ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော် (အလယ်ခေတ်အစောပိုင်း) အချိန်ဇယား

ဇာတ်ကောင်များ

အကိုးအကား


ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော် (အလယ်ခေတ်အစောပိုင်း)
Kingdom of Hungary (Early Medieval) ©Angus McBride

1000 - 1301

ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော် (အလယ်ခေတ်အစောပိုင်း)



၁၀၀၀ သို့မဟုတ် ၁၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီ ဘုရင် စတီဖင် I သည် ဟန်ဂေရီလူမျိုး ဂရင်းမင်းသား စတီဖင် (၁၀၀၀) သို့မဟုတ် ၁၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဘုရင်အဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသောအခါ ဗဟိုဥရောပတွင် ဟန်ဂေရီ နိုင်ငံ ပေါ်ပေါက်လာသည်။ပြည်တွင်းစစ်များနှင့် အယူမှားသော အုံကြွမှုများသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံအပေါ် ၎င်းတို့၏အာဏာကို ချဲ့ထွင်ရန် သန့်ရှင်းသောရောမဧကရာဇ်များ၏ ကြိုးပမ်းမှုနှင့်အတူ ဘုရင်စနစ်သစ်ကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။ဘုရင်စနစ်သည် Ladislaus I (1077-1095) နှင့် Coloman (1095-1116) တို့၏ အုပ်စိုးစဉ်အတွင်း တည်ငြိမ်ခဲ့သည်။ဤအုပ်စိုးရှင်များသည် ဒေသခံလူထု၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ခရိုအေးရှားနှင့် ဒယ်လ်မာတီယာတို့ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။နယ်ပယ်နှစ်ခုစလုံးသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် အနေအထားကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည်။Ladislaus နှင့် Coloman ၏ဆက်ခံသူများ—အထူးသဖြင့် Béla II (1131–1141), Béla III (1176–1196), Andrew II (1205–1235), နှင့် Béla IV (1235–1270)—သည် ဘော်လကန်ကျွန်းဆွယ်သို့ တိုးချဲ့ရေးမူဝါဒကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ကာပါသီယံတောင်များ အရှေ့ဘက်ရှိ နယ်မြေများသည် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံကို အလယ်ခေတ်ဥရောပ၏ အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲစေသည်။
ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော်
Kingdom of Hungary ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
စတီဖင်သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးဘုရင်အဖြစ် သရဖူ ဆောင်းခဲ့သည်။သူ့မိခင် ဦးလေး၊ Gyula နှင့် သြဇာကြီးသော လူမျိုးစုအကြီးအကဲ Ajtony အပါအဝင် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလွတ်လပ်သော ဒေသန္တရအုပ်စိုးရှင်များကို စစ်ပွဲများဆက်တိုက်ကျင်းပခြင်းဖြင့် သူ၏အုပ်ချုပ်မှုကို စုစည်းခဲ့သည်။စတီဖင်သည် ခရစ်ယာန်ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို လျစ်လျူရှုခြင်းအတွက် ပြင်းထန်သောပြစ်ဒဏ်များချမှတ်ခြင်းဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာ ပျံ့နှံ့မှုကို အားပေးခဲ့သည်။သူ၏ ဒေသန္တရ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်သည် ခံတပ်များ ပတ်လည်တွင် ဖွဲ့စည်းထားသော ခရိုင်များနှင့် တော်ဝင်အရာရှိများ အုပ်ချုပ်မှုအပေါ် အခြေခံသည်။ဟန်ဂေရီသည် သူ၏ အုပ်ချုပ်မှုအတွင်း ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးကို ခံစားခဲ့ရပြီး အနောက်ဥရောပ၊ သန့်ရှင်းသောမြေနှင့် ကွန်စတန်တီနိုပယ်အကြား သွားလာနေသည့် ဘုရားဖူးများနှင့် ကုန်သည်များအတွက် ဦးစားပေးလမ်းကြောင်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။15 သြဂုတ် 1038 တွင် အသက် 62 သို့မဟုတ် 63 တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သူ၏ သားသမီးများအားလုံးကို Székesfehérvár တွင် တည်ဆောက်ပြီး သန့်ရှင်းသော အပျိုစင်ထံ အပ်နှံခဲ့သည်။သူသေဆုံးပြီးနောက် ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ ပြည်တွင်းစစ်များ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
ဘုရင်စတီဖင်သည် သူ၏အုပ်ချုပ်မှုကို စုစည်းသည်။
King Stephen consolidates his rule ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဟန်ဂေရီဘုရင်များ အများအပြားသည် စတီဖင်၏ နန်းတက်ပွဲအပြီးတွင်ပင် စတီဖင်၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံရန် ငြင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ဘုရင်အသစ်သည် Illuminated Chronicle အရ "အကျယ်ပြန့်ဆုံးနှင့် အချမ်းသာဆုံး" ဖြစ်သော သူ၏ဦးလေး Gyula the Younger ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။Stephen သည် Transylvania ကိုကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး Gyula နှင့် သူ့မိသားစုကို 1002 သို့မဟုတ် 1003 ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ၎င်း၏ဦးလေး၏ "နိုင်ငံကို ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ခြင်းသို့ အင်အားသုံး" အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့ကြောင်း စတီဖင်က ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။
Stephen ၏ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေး
Stephen's State Administration ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
စတီဖင်သည် ခေတ်ပြိုင် အနောက်ဥရောပ၏ ဘုရင်များနှင့် ဆင်တူသော နိုင်ငံတော်ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ခရိုင်များ၊ အခြေခံအုပ်ချုပ်ရေးယူနစ်များသည် ခံတပ်များပတ်လည်တွင် ဖွဲ့စည်းထားသော ခရိုင်များဖြစ်ပြီး ispáns, သို့မဟုတ် counts ဟုခေါ်သော တော်ဝင်အရာရှိများက ဦးဆောင်ကြသည်။အစောပိုင်းအလယ်ခေတ် ခံတပ်အများစုကို မြေကြီးနှင့် သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည်။စတီဖင်သည် ဂိုဏ်းချုပ်များနှင့် အနည်းဆုံးဂိုဏ်းချုပ်တစ်ဦးကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး Benedictine ဘုန်းကြီးကျောင်းများကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ဆယ်ပုံတစ်ပုံရွာတိုင်း သာသနာ့ ဘုရားကျောင်းဆောက်ဖို့ အမိန့်ပေးတယ်။အစောဆုံး ဘုရားကျောင်းများသည် ရိုးရှင်းသော သစ်သားဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော်လည်း Székesfehérvár ရှိ Royal Basilica ကို Romanesque ပုံစံဖြင့် တည်ဆောက်ထားသည်။ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျ၏ အထက်တန်းအဆင့်ကို မိတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် လက်တင်သည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာဘဝနှင့် နိုင်ငံတော်အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာ အဓိကဘာသာစကားအဖြစ် ပေါ်ထွက်ခဲ့သော်လည်း တော်ဝင်ပဋိညာဉ်အချို့ကို ဂရိဘာသာဖြင့် ရေးသားထားနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ ဘုန်းတော်ကြီးများသည် ဒေသခံဓမ္မဆရာများအား တရားမ၀င်စာအုပ်များ ပေးဝေရန် လိုအပ်ပြီး ဘုရင်များသည် ပုံမှန်လှူဒါန်းကြသည်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းများသို့ ကုဒ်များ။
Stephen သည် Kean၊ Bulgarians မြို့စားနှင့် Slavs တို့ကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။
Stephen သည် Kean ကိုအနိုင်ယူခဲ့သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
The Illuminated Chronicle မှ Stephen သည် "Gyula ၏နိုင်ငံကိုသိမ်းပိုက်ပြီးနောက် Kean၊ Bulgarians မြို့စားနှင့် Slavs များကို၎င်းတို့၏သဘာဝအရအခိုင်ခံ့ဆုံးသောမြေများ" နှင့်သူ၏စစ်တပ်ကိုဦးဆောင်ခဲ့သည်ဟုပြောပြသည်။Zoltán Lenkey နှင့် Gábor Thoroczkay အပါအဝင် သမိုင်းပညာရှင် အများအပြား၏ အဆိုအရ Kean သည် Transylvania ၏ တောင်ဘက်ခြမ်းရှိ ပြည်နယ်ငယ်လေးတစ်ခု၏ အကြီးအကဲဖြစ်ပြီး 1003 ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် စတီဖင်သည် ၎င်း၏နိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ Györffy အပါအဝင် အခြားသော သမိုင်းပညာရှင်များက ရာဇဝင်ချုပ်၏ အစီရင်ခံစာသည် ၎င်းကို ထိန်းသိမ်းထားကြောင်း၊ 1010 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ဘူလ်ဂေးရီးယားကို ဆန့်ကျင်သည့် စတီဖင်၏ လှုပ်ရှားမှုအမှတ်တရ။
ဟန်ဂေရီ-ပိုလန်စစ်ပွဲ
10th-11th ရာစုဝန်းကျင်မှ ပိုလန်စစ်သည်များ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
စတီဖင်၏ယောက္ခမ Henry II သည် 1002 ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီ၏ဘုရင်ဖြစ်လာပြီး 1013 ခုနှစ်တွင် သန့်ရှင်းသောရောမဧကရာဇ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ဖော်ရွေသောဆက်ဆံရေးသည် ဟန်ဂေရီ ၏အနောက်ဘက်နယ်နိမိတ်များသည် 11 ရာစု၏ပထမဆယ်စုနှစ်များတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးကာလတစ်ခုကို တွေ့ကြုံခံစားရကြောင်း သေချာစေသည်။ဟင်နရီ ၂ ၏ မကျေမနပ်ဖြစ်သည့် ဘရူနိုသည် ဟန်ဂေရီတွင် ခိုလှုံရန် 1004 တွင်ပင် စတီဖင်သည် ဂျာမနီ နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ထိန်းသိမ်းကာ ညီအစ်ကိုနှစ်ယောက်ကြား ပြေလည်မှု ညှိနှိုင်းခဲ့သည်။1009 ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် သူသည် သူ၏ညီမဖြစ်သူ Otto Orseolo၊ Doge of Venice (r. 1008-1026)၊ Byzantine Emperor , Basil II (r. 976-1025) နှင့် ဟန်ဂေရီတို့၏ ဆက်ဆံရေးကို ညွှန်ပြနေသည့်အတွက် လက်ထပ်ပေးခဲ့သည်။ Byzantine အင်ပါယာသည်လည်း ငြိမ်းချမ်းခဲ့သည်။တစ်ဖက်တွင်မူ ဟန်ဂေရီနှင့် သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာကြား မဟာမိတ်များက သူမအား 1014 ခုနှစ်မှ 1018 ခုနှစ်အထိ ပိုလန် နှင့် စစ်ပွဲအတွင်းသို့ တွန်းပို့ခဲ့သည်။ ပိုလန်များသည် Morava မြစ်တစ်လျှောက်ရှိ ဟန်ဂေရီစခန်းများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။Györffy နှင့် Kristó တို့သည် Stephen ၏ဒဏ္ဍာရီများတွင် ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သော Transylvania သို့ Pecheneg ကျုးကျော်ဝင်ရောက်ခြင်းအား ဤကာလအတွင်းတွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်၊ အကြောင်းမှာ Pechenegs များသည် ပိုလန်မြို့စားကြီး၏ခဲအိုဖြစ်သော Grand Prince Sviatopolk I ၏ရင်းနှီးသောမဟာမိတ်များဖြစ်သောကြောင့်၊ ကိယက်ဗ် (r. 1015–1019)။ပိုလန်နှင့် သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာတို့သည် ဇန်နဝါရီ ၁၀၁၈ တွင် Bautzen ၏ငြိမ်းချမ်းရေးကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။
မင်းသားတွေရဲ့ ကြေးမုံ
Bavaria မှဘုရင် Stephen နှင့် သူ၏ဇနီး Gisela တို့သည် Chronicon Pictum မှ Óbuda တွင် ဘုရားကျောင်းတစ်ခုကို တည်ထောင်ခဲ့သည် ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
နိုင်ငံတော် အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာ စတီဖင်၏ အမြင်များကို 1015 ခုနှစ်ဝန်းကျင်က Admonitions ဟုသိကြသော မင်းသားများအတွက် မှန်တစ်ချပ်တွင် အကျဉ်းချုံးဖော်ပြခဲ့သည်။“ဘာသာစကားတစ်မျိုးတည်းနှင့် ဓလေ့ထုံးစံတစ်ခုသာရှိသော နိုင်ငံသည် အားနည်း၍ နုနယ်သည်” ဟု ဖော်ပြထားသည်မှာ နိုင်ငံခြားသားများ ရောက်ရှိလာခြင်း၏ အားသာချက်များ သို့မဟုတ် “ဧည့်သည်များ” ကို အလေးပေးဖော်ပြခဲ့သည်။သူ၏ဥပဒေများသည် ခရစ်ယာန်ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံ၏ အတင်းအကျပ်အားဖြင့်ပင် မွေးစားခြင်းဆီသို့ ဦးတည်ခဲ့သည်။အထူးသဖြင့် သူသည် ခရစ်ယာန်အိမ်ထောင်ရေးကို မယားအများယူခြင်းနှင့် အခြားရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ကာကွယ်ခဲ့သည်။အလှဆင်ထားသော ခါးပတ်များနှင့် အခြားအယူမှားဖက်ရှင်ပစ္စည်းများသည်လည်း ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။အများသူငှာ သိုးမွှေးကုတ်အင်္ကျီရှည်ကို စတင်ဝတ်ဆင်ကြသော်လည်း ချမ်းသာသော အမျိုးသားများသည် သားမွေးများဖြင့် အလှဆင်ထားသော ပိုးထည်ချည်ထည်များကို ဆက်လက်ဝတ်ဆင်ကြသည်။
ဟန်ဂေရီသည် Byzantine အင်ပါယာကို ကူညီသည်။
Hungary assists the Byzantine Empire ©Angus McBride
Bihar ၏ပထမဆုံးလူသိများသော Bishop ဖြစ်သော Leodvin ၏အဆိုအရ Stephen သည် Byzantine အင်ပါယာ နှင့်မဟာမိတ်ဖြစ်ပြီး Balkan Peninsula ရှိ "လူရိုင်းများ" ကိုကူညီရန်စစ်ရေးခရီးကိုဦးဆောင်ခဲ့သည်။Byzantine နှင့် Hungarian တပ်ဖွဲ့များသည် ယနေ့ခေတ် Ohrid မြို့အဖြစ် Györffy မှသတ်မှတ်ထားသော "Cesaries" ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။Leodvin ၏အစီရင်ခံစာအရ Stephen သည် 1018 ခုနှစ်တွင် ဘူလ်ဂေးရီးယား ကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် Byzantines စစ်ပွဲတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြောင်း အကြံပြုထားသည်။ သို့သော်၊ သူ၏လေ့လာရေးခရီး၏ရက်အတိအကျမှာ မသေချာပါ။Györffy က စတီဖင်သည် ဘူဂေးရီးယားကိုတိုက်သော သူ၏တပ်များကို ဦးဆောင်ခဲ့သောစစ်ပွဲ၏နောက်ဆုံးနှစ်တွင်သာဖြစ်ကြောင်း ငြင်းခုံသည်။ဤသိမ်းပိုက်မှုသည် ပထမဘူဂေးရီးယားအင်ပါယာကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။
Stephen I သည် ဟန်ဂေရီသို့ ဘုရားဖူးများအတွက် ဖွင့်လှစ်ပေးသည်။
အလယ်ခေတ် ဘုရားဖူးခရီး ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဘုန်းတော်ကြီး Leodvin က Stephen သည် Saint George နှင့် Saint Nicholas အပါအဝင် Balkans ၏မဲဆွယ်စည်းရုံးစဉ်အတွင်း "Cesaries" တွင်သူတော်စင်များစွာ၏ရုပ်ကြွင်းများကိုစုဆောင်းခဲ့သည်ဟုရေးသားခဲ့သည်။သူသည် ၎င်းတို့အား Székesfehérvár ရှိ သန့်ရှင်းသော အပျိုစင်အား ရည်စူးထားသော သူ၏ သုံးဆ-ရေတပ် basilica သစ်တွင် လှူဒါန်းခဲ့ပြီး၊ သူသည် ဘုရားကျောင်းအခန်းကြီးတစ်ခုနှင့် သူ၏မြို့တော်သစ်ကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့သည်။၎င်း၏ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ၎င်း၏မြို့တော်ဟောင်း Esztergom ကိုကျော်ဖြတ်သည့် ဘုရားဖူးလမ်းကြောင်းအသစ်၏ 1018 သို့မဟုတ် 1019 ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခြင်းမှ လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။လမ်းကြောင်းသစ်သည် ဟန်ဂေရီမှတဆင့် အနောက်ဥရောပနှင့် သန့်ရှင်းသောမြေကို ဆက်သွယ်ထားသည်။စတီဖင်သည် ဥရောပတစ်ခွင်၌ သူ၏ကျော်ကြားမှုကို ပျံ့နှံ့စေရန် ပံ့ပိုးပေးသည့် ဘုရားဖူးများနှင့် မကြာခဏ တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ဥပမာအားဖြင့်၊ Cluny ၏ Abbot Odilo သည် Stephen သို့ "ကျွန်ုပ်တို့၏သခင်ဘုရား၏နတ်ကွန်းမှပြန်လာသူများ" သည် "ကျွန်ုပ်တို့၏ဘုရားသခင့်ဘာသာတရားကိုလေးစားသော" ဘုရင်၏စိတ်အားထက်သန်မှုကိုသက်သေပြရန်စတီဖင်ထံစာတစ်စောင်ရေးခဲ့သည်။Stephen သည် Constantinople၊ Jerusalem၊ Ravenna နှင့် Rome ရှိ ဘုရားဖူးများအတွက် အဆောင်ဆောင်လေးခုကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့သည်။ဘုရားဖူးများအပြင်၊ ကုန်သည်များသည် ကွန်စတန်တီနိုပယ်နှင့် အနောက်ဥရောပအကြား ခရီးသွားသည့်အခါ ဟန်ဂေရီကိုဖြတ်၍ ဘေးကင်းသောလမ်းကြောင်းကို အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။စတီဖင်၏ဒဏ္ဍာရီများသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့သည့် ချမ်းသာကြွယ်ဝသော Pechenegs 60 ကို ရည်ညွှန်းသော်လည်း ဟန်ဂေရီနယ်ခြားစောင့်တပ်များ၏ တိုက်ခိုက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ဘုရင်သည် ပြည်တွင်းငြိမ်းချမ်းရေးကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရန် သူ၏စိတ်ပိုင်းဖြတ်ချက်ကို သရုပ်ပြသရန်အတွက် သူ၏စစ်သားများကို သေဒဏ်ချမှတ်ခဲ့သည်။
သန့်ရှင်းသောရောမဧကရာဇ် Conrad II နှင့် ပဋိပက္ခ
Conflict with Conrad II, Holy Roman Emperor ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
စတီဖင်၏ယောက္ခမ ဧကရာဇ်ဟင်နရီသည် 13 ဇူလိုင် 1024 တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သူသည် နှောင့်ယှက်သော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ခဲ့သော အဝေးမှဆွေမျိုးတစ်ဦးဖြစ်သည့် Conrad II (r. 1024-1039) မှ ဆက်ခံခဲ့သည်။Conrad II သည် Stephen ၏ညီမ၏ခင်ပွန်း Doge Otto Orseolo ကို 1026 ခုနှစ်တွင် Venice မှနှင်ထုတ်ခဲ့သည်။ဧကရာဇ် Conrad သည် ဇွန်လ 1030 တွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ သူ၏တပ်များကို ကိုယ်တိုင်ဦးဆောင်ပြီး Rába မြစ်အနောက်ဘက်ရှိ နယ်မြေများကို လုယူခဲ့သည်။သို့ရာတွင် ဟန်ဂေရီစစ်တပ်အသုံးပြုသည့် မြေလှန်နည်းပရိယာယ်ကြောင့် ဧကရာဇ်မင်းမြတ်သည် “စစ်တပ်မရှိဘဲ ဘာမှမအောင်မြင်ဘဲ ဂျာမဏီနိုင်ငံသို့ ပြန်သွားသည်၊ အကြောင်းမှာ စစ်တပ်ကို ငတ်မွတ်ပြီး ခြိမ်းခြောက်ခံရသောကြောင့် ဧကရာဇ် Niederalteich ၏ Annals အရ၊ ဗီယင်နာမှာ ဟန်ဂေရီလူမျိုး။"Conrad သည် Lajta နှင့် Fischa မြစ်များကြားမှ နယ်မြေများကို 1031 ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ဟန်ဂေရီသို့ ပေးအပ်ပြီးနောက် ငြိမ်းချမ်းရေး ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည်။
Peter Orseolo ၏အုပ်ချုပ်မှု
Illuminated Chronicle မှ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Peter Orseolo သို့မဟုတ် Peter the Venetian သည် ဟန်ဂေရီဘုရင် နှစ်ကြိမ်ဖြစ်ခဲ့သည်။၁၀၃၈ ခုနှစ်တွင် ဦးလေးတော် စတီဖင် I ကို ပထမဆုံး ထီးနန်းဆက်ခံခဲ့သည်။ သူ၏ နိုင်ငံခြား နန်းတွင်း အရာရှိများ အပေါ် မျက်နှာသာ ပေးမှုကြောင့် သူ၏ ၁၀၄၁ ခုနှစ် အစစ်ခံမှုဖြင့် ပြီးဆုံးသွားသော အုံကြွမှု ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ပေတရုကို ၁၀၄၄ ခုနှစ်တွင် သန့်ရှင်းသောရောမဧကရာဇ် Henry III မှ ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့သည်။အယူမှားအုံကြွမှုအပြီး 1046 ခုနှစ်တွင်အဆုံးသတ်သော သူ၏ဒုတိယနန်းသက်အတွင်း ဧကရာဇ်မင်း၏အာဏာကိုလက်ခံခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီရာဇဝင်များတွင် ပေတရုအား ၎င်း၏ဆက်ခံသူ Andrew I ၏အမိန့်ဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းခံရသည်ဟု တညီတညွတ်တည်းဆိုသော်လည်း၊ ပရာ့ဂ်မြို့၏ ရာဇဝင်ချုပ် Cosmas ၏ ကိုးကားချက်တွင် 1055 ခုနှစ်ဝန်းကျင်က သူ၏လက်ထပ်မှုတွင် သူသည် ၎င်း၏ဒုတိယမြောက်စစ်ခံမှုမှ လွတ်မြောက်နိုင်သည်ဟု အကြံပြုထားသည်။
ပေတရုကို ဧကရာဇ်ဟင်နရီ III က ပြန်လည်ပြုပြင်ခဲ့သည်။
Ménfő တိုက်ပွဲ။ပုံ၏ထောင့်တွင် Samuel Aba အသတ်ခံရမှု၏ သရုပ်ဖော်ထားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1041 ခုနှစ်တွင် Samuel Aba မှ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသော Peter Orseolo သည် ဧကရာဇ် Henry III ၏အကူအညီဖြင့် ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီး 1044 ဇွန်လတွင် ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ သူ၏အင်အားမှာ သေးငယ်ပြီး Samuel Aba ၏ ဟန်ဂေရီစစ်တပ်သည် ကြီးမားသည်။သို့သော်လည်း ဟန်ဂေရီတပ်များတွင် မကျေနပ်မှုများရှိခဲ့ပြီး စစ်တပ်သည် ဂျာမန်မြင်းတပ်၏မျက်နှာတွင် လျင်မြန်စွာပြိုလဲသွားခဲ့သည်။ရှမွေလသည် လယ်ကွင်းမှထွက်ပြေးသော်လည်း အဖမ်းခံရပြီး အသတ်ခံခဲ့ရသည်။ပေတရုအား Székesfehérvárတွင် ဘုရင်အဖြစ် ပြန်လည်ခန့်အပ်ခြင်းခံရပြီး ၎င်း၏နိုင်ငံတော်အတွက် Henry ကို ကိုးကွယ်ခဲ့သည်။ထိပ်တန်း မှူးကြီးများနှင့် အရေးမကြီးသော မှူးမတ်များ အားလုံးသည် သစ္စာစောင့်သိမှုနှင့် သစ္စာစောင့်သိရန် ဟင်နရီထံသို့ ရောက်လာကြသည်။ဟန်ဂေရီသည် ဤမျှကြာကြာတည်ရှိနေရန်မဟုတ်သော်လည်း သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာ၏ လက်အောက်ခံအဖြစ် ဟန်ဂေရီကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။Ménfőတိုက်ပွဲသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော်၏အစောပိုင်းသမိုင်းတွင် အရေးကြီးသောတိုက်ပွဲဖြစ်သည်။1044 ခုနှစ်တွင် Győr အနီးရှိ Ménfő တွင် ဂျာမန် အများစုနှင့် ဟန်ဂေရီလူမျိုး (Magyars) တပ်များကြားတွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့ခြင်းသည် ဂျာမန်တို့အတွက် အောင်ပွဲဖြစ်ပြီး ထို့ကြောင့် ဟန်ဂေရီတွင် အနောက်တိုင်းလွှမ်းမိုးမှုများအတွက် ဖြစ်သည်။
Vata အယူမှားအရေးတော်ပုံ
Anjou Legendarium တွင် သရုပ်ဖော်ထားသည့် ဘုန်းတော်ကြီး Gerard of Csanád ၏ အာဇာနည်ပုဂံများသည် ယဇ်ပုရောဟိတ်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဤပုန်ကန်မှုအတွင်း Vata (သို့မဟုတ် Vatha) ဟုခေါ်သော အယူမှားမြင့်မြတ်သူတစ်ဦးသည် ခရစ်ယာန်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဖျက်သိမ်းကာ အယူမှားဘာသာသို့ ပြန်သွားလိုသော ပုန်ကန်သူတစ်စုအပေါ် အာဏာရရှိခဲ့သည်။ဒဏ္ဍာရီအရ Vata သည် အယူမှားဖက်ရှင်ဖြင့် ဦးခေါင်းရိတ်ကာ ကျစ်ဆံမြီးသုံးချောင်းကျန်ခဲ့ပြီး ခရစ်ယာန်များကို စစ်ကြေညာခဲ့သည်။Vata ၏ လူအုပ်က ယဇ်ပုရောဟိတ်များနှင့် ခရစ်ယာန်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ဘုရင်ပေတရုသည် ပုန်ကန်သော မြို့သူမြို့သားများ၏ သတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည့် Székesfehérvár ဆီသို့ တိမ်းရှောင်သွားခဲ့ပြီး အကြီးဆုံးအစ်ကိုဖြစ်သူ András က သူ့ကိုယ်သူ ဘုရင်အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။András နှင့် Levente ၏လူများသည် Pest ဆီသို့ ရွေ့လျားလာစဉ် ဂိုဏ်းအုပ်ကြီး Gerard, Besztrik, Buldi နှင့် Beneta တို့သည် သူတို့ကို နှုတ်ဆက်ရန် စုရုံးခဲ့ကြသည်။Pest တွင် စက်တင်ဘာလ 24 ရက်နေ့တွင် ဂိုဏ်းအုပ်များကို Vata ၏လူအုပ်က တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ဘိရှော့များကိုခဲနှင့်ပစ်ခဲ့သည်။Buldi သည် ကျောက်ခဲနှင့် ပစ်သတ်ခံခဲ့ရသည်။အယူမှားသူများသည် ကျောက်ခဲများဖြင့် ပစ်ပေါက်သောအခါ၊ Gellért သည် အယူမှားသူများကို ပိုမိုဒေါသဖြစ်စေသည့် လက်ဝါးကပ်တိုင်၏ နိမိတ်ကို ထပ်ခါတလဲလဲ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။Vatha အုံကြွမှုသည် ဟန်ဂေရီတွင် ခရစ်ယာန်အုပ်ချုပ်ရေးကို ရပ်တန့်ရန် နောက်ဆုံးကြိုးပမ်းမှုအဖြစ် ဗာသထကြွမှုဖြစ်သည်။အန်ဒရူးသည် ထီးနန်းတက်လာစဉ် အယူမှားသူများထံမှ အကူအညီကို ရရှိခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတော်တွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ဖျက်သိမ်းရန် အစီအစဉ်မရှိပေ။တန်ခိုးကြီးသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် ဗာသနှင့် အယူမှားတို့ကို ဝေးကွာစေတော်မူ၏။သို့သော် ၎င်းတို့၏ လုပ်ရပ်အတွက် အပြစ်ပေးခြင်း မခံခဲ့ရပေ။
Andrew I ၏ အုပ်စိုးမှု
Andrew I ၏နန်းတက်ပွဲ (Illuminated Chronicle) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1046 Jan 1

