beschouwt alle acties van Caesar in 55 vGT als een "publiciteitsstunt" en suggereert dat de basis voor het voortzetten van de Keltisch-Germaanse campagne een verlangen was om prestige te verwerven. Dit verklaart ook de korte looptijd van de campagne. Caesar wilde indruk maken op de Romeinen en de Germaanse stamleden bang maken, en dat deed hij door in stijl de Rijn over te steken. In plaats van boten of pontons te gebruiken, zoals hij bij eerdere campagnes had gedaan, bouwde hij in slechts tien dagen een houten brug. Hij liep naar de overkant, viel het Suebische platteland binnen en trok zich terug over de brug voordat het Seubische leger zich kon mobiliseren. Vervolgens verbrandde hij de brug en richtte zijn aandacht op een andere prestatie die geen enkel Romeins leger eerder had volbracht: de landing in Groot-Brittannië. De voornaamste reden om Groot-Brittannië aan te vallen was dat de Britse stammen de Galliërs hadden geholpen, maar zoals de meeste casus belli van Caesar was het slechts een excuus om aanzien te verwerven in de ogen van het Romeinse volk.

In de late zomer, 55 vGT, besloot Caesar, ook al was het laat in het campagneseizoen, een expeditie naar Groot-Brittannië te ondernemen. Hij riep kooplieden op die handel dreven met het eiland, maar zij konden of wilden hem geen enkele nuttige informatie geven over de inwoners en hun militaire tactieken, of over havens die hij kon gebruiken, omdat ze vermoedelijk hun monopolie op de handel over het Kanaal niet wilden verliezen. Hij stuurde een tribuun, Gaius Volusenus, om in één oorlogsschip de kust te verkennen. Hij onderzocht waarschijnlijk de kust van Kent tussen Hythe en Sandwich, maar kon niet landen, omdat hij "zijn schip niet durfde te verlaten en zichzelf aan de barbaren toe te vertrouwen", en keerde na vijf dagen terug om Caesar de informatie te geven die hij had weten te verzamelen.

Tegen die tijd waren ambassadeurs van enkele Britse staten, gewaarschuwd door kooplieden voor de op handen zijnde invasie, gearriveerd en beloofden hun onderwerping. Caesar stuurde ze terug, samen met zijn bondgenoot Commius, de koning van de Belgae Atrebates, om hun invloed aan te wenden om zoveel mogelijk andere staten voor zich te winnen.

Hij verzamelde een vloot bestaande uit tachtig transportschepen, voldoende om twee legioenen (Legio VII en Legio X) en een onbekend aantal oorlogsschepen onder leiding van een quaestor te vervoeren, in een niet nader genoemde haven op het grondgebied van de Morini, vrijwel zeker Portus Itius (Boulogne). ). Nog eens achttien transporten cavalerie zouden vanuit een andere haven vertrekken, waarschijnlijk Ambleteuse. Deze schepen kunnen triremen of biremen zijn geweest, of zijn aangepast naar Venetische ontwerpen die Caesar eerder had gezien, of kunnen zelfs zijn gevorderd van de Veneti en andere kuststammen. Caesar had duidelijk haast en liet zelf een garnizoen achter in de haven en vertrok op 23 augustus "bij de derde wacht" - ruim na middernacht - met de legioenen, waarbij hij de cavalerie achterliet om naar hun schepen te marcheren, aan boord te gaan en zich zo snel mogelijk bij hem te voegen. mogelijk. In het licht van latere gebeurtenissen was dit ofwel een tactische fout, ofwel (samen met het feit dat de legioenen zonder bagage of zware belegeringsuitrusting overkwamen) een bevestiging dat de invasie niet bedoeld was voor een volledige verovering.

Caesars eerste reis naar Groot-Brittannië was niet zozeer een invasie als wel een expeditie. Hij nam slechts twee legioenen mee; zijn cavalerie-hulptroepen konden ondanks verschillende pogingen de oversteek niet maken. Caesar stak laat in het seizoen en met grote haast over en vertrok op 23 augustus ruim na middernacht. Aanvankelijk was hij van plan ergens in Kent te landen, maar de Britten wachtten op hem. Hij trok langs de kust en landde – moderne archeologische vondsten duiden op Pegwell Bay – maar de Britten hadden gelijke tred gehouden en een indrukwekkende strijdmacht op de been gebracht, inclusief cavalerie en strijdwagens. De legioenen aarzelden om aan land te gaan. Uiteindelijk sprong de vaandeldrager van het X-legioen in zee en waadde naar de kust. Het was de grootste vernedering om de standaardval van het legioen in de strijd te zien, en de mannen gingen van boord om de vaandeldrager te beschermen. Na enige vertraging werd eindelijk een gevechtslinie gevormd en trokken de Britten zich terug. Omdat de Romeinse cavalerie de oversteek niet had gemaakt, kon Caesar de Britten niet achtervolgen. Het geluk van de Romeinen verbeterde niet en een Romeins foerageergezelschap werd in een hinderlaag gelokt. De Britten beschouwden dit als een teken van Romeinse zwakte en verzamelden een grote strijdmacht om hen aan te vallen. Er volgde een kort gevecht, hoewel Caesar geen details geeft behalve dat hij aangaf dat de Romeinen de overhand hadden. Opnieuw verhinderde het gebrek aan cavalerie om de vluchtende Britten te achtervolgen een beslissende overwinning. Het campagneseizoen was nu bijna voorbij en de legioenen waren niet in staat om aan de kust van Kent te overwinteren. Caesar trok zich terug over het Kanaal.

