Slag bij Waterloo

Bij het oversteken van de grens bij Charleroi voor zonsopgang op 15 juni, veroverden de Fransen snel de buitenposten van de coalitie en stelden Napoleons "centrale positie" tussen de legers van Wellington en Blücher veilig.Hij hoopte dat dit zou voorkomen dat ze zouden combineren, en dat hij eerst het Pruisische leger en daarna dat van Wellington zou kunnen vernietigen.Ney's orders waren om het kruispunt van Quatre Bras te beveiligen, zodat hij later naar het oosten kon zwaaien en Napoleon indien nodig kon versterken.Ney vond het kruispunt van Quatre Bras lichtjes vastgehouden door de Prins van Oranje, die de aanvankelijke aanvallen van Ney afsloeg maar geleidelijk werd teruggedreven door een overweldigend aantal Franse troepen.Ondertussen, op 16 juni, viel Napoleon de Pruisen van Blücher aan en versloeg ze in de Slag bij Ligny met een deel van het reservaat en de rechtervleugel van zijn leger.Het Pruisische centrum bezweek onder zware Franse aanvallen, maar de flanken hielden stand.De Pruisische terugtrekking uit Ligny verliep ononderbroken en schijnbaar onopgemerkt door de Fransen.Met de Pruisische terugtrekking uit Ligny was de positie van Wellington bij Quatre Bras onhoudbaar.De volgende dag trok hij zich noordwaarts terug, naar een verdedigingspositie die hij vorig jaar had verkend: de lage bergkam van de Mont-Saint-Jean, ten zuiden van het dorp Waterloo en het Zoniënwoud.Voordat hij Ligny verliet, had Napoleon Grouchy, die het bevel voerde over de rechtervleugel, bevolen de terugtrekkende Pruisen met 33.000 man te volgen.Een late start, onzekerheid over de richting die de Pruisen waren ingeslagen en de vaagheid van de bevelen die hem waren gegeven, zorgden ervoor dat Grouchy te laat was om te voorkomen dat het Pruisische leger Waver zou bereiken, vanwaar het kon marcheren om Wellington te ondersteunen.

Wellington stond op 18 juni rond 02:00 of 03:00 uur op en schreef brieven tot het ochtendgloren.Hij had eerder aan Blücher geschreven waarin hij bevestigde dat hij zou strijden bij Mont-Saint-Jean als Blücher hem van ten minste één korps kon voorzien;anders zou hij zich terugtrekken richting Brussel.Tijdens een nachtelijke raadsvergadering had de stafchef van Blücher, August Neidhardt von Gneisenau, wantrouwend gestaan ​​tegenover de strategie van Wellington, maar Blücher overtuigde hem ervan dat ze moesten marcheren om zich bij het leger van Wellington aan te sluiten.'S Morgens ontving Wellington naar behoren een antwoord van Blücher, waarin hij beloofde hem met drie korpsen te ondersteunen.

Napoleon ontbeet van een zilveren bord in Le Caillou, het huis waar hij de nacht had doorgebracht.Toen Soult voorstelde om Grouchy terug te roepen om zich bij de hoofdmacht aan te sluiten, zei Napoleon: 'Alleen omdat jullie allemaal zijn verslagen door Wellington, denken jullie dat hij een goede generaal is. Ik zeg je dat Wellington een slechte generaal is, de Engelsen zijn slechte troepen. en deze affaire is niets meer dan ontbijten".De schijnbaar afwijzende opmerking van Napoleon was misschien strategisch, gezien zijn stelregel "in oorlog is moreel alles".Hij had in het verleden op dezelfde manier gehandeld, en op de ochtend van de slag bij Waterloo reageerde hij misschien op het pessimisme en de bezwaren van zijn stafchef en hogere generaals.

In Waver werd het Pruisische IV Korps onder leiding van Bülow aangewezen om de mars naar Waterloo te leiden, aangezien het in de beste vorm verkeerde, omdat het niet betrokken was bij de Slag bij Ligny.Hoewel ze geen slachtoffers hadden gemaakt, was het IV Corps al twee dagen aan het marcheren om de terugtrekking van de drie andere korpsen van het Pruisische leger vanaf het slagveld van Ligny te dekken.Ze waren het verst van het slagveld verwijderd en de voortgang was erg traag.De wegen waren in slechte staat na de zware regenval van de nacht, en de mannen van Bülow moesten door de drukke straten van Waver trekken en 88 artilleriestukken verplaatsen.De zaken werden niet geholpen toen er brand uitbrak in Waver, waardoor verschillende straten langs de geplande route van Bülow werden geblokkeerd.Als gevolg hiervan vertrok het laatste deel van het korps om 10.00 uur, zes uur nadat de leidende elementen richting Waterloo waren vertrokken.De mannen van Bülow werden eerst door het I Corps en vervolgens door het II Corps naar Waterloo gevolgd.