Andrew I ၏ အုပ်စိုးမှု

Székesfehérvár, Hungary
လူဖြူ Andrew I သည် 1046 မှ 1060 ခုနှစ်အထိ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ ဘုရင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ သူသည် Arpád မင်းဆက်၏ ငယ်ရွယ်သော အကိုင်းအခက်မှ ဆင်းသက်လာသည်။ဆယ့်ငါးနှစ်ကြာ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးပြီးနောက် အယူမှားဟန်ဂေရီလူမျိုးများ၏ ကျယ်ပြန့်သောပုန်ကန်မှုအတွင်း ထီးနန်းတက်ခဲ့သည်။သူသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၌ ခရစ်ယာန်ဘာသာ ၏ ရပ်တည်ချက်ကို အားကောင်းစေပြီး သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာကို ဆန့်ကျင်ကာ ၎င်း၏လွတ်လပ်ရေးကို အောင်မြင်စွာ ကာကွယ်ခဲ့သည်။သားတော် ရှောလမုန်ကို ဆက်ခံရန် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ၎င်း၏အစ်ကို ဘီလာ၏ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပုန်ကန်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ဘီလာသည် 1060 ခုနှစ်တွင် အင်ဒရူးကို အင်အားသုံး၍ နန်းချခဲ့သည်။ တိုက်ပွဲများအတွင်း အန်ဒရူးသည် ပြင်းထန်သော ဒဏ်ရာများရရှိခဲ့ကာ ညီတော် ဘုရင်မဆက်ခံမီ သေဆုံးသွားခဲ့သည်။
သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာနှင့် စစ်ပွဲများ
Illuminated Chronicle တွင်ဖော်ပြထားသော Zotmund မှ Pressburg ရှိနယ်ချဲ့သင်္ဘောများနစ်မြုပ်ခြင်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဟန်ဂေရီနှင့် သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာကြား နယ်နိမိတ်တွင် တိုက်ပွဲ ၁၀၅၀ တွင် ပထမဆုံးဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်ဟင်နရီသည် ဩဂုတ်လ ၁၀၅၁ တွင် ဟန်ဂေရီသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သော်လည်း အင်ဒရူးနှင့် ဘီလာတို့သည် နယ်ချဲ့တပ်များကို ဆန့်ကျင်သည့် မြေလှန်နည်းဗျူဟာကို အောင်မြင်စွာအသုံးချကာ ဆုတ်ခွာခိုင်းခဲ့သည်။Székesfehérvár အနီးရှိ Vértes တောင်ကုန်းများကို ဟန်ဂေရီလို လက်နက်များ—vért—ပြန်လည်ဆုတ်ခွာသွားသော ဂျာမန်စစ်သားများက စွန့်ပစ်ခြင်းခံရသည့် လက်နက်များကို အစွဲပြု၍ အမည်ပေးထားကြောင်း ဒဏ္ဍာရီက ဆိုပါသည်။အန်ဒရူးသည် ဧကရာဇ်မင်းမြတ်နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး ညှိနှိုင်းမှုအသစ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး နှစ်စဉ်ကြေးပေးဆောင်ရန် ကတိပြုခဲ့သော်လည်း သူ၏ကမ်းလှမ်းမှုများကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။လာမည့်နွေရာသီတွင် ဧကရာဇ်သည် ဟန်ဂေရီသို့ပြန်လာပြီး Pressburg (Bratislava, Slovakia) ကို ဝိုင်းရံထားခဲ့သည်။"အကျွမ်းကျင်ဆုံး ရေကူးသမား" Zotmund သည် ဧကရာဇ်မင်းမြတ်၏ သင်္ဘောများကို ဖြတ်ကျော်ခဲ့သည်။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Leo IX သည် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို စေ့စပ်ညှိနှိုင်းပြီးနောက် ဧကရာဇ်မင်းသည် ဝိုင်းရံခြင်းကို ရုတ်သိမ်းကာ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံမှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။အင်ဒရူးသည် မကြာမီတွင် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုအောက်တွင် ပေးထားသည့် ကတိများကို ဖြည့်ဆည်းရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး ဧကရာဇ် Henry III ၏ ထင်ရှားသော ပြိုင်ဘက်ဖြစ်သည့် Conrad I၊ Bavaria မြို့စားနှင့်ပင် မဟာမိတ်ပြုခဲ့သည်။
ကြီးမြတ်သော Schism
Great Schism ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1054 Jan 1

ကြီးမြတ်သော Schism

Rome, Metropolitan City of Rom
အရှေ့-အနောက် ကွဲပြားမှု (Great Schism သို့မဟုတ် Schism of 1054 ဟုလည်း လူသိများသည်) သည် အနောက်နှင့် အရှေ့ ဘုရားကျောင်းများကြား 11 ရာစုတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော မိတ်သဟာယ ပျက်ပြားမှု ဖြစ်သည်။အယူအဆကွဲလွဲပြီးနောက် ချက်ချင်းဆိုသလိုပင် အရှေ့ ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင် နည်းပါးသော ခရစ်ယာန်အများစုဖြင့် ပါဝင်ပြီး ကျန်ခရစ်ယာန်အများစုမှာ အနောက်တိုင်းသားများဖြစ်ကြသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။အရှေ့နှင့်အနောက် ခရစ်ယာန်ဘာသာတို့အကြား ရှေ့ရာစုနှစ်များအတွင်း ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သော ဘာသာရေးနှင့် နိုင်ငံရေးကွဲပြားမှုများ၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သည်။
ရှောလမုန်မင်း
ဂျာမနီနိုင်ငံ Henry IV ၏အကူအညီဖြင့် ရှောလမုန်သည် ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသည် (Illuminated Chronicle မှ) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1063 Jan 1

