Мьянмарын түүх Он цагийн хэлхээс

хавсралтууд

зүүлт тайлбар

лавлагаа


Мьянмарын түүх
History of Myanmar ©HistoryMaps

1500 BCE - 2024

Мьянмарын түүх



Бирм гэгддэг Мьянмарын түүх нь 13000 жилийн өмнөх хүн төрөлхтний оршин тогтнох үеэс өнөөг хүртэлх үеийг хамардаг.Түүхэнд бичигдсэн хамгийн эртний оршин суугчид нь Төвд-Бирман хэлээр ярьдаг хүмүүс байсан бөгөөд Пяй хүртэл өмнөд зүгт Пью хот мужуудыг байгуулж, Теравада буддизмыг хүлээн зөвшөөрсөн.Өөр нэг бүлэг болох Бамарчууд 9-р зууны эхээр Ирраваддигийн дээд хөндийд орж ирэв.Тэд Ирравадди хөндий ба түүний захыг нэгтгэсэн анхны Паган хаант улсыг (1044-1297) байгуулжээ.Энэ хугацаанд Бирмийн хэл, Бирмийн соёл аажмаар Пьюгийн хэм хэмжээг сольсон.1287 онд Монголчууд Бирмийг анх довтолсоны дараа Авагийн хаант улс, Хантаваддын хаант улс, Мраук У вант улс, Шан муж зэрэг хэд хэдэн жижиг вант улсууд газар нутаг дээр ноёрхож, байнга өөрчлөгддөг холбоотнуудаар дүүрэн байв. мөн байнгын дайн.16-р зууны хоёрдугаар хагаст Тунгоо гүрэн (1510-1752) улс орноо нэгтгэж, Зүүн Өмнөд Азийн түүхэн дэх хамгийн том эзэнт гүрнийг богино хугацаанд байгуулжээ.Дараа нь Таунгоогийн хаад засаг захиргаа, эдийн засгийн хэд хэдэн үндсэн шинэчлэлийг хийж, 17-р зууны эхэн үе болон 18-р зууны эхэн үед жижиг, илүү тайван, цэцэглэн хөгжсөн хаант улсыг бий болгосон.18-р зууны хоёрдугаар хагаст Конбаун гүрэн (1752-1885) хаант улсыг сэргээж, Таунгоогийн шинэчлэлийг үргэлжлүүлж, захын бүс нутгуудад төвлөрсөн засаглалыг нэмэгдүүлж, Азийн хамгийн бичиг үсэгт тайлагдсан мужуудын нэгийг бий болгосон.Уг хаант улс мөн бүх хөршүүдтэйгээ дайтаж байв.Англи-Бирмийн дайн (1824-85) эцэстээ Британийн колоничлолд хүргэв.Их Британийн засаглал нь нийгэм, эдийн засаг, соёл, засаг захиргааны хэд хэдэн тогтвортой өөрчлөлтийг авчирсан нь нэгэн цагт хөдөө аж ахуйн нийгмийг бүрэн өөрчилсөн юм.Британийн засаглал нь тус улсын тоо томшгүй олон угсаатны бүлгүүдийн хоорондын бүлгийн ялгааг онцлон тэмдэглэв.Тус улс 1948 онд тусгаар тогтнолоо олж авснаасаа хойш улс төр, үндэстний цөөнхийн бүлгүүд болон үе үеийн төв засгийн газруудыг төлөөлсөн босогчдын бүлгүүдийг хамарсан хамгийн удаан үргэлжилсэн иргэний дайнуудын нэг болж байна.Тус улс 1962-2010 он хүртэл, мөн 2021 оноос өнөөг хүртэл янз бүрийн нэрийн дор цэргийн эрхшээлд байсан бөгөөд мөчлөгт мэт санагдах үйл явцын дунд дэлхийн хамгийн буурай хөгжилтэй орнуудын нэг болжээ.
1500 BCE Jan 1 - 200 BCE

Мьянмарын өмнөх түүх

Myanmar (Burma)
Бирмийн (Мьянмар) эртний түүх нь МЭӨ 200 орчим зуун мянган жилийг хамарсан.Одоогоос 750,000 жилийн өмнө Хомо эректус одоогийн Бирм гэгддэг бүс нутагт, хомо сапиенс нь МЭӨ 11,000 орчим жилийн өмнө Анатиан хэмээх чулуун зэвсгийн үеийн соёлд амьдарч байсныг археологийн баримт нотолж байна.Анхны суурьшлын олдвор олддог төвийн хуурай бүсийн дурсгалт газруудын нэрээр нэрлэгдсэн Аниатын үе бол Бирмд ургамал, амьтдыг анх гаршуулж, өнгөлсөн чулуун зэвсгийг бий болгож байсан үе юм.Хэдийгээр эдгээр газрууд үржил шимтэй газар байрладаг боловч эдгээр эртний хүмүүс газар тариалангийн аргыг хараахан мэддэггүй байсан нь нотлох баримтаас харагдаж байна.[1]Хүрэл зэвсгийн үе ирсэн c.МЭӨ 1500 онд тус бүс нутгийн хүмүүс зэсийг хүрэл болгон хувиргаж, будаа тариалж, тахиа, гахай тэжээж байсан.МЭӨ 500 орчим онд одоогийн Мандалайн өмнөд хэсэгт төмөр хийцийн суурингууд үүссэн үед Төмөр зэвсгийн үе иржээ.[2] МЭӨ 500-аас МЭ 200 оны хооронд эргэн тойрныхоо газар нутаг болонХятад хүртэл худалдаа хийж байсан том тосгон, жижиг хотуудын будаа тариалсан суурингуудыг нотлох баримтууд харуулж байна.[3] Хүрэл чимэглэлтэй авс, найрлаж ууж байсан шавар савны үлдэгдэлээр дүүргэсэн оршуулгын газрууд нь тэдний чинээлэг нийгмийн амьдралын хэв маягийг харуулдаг.[2]Худалдааны нотолгоо нь балар эртний үед үргэлжилсэн нүүдэл байсныг харуулж байгаа боловч олноор нүүдэллэсэн анхны нотлох баримтууд зөвхөн в-ийг зааж байна.МЭӨ 200 онд Бирмийн хамгийн эртний оршин суугчид болох Пьюй хүмүүс [4] одоогийн Юннанаас Ирраваддын дээд хөндийд нүүж эхэлсэн.[5] Пью нар палеолитийн үеэс хойш оршин суусаар ирсэн Ирравадди болон Чиндвин голын бэлчирт төвлөрсөн тэгш тал нутаг даяар суурингуудыг нээсэн.[6] МЭ 1-р мянганы үед Пюүгийн араас Мон, Араканчууд, Мранма (Бирман) зэрэг янз бүрийн бүлгүүд иржээ.Паганчуудын үед Тетс, Кадус, Сгавс, Каньяан, Палаунг, Вас, Шанс нар Ирравадди хөндий болон түүний захын бүс нутагт нутаглаж байсныг бичээсүүд харуулж байна.[7]
Пью хот мужууд
Зүүн өмнөд Азийн хүрэл зэвсгийн үе ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
100 BCE Jan 1 - 1050

Пью хот мужууд

Myanmar (Burma)
Пю хотын мужууд нь МЭӨ 2-р зуунаас 11-р зууны дунд үе хүртэл одоогийн Дээд Бирмд (Мьянмар) оршин тогтнож байсан хот-улсын бүлэг юм.Хотын мужууд нь Бирмийн хамгийн эртний оршин суугчид болох Төвд-Бирман хэлээр ярьдаг Пью үндэстнүүдийн өмнө зүг рүү нүүдлийн нэг хэсэг болгон үүсгэн байгуулсан түүхтэй.[8] Мянган жилийн хугацаа буюу ихэвчлэн Пюй мянган жил гэж нэрлэдэг бөгөөд 9-р зууны сүүлээр Паган хаант улс үүссэн үед хүрэл зэвсгийн үеийг сонгодог мужуудын үетэй холбосон.Пью нь Ирраваддын хөндийд одоогийн Юньнань, в.МЭӨ 2-р зуунд Ирравади хөндийгөөр хот мужуудыг байгуулжээ.Пьюгийн анхны гэр нь одоогийн Чинхай, Ганьсу дахь Чинхай нуур байхаар сэргээгджээ.[9] Пью нар Бирмийн хамгийн эртний оршин суугчид байсан бөгөөд тэдний тухай баримтууд хадгалагдан үлджээ.[10] Энэ хугацаанд Бирм ньХятадаасЭнэтхэг рүү чиглэсэн хуурай замын худалдааны замын нэг хэсэг байв.Энэтхэгтэй хийсэн худалдаа нь Буддизмыг Өмнөд Энэтхэгээс авчирсан ба бусад соёл, архитектур, улс төрийн үзэл баримтлалыг авчирсан нь Бирмийн улс төрийн зохион байгуулалт, соёлд байнгын нөлөө үзүүлэх болно.4-р зуун гэхэд Ирраваддигийн хөндийд олон хүн Буддын шашинд оржээ.[11] Брахми бичигт үндэслэсэн Пюү бичиг нь Бирм хэлийг бичихэд ашигласан Бирм бичгийн эх сурвалж байсан байж магадгүй.[12] Олон хот мужуудаас хамгийн том бөгөөд хамгийн чухал нь орчин үеийн Пяйгаас зүүн өмнө зүгт орших Шри Ксетра вант улс байсан бөгөөд нэгэн цагт нийслэл байсан гэж үздэг.[13] 638 оны 3-р сард Шри Ксетрагийн Пюү шинэ хуанли гаргаж, улмаар Бирмийн хуанли болжээ.[10]Пью хотын томоохон мужууд бүгд Дээд Бирмийн усалгаатай гурван гол бүсэд байрладаг: Му голын хөндий, Кяуксе тал, Минбу муж, Ирравадди, Чиндвин голын бэлчир орчмын газар байв.Таван том ханатай хотууд болох Бейктхано, Майнгмау, Биннака, Ханлин, Шри Ксетра зэрэг хэд хэдэн жижиг хотуудыг Ирравадди голын сав газарт малтсан байна.МЭ 1-р зуунд байгуулагдсан Ханлин хот нь 7-8-р зууныг хүртэл Пью хаант улсын өмнөд захад Шри Ксетра (орчин үеийн Пяэйгийн ойролцоо) солигдох хүртэл хамгийн том бөгөөд хамгийн чухал хот байв.Халинаас хоёр дахин том Шри Ксетра эцэст нь Пюүгийн хамгийн том, нөлөө бүхий төв болжээ.[10]8-р зууны Хятадын сурвалж бичгүүдэд Ирраваддын хөндийгөөр 18 Пюй мужийг тодорхойлсон бөгөөд Пюй нарыг дайн тулаан бараг мэддэггүй байсан бөгөөд торгоны оронд торгон даавуугаар өмсөж, торго хорхойг устгахгүйн тулд хүмүүнлэг, энх тайванч ард түмэн гэж тодорхойлсон байдаг.Мөн Хятадын тэмдэглэлд Пюй нар одон орны тооцоолол хийх аргыг мэддэг байсан бөгөөд Пюүгийн олон хөвгүүд долоон настайгаасаа 20 нас хүртлээ сүм хийдийн амьдралд оржээ [10.]Энэ нь 9-р зууны эхэн үе хүртэл бараг мянган жил үргэлжилсэн урт удаан оршин тогтносон соёл иргэншил байсан бөгөөд хойд зүгээс Бамарс хэмээх "хурдан морьтны" шинэ бүлэг Ирраваддын дээд хөндийд орж ирэх хүртэл байв.9-р зууны эхээр Дээд Бирмийн Пюй хот мужууд Нанжаогийн (орчин үеийн Юньнан) байнгын дайралтанд өртөж байв.832 онд Нанжао Пью муж улсын ахлах, албан бус нийслэл Промег гүйцэж түрүүлсэн Халингиг халав.Бамарчууд Ирравадди, Чиндвин голын бэлчирт Баган (Паган) хотод гарнизон хот байгуулжээ.Пью суурингууд дараагийн гурван зууны турш Дээд Бирмд үлдсэн боловч Пю аажмаар өргөжиж буй Паган хаант улсад шингэсэн.Пюй хэл нь 12-р зууны сүүл хүртэл оршин байсан.13-р зуун гэхэд Пюү нь Бурман угсаатнуудыг хүлээн зөвшөөрсөн.Пюүгийн түүх, домог нь Бамарын түүхтэй нэгдэж байв.[14]
Даньяваддигийн хаант улс
Kingdom of Dhanyawaddy ©Anonymous
300 Jan 1 - 370

Даньяваддигийн хаант улс

Rakhine State, Myanmar (Burma)
Даньявадди нь одоогийн Мьянмарын хойд Ракхайн мужид байрладаг анхны Араканы вант улсын нийслэл байв.Энэ нэр нь пали хэлний Даннавати гэдэг үгийн эвдрэл бөгөөд энэ нь "том талбай эсвэл будаа тариалах эсвэл будааны аяга" гэсэн утгатай.Олон залгамжлагчдын нэгэн адил Даньявади хаант улс нь Дорнод (Паганаас өмнөх Мьянмар, Пю, Хятад, Монс) болон Баруун (Энэтхэгийн хойг) хоорондын худалдаанд суурилсан байв.Хамгийн эртний бичиг баримтууд нь Араканы соёл иргэншил МЭ 4-р зуунд үүссэн болохыг харуулж байна."Одоогийн давамгайлж байгаа Ракхайн бол Төвд-Бирманы үндэстэн бөгөөд 10-р зуун ба түүнээс хойш Аракан руу орж ирсэн сүүлчийн бүлэг хүмүүс юм."Эртний Даньявади нь Каладан ба Ле-мро голуудын хоорондох уулын нурууны баруун талд оршдог. Хотын хэрэм нь тоосгоор хийгдсэн бөгөөд 4,42 км2 талбайг хамарсан 9,6 км (6,0 миль) орчим периметртэй жигд бус тойрог үүсгэдэг. 1090 акр талбай). Хананы цаана, одоо лаг шаварт дарагдсан, шалан дээр хучигдсан өргөн шуудууны үлдэгдэл одоо ч тодорхой хэвээр байна. Аюулгүй байдлын үед, хот уулын овог аймгуудын дайралтанд өртөж, довтлохыг оролдсон үед. Хөрш зэргэлдээ гүрнүүд байсан бол хүн амыг бүслэлтэд тэсвэрлэх баталгаатай хүнсний хангамж байх байсан.Хот хөндий болон доод нурууг хянаж, нойтон будаа, таунгья (наслах, шатаах) холимог эдийн засгийг дэмжиж, нутгийн дарга нар мөнгө төлөх байсан. хаанд үнэнч байх.
Вайтали
Waithali ©Anonymous
370 Jan 1 - 818