Om 11.00 uur stelde Napoleon zijn algemeen bevel op: het korps van Reille aan de linkerkant en het korps van d'Erlon aan de rechterkant moesten het dorp Mont-Saint-Jean aanvallen en op de hoogte blijven van elkaar.Dit bevel ging ervan uit dat de slaglinie van Wellington zich in het dorp bevond, in plaats van op de meer voorwaartse positie op de heuvelrug.Om dit mogelijk te maken, zou de divisie van Hiëronymus een eerste aanval uitvoeren op Hougoumont, waarvan Napoleon verwachtte dat het de reserves van Wellington zou binnenhalen, aangezien het verlies ervan zijn communicatie met de zee in gevaar zou brengen.Een grote batterij van de reserveartillerie van het I, II en VI Corps zou vervolgens vanaf ongeveer 13.00 uur het centrum van Wellington's positie bombarderen.Het korps van D'Erlon zou dan de linkerkant van Wellington aanvallen, doorbreken en zijn linie van oost naar west oprollen.In zijn memoires schreef Napoleon dat het zijn bedoeling was om het leger van Wellington van de Pruisen te scheiden en terug naar de zee te drijven.

Historicus Andrew Roberts merkt op: "Het is een merkwaardig feit over de Slag bij Waterloo dat niemand absoluut zeker weet wanneer het daadwerkelijk begon".Wellington vermeldde in zijn berichten dat "[Napoleon] omstreeks tien uur een woedende aanval begon op onze post in Hougoumont".Andere bronnen stellen dat de aanval rond 11.30 uur begon. Het huis en de directe omgeving werden verdedigd door vier lichte compagnieën van Guards, en het bos en park door de Hannoveraanse Jäger en de 1/2e Nassau.De eerste aanval van de brigade van Bauduin maakte het bos en het park leeg, maar werd teruggedreven door hevig Brits artillerievuur en kostte Bauduin zijn leven.Terwijl de Britse kanonnen werden afgeleid door een duel met Franse artillerie, slaagde een tweede aanval door de brigade van Soye en wat die van Bauduin was geweest erin de noordelijke poort van het huis te bereiken.Sous-luitenant Legros, een Franse officier, brak de poort open met een bijl, en enkele Franse troepen slaagden erin de binnenplaats te betreden.De Coldstream Guards en de Scots Guards arriveerden om de verdediging te ondersteunen.Er was een hevig gevecht en de Britten slaagden erin de poort te sluiten voor de binnenstromende Franse troepen. De Fransen die vastzaten op de binnenplaats werden allemaal gedood.Alleen een jonge drummer bleef gespaard.De gevechten rond Hougoumont gingen de hele middag door.De omgeving werd zwaar belegd door Franse lichte infanterie en er werden gecoördineerde aanvallen uitgevoerd op de troepen achter Hougoumont.Het leger van Wellington verdedigde het huis en de holle weg die er naar het noorden liep.'S Middags gaf Napoleon persoonlijk het bevel om het huis te beschieten om het in brand te steken, wat resulteerde in de vernietiging van alles behalve de kapel.Du Plat's brigade van het King's German Legion werd naar voren gestuurd om de holle weg te verdedigen, die ze moesten stellen zonder hoge officieren.Uiteindelijk werden ze afgelost door de 71st Highlanders, een Brits infanterieregiment.Adams brigade werd verder versterkt door de 3e Hannoveraanse Brigade van Hugh Halkett en sloeg met succes verdere infanterie- en cavalerie-aanvallen van Reille af.Hougoumont hield stand tot het einde van de strijd.