ရှောလမုန်မင်း

Esztergom, Hungary
နောက်နှစ်များတွင်၊ ရှောလမုန်နှင့် သူ၏ဝမ်းကွဲများသည် ချက်နိုင်ငံ၊ Cumans နှင့် ဘုရင့်နိုင်ငံရှိ အခြားရန်သူများကို အတူတကွ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။သူတို့၏ဆက်ဆံရေးသည် 1070 အစောပိုင်းတွင် ယိုယွင်းလာပြီး Géza သည် သူ့ကို ပုန်ကန်ခဲ့သည်။ရှောလမွန်သည် ၁၀၇၄ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့တွင် Mogyoród တိုက်ပွဲတွင် ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် ဟန်ဂေရီအနောက်ဘက်နယ်နိမိတ်တစ်လျှောက် သေးငယ်သောဇုန်တွင်သာ အုပ်ချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ သူသည် ၁၀၈၁ ခုနှစ်တွင် တရားဝင် ထီးနန်းစွန့်ခဲ့သော်လည်း Géza ၏ညီနှင့် ဆက်ခံသူ Ladislaus အား လုပ်ကြံမှုဖြင့် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။ရှောလမုန်သည် ၁၀၈၃ ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးဘုရင် Stephen I ၏ အုပ်ချုပ်မှုလုပ်ငန်းစဉ်အတွင်း လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ရှောလမုန်သည် ၎င်း၏သရဖူကို ပြန်လည်ရရှိရန် ကြိုးပမ်းရာတွင် Pechenegs တို့နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သော်လည်း ဘုရင် Ladislaus သည် ၎င်းတို့၏ ကျူးကျော်စစ်များကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။ခေတ်ပြိုင်နီးပါး သတင်းရင်းမြစ်တစ်ခုအရ ဆိုလမွန်သည် Byzantine အင်ပါယာတွင် လုယက်ဝင်ရောက်စီးနင်းမှုတွင် သေဆုံးသွားခဲ့သည်။Pula (ခရိုအေးရှား) မှာ သူတော်စင် ရသေ့အဖြစ် လွတ်မြောက်ပြီး သေဆုံးသွားတယ်လို့ နောက်ပိုင်း ဒဏ္ဍာရီတွေက ဆိုကြပါတယ်။
ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် Pechenegs ကို ချေမှုန်းသည်။
Kerlés တိုက်ပွဲတွင် Duke Ladislaus (ဘယ်ဘက်) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Kerlés တိုက်ပွဲ (ဟန်ဂေရီ: kerlési csata) သို့မဟုတ် Cserhalom တိုက်ပွဲဟုလည်းလူသိများသော Chirales တိုက်ပွဲသည် Osul မှ အမိန့်ပေးသော Pechenegs နှင့် Ouzes နှင့် ဟန်ဂေရီဘုရင် Solomon နှင့် သူ၏ဝမ်းကွဲတော်များ Dukes Géza တို့ကြား ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ 1068 ခုနှစ်တွင် Transylvania ၌ Ladislaus နှင့် Pechenegs တို့သည် 895 ခုနှစ်ဝန်းကျင်ကတည်းက Eurasian steppes ၏အနောက်ဘက်အကျဆုံးဒေသများ ၏ လွှမ်းမိုးမှုဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း Pecheneg အဖွဲ့များသည် ဘော်လ်ကန်ကျွန်းဆွယ်သို့ ရွေ့ပြောင်းသွားသည့် တစ်ချိန်တည်းမှာပင် Ouzes နှင့် Cumans များ၏ အနောက်ဘက်သို့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုများ၊ 1040 ခုနှစ်များတွင်။Transylvania ၏ပထမဆုံးမှတ်တမ်းတင်ထားသော Pecheneg ကျူးကျော်မှုသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ Stephen I (r. 997-1038) တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။1068 တွင် ကျူးကျော်သူများသည် Carpathian တောင်များကိုဖြတ်၍ Transylvania သို့ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ရှေးဟောင်းသုတေသနတွေ့ရှိချက်များအရ ၎င်းတို့သည် Doboka (ယခုရိုမေးနီးယားရှိ Dăbâca) နှင့် Sajósárvár (ယခုခေတ် Șirioara) အပါအဝင် မြေကြီးနှင့် သစ်သားဖြင့်ပြုလုပ်ထားသော ခံတပ်သုံးခုထက်မနည်းကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့ကြောင်း ရှေးဟောင်းသုတေသနလေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ သိရသည်။Transylvania အနောက်ဘက်ရှိ Nyírség ဒေသတွင်လည်း လုယူစီးနင်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ဓားပြတိုက်မှုများစွာကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ဟန်ဂေရီမှ ထွက်ခွာရန် စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း ဟန်ဂေရီလူမျိုးများက ဒိုဘိုကာအနီးရှိ တောင်ကုန်းတစ်ခုတွင် ခြုံခိုတိုက်ခိုက်ကာ သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့သည်။နာမည်ကျော်ဒဏ္ဍာရီတစ်ခုအရ Cuman စစ်သည်တော်တစ်ဦးသည် ဟန်ဂေရီမိန်းကလေးတစ်ဦးကိုခေါ်ဆောင်ကာ စစ်မြေပြင်မှလွတ်မြောက်ရန်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း Duke Ladislaus သည် တိုက်ခိုက်ရေးတစ်ခုတည်းတွင် ရှုံးနိမ့်ကာ သတ်ပစ်ခဲ့သည်။
ရှောလမုန်နှင့် ဂေဇတို့ကြား ရန်ပွဲ
Count Vid သည် (Illuminated Chronicle မှ) နောက်ခံတွင် Byzantine သံတမန်များကိုလက်ခံသည့် Duke Géza ကိုရှောလမုန်တိုက်တွန်းထားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Pecheneg တပ်ဖွဲ့များသည် 1071 ခုနှစ်တွင် Syrmia (ယခု Serbia) တွင် လုယက်ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ Belgrade ရှိ Byzantine မြို့စောင့်တပ်မှ စစ်သားများသည် ဟန်ဂေရီကို တိုက်ခိုက်ရန် သွေးထိုးလှုံ့ဆော်ခဲ့သည်ဟု ဘုရင်နှင့် မြို့စားတို့က သံသယရှိသဖြင့် ခံတပ်ကို တိုက်ခိုက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။Byzantines တို့သည် ၎င်းတို့၏လှေများကို "ဆာလဖာမီးများကို စက်များဖြင့်မှုတ်" သော်လည်း ဟန်ဂေရီစစ်တပ်သည် ဆာဗာမြစ်ကို ဖြတ်ကျော်ခဲ့သည်။သုံးလကြာ ဝိုင်းရံပြီးနောက် ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် Belgrade ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း Byzantine တပ်မှူး Niketas သည် ဘုရင်အစား Duke Géza အား ခံတပ်အား လက်နက်ချခဲ့သည်။Illuminated Chronicle အရ ရှောလမုန်သည် “လူကြမ်းကြီးဖြစ်ပြီး ဘုရားသခင်နှင့် လူတို့၌ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ဖြစ်သော Count Vid ၏ ယုတ်မာသော အကြံဉာဏ်များကို ခပ်သိမ်းသောအမှု၌ နားထောင်” ကြောင်း သူသိသည်။ရှောလမုန်နှင့် သူ၏ဝမ်းကွဲတော်စပ်ကြားတွင် စစ်ပွဲ၏တပ်ခွဲသည် တတိယအပိုင်းကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သော မြို့စားအား ဥစ္စာပစ္စည်း၏ လေးပုံတစ်ပုံသာ ပေးအပ်ထားသောကြောင့်၊အဲဒီနောက် မြို့စားက Byzantine ဧကရာဇ်ရဲ့ သံတမန်တွေနဲ့ ညှိနှိုင်းပြီး Byzantine သုံ့ပန်းအားလုံးကို ဘုရင့်သဘောဆန္ဒမပါဘဲ လွှတ်ပေးလိုက်တယ်။Count Vid သည် ပဋိပက္ခကို ပိုမို ထက်မြက်စေခဲ့သည်။The Illuminated Chronicle သည် "ချွန်ထက်သောဓားနှစ်ချောင်းကို ဓားတစ်ချောင်းတည်း၌ သိမ်းဆည်း၍မရပါ" ဟုဆိုခြင်းဖြင့် ဘုရင်ငယ်အား ၎င်း၏ဝမ်းကွဲတော်များကို နှိုးဆော်ခဲ့ပုံကို ဇာတ်ကြောင်းပြောပြထားသောကြောင့် ဘုရင်နှင့် မြို့စားသည် "တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် အတူတကွ စိုးစံနိုင်မည်မဟုတ်" ဟု ဖော်ပြထားသည်။
ဂေဇသည် ရှောလမုန်ကို အနိုင်ယူသည်။
Mogyoród တိုက်ပွဲ—ရုပ်ပုံမှတ်တမ်းမှတ်တမ်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Duke Géza နှင့် Ladislaus တို့က ဦးဆောင်သည့် Byzantine အင်ပါယာကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုများ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ပြီးနောက်၊ ရှောလမုန်သည် ကွင်းပြင်တွင် ၎င်းတို့၏ အောင်မြင်မှုကြောင့် တန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ယင်းက ဘုရင်၏ များပြားလှသော လုပ်ရပ်များကို နှိုးဆွခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် သတ်ဖြတ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်လာခဲ့သည်။မင်းသားများသည် တိုက်ပွဲတစ်ခုတွင် အခြေချရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြပြီး Ladislaus နှင့် Géza ၏ညီအစ်မများထဲမှ Euphemia နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သော Brno မှ Otto I နှင့် သူ၏တပ်ဖွဲ့များ၏အကူအညီကြောင့် ၎င်းတို့အတွက် အဆင်ပြေစွာပြီးဆုံးခဲ့သည်။ဒဏ်ရာရဘုရင်သည် တိုက်ပွဲအပြီး မကြာမီ ဂျာမနီနိုင်ငံသို့ တိမ်းရှောင်သွားပြီး သားမက်၏အကူအညီဖြင့် သရဖူကို ပြန်လည်ရယူရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်အာဏာအတွက် အဆုံးအဖြတ် အောင်ပွဲဟု မှတ်ယူထားသောကြောင့် ဤတိုက်ပွဲ၏ ရလဒ်သည် နိုင်ငံအားလုံး ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ထို့နောက် ရှောလမုန်သည် မိုဆန်နှင့် အနီးနားရှိ Pressburg (Bratislava၊ Slovakia) ကိုသာ ထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။ဘုရင့်အောင်ပွဲအပြီးတွင် ဘုရင်အဖြစ် ကြွေးကြော်ထားသော ဂေဇာ၏ အုပ်ချုပ်မှုကို အခြားနိုင်ငံအချို့က လက်ခံခဲ့သည်။
Ladislaus I ၏အုပ်ချုပ်မှု
Saint Ladislaus (ဟန်ဂေရီမှတ်တမ်း) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Géza သည် 1077 ခုနှစ်တွင်သေဆုံးသွားခဲ့ပြီးသူ၏ထောက်ခံသူများသည် Ladislaus ကိုဘုရင်အဖြစ်ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ရှောလမုန်သည် ဂျာမနီဘုရင် Henry IV ၏အကူအညီဖြင့် Ladislaus ကိုခုခံခဲ့သည်။Investiture အငြင်းပွားမှုအတွင်း Ladislaus သည် Henry IV ၏ပြိုင်ဘက်များကို ထောက်ခံခဲ့သည်။1081 ခုနှစ်တွင် ရှောလမုန်သည် ထီးနန်းစွန့်ကာ Ladislaus ၏နန်းတက်ခြင်းကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့သော်လည်း တော်ဝင်သရဖူကို ပြန်လည်ရယူရန် ကြံစည်ပြီး Ladislaus ကို ထောင်ချခဲ့သည်။Ladislaus သည် 1085 ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး ဟန်ဂေရီ သူတော်စင်များ (သူ၏ ဆွေတော်မျိုးတော်များ၊ King Stephen I နှင့် Duke Emeric အပါအဝင်) ကို ကျမ်းဂန်ပြုခဲ့သည်။ပြည်တွင်းစစ်များ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပွားပြီးနောက်၊ Ladislaus ၏ အဓိက အာရုံစိုက်မှုသည် အများပြည်သူ ဘေးကင်းရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေး ဖြစ်သည်။ပိုင်ဆိုင်မှုအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်သူများကို သေဒဏ် သို့မဟုတ် ဖြိုခွင်းမှုဖြင့် ပြင်းထန်သော ဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။သူသည် 1091 ခုနှစ်တွင် ခရိုအေးရှားအားလုံးနီးပါးကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး အလယ်ခေတ်ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော်အတွက် တိုးချဲ့ကာလတစ်ခု၏အစကို အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။Pechenegs နှင့် Cumans တို့အပေါ် Ladislaus ၏အောင်ပွဲများသည် သူ့နိုင်ငံတော်၏အရှေ့ဘက်နယ်နိမိတ်လုံခြုံရေးကို နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ ခန့် အာမခံပေးခဲ့သည်။ခရိုအေးရှားသည် ၎င်းတို့၏ သူရဲကောင်းဖြစ်သည်ဟု ပုပ်ရဟန်းမင်းများက အခိုင်အမာဆိုသောကြောင့် Holy See နှင့် သူ၏ဆက်ဆံရေးမှာ ယိုယွင်းလာခဲ့သော်လည်း Ladislaus က ၎င်းတို့၏ပြောဆိုချက်များကို ငြင်းဆိုခဲ့သည်။
Ladislaus သည် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံအားလုံးကို သိမ်းပိုက်ထားသည်။
ဟန်ဂေရီဘုရင် Saint Ladislaus သည် ခရိုအေးရှားကို သိမ်းပိုက်ရန်အတွက် ဒရာဗာမြစ်ကို ဖြတ်ကူးသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ခရိုအေးရှားဘုရင် Stephen II သည် 1091 ခုနှစ်အစတွင် အမွေဆက်ခံခြင်းမရှိဘဲ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။Trpimirović အောက်လွှတ်တော်တွင် သက်ရှိထင်ရှားရှိသော အမျိုးသားအဖွဲ့ဝင် မရှိသောကြောင့် မကြာမီ ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ကွယ်လွန်သူ ဇာဗိုနီမီးယား၏ မုဆိုးမ ဟယ်လင်သည် ခရိုအေးရှားတွင် အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ဟယ်လင်တစ်ဝိုက်ရှိ ခရိုအေးရှားမှူးမတ်အချို့၊ Gusić မိသားစုနှင့် Lapčan မိသားစုမှ Viniha တို့သည် Zvonimir သေဆုံးပြီးနောက် ဆက်ခံရန် ပြိုင်ဆိုင်ကြပြီး ဘုရင် Ladislaus I ကို ဟယ်လင်အား ကူညီပေးရန် တောင်းဆိုကာ ခရိုအေးရှားထီးနန်းကို ကမ်းလှမ်းခဲ့ပြီး အမွေဆက်ခံခွင့်ရှိသူဟု ယူဆရသည့် ခရိုအေးရှားထီးနန်းကို ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။ .အချို့သောသတင်းရင်းမြစ်များအရ၊ Dalmatian မြို့အများအပြားသည် King Ladislaus ကိုအကူအညီတောင်းပြီး Petar Gusić နှင့်အတူ Petar de genere Cacautonem မှသူတို့ကိုယ်သူတို့ "White Croats" (Creates Albi) အဖြစ် သူ့တရားရုံးတွင်တင်ပြခဲ့သည်။ထို့ကြောင့် Ladislaus မှ စတင်ခဲ့သော စစ်ဆင်ရေးသည် ပြည်ပရန်လိုမှု သက်သက်မဟုတ်သလို အောင်နိုင်သူအဖြစ် ခရိုအေးရှားထီးနန်းတွင် ပေါ်မလာဘဲ မျိုးရိုးဆက်ခံသူအဖြစ်သာ ပေါ်လာခဲ့သည်။1091 ခုနှစ်တွင် Ladislaus သည် Drava မြစ်ကိုဖြတ်ကျော်ပြီး Slavonia ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးကို အတိုက်အခံများနှင့်မတွေ့ကြုံဘဲ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သော်လည်း သူ၏လှုပ်ရှားမှုကို သစ်တောတောင် (Mount Gvozd) အနီးတွင် ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ခရိုအေးရှား မှူးမတ်များ ကွဲကွာသွားသောကြောင့် Ladislaus သည် ၎င်း၏ စည်းရုံးရေးတွင် အောင်မြင်မှုအချို့ ရခဲ့သော်လည်း ခရိုအေးရှား တစ်ခုလုံးကို သိမ်းပိုက်နိုင်မှု အတိုင်းအတာ အတိအကျကို မသိရသေးသော်လည်း သူသည် ခရိုအေးရှား တစ်ခုလုံးကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း မရှိသေးပေ။ယခုအချိန်တွင် Byzantium မှစေလွှတ်ခံရဖွယ်ရှိသော Cumans မှ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်ခြင်းခံရသောကြောင့် Ladislaus သည် Croatia တွင် သူ၏စစ်ဆင်ရေးမှ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့ရသည်။Ladislaus သည် ၎င်း၏တူဖြစ်သူ Prince Álmos ကို ခရိုအေးရှား ထိန်းချုပ်နယ်မြေကို စီမံခန့်ခွဲရန် ခန့်အပ်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏အာဏာသစ်၏သင်္ကေတအဖြစ် Zagreb ၏ Diocese ကို တည်ထောင်ကာ ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်သွားခဲ့သည်။
Ladislaus သည် Cumans ကိုအနိုင်ယူသည်။
Ladislaus defeats the Cumans ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Cumans များသည် 1091 ခုနှစ်တွင် ဘုရင့်နိုင်ငံအရှေ့ဘက်ခြမ်းကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လုယူခဲ့သည်။ ကျူးကျော်လာသော Cumans များသည် အကြီးအကဲ Kapolcs မှ ဦးဆောင်ကာ ၎င်းတို့သည် Transylvania တွင် ပထမဦးစွာ ဖြိုခွဲပြီးနောက် Danube နှင့် Tisza မြစ်များကြား နယ်မြေဖြစ်သည်။Cumans များသည် ၎င်းတို့၏ ကြီးမားသော ဓားပြများနှင့် အကျဉ်းသားများနှင့်အတူ ဟန်ဂေရီမှ ထွက်ခွာရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း ဘုရင် Ladislaus ရောက်ရှိလာပြီး Temes မြစ်အနီးတွင် သူတို့ကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။Ladislaus သည် Cuman အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများအတွက် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ကမ်းလှမ်းခဲ့ပြီး အများစုမှာ လက်ခံသောကြောင့် ဘုရင်သည် Jászság တွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့သည်။ရှုံးပွဲမရှိဟူသော ကောလဟာလသည် Cuman စခန်းသို့ရောက်ရှိခဲ့ပြီး Cumans မှ ဘုရင် Ladislaus အား လက်စားချေရန် ခြိမ်းခြောက်ကာ Cuman အကျဉ်းသားများကို လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ဘုရင် Ladislaus သည် နောက်ထပ်ကျူးကျော်မှုကို တားဆီးရန် ဟန်ဂေရီနယ်စပ်သို့ ချီတက်ခဲ့သည်။Severin အနီးတွင် တပ်နှစ်တပ် ထိပ်တိုက်တွေ့ပြီး ဟန်ဂေရီစစ်တပ်က အောင်ပွဲခံကာ ဘုရင် Ladislaus သည် Cuman အကြီးအကဲ Ákos ကို သတ်ပစ်ခဲ့သည်။Makk သည် Byzantines မှ ဟန်ဂေရီကို တိုက်ခိုက်ရန် ဆွဲဆောင်ခဲ့ပြီး Cumans များကို "Ruthenians" မှ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်ခဲ့သည်ဟု Illuminated Chronicle တွင်ဖော်ပြထားသည်။လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ရာဇဝင်ချုပ်ကို ဆက်လက်ဖော်ပြထားရာ၊ Ladislaus သည် အိမ်နီးချင်း Rus ၏အထွဋ်အမြတ်နေရာများကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ကာ "Ruthenians" အား "ကရုဏာ" တောင်းခံပြီး "အရာရာ၌ သစ္စာရှိမည်" ဟု ကတိပြုခိုင်းခဲ့သည်။No Rus ၏ ရာဇဝင်ချုပ်မှတ်တမ်းတွင် Ladislaus ၏ စစ်ရေးဆောင်ရွက်မှု။
ကိုလိုမန် နန်းစံ
Coloman သည် János Thuróczy's Chronicle of the Hungarians တွင် သရုပ်ဖော်ထားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ကိုလိုမန် နန်းတက်သည့်နှစ်တွင်၊ အနည်းဆုံး ခရူးဆိတ်အဖွဲ့ကြီးငါးဖွဲ့သည် သန့်ရှင်းသောမြေသို့ ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိလာကြသည်။သူသည် သူ၏နိုင်ငံတော်သို့ အခွင့်မရှိဘဲ ဝင်ရောက်လာသော သို့မဟုတ် ကျေးလက်ဒေသကို လုယက်ဖျက်ဆီးနေသော စစ်သားများကို ချေမှုန်းပစ်ခဲ့သော်လည်း အဓိက ခရူးဆိတ်စစ်တပ်က ဟန်ဂေရီကို ဖြတ်ကျော်သွားခဲ့သည်။သူသည် 1097 ခုနှစ်တွင် ခရိုအေးရှားကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏နောက်ဆုံးဇာတိဘုရင် Petar Svačić ကိုအနိုင်ယူခဲ့သည်။ထို့ကြောင့် 1102 ခုနှစ်တွင် ခရိုအေးရှားဘုရင်အဖြစ် ထီးနန်းဆက်ခံခဲ့သည်။ ထို့နောက် ရာစုနှစ်များစွာကြာပြီးနောက် ဟန်ဂေရီဘုရင်များသည် ခရိုအေးရှားဘုရင်များဖြစ်လာခဲ့သည်။ကိုလိုမန်းသည် သူ့ဘဝတစ်လျှောက်လုံး သူ့အစ်ကို၏ ထီးနန်းချရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။Álmos သည် သူ့အား ဖြုတ်ချရန် အနည်းဆုံး အကြိမ်ငါးကြိမ် ကြံစည်ခဲ့သည်။လက်တုံ့ပြန်သောအားဖြင့်၊ သူသည် 1107 သို့မဟုတ် 1108 တွင်အစ်ကို၏ဒုချီကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး Álmos နှင့် Álmos ၏သား Béla 1114 ခန့်တွင်မျက်စိကွယ်ခဲ့သည်။
ခရူးဆိတ်များနှင့် ပြဿနာများ
Problems with Crusaders ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ကိုလိုမန်သည် နန်းတက်ပြီး မကြာမီတွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို ဖြတ်သန်းစဉ် ပထမခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ ၏တပ်များ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ပြဿနာများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ဟန်ဂေရီသည် ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ အနောက်ဥရောပဘုရားဖူးများကို သန့်ရှင်းသောမြေသို့ ပို့ဆောင်စဉ် အစာအာဟာရများစွာကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းရှိ သောင်းနှင့်ချီသော ခရူးဆိတ်ဘာသာဝင်များ၏ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် ဒေသခံများ၏ အသက်အန္တရာယ်ကို ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။Walter Sans Avoir ဦးဆောင်သော ခရူးဆိတ်အဖွဲ့ ပထမအုပ်စုသည် မေလအစောပိုင်းတွင် 1096 ခုနှစ်တွင် နယ်နိမိတ်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ကိုလိုမန်းသည် ၎င်းတို့အား ဖော်ရွေသောနည်းလမ်းဖြင့် လက်ခံခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဘုရင့်နိုင်ငံသို့ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။စပါးရိတ်သိမ်းမှု မစသေးသော်လည်း စျေးကွက်တွင် အစားအစာဝယ်ရန်လည်း ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ကြီးကြီးမားမား ပဋိပက္ခတွေမရှိဘဲ ဟန်ဂေရီကို ဖြတ်ကျော်သွားကြတယ်။ရှင်ရသေ့ပီတာ ဦးဆောင်သော နောက်ထပ် ဆိုက်ရောက်သူများသည် မေလနှောင်းပိုင်း သို့မဟုတ် ဇွန်လအစောပိုင်းတွင် ရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။ပီတာသည် ကျေးလက်ဒေသကို လုယက်ခြင်းမှ တားဆီးမည်ဟု ပေတရုက ကတိပြုပြီးမှသာ ကိုလိုမန်းသည် ၎င်းတို့အား ဟန်ဂေရီသို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။Nogent ၏ Guibert ၏မှတ်တမ်းများအရ ပေတရုသည် ၎င်း၏ကတိကိုမစောင့်ထိန်းနိုင်ပေ- ခရူးဆိတ်များသည် "အများပြည်သူတို့၏ စပါးခင်းများကို မီးရှို့...၊ အဓမ္မပြုကျင့်ခံရသော အပျိုစင်များ၊ မိန်းမများစွာကို သယ်ပိုးခြင်းဖြင့် အိမ်ထောင်ကုတင်များကို အသရေပျက်စေသည်" ၊ ရောင်းဖို့ အားလုံးကို ရက်ရက်ရောရော ပေးခဲ့တယ်"တတိယမြောက် ခရူးဆိတ်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် နီထရာ (Nitra၊ Slovakia) သို့ရောက်ရှိပြီး ဒေသကို လုယူခဲ့သည်။မကြာခင်မှာ ဒေသခံတွေ က အဲဒီ လမ်းကြောင်းကို ဖြတ်သွားတယ်။ဇွန်လလယ်တွင် စတုတ္ထစစ်တပ်သည် မိုဆန်ထံသို့ ရောက်လာသည်။Coloman သည် ၎င်းတို့ ခရီးတစ်လျှောက်တွင် ၎င်းတို့၏ ဒုက္ခအမူအရာများကို သိရှိခဲ့ရခြင်းကြောင့် သို့မဟုတ် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းရှိ ၎င်းတို့၏ လှုပ်ရှားမှုများသည် ဒေသတွင်း စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုကို ထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်းကို ကိုလိုမန်းမှ ထွက်ခွာခွင့်မပြုခဲ့ပေ။အစားအစာနှင့် ဝိုင်များကို သိမ်းပိုက်ရန်အတွက် ခရူးဆိတ်များသည် အနီးနားရှိ အခြေချနေထိုင်သူများကို မကြာခဏ လုယက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။Coloman က သူတို့ကို တိုက်ခိုက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပေမယ့် စစ်တပ်ရဲ့ တပ်မှူးတွေက ခရူးဆိတ်တွေကို သူတို့ရဲ့ လက်နက်တွေနဲ့ ငွေတွေ လက်နက်ချဖို့ စည်းရုံးပြီး ခရီးတစ်လျှောက် စားနပ်ရိက္ခာတွေ ထောက်ပံ့ပေးမယ်လို့ ကတိပေးခဲ့ပါတယ်။ခရူးဆိတ်သူပုန်များကို လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းပြီးနောက်၊ ကိုလိုမန်၏တပ်များသည် ဇူလိုင်လအစောပိုင်းတွင် ပန်နွန်ဟလာမာအနီးတွင် တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။
ခရူးဆိတ်များနှင့် ဆက်ဆံခြင်း။
အလယ်ခေတ် အောင်ပွဲများ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဤဖြစ်ရပ်များကြောင့် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်သွားကာ ကိုလိုမန်းသည် ဟန်ဂေရီသို့ ဇူလိုင်လလယ်တွင် Count Emicho ၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ရောက်ရှိလာသော ခရူးဆိတ်များကို တားမြစ်ခဲ့သည်။ဘုရင့်အမိန့်ကို လျစ်လျူရှုပြီး ခံစစ်စည်းများကို ဖြတ်ကျော်ကာ မိုဆုန်အား ဝိုင်းရံထားကြသည်။၎င်းတို့၏ ကြောင်ရုပ်များသည် နံရံများကို နေရာနှစ်ခုတွင် ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး သြဂုတ် ၁၅ ရက်တွင် ခံတပ်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်နိုင်ခဲ့သည်။Coloman သည် ရုရှမြို့သို့ ထွက်ပြေးရန် ပြင်ဆင်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ခရူးဆိတ်သမားများက တစ်ပြည်လုံးကို သိမ်းပိုက်မည်ကို စိုးရိမ်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း အကြောင်းပြချက် အတိအကျမရှိဘဲ၊ တိုက်ခိုက်သူများကြားတွင် ထိတ်လန့်မှုတစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး မြို့စောင့်တပ်ကို အမျိုးအစားခွဲကာ နှိမ်နင်းနိုင်ခဲ့သည်။ကိုလိုမန်၏စစ်တပ်ရုတ်တရက်ရောက်ရှိလာခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ကောလာဟလများသည် ခရူးဆိတ်စစ်သားများကို ခံတပ်မှကြောက်လန့်စေသည်ဟု ခေတ်သစ်ပညာရှင်တို့က သဘောတူကြသည်။Aix ၏ Albert ၏အဆိုအရ၊ ခေတ်ပြိုင်ခရစ်ယာန်များသည် Emicho ၏ရှုံးနိမ့်မှုသည် ဂျူးများစွာကို “ဘုရားသခင့်တရားမျှတခြင်းထက် လောဘဇောစိတ်ဖြင့် ဂျူးများစွာကို သတ်ဖြတ်ခဲ့သောကြောင့် ဘုရားဖူးများကို ဘုရားဖူးများအပေါ် ရက်စက်စေသည့် ပြစ်ဒဏ်ဖြစ်သည်” ဟုယူဆကြသည်။
Colomans နှင့် Crusaders တို့သည် ဆက်ဆံရေးကို တိုးတက်စေသည်။
Coloman ၏ Godfrey of Bouillon နှင့် တွေ့ဆုံခြင်း။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Holy See မှစီစဉ်သောပထမဆုံးခရူးဆိတ်စစ်တပ်သည် 1096 ခုနှစ်စက်တင်ဘာလတွင်ဟန်ဂေရီနယ်နိမိတ်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းအား Lower Lorraine မြို့စား Godfrey of Bouillon မှဦးဆောင်ခဲ့သည်။Godfrey သည် ဟန်ဂေရီသို့ ခရူးဆိတ်များဝင်ရောက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုစတင်ရန် ကိုလိုမန်းထံ သိထားပြီးဖြစ်သော သူရဲကောင်းတစ်ဦးကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။ရှစ်ရက်အကြာတွင် Coloman သည် Sopron တွင် Godfrey နှင့်တွေ့ဆုံရန်သဘောတူခဲ့သည်။ဘုရင်က ခရူးဆိတ်စစ်သားတွေကို သူ့နိုင်ငံတလျှောက် ချီတက်ခွင့်ပေးခဲ့ပေမယ့် Godfrey ရဲ့ညီလေး Baldwin နဲ့ သူ့မိသားစုကို ဓားစာခံအဖြစ် သူနဲ့အတူနေရမယ်လို့ ဘုရင်က သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ခရူးဆိတ်စစ်သည်များသည် Danube ၏ညာဘက်ကမ်းတစ်လျှောက် ငြိမ်းချမ်းစွာ ဟန်ဂေရီကိုဖြတ်ကျော်သွားခဲ့သည်။ကိုလိုမန်နဲ့ သူ့စစ်တပ်က ဘယ်ဘက်ကမ်းမှာ သူတို့နောက်ကို လိုက်သွားတယ်။ခရူးဆိတ်စစ်သည်များ အားလုံးသည် နိုင်ငံ၏တောင်ဘက်နယ်နိမိတ်ကို အမှတ်အသားပြုသော ဆာဗာမြစ်ကို ဖြတ်ကူးပြီးနောက်တွင် သူ၏ဓားစာခံများကို လွှတ်ပေးခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီတလွှား အဓိက ခရူးဆိတ်စစ်တပ်၏ ထူးမခြားနား ချီတက်မှုသည် ဥရောပတစ်ခွင်တွင် ကိုလိုမန်း၏ နာမည်ကောင်းကို ထူထောင်ခဲ့သည်။
ဂျူးများသည် ဟန်ဂေရီသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြသည်။
Jews migrate to Hungary ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဘိုဟီးမီးယားရှိ ခရူးဆိတ်စစ်သွေးကြွများ၏ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသော "ဂျူးအချို့" သည် ဟန်ဂေရီသို့ရောက်ရှိလာပြီး "သူတို့၏စည်းစိမ်ကို လျှို့ဝှက်ယူသွားသည်" ဟု ခေတ်ပြိုင်ပရာ့ဂ်မြို့မှ Cosmas က ရေးသားခဲ့သည်။Cosmas သည် ၎င်းတို့၏ နံပါတ်ကို မသတ်မှတ်ထားသော်လည်း László Mezey နှင့် အခြားသော သမိုင်းပညာရှင်များက ဂျူးများသည် ကြီးမားသောဝင်ရောက်လာမှုကို ကိုယ်စားပြုသည်ဟု ဆိုကြသည်။ကိုလိုမန်းသည် ဟန်ဂေရီရှိ ဂျူးများ၏ ရပ်တည်ချက်ကို ထိန်းညှိသည့် ကိတ်တူလာ ဒီ အိုင်အိုဒီစ် နှင့် သီးခြားဥပဒေ အများအပြားကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ဥပမာအားဖြင့်၊ ခရစ်ယာန်ကျွန်များကို ကိုင်ဆောင်ကာ “ခရစ်ယာန်သာသနာပြုများကို ပြင်ပတွင်နေထိုင်ခြင်း” မပြုရန် တားမြစ်ခဲ့သည်။သမိုင်းပညာရှင် Nora Berend က ဂျူးများနှင့် ရောနှောခြင်းကို တားဆီးပိတ်ပင်ခြင်းဖြင့် ခရစ်ယာန်များ၏ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်မှုကို ကာကွယ်ခြင်းသည် 12 ရာစုနှောင်းပိုင်း ကျမ်းဂန်ဥပဒေနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ကိုလိုမန်၏ ဥပဒေပြုမှုတွင် အလွန်သေးငယ်သော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်ဟု ရေးသားထားသည်။သူသည် ဂျူးလူမျိုးများကို ဘာသာပြောင်းရန် မကြိုးစားသော်လည်း သူ၏ မွတ်စ်လင်မ် လက်အောက်ခံအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲရန် ရည်ရွယ်သည့် အမိန့်များကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ဥပမာအားဖြင့်၊ မူဆလင်တစ်ဦးသည် “ဧည့်သည်ရှိလျှင် သို့မဟုတ် ညစာစားရန် ဖိတ်ကြားခံရပါက၊ သူနှင့် ၎င်း၏စားပွဲဖော် နှစ်ဦးစလုံးသည် မွတ်စ်လင်မ်တို့၏ အစားအသောက်ဥပဒေများကို လိုက်နာခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်” ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။
ကိုလိုမန်းသည် ခရိုအေးရှားကို ကျူးကျော်သည်။
Coloman invades Croatia ©Angus McBride
ကိုလိုမန်းသည် 1097 ခုနှစ်တွင် ခရိုအေးရှားကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ Ladislaus ကျွန်ုပ်သည် နိုင်ငံအများစုကို သိမ်းပိုက်ထားပြီးဖြစ်သော်လည်း ခရိုအေးရှား၏ နောက်ဆုံးဇာတိဘုရင် Petar Svačić သည် Kapela တောင်များတွင် သူ့ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။Petar Svačić သည် Gvozd တောင်တိုက်ပွဲတွင် ကိုလိုမန်၏စစ်တပ်ကို တိုက်ခိုက်ရင်း သေဆုံးသွားခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီတပ်များသည် Adriatic ပင်လယ်သို့ရောက်ရှိပြီး အရေးကြီးသောဆိပ်ကမ်းဖြစ်သည့် Biograd na Moru ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ကိုလိုမန်၏တပ်များ တိုးလာခြင်းကြောင့် ခြိမ်းခြောက်ခံရသော Trogir နှင့် Split မြို့များမှ နိုင်ငံသားများသည် Dalmatia သို့ရွက်လွှင့်ခဲ့သော Vitale Michiel ၏ Venice ၏ခွေးအား သစ္စာစောင့်သိရန် ကျိန်ဆိုခဲ့ကြသည်။သင်္ဘောမရှိသော Coloman သည် "ကျွန်ုပ်တို့ထဲမှတစ်ဦး သို့မဟုတ် အခြားတစ်ဦးကြောင့်ဖြစ်ရသည့်ကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး ယခင်က နားလည်မှုလွဲမှားမှုများကို ဖယ်ရှားရန် ခွေးထံသို့ သံတမန်များကို စာတစ်စောင်ပေးပို့ခဲ့သည်။"1098 - Conventio Amicitiae ဟုခေါ်သော ၎င်းတို့၏သဘောတူညီချက်သည် ခရိုအေးရှား၏ကမ်းရိုးတန်းဒေသများကို ဟန်ဂေရီနှင့် Dalmatia သို့ Venice သမ္မတနိုင်ငံ သို့ ခွဲဝေပေးခြင်းဖြင့် ပါတီတစ်ခုစီ၏ အကျိုးစီးပွားနယ်ပယ်များကို ဆုံးဖြတ်ပေးခဲ့သည်။
Gvozd တောင်တန်းတိုက်ပွဲ
Oton Iveković ရေးသားသော နောက်ဆုံး ခရိုအေးရှားဘုရင်၏ ကွယ်လွန်ခြင်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ခရိုအေးရှားနိုင်ငံတော်၏ သရဖူကို သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုတွင် ဟန်ဂေရီစစ်တပ်သည် ဒရာဗာမြစ်ကိုဖြတ်ကာ ခရိုအေးရှားပိုင်နက်ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ကာ Adriatic ကမ်းရိုးတန်းသို့ရောက်ရှိရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ထို့နောက် ဒေသခံဘုရင် Petar Svačić သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို ကာကွယ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် Knin ရဲတိုက်တွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။Petar နှင့် သူ၏စစ်တပ်သည် ချီတက်လာနေသော ဟန်ဂေရီလူမျိုးများကို တွေ့ဆုံရန် မြောက်ဘက်သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။Gvozd တောင်တန်းတိုက်ပွဲသည် 1097 ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး Petar Svačić နှင့် ဟန်ဂေရီဘုရင် Coloman I တို့ကြား တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ဒါဟာ ခရိုအေးရှားဆက်ခံရေးစစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်ပြီး ခရိုအေးရှားသမိုင်းရဲ့ အချိုးအကွေ့တစ်ခုအဖြစ် ဟန်ဂေရီကို ပြတ်ပြတ်သားသား အောင်ပွဲခံခဲ့ပါတယ်။ခရိုအေးရှားတွင် ဇာတိမင်းဆက်အုပ်စိုးမှုတရားဝင်အဆုံးသတ်အမှတ်အသားဖြစ်သောကြောင့် Petar Svačić ၏စစ်တပ်နှင့်နိုင်ငံအတွက် တိုက်ပွဲ၏ရလဒ်သည် ဆိုးရွားခဲ့သည်။တိုက်ပွဲတွင် အနိုင်ရရှိသူမှာ ဟန်ဂေရီဘုရင် ကိုလိုမန်းသည် ဟန်ဂေရီနှင့် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံတို့အကြား တစ်ကိုယ်ရည် ညီညွတ်မှုကို ဖန်တီးခဲ့သည် (Pacta conventa ကို လက်မှတ်ရေးထိုးသည်ဟု စွပ်စွဲခြင်း)။ထို့နောက် 1102 ခုနှစ်တွင် Adriatic ကမ်းရိုးတန်းရှိ Croatian မြို့တော် Biograd တွင် ခရိုအေးရှားဘုရင်အဖြစ် သရဖူဆောင်းခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်အပြီး 1918 ခုနှစ်တွင် သရဖူနှစ်ခုသည် တစ်ကိုယ်ရည်တစ်စည်းတည်းရှိခဲ့သည်။
ကိုလိုမန်းသည် ခရိုအေးရှားနှင့် ဒယ်လ်မာတီယာဘုရင်ကို သရဖူဆောင်းခဲ့သည်။
Coloman crowned King of Croatia and Dalmatia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ကိုလိုမန်းသည် 1102 ခုနှစ်တွင် Biograd na Moru တွင် ခရိုအေးရှားဘုရင်အဖြစ် သရဖူ ဆောင်းခဲ့သည်။ 13 ရာစုတွင် Archdeacon သောမတ်စ်က ခရိုအေးရှားနှင့် ဟန်ဂေရီ ပြည်ထောင်စုသည် အောင်ပွဲ၏အကျိုးဆက်ဖြစ်သည်ဟု ရေးသားခဲ့သည်။သို့သော် ၁၄ ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် Pacta conventa က သူသည် ခရိုအေးရှားခေါင်းဆောင် ၁၂ ဦးနှင့် သဘောတူညီမှုရရှိခဲ့ပြီးမှသာ ထီးနန်းဆက်ခံခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်၊ အကြောင်းမှာ ခရိုအေးတို့သည် အင်အားသုံး၍ ၎င်းတို့၏နိုင်ငံကို ကာကွယ်ရန် ပြင်ဆင်နေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ဤစာတမ်းသည် အတုအပ သို့မဟုတ် စစ်မှန်သော အရင်းအမြစ် ဟုတ်မဟုတ်သည် ပညာရှင်တို့၏ ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှု ဘာသာရပ်ဖြစ်သည်။ကိုလိုမန်းနှင့် အန္တိအုတ်မြို့မှ Bohemond I အကြား မဟာမိတ်ဖွဲ့မှုကို ဟန့်တားရန် ကြိုးပမ်းမှုတွင် ဘိုင်ဇန်တိုင်းဧကရာဇ် Alexios I Komnenos သည် ၎င်း၏သားတော်နှင့် အမွေဆက်ခံသူ ဂျွန်နှင့် ကိုလိုမန်၏ဝမ်းကွဲတော် Piroska တို့ကို 1104 သို့မဟုတ် 1105 ခုနှစ်တွင် လက်ထပ်ရန် စီစဉ်ခဲ့သည်။ Byzantine အင်ပါယာနှင့်လည်း မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သည်။ Coloman သည် 1105 ခုနှစ်တွင် Dalmatia ကိုကျူးကျော်နိုင်စေခဲ့သည်။ Trogir ၏မင်္ဂလာရှိသော John ၏အသက်တာအရ၊ Dalmatian မြို့များကြားတွင်သြဇာအရှိဆုံးဖြစ်သော Zadar ကိုဝိုင်းထားရန်သူ့တပ်များကိုကိုယ်တိုင်အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ကိုလိုမန်နှင့် ဘုရင်၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံသော နိုင်ငံသားများကြားတွင် ဆရာတော် John of Trogir က ညှိနှိုင်းပြီးသည်အထိ ဝိုင်းရံထားခဲ့သည်။Split မြို့သည် တိုတောင်းသော ဝိုင်းရံမှုအပြီးတွင် လက်နက်ချသော်လည်း အခြား Dalmatian မြို့နှစ်မြို့ဖြစ်သည့် Trogir နှင့် Šibenik တို့သည် ခုခံခြင်းမရှိဘဲ ဆုတ်ယုတ်သွားခဲ့သည်။St Christopher the Martyr ၏ဘဝက ဟန်ဂေရီရေတပ်သည် Brač၊ Cres၊ Krk နှင့် Rab အပါအဝင် Kvarner ပင်လယ်ကွေ့ရှိ ကျွန်းများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။Archdeacon သောမတ်စ်က ကိုလိုမန်းသည် Dalmatian မြို့တစ်မြို့စီအား ၎င်းတို့၏သစ္စာစောင့်သိမှုကို အာမခံရန်အတွက် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင် "လွတ်လပ်မှုပဋိညာဉ်စာတမ်း" ကို ပေးခဲ့ကြောင်း ပြောပြသည်။အဆိုပါ လွတ်လပ်မှုများတွင် နိုင်ငံသားများ၏ လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခွင့်နှင့် ဘုရင်အား ပေးဆောင်ရမည့် အခွန်အခများမှ ကင်းလွတ်ခွင့်တို့ ပါဝင်သည်။ဒယ်လ်မာတီယာကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်၊ ကိုလိုမန်သည် 1108 ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးမှတ်တမ်းတင်ခဲ့သော "ဟန်ဂေရီ၊ ခရိုအေးရှားနှင့် ဒလ်မာတီယာဘုရင်" ဟူသော ဘွဲ့သစ်ကို ရရှိခဲ့သည်။
ဗင်းနစ်သည် Dalmatia ကို ကျူးကျော်သည်။
Venetian ရေတပ် ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

Doge Ordelafo Faliero မှကွပ်ကဲသော ဗင်းနစ် ရေတပ်သည် ဩဂုတ်လ 1115 တွင် Dalmatia ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ Venetians များသည် Dalmatian ကျွန်းများနှင့် ကမ်းရိုးတန်းမြို့အချို့ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သော်လည်း Zadar နှင့် Biograd na Moru ကို မသိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပေ။

Stephen II ၏အုပ်ချုပ်မှု
Stephen II ဟန်ဂေရီ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဟန်ဂေရီနှင့် ခရိုအေးရှားဘုရင် Stephen II သည် 1116 မှ 1131 ခုနှစ်အထိ အုပ်စိုးခဲ့သည်။ သူ၏ဖခင် ကိုလိုမန်းသည် ငယ်စဉ်ကပင် သရဖူကို ပေးအပ်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ဦးလေး Álmos အား သရဖူကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။နန်းစံပထမနှစ်တွင်၊ ဗင်းနစ်မြို့သည် Dalmatia ကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး စတီဖင်သည် ထိုပြည်နယ်တွင် သူ၏အုပ်ချုပ်မှုကို ဘယ်သောအခါမှ ပြန်လည်မလုပ်ဆောင်ခဲ့ပေ။သူ၏ နန်းစံသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် မကြာခဏ စစ်ပွဲများဖြင့် ထူးခြားနေသည်။
Olšava တိုက်ပွဲ
Battle of Olšava ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1116 May 1