Вайтали

Mrauk-U, Myanmar (Burma)
МЭ 370 онд Даньявади хаант улс мөхсөөр МЭ 4-р зуунд Араканы ертөнцийн эрх мэдлийн төв Даньявадигаас Вайтали руу шилжсэн гэж үздэг.Хэдийгээр Дханьявадигаас хожуу байгуулагдсан ч Араканы дөрвөн хаант улсаас хамгийн индианчлагдсан нь Вайтали юм.Бүх Араканы хаант улсуудын нэгэн адил Вайтали хаант улс нь Дорнод (Пю хот-муж, Хятад, Монс) болон Баруун (Энэтхэг , Бенгал, Перс ) хоорондын худалдаанд суурилсан байв.Энэ хаант улсХятад -Энэтхэгийн тэнгисийн замаар цэцэглэн хөгжиж байв.[34] Вайтали бол жилд хэдэн мянган хөлөг онгоц ирдэг алдартай худалдааны боомт байсан.Энэ хот нь урсгалын голын эрэг дээр баригдсан бөгөөд тоосгон ханаар хүрээлэгдсэн байв.Хотын зохион байгуулалтад Хинду , Энэтхэгийн нөлөө их байсан.[35] МЭ 7349 онд сийлсэн Анандачандрагийн бичээсийн дагуу Вайталийн хаант улсын харьяат хүмүүс Их хөлгөний буддизмыг шүтдэг байсан бөгөөд хаант улсын эрх баригч династууд нь Хинду бурхан Шивагийн үр удам байсан гэж тунхагласан байдаг.10-р зуунд вант улс эцэстээ уналтад орж, Ракхайны улс төрийн цөм нь Мьянмарын төв хэсэгт Баган хаант улс мандахтай зэрэгцэн Ле-мро хөндийн мужуудад шилжсэн.Зарим түүхчид энэ бууралтыг 10-р зуунд Мранма (Бамар хүмүүс) эзлэн авснаас эсвэл цагаачлалаас болсон гэж дүгнэдэг.[34]
Мон хаант улсууд
Mon Kingdoms ©Maurice Fievet
400 Jan 1 - 1000

Мон хаант улсууд

Thaton, Myanmar (Burma)
Мон үндэстний тухай тэмдэглэгдэн үлдсэн анхны хаант улс бол Дваравати бөгөөд [15] МЭ 1000 он хүртэл нийслэлээ Кхмерийн эзэнт гүрэн цөлмөх хүртэл цэцэглэн хөгжиж, оршин суугчдын нэлээд хэсэг нь баруунаас одоогийн Доод Бирм рүү дүрвэж, эцэст нь шинэ улс төр байгуулсан. .Мон хэлээр ярьдаг өөр нэг муж Харипунжая Тайландын хойд хэсэгт 13-р зууны сүүл хүртэл оршин тогтнож байжээ.[16]Колончлолын үеийн эрдэм шинжилгээний дагуу 6-р зууны эхэн үед Мончууд орчин үеийн Тайландын Харибхунжая, Дваравати зэрэг Мон хаант улсуудаас одоогийн Доод Бирмд орж ирж эхэлсэн байна.9-р зууны дунд үе гэхэд Мончууд Баго, Тэтоны эргэн тойронд төвлөрсөн дор хаяж хоёр жижиг хаант улс (эсвэл том хот муж) байгуулжээ.Тус мужууд нь Энэтхэгийн далай болон Зүүн өмнөд Азийн эх газрын хоорондох худалдааны чухал боомтууд байв.Гэсэн хэдий ч уламжлалт сэргээн босголтын дагуу Мон хотын эртний улсуудыг 1057 онд хойд зүгээс Паган хаант улс эзлэн авсан бөгөөд Тэтоны утга зохиол, шашны уламжлал нь эртний паган шашны соёл иргэншлийг төлөвшүүлэхэд тусалсан.[17] 1050-1085 оны хооронд Мон гар урчууд болон гар урчууд Паган хотод хоёр мянга орчим хөшөөг барихад тусалсан бөгөөд эдгээрийн үлдэгдэл нь өнөөдөр Ангкор Ватын сүр жавхлантай өрсөлдөж байна.[18] Мон бичгийг Бирм бичгийн эх сурвалж гэж үздэг бөгөөд хамгийн эртний нотолгоо нь колончлолын эрин үеийн эрдэмтдийн судалгаагаар Тэтоны байлдан дагуулалтаас хойш нэг жилийн дараа буюу 1058 онд оногджээ.[19]Гэсэн хэдий ч 2000-аад оны судалгаагаар (одоо ч цөөнхийн үзэл бодол) Анаврахтаг байлдан дагуулсны дараа Мончуудын дотоод засалд үзүүлсэн нөлөө нь паган шашинтны дараах домог бөгөөд Паганыг тэлэхээс өмнө Доод Бирмд бодитойгоор бие даасан улс төр байгаагүй гэж үздэг.[20] Магадгүй энэ үед эргийн шугамыг нэг зуунд гурван миль (4.8 километр)-ээр сунгаж буй дельтагийн тунадас хангалтгүй хэвээр байсан бөгөөд далай нь даруухан хүн амтай ч хамаагүй их хүн амыг тэжээхэд хэт хол дотогш хүрэв. колоничлолын өмнөх үеийн хүн ам.Бирм бичгийн хамгийн эртний нотолгоо нь 1035 онд, магадгүй 984 онд бичигдсэн байдаг бөгөөд аль аль нь Бирмийн Мон үсгийн хамгийн эртний нотлох баримтаас (1093) эрт байна.2000-аад оны судалгаанаас үзэхэд Пюү бичиг нь Бирм бичгийн эх сурвалж байсан гэж үздэг.[21]Эдгээр мужуудын хэмжээ, ач холбогдлын талаар маргаантай хэвээр байгаа хэдий ч 11-р зууны үед Паган улс Доод Бирмд эрх мэдлээ тогтоосон бөгөөд энэхүү байлдан дагуулалт нь орон нутгийн Мон үндэстэн биш юмаа гэхэд Энэтхэг, Теравадагийн бэхлэлт Шри нартай соёлын солилцоог нэмэгдүүлэхэд тус дөхөм болсон гэдгийг бүх эрдэмтэд хүлээн зөвшөөрдөг. Ланка.Геополитикийн үүднээс авч үзвэл Анаврахта Тэтоны байлдан дагуулалт нь Тенасерим эрэг дэх кхмерүүдийн давшилтыг шалгасан.[20]
849 - 1294
Баганornament
Паган хаант улс
Паган гүрэн. ©Anonymous
849 Jan 2 - 1297

Паган хаант улс

Bagan, Myanmar (Burma)
Паганы хаант улс нь орчин үеийн Мьянмарыг бүрдүүлсэн бүс нутгуудыг нэгтгэсэн анхны Бирмийн хаант улс байв.Паган 250 жилийн турш Ирравади хөндий ба түүний захад захирч байсан нь Бирмийн хэл, соёлыг дээшлүүлж, Мьянмарын дээд хэсэгт Бамар үндэстэн дэлгэрч, Мьянмар болон зүүн өмнөд Азийн эх газарт Теравада буддизмыг дэлгэрүүлэх үндэс суурийг тавьсан юм.[22]Уг хаант улс нь Нанжаогийн хаант улсаас Ирравадди хөндийд саяхан орж ирсэн Мранма/Бирманчуудын Паган (одоогийн Баган) дахь 9-р зууны жижиг суурингаас үүссэн юм.Дараагийн хоёр зуун жилийн хугацаанд жижиг ноёд аажмаар өсөн нэмэгдэж, 1050-1060-аад он хүртэл хаан Анаврахта Паган гүрнийг байгуулж, Ирравади хөндий болон түүний захыг нэг улс төрийн дор нэгтгэх хүртэл аажмаар өсчээ.12-р зууны сүүлч гэхэд Анаврахтагийн залгамжлагчид нөлөөгөө урагшаа Малайзын дээд хойгт , зүүн талаараа наад зах нь Салвин гол хүртэл, хойд талаараа одоогийн Хятадын хилээс доош, баруун талаараа хойд зүгт хүртэл өргөжүүлжээ. Аракан ба Чин толгод.[23] 12-13-р зууны үед Паган улс нь Кхмерийн эзэнт гүрэнтэй зэрэгцэн Зүүн Өмнөд Азийн эх газрын хоёр гол эзэнт гүрний нэг байв.[24]Бирмийн хэл, соёл нь Ирраваддын дээд хөндийд аажмаар ноёрхож, 12-р зууны сүүлчээр Пью, Мон, Палигийн хэм хэмжээг алдав.Теравада буддизм аажмаар тосгоны түвшинд тархаж эхэлсэн боловч тарнийн, их хөлгөний, брахман , анимист зан үйл нь нийгмийн бүх давхаргад хүчтэй хэвээр байв.Паганы удирдагчид Баганы археологийн бүсэд 10,000 гаруй буддын шашны сүм хийд барьсан бөгөөд үүнээс 2000 гаруй нь үлджээ.Баян хүмүүс шашны эрх мэдэлтнүүдэд татваргүй газар бэлэглэжээ.[25]1280-аад он гэхэд татваргүй шашны баялгийн тасралтгүй өсөлт нь хаант улсын ордоны болон цэргийн алба хаагчдын үнэнч байдлыг хадгалах чадварт ноцтой нөлөөлсөн тул хаант улс 13-р зууны дунд үеэс уналтад орсон.Энэ нь Араканчууд, Монс, Монгол, Шанчуудын дотоод эмх замбараагүй байдал, гадаад сорилтуудын харгис тойрог үүсгэв.Дөрвөн зуун жилийн түүхтэй хаант улсыг 1287 онд давтан хийсэн Монголчуудын довтолгоон (1277–1301) мөхөөсөн. Энэ задралын дараа 250 жилийн улс төрийн хуваагдал 16-р зуун хүртэл үргэлжилсэн юм.[26] Паган хаант улс хэд хэдэн жижиг хаант улсуудад нөхөж баршгүй задарсан.14-р зууны дунд үе гэхэд тус улс Дээд Бирм, Доод Бирм, Шан муж, Аракан гэсэн дөрвөн том хүчний төвүүдийн дагуу зохион байгуулалтад оржээ.Ихэнх эрчим хүчний төвүүд нь (ихэвчлэн сул эзэмшдэг) жижиг хаант улсууд эсвэл ноёдын мужуудаас бүрддэг байв.Энэ эрин үе нь хэд хэдэн дайн, эвсэл солигдсоноор тэмдэглэгдсэн байв.Жижиг вант улсууд заримдаа нэгэн зэрэг илүү хүчирхэг улсуудад үнэнч байх гэсэн эргэлзээтэй тоглоом тоглодог байв.
Шан мужууд
Shan States ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1563

Шан мужууд

Mogaung, Myanmar (Burma)
Шан мужуудын эртний түүх домогт бүрхэг байдаг.Ихэнх мужууд Шэн/Сен санскрит нэртэй өмнөх мужид байгуулагдсан гэж мэдэгддэг.Тай Йай шастир нь ихэвчлэн 6-р зуунд тэнгэрээс бууж ирсэн Хун Лун, Хун Лай хоёр ах дүүсийн түүхээр эхэлдэг бөгөөд нутгийн ард түмэн тэднийг хаан хэмээн өргөмжилсөн.[30] Шан үндэстний Тай үндэстнүүд МЭ 10-р зуунд хүртэл Шан толгод болон одоогийн Бирмийн хойд хэсгийн бусад хэсэгт нутаглаж ирсэн.МЭ 10-р зуунд Юньнаньд Мон Мао (Муан Мао) хэмээх Шань улс оршин тогтнож байсан боловч Паган хаан Анаврахта (1044-1077) үед Бирмийн вассал улс болжээ.[31]Тэр үеийн анхны томоохон Шан улс 1215 онд Могаунг, дараа нь 1223 онд Моне байгуулагдсан. Эдгээр нь 1229 онд Ахом хаант улс, 1253 онд Сухотайн хаант улсыг үүсгэн байгуулсан Тайчуудын томоохон нүүдлийн нэг хэсэг юм. [32] Шан улс, түүний дотор Монголчуудтай хамт ирсэн шинэ нүүдэл удалгүй Чин улсын хойд хэсэг, баруун хойд Сагаин мужаас одоогийн Шан толгод хүртэл газар нутгийг ноёрхож эхлэв.Шинээр байгуулагдсан Шань мужууд нь Чин, Палаун, Па-О, Качин, Аха, Лаху, Ва, Бурман зэрэг бусад үндэстний цөөнхүүдийг багтаасан олон үндэстний улсууд байв.Хамгийн хүчирхэг Шан мужууд нь одоогийн Качин мужид Мохнин (Мон Ян), Могаун (Мон Каунг) байсан бол түүний араас Тейнни (Хсенви), Тибав (Хсипав), Момейк (Монг Мит), Кяингтонг (Кен Тунг) нар оржээ. өдөр хойд Шань муж.[33]
Хантавадди хаант улс
Бирм хэлээр ярьдаг Ава вант Хантвадди хоёрын хоорондох Дөчин жилийн дайн. ©Anonymous
1287 Jan 1 - 1552

Хантавадди хаант улс

Mottama, Myanmar (Burma)
Хантаваддын хаант улс нь 1287 [27] -аас 1539 он хүртэл, товчхондоо 1550-1552 он хүртэл хоёр өөр хугацаанд оршин тогтнож байсан доод Бирмд (Мьянмар) чухал улс байв. Вареру хаан Сухотайн хаант улс болон МонголЮаньд вассал улс болгон байгуулжээ.гүрэн [28] , энэ нь эцэстээ 1330 онд тусгаар тогтнолоо олж авсан. Гэсэн хэдий ч хаант улс нь хязгаарлагдмал төвлөрсөн эрх мэдэлтэй Баго, Ирравадди бэлчир, Моттама гэсэн гурван томоохон бүс нутгийн төвөөс бүрдсэн сул холбоо байв.14-р зууны сүүл ба 15-р зууны эхэн үед Разадарит хааны хаанчлал нь эдгээр бүс нутгийг нэгтгэж, хойд зүгт Ава хаант улсыг хамгаалахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн нь Хантаваддигийн оршин тогтнох хамгийн өндөр цэгийг тэмдэглэсэн юм.Аватай хийсэн дайны дараа хаант улс алтан үе рүү орж, 1420-оос 1530-аад он хүртэл бүс нутагтаа хамгийн баян чинээлэг, хүчирхэг улс болон гарч ирэв.Биння Ран I, Шин Савбу, Даммазеди зэрэг авьяаслаг удирдагчдын үед Хантвадди эдийн засаг, соёлын хувьд цэцэглэн хөгжиж байв.Энэ нь Теравада буддизмын чухал төв болж, Энэтхэгийн далайг дамнасан худалдааны бат бөх холбоо тогтоож, алт, торго, амтлагч зэрэг гадаадын бараагаар эрдэнэсийн санг баяжуулсан.Энэ нь Шри Ланктай хүчтэй харилцаа тогтоож, дараа нь улс даяар тархсан шинэчлэлийг дэмжсэн.[29]Гэсэн хэдий ч хаант улс 16-р зууны дундуур Дээд Бирмээс гаралтай Таунгоо гүрний гарт гэнэт сүйрчээ.Хантавадди их нөөцтэй хэдий ч Такаютпи хааны удирдлага дор Табиншвехти болон түүний орлогч генерал Байиннаунг нарын удирдсан цэргийн кампанит ажлыг даван туулж чадсангүй.Табиншвехти алагдсаны дараа 1550 онд богино хугацаанд сэргэсэн ч Хантвадди эцэст нь байлдан дагуулж, Таунгоогийн эзэнт гүрэнд шингэсэн юм.Уг хаант улсын өв нь 1740 онд Сэргээгдсэн Хантавадди хаант улсыг байгуулахаар дахин босох Мон үндэстний дунд хадгалагдан үлджээ.
Ава улсын хаант улс
Kingdom of Ava ©Anonymous
1365 Jan 1 - 1555