Even na 13.00 uur begon de aanval van het I Corps in grote colonnes.Bernard Cornwell schrijft "[column] suggereert een langgerekte formatie met zijn smalle uiteinde als een speer gericht op de vijandelijke linie, terwijl het in werkelijkheid veel meer leek op een steen die zijwaarts oprukte en de aanval van d'Erlon bestond uit vier van dergelijke stenen, elk één een divisie van de Franse infanterie".Elke divisie, op één uitzondering na, was opgesteld in enorme massa's, bestaande uit de acht of negen bataljons waaruit ze waren gevormd, opgesteld en in een colonne achter elkaar geplaatst, met slechts vijf stappen tussen de bataljons.De divisies moesten vanaf links in echelon oprukken op een afstand van 400 passen van elkaar - de 2e divisie (Donzelot's) aan de rechterkant van Bourgeois' brigade, de 3e divisie (Marcognet's) daarna en de 4e divisie (Durutte's) aan de rechterkant .Ze werden door Ney naar de aanval geleid, waarbij elke colonne een front had van ongeveer honderdzestig tot tweehonderd dossiers.De meest linkse divisie rukte op naar de ommuurde boerderij La Haye Sainte.De boerderij werd verdedigd door het Duitse legioen van de koning.Terwijl een Frans bataljon de verdedigers vanaf het front aanviel, waaierden de volgende bataljons uit naar beide kanten en slaagden er, met de steun van verschillende squadrons kurassiers, in de boerderij te isoleren.Het Duitse legioen van de koning verdedigde resoluut de boerderij.Elke keer dat de Fransen probeerden de muren te beklimmen, hielden de in de minderheid zijnde Duitsers hen op de een of andere manier tegen.De Prins van Oranje zag dat La Haye Sainte was afgesneden en probeerde deze te versterken door het Hannoveraanse Lüneburg-bataljon in de linie naar voren te sturen.Kurassiers verborgen in een plooi in de grond vingen en vernietigden het binnen enkele minuten en reden toen verder langs La Haye Sainte, bijna tot aan de top van de bergkam, waar ze de linkerflank van d'Erlon bedekten terwijl zijn aanval zich ontwikkelde.

Om ongeveer 13:15 uur zag Napoleon de eerste colonnes Pruisen rond het dorp Lasne-Chapelle-Saint-Lambert, 4 tot 5 mijl (6,4 tot 8,0 km) verwijderd van zijn rechterflank - ongeveer drie uur marcheren voor een leger.De reactie van Napoleon was om maarschalk Soult een bericht naar Grouchy te laten sturen met de mededeling dat hij naar het slagveld moest komen en de aankomende Pruisen moest aanvallen.Grouchy had echter Napoleons eerdere bevelen uitgevoerd om de Pruisen "met je zwaard tegen zijn rug" richting Waver te volgen, en was toen te ver weg om Waterloo te bereiken.Grouchy kreeg het advies van zijn ondergeschikte, Gérard, om "op het geluid van de kanonnen te marcheren", maar hij hield zich aan zijn bevelen en nam het op tegen de achterhoede van het Pruisische III Korps onder bevel van luitenant-generaal Baron von Thielmann bij de Slag bij Waver.Bovendien zou de brief van Soult waarin hij Grouchy beval snel op te trekken om zich bij Napoleon aan te sluiten en Bülow aan te vallen, Grouchy pas na 20.00 uur bereiken.

De 80 kanonnen van de grote batterij van Napoleon opgesteld in het centrum.Deze openden het vuur om 11.50 uur, volgens Lord Hill (commandant van het Anglo-allied II Corps), terwijl andere bronnen de tijd schatten tussen 12.00 en 13.30 uur.De grote batterij was te ver terug om nauwkeurig te richten, en de enige andere troepen die ze konden zien waren schermutselaars van de regimenten van Kempt en Pack, en de 2e Nederlandse divisie van Perponcher (de anderen maakten gebruik van Wellington's karakteristieke "omgekeerde hellingverdediging").Het bombardement veroorzaakte een groot aantal slachtoffers.Hoewel sommige projectielen zich in de zachte grond begroeven, vonden de meeste hun sporen op de omgekeerde helling van de heuvelrug.Het bombardement dwong de cavalerie van de Union Brigade (in de derde linie) om naar links te gaan om het aantal slachtoffers te verminderen.