Olšava တိုက်ပွဲ

Oslava, Czechia
Olšava တိုက်ပွဲသည် 1116 ခုနှစ် မေလတွင် နှစ်နိုင်ငံနယ်နိမိတ်တစ်လျှောက်ရှိ Olšava မြစ်အနီးရှိ Bohemian နှင့် Hungarian တပ်ဖွဲ့များ၏ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ အဆိုပါပွဲကို ဟန်ဂေရီလူငယ် Stephen II နှင့် Bohemia မှ Vladislaus I တို့ကြား ငြိမ်းချမ်းစွာတွေ့ဆုံပွဲအဖြစ် စတင်ခဲ့ကြောင်း၊ မှတ်တမ်းများချက်နိုင်ငံပရာ့ဂ်မြို့မှ ကော့စမာများက ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် စစ်ပွဲကို လှုံ့ဆော်ရန် နယ်စပ်သို့ ရောက်ရှိလာကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။
ဗင်းနစ်သည် Dalmatia ကိုသိမ်းပိုက်သည်။
Venice conquers Dalmatia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ကိုလိုမန် နန်းစံနောက်ဆုံးနှစ်တွင် Kvarner ပင်လယ်ကွေ့ရှိ ကျွန်းတစ်ကျွန်းကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သော Doge Ordelafo Faliero သည် 1116 ခုနှစ် မေလတွင် Venetian ရေတပ်ဦးစီးမှ Dalmatia သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဇူလိုင်လ 15 ရက်နေ့တွင် သက်သာရာရရန်ရောက်ရှိလာသော ဟန်ဂေရီတပ်များကို ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။ ဇာဒါထို့နောက် Biograd na Moru၊ Šibenik၊ Split နှင့် Trogir အပါအဝင် မြို့များအားလုံးသည် Venice သို့ လက်နက်ချခဲ့ပြီး Adriatic ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် Stephen II ၏ အုပ်စိုးမှုကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။သို့သော် 1117 သို့မဟုတ် 1118 တွင် ဟန်ဂေရီတပ်များသည် Venetians များကို အနိုင်ယူနိုင်ခဲ့ပြီး Ordelafo Faliero ကိုယ်တိုင် Zadar အနီးတိုက်ပွဲတွင် သေဆုံးသွားခဲ့ပြီး Biograd na Moru၊ Split နှင့် Trogir တို့သည် ဟန်ဂေရီဘုရင်၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ပြန်လည်ပေါင်းစည်းနိုင်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ခွေးအသစ် Domenico Michele သည် Dalmatia အားလုံးကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။၁၁၁၇ သို့မဟုတ် ၁၁၁၈ တွင် နိဂုံးချုပ်ခဲ့သည့် ငါးနှစ်ကြာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် ဗင်းနစ်မှ Dalmatia ကို သိမ်းပိုက်ခြင်း အခြေအနေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။
Venice ကိုဆန့်ကျင်သော Normans နှင့်မဟာမိတ်
Alliance with Normans against Venice ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Stephen သည် 1120 အစောပိုင်းတွင် Capua မှ Robert I ၏သမီးနှင့်လက်ထပ်ခဲ့သည်။သမိုင်းပညာရှင် ပေါလ်စတီဖင်ဆန်က စတီဖင်သည် အီတလီတောင်ပိုင်း Normans နှင့် လက်ထပ်ထိမ်းမြားရန် မဟာမိတ်ဖွဲ့သည် "... Venetians များကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဆန့်ကျင်ရမည်" ဟု ရေးသားခဲ့သည်။Capua ၏ Norman မင်းသားများသည် Investiture Controversy အတွင်းတွင် ပုပ်ရဟန်းမင်း၏ ခိုင်မာသော ထောက်ခံအားပေးသူများဖြစ်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏လက်ထပ်မှုသည် ဖခင်၏ ပုပ်ရဟန်းမင်းအား လိုလားသော နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ကြောင်း အကြံပြုခဲ့သည်။Włodzimierz Dworzaczek ၏အဆိုအရ ၁၁၂၁ ခုနှစ်တွင် Stephen သည် Regensburg ၏ Burgrave Heinrich ၏သမီး Adelhaid နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။
ရုရှပြည်၌ စစ်ရေးလေ့လာရေးခရီး
Military expedition in the land of the Rus' ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
၁၁၂၃ ခုနှစ်တွင် ဘုရင် Stephen II သည် ၎င်း၏ နှင်ထုတ်ခံရသော မင်းသား Iaroslav Sviatopolkovich ၏ ထီးနန်းပြန်လည်ရရှိရန် ကူညီပေးရန်အတွက် Volhynia ၏ Principality of Volhynia ကို ဆန့်ကျင်သည့် စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို စတင်ခဲ့သည်။Sviatopolchich သည် ၎င်း၏ ယခင်နေရာဟောင်း Volodymyr-Volynskyi ကို ဝိုင်းရံခြင်းအစတွင် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသော်လည်း စတီဖင်သည် စစ်ပွဲကို ဆက်လက်ဆင်နွှဲရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။သို့ရာတွင်၊ Illuminated Chronicle အရ၊ သူ၏တပ်မှူးများသည် ရန်လိုမှုဆက်လက်ရှိနေပါက စတီဖင်အား ဝိုင်းရံထားမှုကို ရုတ်သိမ်းပြီး ဟန်ဂေရီသို့ပြန်သွားစေရန် ခြိမ်းခြောက်ကာ ရာထူးမှချမည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။Paznan အမျိုးအနွယ်ဝင် Cosma သည် ဘုရင်ရှေ့တွင် ထ၍ “သခင်၊ ဤအမှုကို အဘယ်သို့ ပြုတော်မူသနည်း၊ သင်၏ စစ်သည်များ အမြောက်အများ သေသဖြင့် ရဲတိုက်ကို သိမ်းယူလျှင် မည်သူ့ကို သခင်အဖြစ် ခန့်ထားမည်နည်း။ မင်းရဲ့ မှူးမတ်တွေထဲက တစ်ယောက်ကို ရွေးရင် မင်းဒီမှာ နေမှာမဟုတ်ဘူး။ ဒါမှမဟုတ် မင်းရဲ့နိုင်ငံကို စွန့်ပြီး မင်းမင်းကို မင်းရှိစေချင်သလား၊ ငါတို့ မှူးမတ်တွေက ရဲတိုက်ကို ဝင်တိုက်မှာ မဟုတ်ဘူး။ မင်းသာ မုန်တိုင်းဝင်ချင်ရင် မင်းတစ်ယောက်တည်း မုန်တိုင်းတိုက်ပါ။ ဟန်ဂေရီကို ပြန်လာပြီး ငါတို့က မင်းအတွက် ဘုရင်တစ်ပါး ရွေးမယ်"ထို့နောက် မှူးမတ်များ၏ အမိန့်ဖြင့် ဟန်ဂေရီသားများသည် ဟန်ဂေရီသို့ တတ်နိုင်သမျှ အမြန်ပြန်သင့်သည်ဟု သံတော်ဆင့်များက စခန်းအနှံ့ ကြေညာခဲ့သည်။ဘုရင်သည် သူ့လူများ၏အကူအညီကို တရားမျှတစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့သည်ကို မြင်သောအခါ ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်သွားခဲ့သည်။- Hungarian Illuminated Chronicle
Stephen က Dalmatia ကို အနိုင်ယူပြီး ရှုံးတယ်။
Stephen takes and loses Dalmatia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Levant တွင် ရေတပ်လေ့လာရေးခရီးကြောင့် Adriatic ပင်လယ်မှ Venetian ရေယာဉ်များမရှိခြင်းအား အခွင့်ကောင်းယူပြီး Stephen သည် 1124 ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်တွင် Dalmatia ကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ သူ၏ ပဋိညာဉ်သည် 1124 ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် Split နှင့် Trogir လွတ်မြောက်ကြောင်း အတည်ပြုခဲ့သော ၎င်း၏ ပဋိညာဉ်စာတမ်းသည် အလယ်ပိုင်းဒေသများဖြစ်ကြောင်း သက်သေထူသည်။ Dalmatia ၏အုပ်ချုပ်မှုသို့ပြန်သွားခဲ့သည်။သို့သော် Venetian လက်နက်ကိုင်များ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာသောအခါ Dalmatian မြို့များသည် တစ်ကြိမ်ပြီးတစ်ရံ လက်နက်ချခဲ့ကြသည်။Historia Ducum Veneticorum ၏အဆိုအရ Biograd na Moru ၏နိုင်ငံသားများသာ "... ခွေးနှင့်သူ၏စစ်တပ် ... " တို့ကိုခုခံဝံ့သော်လည်း "သူတို့မြို့သည်၎င်း၏အုတ်မြစ်အထိဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။"
ဟန်ဂေရီ-ဘိုဇန်တိုင်းစစ်ပွဲ
Byzantine စစ်သားများ၊ ၁၂ မှ ၁၃ ရာစုများ ©Angus McBride
Byzantine chronicleler Niketas Choniates ၏အဆိုအရ Byzantine မြို့ Braničevo မှနိုင်ငံသားများသည် "Byzantine Empire" သို့လာရောက်ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားရန်ရောက်ရှိလာသောဟန်ဂေရီနိုင်ငံသားများကိုတိုက်ခိုက်လုယူလုယူခဲ့ပြီးသူတို့အပေါ်အဆိုးရွားဆုံးရာဇ၀တ်မှုများကျူးလွန်ခဲ့သည်။လက်တုံ့ပြန်သောအားဖြင့် Stephen သည် Byzantine အင်ပါယာ ကို စစ်တိုက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။Stephen သည် နွေရာသီတွင် Byzantine အင်ပါယာသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။သူ၏တပ်များသည် Belgrade၊ Braničevo နှင့် Niš ကိုထုတ်ပယ်ပြီး Serdica (Sofia, Bulgaria ) နှင့် Philippopolis (Plovdiv, Bulgaria) မှ ဟန်ဂေရီ သို့ မပြန်မီတွင် နယ်မြေများကို လုယူခဲ့သည်။တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ဧကရာဇ် John II သည် 1128 ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီသို့ချီတက်ခဲ့ပြီး Haram တွင် တော်ဝင်တပ်များကို အနိုင်ယူကာ "ဟန်ဂေရီရှိ အချမ်းသာဆုံးပြည်ဖြစ်သည့် Frangochorion" (ယခု ဆားဘီးယားနိုင်ငံ) ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။John Kinnamos ၏အဆိုအရ "သူသည်ကိုယ်ခန္ဓာဖျားနာပြီးပြည်တွင်းတစ်နေရာ၌ပြန်လည်နာလန်ထူလာသောကြောင့်တိုက်ပွဲများတွင်စတီဖင်သည်မပါဝင်နိုင်ခဲ့ပါ။Illuminated Chronicle က သူ၏ရောဂါသည် အလွန်ပြင်းထန်သောကြောင့် "အားလုံးက သူ့သေဆုံးခြင်းကို မျှော်လင့်သည်" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။"သစ္စာဖောက်များ" သည် "Counts Bors နှင့် Ivan" ဘုရင်နှစ်ပါးကိုရွေးကောက်တင်မြှောက်ရန်အထိသွားခဲ့သည်ဟုရာဇဝင်တွင်ဖော်ပြထားသည်။သူ၏ကျန်းမာရေးပြန်လည်ကောင်းမွန်လာသောအခါ Stephen သည် Ivan ကိုသတ်ခဲ့ပြီး Bors ကိုသူ့နိုင်ငံမှနှင်ထုတ်ခဲ့သည်။John Kinnamos သည် Byzantine အင်ပါယာကိုဆန့်ကျင်သော Stephen ၏ဒုတိယလှုပ်ရှားမှုအကြောင်းရေးသားခဲ့သည်။Olomouc မြို့စား Vaclav ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် Czech စစ်ကူများဖြင့် ပံ့ပိုးထားသော ဟန်ဂေရီတပ်များသည် Braničevo ကို မုန်တိုင်းဖြင့် သိမ်းပိုက်ပြီး ၎င်း၏ခံတပ်ကို ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။Byzantine ဧကရာဇ် John II Komnenos သည် ဆုတ်ခွာပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တရားစွဲခဲ့သည်။သမိုင်းပညာရှင် Ferenc Makk က ထွက်ပေါ်လာသော ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို အောက်တိုဘာလ ၁၁၂၉ တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။
ဟာရမ်တိုက်ပွဲ
Battle of Haram ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1128 Jan 1

ဟာရမ်တိုက်ပွဲ

Nova Palanka, Bregalnička, Bac

Haram (သို့) Chramon တိုက်ပွဲသည် ဟန်ဂေရီဘုရင် Stephen II (r. 1116–1131) နှင့် Byzantine အင်ပါယာ ၏ 1128 ခုနှစ် (r. 1118–1143) နှင့် ဟန်ဂေရီဧကရာဇ် John II Komnenos (r. 1118–1143) တို့အကြား တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ 1125 (သက္ကရာဇ်စဉ်သည် မသေချာပါ)၊ ယခုအခါ ဆားဘီးယားနိုင်ငံ၌ ဟန်ဂေရီ လူမျိုးများအတွက် ကြီးကြီးမားမား ရှုံးနိမ့်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။

Béla II ၏အုပ်ချုပ်မှု
Illuminated Chronicle တွင် Béla ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
မျက်မမြင် Béla သည် ဟန်ဂေရီဘုရင်ဖြစ်ပြီး 1131 ခုနှစ်မှ 1141 ခုနှစ်အထိ ခရိုအေးရှားဘုရင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ပုန်ကန်သောဖခင် Álmos နှင့်အတူ Álmos ၏ညီ၊ ဟန်ဂေရီဘုရင် Coloman ၏အမိန့်အရ သူသည် မျက်စိကွယ်သွားခဲ့သည်။Béla သည် ကိုလိုမန်၏သား Stephen II လက်ထက်တွင် ဘုန်းကြီးကျောင်းများတွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ကလေးမရှိသောဘုရင်သည် သူ၏နန်းသက်တစ်လျှောက်လုံးတွင် ခင်ပွန်းဖြစ်သူ၏တွဲဖက်အုပ်စိုးရှင်ဖြစ်လာမည့် Béla နှင့် Rascia မှ လက်ထပ်ထိမ်းမြားရန် စီစဉ်ခဲ့သည်။Stephen II ကွယ်လွန်ပြီး အနည်းဆုံး နှစ်လအကြာတွင် Béla သည် ဘုရင်အဖြစ် ထီးနန်းဆက်ခံခဲ့ပြီး အတိုက်အခံမရှိဘဲ ထီးနန်းဆက်ခံခြင်းမှာ မဖြစ်မြောက်ကြောင်း အခိုင်အမာဆိုသည်။Béla ၏ အုပ်ချုပ်မှုကို အားကောင်းစေရန် သူ၏ ရှေ့တော်သားများကြားတွင် အကြမ်းဖက် သုတ်သင်ရှင်းလင်းမှု နှစ်ခု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ကိုလိုမန်း၏သားတော် ဘောရစ်သည် ဘီလာကို နန်းချရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ဘုရင်နှင့် သူ၏မဟာမိတ်များက ဟန်ဆောင်တပ်များကို 1132 ခုနှစ်တွင် အနိုင်ယူခဲ့သည်။ Béla ၏ ဒုတိယနှစ်ဝက်တွင် ဟန်ဂေရီသည် တက်ကြွသော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ခဲ့သည်။ဘော့စနီးယားနှင့် ခွဲခြမ်းများသည် ၁၁၃၆ ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် Béla ၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံထားပုံရသည်။
Bela II ၏ ပြိုင်ဘက်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း
၁၁၃၁ ခုနှစ်တွင် အာရဒ်စည်းဝေးပွဲ၌ ဘုရင်မကြီး ဟယ်လီနာ၏ အမိန့်အရ Béla II ၏ ပြိုင်ဘက်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Béla ၏ မျက်စိကွယ်မှုကြောင့် သူ့အား အကူအညီမပါဘဲ သူ၏နိုင်ငံကို စီမံခန့်ခွဲခြင်းမှ တားဆီးခဲ့သည်။သူသည် သူ၏ဇနီးနှင့် သူ၏အစ်ကို Beloš ကို ကိုးစားခဲ့သည်။Béla အုပ်ချုပ်မှုမှ တော်ဝင်နှင့် ပုဂ္ဂလိက ပဋိဉာဉ်နှစ်ခုစလုံးသည် ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်တွင် ဘုရင်မကြီး ဟယ်လီနာ၏ ထင်ရှားကျော်ကြားသော အခန်းကဏ္ဍကို အလေးပေးဖော်ပြပြီး ဘုရင်သည် ဇနီးဖြစ်သူအား တွဲဖက်အုပ်စိုးရှင်အဖြစ် မှတ်ယူကြောင်း သက်သေပြခဲ့သည်။Illuminated Chronicle အရ၊ 1131 ခုနှစ်လယ်ပိုင်းအစောပိုင်းတွင် "Arad အနီးရှိဘုံစည်းဝေးပွဲ" တွင်ဘုရင်မကြီး Helena သည်သူမ၏ခင်ပွန်းကိုလိုမန်ကိုမျက်စိကွယ်စေသည်ဟုစွပ်စွဲခံရသောမင်းမြတ်အားလုံးကိုသတ်ရန်အမိန့်ပေးခဲ့သည်။Béla သည် အသစ်ဖွဲ့စည်းထားသော Arad အခန်းနှင့် 11 ရာစုအစောပိုင်း Óbuda အခန်းကြားတွင် ကွပ်မျက်ခံရသော သူဌေးများ၏ ကုန်ပစ္စည်းများကို ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။
ပိုလန်သည် Boris ကို ထောက်ခံသည်။
Polish supports Boris ©Osprey
Béla's သည် သန့်ရှင်းသော ရောမအင်ပါယာနှင့် ကောင်းမွန်သော ဆက်ဆံရေးရှိပြီး အင်ပါယာနှင့် စစ်ဖြစ်နေသော ပိုလန်နိုင်ငံ Boleslaw III ၏ အကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်စေသည်။ပိုလန်ဘုရင်သည် ဘောရစ်အမည်ရှိ ဟန်ဂေရီသရဖူကို အယောင်ဆောင်ရန် ဟန်ဂေရီသရဖူကို ပံ့ပိုးရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ဘောရစ်သည် ပိုလန်သို့ ရောက်ရှိလာပြီးနောက်တွင် ဟန်ဂေရီ မှူးမတ် အများအပြားက သူနှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။Polish နှင့် Rus တို့၏ စစ်ကူများနှင့်အတူ ဘောရစ်သည် 1132 ခုနှစ်အလယ်ပိုင်းတွင် ဟန်ဂေရီသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။Béla သည် Austria ၏ Margrave မှ Leopold III နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သည်။Boris ကို တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုမီ Béla သည် Sajó မြစ်ရှိ ကောင်စီကို ခေါ်ယူခဲ့သည်။The Illuminated Chronicle တွင် ဘုရင်က ဘောရစ်သည် “လူယုတ်မာလား သို့မဟုတ် ကိုလိုမန်ဘုရင်၏သားတော် ဟုတ်မဟုတ် သိပါက ရောက်ရှိလာသော ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ ထင်ရှားကျော်ကြားသော လူများ” ကို မေးမြန်းခဲ့ကြောင်း ရောင်ပြန်ဟပ်သည့် မှတ်တမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ဘုရင်၏ မဟာမိတ်များသည် အစည်းအဝေးအတွင်း “သစ္စာမဲ့ပြီး စိတ်သဘောထားကွဲ” နေသူအားလုံးကို တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။Béla သည် ပိုလန်ဘုရင်အား ဟန်ဆောင်သူကို မထောက်ခံရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။သို့သော် Boleslaw သည် Boris ကိုသစ္စာစောင့်သိခဲ့သည်။1132 ခုနှစ် ဇူလိုင်လ 22 ရက်နေ့တွင် Sajó မြစ်ပေါ်တွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့သော အဆုံးအဖြတ်တိုက်ပွဲတွင် ဟန်ဂေရီနှင့် သြစတြီးယားတပ်များသည် ဘောရစ်နှင့် သူ၏မဟာမိတ်များကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။
ဘော့စနီးယားသို့ ဟန်ဂေရီ ချဲ့ထွင်ခြင်း။
Hungarian Expansion into Bosnia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဘောရစ်သည် ဘီလာကို ဖြုတ်ချရန် ကြိုးပမ်းပြီးနောက် ဟန်ဂေရီတွင် ချဲ့ထွင်ရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ခဲ့သည်။1136 ခုနှစ်တွင် Split ဂိုဏ်းချုပ်ဖြစ်လာသော Gaudius သည် "ဟန်ဂေရီဘုရင်များနှင့်အတူအလွန်နှစ်သက်မြတ်နိုးသည်" နှင့် "မကြာခဏသူတို့၏တရားရုံးသို့လာရောက်လည်ပတ်သည်" ဟုရာဇဝင်သမား Thomas the Archdeacon ကပြောပြသည်။Split သည် ၁၁၃၆ ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် Béla II ၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံခဲ့သည်ဟု အစီရင်ခံစာက အကြံပြုထားသော်လည်း ဤရင်းမြစ်များ၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို သမိုင်းပညာရှင်များက တစ်ကမ္ဘာလုံးမှ လက်ခံခြင်းမရှိသေးပေ။ဘော့စနီးယား လက်အောက်ခံ အခြေအနေ အတိအကျကို မသိရသေးသော်လည်း ဒေသသည် ၁၁၃၇ ခုနှစ်တွင် ခံနိုင်ရည်မရှိဘဲ Béla ၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံခဲ့ပုံရသည်။ သမိုင်းပညာရှင် John VA Fine က ပြည်နယ်၏ အရှေ့မြောက်ဒေသများသည် ဘုရင်မ ဟယ်လီနာ၏ ခန်းဝင်ပစ္စည်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီစစ်တပ်သည် 1137 ခုနှစ်ခန့်တွင် Neretva မြစ်လက်တက်ဖြစ်သည့် Rama မြစ်ချိုင့်ထဲသို့ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ Bélaသည် သိမ်းပိုက်မှုအသစ်၏သင်္ကေတအဖြစ် Rama King ဘွဲ့ကိုရယူခဲ့သော်လည်း ထိုဒေသ၏အမြဲတမ်းသိမ်းပိုက်မှုကို သက်သေမပြနိုင်ပေ။ဟန်ဂေရီတပ်များသည် ကိယက်ဗ်မြို့မှ Grand Prince Yaropolk II မှ 1139 ခုနှစ်တွင် Vsevolod ကိုဆန့်ကျင်သည့်လှုပ်ရှားမှုတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ Bélaသည် သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာနှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့မှုကို အားကောင်းစေခဲ့သည်။ဤရည်ရွယ်ချက်အတွက်၊ သူသည် Pomeranians များကြားတွင် Bamberg ၏မစ်ရှင်များ၏ Otto အားဘဏ္ဍာရေးအထောက်အပံ့ပေးခဲ့ပြီး 1139 ဇွန်လတွင်ဂျာမန်ဘုရင်အသစ် Conrad III ၏သား Henry နှင့်သူ၏သမီး Sophia နှင့်စေ့စပ်ရန်စီစဉ်ခဲ့သည်။
Géza II ၏အုပ်ချုပ်မှု
Géza II၊ ဟန်ဂေရီဘုရင် ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Géza II သည် Béla the Blind ၏ အကြီးဆုံးသားဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ဇနီး၊ ဆားဗီးယားနိုင်ငံမှ Helena ဖြစ်သည်။သူ့အဖေဆုံးပါးသွားချိန်မှာတော့ Géza ဟာ ကလေးဘဝပဲရှိသေးပြီး သူ့အမေနဲ့ သူ့အစ်ကို Beloš ရဲ့ အုပ်ထိန်းမှုအောက်မှာ စတင်အုပ်ချုပ်ခဲ့ပါတယ်။မျက်မမြင် Béla နန်းတက်စဉ် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို အခိုင်အမာ သိမ်းပိုက်ပြီးသား ဘောရစ် ကာလာမန်နို့စ် (Boris Kalamanos) သည် 1146 အစောပိုင်းတွင် ဂျာမန်ကြေးစားစစ်သားများ၏ အကူအညီဖြင့် Pressburg (ယခု Slovakia ရှိ Bratislava) ကို ယာယီသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်တွင်ပင် သြစတြီးယားကို ကျူးကျော်ပြီး Fischa တိုက်ပွဲတွင် Austria ၏ Margrave of Henry Jasomirgott ကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။ဂျာမန် -ဟန်ဂေရီ ဆက်ဆံရေး တင်းမာနေသော်လည်း 1147 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ဂျာမန် ခရူးဆိတ်များ ချီတက်လာသောအခါတွင် ကြီးကြီးမားမား ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုမျိုး မဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပေ။ နှစ်လအကြာတွင် ပြင်သစ် မှ Louis VII နှင့် ၎င်း၏ ခရူးဆိတ်စစ်သည်များ ရောက်ရှိလာပြီး ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကို အခွင့်ကောင်းယူရန် ကြိုးပမ်းသော Boris Kalamanos နှင့်အတူ၊ ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်သွားရန်။ဂျာမနီ၏ Conrad III နှင့် Byzantine ဧကရာဇ် Manuel I Komnenos ကို ဆန့်ကျင်သည့် စစ္စလီမှ Louis VII နှင့် Roger II တို့သည် Géza နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။Transylvanian Saxons ၏ဘိုးဘေးများသည် Géza အုပ်ချုပ်စဉ်အတွင်း ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိလာသည်။Pontic steppes မှ အနောက်ဥရောပ သူရဲကောင်းများနှင့် မွတ်ဆလင် စစ်သည်များသည်လည်း ထိုခေတ်က ဟန်ဂေရီတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။Géza သည် ၎င်း၏ မွတ်ဆလင်စစ်သားများကို မောင်းမမိဿံများယူရန်ပင် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။Géza သည် Kiev ၏ Iziaslav II ကိုယ်စား ကီယက်ဗ်အတွက် တိုက်ပွဲများတွင် အနည်းဆုံး 6 ကြိမ် စစ်ကူများ စေလွှတ်ခြင်းဖြင့် သို့မဟုတ် ၎င်း၏တပ်များကို Kievan Rus ' 1148 နှင့် 1155 ခုနှစ်ကြားတွင် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ဦးဆောင်ခြင်းဖြင့် စွက်ဖက်ခဲ့သည်။ သူသည် Byzantine အင်ပါယာကို စစ်ပွဲများ ဆင်နွှဲခဲ့သည်။ သူ၏ဝမ်းကွဲအစ်ကိုများ၊ ဆားဘီးယား၏မဟာအုပ်စိုးရှင်များ အပါအဝင် မဟာမိတ်များသည် ဘိုင်ဇန်တိုင်းတို့သည် ၎င်းတို့အပေါ် ၎င်းတို့၏အုပ်စိုးမှုကို ပြန်လည်ရယူခြင်းမှ မတားဆီးနိုင်ခဲ့ပေ။ဟန်ဂေရီမှထွက်ပြေးကာ ကွန်စတန်တီနိုပယ်ရှိ ဧကရာဇ်မန်နူရယ်၏တရားရုံးတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့သော ဂီဇာနှင့် ၎င်း၏ညီအစ်ကိုများဖြစ်သော စတီဖင်နှင့် လာဒီစလော့တို့ကြား ပဋိပက္ခများ ပေါ်ပေါက်လာသည်။Géza သည် 1158 နှင့် 1160 ကြားတွင် အရန်တပ်များဖြင့် Lombard League ကို ဆန့်ကျင်သော Holy Roman Emperor Frederick I ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။
ဒုတိယခရူးဆိတ်စစ်ပွဲသည် ဟန်ဂေရီကိုဖြတ်၍ ချီတက်သည်။
ဂျာမနီ၏ Conrad III နှင့် ဂျာမန် ခရူးဆိတ်စစ်သည် ဟန်ဂေရီ (Illuminated Chronicle မှ) ရောက်ရှိလာသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဂျာမန်-ဟန်ဂေရီ ဆက်ဆံရေးမှာ တင်းမာနေဆဲဖြစ်ပြီး ဘောရစ်သည် Conrad III ၏ ဟန်ဂေရီမှတစ်ဆင့် သန့်ရှင်းသောမြေသို့ ခရူး ဆိတ်စစ်ပွဲကို ဦးဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။သို့သော်လည်း "သူသည် အင်အားထက် ရွှေဖြင့် ပို၍ လွယ်ကူစွာ အောင်နိုင်သည်ကို သိသော Géza သည် ဂျာမန်တို့ကြားတွင် ငွေများစွာ သွန်းလောင်းခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထံမှ တိုက်ခိုက်ခြင်းမှ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်" ဟု Deuil of chronicleler Odo ၏ အဆိုအရ သိရသည်။1147 ဇွန်လတွင် ကြီးကြီးမားမား အဖြစ်အပျက်မရှိဘဲ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို ဂျာမန် ခရူးဆိတ်စစ်သားများက ချီတက်ခဲ့ကြသည်။The Illuminated Chronicle တွင် ဟန်ဂေရီ မှူးမတ်အချို့က ဘောရစ်အား "နိုင်ငံတော်သို့ ဝင်နိုင်လျှင် လူများစွာက သူ့အား သူတို့၏သခင်အတွက် ခေါ်ဆောင်သွားမည်ဖြစ်ပြီး ဘုရင်ကို စွန့်ခွာကာ သူ့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်လိမ့်မည်" ဟု ဘောရစ်က ကတိပေးထားကြောင်း အလင်းဝင်မှတ်တမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ဘောရစ်သည် သန့်ရှင်းသောမြေသို့ ဂျာမန်တို့နောက်သို့လိုက်သော ပြင်သစ်ခရူးဆိတ်များကြားတွင် ပုန်းအောင်းခြင်းဖြင့် ကူညီရန် ပြင်သစ်မှူးကြီးနှစ်ဦးကို စည်းရုံးခဲ့သည်။ပြင်သစ်ဘုရင် Louis VII နှင့် သူ၏ ခရူးဆိတ်များသည် သြဂုတ်လတွင် ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။Géza သည် ၎င်း၏ပြိုင်ဘက် ပြင်သစ်လူမျိုးနှင့် အတူရှိနေကြောင်း သိရှိခဲ့ပြီး လွှဲပြောင်းပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။Louis VII သည် ဤတောင်းဆိုမှုကို ပယ်ချခဲ့သော်လည်း၊ သူသည် Boris ကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားပြီး "ဟန်ဂေရီနိုင်ငံမှ နှုတ်ဆောင်ခဲ့သည်" ဟု Deuil ၏ Odo ၏ အဆိုအရ သိရသည်။ဟန်ဂေရီမှထွက်ခွာပြီးနောက် Boris သည် Byzantine အင်ပါယာတွင်အခြေချခဲ့သည်။
Fischa ၏တိုက်ပွဲ
Battle of the Fischa ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1146 Sep 11