Gilliver merkt op dat Caesar opnieuw ternauwernood aan een ramp ontsnapte. Het meenemen van een zwak leger met weinig proviand naar een ver land was een slechte tactische beslissing, die gemakkelijk tot de nederlaag van Caesar had kunnen leiden – maar hij overleefde het. Hoewel hij in Groot-Brittannië geen significante winst had geboekt, had hij een monumentale prestatie geleverd door simpelweg daar te landen. Het was ook een fantastische propaganda-overwinning, die werd opgetekend in Caesars voortdurende Commentarii de Bello Gallico. De geschriften in de Commentarii gaven Rome een gestage update van Caesars heldendaden (met zijn eigen persoonlijke draai aan de gebeurtenissen). Caesars doel van prestige en publiciteit slaagde enorm: bij zijn terugkeer naar Rome werd hij geprezen als een held en kreeg hij een ongekende dankzegging van twintig dagen. Hij begon nu plannen te maken voor een echte invasie van Groot-Brittannië.

Caesars benadering van Groot-Brittannië in 54 vGT was veel omvattender en succesvoller dan zijn eerste expeditie. In de loop van de winter waren er nieuwe schepen gebouwd en Caesar had nu vijf legioenen en 2.000 cavalerie meegenomen. Hij liet de rest van zijn leger in Gallië achter om de orde te handhaven. Gilliver merkt op dat Caesar een groot aantal Gallische leiders meenam die hij onbetrouwbaar achtte, zodat hij ze in de gaten kon houden, een verder teken dat hij Gallië niet volledig had veroverd.

Vastbesloten om niet dezelfde fouten te maken als het voorgaande jaar, verzamelde Caesar een grotere strijdmacht dan tijdens zijn vorige expeditie met vijf legioenen in plaats van twee, plus tweeduizend cavalerie, vervoerd in schepen die hij ontwierp, met ervaring in de Venetische scheepsbouwtechnologie. om geschikter te zijn voor een strandlanding dan die welke in 55 vGT werden gebruikt, omdat ze breder en lager waren om gemakkelijker op het strand te kunnen landen. Dit keer noemde hij Portus Itius als vertrekpunt.

Titus Labienus werd achtergelaten in Portus Itius om toezicht te houden op de reguliere voedseltransporten van daaruit naar het Britse bruggenhoofd. De militaire schepen werden vergezeld door een vloot handelsschepen onder leiding van Romeinen en provincialen uit het hele rijk, en lokale Galliërs, in de hoop de handelsmogelijkheden te verzilveren. Het lijkt waarschijnlijker dat het cijfer dat Caesar aanhaalt voor de vloot (800 schepen) deze handelaren en de troepentransporten omvat, in plaats van alleen de troepentransporten.

Caesar landde zonder weerstand en ging onmiddellijk op zoek naar het Britse leger. De Britten gebruikten guerrillatactieken om een ​​directe confrontatie te vermijden. Hierdoor konden ze een formidabel leger verzamelen onder leiding van Cassivellaunus, koning van de Catuvellauni. Het Britse leger beschikte over een superieure mobiliteit dankzij zijn cavalerie en strijdwagens, waardoor ze de Romeinen gemakkelijk konden ontwijken en lastigvallen. De Britten vielen een foeragerende groep aan, in de hoop de geïsoleerde groep uit te schakelen, maar de partij vocht hevig terug en versloeg de Britten grondig. Ze gaven het verzet op dit punt grotendeels op, en een groot aantal stammen gaven zich over en brachten eerbetoon.

Bij de landing liet Caesar Quintus Atrius de leiding over het strandhoofd achter en maakte onmiddellijk een nachtelijke mars 19 km landinwaarts, waar hij de Britse troepen tegenkwam bij een rivierovergang, waarschijnlijk ergens aan de rivier de Stour. De Britten vielen aan, maar werden afgeslagen en probeerden zich te hergroeperen op een versterkte plaats in de bossen, mogelijk het heuvelfort bij Bigbury Wood, Kent, maar werden opnieuw verslagen en verspreid. Omdat het laat op de dag was en Caesar niet zeker was van het gebied, stopte hij de achtervolging en sloeg zijn kamp op.

Maar de volgende ochtend, toen hij zich voorbereidde om verder op te rukken, ontving Caesar bericht van Atrius dat zijn voor anker liggende schepen opnieuw tijdens een storm tegen elkaar waren aangeslagen en aanzienlijke schade hadden opgelopen. Ongeveer veertig, zegt hij, gingen verloren. De Romeinen waren niet gewend aan de getijden en stormen in de Atlantische Oceaan en het Kanaal, maar niettemin was dit, gezien de schade die hij het jaar daarvoor had opgelopen, een slechte planning van Caesar. Het kan echter zijn dat Caesar het aantal vernielde schepen heeft overdreven om zijn eigen prestatie bij het redden van de situatie te vergroten. Hij keerde terug naar de kust, herinnerde zich de legioenen die vooruit waren gegaan, en begon onmiddellijk met het repareren van zijn vloot. Zijn mannen werkten ongeveer tien dagen dag en nacht, waarbij ze de schepen op het strand brachten en repareerden, en een versterkt kamp eromheen bouwden. Er werd een bericht naar Labienus gestuurd om meer schepen te sturen.