Uxbridge beval zijn twee brigades van Britse zware cavalerie - ongezien gevormd achter de heuvelrug - om aan te vallen ter ondersteuning van de onder druk staande infanterie.De 1st Brigade, bekend als de Household Brigade, onder bevel van generaal-majoor Lord Edward Somerset, bestond uit bewakersregimenten: de 1st en 2nd Life Guards, de Royal Horse Guards (the Blues) en de 1st (King's) Dragoon Guards.De 2nd Brigade, ook bekend als de Union Brigade, onder bevel van generaal-majoor Sir William Ponsonby, heette zo omdat het bestond uit een Engelse (de 1st of The Royals), een Schotse (2nd Scots Greys) en een Ierse (6th of Inniskilling) regiment zware dragonders.De Household Brigade stak de top van de Anglo-geallieerde positie over en stormde bergafwaarts.De kurassiers die de linkerflank van d'Erlon bewaakten, waren nog steeds verspreid en werden dus over de diep verzonken hoofdweg geveegd en vervolgens op de vlucht geslagen.De squadrons aan de linkerkant van de Household Brigade zetten hun aanval voort en vernietigden vervolgens de brigade van Aulard.Ondanks pogingen om ze terug te roepen, gingen ze verder langs La Haye Sainte en bevonden ze zich onderaan de heuvel op opgeblazen paarden tegenover de in vierkanten gevormde brigade van Schmitz.Napoleon reageerde prompt door een tegenaanval te bevelen door de kurassierbrigades van Farine en Travers en Jaquinot's twee Chevau-léger (lancer) regimenten in de lichte cavaleriedivisie van het I Corps.Ongeorganiseerd en druk bezig op de bodem van de vallei tussen Hougoumont en La Belle Alliance, werden de Scots Greys en de rest van de Britse zware cavalerie verrast door de tegenaanval van Milhauds kurassiers, vergezeld door lansiers van Baron Jaquinot's 1st Cavalry Division.Terwijl Ponsonby zijn mannen probeerde te verzamelen tegen de Franse kurassers, werd hij aangevallen door de lansiers van Jaquinot en gevangen genomen.Een nabijgelegen groep Schotse Grijzen zag de gevangenneming en probeerde hun brigadecommandant te redden.De Franse lansier die Ponsonby had gevangengenomen, doodde hem en gebruikte vervolgens zijn lans om drie van de Schotse Grijzen te doden die hadden geprobeerd te redden.Tegen de tijd dat Ponsonby stierf, was het momentum volledig teruggekeerd in het voordeel van de Fransen.De cavaleristen van Milhaud en Jaquinot verdreven de Union Brigade uit de vallei.Het resultaat was zeer zware verliezen voor de Britse cavalerie.Een tegenaanval, door Britse lichte dragonders onder generaal-majoor Vandeleur en Nederlands-Belgische lichte dragonders en huzaren onder generaal-majoor Ghigny op de linkervleugel, en Nederlands-Belgische karabiniers onder generaal-majoor Trip in het centrum, weerde de Franse cavalerie af.

Iets voor 16.00 uur merkte Ney een schijnbare uittocht op uit het centrum van Wellington.Hij zag de beweging van slachtoffers naar achteren aan voor het begin van een terugtocht en probeerde die uit te buiten.Na de nederlaag van het korps van d'Erlon had Ney nog maar weinig infanteriereserves over, aangezien de meeste infanterie was ingezet voor de vergeefse aanval op Hougoumont of voor de verdediging van Frans rechts.Ney probeerde daarom alleen met cavalerie het centrum van Wellington te breken.Aanvankelijk werden Milhauds reserve cavaleriekorps van kurassiers en Lefebvre-Desnoëttes' lichte cavaleriedivisie van de keizerlijke garde, zo'n 4.800 sabels, ingezet.Toen deze werden afgeslagen, werden Kellermanns zware cavaleriekorps en Guyots zware cavalerie van de wacht toegevoegd aan de massale aanval, in totaal ongeveer 9.000 cavalerie in 67 squadrons.Toen Napoleon de aanval zag, zei hij dat het een uur te vroeg was.De infanterie van Wellington reageerde door vierkanten te vormen (holle doosformaties vier rijen diep).De vierkanten waren veel kleiner dan gewoonlijk afgebeeld op schilderijen van de strijd - een bataljonsvierkant van 500 man zou aan een kant niet meer dan 18 meter lang zijn geweest.Infanterievierkanten die stand hielden, waren dodelijk voor cavalerie, aangezien cavalerie geen soldaten achter een heg van bajonetten kon aangaan, maar zelf kwetsbaar was voor vuur vanaf de pleinen.Paarden zouden een plein niet aanvallen en ze konden ook niet worden omsingeld, maar ze waren kwetsbaar voor artillerie of infanterie.Wellington beval zijn artilleriebemanningen om te schuilen op de pleinen toen de cavalerie naderde, en terug te keren naar hun kanonnen en het vuur te hervatten terwijl ze zich terugtrokken.Getuigen van de Britse infanterie registreerden maar liefst 12 aanvallen, hoewel dit waarschijnlijk opeenvolgende golven van dezelfde algemene aanval omvat;het aantal algemene aanvallen was ongetwijfeld veel minder.Kellermann, die de nutteloosheid van de aanvallen inzag, probeerde de elite-carabinierbrigade ervan te weerhouden mee te doen, maar uiteindelijk zag Ney ze en drong aan op hun betrokkenheid.