Fischa ၏တိုက်ပွဲ

Fischamend, Austria

တိုက်ပွဲသည် အဖွင့်တိုက်ပွဲအတွင်း မြို့စား Henry XI ဦးဆောင်သော Bavarian စစ်တပ်ကို အနိုင်ယူခဲ့သော ဘုရင် Géza II ၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဟန်ဂေရီစစ်တပ်အတွက် အောင်ပွဲတစ်ခုဖြစ်သည်။

ဥရောပအင်အားကြီး မဟာမိတ်အဖွဲ့
Coalition of European powers ©Angus McBride
ဥရောပအင်အားကြီးနိုင်ငံများအကြား အငြင်းပွားမှုများသည် 1140 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ နှစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။Byzantine ဧကရာဇ် Manuel I Komnenos နှင့် Conrad III တို့သည် Byzantine နယ်မြေများကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော Sicily မှ Roger II ကို ဆန့်ကျင်သော မဟာမိတ်အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်သည်။ပုန်ကန်သော ဂျာမန် မင်းသား၊ Welf VI နှင့် Serbia of Uroš II တို့ အပါအဝင်၊ Géza သည် Roger II နှင့် သူ၏မဟာမိတ်များနှင့်အတူ ရပ်တည်ခဲ့သည်။Géza သည် 1148 ခုနှစ်နွေဦးရာသီတွင် Chernigov ၏မင်းသားဗလာဒီမာကိုဆန့်ကျင်ရန်သူ၏ယောက္ခမ Grand Prince Iziaslav II ထံစစ်ကူများစေလွှတ်ခဲ့သည်။ ဆားဗီးယား၏မဟာအုပ်စိုးရှင်သည် 1149 ခုနှစ်တွင်ပုန်ကန်ခဲ့ပြီးဧကရာဇ် Manuel I သည်အီတလီ တောင်ပိုင်းကိုကျူးကျော်ရန်သူ၏ပြင်ဆင်မှုများကိုနှောင့်ယှက်ရန်ဖိအားပေးခဲ့သည်။ 1149 တွင် ဆားဗီးယားကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်၏ panegyrist Theodore Prodromus ၏အဆိုအရ ဟန်ဂေရီတပ်များသည် ဧကရာဇ်မင်းမြတ်၏စစ်ဆင်ရေးအတွင်း ဆာ့ဘ်များကို ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။Hypatian Codex က Géza က ဧကရာဇ် Manuel အား စစ်ကူပို့ရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည့်အတွက် Géza က Iziaslav II သို့ စစ်ကူပို့ရန် ငြင်းဆန်ခဲ့ပြီး 1149 ခုနှစ် သြဂုတ်လတွင် Kiev မှ နှင်ထုတ်ခဲ့သော Suzdal မင်းသား Yuri Dolgorukiy ကို ရည်ညွှန်းပြောဆိုခဲ့သည်။ အစောပိုင်းတွင် Kiev ကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ရန် ဟန်ဂေရီအရန်အကူများက Iziaslav II ကို ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ 1150 ၏နွေဦးပေါက်ရာသီသို့သော်မကြာမီ Yuri Dolgorukiy သည် Iziaslav မြို့မှနှင်ထုတ်ခဲ့သည်။ဆောင်းဦးရာသီတွင်၊ Géza သည် Yuri Dolgorukiy ၏ရင်းနှီးသောမဟာမိတ်ဖြစ်သော Halych မှ Volodimirko ကိုတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။Sanok ကို ဖမ်းမိသော်လည်း Volodimirko သည် ဟန်ဂေရီတပ်မှူးများကို လာဘ်ထိုးကာ နိုဝင်ဘာလမတိုင်မီ Halych မှထွက်ခွာရန် Géza ကို စည်းရုံးခဲ့သည်။
Géza သည် Halych ကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။
Géza invaded Halych ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဂီဇာသည် ၁၁၅၁ ခုနှစ် ဧပြီလမတိုင်မီ Kiev ကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ခဲ့သော Iziaslav II သို့ စစ်ကူများစေလွှတ်ခဲ့သည်။ သုံးလအကြာတွင် Halych မှ Volodimirko သည် Kiev သို့ချီတက်နေသော ဟန်ဂေရီစစ်တပ်ကို ဆုတ်ခွာသွားခဲ့သည်။အသစ်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသော ဂျာမနီ ဘုရင် ဖရက်ဒရစ် ဘာဘာရိုဆာသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို စစ်ခင်းရန် ဂျာမန်မင်းသားများ၏ သဘောတူညီချက်ကို တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း မင်းသားများသည် မထင်မရှားသောအကြောင်းပြချက်များဖြင့် ဟန်ဂေရီကို စစ်ခင်းရန် တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း မင်းသားများသည် မထင်မရှားသော အကြောင်းပြချက်များဖြင့် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။Géza သည် 1152 နွေရာသီတွင် Halych ကိုကျူးကျော်ခဲ့သည်။ Géza နှင့် Iziaslav ၏စည်းလုံးသောတပ်များသည် San မြစ်တွင် Volodimirko ၏တပ်များကိုအနိုင်ယူပြီး Volodimirko သည် Iziaslav နှင့်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်လက်မှတ်ရေးထိုးရန်ဖိအားပေးခဲ့သည်။Pope Eugenius III သည် ဟန်ဂေရီအသင်းတော်၏ "ယုံကြည်မှုနှင့် စည်းကမ်း" ကို ခိုင်မာစေရန်အတွက် ၎င်း၏သံတမန်များကို ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။Géza သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ပုပ်ရဟန်းမင်း၏ သံတမန်များကို တားမြစ်ခဲ့ပြီး ၎င်းသည် Holy See နှင့် သူ၏ဆက်ဆံရေးမှာ ယိုယွင်းလာခဲ့ကြောင်း ပြသခဲ့သည်။
Stephen III ၏ အုပ်စိုးမှု
Stephen III သည် သရဖူဆောင်းထားသော ဘုရင်ဖြစ်သည် (Illuminated Chronicle မှ) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Stephen III သည် 1162 နှင့် 1172 အကြားတွင် ဟန်ဂေရီနှင့် ခရိုအေးရှားဘုရင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဖခင် Géza II ကွယ်လွန်ပြီးနောက် မကြာမီ 1162 ခုနှစ် ဇွန်လအစောပိုင်းတွင် ဘုရင်အဖြစ် ထီးနန်းဆက်ခံခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ဘိုင်ဇန်တိုင်းအင်ပါယာ ၏ တရားရုံးတွင် ပါဝင်ခဲ့သော သူ၏ဦးလေးနှစ်ဦးဖြစ်သော Ladislaus နှင့် Stephen တို့သည် သရဖူရရှိရန် ၎င်း၏အခွင့်အရေးကို စိန်ခေါ်ခဲ့ကြသည်။နန်းတက်ပြီး ခြောက်ပတ်အကြာတွင် Byzantine ဧကရာဇ် Manuel I Komnenos သည် ဟန်ဂေရီဘုရင်များကို Ladislaus ၏အုပ်ချုပ်မှုကို လက်ခံရန် တွန်းအားပေးရန် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံကို စူးစမ်းလေ့လာခဲ့သည်။Stephen သည် Austria တွင် ခိုလှုံရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ပြန်လာကာ Pressburg (ယခု Slovakia ရှိ Bratislava) ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ဇန်န၀ါရီလ 14 ရက်နေ့ 1163 တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သော Ladislaus သည် စတီဖင်၏ဦးလေးဖြစ်သူ Stephen IV က ခုခံခြင်းမရှိဘဲ ဆက်ခံခဲ့သော်လည်း သူ၏အုပ်ချုပ်မှုမှာ လူကြိုက်များခြင်းမရှိပေ။ငယ်ရွယ်သော စတီဖင်သည် ၎င်း၏ဦးလေးဖြစ်သူကို ဇွန် ၁၉ ၁၁၆၃တွင် အနိုင်ယူပြီး ဟန်ဂေရီမှ နှင်ထုတ်ခဲ့သည်။Stephen IV သည် Emperor Manuel I ၏ထောက်ခံမှုဖြင့် ထီးနန်းပြန်လည်ရယူရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် Stephen III နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိခဲ့သည်။သူ့ညီ Béla ကို Constantinople သို့ စေလွှတ်ပြီး ခရိုအေးရှား၊ Dalmatia နှင့် Sirmium အပါအဝင် Béla ၏ ဘုရင်ခံကို သိမ်းပိုက်ရန် ခွင့်ပြုရန် သဘောတူခဲ့သည်။ဤနယ်မြေများကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုတွင် စတီဖင် III သည် Byzantine အင်ပါယာကို 1164 နှင့် 1167 ကြားတွင် စစ်ဆင်နွှဲခဲ့သော်လည်း Byzantines ကို မအနိုင်ယူနိုင်ခဲ့ပေ။
ဟန်ဂေရီ-ဘိုဇန်တိုင်းစစ်ပွဲ
Hungarian-Byzantine War ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Stephen III သည် Dalmatian မြို့များမှ ဆုတ်ခွာမည်ဟု Vitale II Michiel မှ Vitale II Michiel အား ကတိပြုခဲ့သော်လည်း Stephen III သည် Dalmatia ကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။စတီဖင်ရောက်ရှိချိန်တွင် Zadar ၏နိုင်ငံသားများသည် Venetian အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအားနှင်ထုတ်ပြီးသူ၏အုပ်စိုးမှုကိုလက်ခံခဲ့သည်။သူသည် နွေဦးရာသီ 1165 တွင် ဇီမိုနီတွင် သူ၏ဦးလေးအား ဇီမိုနီတွင် ထပ်မံဝင်ရောက်ကာ ဝိုင်းရံထားခဲ့သည်။ Byzantine ဧကရာဇ် Manuel က တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သော်လည်း ၎င်း၏ဝမ်းကွဲတော်စပ် Andronikos Komnenos ၏ ပုန်ကန်မှုကြောင့် Danube သို့ ချီတက်ရန် တားဆီးခဲ့သည်။မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ Manuel I သည် အစောပိုင်း Stephen III ကို ထောက်ခံအားပေးခဲ့သော ဘုရင်များထံ သံတမန်များစေလွှတ်ကာ ပဋိပက္ခတွင် ကြားနေနေရန် ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။Stephen III ၏ဦးလေးသည် ဧပြီလ 11 ရက်နေ့တွင် Zimony ကိုဝိုင်းထားစဉ်အဆိပ်သင့်သေဆုံးခဲ့သည်။ခံတပ်သည် မကြာမီ Stephen III ထံ ကျရောက်ခဲ့သည်။Byzantine တန်ပြန်ထိုးစစ်သည် ဇွန်လကုန်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ဧကရာဇ်မနျူရယ် ငါ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် စစ်တပ်က ဇိမိုနီကိုဝိုင်းထားကာ ပြန်လည်သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။အခြား Byzantine တပ်ဖွဲ့သည် Bosnia နှင့် Dalmatia ကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။Venetian ရေတပ်သည် Dalmatia ရှိ Byzantines ဘက်မှ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့ပြီး Zadar သည် Doge ၏အုပ်ချုပ်မှုကို ထပ်မံလက်ခံရန် ဖိအားပေးခဲ့သည်။Stephen III သည် Sirmium နှင့် Dalmatia ကို စွန့်လွှတ်ပြီးနောက် ဧကရာဇ် Manuel နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်အသစ်ကို ချုပ်ဆိုနိုင်ခဲ့သည်။
ဟန်ဂေရီက Sirmium ရှုံးတယ်။
Sirmium ၏တိုက်ပွဲ ©Angus McBride
Ispán Denis ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်ရှိ ဟန်ဂေရီစစ်တပ်သည် ၁၁၆၆ ခုနှစ်နွေဦးပေါက်တွင် Sirmium သို့ ထပ်မံဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် Byzantine စစ်တပ်ကိုဖြတ်ကာ Zimony မှလွဲ၍ ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ဧကရာဇ် Manuel သည် ဟန်ဂေရီကို စစ်တိုက်ရန် တပ်သုံးတပ်စေလွှတ်ခဲ့သည်။Protostrator Alexios Axuch နှင့် Stephen III ၏အစ်ကို Béla တို့၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင်ရှိသော ပထမဆုံးစစ်တပ်ကို Leon Batatzes နှင့် John Doukas တို့၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် Transylvania ကို လုယူခဲ့သော အခြားယူနစ်နှစ်ခု၏လှုပ်ရှားမှုများမှအာရုံလွဲစေရန် Danube မှ တပ်စွဲထားသည်။Byzantine စစ်ဆင်ရေးသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ အရှေ့ဘက် နယ်မြေများတွင် ကြီးစွာသော အပျက်အစီးများကို ဖြစ်စေခဲ့ပြီး Stephen III သည် ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးကို ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ဧကရာဇ်မန်နူရယ်သည် ဆာမီယမ်သို့ စစ်တပ်တစ်တပ်စေလွှတ်ပြီး အီစတာ ၁၁၆၇ ခုနှစ်ပြီးနောက် ဇိုင်မိုနီသို့ သူ၏ရေတပ်ကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် ၎င်းတို့၏တပ်များကိုစုရုံးကာ အထူးသဖြင့် ဂျာမန်လူမျိုး ကြေးစားများကို စုဆောင်းခဲ့သည်ဟု Choniates ၏အဆိုအရ သိရသည်။သို့သော်လည်း၊ Andronikos Kontostephanos ဦးဆောင်သော Byzantine စစ်တပ်သည် Ispán Denis ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင်ရှိသော ဟန်ဂေရီလူမျိုးများကို ချေမှုန်းပစ်ခဲ့ပြီး ဇူလိုင်လ 8 ရက်နေ့တွင် Zimony အနီးတွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့သော အဆုံးအဖြတ်တိုက်ပွဲတစ်ခုတွင် ချေမှုန်းခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီလူမျိုးများသည် Byzantine စည်းမျဉ်းများဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တရားစွဲခဲ့ပြီး ဘော့စနီးယား၊ ဒယ်လ်မီးယား၊ ခရိုအေးရှားမှ Krka မြစ်နှင့် Fruška Gora တို့အပေါ် အင်ပါယာ၏ ထိန်းချုပ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။အကျင့်စာရိတ္တကောင်းမွန်ရန်အတွက် ဓားစာခံများ ထားရှိရန်လည်း သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။Byzantium အား လက်ဆောင်အဖြစ် ပေးဆောင်ရန်နှင့် တောင်းဆိုသည့်အခါ တပ်များကို ထောက်ပံ့ရန်။
Béla III ၏အုပ်ချုပ်မှု
Szentgotthárd Abbey ၏ဖောင်ဒေးရှင်း။Stephan Dorfmeister ၏ ပန်းချီ (c. 1795) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Béla သည် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်ကြာ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရသော ၎င်း၏ညီဖြစ်သူ Géza နှင့် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။ဧကရာဇ် Manuel ကွယ်လွန်ပြီးနောက် Byzantine အင်ပါယာအတွင်း ပဋိပက္ခများကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး Béla သည် ခရိုအေးရှား၊ Dalmatia နှင့် Sirmium တို့ကို 1180 နှင့် 1181 ကြားတွင် ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ သူသည် 1188 ခုနှစ်တွင် Halych ၏ Principality ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သော်လည်း နှစ်နှစ်အတွင်း ဆုံးရှုံးသွားခဲ့သည်။Béla သည် သူ၏နန်းစဉ်အတွင်း စာရေးမှတ်တမ်းများအသုံးပြုမှုကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ဤပေါ်ပေါက်လာမှုသည် ပညာတတ်ဝန်ထမ်းတစ်ဦး၏ အလုပ်အကိုင်ကို သက်သေထူသည်။အမှန်မှာ၊ 1150 ခုနှစ်များမှ Paris၊ Oxford၊ Bologna နှင့် Padua တက္ကသိုလ်များမှ ကျောင်းသားများသည် ကျောင်းတက်ခဲ့ကြပါသည်။၁၂ ရာစု ပြင်သစ်ယဉ်ကျေးမှု၏ ရှုထောင့်များကိုလည်း Béla ၏နိုင်ငံတော်တွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။Esztergom ရှိ သူ၏နန်းတော်ကို အစောပိုင်း Gothic ပုံစံဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။အများသဘောတူသော ပညာရှင်အမြင်အရ Gesta Hungarorum ၏ ရေးသားသူ "Master P" သည် ဟန်ဂေရီ "မြေယာရယူခြင်း" နှင့် ပတ်သက်၍ Béla ၏ notary ဖြစ်သည်။Funeral Sermon and Prayer ဟုလူသိများသော ဟန်ဂေရီဘာသာစကားဖြင့် ရေးသားထားသော အစောဆုံးစာသားကို 12 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် Pray Codex တွင် ထိန်းသိမ်းထားသည်။၁၄ ရာစုမှ ဟန်ဂေရီ ရာဇဝင် မှတ်တမ်းများတွင် သူသည် တော်ဝင် အဓိပတိ တည်ထောင်မှုအတွက် တာဝန်ရှိသည်ဟု ဖော်ပြထားသည် ။
Béla သည် Cistercian ဘုန်းတော်ကြီးများကိုဖိတ်ကြားသည်။
St Bernard နှင့် 12 ရာစု Cistercian ဘုန်းတော်ကြီးများ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

Béla ၏ဖိတ်ကြားချက်အရ Cistercian ဘုန်းတော်ကြီးများသည် ပြင်သစ်မှလာ၍ Egres၊ Zirc၊ Szentgotthárd နှင့် Pilis တွင် 1179 နှင့် 1184 ကြားတွင် Cistercian ဘုရားကျောင်းအသစ်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

Bela သည် Dalmatia ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာသည်။
Bela recovers Dalmatia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ဧကရာဇ် Manuel I သည် စက်တင်ဘာလ 24 ရက်နေ့ 1180 တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ခြောက်လအတွင်း၊ Béla သည် Dalmatia တွင် ၎င်း၏ အုပ်စိုးမှုကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့သော်လည်း အဖြစ်အပျက်များနှင့် ခေတ်ပြိုင်မှတ်တမ်းများကို အသေးစိတ်ဖော်ပြထားခြင်းမရှိပေ။မန်နူရယ်သေဆုံးပြီးနောက် မကြာမီ Split ၏နိုင်ငံသားများသည် "ဟန်ဂေရီဘုရင်ထံပြန်လာသည်" ဟု 13 ရာစု Archdeacon သောမတ်စ်၏အဆိုအရသိရသည်။Zadar သည် 1181 အစောပိုင်းတွင် Béla၏ အုပ်စိုးမှုကို လက်ခံခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင် John VA Fine မှ Béla က Dalmatia ၏ အုပ်စိုးမှုကို "သွေးထွက်သံယိုနှင့် နယ်ချဲ့ သဘောတူမှုမရှိဘဲ ထင်ရသည်" ဟု Béla က ရေးသားခဲ့သည်
Bela က Frederick Barbarossa ကို ကြိုဆိုပါတယ်။
ဖရက်ဒရစ် ဘာဘာရိုဆာ၊ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
၁၁၈၉ ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ဂျာမန် ခရူးဆိတ်များသည် သန့်ရှင်းသော ရောမဧကရာဇ် ဖရက်ဒရစ် ၁ ၏ ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ချီတက်ခဲ့ကြသည်။Béla သည် ဖရက်ဒရစ်ကို ကြိုဆိုခဲ့ပြီး ဘော်လ်ကန်ကျွန်းဆွယ်တစ်လျှောက် ခရူးဆိတ်စစ်သားများကို စောင့်ကြပ်ရန် တပ်တစ်ဖွဲ့စေလွှတ်ခဲ့သည်။ဖရက်ဒရစ်၏ တောင်းဆိုချက်အရ Béla သည် ခရူးဆိတ်သူပုန်များနှင့် ပူးပေါင်းကာ ဟန်ဂေရီမှ ထွက်ခွာသွားသော ၎င်း၏ အကျဉ်းကျနေသော အစ်ကိုဖြစ်သူ Géza ကို လွှတ်ပေးခဲ့သည်။Béla သည် Frederick I နှင့် Isaac II အကြား ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို စေ့စပ်ညှိနှိုင်းပေးခဲ့ပြီး အပြန်အလှန်မယုံကြည်မှုများကြောင့် ဂျာမန်ခရူးဆိတ်များနှင့် Byzantines များအကြား စစ်ပွဲဖြစ်ပွားလုနီးပါးဖြစ်ခဲ့သည်။
ဧကရာဇ်မင်း
ဟန်ဂေရီ၏ Emeric ©Mór Than
1196 Apr 23

ဧကရာဇ်မင်း

Esztergom, Hungary
Emeric သည် 1196 နှင့် 1204 ခုနှစ်ကြားတွင် ဟန်ဂေရီနှင့် ခရိုအေးရှားဘုရင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ 1184 ခုနှစ်တွင် ၎င်း၏ဖခင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ Béla III က ဘုရင်အဖြစ် သရဖူဆက်ခံရန် အမိန့်ပေးခဲ့ပြီး 1195 ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် ခရိုအေးရှားနှင့် ဒယ်လ်မီးယားတို့ကို အုပ်စိုးသူအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ Emeric ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ထီးနန်းတက်ခဲ့သည်။ သူ့အဖေ။နန်းသက်ပထမလေးနှစ်အတွင်းတွင် သူသည် ခရိုအေးရှားနှင့် ဒယ်လ်မီးယားတို့ကို အုပ်စိုးသူအဖြစ် ခန့်အပ်ရန် အမ်မာရစ်အား အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေသော ပုန်ကန်သောညီဖြစ်သူ အင်ဒရူးကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။Emeric သည် Holy See နှင့် Bosnian ဘုရားကျောင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖြင့် ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျက ရိုင်းစိုင်းသူဟု ယူဆခဲ့သည်။ပြည်တွင်းစစ်ကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး၊ Emeric သည် ဆားဘီးယားနိုင်ငံအပေါ် သူ၏အုပ်စိုးမှုကို တိုးချဲ့ခဲ့သည်။1202 ခုနှစ်တွင် ဇာဒါးအား သိမ်းပိုက်ခြင်းမှ စတုတ္တခရူးဆိတ် စစ်ပွဲ၏ ခရူးဆိတ်စစ်စစ်များ၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုဖြင့် ဗင်းနစ် သမ္မတနိုင်ငံ ကို တားဆီးရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။ သူသည် သူ၏နိုင်ငံတောင်ပိုင်းနယ်နိမိတ်တစ်လျှောက် ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ ထွန်းကားလာမှုကို ဟန့်တားနိုင်ခြင်းမရှိပေ။Emeric သည် သူ၏ကိုယ်ပိုင်လက်နက်အင်္ကျီအဖြစ် "Arpád stripes" ကိုအသုံးပြုသည့် ပထမဆုံးဟန်ဂေရီဘုရင်ဖြစ်ပြီး ဆားဘီးယားဘုရင်ဘွဲ့ကို ရယူခဲ့သည်။
Zadar ဆုံးရှုံးမှု
Zadar ကိုဝိုင်းရံထား ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1202 ခုနှစ်နွေရာသီတွင် Venetian doge Enrico Dandolo သည် 1186 ခုနှစ်ကတည်းက Hungarian ဘုရင်များ၏အုပ်စိုးမှုကိုလက်ခံခဲ့သော Venetians မှ Zadar ကိုပြန်လည်သိမ်းပိုက်ရန်သဘောတူခဲ့သော Fourth Crusade ခေါင်းဆောင်များနှင့်စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးသည်ပင်လျှင် Innocent III သည် ဇာဒါးအား ဝိုင်းထားရန် ခရူးဆိတ်သူပုန်များကို တားမြစ်ခဲ့ပြီး နိုဝင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် မြို့ကို သိမ်းပိုက်ပြီး Venetians အား ပေးခဲ့သည်။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးသည် Emeric ၏တောင်းဆိုမှုအရ Venetians နှင့် Crusaders များကို ဖယ်ထုတ်ခဲ့သော်လည်း Zadar သည် Venetian အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။
Halych ရှိ Andrew စစ်ပွဲ
Andrew's War in Halych ©Angus McBride
1205 Jan 1