Ава улсын хаант улс

Inwa, Myanmar (Burma)
1364 онд байгуулагдсан Ава вант улс нь өөрийгөө Паган хаант улсын хууль ёсны залгамжлагч гэж үзэж, эхэндээ өмнөх эзэнт гүрнийг дахин байгуулахыг эрмэлзэж байв.Ава оргил үедээ Таунгугийн захирч байсан хаант улс болон зарим Шан мужийг өөрийн мэдэлд оруулж чадсан.Гэсэн хэдий ч бусад бүс нутгуудад бүрэн хяналтаа сэргээж чадаагүй тул Хантаваддитай 40 жилийн дайнд хүргэснээр Ава суларсан юм.Тус хаант улс вассал улсуудын бослого, ялангуяа шинэ хаан хаан ширээнд суухад, улмаар 15-р зууны сүүлч, 16-р зууны эхэн үед Проме хаант улс, Таунгоо зэрэг газар нутгаа алдаж эхэлсэн.Шан мужуудын дайралт эрчимжсэний улмаас Ава суларсан хэвээр байсан бөгөөд 1527 онд Шан улсын холбоо Аваг эзлэн авснаар дээд цэгтээ хүрчээ.Холбоо нь Ава руу хүүхэлдэйн удирдагчдыг тулгаж, Дээд Бирмийг захирч байв.Гэсэн хэдий ч Холбоо нь бие даасан хэвээр үлдэж, аажмаар хүчирхэгжсэн Таунгоогийн хаант улсыг устгаж чадаагүй юм.Дайсагнасан хаант улсуудаар хүрээлэгдсэн Таунгоо 1534-1541 оны хооронд хүчирхэг Хантвадди хаант улсыг ялж чадсан.Пром, Баган руу анхаарлаа хандуулж, Таунгоо эдгээр бүс нутгийг амжилттай эзлэн авч, хаант улсыг хүчирхэгжүүлэх замыг засав.Эцэст нь 1555 оны 1-р сард Таунгоо гүрний хаан Байиннаунг Аваг эзлэн авснаар Авагийн хоёр зуун жил ноёрхосны эцэст Дээд Бирмийн нийслэл байх үүрэг дуусгавар болсон юм.
Дөчин жилийн дайн
Forty Years' War ©Anonymous
1385 Jan 1 - 1423

Дөчин жилийн дайн

Inwa, Myanmar (Burma)
Дөчин жилийн дайн бол Бирм хэлээр ярьдаг Ава вант улс болон Мон хэлээр ярьдаг Хантаваддигийн хаант улсын хооронд болсон цэргийн дайн юм.Дайн нь 1385-1391, 1401-1424 гэсэн хоёр тусдаа хугацаанд тулалдаж, 1391-1401, 1403-1408 оны хоёр эвлэрлийн гэрээгээр тасалдсан.Энэ нь үндсэндээ өнөөгийн Доод Бирм, мөн Дээд Бирм, Шан муж, Ракхайн мужид тулалдсан.Энэ нь мухардалд орж, Хантваддигийн тусгаар тогтнолыг хамгаалж, Авагийн хуучин Паган хаант улсыг сэргээн босгох хүчин чармайлтыг үр дүнтэй зогсоов.
Мраук Их Британи
Mrauk U Kingdom ©Anonymous
1429 Feb 1 - Apr 18

Мраук Их Британи

Arakan, Myanmar (Burma)
1406 онд [36] Ава вант улсын Бирмийн цэргүүд Аракан руу довтлов.Аракан дахь хяналт нь Бирмийн эх газар дахь Ава болон Хантвадди Пегу нарын хоорондох Дөчин жилийн дайны нэг хэсэг байв.1412 онд Хантваддигийн хүчнүүд Авагийн цэргийг хөөж гаргахаас өмнө Араканы хяналт хэд хэдэн удаа солигдож байв. Ава 1416/17 он хүртэл хойд Араканы нутагт хөлөө барьж байсан боловч Араканыг эргүүлэн авахыг оролдоогүй.Хантаваддигийн нөлөө 1421 онд хаан Разадарит нас барсны дараа дууссан. Араканы захирагч асан Мин Сав Мон Бенгалын Султант улсаас орогнол хүлээн авч, Пандуад 24 жил амьдарсан.Сав Мон Бенгалын Султан Жалалуддин Мухаммед Шахтай ойр дотно болж, хааны армид командлагчаар ажиллаж байв.Хараа Мон султаныг алдагдсан хаан ширээгээ сэргээхэд нь туслахыг ятгав.[37]Сав Мон 1430 онд Бенгалын командлагч Вали Хан, Синди хаан нарын цэргийн тусламжаар Араканы хаан ширээг дахин хяналтдаа авчээ.Дараа нь тэрээр хааны шинэ нийслэл Мраук У-г байгуулжээ. Түүний хаант улс Мраук У вант улс гэгдэх болно.Аракан нь Бенгалын Султанатын вассал улс болж, Араканы хойд хэсгийн зарим нутаг дэвсгэрт Бенгалийн бүрэн эрхт байдлыг хүлээн зөвшөөрсөн.Түүний хаант улсын вассал статусыг хүлээн зөвшөөрч, Араканы хаад Буддын шашинтай байсан ч Исламын цол хүртэж, Бенгалаас Исламын алтан динар зоосыг хаант улсын хэмжээнд ашиглахыг хуульчилсан.Хаад өөрсдийгөө султантай харьцуулж, лалын шашинтнуудыг хааны засаг захиргаанд нэр хүндтэй албан тушаалд ажиллуулдаг байв.1433 онд Сулейман Шах гэж нэрлэгддэг байсан Моныг харсан бөгөөд түүний дүү Мин Хайи залгамжлав.Хэдийгээр 1429-1531 онд Бенгалын Султанатын хамгаалалтад эхэлсэн ч Мраук-У Португалийн тусламжтайгаар Читтагонг эзлэн авав.Энэ нь 1546-1547, 1580-1581 онд Тунгоо Бирмийн хаант улсыг эзлэх оролдлогыг хоёр удаа дарж чадсан юм.Эрх мэдлийн оргил үедээ тэрээр 1599-1603 онд Сундарбанаас Мартабаны булан хүртэлх Бенгалын булан хүртэлх эргийг богино хугацаанд хянаж байв. [38] 1666 онд Могалын эзэнт гүрэнтэй хийсэн дайны дараа Читтагонг хяналтаа алджээ.Түүний хаанчлал 1785 он хүртэл үргэлжилж, Бирмийн Конбаунг гүрэнд эзлэв.Мраук У хотод лалын сүм, сүм хийд, бунхан, семинар, номын сангууд байрладаг олон үндэстний хүн ам амьдардаг байв.Мөн тус хаант улс далайн дээрэм, боолын худалдааны төв байжээ.Энд Араб, Дани, Голланд , Португалийн худалдаачид байнга очдог байв.
1510 - 1752
Тэвчээртэй байгаарайornament
Анхны Тунгоо гүрэн
First Toungoo Empire ©Anonymous
1510 Jan 1 - 1599

Анхны Тунгоо гүрэн

Taungoo, Myanmar (Burma)
1480-аад оноос эхлэн Ава байнгын дотоод бослого, Шан мужуудын гадны довтолгоонд өртөж, задарч эхлэв.1510 онд Ава хаант улсын зүүн өмнөд буланд орших Таунгоо мөн тусгаар тогтнолоо зарлав.[39] Шан улсуудын холбоо 1527 онд Аваг эзлэх үед олон дүрвэгсэд зүүн өмнөд зүгт, далайд гарцгүй, тайван амгалан тайван орших Таунгоо жижиг вант улс руу дүрвэж, нэг нь илүү том дайсагнагч хаант улсуудаар хүрээлэгдсэн байв.Амбицтай хаан Табиншвехти болон түүний орлогч генерал Байиннаунг тэргүүтэй Таунгоо Паган гүрэн нуран унаснаас хойш оршин байсан жижиг хаант улсуудыг нэгтгэж, Зүүн Өмнөд Азийн түүхэн дэх хамгийн том эзэнт гүрнийг байгуулжээ.Эхлээд эхэн үеийн хаант улс Таунгоо-Хантаваддигийн дайнд (1534–41) илүү хүчирхэг Хантваддиг ялав.Табиншвехти 1539 онд нийслэлээ шинээр эзлэгдсэн Баго руу нүүлгэсэн. Таунгоо 1544 он гэхэд Паган хүртэл эрх мэдлээ өргөжүүлсэн боловч 1545–47 онд Аракан, 1547–49 онд Сиамыг эзэлж чадаагүй юм.Табиншвехтийн залгамжлагч Байиннаунг тэлэх бодлогыг үргэлжлүүлж, 1555 онд Ава, Ойрхи/Цис-Салвин Шан муж (1557), Лан На (1558), Манипур (1560), Алс/Транс-Салвин Шан муж (1562–63), Сиам (1564, 1569), Лан Хан (1565–74) нар баруун болон төв эх газрын зүүн өмнөд Азийн ихэнх хэсгийг өөрийн эрхшээлд оруулсан.Байиннаун удамшлын Шань ноёдын эрх мэдлийг бууруулсан засаг захиргааны тогтвортой тогтолцоог бий болгож, Шан улсын ёс заншлыг нам дор газрын хэм хэмжээнд нийцүүлсэн.[40] Гэвч тэрээр алс холын эзэнт гүрний хаа сайгүй үр дүнтэй засаг захиргааны тогтолцоог хуулбарлаж чадахгүй байв.Түүний эзэнт гүрэн бол Таунгоогийн хаант улс биш харин хаад нь түүнд үнэнч байсан хуучин бүрэн эрхт хаант улсуудын сул цуглуулга байв.Ивээн тэтгэгч-үйлчлүүлэгчийн харилцаанаас үүдэлтэй хэт өргөжсөн эзэнт гүрэн 1581 онд түүнийг нас барсны дараа удалгүй унав. Сиам 1584 онд салж, 1605 он хүртэл Бирмтэй дайтаж явав. 1597 он гэхэд хаант улс Таунгоо зэрэг бүх өмч хөрөнгөө алджээ. угсааны өвөг дээдсийн өлгий нутаг.1599 онд Араканы цэргүүд Португалийн хөлсний цэргүүдийн тусламжтай, тэрслүү Таунгугийн цэргүүдтэй эвсэж, Пегуг халжээ.Тус улс эмх замбараагүй байдалд орж, бүс нутаг бүр хааныг зарлав.Португалийн хөлсний цэрэг Филипе де Брито э Никоте Аракан эздийнхээ эсрэг тэр даруй бослого гаргаж, 1603 онд Танлин хотод Гоагийн дэмжлэгтэй Португалийн засаглалыг тогтоов.Мьянмарын хувьд үймээн самуунтай үе байсан ч Таунгоогийн өргөтгөл нь тус улсын олон улсын хүрээг нэмэгдүүлсэн.Мьянмараас шинээр ирсэн баян худалдаачид Филиппиний Себугийн Ражахнат хүртэл худалдаа хийж, Бирмийн элсэн чихэр (шаркара) Себуаногийн алтаар зарж байжээ.[41] Филиппинчүүд Мьянмарт бас худалдааны нийгэмлэгүүдтэй байсан гэж түүхч Уильям Хенри Скотт Португалийн гар бичмэл Summa Orientalis-аас иш татан Бирм дэх Моттама (Мьянмар) Филиппиний Минданао хотоос худалдаачид ихтэй байсныг тэмдэглэжээ.[42] Лузон арлаас ирсэн Филиппиний бусад бүлэг болох Минданаочуудын өрсөлдөгч болох Лукосчууд мөн Бирм-Сиам дахь Сиам (Тайланд) болон Бирмд (Мьянмар) хөлсний цэрэг, цэрэг болгон хөлсөлжээ. Дайнууд нь хоёр талын хөлсний цэргүүд байсан Португалчуудтай ижил тохиолдол юм.[43]
Шань мужуудын холбоо
Confederation of Shan States ©Anonymous
1527 Jan 1

Шань мужуудын холбоо

Mogaung, Myanmar (Burma)
Шан улсуудын холбоо нь 1527 онд Ава хаант улсыг байлдан дагуулж, 1555 он хүртэл Дээд Бирмийг захирч байсан Шан улсуудын нэгдэл юм. Холбоо нь анх Мохньин, Могаун, Бхамо, Момейк, Кале нараас бүрдэж байв.Үүнийг Мохнины дарга Савлон удирдаж байв.Холбоо нь 16-р зууны эхэн үед (1502-1527) Дээд Бирм рүү дайрч, Ава болон түүний холбоотон Шан улсын Тибав (Хсипав)-ын эсрэг хэд хэдэн дайн хийсэн.Холбоо эцэст нь 1527 онд Аваг ялж, Савлоны ууган хүү Тоханбваг Авагийн хаан ширээнд суулгав.Тибау болон түүний цутгал болох Няунгшве, Мобие нар ч мөн холбоонд иржээ.Өргөтгөсөн Холбоо нь 1533 онд өөрийн хуучин холбоотон Проме хаант улсыг ялснаар эрх мэдлээ Проме (Пяй) хүртэл сунгасан тул Солон Авагийн эсрэг хийсэн дайнд Проме хангалттай тусламж үзүүлээгүй гэж үзжээ.Промегийн дайны дараа Саулоныг өөрийн сайд нар хөнөөсөн нь удирдлагын орон зайг бий болгосон.Хэдийгээр Савлоны хүү Тоханбва угаасаа Холбооны удирдлагыг авах гэж оролдсон ч бусад соофууд түүнийг хэзээ ч тэнцүүхэн дундаа анхных гэж бүрэн хүлээн зөвшөөрөөгүй.Доод Бирм дэх Тунгоо-Хантаваддигийн дайны (1535-1541) эхний дөрвөн жилд нэгдмэл бус нэгдэл хөндлөнгөөс оролцохыг үл тоомсорлов.Тэд 1539 онд Тоунгоо Хантавадийг ялан дийлж, түүний вассал Промыг эсэргүүцэх хүртлээ нөхцөл байдлын ноцтой байдлыг үнэлээгүй юм.Саофууд эцэст нь нэгдэж, 1539 онд Промыг чөлөөлөх хүч илгээсэн. Гэсэн хэдий ч нэгдсэн хүч 1542 онд Тоунгоогийн өөр нэг довтолгооны эсрэг Промыг барьж чадсангүй.1543 онд Бирмийн сайд нар Тоханбваг хөнөөж, Тибаугийн соофа Хконмаингийг Авагийн хаан ширээнд суулгав.Ситху Кявтин тэргүүтэй Мохниний удирдагчид Авагийн хаан ширээг тэднийх гэж мэдэрсэн.Гэвч Тунгоогийн аюулаас үүдэн Мохнины удирдагчид Хконмаингийн удирдлагад дургүйцэн зөвшөөрөв.Холбоо 1543 онд Доод Бирм рүү томоохон довтолгоог эхлүүлсэн боловч түүний хүчийг буцааж хөөжээ.1544 он гэхэд Тунгоогийн хүчнүүд Паганыг эзэлжээ.Холбоо дахин довтлох оролдлого хийхгүй.Хконмаинг 1546 онд нас барсны дараа түүний хүү Мобие Нарапати Авагийн хаан болжээ.Холбооны зөрчилдөөн бүрэн хэмжээгээр дахин эхлэв.Ситху Кявхтин Ава голын цаадах Сагаинг хэмээх газар нутаг дэвсгэрийг байгуулж, эцэст нь 1552 онд Мобие Нарапатиг хөөн гаргав. Суларсан Холбоо нь Байиннауны Тунгоогийн цэргүүдтэй өрсөлдөх чадваргүй болсон.Байиннаунг 1555 онд Аваг эзлэн авч, 1556-1557 он хүртэл хэд хэдэн цэргийн аян дайн хийж бүх Шан мужийг эзлэн авчээ.
Тунгоо-Хандваддигийн дайн
Toungoo–Hanthawaddy War ©Anonymous
1534 Nov 1 - 1541 May