Uiteindelijk werd het zelfs voor Ney duidelijk dat cavalerie alleen weinig uithaalde.Te laat organiseerde hij een aanval met gecombineerde wapens, waarbij hij gebruik maakte van Bachelu's divisie en Tissots regiment van Foy's divisie van Reille's II Corps (ongeveer 6.500 infanteristen) plus de Franse cavalerie die in een goede staat bleef om te vechten.Deze aanval werd langs vrijwel dezelfde route geleid als de vorige aanvallen van zware cavalerie (tussen Hougoumont en La Haye Sainte).Het werd gestopt door een aanval van de cavalerie van de Household Brigade onder leiding van Uxbridge.De Britse cavalerie was echter niet in staat de Franse infanterie te breken en viel terug met verliezen door geweervuur.Hoewel de Franse cavalerie weinig directe slachtoffers maakte in het centrum van Wellington, veroorzaakte artillerievuur op zijn infanteriepleinen er veel.De cavalerie van Wellington, behalve de brigades van Sir John Vandeleur en Sir Hussey Vivian uiterst links, was allemaal toegewijd aan de strijd en had aanzienlijke verliezen geleden.De situatie leek zo wanhopig dat de Cumberland Huzaren, het enige aanwezige Hannoveraanse cavalerieregiment, het veld ontvluchtten en alarm sloegen tot in Brussel.

Ongeveer tegelijkertijd met Ney's aanval met gecombineerde wapens op de centrum-rechtse linie van Wellington, hernieuwden verzamelde elementen van D'Erlon's I Corps, aangevoerd door de 13e Légère, de aanval op La Haye Sainte en deze keer waren ze succesvol, deels omdat de munitie van het King's German Legion raakte op.De Duitsers hadden echter bijna de hele dag het midden van het slagveld bezet en dit had de Franse opmars tot stilstand gebracht.Met La Haye Sainte veroverd, verplaatste Ney vervolgens schermutselaars en paardartillerie naar het centrum van Wellington.Franse artillerie begon de infanterievierkanten op korte afstand met bussen te verpulveren.Het 30e en 73e regiment leden zulke zware verliezen dat ze moesten samenwerken om een ​​levensvatbaar vierkant te vormen.Het succes dat Napoleon nodig had om zijn offensief voort te zetten was bereikt.Ney stond op het punt het Anglo-geallieerde centrum te breken.Samen met dit artillerievuur bezette een groot aantal Franse tirailleurs de dominante posities achter La Haye Sainte en wierp een effectief vuur op de pleinen.De situatie voor de Anglo-geallieerden was nu zo nijpend dat de kleuren van het 33e regiment en alle kleuren van de brigade van Halkett voor de veiligheid naar achteren werden gestuurd, beschreven door historicus Alessandro Barbero als "... een maatregel zonder precedent".Wellington, die het afnemen van het vuur van La Haye Sainte opmerkte, reed er met zijn staf dichterbij.Franse schermutselaars verschenen rond het gebouw en schoten op het Britse commando terwijl het worstelde om weg te komen door de heg langs de weg.Veel van de generaals en assistenten van Wellington werden gedood of gewond, waaronder FitzRoy Somerset, Canning, de Lancey, Alten en Cooke.De situatie was nu kritiek en Wellington, gevangen op een infanterieplein en onwetend van de gebeurtenissen daarbuiten, was wanhopig op zoek naar hulp van de Pruisen.

Het Pruisische IV Corps (Bülow's) was de eerste die in sterkte arriveerde.Het doel van Bülow was Plancenoit, dat de Pruisen wilden gebruiken als springplank naar de achterkant van de Franse stellingen.Blücher was van plan zijn recht op de Châteaux Frichermont veilig te stellen via de Bois de Paris-weg.Blücher en Wellington hadden sinds 10.00 uur communicatie uitgewisseld en hadden ingestemd met deze opmars naar Frichermont als het centrum van Wellington werd aangevallen. Generaal Bülow merkte op dat de weg naar Plancenoit open lag en dat het 16.30 uur was.Rond deze tijd werd de Pruisische 15e Brigade gestuurd om zich aan te sluiten bij de Nassauers van Wellington's linkerflank in het Frichermont-La Haie-gebied, met de brigade's paardartilleriebatterij en extra brigadeartillerie ter ondersteuning links ervan.Napoleon stuurde Lobau's korps om te voorkomen dat de rest van Bülow's IV Corps naar Plancenoit zou gaan.De 15e brigade gooide Lobau's troepen uit Frichermont met een vastberaden bajonetaanval, trok toen de hoogten van Frichermont op, bestookte Franse jagers met 12-ponder artillerievuur en drong door naar Plancenoit.Dit zorgde ervoor dat het korps van Lobau zich terugtrok naar het Plancenoit-gebied, Lobau langs de achterkant van de rechterflank van de Armee Du Nord dreef en direct de enige terugtrekkingslinie bedreigde.Hiller's 16e Brigade drong ook naar voren met zes bataljons tegen Plancenoit.Napoleon had alle acht bataljons van de Jonge Garde gestuurd om Lobau te versterken, die nu ernstig onder druk stond.De Jonge Garde deed een tegenaanval en stelde, na zeer harde gevechten, Plancenoit veilig, maar kreeg zelf een tegenaanval en werd verdreven.Napoleon stuurde twee bataljons van de Midden/Oude Garde naar Plancenoit en na hevige bajonetgevechten - ze verwaardigden zich niet hun musketten af ​​te vuren - heroverde deze strijdmacht het dorp.