Halych ရှိ Andrew စစ်ပွဲ

Halych, Ivano-Frankivsk Oblast
နန်းသက်အတွင်း၊ အင်ဒရူးသည် ၎င်း၏ယခင်ကျောင်းအုပ်ကြီး Halych ၏ပြည်တွင်းရေးကို အပြင်းအထန်စိတ်ဝင်စားခဲ့သည်။သူသည် 1205 သို့မဟုတ် 1206 ခုနှစ်တွင် Halych ကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ရန် သူ၏ပထမဆုံးလှုပ်ရှားမှုကို စတင်ခဲ့သည်။ Andrew သည် "Galicia နှင့် Lodomeria" ဟူသော ဘွဲ့ကို လက်ခံကျင့်သုံးပြီး Rus ၏ အဓိကနေရာနှစ်ခုတွင် အုပ်စိုးခွင့်ကို သရုပ်ပြခဲ့သည်။Andrew ဟန်ဂေရီသို့ပြန်လာပြီးနောက်၊ Vsevolod Svyatoslavich ၏အဝေးဝမ်းကွဲဗလာဒီမာအီဂိုရီဗစ်သည် Halych နှင့် Lodomeria နှစ်ခုလုံးကိုဖမ်းဆီးခဲ့သည်။Roman Igorevich နှင့်သူ၏ boyars များအကြားပဋိပက္ခကိုအခွင့်ကောင်းယူပြီး Andrew သည် Korlát ၏သား Benedict ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် Halych သို့တပ်များစေလွှတ်ခဲ့သည်။Benedict သည် Roman Igorevich ကို သိမ်းပိုက်ပြီး 1208 သို့မဟုတ် 1209 တွင် အချုပ်အခြာအာဏာကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ Roman Igorevich သည် ၎င်း၏အစ်ကို Vladimir Igorevich နှင့် 1209 သို့မဟုတ် 1210 အစောပိုင်းတွင် ပြန်လည်သင့်မြတ်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ စည်းလုံးညီညွတ်သောတပ်ဖွဲ့များသည် Benedict ၏စစ်တပ်ကို အနိုင်ယူပြီး ဟန်ဂေရီလူမျိုးများအား Halych မှ နှင်ထုတ်ခဲ့သည်။
Andrew II ၏ အုပ်စိုးမှု
Andrew II ကို Illuminated Chronicle တွင် သရုပ်ဖော်ထားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
အန်ဒရူး၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ လူကြိုက်များခြင်းမရှိသဖြင့် boyars (သို့မဟုတ် မှူးမတ်များ) က သူ့ကို နှင်ထုတ်ခဲ့သည်။Béla III သည် သန့်ရှင်းသောမြေသို့ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကို ဦးဆောင်ရန် သူ့အား အန်ဒရူးအား ပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ငွေများ လိုလားသည်။ယင်းအစား၊ အန်ဒရူးသည် ၎င်း၏အစ်ကိုဖြစ်သူ ဟန်ဂေရီဘုရင် Emeric အား ခရိုအေးရှားနှင့် ဒယ်လ်မာတီယာတို့အား 1197 တွင် အပ်နှင်းရန် အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေခဲ့သည်။ နောက်တစ်နှစ်တွင် အင်ဒရူးသည် ဟမ်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။အန်ဒရူးသည် Emeric နှင့်ပူးပေါင်းကြံစည်မှုကို မရပ်တန့်ခဲ့သော်လည်း သေလုမြောပါးဘုရင်သည် ၎င်း၏သားတော် Ladislaus III ကို 1204 ခုနှစ်တွင် အန်ဒရူးအား အုပ်ထိန်းစေခဲ့သည်။ Ladislaus ၏အချိန်မတန်မီသေဆုံးပြီးနောက် Andrew သည် 1205 ခုနှစ်တွင် နန်းတက်ခဲ့သည်။သူသည် Rus ၏အထွဋ်အမြတ်နှစ်ခုကို သိမ်းပိုက်ရန် အနည်းဆုံး စစ်ပွဲ တစ်ဒါဇင်လောက် ဆင်နွှဲခဲ့သော်လည်း ဒေသခံ မင်းသားများနှင့် အိမ်နီးချင်း မင်းသားများက တွန်းလှန်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။သူသည် ၁၂၁၇-၁၂၁၈ ခုနှစ်တွင် ပဉ္စမခရူးဆိတ်စစ်ပွဲတွင် ပါဝင်ခဲ့သော်လည်း ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။အမှုထမ်းများ မှတ်ပုံတင်ခြင်း သို့မဟုတ် "တော်ဝင်ကျွန်များ" ထသောအခါ၊ အင်ဒရူးသည် ၎င်းတို့၏အခွင့်အရေးများကို အတည်ပြုကာ 1222 ရွှေနွားသိုးကို ထုတ်ခိုင်းခဲ့သည်။ယင်းကြောင့် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၌ မင်းမျိုးမင်းနွယ်များ ထွန်းကားလာခဲ့သည်။တော်ဝင်ငွေများကို စီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် ဂျူးများနှင့် မွတ်စလင်များ၏ အလုပ်အကိုင်က သူ့ကို Holy See နှင့် Hungarian prelates တို့နှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်စေခဲ့သည်။အန်ဒရူးသည် ဓမ္မဆရာများ၏အခွင့်ထူးများကို လေးစားကာ ၁၂၃၃ ခုနှစ်တွင် သူ၏ခရစ်ယာန်မဟုတ်သောအရာရှိများကို ထုတ်ပယ်ရန် ကတိပြုခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းကတိကို မည်သည့်အခါမျှ မဖြည့်ဆည်းခဲ့ပေ။
Cumans နှင့်အတူပြဿနာ
Teutonic Knights သည် ကူမေးနီးယားတွင် အခြေချနေထိုင်သူများကို အကာအကွယ်ပေးသည်။ ©Graham Turner
1210 ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် Andrew သည် "Saxons, Vlachs, Székelys and Pechenegs" ကို Joachim, Hermannstadt Count, (ယခု Sibiu, Romania) မှ အမိန့်ပေးသော "Saxons, Vlachs, Székelys and Pechenegs " ကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။Andrew ၏စစ်တပ်သည် Vidin တွင် Cumans ကိုအနိုင်ယူခဲ့သည်။Andrew သည် Barcaság (ယခု Țara Bârsei, Romania) ကို Teutonic Knights အား ပေးအပ်ခဲ့သည်။Knights များသည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော်၏ အရှေ့ဘက်အကျဆုံးဒေသများကို Cumans များကို ခုခံကာကွယ်ရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ကက်သလစ်ဘာသာသို့ ပြောင်းလဲခြင်းကို အားပေးရန်ဖြစ်သည်။
Andrew သည် Halych ကို ကျူးကျော်သည်။
Andrew invades Halych ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Andrew သည် 1213 နွေရာသီတွင် Halych ကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် 1214 တွင် ပိုလန်နိုင်ငံ Leszek နှင့် ပူးပေါင်းပြီး အင်ဒရူး၏ ဒုတိယသား Coloman ကို စျေးပေးခဲ့သည်။ပိုလန်နိုင်ငံမှ Leszek သည် Mstislav Mstislavich နှင့် ပြန်လည်သင့်မြတ်ခဲ့သည်။၎င်းတို့သည် Halych ကို ပူးပေါင်း၍ ဟန်ဂေရီသို့ ထွက်ပြေးစေခဲ့ပြီး ကိုလိုမန်းအား တွန်းအားပေးခဲ့သည်။Andrew သည် 1216 နွေရာသီတွင် ပိုလန်နိုင်ငံ Leszek နှင့် မဟာမိတ်စာချုပ်အသစ်ကို ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။ Leszek နှင့် Andrew ၏သား Coloman တို့သည် Halych ကို ကျူးကျော်ပြီး Mstislav Mstislavich နှင့် Daniel Romanovich တို့ကို ဖယ်ရှားပြီးနောက် Coloman ကို ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့သည်။
Andrew ၏ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ
Andrew's Crusade ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1216 ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် အသစ်ရွေးကောက်ခံရသော ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Honorius III သည် ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကို ဦးဆောင်ရန် ဖခင်ဖြစ်သူ၏ ကတိကဝတ်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးရန် Andrew အား ထပ်မံတောင်းဆိုခဲ့သည်။ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကို အနည်းဆုံး သုံးကြိမ်ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သော Andrew (1201၊ 1209 နှင့် 1213) တို့က နောက်ဆုံးတွင် သဘောတူခဲ့သည်။Steven Runciman၊ Tibor Almási နှင့် အခြားသော ခေတ်သစ်သမိုင်းပညာရှင်များက သူ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ကွန်စတန်တီနိုပယ်လက်တင်ဧကရာဇ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရနိုင်ခြေကို တိုးမြင့်လာစေရန် မျှော်လင့်ထားကြောင်း၊ ၎င်း၏ဇနီး၏ဦးလေး ဟင်နရီသည် ဇွန်လတွင် ကွယ်လွန်သွားခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။1217 ခုနှစ်တွင် Pope Honorius ရေးသောစာအရ လက်တင်အင်ပါယာမှ သံတမန်များသည် အင်ဒရူးအား ဧကရာဇ်မင်းအဖြစ် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ရန် စီစဉ်ထားကြောင်းကို အမှန်အတိုင်း အသိပေးခဲ့သည်။မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ လက်တင်အင်ပါယာမှ အုပ်ထိန်းသူများသည် 1216 နွေရာသီတွင် Peter of Courtenay ကိုရွေးချယ်ခဲ့သည်။အင်ဒရူးသည် ပဉ္စမခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်လာသည့် ၎င်း၏မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ရန်အတွက် တော်ဝင်အိမ်ခြံမြေများကို ရောင်းချပြီး ပေါင်နှံခဲ့သည်။သူသည် သူ၏စစ်တပ်အတွက် သင်္ဘောပို့ဆောင်မှုကို လုံခြုံစေရန်အတွက် ဗင်းနစ်သမ္မတနိုင်ငံ ကို ထောက်ခံသည့် Zadar အား ၎င်း၏တောင်းဆိုမှုကို စွန့်လွှတ်ခဲ့သည်။သူသည် ဟန်ဂေရီကို Esztergom ၏ဂိုဏ်းချုပ် John ထံအပ်နှင်းခဲ့ပြီး Vrana မတိုင်မီ Templar မှ Croatia နှင့် Dalmatia ကို Pontius de Cruce အား အပ်နှင်းခဲ့သည်။ဇူလိုင်လ 1217 တွင် Andrew သည် Austria of Dukes Leopold VI နှင့် Merania of Otto I နှင့်အတူ Zagreb မှထွက်ခွာခဲ့သည်။သူ၏စစ်တပ်သည် အလွန်ကြီးမားသည်—အနည်းဆုံး တပ်မတပ်သား 10,000 နှင့် မရေမတွက်နိုင်သော ခြေလျင်တပ်သားများ—သည် အများစုမှာ Andrew နှင့် သူ၏လူများ နှစ်လအကြာတွင် Split တွင် စတင်တိုက်ခိုက်သောအခါတွင် အများစုမှာ နောက်တွင်ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။သင်္ဘောများသည် ၎င်းတို့အား အောက်တိုဘာလတွင် ဆင်းသက်ရာ Acre သို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။
အန်ဒရူး အိမ်ပြန်ရောက်တယ်။
အင်ဒရူးသည် သူ၏ ခရူးဆိတ်စစ်တပ် (Illuminated Chronicle မှ)၊ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ၏ခေါင်းဆောင်များထဲတွင် John of Brienne၊ ဂျေရုဆလင်ဘုရင်၊ Austria ၏ Leopold၊ ဆေးရုံဆရာ များ၏ Grand Masters၊ Templars နှင့် Teutonic Knights တို့ ပါဝင်သည်။အင်ဒရူးက အစည်းအဝေးကို ဦးဆောင်ပြီး Acre မှာ စစ်ကောင်စီတစ်ခု ကျင်းပတယ်။နိုဝင်ဘာလ အစောပိုင်းတွင် ခရူးဆိတ်များသည် ဂျော်ဒန်မြစ်အတွက် စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ်ကို စတင်ခဲ့ပြီးအီဂျစ်နိုင်ငံ ဆူလတန် Al-Adil I၊ထို့နောက် ခရူးဆိတ်များသည် Beisan ကို ချေမှုန်းခဲ့သည်။ခရူးဆိတ်များသည် Acre သို့ပြန်လာပြီးနောက်၊ Andrew သည် အခြားသော စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်ခြင်းမရှိပေ။အဲဒီအစား၊ Cana မှာ လက်ထပ်ပွဲကျင်းပရာမှာ အသုံးပြုတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ ရေအိုးတစ်လုံး၊ Saint Stephen နဲ့ Margaret the Virgin တို့ရဲ့ ဦးခေါင်းတွေ၊ Apostles Thomas နဲ့ Bartholomew တို့ရဲ့ လက်ယာလက်တွေနဲ့ Aaron ရဲ့ လှံတံတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအပါအဝင် အမွေအနှစ်တွေကို စုဆောင်းခဲ့ပါတယ်။Acre ရှိ "လူဆိုးနှင့်ရဲတင်းသောလူများ" ၏ Archdeacon သောမတ်စ်၏အစီရင်ခံစာကို "အဆိပ်ခတ်ထားသောအရက်ကိုလွန်ကျူးခြင်း" သည်ယုံကြည်ရပါက၊ Andrew ၏လှုပ်ရှားမှုမရှိခြင်းသည်ဖျားနာခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။Andrew သည် ဂျေရုဆလင်၏လက်တင်ဘုရင်ဖြစ်သည့် Merencourt မှ Raoul က သူ့ကို excommunication လုပ်ရန် ခြိမ်းခြောက်သော်လည်း ၁၂၁၈ ခုနှစ်အစတွင် အိမ်ပြန်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယား သို့ရောက်သောအခါ၊ Andrew သည် Bulgaria မှ Ivan Asen II အား "မိမိသမီးကိုလက်ထပ်ရန်သေချာသည်" မသေချာမချင်း Andrew ကိုဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့သည် ဟု Thomas the Archdeacon မှပြောကြားခဲ့သည်။အန်ဒရူးသည် 1218 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်လာခဲ့သည်။ အင်ဒရူး၏ "ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲသည် မည်သည့်အရာမျှ မအောင်မြင်ခဲ့ဘဲ သူ့အား ဂုဏ်ယူစရာမရှိခဲ့" ဟု သမိုင်းပညာရှင် သောမတ်ဗန်ကလိဗ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
ရွှေနွားထီး ၁၂၂၂
Golden Bull of 1222 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1222 ခုနှစ်၏ Golden Bull သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ Andrew II မှ ထုတ်ပြန်သော ရွှေနွားထီး သို့မဟုတ် အမိန့်ပြန်တမ်းဖြစ်သည်။ဘုရင် Andrew II သည် ဥရောပ ဘုရင်တစ်ပါး၏ အာဏာအပေါ် ထားရှိသည့် ပထမဆုံးသော သာဓကများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည့် Golden Bull (Aranybulla) ကို လက်ခံရန် သူ၏ မှူးမတ်များက အတင်းအကြပ် ခိုင်းစေခဲ့သည်။Golden Bull သည် Fehérvár ၏ 1222 တွင် ထုတ်ပေးခဲ့သည်။ဥပဒေသည် ဘုရင်အား ဥပဒေကို ဆန့်ကျင်သည့် (jus resistendi) ကို နာခံရန် အပါအဝင် ဟန်ဂေရီ ဘုရင်မင်းမြတ်များ၏ အခွင့်အရေးများကို ပြဌာန်းထားသည်။မှူးမတ်များနှင့် ဘုရားကျောင်းများသည် အခွန်အားလုံးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့ပြီး ဟန်ဂေရီပြင်ပတွင် စစ်တိုက်ရန် အတင်းအကြပ် မလုပ်ဆောင်နိုင်ဘဲ ၎င်းအား ငွေကြေးပေးရန် တာဝန်မရှိပေ။နိုင်ငံ၏ မြင့်မြတ်သူအားလုံးအတွက် တန်းတူညီမျှရေးမူများကို ချမှတ်ထားသောကြောင့် ယင်းသည် သမိုင်းဝင် အရေးကြီးသော စာရွက်စာတမ်းတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။နိုင်ငံတော်၏ ပဒေသရာဇ်စနစ်တွင် ပုံမှန်မဟုတ်သော မြင့်မြတ်သော လူလတ်တန်းစားများ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းကြောင့် ပဋိညာဉ်စာတမ်း၏ ဖန်တီးမှုအပေါ် လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ရက်ရောမှု၏ပုံမှန်အမူအရာအနေဖြင့်၊ ဘုရင်အင်ဒရူးသည် စီးပွားရေးနှင့် လူတန်းစားအာဏာအသစ်များရရှိပြီးနောက် အထူးသဖြင့် တည်ကြည်သောကျေးကျွန်များအား ပစ္စည်းဥစ္စာများကို လှူဒါန်းလေ့ရှိသည်။နိုင်ငံ၏ လူတန်းစားစနစ်နှင့် စီးပွားရေးအခြေအနေ ပြောင်းလဲလာသဖြင့် ဘုရင် Andrew သည် မျိုးရိုးလိုက်သော မှူးမတ်များနှင့် လူလတ်တန်းစား မင်းမျိုးမင်းနွယ်များကြား တင်းမာမှုများကို ဖြေလျှော့ရန် 1222 ၏ Golden Bull ကို အမိန့်ချမှတ်ရန် အတင်းအကျပ် ခိုင်းစေခဲ့သည်။ Golden Bull ကို Magna Carta နှင့် မကြာခဏ နှိုင်းယှဉ်လေ့ရှိသည်။The Bull သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေစာတမ်းဖြစ်ပြီး Magna Carta သည် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ပဋိညာဉ်စာတမ်းဖြစ်သည်။
Andrew သည် Teutonic knights များကိုနှင်ထုတ်သည်။
Andrew expulses the Teutonic knights ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
အင်ဒရူးသည် သူ၏အုပ်စိုးမှုကို ဖယ်ရှားရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော Teutonic Knights များကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ကို စတင်ခဲ့သည်။Knights များသည် Barcasag နှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှ ထွက်ခွာရန် အတင်းအကြပ် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။အန်ဒရူး၏သံတမန်များနှင့် သြစတြီးယားမှ Leopold VI တို့သည် ဟန်ဂေရီ-သြစတြီးယားနယ်စပ်တစ်လျှောက် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများကို အဆုံးသတ်စေသည့် ဇွန် ၆ ရက်တွင် သဘောတူစာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။စာချုပ်၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် Leopold VI သည် ဟန်ဂေရီရှိ ၎င်း၏တပ်ဖွဲ့ဝင်များဖြစ်ပွားခဲ့သော ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများအတွက် လျော်ကြေးပေးဆောင်ခဲ့သည်။
ဂျူးနှင့် မွတ်စလင်များ အလုပ်အကိုင်
Employment of Jews and Muslims ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Andrew သည် 1220 အစောပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့သော တော်ဝင်ဝင်ငွေများကို စီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် Andrew နှင့် မွတ်စလင်များကို အလုပ်ခန့်ခဲ့ပြီး Andrew နှင့် Holy See အကြား သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Honorius က Andrew နှင့် ဘုရင်မကြီး Yolanda တို့အား မွတ်စလင်များအား ခရစ်ယာန်များကို အလုပ်ခန့်ခြင်းမှ တားမြစ်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းချုပ် Robert သည် Palatine Denis ကို သုတ်သင်ပယ်ရှင်းပြီး ဟန်ဂေရီတွင် ၁၂၃၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် တားမြစ်ချက်တစ်ခု ချမှတ်ခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဂျူးများနှင့် မွတ်ဆလင်များ၏ အလုပ်အကိုင်များသည် 1231 ခုနှစ် ရွှေနွားသိုးအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ မကြာမီ တားမြစ်မိန့်ကို ဆိုင်းငံ့လိုက်သော ဂိုဏ်းချုပ်ကြီး။1233 ခုနှစ် ဩဂုတ်လ 20 ရက်နေ့တွင်၊ ဘီရက်ခ် သစ်တောများတွင် တော်ဝင်အခွန်ငွေများကို စီမံခန့်ခွဲရန် ဂျူးနှင့် မွတ်ဆလင်များကို အလုပ်ခန့်မည်မဟုတ်ကြောင်းနှင့် သိမ်းပိုက်ခံရသော ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ၏ ၀င်ငွေအတွက် လျော်ကြေးအဖြစ် အမှတ်ပေါင်း 10,000 ပေးလျော်မည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။ဘော့စနီးယားမှ ဆရာတော် ဂျွန်သည် ဘီရက်ကို ကျမ်းကျိန်ထားသော်လည်း အင်ဒရူးသည် ၎င်း၏ခရစ်ယာန်မဟုတ်သော အရာရှိများကို ရာထူးမှ ထုတ်ပယ်ခြင်းမရှိသောကြောင့် 1234 ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်တွင် ဟန်ဂေရီကို တားမြစ်ချက်အသစ်ဖြင့် ချမှတ်ခဲ့သည်။
Béla IV ၏အုပ်ချုပ်မှု
Béla IV ဟန်ဂေရီ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Béla IV သည် ၎င်း၏ပြည်နယ်အရှေ့ဘက်ရှိ လွင်ပြင်များတွင်နေထိုင်သော အယူမှား Cumans များကြားတွင် ခရစ်ယာန်မစ်ရှင်များကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။Cuman အကြီးအကဲအချို့သည် ၎င်း၏အာဏာတည်မြဲမှုကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့ပြီး ၁၂၃၃ ခုနှစ်တွင် ကျူမေးနီးယားဘုရင်ဘွဲ့ကို ခံယူခဲ့သည်။ ခမည်းတော်လက်ထက်တွင် လျော့နည်းသွားခဲ့သော တော်ဝင်အာဏာကို ပြန်လည်ရယူရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ဤရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ဘုရင်မင်းမြတ်သည် ယခင်မြေယာများကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပြီး ယခင် တော်ဝင်မြေများကို ပြန်လည်သိမ်းယူကာ မှူးမတ်များနှင့် အမတ်များကြား မကျေမနပ်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။1241 ခုနှစ် ဧပြီလ 11 ရက်နေ့တွင် မိုဟီတိုက်ပွဲတွင် မွန်ဂိုတို့သည် ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ကာ Béla ၏စစ်တပ်ကို ချေမှုန်းပစ်ခဲ့သည်။ သူသည် စစ်မြေပြင်မှလွတ်မြောက်ခဲ့သော်လည်း Adriatic ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းရှိ Trogir ကမ်းရိုးတန်းရှိ Trogir အထိ တစ်မြို့မှတစ်မြို့သို့ မွန်ဂိုတပ်များက လိုက်ခဲ့သည်။ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခြင်းမှလွတ်မြောက်ခဲ့သော်လည်း မွန်ဂိုများသည် ၁၂၄၂ ခုနှစ် မတ်လတွင် မမျှော်လင့်ဘဲ ဆုတ်ခွာခြင်းမပြုမီ တိုင်းပြည်ကို ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ Béla သည် ဒုတိယမွန်ဂိုကျူးကျော်မှုအတွက် သူ၏နိုင်ငံကို ပြင်ဆင်ရန်အတွက် အစွန်းရောက်ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို စတင်ခဲ့သည်။သူသည် ဘုန်းကြီးများနှင့် အမတ်များကို ကျောက်ခံတပ်များ ဆောက်ရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင် လက်နက်ကိုင်တပ်များကို ထူထောင်ရန် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ခိုင်ခံ့သောမြို့များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။သူ၏အုပ်ချုပ်မှုအတွင်း ထောင်နှင့်ချီသော ကိုလိုနီနယ်ချဲ့သမားတို့သည် သန့်ရှင်းသောရောမအင်ပါယာ၊ ပိုလန် နှင့် အခြားအိမ်နီးနားချင်းဒေသများမှ လူနေထူထပ်သောပြည်များတွင် အခြေချနေထိုင်ရန် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။Béla သည် ၎င်း၏ ပျက်စီးနေသော တိုင်းပြည်ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများက သူ့ကို "နိုင်ငံတော် ဒုတိယတည်ထောင်သူ" ၏ နိမိတ်ပုံအဖြစ် ရရှိခဲ့သည်။သူက မွန်ဂိုတွေကို ခုခံတဲ့ မဟာမိတ်ဖွဲ့တယ်။Béla အုပ်စိုးစဉ်အတွင်း၊ ဘော့စနီးယား၊ Barancs နှင့် အခြားသော သိမ်းပိုက်ခံဒေသများ အပါအဝင် ကျယ်ပြန့်သော ကြားခံဇုန်ကို 1250 ခုနှစ်များတွင် ဟန်ဂေရီ၏ တောင်ဘက်နယ်စပ်တစ်လျှောက်တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။အသက်ကြီးသောဘုရင်သည် ၎င်း၏သမီး Anna နှင့် ၎င်း၏သားအငယ်ဆုံး Béla၊ Slavonia မြို့စားကို မျက်နှာသာပေးသောကြောင့် 1260 အစောပိုင်းတွင် Béla ၏ဆက်ဆံရေးမှာ တင်းမာလာသည်။သူသည် Danube မြစ်အရှေ့ဘက်ရှိ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံပိုင်နယ်မြေများကို Stephen အား လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး ၁၂၆၆ ခုနှစ်အထိ တည်တံ့ခဲ့သော ပြည်တွင်းစစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။
မုန်တိုင်းက အရှေ့ဘက်မှာ တိုက်နေတယ်။
Storm is brewing in the East ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1236 ခုနှစ်တွင် Magna Hungaria မှပြန်လာပြီးနောက် Friar Julian သည် ထိုအချိန်တွင် Volga မြစ်သို့ရောက်ရှိပြီး ဥရောပကို ကျူးကျော်ရန်စီစဉ်နေသော မွန်ဂိုများ၏ Béla အား အသိပေးခဲ့သည်။မွန်ဂိုများသည် Eurasian Steppes ၏အနောက်ဘက်အကျဆုံးဒေသဖြစ်သော Desht-i Qipchaq ကိုကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး Cumans ကို ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။မွန်ဂိုများ ထွက်ပြေးလာသောအခါ အနည်းဆုံး Cumans 40,000 တို့သည် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတော်၏ အရှေ့ဘက်နယ်နိမိတ်ဆီသို့ ချဉ်းကပ်ခဲ့ကြပြီး 1239 ခုနှစ်တွင် ဝင်ခွင့်တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ Béla မှ ၎င်းတို့၏ခေါင်းဆောင် Köten က သူ၏လူများနှင့်အတူ ခရစ်ယာန်ဘာသာ သို့ ကူးပြောင်းမည်ဟု ကတိပြုပြီးနောက် ၎င်းတို့အား ခိုလှုံခွင့်ပေးရန် သဘောတူခဲ့သည်။ မွန်ဂို။သို့သော်လည်း တိဇမြစ်တလျှောက်ရှိ လွင်ပြင်များတွင် ခြေသလုံးကျနေသော Cuman အများအပြား အခြေချနေထိုင်မှုသည် ၎င်းတို့နှင့် ဒေသခံရွာသားများကြား ပဋိပက္ခများစွာကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။Cumans ၏စစ်တပ်၏ပံ့ပိုးကူညီမှုလိုအပ်သော Béla သည် ၎င်းတို့၏လုယက်မှု၊ မုဒိမ်းမှုနှင့် အခြားကျူးလွန်မှုများအတွက် အပြစ်ပေးခဲသည်။သူ၏ဟန်ဂေရီဘာသာရပ်များသည် Cumans ၏မျက်နှာသာ၌ ဘက်လိုက်သည်ဟုထင်သောကြောင့် "လူများနှင့်ဘုရင်ကြားတွင် ရန်ငြိုးများပေါ်လာသည်" ဟု Torre Maggiore မှ Roger မှပြောကြားခဲ့သည်။
ဟန်ဂေရီကို ပထမဆုံး မွန်ဂိုတွေ ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်တယ်။
ဟန်ဂေရီကို ပထမဆုံး မွန်ဂိုကျူးကျော်မှု ©Angus McBride
ဟန်ဂေရီလူမျိုးတို့သည် မွန်ဂိုတို့၏ခြိမ်းခြောက်မှုကို ၁၂၂၉ ခုနှစ်တွင် စတင်သိရှိခဲ့ပြီး၊ ဘုရင်အင်ဒရူး II သည် ရုရှားမှထွက်ပြေးလာသော လူငယ်အချို့အား ခိုလှုံခွင့်ပေးခဲ့သည်။Pannonian မြစ်ဝှမ်းသို့ အဓိက ပြောင်းရွှေ့လာစဉ်တွင် ကျန်ရစ်ခဲ့သော Magyars (ဟန်ဂေရီလူမျိုး) အချို့သည် Volga အထက်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းတွင် နေထိုင်ခဲ့သေးသည် (ဤလူအုပ်စု၏ သားမြေးများသည် ယခုခေတ် Bashkirs များဖြစ်သည်ဟု အချို့က ယုံကြည်ကြသည်။ တာ့ခ်ဘာသာစကား၊ မဂ်ယာ)။1237 တွင် ဒိုမီနီကန်၏ ဆွေတော်မျိုးတော် ဂျူလီယန်နပ်စ်သည် ၎င်းတို့အား ပြန်လည်ပို့ဆောင်ရန် ခရီးထွက်ခဲ့ပြီး Batu Khan ထံမှ စာတစ်စောင်နှင့်အတူ King Bélaထံသို့ ပြန်လည်ပေးပို့ခဲ့သည်။ဤစာတွင် Batu သည် ဟန်ဂေရီဘုရင်အား သူ၏နိုင်ငံအား တာတာတပ်များထံ ခြွင်းချက်မရှိ လက်နက်ချရန် သို့မဟုတ် လုံးဝပျက်စီးခြင်းကို ရင်ဆိုင်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။Béla က အကြောင်းမပြန်ဘဲ နောက်ထပ် မက်ဆေ့ချ် နှစ်ခုကို ဟန်ဂေရီသို့ ပေးပို့ခဲ့သည်။1239 ခုနှစ်တွင် ပထမအကြိမ်ကို ဟန်ဂေရီတွင် ခိုလှုံခွင့်တောင်းပြီး လက်ခံခဲ့သော ကုမန်မျိုးနွယ်စုများမှ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ဒုတိယ မွန်ဂို တပ်ဖွဲ့၏ ကျူးကျော်မှု နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသော ၁၂၄၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ပိုလန်မှ စေလွှတ်ခဲ့သည်။၁၂၄၁ ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီတွင် သီးခြား မွန်ဂိုတပ် ငါးခုက ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ Batu နှင့် Subutai လက်အောက်ရှိ အဓိကစစ်တပ်များသည် Verecke Pass ကိုဖြတ်ကျော်ခဲ့သည်။Qadan နှင့် Büri တို့သည် Tihuța Pass ကိုဖြတ်ကျော်ခဲ့သည်။Böchek နှင့် noyan Bogutai လက်အောက်ရှိ တပ်ဖွဲ့ငယ်နှစ်ခုသည် အရှေ့တောင်ဘက်မှ ဟန်ဂေရီသို့ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။Orda နှင့် Baidar လက်အောက်ရှိ ပိုလန်ကို ကျူးကျော်ခဲ့သော စစ်တပ်များသည် အနောက်မြောက်ဘက်မှ ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။
ဟန်ဂေရီ ပျက်စီးမှု
မိုဟီတိုက်ပွဲမှာ မွန်ဂိုတွေ ©Angus McBride
1241 ခုနှစ် နွေရာသီနှင့် ဆောင်းဦးရာသီတွင် မွန်ဂိုတပ်ဖွဲ့အများစုသည် ဟန်ဂေရီလွင်ပြင်တွင် အနားယူခဲ့ကြသည်။မတ်လနှောင်းပိုင်းတွင် ၁၂၄၂ ခုနှစ်တွင် စတင်ဆုတ်ခွာခဲ့သည်။ဤနုတ်ထွက်ရခြင်း၏ အဖြစ်အများဆုံးအကြောင်းရင်းမှာ ၁၂၄၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် မဟာခန်းအိုဂျီဂီ သေဆုံးခြင်းဖြစ်ပြီး မွန်ဂိုလီးယားပြည်သို့ ဆုတ်ခွာရန် တွန်းအားပေးခဲ့သော သွေးမင်းညီမင်းသားများသည် မဟာခန်းအသစ်ကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ရန်အတွက် မွန်ဂိုတို့ထံ ဆုတ်ခွာခိုင်းစေခဲ့သည်။မွန်ဂိုဆုတ်ခွာရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းအမှန်ကို အပြည့်အစုံမသိရသော်လည်း ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ရှင်းလင်းချက်များစွာ ရှိပါသည်။အကြောင်းပြချက်များ မည်သို့ပင်ရှိစေကာမူ မွန်ဂိုများသည် ၁၂၄၂ ခုနှစ်အလယ်ပိုင်းတွင် ဥရောပအလယ်ပိုင်းမှ လုံးဝဆုတ်ခွာသွားခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် ယခုအချိန်တွင် အနောက်ဘက်တွင် စစ်ရေးစစ်ဆင်ရေးများ လုပ်ဆောင်နေဆဲဖြစ်သော်လည်း အထူးသဖြင့် ၁၂၄၁-၁၂၄၃ မွန်ဂိုတို့၏ Anatolia ၏ ကျူးကျော်မှုဖြစ်သည်။ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၌ မွန်ဂိုကျူးကျော်မှု၏ သက်ရောက်မှုသည် ကြီးမားလှသည်။အဆိုးရွားဆုံး ပျက်စီးမှုမှာ မြေပြန့်ဒေသများတွင် အခြေချနေထိုင်မှု ၅၀-၈၀ ရာခိုင်နှုန်း ပျက်စီးခဲ့သည်။မွန်ဂိုတို့ကျူးလွန်သည့် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများ၊ ၎င်းတို့၏ အစာစားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အစာခေါင်းပါးမှုနှင့် Cumans မှ ထွက်ပြေးလာသည့် ကျေးလက်ဒေသများ တစ်ပြိုင်နက် ပျက်စီးမှုများကြောင့် ဟန်ဂေရီလူဦးရေ၏ 15-25% ခန့် ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး စုစုပေါင်း လူ 300,000-500,000 ခန့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။မွန်ဂိုတို့၏ ချေမှုန်းမှုကို ရင်ဆိုင်ရသည့် တစ်ခုတည်းသောနေရာများမှာ ဘုရင့်နိုင်ငံရှိ ကျောက်ရဲတိုက်အနည်းငယ်အပါအဝင် ခိုင်ခံ့သောနေရာ ရှစ်ဆယ်ခန့်ရှိသည်။ထိုနေရာများထဲတွင် Esztergom၊ Székesfehérvár နှင့် Pannonhalma Archabbey တို့ဖြစ်သည်။သို့သော် ဤနေရာများသည် အနည်းငယ်မျှသာ ရှိသည်။1241 ခုနှစ်တွင် ဂျာမန်လူမျိုး ရာဇဝင်ဆရာတစ်ဦးက ဟန်ဂေရီတွင် “ခိုင်ခံ့သောမြို့ရိုး သို့မဟုတ် ခံတပ်များဖြင့် ကာကွယ်ထားသောမြို့မရှိ” သောကြောင့် အခြေချနေထိုင်ရာဒေသအများစုသည် အလွန်ထိခိုက်လွယ်ကြောင်း မှတ်ချက်ချခဲ့သည်။
Bela ၏ တန်ပြန်ဆောင်ရွက်မှုများသည် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုကို ဆန့်ကျင်သည်။
Bela's counter measures against further Mongol invasion ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1242 ခုနှစ် မေလတွင် ဟန်ဂေရီသို့ ပြန်ရောက်သောအခါ Béla သည် အပျက်အစီးများထဲမှ နိုင်ငံတစ်ခုကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။အထူးသဖြင့် ရွာများထက်ဝက်ခန့် လူနေနည်းသော Danube အရှေ့ဘက်လွင်ပြင်များတွင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုသည် အထူးသဖြင့် ပြင်းထန်သည်။မွန်ဂိုတို့သည် မြေကြီးနှင့်သစ်သားနံရံများဖြင့် ကာကွယ်ထားသော ရိုးရာအုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုချက်အများစုကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့သည်။1242 နှင့် 1243 တွင် ပြင်းထန်သော အစာခေါင်းပါးမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုအသစ်အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုသည် Béla ၏မူဝါဒ၏ အဓိကအချက်ဖြစ်သည်။1247 တွင် Pope Innocent IV ထံပေးပို့သောစာတွင် Béla သည် ခံတပ်သစ်များဖြင့် Danube—“ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများ၏မြစ်”—ကိုခိုင်ခံ့စေမည့်အစီအစဉ်ကိုကြေညာခဲ့သည်။သူသည် နန်းသက်ကုန်ဆုံးချိန်တွင် ခံတပ်အသစ် 100 နီးပါးကို မြှင့်တင်ကာ ရဲတိုက်များ ဆောက်လုပ်ပိုင်ဆိုင်ရန် ရှေးဘုရင်၏ အခွင့်အာဏာကို စွန့်လွှတ်ခဲ့သည်။Béla သည် စစ်သည်အရေအတွက်ကို တိုးမြှင့်ရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ပစ္စည်းကိရိယာများကို မြှင့်တင်ရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။သူသည် သစ်တောပြုန်းတီးသောဒေသများတွင် မြေယာထောက်ပံ့မှုများပြုလုပ်ပြီး တော်ဝင်စစ်တပ်တွင် တာဝန်ထမ်းရန် သံချပ်ကာတပ်သားများကို တပ်ဆင်ရန် မြေပိုင်ရှင်အသစ်များကို တာဝန်ပေးခဲ့သည်။သူသည် ယခင်က အချုပ်အခြာအာဏာ၏ လက်အောက်ခံ အရာရှိများကို ၎င်းတို့၏ သီးသန့်အခြွေအရံ (banderium) တွင်ပင် ခန့်အပ်ရန် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။လူဦးရေ၏ အနည်းဆုံး 15 ရာခိုင်နှုန်း ဆုံးရှုံးမှုကို အစားထိုးရန်အတွက် Béla သည် ကိုလိုနီပြုခြင်းကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ကိုယ်ပိုင်လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် အခွင့်သာသော အခွန်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံမှုများ အပါအဝင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့အား အထူးလွတ်လပ်မှု ပေးခဲ့သည်။ဂျာမန်၊ Moravians၊ Poles၊ Ruthenians နှင့် အခြား "ဧည့်သည်" များသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှ ရောက်ရှိလာကြပြီး လူဦးရေနည်းသော သို့မဟုတ် လူဦးရေကျဲပါးသော ဒေသများတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။1241 ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီမှ ထွက်ခွာခဲ့သော Cumans များကို Tisza မြစ်တစ်လျှောက် လွင်ပြင်များတွင် အခြေချနေထိုင်ရန်လည်း စည်းရုံးခဲ့သည်။1246 ခုနှစ်မတိုင်မီ သို့မဟုတ် 1246 ခုနှစ်မတိုင်မီတွင် ဘုရင်အငယ်တန်း (သို့) မတိုင်မီသရဖူဆက်ခံခဲ့သော သားဦးစတီဖင်၏ စေ့စပ်ပွဲကိုလည်း Cuman အကြီးအကဲ၏သမီးဖြစ်သူ Elisabeth နှင့်ပင် စီစဉ်ခဲ့သည်။
ဗေလာသည် ဆုံးရှုံးသွားသောမြေများကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်သည်။
Bela retakes lost lands ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Béla သည် မွန်ဂိုတို့ ဆုတ်ခွာပြီး မကြာမီတွင် တက်ကြွသော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ခဲ့သည်။1242 ခုနှစ် ဒုတိယနှစ်ဝက်တွင် သူသည် Austria ကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး Duke Frederick II သည် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုအတွင်း သူ့အား ပေးအပ်ထားသော ခရိုင်သုံးခုကို လက်နက်ချရန် အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေခဲ့သည်။အခြားတစ်ဖက်တွင်၊ ဗင်းနစ်သည် 1243 နွေရာသီတွင် Zadar ကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ Béla သည် 30 June 1244 တွင် Zadar ကို စွန့်လွှတ်ခဲ့သော်လည်း Dalmatian မြို့၏အကောက်ခွန်ဝင်ငွေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံအား ဗင်းနစ်က အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။
Austria ၏ Duke Frederick II သည် ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။
လီသာမြစ်တိုက်ပွဲတွင် ဖရက်ဒရစ် II ကွယ်လွန်သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1245 ခုနှစ် သြဂုတ်လ 21 ရက်နေ့တွင် Pope Innocent IV သည် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုအတွင်း ဧကရာဇ်ဖရက်ဒရစ်ထံ ယူဆောင်ခဲ့သော သစ္စာစောင့်သိမှုဆိုင်ရာ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုချက်မှ Béla ကို လွတ်မြောက်စေခဲ့သည်။နောက်တစ်နှစ်တွင် Austria ၏ Duke Frederick II သည် ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ခဲ့သည်။1246 ခုနှစ် ဇွန်လ 15 ရက်နေ့တွင် လီသာမြစ်တိုက်ပွဲတွင် Béla ၏စစ်တပ်ကို ဆုတ်ခွာသွားသော်လည်း စစ်မြေပြင်တွင် ကျဆုံးခဲ့သည်။သူ၏တူမ Gertrude နှင့် သူ့အစ်မ Margaret တို့က Austria နှင့် Styria တို့ကို တောင်းဆိုထားသောကြောင့် ကလေးမရှိသောသေဆုံးမှုသည် ပဋိပက္ခများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ဒုတိယမွန်ဂိုကျူးကျော်မှုအန္တရာယ် လျော့နည်းသွားပြီးနောက် ၁၂၄၀ ခုနှစ်များနှောင်းပိုင်းတွင် Béla သည် ပဋိပက္ခတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီတွင် သြစတြီးယားနိုင်ငံသို့ ကျုးကျော်ဝင်ရောက်မှုကို လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် Béla သည် 1250 နွေရာသီတွင် Austria နှင့် Styria သို့ ဝင်ရောက်လုယူခဲ့သည်။ ယခုနှစ်တွင် Zólyom (Zvolen၊ Slovakia) ရှိ Halych မင်းသား Daniil Romanovich နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။Béla ၏ဖျန်ဖြေမှုဖြင့် သူ၏မဟာမိတ်အသစ် ရိုမန်၏သားတစ်ဦးသည် Austria မှ Gertrude နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။
Bela သည် Moravia ကို ကျူးကျော်သည်။
အလယ်ခေတ် တပ်မတော် ©Osprey
Béla နှင့် Daniil Romanovich တို့သည် ၎င်းတို့၏တပ်များကို ပေါင်းစည်းပြီး 1252 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် Austria နှင့် Moravia ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ ဆုတ်ခွာပြီးနောက် Ottokar, Margrave of Moravia—သြစတြီးယားမှ Margaret of Moravia—တို့သည် Austria နှင့် Styria တို့ကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။1253 နွေရာသီတွင် Béla သည် Moravia ကိုဆန့်ကျင်သည့်လှုပ်ရှားမှုကိုစတင်ခဲ့ပြီး Olomouc အားဝိုင်းရံထားခဲ့သည်။Daniil Romanovich၊ Cracow ၏ Chaste of Boleslaw နှင့် Opole မှ Wladislaw တို့သည် Béla ကိုယ်စား ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့သော်လည်း ဇွန်လကုန်တွင် ဝိုင်းရံမှုကို ရုတ်သိမ်းခဲ့သည်။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Innocent IV သည် Pressburg (Bratislava, Slovakia) တွင် 1254 ခုနှစ် မေလ 1 ရက်နေ့တွင် ချုပ်ဆိုခဲ့သော ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို စေ့စပ်ညှိနှိုင်းပေးခဲ့ပါသည်။ ထိုသဘောတူညီချက်အရ Bohemia ဘုရင်ဖြစ်လာသော Ottokar သည် Styria အား Béla အား ပေးအပ်ခဲ့သည်။
Bela သည် Styria ၏ Duchy ကိုစွန့်လွှတ်လိုက်သည်။
Bela renounces Duchy of Styria ©Angus McBride
Béla ၏သား အုပ်ချုပ်မှုကို မကျေနပ်သဖြင့် Styrian ဘုရင်များသည် Bohemia ၏ Ottokar ထံမှ အကူအညီတောင်းခံခဲ့သည်။Béla နှင့် သူ၏မဟာမိတ်များဖြစ်သည့် Daniil Romanovich၊ Boleslaw the Chaste နှင့် Sieradz ၏ Black Leszek တို့သည် Moravia ကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော်လည်း Ottokar သည် 1260 ဇွန်လ 12 ရက်နေ့တွင် Kressenbrunn တိုက်ပွဲတွင် အနိုင်ယူခဲ့သည်။တိုက်ပွဲသည် အလယ်ခေတ်တွင် ဥရောပအလယ်ပိုင်းရှိ အကြီးမားဆုံးတိုက်ပွဲများထဲမှ တစ်ခုဟု ယူဆသော်လည်း ပညာရှင်များက ထိုသို့သော များပြားလှသော ကြေးစားစစ်သားများကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခြေကို သံသယရှိကြသော်လည်း၊Ottokar ၏အောင်ပွဲပြီးနောက်၊ King Béla သည် Styria ၏ Duchy ကိုစွန့်လွှတ်ခဲ့ပြီး 1261 တွင်သူ၏မြေး Slavonia ၏ Kunigunda နှင့် Bohemian ဘုရင်နှင့်လက်ထပ်ရန်စီစဉ်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း သူ၏ဆက်ခံသူများသည် ဘိုဟီးမီးယားနိုင်ငံကို ဆက်လက်စိန်ခေါ်ခဲ့သည်။
Isaszeg တိုက်ပွဲ
Battle of Isaszeg ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1265 Jan 1