Caesar was op 1 september aan de kust, vanwaar hij een brief aan Cicero schreef. Het nieuws moet Caesar hebben bereikt op dit punt van de dood van zijn dochter Julia, aangezien Cicero niet antwoordde "vanwege zijn rouw".

De Britten hadden Cassivellaunus, een krijgsheer uit het noorden van de Theems, aangesteld om hun gecombineerde strijdkrachten te leiden. Cassivellaunus besefte dat hij Caesar niet in een veldslag kon verslaan. Door het grootste deel van zijn strijdmacht te ontbinden en te vertrouwen op de mobiliteit van zijn 4.000 strijdwagens en superieure kennis van het terrein, gebruikte hij guerrillatactieken om de Romeinse opmars te vertragen. Tegen de tijd dat Caesar de Theems bereikte, was de enige doorwaadbare plaats die hem ter beschikking stond versterkt met scherpe palen, zowel aan de kust als onder water, en was de overkant verdedigd.

De Trinovantes, die Caesar beschrijft als de machtigste stam in de regio, en die onlangs hadden geleden onder de handen van Cassivellaunus, stuurden ambassadeurs en beloofden hem hulp en proviand. Mandubracius, die Caesar had vergezeld, werd hersteld als hun koning, en de Trinovantes zorgden voor graan en gijzelaars. Vijf andere stammen, de Cenimagni, Segontiaci, Ancalites, Bibroci en Cassi, gaven zich over aan Caesar en onthulden hem de locatie van het bolwerk van Cassivellaunus, mogelijk het heuvelfort bij Wheathampstead, dat hij vervolgens belegerde.

Cassivellaunus stuurde een bericht naar zijn bondgenoten in Kent, Cingetorix, Carvilius, Taximagulus en Segovax, beschreven als de "vier koningen van Cantium", om een ​​afleidingsaanval uit te voeren op het Romeinse strandhoofd om Caesar af te leiden, maar deze aanval mislukte, en Cassivellaunus stuurde ambassadeurs om over een overgave te onderhandelen. Caesar wilde graag voor de winter terugkeren naar Gallië vanwege de groeiende onrust daar, en Commius kwam tot een overeenkomst. Cassivellaunus gaf gijzelaars, kwam een ​​jaarlijks eerbetoon overeen en beloofde geen oorlog te voeren tegen Mandubracius of de Trinovantes. Caesar schreef op 26 september aan Cicero waarin hij het resultaat van de campagne bevestigde, met gijzelaars maar zonder buit, en dat zijn leger op het punt stond terug te keren naar Gallië. Vervolgens vertrok hij en liet geen enkele Romeinse soldaat in Groot-Brittannië achter om zijn nederzetting af te dwingen. Of het eerbetoon ooit is betaald, is onbekend.

De onvrede onder de onderworpen Galliërs leidde tot een grote opstand onder de Belgae tegen Julius Caesar in de winter van 54-53 vGT, toen de Eburonen van Noordoost-Gallië in opstand kwamen onder hun leider Ambiorix.

De Eburonen, die tot Caesars vernietiging van de Atuatuci vazallen van die Belgische stam waren geweest, werden geregeerd door Ambiorix en Catuvolcus. In 54 vGT was er een slechte oogst, en Caesar, wiens gewoonte het was een deel van de voedselvoorziening van de plaatselijke stammen op te eisen, werd gedwongen zijn legioenen over een groter aantal stammen te verdelen. Naar de Eburonen stuurde hij Quintus Titurius Sabinus en Lucius Aurunculeius Cotta met het bevel over een onlangs geheven 14e Legioen vanuit het noorden van de Po en een detachement van vijf cohorten, met een totale sterkte van 9.000 man. Ambiorix en zijn stamleden vielen verschillende Romeinse soldaten aan en doodden deze die in de nabije omgeving op zoek waren naar hout.

Op een ochtend marcheerden de Romeinen hun fort uit. De vijand hoorde het rumoer in het Fort en bereidde een hinderlaag voor. Toen de dageraad aanbrak, verlieten de Romeinen, in marcherende volgorde (lange colonnes soldaten waarbij de ene eenheid de andere volgde), zwaarder belast dan normaal het fort. Toen het grootste deel van de colonne een ravijn was binnengegaan, vielen de Galliërs hen van beide kanten aan en probeerden de achterhoede lastig te vallen en te voorkomen dat de voorhoede het ravijn zou verlaten.

Vanwege de lengte van de colonne konden de commandanten niet efficiënt bevelen geven, dus gaven ze het bericht langs de linie door aan de eenheden om een ​​vierkant te vormen. De troepen vochten dapper, maar met angst, en waren succesvol in botsingen. Zo beval Ambiorix zijn mannen hun speren op de troepen af ​​te vuren, terug te vallen als ze werden aangevallen door een groep Romeinen en de Romeinen terug te jagen toen ze probeerden in rang te vallen.