Gedurende de late namiddag was het Pruisische I Corps (Zieten's) met grotere sterkte aangekomen in het gebied net ten noorden van La Haie.Generaal Müffling, de Pruisische liaison naar Wellington, reed om Zieten te ontmoeten.Zieten had tegen die tijd de Pruisische 1e Brigade (Steinmetz's) opgevoed, maar was bezorgd geworden bij de aanblik van achterblijvers en slachtoffers van de Nassau-eenheden aan de linkerkant van Wellington en van de Pruisische 15e Brigade (Laurens').Deze troepen leken zich terug te trekken en Zieten, uit angst dat zijn eigen troepen verstrikt zouden raken in een algemene terugtocht, begon weg te trekken van de flank van Wellington naar het Pruisische hoofdlichaam nabij Plancenoit.Zieten had ook een direct bevel van Blücher gekregen om Bülow te steunen, wat Zieten gehoorzaamde en begon te marcheren om Bülow te hulp te komen.Müffling zag deze beweging weg en haalde Zieten over om de linkerflank van Wellington te steunen.Müffling waarschuwde Zieten: "De strijd is verloren als het korps niet in beweging blijft en onmiddellijk het Engelse leger steunt."Zieten hervatte zijn mars om Wellington rechtstreeks te ondersteunen, en door de komst van zijn troepen kon Wellington zijn afbrokkelende centrum versterken door cavalerie van links te verplaatsen.De Fransen verwachtten dat Grouchy vanuit Waver naar hen toe zou marcheren, en toen het Pruisische I Corps (Zieten's) in Waterloo verscheen in plaats van Grouchy, "brak de schok van ontgoocheling het Franse moreel kapot" en "de aanblik van Zieten's aankomst veroorzaakte onrust in Napoleons leger". leger".Het I Corps viel de Franse troepen aan voor Papelotte en tegen 19.30 uur was de Franse positie gebogen in een ruwe hoefijzervorm.De uiteinden van de lijn waren nu gebaseerd op Hougoumont aan de linkerkant, Plancenoit aan de rechterkant en het midden op La Haie.

Ondertussen, met het centrum van Wellington blootgelegd door de val van La Haye Sainte en het front van Plancenoit tijdelijk gestabiliseerd, zette Napoleon zijn laatste reserve in, de tot nu toe ongeslagen Imperial Guard-infanterie.Deze aanval, die rond 19.30 uur plaatsvond, was bedoeld om door het centrum van Wellington te breken en zijn linie weg te rollen van de Pruisen.Andere troepen verzamelden zich om de opmars van de wacht te ondersteunen.Aan de linkerkant rukte infanterie van Reille's korps dat niet bezig was met Hougoumont en cavalerie op.Aan de rechterkant klommen alle nu verzamelde elementen van het korps van D'Érlon opnieuw de heuvelrug op en vielen de Anglo-geallieerde linie aan.Hiervan brak de brigade van Pégot in een schermutselingsorde en trok naar het noorden en westen van La Haye Sainte en bood vuursteun aan Ney, wederom zonder paard, en Friant's 1e / 3e Grenadiers.De Guards kregen eerst vuur van enkele Brunswick-bataljons, maar het terugvuur van de grenadiers dwong hen zich terug te trekken.Vervolgens wisselde de frontlinie van de brigade van Colin Halkett, bestaande uit de 30th Foot en 73rd, vuur, maar ze werden in verwarring teruggedreven naar het 33rd en 69th regiment, Halket werd in het gezicht geschoten en ernstig gewond en de hele brigade trok zich terug in een menigte.Andere Anglo-geallieerde troepen begonnen ook te wijken.Een tegenaanval door de Nassauers en de overblijfselen van Kielmansegge's brigade van de Engels-geallieerde tweede linie, geleid door de Prins van Oranje, werd ook teruggeslagen en de Prins van Oranje raakte ernstig gewond.Generaal Harlet bracht de 4e Grenadiers naar voren en het Anglo-geallieerde centrum dreigde nu ernstig te breken.Het was op dit kritieke moment dat de Nederlandse generaal Chassé de strijd aanging met de oprukkende Franse troepen.De relatief verse Nederlandse divisie van Chassé werd tegen hen gestuurd, geleid door een batterij Nederlandse paardartillerie onder bevel van kapitein Krahmer de Bichin.De batterij opende een vernietigend vuur in de flank van de 1e/3e Grenadiers.Dit hield de opmars van de Garde nog steeds niet tegen, dus beval Chassé zijn eerste brigade, onder bevel van kolonel Hendrik Detmers, om de in de minderheid zijnde Fransen met de bajonet aan te vallen;de Franse grenadiers haperden toen en braken.De 4e Grenadiers, die hun kameraden zagen terugtrekken en zelf zware verliezen hadden geleden, draaiden zich om en trokken zich terug.