Тунгоо-Хандваддигийн дайн

Irrawaddy River, Myanmar (Burm
Тунгоо-Хантаваддигийн дайн нь Бирмийн (Мьянмар) түүхэнд Тунгоогийн эзэнт гүрний цаашдын тэлэлт, бэхжилтийн үе шатыг тодорхойлсон чухал үе байлаа.Энэхүү цэргийн мөргөлдөөн нь хоёр талын цэрэг, стратеги, улс төрийн хэд хэдэн маневраар тодорхойлогддог байв.Энэ дайны сонирхолтой талуудын нэг нь жижиг, харьцангуй шинэ Тунгоогийн хаант улс илүү тогтсон Хантвадди хаант улсыг хэрхэн даван туулж чадсан явдал юм.Хуурамч мэдээлэл, Хантваддигийн сул удирдлага зэрэг ухаалаг тактикуудын хослол нь Тунгоог зорилгодоо хүрэхэд тусалсан.Тоунгоогийн гол удирдагчид болох Табиншвехти, Байиннаунг нар эхлээд Хантваддигийн дотор үл ойлголцол үүсгэж, дараа нь Пэгүг барьж авснаар тактикийн гайхалтай чадвараа харуулсан.Түүгээр ч барахгүй ухарч буй Хантваддигийн армийн араас хөөцөлдөх хүсэл эрмэлзэл, Наунёгийн амжилттай тулалдаан нь урсгалыг өөрсөддөө ашигтайгаар эргүүлэв.Тэд дахин нэгдэхээсээ өмнө Хантваддигийн цэргийн хүчийг хурдан саармагжуулах шаардлагатайг хүлээн зөвшөөрсөн.Бэхжүүлсэн боомт, Португалийн хөлсний цэргүүдийн тусламж [44] зэргээрээ онцлогтой Мартабаны эсэргүүцэл ихээхэн саад тотгор учруулсан юм.Гэсэн хэдий ч энд ч Тунгоогийн хүчнийхэн сал дээр хулсан цамхаг барьж, боомтыг хамгаалж буй Португалийн байлдааны хөлөг онгоцыг идэвхгүй болгохын тулд галт салуудыг үр дүнтэй ашиглаж дасан зохицох чадвараа харуулсан.Эдгээр үйлдлүүд нь боомтын бэхлэлтийг тойрч гарахад чухал ач холбогдолтой байсан бөгөөд эцэст нь хотыг эзлэн авах боломжийг олгосон юм.Мартабан дахь эцсийн ялалт нь Хантваддигийн хувь заяаг битүүмжилж, Тунгоогийн эзэнт гүрнийг ихээхэн өргөжүүлсэн.Хоёр тал Зүүн Өмнөд Азийн бүс нутгийн мөргөлдөөнд галт зэвсэг, их буу гэх мэт байлдааны шинэ технологийг авчирсан гадаадын хөлсний цэргүүдийг, ялангуяа Португалийг хэрхэн ажиллуулж байсныг тэмдэглэх нь зүйтэй.Үндсэндээ дайн нь зөвхөн нутаг дэвсгэрийн хяналтыг тогтоох өрсөлдөөн төдийгүй стратегийн мөргөлдөөнийг тусгаж, үр дүнд нь манлайлал, тактикийн шинэчлэл чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.Хантваддигийн уналт нь Паганаас хойшхи хамгийн хүчирхэг хаант улсуудын нэгний төгсгөлийг тэмдэглэсэн [44] , Тунгоо олж авсан нөөцөө цаашид өргөжин тэлэх, тэр дундаа Бирмийн бусад хуваагдмал мужуудыг нэгтгэхэд ашиглах боломжийг олгосон.Ийнхүү энэ дайн Бирмийн түүхийн томоохон түүхэнд чухал байр суурь эзэлдэг.
Тунгоо-Авагийн дайн
Байннаунг ©Kingdom of War (2007).
1538 Nov 1 - 1545 Jan

Тунгоо-Авагийн дайн

Prome, Myanmar (Burma)
Тунгоо-Авагийн дайн бол одоогийн Доод ба Төв Бирм (Мьянмар)-д Тунгоо гүрэн, Ава тэргүүтэй Шан мужуудын холбоо, Хантвадди Пегу, Аракан (Мраук-У) нарын хооронд болсон цэргийн мөргөлдөөн юм.Тунгоогийн шийдэмгий ялалт нь Бирмийн төв хэсгийг бүхэлд нь удирдаж эхэлсэн хаант улс болж, 1287 онд Паган гүрэн нуран унаснаас хойших Бирм дэх хамгийн том улс болж гарч ирэхийг баталгаажуулав [. 45]1538 онд Ава өөрийн вассал Промоор дамжуулан Тоунгоо, Пэгү хоёрын хооронд дөрвөн жил үргэлжилсэн дайнд Пэгүгийн ард дэмжлэг үзүүлснээр дайн эхэлсэн.Цэргүүд нь 1539 онд Промегийн бүслэлтийг эвдсэний дараа Ава Холбооны холбоотнуудаа дайнд бэлтгэхийг зөвшөөрч, Аракантай холбоо байгуулжээ.[46] Гэвч 1540-41 оны хуурай улирлын долоон сард Тоунгоо Мартабаныг (Моттама) эзлэхээр тэмцэж байх үед сул холбоо хоёр дахь фронтоо нээж чадаагүй юм.1541 оны 11-р сард Тунгоогийн цэргүүд Промегийн эсрэг дайныг дахин эхлүүлэхэд холбоотнууд эхэндээ бэлтгэлгүй байсан. Зохицуулалт муу байсан тул Ава тэргүүтэй Холбооны болон Аракан армийг 1542 оны 4-р сард илүү сайн зохион байгуулалттай Тунгоогийн хүчин буцааж хөөсөн бөгөөд үүний дараа Араканы тэнгисийн цэргийн хүчин Ирравади дельта хоёр гол боомтыг аль хэдийн авсан байсан.Сарын дараа Проме бууж өгсөн.[47] Дараа нь дайн 18 сарын завсарлага авч, Аракан холбооноос гарч, Ава маргаантай удирдагч солигдсон.1543 оны 12-р сард Ава ба Холбооны хамгийн том арми, тэнгисийн цэргийн хүчин Промыг эргүүлэн авахаар бууж ирэв.Гэвч одоо гадаадын хөлсний цэрэг, галт зэвсгийг эгнээндээ нэгтгэсэн Тунгоогийн хүчнүүд тооноороо давуу байсан түрэмгийллийн хүчийг буцаан хөөж зогсохгүй 1544 оны 4-р сар гэхэд Төв Бирмийг Паган (Баган) хүртэл бүхэлд нь эзлэн авав. [48] Дараагийн хуурай улиралд Авагийн жижиг арми Салин руу дайрсан боловч Тунгоогийн том хүчин устгасан.Дараалсан ялагдал нь Холбооны Ава, Мохны хоёрын хооронд удаан үргэлжилсэн санал зөрөлдөөнийг тэргүүн эгнээнд авчирсан.Мохнины дэмжлэгтэй ноцтой бослого тулгарсан тул 1545 онд Ава Тунгоотой энхийн гэрээ байгуулахыг эрэлхийлж, тохиролцож, Ава Паган, Проме хоёрын хооронд Төв Бирмийг бүхэлд нь албан ёсоор шилжүүлэв.[49] Ава дараагийн зургаан жил бослогод өртөж, зоригжсон Тунгоо 1545–47 онд Аракан, 1547–49 онд Сиамыг эзлэхэд анхаарлаа хандуулах болно.
Бирм-Сиамын анхны дайн
Суриотай хатан (төв) заан дээрээ Маха Чаккрафат хаан (баруун) болон Промегийн дэд ван (зүүн талд) хоёрын хооронд өөрийгөө тавьж байна. ©Prince Narisara Nuvadtivongs
1547 Oct 1 - 1549 Feb

Бирм-Сиамын анхны дайн

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
Бирм-Сиамын дайн (1547-1549) нь Швехтийн дайн гэгддэг бөгөөд Бирмийн Тунгоо гүрэн болон Сиамын Аюттая хаант улсын хооронд тулалдсан анхны дайн бөгөөд 2008 он хүртэл үргэлжлэх Бирм-Сиамын дайнуудын анхных байв. 19-р зууны дунд үе.Энэхүү дайн нь орчин үеийн эхэн үеийн дайныг бүс нутагт нэвтрүүлснээрээ онцлог юм.Энэ нь Тайландын түүхэнд Сиамын хатан хаан Суриотай дайны заан дээрээ тулалдаанд нас барсан явдал юм;Энэхүү мөргөлдөөнийг Тайландад ихэвчлэн Хатан хаан Суриотайг алдахад хүргэсэн дайн гэж нэрлэдэг.Casus belli нь Аюттая [53] дахь улс төрийн хямралын дараа газар нутгаа зүүн тийш тэлэх гэсэн Бирмийн оролдлого, мөн Сиамчуудын Тенасеримын дээд эрэг рүү довтлохыг зогсоох гэсэн оролдлого гэж мэдэгджээ.[54] Бирмийн хэлснээр дайн 1547 оны 1-р сард Сиамын цэргүүд хилийн Тавой (Давей) хотыг эзлэн авснаар эхэлсэн.Жилийн дараа генерал Сав Лагун Эйн тэргүүтэй Бирмийн цэргүүд Дээд Тенасерим эргийг Тавой хүртэл эргүүлэн авав.Дараа жил буюу 1548 оны 10-р сард Табиншвехти хаан болон түүний орлогч Байиннаунг тэргүүтэй Бирмийн гурван арми Гурван Пагодын даваагаар дамжин Сиам руу довтлов.Бирмийн цэргүүд нийслэл Аюттхая руу нэвтэрсэн боловч хүчтэй бэхлэгдсэн хотыг авч чадаагүй юм.Бүслэлтэд нэг сарын дараа Сиамын эсрэг довтолгоонууд бүслэлтийг эвдэж, түрэмгийлэгч хүчийг буцааж авав.Гэвч Бирмчүүд олзолж авсан Сиамын хоёр чухал язгууртныг (өв залгамжлагч хунтайж Рамесуан, Фицанулокийн хунтайж Таммарача) буцааж өгөхийн тулд аюулгүй ухрахаар тохиролцов.Амжилттай хамгаалалт нь Сиамын тусгаар тогтнолыг 15 жилийн турш хадгалсан.Гэсэн хэдий ч дайн шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэсэнгүй.
Бирмийн Лан Нагийн байлдан дагуулалт
Суваны цус урсаж байгаа зургууд. ©Mural Paintings
Лан На хаант улс Шан мужуудын төлөө Бирмийн экспансионист хаан Байиннаунгтай зөрчилдсөн.Байиннаунгийн цэргүүд Лан На руу хойд зүгээс довтолсон ба Мекути 1558 оны 4-р сарын 2-нд бууж өгсөн. [50] Сетхатхиратын урам зоригоор Мекути Бирм-Сиамын дайны үеэр (1563–64) бослого гаргажээ.Гэвч хаан 1564 оны 11-р сард Бирмийн цэргүүдэд баригдаж, тухайн үеийн Бирмийн нийслэл Пегу руу илгээгджээ.Дараа нь Байннаунг Лан Нагийн хаан Висуттхитевиг Лан Нагийн хатан болгожээ.Түүнийг нас барсны дараа Байиннаунг 1579 оны 1-р сард хүүгийнхээ нэг болох Наврахта Минсо (Норатра Минсоси) Лан Нагийн орлогч даргаар томилогдов [. 51] Бирм Лан На-д ихээхэн хэмжээний бие даасан байдлыг зөвшөөрсөн боловч корвэй болон татварыг хатуу хянаж байв.1720-иод он гэхэд Тоунгоо гүрэн сүүлчийн хөл дээрээ байсан.1727 онд Чианг Май өндөр татвараас болж бослого гаргажээ.Эсэргүүцлийн хүчнүүд 1727-1728, 1731-1732 онд Бирмийн армийг хөөн зайлуулж, дараа нь Чианг Май, Пин хөндий тусгаар тогтносон.[52] Чан Май 1757 онд Бирмийн шинэ гүрний цутгал болсон.Энэ нь 1761 онд Сиамчуудын урам зоригоор дахин бослого гаргасан боловч 1763 оны 1-р сар гэхэд бослого дарагдсан. 1765 онд Бирмчууд Лаосын мужууд болон Сиам руу довтлохын тулд Лан На-г хөөргөх тавцан болгон ашиглажээ.
Цагаан заануудын төлөөх дайн
Бирмийн Тунгоогийн вант улс Аюттхаяаг бүслэв. ©Peter Dennis
1563 Jan 1 - 1564

Цагаан заануудын төлөөх дайн

Ayutthaya, Thailand
1563-1564 оны Бирм-Сиамын дайн буюу Цагаан зааны төлөөх дайн нь Бирмийн Тунгоо гүрэн болон Сиамын Аюттая хаант улсын хооронд болсон мөргөлдөөн юм.Тунгоо гүрний хаан Байиннаунг зүүн өмнөд Азийн томоохон эзэнт гүрнийг байгуулах өргөн хүсэл эрмэлзлийн нэг хэсэг болох Аюттхая хаант улсыг өөрийн мэдэлд оруулахыг эрмэлзэж байв.Эхэндээ Аюттая хаан Маха Чаккрафатаас хоёр цагаан зааныг алба гувчуур болгон шаардаж, татгалзсаны дараа Байиннаунг өргөн хүчээр Сиам руу довтолж, замын дагуух Фицанулок, Сухотай зэрэг хэд хэдэн хотыг эзлэн авав.Бирмийн арми Аюттая хотод хүрч, долоо хоног үргэлжилсэн бүслэлт эхлүүлсэн бөгөөд үүнд Португалийн гурван байлдааны хөлөг олзолжээ.Бүслэлт нь Аюттхаяг эзлэхэд хүргэсэнгүй, харин Сиамын хувьд өндөр өртөгтэй хэлэлцээрийн дагуу энх тайвныг бий болгосон.Чаккрафат Аюттхая хаант улсыг Тунгоо гүрний вассал улс болгохыг зөвшөөрөв.Бирмийн цэргийг татан гаргасны хариуд Байиннаунг хунтайж Рамесуан, мөн Сиамын дөрвөн цагаан заан зэрэг хүмүүсийг барьцаалсан байна.Сиам мөн Бирмчүүдэд жил бүр заан, мөнгөн хүндэтгэл үзүүлж, Мергүй боомтод татвар хураах эрхийг тэдэнд олгох ёстой байв.Энэхүү гэрээ нь 1568 онд Аюттаягийн бослого хүртэл үргэлжилсэн богино хугацааны энх тайван байдалд хүргэсэн.Бирмийн эх сурвалжууд Маха Чаккрафатыг Аютхая руу буцаж лам болохоосоо өмнө Бирм рүү буцаан авчирсан гэж үздэг бол Тайландын эх сурвалжууд түүнийг хаан ширээг орхиж, хоёр дахь хүү Махинтрахират нь суусан гэж бичжээ.Дайн нь Бирм, Сиамчуудын хоорондох цуврал мөргөлдөөний чухал үйл явдал байсан бөгөөд Аюттая хаант улсад Тоунгоо гүрний нөлөөг түр хугацаагаар сунгасан юм.
Нандрикийн дайн
1592 оны Нонг Сарай дахь тулалдаанд Наресуан хаан болон Бирмийн угсаа залгамжлах хунтайж Минги Сва нарын хоорондох ганц тулаан. ©Anonymous
1584 Jan 1 - 1593