Sabinus stuurde een bericht naar Ambiorix om te behandelen voor overgave, een voorstel dat werd ingewilligd. Cotta weigerde in het reine te komen en bleef standvastig in zijn weigering zich over te geven, terwijl Sabinus zijn plan om zich over te geven doorvoerde. Echter, Ambiorix, nadat hij Sabinus zijn leven en de veiligheid van zijn troepen had beloofd, leidde hem af met een lange toespraak, terwijl hij hem en zijn mannen langzaam omsingelde en hen afslachtte. De Galliërs stormden vervolgens massaal de wachtende Romeinen binnen, waar ze Cotta, die nog steeds aan het vechten was, en de grote meerderheid van de troepen doodden. De rest viel terug naar het fort waar ze, wanhopig op hulp, elkaar doodden. Slechts een paar mannen glipten weg om Titus Labienus op de hoogte te stellen van de ramp. In totaal kwamen één legioen en vijf cohorten, ongeveer 7500 Romeinen, om in de strijd. De rest van 53 vGT werd bezet door een strafcampagne tegen de Eburonen en hun bondgenoten, die naar verluidt vrijwel waren uitgeroeid door de Romeinen.

De winteropstand van 54 vGT was voor de Romeinen een fiasco geweest. Eén legioen was geheel verloren gegaan, en een ander bijna vernietigd. De opstanden hadden aangetoond dat de Romeinen niet echt het bevel voerden over Gallië. Caesar begon een campagne om de Galliërs volledig te onderwerpen en toekomstige weerstand te voorkomen. Met nog maar zeven legioenen had hij meer mannen nodig. Er werden nog twee legioenen gerekruteerd, en één werd geleend van Pompeius. De Romeinen hadden nu 40.000 à 50.000 man. Caesar begon de meedogenloze campagne vroeg, voordat het weer warmer werd. Hij concentreerde zich op een niet-traditionele campagne, waarbij de bevolking werd gedemoraliseerd en burgers werden aangevallen. Hij viel de Nervii aan en concentreerde zijn energie op overvallen, dorpen in brand steken, vee stelen en gevangenen nemen. Deze strategie werkte en de Nervii gaven zich prompt over. De legioenen keerden terug naar hun overwinteringsplekken totdat het campagneseizoen volledig begon. Toen het weer warmer werd, voerde Caesar een verrassingsaanval uit op de Senones. Omdat ze geen tijd hadden gehad om zich voor te bereiden op een belegering of zich zelfs maar terug te trekken in hun oppidum, gaven de Senones zich ook over. De aandacht richtte zich op de Menapii, waar Caesar dezelfde aanvalsstrategie volgde als op de Nervii. Het werkte net zo goed bij de Menapii, die zich snel overgaven.

De legioenen van Caesar waren opgesplitst om meer stammen neer te slaan, en zijn luitenant Titus Labienus had 25 cohorten (ongeveer 12.000 man) en een groot deel van de cavalerie bij zich in de landen van de Treveri (onder leiding van Indutiomarus). De Germaanse stammen hadden hulp beloofd aan de Treveri, en Labienus besefte dat zijn relatief kleine strijdmacht ernstig in het nadeel zou zijn. Zo probeerde hij de Treveri tot een aanval op zijn voorwaarden te lokken. Hij deed dit door te veinzen dat hij zich terugtrok, en de Treveri pakten het aas. Labienus had er echter voor gezorgd dat hij een schijnbeweging tegen een heuvel had gemaakt, waardoor de Treveri er tegenaan moesten rennen, dus tegen de tijd dat ze de top bereikten, waren ze uitgeput. Labienus liet de schijn van terugtrekking vallen en leverde de strijd door de Treveri binnen enkele minuten te verslaan; de stam gaf zich kort daarna over. In de rest van België vielen drie legioenen de overgebleven stammen binnen en dwongen een wijdverspreide overgave af, inclusief de Eburonen onder Ambiorix.

Caesar probeerde nu de Germaanse stammen te straffen omdat ze de Galliërs durfden te helpen. Hij bracht zijn legioenen nogmaals over de Rijn door een brug te bouwen. Maar nogmaals, de voorraden van Caesar lieten hem in de steek, waardoor hij zich moest terugtrekken om te voorkomen dat hij in aanraking kwam met de nog steeds machtige Suebi terwijl hij een tekort aan voorraden had. Hoe dan ook, Caesar had een wijdverbreide overgave afgedwongen door middel van een wrede vergeldingscampagne die zich concentreerde op vernietiging boven de strijd. Noord-Gallië werd grotendeels afgeplat. Aan het einde van het jaar overwinterden zes legioenen, elk twee op het land van de Senones, de Treveri en de Lingones. Caesar wilde een herhaling van de voorgaande rampzalige winter voorkomen, maar gezien de wreedheid van Caesars acties dat jaar kon een opstand niet alleen door garnizoenen worden gestopt.

Gallische existentiële zorgen bereikten een hoogtepunt in 52 vGT en veroorzaakten de wijdverbreide opstand waar de Romeinen al lang bang voor waren. De campagnes van 53 vGT waren bijzonder zwaar geweest en de Galliërs vreesden voor hun welvaart. Voorheen waren ze niet verenigd, waardoor ze gemakkelijk te veroveren waren. Maar dit veranderde in 53 vGT, toen Caesar aankondigde dat Gallië nu werd behandeld als een Romeinse provincie, onderworpen aan de Romeinse wetten en religie. Dit was een onderwerp van grote zorg voor de Galliërs, die vreesden dat de Romeinen het Gallische heilige land, waarover de Carnutes waakte, zouden vernietigen. Elk jaar kwamen de druïden daar bijeen om te bemiddelen tussen de stammen in de landen die als het centrum van Gallië werden beschouwd. Een bedreiging voor hun heilige landen was een kwestie die de Galliërs uiteindelijk verenigde. Gedurende de winter verzamelde de charismatische koning van de Arverni-stam, Vercingetorix, een ongekende grote coalitie van Galliërs.