Links van de 4e Grenadiers bevonden zich de twee velden van de 1e/ en 2e/3e Chasseurs die verder naar het westen afbogen en meer hadden geleden onder artillerievuur dan de grenadiers.Maar toen hun opmars de bergkam beklom, vonden ze die schijnbaar verlaten en bedekt met doden.Plots stonden 1.500 Britse Foot Guards onder Maitland, die hadden gelegen om zichzelf te beschermen tegen de Franse artillerie, op en verwoestten hen met puntloze salvo's.De jagers zetten zich in om het vuur te beantwoorden, maar zo'n 300 vielen uit het eerste salvo, waaronder kolonel Mallet en generaal Michel, en beide bataljonscommandanten.Een bajonetaanval door de Foot Guards brak toen de vierkanten zonder leider, die terugvielen op de volgende kolom.Het 4th Chasseurs-bataljon, 800 man sterk, kwam nu op de blootgestelde bataljons van British Foot Guards, die alle samenhang verloren en terug de helling op stormden als een ongeorganiseerde menigte met de jagers in de achtervolging.Op de top stuitten de jagers op de batterij die zware verliezen had veroorzaakt aan de 1e en 2e/3e jagers.Ze openden het vuur en veegden de kanonniers weg.De linkerflank van hun plein kwam nu onder vuur te liggen van een zware formatie Britse schermutselaars, die de jagers terugdreven.Maar de schermutselaars werden vervangen door de 52nd Light Infantry (2nd Division), geleid door John Colborne, die in lijn op de flank van de jagers rolde en een verwoestend vuur op hen wierp.De jagers beantwoordden een zeer scherp vuur dat ongeveer 150 mannen van de 52ste doodde of verwondde.De 52ste viel toen aan, en onder deze aanval braken de jagers.De laatste van de wacht trok zich hals over kop terug.Er ging een golf van paniek door de Franse linies toen het verbazingwekkende nieuws zich verspreidde: "La Garde recule. Sauve qui peut!"("De wacht trekt zich terug. Ieder voor zich!") Wellington stond nu op in de stijgbeugels van Kopenhagen en zwaaide met zijn hoed in de lucht om een ​​algemene opmars aan te geven.Zijn leger stormde vanuit de linies naar voren en wierp zich op de terugtrekkende Fransen.De overlevende Imperial Guard verzamelde zich op hun drie reservebataljons (sommige bronnen zeggen vier) net ten zuiden van La Haye Sainte voor een laatste stand.Een aanval van Adams brigade en het Hannoveraanse Landwehr Osnabrück-bataljon, plus de relatief nieuwe cavaleriebrigades van Vivian en Vandeleur aan hun rechterkant, bracht hen in verwarring.Degenen die in semi-samenhangende eenheden waren achtergebleven, trokken zich terug in de richting van La Belle Alliance.Het was tijdens deze retraite dat enkele van de bewakers werden uitgenodigd zich over te geven, wat het beroemde, zij het apocriefe, antwoord ontlokte: "La Garde meurt, elle ne se rend pas!"("De wacht sterft, hij geeft zich niet over!").

Rond dezelfde tijd van de aanval van de keizerlijke garde begonnen de Pruisische 5e, 14e en 16e brigades door Plancenoit te dringen, in de derde aanval van de dag.De kerk stond inmiddels in brand, terwijl op het kerkhof - het Franse verzetscentrum - lijken lagen verspreid "als door een wervelwind".Vijf Garde-bataljons werden ingezet ter ondersteuning van de Jonge Garde, die nu vrijwel allemaal waren ingezet voor de verdediging, samen met de overblijfselen van Lobau's korps.De sleutel tot de Plancenoit-positie bleken de bossen van Chantelet in het zuiden te zijn.Het II Corps van Pirch was gearriveerd met twee brigades en versterkte de aanval van het IV Corps, oprukkend door het bos.De musketierbataljons van het 25th Regiment gooiden de 1/2e Grenadiers (Oude Garde) uit de bossen van Chantelet, omsingelden Plancenoit en dwongen zich terug te trekken.De Oude Garde trok zich in goede orde terug totdat ze de massa troepen ontmoetten die zich in paniek terugtrokken en deel gingen uitmaken van die nederlaag.Het Pruisische IV Corps rukte op voorbij Plancenoit en ontdekte massa's Fransen die zich wanordelijk terugtrokken voor de Britse achtervolging.De Pruisen konden niet vuren uit angst de eenheden van Wellington te raken.Dit was de vijfde en laatste keer dat Plancenoit van eigenaar wisselde.Franse troepen die zich niet met de Garde terugtrokken, werden in hun posities omsingeld en geëlimineerd, waarbij geen van beide partijen om kwartier vroeg of bood.De Franse Jonge Garde Divisie meldde 96 procent slachtoffers en tweederde van Lobau's Corps hield op te bestaan.