Нандрикийн дайн

Tenasserim Coast, Myanmar (Bur
1584-1593 оны Бирм-Сиамын дайн буюу Нандрикийн дайн нь Бирмийн Тунгоо гүрэн болон Сиамын Аюттая хаант улсын хооронд болсон цуврал мөргөлдөөн юм.Аюттаягийн хаан Наресуан өөрийн вассал байдлаасаа татгалзаж, Бирмийн сузеринтаас тусгаар тогтнолоо зарласнаар дайн эхэлсэн юм.Энэ үйлдэл нь Аюттхаяг дарах зорилготой Бирмийн хэд хэдэн довтолгоонд хүргэв.1593 онд Бирмийн угсаа залгамжлах хунтайж Минги Свагийн удирдсан хамгийн алдартай довтолгооны үр дүнд Минги Сва, Наресуан нарын хооронд алдарт зааны тулаан болж, Наресуан Бирмийн ханхүүг хөнөөжээ.Минги Сва нас барсны дараа Бирм цэргээ татахаас өөр аргагүй болсон нь бүс нутгийн хүчний динамик өөрчлөлтөд хүргэв.Энэ үйл явдал нь Сиамын цэргүүдийн сэтгэл санааг ихээхэн нэмэгдүүлж, Наресуаны Тайландын түүхэн дэх баатар гэсэн статусыг бэхжүүлэхэд тусалсан.Аютхая энэ байдлыг ашиглан сөрөг довтолгоонд өртөж, хэд хэдэн хотыг эзлэн авч, өмнө нь Бирмчүүдэд алдсан газар нутгаа эргүүлэн авчээ.Цэргийн эдгээр ололт нь тус бүс нутагт Бирмийн нөлөөг сулруулж, Аюттаягийн байр суурийг бэхжүүлсэн.Бирм-Сиамын дайн Зүүн өмнөд Азийн хүчний тэнцвэрийг эрс өөрчилсөн.Энэ нь үр дүнд хүрээгүй боловч мөргөлдөөн нь Бирмийн нөлөө, хүчийг сулруулж, Аюттаягийн тусгаар тогтнол, бүс нутгийн байр суурийг бэхжүүлсэн.Тус дайн нь Тайландын түүхэн дэх хамгийн чухал үйл явдал болох заануудын тулаанаар алдартай бөгөөд үндэсний баатарлаг байдал, харийн түрэмгийллийн эсрэг эсэргүүцлийн бэлгэдэл гэж нэрлэдэг.Энэ нь олон зууны турш үргэлжилсэн хоёр хаант улсын хоорондын зөрчилдөөн, тогтворгүй харилцааг бий болгосон.
Бирм дэх сиамын довтолгоо
Хаан Наресуан 1600 онд орхигдсон Пегу руу орох нь, Прая Анусатчитракон, Ват Сувандарарам, Аюттаягийн зурсан ханын зураг. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1593-1600 оны Бирм-Сиамын дайн нь хоёр үндэстний хоорондох 1584-1593 оны мөргөлдөөний дараа үргэлжилсэн.Энэ шинэ бүлгийг Аюттаягийн (Сиам) хаан Наресуан Бирмийн дотоод асуудал, ялангуяа угсаа залгамжлагч хунтайж Минги Свагийн үхлийн давуу талыг ашиглахаар шийдсэн үед асаасан юм.Наресуан Бирмийн нийслэл Пегу хотод хүрэхийн тулд Бирмийн хяналтанд байсан Лан На руу (өнөөгийн хойд Тайланд) довтолгоо хийж, бүр Бирм руу ч дайрчээ.Гэсэн хэдий ч эдгээр амбицтай кампанит ажил нь үндсэндээ амжилтгүй болж, хоёр тал ихээхэн хохирол амссан.Наресуан үндсэн зорилгодоо хүрч чадаагүй ч хаант улсынхаа тусгаар тогтнолыг баталгаажуулж, зарим газар нутгаа эргүүлэн авч чадсан юм.Тэрээр хэд хэдэн бүслэлт хийж, 1599 онд Пэгүгийн бүслэлт зэрэг янз бүрийн тулалдаанд оролцсон. Гэсэн хэдий ч кампанит ажил анхны эрч хүчээ хадгалж чадаагүй юм.Пегуг аваагүй бөгөөд ложистикийн асуудал, цэргүүдийн дунд тархсан тахал өвчний улмаас Сиамын арми ухрахаас өөр аргагүй болжээ.Дайн ямар ч шийдэмгий ялагчгүйгээр дууссан боловч энэ нь хоёр хаант улсыг сулруулж, тэдний нөөц, хүн хүчийг шавхахад нөлөөлсөн.Бирм, Сиамын хоорондох 1593-1600 оны мөргөлдөөн удаан үргэлжилсэн.Аль аль тал нь шууд ялалтад хүрч чадаагүй ч Аюттхаягийн тусгаар тогтнолыг Бирмийн эрхшээлээс бэхжүүлж, Бирмийн эзэнт гүрнийг ихээхэн сулруулсан юм.Эдгээр үйл явдлууд нь ирээдүйн мөргөлдөөний үндэс суурийг тавьж, Зүүн өмнөд Азийн геополитикийн дүр төрхийг тодорхойлсон.Энэ дайн нь эвсэл солигдох, нутаг дэвсгэрийн амбиц, бүс нутагт ноёрхлын төлөөх тэмцлээр тодорхойлогддог хоёр үндэстний олон зуун жилийн өрсөлдөөний үргэлжлэл гэж үзэж байна.
Таунгоогийн хаант улсыг сэргээсэн
Таунгоогийн хаант улсыг сэргээсэн. ©Kingdom of War (2007)
Паганы эзэнт гүрэн унасны дараах засаглалын үе 250 гаруй жил (1287-1555) үргэлжилсэн боловч Анхны Таунгугийн уналтын дараах хугацаа харьцангуй богино байсан.Байиннауны хөвгүүдийн нэг Няунгян Мин нэн даруй дахин нэгдэх ажлыг эхлүүлж, 1606 он гэхэд Дээд Бирм болон ойрын Шан мужуудад төвлөрсөн эрх мэдлээ амжилттай сэргээв. Түүний залгамжлагч Анаукпетлун 1613 онд Таньлинд португалчуудыг бут ниргэжээ. Тэрээр Танинтарийн дээд эргийг Давэй, На Лан хүртэл сэргээн авав. 1614 он гэхэд сиамчуудаас . Тэрээр мөн 1622–26 онд Салвин Шан мужуудыг (Кентунг ба Сипсонпанна) эзлэн авчээ.Түүний ах Талун дайнд сүйрсэн улсыг сэргээн босгов.Тэрээр 1635 онд Бирмийн түүхэнд анх удаа хүн амын тооллого явуулахыг тушаасан бөгөөд энэ нь хаант улс хоёр сая орчим хүн амтай болохыг харуулсан.1650 он гэхэд Няунгян, Анаукпетлун, Талун гэсэн гурван чадварлаг хаад жижиг боловч илүү удирдах боломжтой хаант улсыг амжилттай сэргээв.Хамгийн гол нь шинэ хаант улс хууль эрх зүй, улс төрийн тогтолцоог бий болгож, үндсэн шинж чанар нь Конбаунг гүрний үед 19-р зуун хүртэл үргэлжлэх болно.Титэм нь Ирраваддын хөндийг бүхэлд нь удамшлын тэргүүлэгчдийг томилсон захирагч нараар бүрмөсөн сольж, Шан ноёдын удамшлын эрхийг ихээхэн бууруулжээ.Энэ нь мөн сүм хийдийн эд баялаг, бие даасан байдлын тасралтгүй өсөлтийг хязгаарлаж, татварын илүү бааз суурийг бий болгосон.Худалдаа болон иргэний засаг захиргааны шинэчлэл нь 80 гаруй жилийн турш чинээлэг эдийн засгийг бий болгосон.[55] Хааяа нэг бослого гарч, гадны дайныг эс тооцвол—1662-64 онд Лан На, Моттама нарыг авах гэсэн Сиамын оролдлогыг Бирм ялсан—17-р зууны үлдсэн хугацаанд хаант улс үндсэндээ амар амгалан байсан.Хаант улс аажмаар уналтад орж, 1720-иод онд "ордоны хаад"-ын эрх мэдэл хурдацтай доройтож байв.1724 оноос хойш Мэйтэй хүмүүс Чиндвин голын дээд хэсэгт довтолж эхлэв.1727 онд өмнөд хэсэг Лан На (Чан Май) амжилттай бослого гаргаж, хойд Лан На (Чианг Саен)-ыг улам бүр нэрлэсэн Бирмийн захиргаанд үлдээв.1730-аад онд Мэйтэйн дайралт эрчимжиж, Бирмийн төв хэсэгт улам бүр гүнзгийрч байв.1740 онд Доод Бирм дэх Мончууд бослого гаргаж, Сэргээгдсэн Хантавадди хаант улсыг байгуулж, 1745 он гэхэд Доод Бирмийн ихэнх хэсгийг хяналтандаа авчээ.Сиамчууд мөн 1752 он гэхэд Танинтарийн эрэг хүртэл эрх мэдлээ шилжүүлсэн. Хантавадди 1751 оны 11-р сард Дээд Бирм рүү довтолж, 1752 оны 3-р сарын 23-нд Аваг эзлэн авч, 266 жилийн настай Таунгоо гүрнийг устгасан.
Хантвадди хаант улсыг сэргээсэн
Бирмийн дайчид, 18-р зууны дунд үе ©Anonymous
Сэргээгдсэн Хантавадди хаант улс нь 1740-1757 онд Доод Бирм болон Дээд Бирмийн зарим хэсгийг захирч байсан хаант улс юм. Энэ хаант улс нь Мон тэргүүтэй Пэгүгийн хүн амын бослогын үр дүнд бий болсон бөгөөд дараа нь нөгөө Мон, мөн Дельта Бама, Каренс нарыг нэгтгэсэн. Доод Бирм, Дээд Бирм дэх Авагийн Тунгоо гүрний эсрэг.Бослогын үр дүнд Тунгоогийн үнэнч хүмүүсийг хөөж, 1287-1539 онд Доод Бирмийг захирч байсан Мон хэлээр ярьдаг Хантавадди вант улсыг сэргээв. Сэргээгдсэн Хантавади хаант улс нь мөн Байинауны эртний Тунгоогийн эзэнт гүрний өвийг нэхэмжилж байгаа бөгөөд нийслэл нь Пэгү хотод төвлөрч, үнэнч бус хүмүүсийн баталгаатай байсан. -Доод Бирмийн Мон хүн ам.Францчуудын дэмжлэгийг авсан хаант улс Доод Бирмд хурдан орон зай гаргаж, хойд зүг рүү тэмүүлсээр байв.1752 оны 3-р сард түүний цэргүүд Аваг эзлэн авч, 266 жилийн настай Тунгоо гүрнийг устгав.[56]Алунпая хаанаар удирдуулсан Конбаунг хэмээх шинэ хаант улс Дээд Бирмд босч, өмнөд зүгийн цэргийг эсэргүүцэж, 1753 оны 12-р сар гэхэд Дээд Бирмийг бүхэлд нь байлдан дагуулав. 1754 онд Хантваддигийн Дээд Бирм рүү хийсэн довтолгоо бүтэлгүйтсэний дараа хаант улс наалдацгүй болжээ.Өөрийгөө бусниулах арга хэмжээнүүдийг удирдаж байсан нь Тунгоогийн хааны гэр бүлийг устгаж, өмнөд нутгийн үнэнч угсаатны Бурманчуудыг хавчиж хавчиж байсан нь хоёулаа Алунпаягийн гарыг бэхжүүлсэн юм.[57] 1755 онд Алунпаяа Доод Бирм рүү довтлов.Конбаунгийн цэргүүд 1755 оны 5-р сард Ирравадди бэлчирийг, 1756 оны 7-р сард Францчууд Танлин боомтыг, эцэст нь 1757 оны 5-р сард нийслэл Пегу хотыг тус тус эзлэн авав. Сэргээгдсэн Хантваддигийн уналт нь Мон үндэстний Доод Бирмд олон зуун жилийн ноёрхлын төгсгөлийн эхлэл байв. .Конбаунгийн армийн хэлмэгдүүлэлт олон мянган мончуудыг Сиам руу дүрвэхэд хүргэв.[58] 19-р зууны эхэн үед Бирман гэр бүлүүдийн уусалт, гэр бүл хоорондын болон хойд нутгаас олноор шилжин суурьших нь Мон үндэстний хүн амыг цөөнх болгон бууруулжээ.[57]
1752 - 1885
Конбаунгornament
Конбаунг гүрэн
Конбаунг Мьянмарын хаан Синбюшин. ©Anonymous
1752 Jan 1 - 1885

Конбаунг гүрэн

Burma
Конбаун гүрэн буюу Гурав дахь Бирмийн эзэнт гүрэн [59] нь 1752-1885 онд Бирм/Мьянмарыг захирч байсан сүүлчийн хаант улс юм. Энэ нь Бирмийн түүхэн дэх хоёр дахь том гүрнийг [60] байгуулж, Тунгоогийн эхлүүлсэн засаг захиргааны шинэчлэлийг үргэлжлүүлж байв. гүрэн, орчин үеийн Бирм улсын үндэс суурийг тавьсан.Экспансионист гүрэн болох Конбаунгийн хаад Манипур, Аракан, Ассам, Мон ван Пегу, Сиам (Аюттая, Тонбури, Раттанакосин), Хятадын Чин гүрний эсрэг кампанит ажил явуулж, улмаар Бирмийн 3-р эзэнт гүрнийг байгуулав.Сүүлд нь Британитай хийсэн дайн, гэрээ хэлэлцээрийн дагуу орчин үеийн Мьянмар улс одоогийн хил хязгаараа эдгээр үйл явдлаас улбаатай болгож чадна.
Конбаунг-Хантаваддигийн дайн
Конбаунг-Хантаваддигийн дайн. ©Kingdom of War (2007)
Конбаунг-Хантаваддигийн дайн бол 1752-1757 онд Конбаун гүрэн ба Сэргээгдсэн Бирмийн Хантвадди вант улсын хооронд (Мьянмар) тулалдаж байсан дайн юм. Дайн нь Бирм хэлээр ярьдаг хойд болон Мон хэлээр ярьдаг өмнөд нутгийн хооронд болсон хэд хэдэн дайны сүүлчийнх нь юм. Мон үндэстний олон зуун жилийн өмнөд ноёрхол.[61] Дайн 1752 оны 4-р сард Тунгоо гүрнийг дөнгөж унагасан Хантваддигийн армийн эсрэг бие даасан эсэргүүцлийн хөдөлгөөнөөр эхэлсэн.Конбаунг гүрнийг үүсгэн байгуулсан Алунпаяа хурдан эсэргүүцлийн гол удирдагч болж, Хантваддигийн цөөн тооны цэргүүдийг ашиглан 1753 оны эцэс гэхэд Дээд Бирмийг бүхэлд нь байлдан дагуулсан. Хантавадди 1754 онд бүрэн довтолгоогоо хожимдсон боловч ганхав.Дайны хойд Бирман (Бамар) ба өмнөд Мон хоёрын хооронд угсаатны шинж чанартай болж байв.Конбаунгийн хүчин 1755 оны 1-р сард Доод Бирм рүү довтолж, 5-р сар гэхэд Ирравадди бэлчир, Дагоныг (Янгон) эзлэн авав.Францчууд Сириэм (Танлин) боомт хотыг 14 сар хамгаалсан боловч эцэст нь 1756 оны 7-р сард сүйрч, Францын дайнд оролцсон оролцоо дуусгавар болжээ.Удалгүй 16 жилийн өмнөд хаант улс уналтад орсны дараа 1757 оны 5-р сард нийслэл Пегу (Баго) хотыг цөлмөсөн юм.Эмх замбараагүй Монгийн эсэргүүцэл дараагийн хэдэн жилд Сиамын тусламжтайгаар Тенасерим хойг (одоогийн Мон муж ба Танинтари муж) руу буцаж унасан боловч 1765 онд Конбаунгийн арми Сиамаас хойгийг эзлэн авснаар хөөгдөв.Дайн шийдвэрлэх нь батлагдсан.Дайны дараа хойд нутгийн Бурман угсаатны гэр бүлүүд бэлчирт суурьшиж эхэлсэн.19-р зууны эхэн үе гэхэд уусгах, гэрлэх нь Мон үндэстний хүн амыг цөөхөн цөөнх болгожээ.[61]
Аёудхиагийн уналт
Аюттая хотын уналт ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1765 Aug 23 - 1767 Apr 7