Caesar was nog in Rome toen het nieuws over de opstand hem bereikte. Hij haastte zich naar Gallië in een poging te voorkomen dat de opstand zich verspreidde, eerst naar de Provence om voor de verdediging te zorgen, en vervolgens naar Agedincum om de Gallische strijdkrachten tegen te gaan. Caesar nam een ​​kronkelige route naar het Gallische leger om verschillende oppidium als voedsel te veroveren. Vercingetorix werd gedwongen zich terug te trekken uit zijn belegering van de Boii-hoofdstad Gorgobina (de Boii waren met Rome verbonden sinds hun nederlaag door Romeinse handen in 58 vGT). Het was echter nog steeds winter en hij besefte dat de reden dat Caesar een omweg had gemaakt, was dat de Romeinen weinig voorraden hadden. Zo zette Vercingetorix een strategie uiteen om de Romeinen uit te hongeren. Hij vermeed een regelrechte aanval op hen en viel in plaats daarvan foeragerende partijen en bevoorradingstreinen binnen. Vercingetorix verliet een groot aantal oppidums en probeerde alleen de sterkste te verdedigen, en ervoor te zorgen dat de anderen en hun voorraden niet in Romeinse handen konden vallen. Opnieuw dwong een gebrek aan voorraden Caesar tot de hand, en hij belegerde het oppidum van Avaricum waar Vercingetorix zijn toevlucht had gezocht.

Oorspronkelijk was Vercingetorix tegen de verdediging van Avaricum geweest, maar de Bituriges Cubi hadden hem van het tegendeel overtuigd. Het Gallische leger kampeerde buiten de nederzetting. Zelfs terwijl hij verdedigde, wilde Vercingetorix het beleg opgeven en de Romeinen ontlopen. Maar de krijgers van Avaricum waren niet bereid het te verlaten. Bij zijn aankomst begon Caesar onmiddellijk met de bouw van een verdedigingsfort. De Galliërs vielen de Romeinen en hun foeragerende groepen voortdurend lastig terwijl ze hun kamp bouwden en probeerden het plat te branden. Maar zelfs het felle winterweer kon de Romeinen niet tegenhouden, en ze bouwden in slechts 25 dagen een zeer stevig kamp. De Romeinen bouwden belegeringsmachines en Caesar wachtte op een gelegenheid om het zwaar versterkte oppidum aan te vallen. Hij koos ervoor om aan te vallen tijdens een regenbui toen de schildwachten werden afgeleid. Belegeringstorens werden gebruikt om het fort aan te vallen, en ballista-artillerie beukte op de muren. Uiteindelijk brak de artillerie een gat in een muur, en de Galliërs konden de Romeinen er niet van weerhouden de nederzetting in te nemen. De Romeinen plunderden en plunderden vervolgens Avaricum; Caesar nam geen gevangenen en beweert dat de Romeinen 40.000 mensen hadden gedood. Dat de Gallische coalitie na deze nederlaag niet uit elkaar viel, getuigt van het leiderschap van Vercingetorix. Zelfs nadat ze Avaricum hadden verloren, waren de Aedui bereid in opstand te komen en zich bij de coalitie aan te sluiten. Dit was de zoveelste tegenslag voor de aanvoerlijnen van Caesar, aangezien hij niet langer voorraden kon krijgen via de Aedui (hoewel de inname van Avaricum het leger voorlopig had bevoorraad).

Vercingetorix trok zich nu terug in Gergovia, de hoofdstad van zijn eigen stam, die hij graag wilde verdedigen. Caesar arriveerde toen het weer warmer werd en er eindelijk voer beschikbaar kwam, wat de bevoorradingsproblemen enigszins verlichtte. Zoals gewoonlijk begon Caesar prompt met de bouw van een fort voor de Romeinen. Hij veroverde gebied dichter bij het oppidum.

De loyaliteit van de Aedui aan Rome was niet geheel stabiel. Caesar suggereert in zijn schrijven dat de Aeudui-leiders zowel goud hadden omgekocht als verkeerde informatie hadden gestuurd door afgezanten van Vercingetorix. Caesar was met de Aedui overeengekomen dat 10.000 man zijn bevoorradingslijn zouden beschermen. Vercingetorix overtuigde het opperhoofd, Convictolitavis, die door Caesar tot hoofd van de stam was benoemd, dezelfde mannen te bevelen zich bij hun aankomst in het oppidum bij hem te voegen. Ze vielen de Romeinen aan die hun bevoorradingstrein vergezelden, waardoor Caesar in een gênante positie terechtkwam. Zijn rantsoenen bedreigden, Caesar haalde vier legioenen uit het beleg, omsingelde het Aedui-leger en versloeg het. De pro-Romeinse factie heroverde de controle over de Aedui-leiding en Caesar keerde terug naar Gergovia met 10.000 pro-Romeinse Aedui-ruiters. De twee legioenen die hij had achtergelaten om het beleg voort te zetten, hadden het moeilijk gehad om de veel grotere strijdmacht van Vercingetorix op afstand te houden.