Het Franse rechts, links en centrum hadden nu allemaal gefaald.De laatste samenhangende Franse strijdmacht bestond uit twee bataljons van de Oude Garde die rond La Belle Alliance waren gestationeerd;ze waren zo geplaatst om als laatste reserve te fungeren en Napoleon te beschermen in het geval van een Franse terugtocht.Hij hoopte het Franse leger achter hen te krijgen, maar toen de terugtocht in een nederlaag veranderde, werden ook zij gedwongen zich terug te trekken, een aan weerszijden van La Belle Alliance, ter bescherming tegen de cavalerie van de coalitie.Tot hij ervan overtuigd was dat de strijd verloren was en hij moest vertrekken, voerde Napoleon het bevel over het plein links van de herberg.Adams brigade viel aan en drong dit plein terug, terwijl de Pruisen het andere aanvielen.Toen de schemering viel, trokken beide pleinen zich relatief goed terug, maar de Franse artillerie en al het andere viel in handen van de Pruisische en Engels-geallieerde legers.De terugtrekkende Guards werden omsingeld door duizenden vluchtende, gebroken Franse troepen.De cavalerie van de coalitie joeg de voortvluchtigen lastig tot ongeveer 23.00 uur, waarbij Gneisenau hen achtervolgde tot aan Genappe voordat hij opdracht gaf tot stoppen.Daar werd het verlaten rijtuig van Napoleon buitgemaakt, met daarin nog steeds een geannoteerde kopie van Machiavelli's De prins, en diamanten achtergelaten in de haast om te ontsnappen.Deze diamanten werden onderdeel van de kroonjuwelen van koning Friedrich Wilhelm van Pruisen;een majoor Keller van de F / 15th ontving de Pour le Mérite met eikenbladeren voor deze prestatie.Tegen die tijd waren er ook 78 kanonnen en 2.000 gevangenen genomen, waaronder meer generaals.

Op 19 juni om 10.30 uur versloeg generaal Grouchy, die nog steeds zijn bevelen opvolgde, generaal Thielemann bij Waver en trok zich in goede orde terug - hoewel ten koste van 33.000 Franse troepen die het slagveld van Waterloo nooit bereikten.Wellington stuurde zijn officiële bericht met een beschrijving van de strijd op 19 juni 1815 naar Engeland;het arriveerde op 21 juni 1815 in Londen en werd op 22 juni gepubliceerd als London Gazette Extraordinary.Wellington, Blücher en andere coalitietroepen rukten op naar Parijs.Nadat zijn troepen waren teruggevallen, vluchtte Napoleon na zijn nederlaag naar Parijs, waar hij op 21 juni om 05.30 uur aankwam.Napoleon schreef aan zijn broer en regent in Parijs, Joseph, in de overtuiging dat hij nog steeds een leger kon oprichten om de Anglo-Pruisische troepen terug te vechten terwijl hij vluchtte van het slagveld van Waterloo.Napoleon geloofde dat hij Franse aanhangers voor zijn zaak kon verzamelen en een beroep kon doen op dienstplichtigen om binnenvallende troepen tegen te houden totdat het leger van generaal Grouchy hem in Parijs zou kunnen versterken.Na de nederlaag bij Waterloo nam Napoleons steun van het Franse publiek en zijn eigen leger echter af, ook door generaal Ney, die geloofde dat Parijs zou vallen als Napoleon aan de macht zou blijven.Napoleon kondigde zijn tweede troonsafstand aan op 24 juni 1815. In de laatste schermutseling van de Napoleontische oorlogen werd maarschalk Davout, de minister van oorlog van Napoleon, op 3 juli 1815 verslagen door Blücher bij Issy. Naar verluidt probeerde Napoleon te ontsnappen naar Noord-Amerika, maar de De Royal Navy blokkeerde Franse havens om een ​​dergelijke stap te voorkomen.Uiteindelijk gaf hij zich op 15 juli over aan kapitein Frederick Maitland van HMS Bellerophon.Lodewijk XVIII werd hersteld op de troon van Frankrijk en Napoleon werd verbannen naar Sint-Helena, waar hij stierf in 1821. Het Verdrag van Parijs werd ondertekend op 20 november 1815.