Аёудхиагийн уналт

Ayutthaya, Thailand
Бирм-Сиамын дайн (1765-1767), Аюудиагийн уналт гэгддэг энэ бол Бирмийн (Мьянмар) Конбаунг гүрэн болон Сиамын Аюттхая вант улсын Бан Плу Луанг гүрний хоорондох хоёр дахь цэргийн мөргөлдөөн бөгөөд дууссан дайн юм. 417 жилийн түүхтэй Аюттая вант улс.[62] Гэсэн хэдий ч 1767 оны эцэс гэхэд Хятадууд эх нутагтаа довтолж, цэргээ бүрмөсөн татан буулгахад Бирмчүүд удалгүй олсон олзоо орхихоос өөр аргагүйд хүрчээ. Одоогийн Тайландын хаант засаглал гарал үүсэлтэй нь холбоотой шинэ Сиамын хаант улс. 1771 он гэхэд Сиамыг нэгтгэхийн тулд гарч ирэв. [63]Энэ дайн нь 1759-60 оны дайны үргэлжлэл байв.Энэ дайны гол шалтгаан нь Тенасерим эрэг, түүний худалдааг хяналтандаа байлгаж, Бирмийн хилийн бүс дэх босогчдод сиамчууд дэмжлэг үзүүлсэн явдал байв.[64] Дайн 1765 оны 8-р сард умард Бирмийн 20,000 хүнтэй арми хойд Сиам руу довтолсноор эхэлсэн бөгөөд 10-р сард 20,000 гаруй өмнөд нутгийн гурван армитай нэгдэж, Аюттая руу хавчих хөдөлгөөнд оролцов.1766 оны 1-р сарын сүүл гэхэд Бирмийн арми тоон үзүүлэлтээрээ давуу боловч зохицол муутай Сиамын хамгаалалтыг даван туулж, Сиамын нийслэлд нэгджээ.[62]Хятадууд Бирмийг анх довтлох үеэр Аюттхаягийн бүслэлт эхэлсэн.Сиамчууд борооны улирал хүртэл тэсч чадвал Сиамын төв тал дахь улирлын үер нь ухрахаас өөр аргагүй болно гэж итгэдэг байв.Харин Бирмийн хаан Синбюшин Хятадын дайныг хилийн жижиг маргаан гэж үзэн бүслэлтээ үргэлжлүүлэв.1766 оны борооны улиралд (6-р сараас 10-р сар) тулалдаан үерт автсан тал руу шилжсэн боловч одоогийн нөхцөл байдлыг өөрчилж чадаагүй юм.[62] Хуурай улирал ирэхэд Хятадууд илүү том довтолгоо эхлүүлсэн боловч Синбюшин цэргээ эргүүлэн татахаас татгалзсаар байв.1767 оны 3-р сард Сиамын хаан Эккатхат цутгал болох санал тавьсан боловч Бирмчууд болзолгүйгээр бууж өгөхийг шаарджээ.[65] 1767 оны 4-р сарын 7-нд Бирмчууд өлсгөлөнд нэрвэгдсэн хотыг түүхэндээ хоёр дахь удаагаа цөлмөж, өнөөг хүртэл Бирм-Тайландын харилцаанд томоохон хар толбо үлдээсэн харгислал үйлджээ.Олон мянган сиамчуудыг Бирм рүү нүүлгэн шилжүүлэв.Бирмийн эзлэн түрэмгийлэл богино хугацаанд үргэлжилсэн.1767 оны 11-р сард Хятадууд хамгийн том хүчээрээ дахин довтолж, эцэст нь Синбюшинийг Сиамаас цэргээ татахыг ятгав.Сиамд болсон иргэний дайнд Таксин тэргүүтэй Сиамын Тонбури муж ялалт байгуулж, бусад бүх салан тусгаарласан Сиамын мужуудыг ялж, 1771 он гэхэд түүний шинэ засаглалд учирч болох бүх аюул заналхийллийг арилгасан. [66] Бирмчүүд энэ бүх хугацаанд 1769 оны 12-р сар гэхэд Бирм дэх Хятадын дөрөв дэх түрэмгийллийг ялан дийлэхээр санаа зовж байв.Тэр үед шинэ мухардмал байдал газар авлаа.Бирм Тенасеримийн доод эргийг өөртөө нэгтгэсэн боловч Сиамыг зүүн болон өмнөд хилийн бүсэд бослогын ивээн тэтгэгч байсныг дахин устгаж чадсангүй.Дараагийн жилүүдэд Синбюшин Хятадын заналхийлэлд автсан бөгөөд Лан На Сиамын дэмжлэгтэйгээр дахин бослого гарсны дараа буюу 1775 он хүртэл Сиамын дайныг дахин сэргээсэнгүй.Аюттаягийн дараах Сиамын удирдлага, Тонбури, дараа нь Раттанакосин (Бангкок) илүү чадвартай гэдгээ баталсан;Тэд Бирмийн дараагийн хоёр довтолгоог (1775-1776, 1785-1786) ялж, Лан На-г вассалжуулжээ.
Бирм дэх Чингийн довтолгоо
Чин Ногоон стандарт арми ©Anonymous
1765 Dec 1 - 1769 Dec 22

Бирм дэх Чингийн довтолгоо

Shan State, Myanmar (Burma)
Хятад-Бирмийн дайн буюу Чин гүрний Бирм дэх довтолгоо эсвэл Мьянмарын аян дайн гэж нэрлэгддэг Хятад-Бирмийн дайн [67] нь Хятадын Чин гүрэн болон Бирмийн Конбаун гүрний (Мьянмар) хооронд өрнөсөн дайн юм.Цянлун эзэн хааны удирдлага дор Хятад улс 1765-1769 оны хооронд Бирм рүү дөрвөн удаа довтолсон нь түүний арван их аян дайны нэгд тооцогддог байв.Гэсэн хэдий ч Хятадын 70,000 гаруй цэрэг, дөрвөн командлагчийн амь насыг авч одсон дайныг [68] ] заримдаа "Чин гүрний хийж байсан хамгийн аймшигт хилийн дайн" [67] , мөн "Бирмийн тусгаар тогтнолыг баталгаажуулсан дайн" гэж тодорхойлдог. ".[69] Бирмийн амжилттай хамгаалалт нь хоёр улсын өнөөгийн хилийн суурийг тавьсан юм.[68]Чин улсын эзэн хаан эхлээд амар хялбар дайн хийхээр төлөвлөж, Юньнаньд байрласан Ногоон стандарт армийн цэргийг л илгээв.Сиам руу хийсэн хамгийн сүүлийн довтолгоонд Бирмийн цэргүүдийн дийлэнх нь оролцсоноор Чингийн довтолгоо болсон юм.Гэсэн хэдий ч тулалдаанд хатуурсан Бирмийн цэргүүд 1765-1766, 1766-1767 оны эхний хоёр довтолгоог хил дээр ялав.Бүс нутгийн мөргөлдөөн одоо хоёр улсын хэмжээнд үндэсний хэмжээнд цэргийн маневр хийсэн томоохон дайн болж хувирав.Манжийн элит баннерменээр удирдуулсан гурав дахь довтолгоо (1767-1768) бараг амжилттай болж, нийслэл Ава (Инва) хотоос хэдхэн хоногийн дараа Бирмийн төв хэсэгт гүн нэвтэрчээ.[70] Гэвч Хятадын хойд хэсгийн хошуучид танил бус халуун орны газар нутаг, үхлийн аюултай эндемик өвчнийг даван туулж чадалгүй, их хэмжээний хохирол амсаж буцаж ирэв.[71] Ойрхон дуудсаны дараа Синбюшин хаан Сиамаас Хятадын фронт руу цэргээ дахин байршуулав.Дөрөв дэх бөгөөд хамгийн том довтолгоо хил дээр гацсан.Чин улсын цэрэг бүрэн бүслэгдсэнээр 1769 оны арванхоёрдугаар сард хоёр талын хээрийн командлагчдын хооронд эвлэрэл тохиролцов [67.]Чин улс 20 жилийн турш хил хоорондын худалдааг хориглож, дахин дайн хийхийг оролдохын тулд Юньнань мужийн хилийн бүсэд арав орчим жилийн турш цэргийн хүнд бүрэлдэхүүнийг байлгасан.[67] Бирмчууд ч гэсэн Хятадын заналхийлэлд санаа зовсон бөгөөд хилийн дагуу хэд хэдэн гарнизоныг хадгалж байв.Хорин жилийн дараа, 1790 онд Бирм, Хятад хоёр дипломат харилцаагаа сэргээхэд Чин улс энэ үйлдлийг Бирмийн захиргаа гэж үзэн, ялалт байгуулсан гэж мэдэгдэв.[67] Эцсийн дүндээ энэ дайнаас гол ашиг хүртэгчид нь 1767 онд нийслэл Аюттая хотоо Бирмийн мэдэлд алдсаны дараа дараагийн гурван жилийн хугацаанд ихэнх газар нутгаа эргүүлэн авсан сиамчууд байв [. 70]
Англи-Бирмийн дайн
Британийн цэргүүд Тибау хааны хүчний их бууг буулгаж байна, Англо-Бирмийн гуравдугаар дайн, Ава, 1885 оны 11-р сарын 27. ©Hooper, Willoughby Wallace
1824 Jan 1 - 1885

Англи-Бирмийн дайн

Burma
Зүүн хойд зүгт хүчирхэгХятад , зүүн өмнөд хэсэгт сэргэж буй Сиамтай тулгарсан тул Бодавпаяа хаан баруун тийш эргэв.[72] Тэрээр 1785 онд Араканыг байлдан дагуулж, 1814 онд Манипурыг өөртөө нэгтгэж, 1817-1819 онд Ассамыг эзлэнБританийн Энэтхэгтэй урт удаан хугацааны хил хязгаарыг тогтоожээ.1819 онд Манипур, 1821-1822 онд Ассам дахь Их Британийн өдөөн хатгасан бослогыг Бодавпайагийн залгамжлагч Багидау хаан дарж үлдээв.Их Британийн тусгай хамгаалалттай газар нутгаас босогчдын хил дамнасан дайралт, Бирмийн хил дамнасан дайралт нь Англо-Бирмийн нэгдүгээр дайн (1824-26)-д хүргэсэн.2 жил үргэлжилсэн, 13 сая фунт стерлингийн өртөгтэй Англи-Бирмийн анхны дайн нь Британийн Энэтхэгийн түүхэн дэх хамгийн урт бөгөөд хамгийн өндөр өртөгтэй дайн байсан [73] боловч Британийн шийдвэрлэх ялалтаар төгсөв.Бирм Бодавпаяагийн барууны бүх худалдан авалтыг (Аракан, Манипур, Ассам) нэмээд Тенасеримыг шилжүүлэв.Нэг сая фунт (тэр үед 5 сая доллар) их хэмжээний нөхөн төлбөр төлж, Бирм олон жилийн турш дарагдсан.[74] 1852 онд Англи-Бирмийн 2-р дайнд Британичууд Пегу мужийг дангаараа, хялбархан булаан авчээ.Дайны дараа Миндон хаан Бирмийн төр, эдийн засгийг шинэчлэхийг оролдсон бөгөөд 1875 онд Каренни мужуудыг Британид шилжүүлэн өгөх зэрэг Британийн цаашдын түрэмгийллийг зогсоохын тулд худалдаа, нутаг дэвсгэрийн буулт хийсэн. Гэсэн хэдий ч Британичууд Францыг нэгтгэсэнд сандарч байв. Индохин улс 1885 онд Англи-Бирмийн 3-р дайны үеэр тус улсын үлдсэн хэсгийг өөртөө нэгтгэж, Бирмийн сүүлчийн хаан Тибау болон түүний гэр бүлийг Энэтхэгт цөллөгт илгээв.
Бирм дэх Британийн засаглал
1885 оны 11-р сарын 28-нд Англи-Бирмийн 3-р дайны төгсгөлд Британийн цэргүүд Мандалайд хүрч ирэв. ©Hooper, Willoughby Wallace (1837–1912)
Бирм дэх Британийн ноёрхол 1824-1948 он хүртэл үргэлжилсэн бөгөөд Бирм дэх янз бүрийн угсаатны болон улс төрийн бүлгүүдийн цуврал дайн, эсэргүүцэлээр тэмдэглэгдсэн байв.Колоничлол нь Англо-Бирмийн нэгдүгээр дайнаас (1824-1826) эхэлж, Тенасерим, Араканыг өөртөө нэгтгэхэд хүргэв.Англи-Бирмийн 2-р дайн (1852) нь Британичууд Доод Бирмийг хяналтандаа авч, эцэст нь Англи-Бирмийн 3-р дайн (1885) нь Дээд Бирмийг өөртөө нэгтгэж, Бирмийн хаант засаглалыг буулгахад хүргэсэн.Их Британи 1886 онд Бирмийг нийслэл Рангун хоттойЭнэтхэгийн муж болгосон.Уламжлалт Бирмийн нийгэм нь хаант засаглал мөхөж, шашин төр хоёрыг салгаснаар эрс өөрчлөгдсөн.[75] Хэдийгээр дайн албан ёсоор хэдхэн долоо хоногийн дараа дууссан ч 1890 он хүртэл Бирмийн хойд хэсэгт эсэргүүцэл үргэлжилсэн бөгөөд Британичууд эцэст нь партизаны бүх үйл ажиллагааг зогсоохын тулд тосгонуудыг системтэйгээр устгаж, шинэ албан тушаалтнуудыг томилох арга хэмжээ авчээ.Нийгмийн эдийн засгийн мөн чанар ч эрс өөрчлөгдсөн.Суэцийн суваг нээгдсэний дараа Бирмийн будааны эрэлт нэмэгдэж, өргөн уудам газар тариалан эрхлэх боломжтой болсон.Гэсэн хэдий ч тариаланчид шинэ газрыг тариаланд бэлтгэхийн тулд Энэтхэгийн мөнгө хүүлэгчдээс chettiars хэмээх өндөр хүүтэй мөнгө зээлэхээс өөр аргагүйд хүрч, ихэвчлэн газар, малыг нь барьцаалж, нүүлгэн шилжүүлдэг байв.Ихэнх ажлын байр нь Энэтхэгийн ажилчдад оногддог байсан бөгөөд тэд "дакоизм" (зэвсэгт дээрэм) хийх замаар бүхэл бүтэн тосгонууд хууль бус болжээ.Бирмийн эдийн засаг өсөхийн зэрэгцээ эрх мэдэл, баялгийн ихэнх хэсэг нь Британийн хэд хэдэн пүүс, Англо-Бирмийн хүмүүс болон Энэтхэгээс ирсэн цагаачдын гарт үлджээ.[76] Төрийн албанд ихэвчлэн Англи-Бирмийн нийгэмлэг, индианчууд ажилладаг байсан бөгөөд Бамарс цэргийн албанаас бараг бүхэлдээ хасагдсан байв.Британийн засаглал Бирмд нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн гүн гүнзгий нөлөө үзүүлсэн.Эдийн засгийн хувьд Бирм байгалийн баялаг ихтэй колони болж, Британийн хөрөнгө оруулалт будаа, тик, бадмаараг зэрэг байгалийн баялгийг олборлоход чиглэв.Төмөр зам, телеграфын систем, боомтуудыг хөгжүүлсэн боловч гол төлөв орон нутгийн хүн амын ашиг тусын тулд бус нөөцийн олборлолтыг хөнгөвчлөх зорилготой байв.Нийгэм-соёлын хувьд британичууд "хувааж захир" стратегийг хэрэгжүүлж, ихэнх үндэстний цөөнхийг Бамар үндэстнээс илүүд үздэг байсан нь өнөөг хүртэл үргэлжилсээр байгаа угсаатны хурцадмал байдлыг улам хурцатгасан юм.Боловсрол, хууль эрх зүйн тогтолцоог шинэчилсэн боловч эдгээр нь ихэвчлэн Британичууд болон тэдэнтэй хамтран ажиллаж байсан хүмүүст ашиг тусаа өгдөггүй.
1824 - 1948
Британийн засаглалornament
Бирмийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөн
Бирмийн босогчийг Дээд Бирмийн Швебо хотод Royal Welch Fusiliers цаазалж байна. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1885-1895 он хүртэл Бирмийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөн нь 1885 онд Британичууд хаант улсыг өөртөө нэгтгэсний дараа Бирм дэх Британийн колоничлолын эсрэг арван жил үргэлжилсэн бослого юм. Эсэргүүцлийг Бирмийн нийслэл Мандалай хотыг эзлэн авсны дараа шууд эхлүүлсэн. Бирмийн сүүлчийн хаан Тибаугийн цөллөг.Мөргөлдөөн нь ердийн дайн ба партизаны тактикийг хоёуланг нь харуулсан бөгөөд эсэргүүцлийн тэмцэгчдийг янз бүрийн угсаатны болон хааны фракцууд удирдаж, тус бүр нь Британичуудын эсрэг бие даан ажилладаг байв.Хөдөлгөөн нь Минхлагийн бүслэлт, түүнчлэн бусад стратегийн байршлыг хамгаалах зэрэг томоохон тулаануудаар тодорхойлогддог.Орон нутгийн амжилтыг үл харгалзан Бирмийн эсэргүүцэл төвлөрсөн удирдлагагүй, хязгаарлагдмал нөөц зэрэг томоохон сорилтуудтай тулгарсан.Британичууд галын хүч, цэргийн зохион байгуулалт сайтай байсан бөгөөд энэ нь эцэстээ өөр өөр босогчдын бүлгүүдийг устгасан.Британичууд тосгоны аюулгүй байдлыг хангахын тулд орон нутгийн цэргүүдийг ашиглах, шийтгэлийн экспедицид оролцох хөдөлгөөнт багануудыг байрлуулах, эсэргүүцлийн удирдагчдыг баривчлах эсвэл алахад шагнал өгөх зэрэг "тайвшруулах" стратегийг баталсан.1890-ээд оны дунд үе гэхэд эсэргүүцлийн хөдөлгөөн үндсэндээ сарнисан боловч дараачийн жилүүдэд үе үе бослого гарах болно.Эсэргүүцлийн ялагдал нь Бирмд Британийн ноёрхлыг бэхжүүлэхэд хүргэсэн бөгөөд энэ нь тус улс 1948 онд тусгаар тогтнолоо олж авах хүртэл үргэлжлэх болно. Хөдөлгөөний өв нь Бирмийн үндсэрхэг үзэлд удаан хугацаанд нөлөөлж, тус улсад ирээдүйн тусгаар тогтнолын хөдөлгөөний үндэс суурийг тавьсан юм.
Дэлхийн 2-р дайны үед Бирм
Шветаляун Будда дахь Японы цэргүүд, 1942 он. ©同盟通信社 - 毎日新聞社
1939 Jan 1 - 1940