Caesar besefte dat zijn belegering zou mislukken tenzij hij Vercingetorix van de hoge grond kon krijgen. Hij gebruikte één legioen als lokaas, terwijl de rest naar beter terrein trok en daarbij drie Gallische kampen veroverde. Vervolgens beval hij een algemene terugtocht om Vercingetorix van de hoge grond te lokken. Het bevel werd echter door het grootste deel van Caesars strijdmacht niet gehoord. In plaats daarvan, aangespoord door het gemak waarmee ze de kampen veroverden, drongen ze door naar de stad en voerden een directe aanval uit, waarbij ze zichzelf uitputten.

Caesars werk registreert 46 centurio's en 700 legioensoldaten als verliezen. Moderne historici zijn sceptisch; de weergave van de strijd als een nederlaag, en een waarbij er 20.000 tot 40.000 geallieerde Romeinse soldaten waren ingezet, leidt tot het vermoeden dat Caesar de aantallen slachtoffers bagatelliseerde, ook al waren zijn cijfers exclusief de verliezen onder de geallieerde hulptroepen. Gezien zijn verliezen beval Caesar een terugtocht. In de nasleep van de strijd hief Caesar zijn belegering op en trok zich terug uit de Arverni-landen in noordoostelijke richting in de richting van het Aedui-grondgebied. Vercingetorix achtervolgde het leger van Caesar, met de bedoeling het te vernietigen. Ondertussen had Labienus zijn campagne in het noorden beëindigd en marcheerde terug naar Agendicum, Caesars basis in het centrum van Gallië. Nadat hij zich had aangesloten bij het korps van Labienus, marcheerde Caesar met zijn verenigde leger vanuit Agendicum om het zegevierende leger van Vercingetorix te confronteren. De twee legers ontmoetten elkaar bij de Vingeanne, Caesar won de daaropvolgende slag.

Caesar stuurde Labienus om campagne te voeren tegen de volkeren van de Seine, terwijl Caesar zelf naar Gergovia marcheerde. Hij veroverde het oppidum van Metlosedum (mogelijk het huidige Melun) en stak de Seine over om de Gallische coalitie bij Lutetia aan te vallen. Bedreigd door de Bellovaci (een machtige Belgae-stam), besloot hij de Seine opnieuw over te steken om zich bij Agedincum (Sens) weer bij Caesars strijdmacht te voegen. Labienus veinsde een algemene terugtocht en stak in feite de rivier over. De Galliërs van de Seine-coalitie probeerden zijn pad naar Caesar te blokkeren en de strijd werd begonnen.

Nadat de twee partijen de strijd hadden aangegaan, begon het Zevende Legioen, dat op de rechtervleugel was geplaatst, de Gallische linkervleugel terug te dringen. Aan de linkerkant van de Romeinen braken de pilumsalvo's van het Twaalfde legioen de eerste aanval van de Galliërs af, maar ze weerstonden de opmars van de Romeinen, aangemoedigd door hun oude leider Camulogenus. Het keerpunt kwam toen de militaire tribunes van het Zevende Legioen hun legioensoldaten tegen de achterhoede van de vijand leidden.

Nadat de twee partijen de strijd hadden aangegaan, begon het Zevende Legioen, dat op de rechtervleugel was geplaatst, de Gallische linkervleugel terug te dringen. Aan de linkerkant van de Romeinen braken de pilumsalvo's van het Twaalfde legioen de eerste aanval van de Galliërs af, maar ze weerstonden de opmars van de Romeinen, aangemoedigd door hun oude leider Camulogenus. Het keerpunt kwam toen de militaire tribunes van het Zevende Legioen hun legioensoldaten tegen de achterhoede van de vijand leidden. De Galliërs stuurden hun reserves en namen een nabijgelegen heuvel in, maar konden het verloop van de strijd niet omkeren en vluchtten. Hun verliezen namen toe toen de Romeinse cavalerie werd gestuurd om hen te achtervolgen. De strijdmacht van Labienus rukte aldus terug naar Agedincum en heroverde onderweg hun bagagetrein.

De Galliërs probeerden te voorkomen dat Labienus terugkeerde naar Agedincum door hem te blokkeren bij de rivier de Sequana. Labienus gebruikte vijf cohorten om de Galliërs weg te lokken, terwijl hij zelf met drie legioenen de rivier de Sequana overstak. Toen de Galliërs erachter kwamen dat er twee Romeinse legers in het gebied waren, splitsten ze zich op en achtervolgden beide. Het hoofdlichaam ontmoette Labienus die hen vasthield met één legioen terwijl ze hen met de rest omsingelden. Vervolgens vernietigde hij hun versterkingen met zijn cavalerie. Nadat hij zich had aangesloten bij de vijf cohorten die hij als afleiding had gebruikt, marcheerde Labienus met zijn leger terug naar Agendicum, waar hij Caesar ontmoette die terugkeerde van zijn nederlaag bij Gergovia.

In juli 52 vGT vocht de Romeinse generaal Julius Caesar een belangrijke veldslag in de Gallische Oorlogen tegen een coalitie van Galliërs onder leiding van Vercingetorix. Caesar reageerde op een aanval op Gallia Narbonensis door zijn troepen oostwaarts door het grondgebied van Lingones naar het grondgebied van Sequani te leiden, waarschijnlijk marcherend door de Vingeanne-vallei. Hij had onlangs Duitse cavalerie gerekruteerd (of ingehuurd), en die zouden doorslaggevend blijken te zijn.