Isaszeg တိုက်ပွဲ

Isaszeg, Hungary
Isaszeg တိုက်ပွဲသည် ဟန်ဂေရီဘုရင် Béla IV နှင့် သူ၏သားတော် စတီဖင် ဂျူနီယာဘုရင်နှင့် Transylvania မြို့စားအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သော တိုက်ပွဲဖြစ်သည်။စတီဖင်သည် ဖခင်၏စစ်တပ်ကို အနိုင်ယူပြီးနောက် ငြိမ်းချမ်းရေးတွင် Béla သည် သူ၏နိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းဒေသများ၏ အစိုးရကို သားဖြစ်သူထံ ထပ်မံပေးအပ်ရန် တာဝန်ရှိသည်။
ပြည်တွင်းစစ်
Civil War ©Angus McBride
1265 Jan 1

ပြည်တွင်းစစ်

Isaszeg, Hungary
Béla ၏သားငယ် Béla (သူခန့်အပ်ခဲ့သော Slavonia မြို့စား) နှင့် သမီးဖြစ်သူ Anna တို့၏ မျက်နှာသာပေးမှုသည် Stephen ကို စိတ်ဆိုးစေခဲ့သည်။ဖခင်ဖြစ်သူက သူ့ကို အမွေဆက်ခံဖို့ စီစဉ်နေတယ်လို့ သံသယရှိခဲ့ကြပါတယ်။သားအဖကြား ဆက်ဆံရေး တင်းမာနေခဲ့သည်။Stephen သည် Danube ၏အရှေ့ဘက်ရှိ သူ၏နယ်ပယ်တွင်တည်ရှိသော သူ့မိခင်နှင့်ညီမ၏အိမ်ယာများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။Anna ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် Béla ၏စစ်တပ်သည် 1264 နွေရာသီတွင် Danube ကိုဖြတ်ကျော်ခဲ့သည်။ သူမသည် Sárospatak ကိုသိမ်းပိုက်ပြီး Stephen ၏ဇနီးနှင့်ကလေးများကိုဖမ်းဆီးခဲ့သည်။Béla ၏တရားသူကြီးတော်ဝင် Lawrence ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် တော်ဝင်စစ်တပ်တစ်ဖွဲ့သည် စတီဖင်အား Transylvania ၏အရှေ့ဘက်စွန်းရှိ Feketehalom (Codlea, Romania) ၏ခံတပ်အထိဆုတ်ခွာရန် အတင်းအကြပ်တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ဘုရင့်အငယ်တန်း၏ပါတီဝင်များသည် ရဲတိုက်အား သက်သာရာရစေပြီး ဆောင်းဦးတွင် တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ခြင်းကို စတင်ခဲ့သည်။Isaszeg ၏အဆုံးအဖြတ်တိုက်ပွဲတွင်သူသည်မတ်လ 1265 တွင်သူ၏ဖခင်၏စစ်တပ်ကိုအနိုင်ယူခဲ့သည်။Béla နှင့် သူ့သားတို့ကြား စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုကို ပြုလုပ်ခဲ့သော ဂိုဏ်းချုပ် ဘုန်းတော်ကြီး နှစ်ဦးလည်း ဖြစ်ပြန်သည်။၎င်းတို့၏သဘောတူညီချက်ကို ၁၂၆၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် Rabbits' Island ရှိ Blessed Virgin of the Dominican Monastery (မာဂရက်ကျွန်း၊ Budapest) တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ စာချုပ်သစ်သည် Danube တစ်လျှောက် နိုင်ငံကို ပိုင်းခြားရန် အတည်ပြုခဲ့ပြီး Béla ၏ ပူးတွဲတည်ရှိမှု၏ ရှုထောင့်များစွာကို ထိန်းညှိခဲ့သည်။ regnum နှင့် Stephen's regimen သည် အခွန်ကောက်ခံမှုနှင့် သာမန်လူများ၏ လွတ်လပ်စွာ သွားလာခွင့် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။
Ladislaus IV ၏အုပ်ချုပ်မှု
Cumans (Illuminated Chronicle မှ) နှစ်သက်သော ၀တ်စုံဖြင့် Ladislaus သရုပ်ဖော်ထားသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Ladislaus IV ၏လူနည်းစုအတွင်းတွင်၊ အဓိကအားဖြင့် Abas၊ Csáks၊ Kőszegis နှင့် Gutkeleds အမျိုးအနွယ်အများအပြားသည် အမြင့်ဆုံးအာဏာအတွက် အချင်းချင်း တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။Ladislaus သည် 1277 တွင် အမတ်များ၊ မှူးမတ်များ၊ မှူးမတ်များနှင့် Cumans တို့၏ စည်းဝေးပွဲ၌ အသက်ပြည့်ကြောင်း ကြေငြာခဲ့သည်။ သူသည် ဂျာမနီမှ Rudolf I နှင့် Bohemia of Ottokar II ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။သူ၏တပ်ဖွဲ့များသည် ဩဂုတ်လ 26 ရက်နေ့ 1278 တွင် Marchfeld တွင် တိုက်ပွဲတွင် Rudolf ၏ Ottokar ကို အောင်ပွဲခံရာတွင် ထင်ရှားသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း Ladislaus သည် ဟန်ဂေရီတွင် တော်ဝင်အာဏာကို ပြန်လည်ရယူနိုင်ခြင်းမရှိပေ။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Fermo ၏ ဘုန်းတော်ကြီး Philip သည် Ladislaus ၏ အာဏာကို စုစည်းရန် ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိလာသော်လည်း ဟန်ဂေရီရှိ အယူမှားသူ Cumans ထောင်နှင့်ချီသော ဟန်ဂေရီနန်းတော်ရှေ့တွင် ဘုရင်မကြီး တုန်လှုပ်သွားခဲ့သည်။Ladislaus က သူတို့ကို ခရစ်ယာန်လူနေမှုပုံစံကို မွေးစားခိုင်းမယ်လို့ ကတိပေးခဲ့ပေမယ့် တရားဝင်တောင်းဆိုချက်တွေကို လိုက်နာဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။Ladislaus သည် Cumans ကို ထောက်ခံရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး Philip of Fermo က သူ့ကို ဖယ်ထုတ်ခဲ့သည်။Cumans များသည် အမွေဆက်ခံခွင့်ကို အကျဉ်းချခဲ့ပြီး အမွေဆက်ခံသူများမှ Ladislaus ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။1280 ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင်၊ Ladislaus သည် Cumans ကိုတရားဝင်တင်သွင်းရန်ဆွဲဆောင်ရန်သဘောတူခဲ့သော်လည်း Cumans အများစုသည်ဟန်ဂေရီမှထွက်ခွာရန်လိုလားကြသည်။Ladislaus သည် 1282 ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ခဲ့သော Cuman စစ်တပ်ကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။ ဟန်ဂေရီသည်လည်း 1285 တွင် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုမှ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် Ladislaus သည် လူကြိုက်မများတော့ဘဲ မွန်ဂိုများ ဟန်ဂေရီကို ကျူးကျော်ရန် လှုံ့ဆော်နေသည်ဟု သူ့လက်အောက်ခံ အများအပြားက စွပ်စွဲကြသည်။သူသည် 1286 ခုနှစ်တွင်သူ၏ဇနီးကိုထောင်ချပြီးနောက်သူ၏ Cuman သခင်မများနှင့်နေထိုင်ခဲ့သည်။သူ့ဘဝ၏နောက်ဆုံးနှစ်များအတွင်း သူသည် သူ၏ Cuman မဟာမိတ်များနှင့်အတူ နိုင်ငံအနှံ့ လှည့်လည်သွားခဲ့သော်လည်း သြဇာအာဏာအရှိဆုံးသော သခင်များနှင့် ဂိုဏ်းအုပ်များကို ထပ်မံမထိန်းချုပ်နိုင်တော့ပေ။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Nicholas IV သည် သူ့အား ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကြေညာရန် စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း Cuman လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်သူ သုံးဦးသည် Ladislaus ကို သတ်ပစ်ခဲ့သည်။
Cuman မေးခွန်း
Cuman question ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1278 Jan 1