Дэлхийн 2-р дайны үед Бирм

Myanmar (Burma)
Дэлхийн 2-р дайны үеэр Бирм маргааны гол цэг болсон.Бирмийн үндсэрхэг үзэлтнүүд дайны талаарх байр сууриа хоёр хуваагдсан байв.Зарим нь үүнийг Британичуудтай тохиролцох боломж гэж үзэж байсан бол зарим нь, ялангуяа Такин хөдөлгөөн ба Аун Сан нар бүрэн тусгаар тогтнолыг эрэлхийлж, дайнд оролцох аливаа хэлбэрийг эсэргүүцэв.Аун Сан 1941 оны 12-р сард Япон Бангкокийг эзлэх үед Бирмийн Коммунист намыг [77] , дараа нь Ардын Хувьсгалт Намыг (ХНХ) үүсгэн байгуулж, эцэст ньЯпонтой нэгдэж Бирмийн Тусгаар тогтнолын арми (BIA) байгуулжээ.BIA эхэндээ тодорхой хэмжээний бие даасан байдалтай байсан бөгөөд 1942 оны хавар гэхэд Бирмийн зарим хэсэгт түр засгийн газар байгуулсан. Гэсэн хэдий ч Японы удирдлага болон МХГ-ын хооронд Бирмийн ирээдүйн засаглалын талаар санал зөрөлдөөн үүссэн.Япончууд засгийн газар байгуулахын тулд Ба Мау руу хандаж, Аун Сангийн удирдлаган дор ОБГ-ыг Бирмийн Батлан ​​хамгаалах арми (BDA) болгон өөрчлөн зохион байгуулав.Япон 1943 онд Бирмийг "тусгаар тогтнолоо" зарлахад БДА-г Бирмийн Үндэсний Арми (BNA) болгон өөрчилсөн.[77]Дайн Японы эсрэг өрнөхөд Аун Сан зэрэг Бирмийн удирдагчдад жинхэнэ тусгаар тогтнолын амлалт хоосон байсан нь тодорхой болов.Тэр урам хугарсан тэрээр Бирмийн бусад удирдагчидтай хамтран Антифашистын эсрэг байгууллагыг (AFO) байгуулж, дараа нь Фашистын эсрэг Ардын эрх чөлөөний лиг (AFPFL) нэртэй болсон.[77] Энэ байгууллага нь дэлхийн хэмжээнд Японы эзлэн түрэмгийлэл болон фашизмын аль алиныг нь эсэргүүцэж байв.Force 136-аар дамжуулан AFO болон Британийн хооронд албан бус харилцаа холбоо тогтоогдсон бөгөөд 1945 оны 3-р сарын 27-нд БНА Япончуудын эсрэг орон даяар бослого гаргажээ.[77] Дараа нь энэ өдрийг "Эсэргүүцлийн өдөр" болгон тэмдэглэдэг болсон.Бослогын дараах Аун Сан болон бусад удирдагчид Холбоотнууд руу албан ёсоор Эх оронч Бирмийн хүчин (PBF) нэрээр элсэж, Зүүн Өмнөд Азийн Британийн командлагч Лорд Маунтбаттентай хэлэлцээр хийж эхэлжээ.Японы эзлэн түрэмгийллийн нөлөө маш хүнд байсан бөгөөд үүний үр дүнд Бирмийн 170,000-250,000 энгийн иргэн амь үрэгджээ.[78] Дайны үеийн туршлага нь Бирмийн улс төрийн байдалд ихээхэн нөлөөлж, тус улсын ирээдүйн тусгаар тогтнолын хөдөлгөөн болон Британитай хэлэлцээр хийх эхлэлийг тавьж, 1948 онд Бирм тусгаар тогтнолоо олж авснаар өндөрлөв.
Тусгаар тогтнолын дараах Бирм
Та одоо ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Бирмийн тусгаар тогтнолын эхний жилүүдэд Улаан туг, Цагаан тугтай коммунистууд, Бирмийн хувьсгалт арми, Карены үндэсний холбоо гэх мэт янз бүрийн бүлгүүдийн босогчид оролцсон дотоод зөрчилдөөн дүүрэн байсан.[77] 1949 ондХятадын коммунистууд ялалт байгуулснаар Гоминданчууд Умард Бирмд цэргийн байр сууриа тогтооход хүргэсэн.[77] Бирм гадаад бодлогод онцгой шударга байсан бөгөөд сэргээн босголтын ажилд олон улсын тусламжийг эхэндээ хүлээн зөвшөөрсөн.Гэсэн хэдий ч Бирм дэх Хятадын үндсэрхэг хүчнийг Америк дэмжиж байгаа нь тус улсыг гадаадын ихэнх тусламжаас татгалзаж, Зүүн Өмнөд Азийн гэрээний байгууллагад (SEATO) гишүүнээр элсэхээс татгалзаж, оронд нь 1955 оны Бандунгийн бага хурлыг дэмжихэд хүргэсэн [77.]1958 он гэхэд эдийн засаг сэргэсэн хэдий ч Фашизмын эсрэг Ардын эрх чөлөөний лиг (AFPFL) доторх хуваагдал, парламентын байдал тогтворгүй байснаас болж улс төрийн тогтворгүй байдал улам бүр нэмэгдсээр байв.Ерөнхий сайд У Ну итгэл үл үзүүлэх санал хураалтаас арай ядан амьд үлдэж, сөрөг хүчин дэх 'крипто-коммунистуудын' нөлөө нэмэгдэж байгааг хараад [77] эцэст нь армийн штабын дарга генерал Не Винийг засгийн эрхэнд урьжээ.[77] Энэ нь сөрөг хүчний гол зүтгэлтнүүдийг оролцуулаад коммунистыг дэмжигч гэж сэжиглэгдсэн олон зуун хүнийг баривчилж, албадан гаргахад хүргэсэн бөгөөд нэр хүндтэй сонинуудыг хаасан юм.[77]Не Виний удирдлаган дор байсан цэргийн дэглэм нь 1960 онд бүх нийтийн шинэ сонгууль явуулахад хангалттай нөхцөл байдлыг тогтворжуулж, У Нугийн Холбооны намыг засгийн эрхэнд эргүүлэн авчирсан юм.[77 ] Гэсэн хэдий ч тогтвортой байдал богино байсан.Шан муж дахь хөдөлгөөн нь "сул" холбоо байгуулахыг эрмэлзэж, 1947 оны Үндсэн хуульд заасан салан тусгаарлах эрхийг хүндэтгэхийг засгийн газраас шаардаж байв.Энэ хөдөлгөөнийг салан тусгаарлах үзэл гэж үзэж байсан бөгөөд Не Вин Шань улсын удирдагчдын феодалын эрх мэдлийг устгаж, тэднийг тэтгэврээр сольж, улмаар улсдаа хяналтаа улам төвлөрүүлж байв.
1948
Тусгаар тогтносон Бирмornament
Бирмийн тусгаар тогтнол
Бирмийн тусгаар тогтнолын өдөр.1948 оны 1-р сарын 4-нд шинэ улсын төрийн далбааг мандуулах үеэр Британийн амбан захирагч Хуберт Элвин Рэнс зүүн талд, Бирмийн анхны ерөнхийлөгч Сао Шве Тайк нар олны анхаарлын төвд байна. ©Anonymous
Дэлхийн 2-р дайн болонЯпончууд бууж өгсний дараа Бирм улс төрийн үймээн самуунтай үеийг туулсан.Япончуудтай эвссэн боловч хожим нь тэдний эсрэг хандсан удирдагч Аун Сан 1942 онд хүн амины хэргээр шүүгдэх эрсдэлтэй байсан ч Их Британийн эрх баригчид түүний нэр хүндийн улмаас үүнийг боломжгүй гэж үзжээ.[77] Британийн амбан захирагч Сэр Режиналд Дорман-Смит Бирмд буцаж ирээд бие даасан сэргээн босголтыг тусгаар тогтнолоос урьтал болгосноор Аун Сан болон түүний Фашистын эсрэг Ардын эрх чөлөөний лиг (AFPFL)-тай зөрчилдсөн.AFPFL дотроо коммунистууд болон социалистуудын хооронд хуваагдал үүссэн.Дараа нь Дорман-Смитийг Сэр Хуберт Рэнс сольсон бөгөөд тэрээр Аун Сан болон AFPFL-ийн бусад гишүүдийг Засаг даргын Гүйцэтгэх зөвлөлд урьснаар хурцадсан ажил хаялтыг намжааж чадсан юм.Рэнсийн дэргэдэх Гүйцэтгэх зөвлөл Бирмийн тусгаар тогтнолын төлөөх хэлэлцээрийг эхлүүлж, улмаар 1947 оны 1-р сарын 27-нд Аун Сан-Аттлегийн хэлэлцээрийг байгуулав. [77] Гэсэн хэдий ч энэ нь AFPFL доторх фракцуудыг сэтгэл хангалуун бус орхиж, заримыг нь сөрөг хүчин эсвэл далд үйл ажиллагаанд түлхэв.Аун Сан мөн 1947 оны 2-р сарын 12-нд Эв нэгдлийн өдөр болгон тэмдэглэдэг Панлонг бага хурлаар үндэстний цөөнхүүдийг эгнээндээ нэгтгэж чадсан юм.AFPFL 1947 оны 4-р сард болсон үүсгэн байгуулах хурлын сонгуульд шийдэмгий ялалт байгуулснаар нэр хүнд нь батлагдсан юм.1947 оны 7-р сарын 19-нд Аун Сан болон түүний засгийн газрын хэд хэдэн гишүүдийг алах үед эмгэнэлт явдал тохиолдсон [77] энэ үйл явдлыг одоо Анхарагчдын өдөр болгон тэмдэглэж байна.Түүнийг нас барсны дараа хэд хэдэн бүс нутагт бослого гарчээ.Социалист удирдагч Такин Ну 1948 оны 1-р сарын 4-нд шинэ засгийн газар байгуулж, Бирмийн тусгаар тогтнолыг удирдан чиглүүлэв.Энэтхэг , Пакистанаас ялгаатай нь Бирм улс үндэстнүүдийн хамтын нөхөрлөлд элсэхгүй байхаар сонгосон нь тус улсад Их Британийн эсрэг хүчтэй байр суурийг илэрхийлжээ. цаг хугацаа.[77]
Социализмд хүрэх Бирмийн зам
Бирмийн Социалист хөтөлбөрийн намын туг ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
"Бирмийн социализмд хүрэх зам" нь 1962 онд генерал Не Винээр удирдуулсан төрийн эргэлтийн дараа Бирмд (одоогийн Мьянмар) санаачилсан эдийн засаг, улс төрийн хөтөлбөр юм.Төлөвлөгөө нь Бирмийг Буддизм ба Марксизмын элементүүдийг нэгтгэсэн социалист улс болгон өөрчлөх зорилготой байв.[81] Энэхүү хөтөлбөрийн дагуу Хувьсгалт Зөвлөл эдийн засгийг үндэсний болгож, гол салбарууд, банкууд болон гадаадын бизнесүүдийг өөрийн мэдэлд авав.Хувийн аж ахуйн нэгжийг төрийн өмчийн байгууллага эсвэл хоршоогоор сольсон.Энэ бодлого нь Бирмийг олон улсын худалдаа, гадаадын хөрөнгө оруулалтаас салгаж, тус улсыг бие даах чадвар руу түлхэв.Социализмд хүрэх Бирмийн замыг хэрэгжүүлсний үр дүн нь тус улсын хувьд гамшигтай байв.[82] Үндэсний болгох хүчин чармайлт нь үр ашиггүй байдал, авлига, эдийн засгийн зогсонги байдалд хүргэсэн.Валютын нөөц багасч, хүнс, шатахууны хомсдолд орсон.Эдийн засаг хямрахын хэрээр хар зах зээл цэцэглэн хөгжиж, нийт хүн ам нэн ядууралд нэрвэгджээ.Дэлхийн хамтын нийгэмлэгээс тусгаарлагдсан нь технологийн хоцрогдол, дэд бүтэц улам бүр доройтоход хүргэсэн.Энэ бодлого нь нийгэм-улс төрийн гүн гүнзгий үр дагавартай байсан.Энэ нь олон арван жилийн цэргийн эрхшээлд байсан авторитар дэглэмийг хөнгөвчлөх, улс төрийн сөрөг хүчнийг дарах, иргэдийн эрх чөлөөг боомилсон.Засгийн газар хатуу цензур тогтоож, үндэстний цөөнхийг гадуурхсан мэт сэтгэгдэл төрүүлсэн үндсэрхэг үзлийг сурталчилсан.Хэдийгээр тэгш эрхт байдал, хөгжлийн төлөө тэмүүлж байсан ч Бирмийн социализмд хүрэх зам нь улс орныг ядууруулж, ганцаардмал болгож, Мьянмарт өнөөдөр тулгарч буй нийгэм, эдийн засгийн цогц асуудлуудад ихээхэн хувь нэмэр оруулсан.
1962 он Бирмийн төрийн эргэлт
1962 онд Бирмийн төрийн эргэлт хийснээс хойш хоёр хоногийн дараа Шафразын зам (Банкны гудамж) дахь армийн ангиуд. ©Anonymous
1962 Mar 2