Het Gallische leger bekleedde een zeer sterke positie, bewaakt door hoge hellingen, gemakkelijk te verdedigen. Het werd beschermd door de Vingeanne aan de rechterkant en de Badin, een kleine zijrivier van de Vingeanne, aan de voorkant. In de ruimte tussen deze twee stromen en de weg van Dijon naar Langres lag een gebied van 5 kilometer (3,1 mijl) breed, enigszins oneffen in sommige delen, bijna overal elders bijna vlak, voornamelijk tussen de Vingeanne en de heuvel van Montsuageon. Dichtbij de weg, en in het westen, rijzen heuvels op die de grond domineerden, evenals het hele land, tot aan de Badin en de Vingeanne.

De Galliërs dachten dat de Romeinen zich terugtrokken richting Italië en besloten aan te vallen. Eén groep Gallische cavalerie blokkeerde de Romeinse opmars, terwijl twee groepen cavalerie de flanken van de Romeinen teisterden. Na zware gevechten brak de Duitse cavalerie de Gallische cavalerie aan de rechterkant en joeg ze terug naar de belangrijkste Gallische infanteriemacht. De overgebleven Gallische cavalerie vluchtte en Vercingetorix werd gedwongen zich terug te trekken naar Alesia, waar hij werd belegerd door de Romeinen.

De Slag om Alesia of Belegering van Alesia was een militair gevecht in de Gallische oorlogen rond het Gallische oppidum (versterkte nederzetting) van Alesia, een belangrijk centrum van de Mandubii-stam. Het was het laatste grote gevecht tussen Galliërs en Romeinen, en wordt beschouwd als een van Caesars grootste militaire prestaties en een klassiek voorbeeld van belegeringsoorlogvoering en investeringen; het Romeinse leger bouwde dubbele verdedigingslinies: een binnenmuur om de belegerde Galliërs binnen te houden, en een buitenmuur om de Gallische hulpmacht buiten te houden. De Slag bij Alesia betekende het einde van de Gallische onafhankelijkheid op het hedendaagse grondgebied van Frankrijk en België.

Belegering van Alesia 52 v.Chr. © Muriel Gottrop

Toen de opstand neergeslagen was, liet Caesar zijn legioenen overwinteren in de landen van de verslagen stammen om verdere rebellie te voorkomen. Er werden ook troepen naar de Remi gestuurd, die gedurende de hele campagne trouwe bondgenoten van de Romeinen waren geweest. Maar het verzet was nog niet helemaal voorbij: Zuidwest-Gallië was nog niet gepacificeerd. Alesia bleek het einde te zijn van het algemene en georganiseerde verzet tegen Caesars invasie in Gallië en markeerde in feite het einde van de Gallische oorlogen. In het daaropvolgende jaar (50 v.Chr.) vonden er opruimoperaties plaats. Tijdens de Romeinse burgeroorlogen werd Gallia in wezen aan zijn lot overgelaten.

Dwarsdoorsnede van de Romeinse veldwerken tijdens het beleg van Alesia (52 BCE). © Anoniem

In de lente van 51 vGT voerden de legioenen campagne onder de Belgische stammen om elke gedachte aan een opstand uit te roeien, en de Romeinen bereikten vrede. Maar twee leiders in het zuidwesten van Gallië, Drappes en Lucterius, bleven openlijk vijandig tegenover de Romeinen en hadden het formidabele Cadurci oppidum van Uxellodunum versterkt. Gaius Caninius Rebilus omsingelde het oppidum en zette de belegering van Uxellodunum in, waarbij hij zich concentreerde op het bouwen van een reeks kampen, een omsingeling en het verstoren van de Gallische toegang tot water. Er werd een reeks tunnels gegraven (waarvan archeologisch bewijs is gevonden) naar de bron die de stad voedde. De Galliërs probeerden de Romeinse belegeringswerken in brand te steken, maar het mocht niet baten. Uiteindelijk bereikten de Romeinse tunnels de bron en leidden de watertoevoer om. Omdat de Galliërs zich de Romeinse actie niet realiseerden, geloofden ze dat het opdrogen van de bron een teken van de goden was en gaven ze zich over. Caesar koos ervoor de verdedigers niet af te slachten, maar in plaats daarvan alleen hun handen af ​​te hakken als voorbeeld.

Lucterius, het hoofd van de Carduci, en Drapes, het hoofd van de Senones, hadden zich teruggetrokken in het heuvelfort van Uxellodunum om in de relatieve veiligheid van de vestingwerken te blijven totdat het gouverneurschap van Gaius Julius Caesar in Gallië eindigde. De groep was blijkbaar van plan om vervolgens een nieuwe opstand tegen hun Romeinse veroveraars te beginnen.

Terwijl deze acties gaande waren, bevond Gaius Julius Caesar zich op het grondgebied van de Belgae in Gallië. Daar werd hij per koerier op de hoogte gebracht van de opstand van de Carduci en Senones. Vastbesloten ervoor te zorgen dat er na het verstrijken van zijn ambtstermijn als gouverneur geen opstanden meer zouden plaatsvinden in Gallië, vertrok Caesar onmiddellijk met zijn cavalerie naar Uxellodunum, waarbij hij zijn legioenen achterliet, ook al hadden zijn twee legaten de situatie onder controle. Caesar begaf zich zelfs zo snel naar Uxellodunum dat hij zijn twee legaten verraste.