Cuman မေးခွန်း

Stari Slankamen, Serbia
Pope Nicholas III သည် Fermo ၏ ဘုန်းတော်ကြီး Philip ကို Ladislaus မှ ဟန်ဂေရီသို့ စေလွှတ်ပြီး 1278 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ 22 ရက်နေ့တွင် တော်ဝင်အာဏာ ပြန်လည်ရရှိရန် ကူညီပေးခဲ့ပါသည်။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးသည် 1279 ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပါသည်။ အမတ်၏ ဖျန်ဖြေမှုဖြင့် Ladislaus သည် Kőszegis နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို ချုပ်ဆိုခဲ့ပါသည်။သို့သော် Cumans အများစုသည် ဟန်ဂေရီတွင် အယူမှားများ ဖြစ်နေဆဲဖြစ်ကြောင်း ဆရာတော်ဖိလစ် မကြာမီ သဘောပေါက်ခဲ့သည်။သူသည် ၎င်းတို့၏ အယူမှားသော ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို စွန့်လွှတ်ရန် Cuman အကြီးအကဲများထံမှ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ကတိကို ထုတ်ယူခဲ့ပြီး Cuman အကြီးအကဲများ၏ ကတိကို လိုက်နာရန် ဘုရင်ငယ် Ladislaus အား ကျိန်ဆိုရန် ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။သို့သော် Cumans များသည် ဥပဒေများကို မနာခံခဲ့ဘဲ၊ Cuman တစ်ဝက်တစ်ပျက်ဖြစ်သည့် Ladislaus သည် ၎င်းတို့အား အတင်းအကြပ်မလုပ်ဆောင်ခဲ့ပေ။လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ဆရာတော်ဖိလစ်က သူ့ကို ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး ဟန်ဂေရီကို အောက်တိုဘာလတွင် တားမြစ်ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။Ladislaus သည် Cumans နှင့်ပူးပေါင်းပြီး Holy See သို့ အယူခံဝင်ခဲ့သော်လည်း ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးက ငြင်းဆိုခဲ့သည်။Ladislaus ၏တောင်းဆိုချက်အရ Cumans သည် ဇန်နဝါရီ 1280 အစောပိုင်းတွင် Philip of Fermo ကိုဖမ်းဆီးထောင်ချခဲ့သည်။ သို့သော်၊ Finta Aba၊ Transylvania ၏အထီးကျန်ဆန်သော Ladislaus ကိုဖမ်းဆီးပြီး Roland Borsa လက်သို့လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။နှစ်လမပြည့်မီတွင်၊ အမွေဆက်ခံသူနှင့် ဘုရင်နှစ်ရပ်စလုံးသည် လွတ်မြောက်လာပြီး Cuman ဥပဒေများကို ကျင့်သုံးရန် Ladislaus က ကျမ်းကျိန်မှုအသစ်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း Cumans အများအပြားသည် တရားဝင်တောင်းဆိုချက်များကို နာခံမည့်အစား ဟန်ဂေရီမှ ထွက်ခွာရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။Ladislaus သည် Szalánkemén (ယခု ဆားဘီးယားရှိ Stari Slankamen) အထိ ရွေ့လျားနေသော Cumans များနောက်သို့ လိုက်ပါသွားသော်လည်း ၎င်းတို့အား နယ်နိမိတ်ကို ဖြတ်ကျော်ခြင်းမှ မတားဆီးနိုင်ပါ။
ကျူးကျော်မှုတစ်ခုသာဖြစ်သည်။
14 ရာစု Illuminated Chronicle တွင် ပုံဖော်ထားသည့် ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိလာသော Cumans ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Cuman စစ်တပ်သည် 1282 ခုနှစ်တွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံတောင်ပိုင်းကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ Illuminated Chronicle တွင် "ရဲရင့်သော Joshua ကဲ့သို့ Ladislaus သည် သူ၏လူများနှင့် သူ့နယ်ပယ်အတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရန်" Cumans "ကို တိုက်ခိုက်ရန် ထွက်သွားသည်" ဟု Illuminated Chronicle တွင် ရေးသားထားသည်။1282 ခုနှစ် ဆောင်းဦးပေါက်တွင် Hódmezővásárhely အနီးရှိ Lake Hód တွင် ကျူးကျော်သူ၏စစ်တပ်ကို အနိုင်ယူခဲ့သည်။ ။ ဟန်ဂေရီဘုရင် Ladislaus IV သည် ကျူးကျော်သူများကို အောင်မြင်စွာ တွန်းလှန်နိုင်ခဲ့သည်။
ဟန်ဂေရီကို ဒုတိယအကြိမ် မွန်ဂိုတွေ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်တယ်။
ဟန်ဂေရီကို ဒုတိယအကြိမ် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှု ©Angus McBride
1282 Cuman ပုန်ကန်မှုသည် မွန်ဂိုကျူးကျော်မှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်သည်။ဟန်ဂေရီ မှ နှင်ထုတ်ခံရသော Cuman စစ်သည်များသည် Golden Horde ၏ အကြီးအကဲ Nogai Khan အား ၎င်းတို့၏ ဝန်ဆောင်မှုများကို ကမ်းလှမ်းခဲ့ပြီး ဟန်ဂေရီတွင် အန္တရာယ်ရှိသော နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကို ပြောပြခဲ့သည်။ဒါကို အခွင့်အရေးတစ်ခုအနေနဲ့ မြင်တော့ Nogai ဟာ ပျော့ညံ့တဲ့နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ကြီးမားတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုကို စတင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပါတယ်။1285 ခုနှစ် ဆောင်းရာသီတွင် မွန်ဂိုတပ်များသည် ဟန်ဂေရီကို ဒုတိယအကြိမ် ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။1241 ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကျူးကျော်မှုတွင် မွန်ဂိုများက ဟန်ဂေရီကို မျက်နှာစာနှစ်ခုဖြင့် ကျူးကျော်ခဲ့သည်။Nogai သည် Transylvania မှတဆင့်ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး Talabuga သည် Transcarpathia နှင့် Moravia မှတဆင့်ကျူးကျော်ခဲ့သည်။တတိယ အင်အားသေးငယ်သော အင်အားသည် နိုင်ငံတော်၏ အလယ်ဗဟိုသို့ ဝင်ရောက်လာကာ ကဒါန်၏ အစောပိုင်းလမ်းကြောင်းကို ထင်ဟပ်စေသည်။ကျူးကျော်လမ်းကြောင်းများသည် လွန်ခဲ့သည့်နှစ် ၄၀ က Batu နှင့် Subutai မှ သိမ်းယူထားသူများကို ရောင်ပြန်ဟပ်နေပုံရပြီး Talabuga သည် Verecke Pass နှင့် Nogai ကိုဖြတ်၍ Transylvania သို့ဝင်ရောက်ရန် Brassó ကိုဖြတ်၍ Talabuga ဖြတ်သန်းသွားခဲ့သည်။ပထမကျူးကျော်မှုကဲ့သို့ပင်၊ မွန်ဂိုများသည် အမြန်နှုန်းနှင့် အံ့အားသင့်ဖွယ်ရာများကို အလေးပေးကာ ဟန်ဂေရီတပ်များကို အသေးစိတ် ဖျက်ဆီးပစ်ရန် ရည်ရွယ်ကာ ဟန်ဂေရီလူမျိုးများကို အစောင့်အကြပ်ဖမ်းကာ မြန်မြန်ဆန်ဆန် ရွေ့လျားရန်မျှော်လင့်ချက်အတွက် ဆောင်းရာသီတွင် ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ Ladislaus သည် ပြတ်ပြတ်သားသား ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ရန် လုံလောက်သော အမျိုးသားများကို စုဆောင်းရန်။ထိုအချိန်က မွန်ဂိုအင်ပါယာတွင် ပြည်တွင်းစစ်မရှိခြင်းအပြင် Golden Horde နှင့် ပတ်သက်သည့် အခြားကြီးမားသော ပဋိပက္ခများမရှိခြင်းကြောင့် Nogai သည် ဤကျူးကျော်မှုအတွက် အလွန်ကြီးမားသောစစ်တပ်တစ်ခုကို ဖြန့်ကျက်နိုင်ခဲ့ပြီး Galician-Volhynian Chronicle တွင်ဖော်ပြထားသော၊ ၎င်းသည် "ကြီးမားသောအိမ်ရှင်" အဖြစ်သို့သော်၎င်း၏အရွယ်အစားအတိအကျမသေချာပါ။မွန်ဂိုအိမ်ရှင်တွင် ၎င်းတို့၏ လက်အောက်ခံတပ်များမှ မြင်းတပ်များ၊ ရုသနီယန်မင်းသားများဖြစ်သည့် Lev Daniilovich နှင့် ၎င်းတို့၏ Rus' ဂြိုဟ်တုမှ အခြားသူများ ပါဝင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။ကျူးကျော်မှု၏ ရလဒ်များသည် 1241 ကျူးကျော်များနှင့် သိသိသာသာ ကွဲလွဲမှု မရှိနိုင်ပါ။မွန်ဂိုတို့၏ ကျူးကျော်မှုကို လက်တကမ်း ချေမှုန်းခဲ့ပြီး လပေါင်းများစွာ ငတ်မွတ်မှု၊ သေးငယ်သော စီးနင်းမှု အများအပြားနှင့် ကြီးမားသော စစ်ရေး နှစ်ကြိမ်တို့ကြောင့် မွန်ဂိုတို့၏ ကျူးကျော်အင်အား အများအပြား ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ဤသည်မှာ ခံတပ်ကွန်ရက်အသစ်နှင့် စစ်ရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် အများစုဖြစ်သည်။Golden Horde မှ သေးငယ်သော စီးနင်းမှုများသည် 14 ရာစုအထိ မကြာခဏ ကောင်းမွန်သော်လည်း 1285 စစ်ဆင်ရေး ကျရှုံးပြီးနောက် ဟန်ဂေရီ၏ ကြီးကြီးမားမားကျူးကျော်မှုကို စတင်နိုင်မည်မဟုတ်ပေ။ဟန်ဂေရီအတွက် အလုံးစုံ အောင်ပွဲရနေချိန် (အရပ်သား အသေအပျောက် များသော်လည်း) စစ်ပွဲသည် ဘုရင်အတွက် နိုင်ငံရေး ဘေးဥပဒ် ဖြစ်ခဲ့သည်။သူ့ရှေ့က သူ့အဖိုးလိုပဲ၊ Cumans နဲ့ သူ့ရဲ့ဆက်ဆံရေးကြောင့် မွန်ဂိုတွေကို သူ့ပြည်ထဲကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်လို့ မှူးမတ်အများအပြားက စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
Ladislaus IV ကိုလုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်း။
ဟန်ဂေရီဘုရင် Ladislaus I. (လက်ဝဲ) သည် Cuman Warrior (ညာ) နှင့် တိုက်ခိုက်နေသည် ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Ladislaus သည် သူ့ဘဝ၏ နောက်ဆုံးနှစ်များကို တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ လှည့်လည်နေထိုင်ခဲ့သည်။ဟန်ဂေရီ၏ ဗဟိုအစိုးရသည် ဘုရင်မင်းမြတ်နှင့် ဘုရင်မင်းမြတ်တို့၏ သီးခြားနိုင်ငံကို အုပ်စိုးသောကြောင့် အာဏာဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ဥပမာအားဖြင့်၊ Ivan Kőszegi နှင့် သူ၏ညီအစ်ကိုများသည် သြစတြီးယားမြို့စား Albert I နှင့် စစ်ဆင်နွှဲခဲ့ကြသော်လည်း၊ သြစတြီးယားတို့သည် အနောက်နယ်နိမိတ်တစ်လျှောက်ရှိ ခံတပ်ပေါင်း ၃၀ ထက်မနည်းကို သိမ်းပိုက်ထားသော်လည်း Ladislaus က ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမရှိပေ။သူ၏ Cuman လက်အောက်ခံများကို အမြဲတစေ တပိုင်းတစဖြစ်ခဲ့သည့် Ladislaus ကို 1290 ခုနှစ် ဇူလိုင်လ 10 ရက်နေ့တွင် Körösszeg (ယခု ရိုမေးနီးယားရှိ Cheresig) ရဲတိုက်တွင် Cumans 3 ယောက်ဖြစ်သော Árbóc, Törtel နှင့် Kemence တို့က လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ Mizse နှင့် Cuman Nicholas တို့သည်၊ Ladislaus ၏ Cuman ချစ်သူ၏အစ်ကိုသည် Ladislaus သေဆုံးမှုအတွက် ဒဏ်ပေးခဲ့ပြီး လူသတ်သမားများကို သတ်ခဲ့သည်။ထို့နောက်တွင် ဂိုဏ်းချုပ် Lodomer သည် ဘုရင်ကြီး သေဆုံးကြောင်းကို အင်ဒရူးအား အသိပေးရန် ဗီယင်နာသို့ ရဟန်းနှစ်ပါးကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။ဘုန်းကြီးများ၏အကူအညီဖြင့် အင်ဒရူးသည် ထောင်ထဲတွင် ရုပ်ဖျက်ကာ ဟန်ဂေရီသို့ အမြန်ထွက်ခွာခဲ့သည်။
Andrew III ၏ အုပ်စိုးမှု
Andrew III ဟန်ဂေရီ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Árpád ပါလီမန်၏နောက်ဆုံးအမျိုးသားအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ရာ အန်ဒရူးသည် 1290 ခုနှစ်တွင် ဘုရင် Ladislaus IV ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဘုရင်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံခဲ့ရသည်။ သူသည် မှူးမတ်များနှင့် ဘုန်းကြီးများ၏အခွင့်ထူးများကို အတည်ပြုသော ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာဒီပလိုမာကို ပထမဆုံးထုတ်ပေးသည့် ဟန်ဂေရီဘုရင်ဖြစ်သည်။အနည်းဆုံး ဟန်ဆောင်သူ သုံးဦး—ဩစတြီးယားမှ အဲလ်ဘတ်၊ ဟန်ဂေရီမှ မေရီနှင့် စွန့်စားသူတစ်ဦး—တို့သည် ထီးနန်းရရှိရေး တောင်းဆိုမှုကို စိန်ခေါ်ခဲ့ကြသည်။Andrew သည် စွန့်စားသူအား ဟန်ဂေရီနိုင်ငံမှ နှင်ထုတ်ပြီး သြစတြီးယားနိုင်ငံမှ Albert မှ တစ်နှစ်အတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးကို နိဂုံးချုပ်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့သော်လည်း ဟန်ဂေရီမှ Mary နှင့် သူမ၏သားစဉ်မြေးဆက်တို့သည် ၎င်းတို့၏တောင်းဆိုမှုကို စွန့်လွှတ်ခြင်းမရှိပေ။ဗင်းနစ်မှ ဟန်ဂေရီဘုန်းတော်ကြီးများနှင့် အင်ဒရူး၏မိခင်မိသားစုတို့သည် ၎င်း၏အဓိကထောက်ခံသူများဖြစ်သော်လည်း ခရိုအေးရှားနှင့်စလာဗိုနီးယားခေါင်းဆောင်များက သူ၏အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသည်။ဟန်ဂေရီသည် အန်ဒရူး နန်းတက်စဉ် အဆက်မပြတ် မင်းမဲ့စရိုက် အခြေအနေကို ရောက်နေသည်။Kőszegis၊ Csáks နှင့် အခြားသော အင်အားကြီးမိသားစုများသည် ၎င်းတို့၏ နယ်မြေများကို အလိုအလျောက် အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး အန်ဒရူးကို ပုန်ကန်မှုတွင် နှစ်တိုင်းနီးပါး မြင့်တက်လာခဲ့သည်။အန်ဒရူးသေဆုံးပြီးနောက် Arpád အိမ်သည် မျိုးသုဉ်းသွားခဲ့သည်။ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုကျော် ကြာမြင့်ပြီး ဟန်ဂေရီ၏ မြေးဖြစ်သူ ချားလ်စ် ရောဘတ် မေရီ၏ အောင်ပွဲဖြင့် ပြီးဆုံးသွားသည့် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုကျော်ကြာ ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
အာပဒ်မင်းဆက် ပြီးဆုံးသည်။
End of the Arpad dynasty ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Šubići၊ Kőszegis နှင့် Csáks အပါအဝင် သြဇာကြီးသော သခင်အုပ်စုတစ်စုသည် ၎င်း၏မြေးဖြစ်သူ အသက် 12 နှစ်အရွယ် Charles Robert ကို ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ဘုရင်ဖြစ်လာစေရန်အတွက် Naples မှ Charles II ကို တိုက်တွန်းခဲ့သည်။လူငယ် Charles Robert သည် ဩဂုတ်လ 1300 တွင် Split တွင် ဆင်းသက်ခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားနှင့် Slavonian ဘုရင်အများစုနှင့် Dalmatian မြို့များအားလုံးတွင် Trogir သည် Zagreb သို့မချီတက်မီတွင် သူ့ကို ဘုရင်အဖြစ်အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။Kőszegis နှင့် Matthew Csák တို့သည် Andrew နှင့် မကြာမီ ပြန်လည်သင့်မြတ်ခဲ့ကြပြီး Charles ၏အောင်မြင်မှုကို ဟန့်တားခဲ့သည်။ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး Boniface VIII သည် Charles Robert ၏စွန့်စားမှုကို မထောက်ခံကြောင်း သန့်ရှင်းသောကြည့်ရှုရန် Andrew ၏ကိုယ်စားလှယ်က မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။ကျန်းမာရေးချို့တဲ့နေသော Andrew သည် ၎င်း၏ပြိုင်ဘက်ကို ဖမ်းရန် စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း ဇန်နဝါရီ 14 ရက်နေ့ 1301 တွင် Buda Castle ၌ သေဆုံးသွားခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များ၏အဆိုအရ Attila Zsoldos နှင့် Gyula Kristó တို့သည် အန်ဒရူးအဆိပ်ခတ်ခံရကြောင်း သက်သေမပြနိုင်သော ခေတ်ပြိုင်အတင်းအဖျင်းစကားများ .နှစ်အတန်ကြာပြီးနောက် Palatine Stephen Ákos သည် ဘုရင် Saint Stephen မိသားစု၏သစ်ပင်၏ နောက်ဆုံးရွှေအကိုင်းအခက်ကို Andrew အား ရည်ညွှန်းပြောဆိုခဲ့သည်။ရာဇပလ္လင်ကိုတောင်းဆိုသူများ—Charles Robert၊ Bohemia of Wenceslaus နှင့် Bavaria မှ Otto—တို့သည် Andrew ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ခုနစ်နှစ်ကြာအောင် ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ပြည်တွင်းစစ်သည် Charles Robert ၏ အောင်ပွဲဖြင့် ပြီးဆုံးသွားသော်လည်း Kőszegis၊ Abas၊ Matthew Csák နှင့် အခြားသော သြဇာကြီးသော သခင်များသည် 1320 ခုနှစ်များ အစောပိုင်းအထိ ဆက်လက် တိုက်ပွဲဝင်နေရသည်။

Characters



Béla III of Hungary

Béla III of Hungary

King of Hungary and Croatia

Béla IV of Hungary

Béla IV of Hungary

King of Hungary and Croatia

Béla II of Hungary

Béla II of Hungary

King of Hungary and Croatia

Peter Orseolo

Peter Orseolo

King of Hungary

Stephen I of Hungary

Stephen I of Hungary

King of Hungary

Andrew II of Hungary

Andrew II of Hungary

King of Hungary and Croatia

Ladislaus I of Hungary

Ladislaus I of Hungary

King of Hungary

References



  • Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (Edited, Translated and Annotated by Martyn Rady and László Veszprémy) (2010). In: Rady, Martyn; Veszprémy, László; Bak, János M. (2010); Anonymus and Master Roger; CEU Press; ISBN 978-963-9776-95-1.
  • Master Roger's Epistle to the Sorrowful Lament upon the Destruction of the Kingdom of Hungary by the Tatars (Translated and Annotated by János M. Bak and Martyn Rady) (2010). In: Rady, Martyn; Veszprémy, László; Bak, János M. (2010); Anonymus and Master Roger; CEU Press; ISBN 978-963-9776-95-1.
  • The Deeds of Frederick Barbarossa by Otto of Freising and his continuator, Rahewin (Translated and annotated with an introduction by Charles Christopher Mierow, with the collaboration of Richard Emery) (1953). Columbia University Press. ISBN 0-231-13419-3.
  • The Laws of the Medieval Kingdom of Hungary, 1000–1301 (Translated and Edited by János M. Bak, György Bónis, James Ross Sweeney with an essay on previous editions by Andor Czizmadia, Second revised edition, In collaboration with Leslie S. Domonkos) (1999). Charles Schlacks, Jr. Publishers.
  • Bak, János M. (1993). ""Linguistic pluralism" in Medieval Hungary". In Meyer, Marc A. (ed.). The Culture of Christendom: Essays in Medieval History in Memory of Denis L. T. Bethel. The Hambledon Press. ISBN 1-85285-064-7.
  • Bárány, Attila (2012). "The Expansion of the Kingdom of Hungary in the Middle Ages (1000–1490)". In Berend, Nóra (ed.). The Expansion of Central Europe in the Middle Ages. The Expansion of Latin Europe, 1000–1500. Vol. 5. Ashgate Variorum. pp. 333–380. ISBN 978-1-4094-2245-7.
  • Berend, Nora (2001). At the Gate of Christendom: Jews, Muslims and 'Pagans' in Medieval Hungary, c. 1000–c. 1300. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-02720-5.
  • Berend, Nora; Urbańczyk, Przemysław; Wiszewski, Przemysław (2013). Central Europe in the High Middle Ages: Bohemia, Hungary and Poland, c. 900-c. 1300. Cambridge Medieval Textbooks. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-78156-5.
  • Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge Medieval Textbooks. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89452-4.
  • Curta, Florin (2019). Eastern Europe in the Middle Ages (500–1300), Volume I. BRILL's Companion to European History. Vol. 19. Leiden, NL: BRILL. ISBN 978-90-04-41534-8.
  • Engel, Pál (2001). Ayton, Andrew (ed.). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. Translated by Tamás Pálosfalvi. I.B. Tauris. ISBN 1-86064-061-3.
  • Fine, John V. A (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth century. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08149-7.
  • Fine, John V. A (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4.
  • Goldstein, Ivo (1999). Croatia: A History. Translated by Nikolina Jovanović. McGill-Queen's University Press. ISBN 978-0-7735-2017-2.
  • Kirschbaum, Stanislav J. (1996). A History of Slovakia: The Struggle for Survival. Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-6929-9.
  • Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House. ISBN 963-9165-37-9.
  • Laszlovszky, József; Kubinyi, András (2018). "Demographic issues in late medieval Hungary: population, ethnic groups, economic activity". In Laszlovszky, József; Nagy, Balázs; Szabó, Péter; Vadai, András (eds.). The Economy of Medieval Hungary. East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450. BRILL. pp. 48–64. ISBN 978-90-04-31015-5.
  • Laszlovszky, József (2018). "Agriculture in Medieval Hungary". In Laszlovszky, József; Nagy, Balázs; Szabó, Péter; Vadai, András (eds.). The Economy of Medieval Hungary. East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450. BRILL. pp. 81–112. ISBN 978-90-04-31015-5.
  • Makkai, László (1994). "The Hungarians' prehistory, their conquest of Hungary and their raids to the West to 955; The foundation of the Hungarian Christian state, 950–1196; Transformation into a Western-type state, 1196–1301". In Sugár, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Indiana University Press. pp. 8–33. ISBN 0-253-20867-X.
  • Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge Concise Histories. Translated by Anna Magyar. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66736-4.
  • Nagy, Balázs (2018). "Foreign Trade in Medieval Hungary". In Laszlovszky, József; Nagy, Balázs; Szabó, Péter; Vadai, András (eds.). The Economy of Medieval Hungary. East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450. BRILL. pp. 473–490. ISBN 978-90-04-31015-5.
  • Rady, Martyn (2000). Nobility, Land and Service in Medieval Hungary. Studies in Russia and East Europe. Palgrave. ISBN 0-333-80085-0.
  • Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. A History of East Central Europe. Vol. III. University of Washington Press. ISBN 0-295-97290-4.
  • Spiesz, Anton; Caplovic, Dusan; Bolchazy, Ladislaus J. (2006). Illustrated Slovak History: A Struggle for Sovereignty in Central Europe. Bolchazy-Carducci Publishers. ISBN 978-0-86516-426-0.
  • Spinei, Victor (2003). The Great Migrations in the East and South East of Europe from the Ninth to the Thirteenth Century. Translated by Dana Badulescu. Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies). ISBN 973-85894-5-2.
  • Tanner, Marcus (2010). Croatia: A Nation Forged in War. Yale University Press. ISBN 978-0-300-16394-0.
  • Weisz, Boglárka (2018). "Royal revenues in the Árpádian Age". In Laszlovszky, József; Nagy, Balázs; Szabó, Péter; Vadai, András (eds.). The Economy of Medieval Hungary. East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450. BRILL. pp. 256–264. ISBN 978-90-04-31015-5.