Caesar besloot dat de stad niet met geweld kon worden vervoerd. Caesar merkte hoe moeilijk het voor de Galliërs was om het water te verzamelen, omdat ze een zeer steile helling moesten afdalen om de rivieroever te bereiken. Caesar maakte gebruik van deze potentiële tekortkoming in de verdediging en plaatste boogschutters en ballista's bij de rivier om elke poging om water uit deze hoofdbron te halen te dekken. Nog lastiger voor Caesar was echter dat er een secundaire waterbron van de berg direct onder de muren van het fort naar beneden stroomde. Het leek bijna onmogelijk om de toegang tot deze tweede bron te blokkeren. Het terrein was extreem ruig en het zou niet haalbaar zijn geweest om de grond met geweld in te nemen. Het duurde niet lang voordat Caesar op de hoogte werd gebracht van de locatie van de bron van de bron. Met deze kennis gaf hij zijn ingenieurs de opdracht een helling van aarde en rotsen te bouwen die een belegeringstoren van tien verdiepingen kon ondersteunen, die hij gebruikte om de bron van de bron te bombarderen. Tegelijkertijd liet hij een andere groep ingenieurs een tunnelsysteem bouwen dat eindigde bij de bron van dezelfde bron. Kort daarna tunnelden de geniesoldaten door naar de waterbron en voltooiden het werk van het afsnijden van de Galliërs van hun waterbronnen, waardoor de Galliërs werden gedwongen hun ongunstige positie op te geven.

Caesar accepteerde de Gallische overgave. Hij besloot er echter voor te zorgen dat dit de laatste Gallische opstand zou markeren door een ernstig voorbeeld te stellen. Hij besloot de overlevenden niet als slaaf te executeren of te verkopen, zoals gebruikelijk was in hedendaagse veldslagen. In plaats daarvan liet hij de handen van alle overlevende mannen in de militaire leeftijd afsnijden, maar liet ze in leven. Vervolgens verspreidde hij de overwonnen Galliërs door de provincie, zodat iedereen kon zien dat ze nooit meer de wapens tegen hem of de Romeinse Republiek zouden kunnen opnemen.

Nadat hij de Gallische rebellen had aangepakt, nam Caesar twee van de legioenen mee en marcheerde met het doel de zomer door te brengen in Aquitania, dat hij voorheen niet had bezocht. Hij trok kort door de stad Narbo Martius in de Romeinse provincie Gallia Narbonensis en marcheerde door Nementocenna. Omdat hij Gallië voldoende gepacificeerd achtte, omdat er geen verdere opstanden ontstonden, nam Caesar het 13e Legioen en marcheerde naar Italië, waar hij vervolgens de Rubicon overstak en op 17 december 50 vGT de Grote Romeinse Burgeroorlog begon.

In acht jaar tijd had Caesar heel Gallië en een deel van Groot-Brittannië veroverd. Hij was fabelachtig rijk geworden en had een legendarische reputatie opgebouwd. De Gallische oorlogen zorgden voor voldoende aantrekkingskracht voor Caesar, zodat hij vervolgens een burgeroorlog kon voeren en zichzelf tot dictator kon uitroepen, in een reeks gebeurtenissen die uiteindelijk tot het einde van de Romeinse Republiek zouden leiden.

De Gallische oorlogen hebben geen duidelijke einddatum. Legioenen bleven actief in Gallië tot en met 50 vGT, toen Aulus Hirtius het schrijven van Caesars rapporten over de oorlog overnam. De campagnes zouden heel goed doorgegaan kunnen zijn in de Germaanse landen, ware het niet dat de Romeinse burgeroorlog op komst was. De legioenen in Gallië werden uiteindelijk in 50 vGT teruggetrokken toen de burgeroorlog naderde, want Caesar zou ze nodig hebben om zijn vijanden in Rome te verslaan. De Galliërs waren nog niet volledig onderworpen en maakten nog geen formeel deel uit van het rijk. Maar die taak lag niet bij Caesar, en die liet hij over aan zijn opvolgers. Gallië zou pas formeel tot Romeinse provincies worden gemaakt tijdens de regering van Augustus in 27 vGT. Vervolgens vonden er verschillende opstanden plaats en werden Romeinse troepen in heel Gallië gestationeerd gehouden. Historicus Gilliver denkt dat er pas in 70 n.Chr. onrust in de regio had kunnen zijn, maar niet op het niveau van de opstand van Vercingetorix.

De verovering van Gallië markeerde het begin van bijna vijf eeuwen Romeinse overheersing, die diepgaande culturele en historische gevolgen zou hebben. De Romeinse overheersing bracht het Latijn met zich mee, de taal van de Romeinen. Dit zou uitgroeien tot het Oudfrans, waardoor de moderne Franse taal zijn Latijnse wortels zou krijgen. De verovering van Gallië maakte verdere uitbreiding van het rijk naar Noordwest-Europa mogelijk. Augustus zou Germania binnendringen en de Elbe bereiken, hoewel hij zich na de rampzalige Slag om het Teutoburgerwoud als keizerlijke grens aan de Rijn zou vestigen. Naast het faciliteren van de verovering van delen van Germania, bouwde de Romeinse verovering van Groot-Brittannië onder leiding van Claudius in 43 CE ook voort op de invasies van Caesar. De Romeinse hegemonie zou, met slechts één onderbreking, duren tot de oversteek van de Rijn in 406 CE.