1962 он Бирмийн төрийн эргэлт

Rangoon, Myanmar (Burma)
1962 оны 3-р сарын 2-нд Ерөнхий сайд У Нугийн ардчилсан замаар сонгогдсон засгийн газраас эрх мэдлийг булаан авсан генерал Не Винээр удирдуулсан Бирмийн төрийн эргэлт 1962 оны 3-р сарын 2-нд болсон.[79] Угсаатны болон коммунист бослого ихсэж байгаа тул тус улсын эв нэгдлийг хадгалахад зайлшгүй шаардлагатай гэж Не Вин төрийн эргэлтийг зөвтгөв.Төрийн эргэлтийн дараа шууд холбооны тогтолцоог халж, үндсэн хуулиа татан буулгаж, Не Вин тэргүүтэй Хувьсгалт зөвлөлийг байгуулав.[80] Олон мянган улс төрийн өрсөлдөгчдийг баривчилж, Бирмийн их дээд сургуулиудыг хоёр жилээр хаажээ.Не Виний дэглэм эдийн засгаа үндэсний болгох, бараг бүх гадны нөлөөг таслан зогсоох зэрэг "Социализмд хүрэх Бирмийн зам"-ыг хэрэгжүүлсэн.Энэ нь хүнсний хомсдол, үндсэн үйлчилгээний хомсдол зэрэг Бирмийн ард түмнийг эдийн засгийн зогсонги байдалд хүргэж, хүнд хэцүү байдалд хүргэв.Бирм нь цэргийнхэн нийгмийн бүхий л салбарт хүчтэй хяналтаа тогтоосноор дэлхийн хамгийн ядуу, тусгаарлагдмал орнуудын нэг болжээ.Эдгээр тэмцлийг үл харгалзан дэглэм хэдэн арван жилийн турш засгийн эрхэнд байсан.1962 оны төрийн эргэлт Бирмийн нийгэм, улс төрд удаан үргэлжилсэн нөлөө үзүүлсэн.Энэ нь олон арван жилийн цэргийн ноёрхлын эхлэлийг тавиад зогсохгүй тус улсад үндэстэн ястны хурцадмал байдлыг гүнзгийрүүлсэн юм.Олон тооны цөөнхийн бүлгүүд улс төрийн эрх мэдлээс гадуурхагдаж, гадуурхагдсан мэт санагдаж, өнөөг хүртэл үргэлжилсээр байгаа угсаатны мөргөлдөөнийг өдөөсөн.Мөн төрийн эргэлт нь улс төрийн болон иргэний эрх чөлөөг боомилж, үзэл бодлоо илэрхийлэх, цугларах эрх чөлөөг ихээхэн хязгаарлаж, Мьянмарын (хуучнаар Бирм) ирэх жилүүдэд улс төрийн дүр төрхийг бүрдүүлжээ.
8888 оны бослого
8888 оюутан ардчиллыг дэмжсэн бослого. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1986 Mar 12 - 1988 Sep 21

8888 оны бослого

Myanmar (Burma)
8888 оны бослого нь 1988 оны 8-р сард Бирм улсад дээд цэгтээ хүрсэн үндэсний хэмжээний эсэргүүцлийн жагсаал, [83] жагсаал, үймээн самуун [84] байв. Гол үйл явдлууд 1988 оны 8-р сарын 8-нд болсон тул үүнийг "8888 оны бослого" гэж нэрлэдэг.[85] Эсэргүүцэл оюутны хөдөлгөөнөөс эхэлсэн бөгөөд Рангун хотын Урлаг Шинжлэх Ухааны Их Сургууль болон Рангун Технологийн Хүрээлэнгийн (RIT) их сургуулийн оюутнууд голдуу зохион байгуулсан байна.8888 оны бослогыг 1988 оны 8-р сарын 8-нд Янгон (Рангун) хотод оюутнууд эхлүүлсэн бөгөөд оюутнуудын эсэргүүцэл улс даяар тархжээ.[86] Олон зуун мянган лам нар, хүүхдүүд, их сургуулийн оюутнууд, гэрийн эзэгтэй нар, эмч нар, энгийн иргэд засгийн газрыг эсэргүүцэн жагсчээ.[87] 9-р сарын 18-нд Төрийн хууль, дэг журмыг сэргээх зөвлөл (SLORC) цэргийн цуст эргэлт хийсний дараа бослого дуусав.Энэхүү бослогын үеэр олон мянган хүн амиа алдсан гэж [86] цэргийнхэнтэй холбон тайлбарлаж байсан бол Бирмийн эрх баригчид 350 орчим хүн амь үрэгдсэн гэж үздэг.[88]Хямралын үед Аун Сан Су Чи үндэсний бэлгэ тэмдэг болж гарч ирсэн.Цэргийн хунта 1990 онд сонгууль явуулахад түүний нам болох Ардчиллын төлөөх үндэсний лиг засгийн газрын суудлын 81 хувийг (492 суудлын 392) авсан.[89] Гэсэн хэдий ч цэргийн хунта үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзаж, Төрийн хууль, дэг журмыг сэргээх зөвлөл болгон улс орныг удирдсаар байв.Мөн Аун Сан Су Чиг гэрийн хорионд байлгасан байна.Төрийн хууль, дэг журмыг сэргээх зөвлөл нь Бирмийн социалист хөтөлбөрийн намаас гоо сайхны өөрчлөлт болно.[87]
Энхтайван хөгжлийн улсын зөвлөл
SPDC-ийн гишүүд Тайландын төлөөлөгчдийн хамт 2010 оны 10-р сард Нейпидо хотод айлчлав. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1990-ээд онд Ардчиллын төлөөх үндэсний лиг 1990 онд олон намын сонгуульд ялалт байгуулсан ч Мьянмарын цэргийн дэглэм хяналтаа үргэлжлүүлсээр байв. ҮХБХ-ны удирдагч Тин Оо, Аун Сан Су Чи нарыг гэрийн хорионд байлгаж, Сүүгийн дараа цэргийнхэн олон улсын дарамт шахалттай тулгарчээ. Ки 1991 онд Нобелийн энх тайвны шагнал хүртжээ. 1992 онд Со Маунг генерал Тан Швегээр сольсноор тус дэглэм зарим хязгаарлалтыг зөөлрүүлсэн боловч шинэ үндсэн хууль боловсруулах оролдлогыг гацаанд оруулан эрх мэдлээ хадгалсаар байв.Арван жилийн турш уг дэглэм янз бүрийн үндэстний бослогыг шийдвэрлэх шаардлагатай болсон.Карен угсаатны бүлэгтэй удаан хугацааны энх тайван тогтоох боломжгүй хэвээр байсан ч хэд хэдэн овгийн бүлгүүдтэй гал зогсоох тухай хэлэлцээр хийсэн.Нэмж дурдахад, АНУ-ын шахалтаар 1995 онд опиумын удирдагч Хун Сатай тохиролцоонд хүрсэн. Эдгээр сорилтыг үл харгалзан цэргийн дэглэмийг шинэчлэх оролдлого гарч, 1997 онд Төрийн Энхтайван, Хөгжлийн Зөвлөл (БХЗХ) болгон нэрээ сольж, нүүлгэн шилжүүлсэн. 2005 онд нийслэл Янгоноос Нейпьидо хүртэл.Засгийн газар 2003 онд долоон үе шаттай "ардчилалд хүрэх замын зураг"-ыг зарласан боловч цаг хугацааны хуваарь, баталгаажуулах үйл явц байхгүй байсан нь олон улсын ажиглагчид эргэлзэхэд хүргэсэн.Үндэсний конвенц 2005 онд Үндсэн хуулийг дахин бичихээр дахин хуралдсан ч ардчиллыг дэмжигч томоохон бүлгүүдийг хассан нь цаашид шүүмжлэл дагуулсан.Хүний эрхийн зөрчил, тэр дундаа албадан хөдөлмөр нь Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагыг 2006 онд хунтагийн гишүүдийг хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн хэргээр яллахыг эрэлхийлэхэд хүргэсэн [90.]
Наргис циклон
Наргис хар салхины дараа гэмтсэн завь ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2008 May 1

Наргис циклон

Myanmar (Burma)
2008 оны тавдугаар сард Мьянмар улс түүхэн дэх хамгийн олон хүний ​​амь насыг хохироосон байгалийн гамшгийн нэг болсон Наргис хар салхинд нэрвэгджээ.Циклон 215 км/цаг хүртэл салхилж, асар их хохирол амсаж, 130,000 гаруй хүн амь үрэгдэж, сураггүй алга болж, 12 тэрбум ам.долларын хохирол учирчээ.Яаралтай тусламж шаардлагатай байгаа ч Мьянмарын тусгаарлах засгийн газар эхэндээ гадаадын тусламж, тэр дундаа НҮБ-ын нисэх онгоцууд зайлшгүй шаардлагатай хангамжийг хүргэхийг хязгаарласан.НҮБ олон улсын хэмжээнд томоохон хэмжээний тусламж үзүүлэхийг зөвшөөрөхгүй байгаагаа "урьд өмнө байгаагүй" гэж тодорхойлсон.Засгийн газрын хязгаарлалттай байр суурь олон улсын байгууллагуудын хурц шүүмжлэлд өртөв.Төрөл бүрийн байгууллага, улс орнууд Мьянмарыг хязгааргүй тусламж үзүүлэхийг уриалав.Эцэст нь хунта хоол хүнс, эм тариа зэрэг хязгаарлагдмал төрлийн тусламжийг хүлээн авахыг зөвшөөрсөн боловч тус улсад гадаадын тусламжийн ажилтнууд эсвэл цэргийн ангиудыг оруулахыг хориглосоор байв.Энэхүү эргэлзээ нь дэглэмийг "хүний ​​гараар бүтээсэн сүйрэл"-д хувь нэмрээ оруулж, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдэж болзошгүй гэж буруутгахад хүргэсэн.Тавдугаар сарын 19 гэхэд Мьянмар Зүүн өмнөд Азийн орнуудын холбоо (АСЕАН)-аас тусламж үзүүлэхийг зөвшөөрч, дараа нь тус улсад харьяалал харгалзахгүйгээр тусламжийн бүх ажилчдыг оруулахыг зөвшөөрчээ.Гэсэн хэдий ч засгийн газар гадаадын цэргийн ангиудыг эсэргүүцсэн хэвээр байв.Тусламжаар дүүрэн АНУ-ын тээвэрлэгч групп нэвтрэхийг хориглосны дараа явахаас өөр аргагүй болжээ.Олон улсын шүүмжлэлээс ялгаатай нь Бирмийн засгийн газар дараа нь НҮБ-ын тусламжийг магтан сайшааж байсан ч цэргийн худалдаагаар ажиллах хүчний тусламжийн тухай мэдээлэл гарч байсан.
Мьянмарын улс төрийн шинэчлэл
Аун Сан Су Чи суллагдсаныхаа дараахан NLD-ийн төв байранд цугласан олонд хандан үг хэлжээ. ©Htoo Tay Zar
2011-2012 оны Бирмийн ардчилсан шинэчлэл нь Бирмийн армийн дэмжлэгтэй засгийн газраас хэрэгжүүлсэн улс төр, эдийн засаг, засаг захиргааны цуврал өөрчлөлтүүд байв.Эдгээр шинэчлэлд ардчиллыг дэмжигч удирдагч Аун Сан Су Чиг гэрийн хориноос суллах, улмаар түүнтэй яриа хэлэлцээ хийх, Хүний эрхийн үндэсний комисс байгуулах, 200 гаруй улс төрийн хоригдлуудад ерөнхий өршөөл үзүүлэх, үйлдвэрчний эвлэл, холбоод болон бусад улс төрийн хоригдлуудад ерөнхий өршөөл үзүүлэх зэрэг багтжээ. ажил хаялт, хэвлэлийн цензурыг зөөлрүүлж, валютын практикийн зохицуулалт.Шинэчлэлийн үр дүнд АСЕАН 2014 онд Бирмийг даргалах хүсэлтийг зөвшөөрөв. АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Хиллари Клинтон 2011 оны 12-р сарын 1-нд Бирмд айлчилж, цаашдын ахиц дэвшлийг дэмжих;Энэ нь АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн даргын тав гаруй жилийн хугацаанд хийсэн анхны айлчлал байв.АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обама нэг жилийн дараа айлчилсан нь тус улсад айлчилсан АНУ-ын анхны Ерөнхийлөгч болов.Сү Чигийн нам болох Ардчиллын төлөөх үндэсний лиг 2012 оны дөрөвдүгээр сарын 1-нд болсон нөхөн сонгуульд NLD намыг 2010 оны бүх нийтийн сонгуулийг бойкотлоход хүргэсэн хуулиудыг хүчингүй болгосны дараа оролцсон.Тэрээр нөхөн сонгуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулж, 44 суудлаас 41-ийг авч, Су Чи өөрөө Бирмийн парламентын доод танхимд Кавму тойргийг төлөөлөн суудлаар ялж, ҮХХ-г тэргүүлсэн.2015 оны сонгуулийн үр дүнд Ардчиллын төлөөх үндэсний лигт Бирмийн парламентын хоёр танхимд үнэмлэхүй олонхийн суудал авсан нь нэр дэвшигч нь ерөнхийлөгч болоход хангалттай байсан бол ҮХБХ-ны удирдагч Аун Сан Су Чи үндсэн хуулиараа ерөнхийлөгчийн суудалд суух эрхгүй болжээ.[91] Гэсэн хэдий ч Бирмийн цэргүүд болон орон нутгийн босогчдын бүлгүүдийн хооронд мөргөлдөөн үргэлжилсээр байв.
Рохинжа геноцид
Бангладеш дахь дүрвэгсдийн хуаранд байгаа рохинжа дүрвэгчид, 2017 он ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2016 Oct 9 - 2017 Aug 25

Рохинжа геноцид

Rakhine State, Myanmar (Burma)
Рохинжа геноцид бол Мьянмарын цэргийнхэн лалын шашинт рохинжа ард түмнийг үргэлжлэн хавчиж, хөнөөсөн явдал юм.Геноцид өнөөг хүртэл хоёр үе шатаас бүрдэж байна [92] : эхнийх нь 2016 оны 10-р сараас 2017 оны 1-р сар хүртэл үргэлжилсэн цэргийн ажиллагаа байсан бол хоёр дахь нь 2017 оны 8-р сараас хойш болж байна [. 93] Хямралын улмаас нэг сая гаруй рохинжа дүрвэхэд хүрсэн. бусад улс орнуудад.Ихэнх нь Бангладеш руу дүрвэсний үр дүнд дэлхийн хамгийн том дүрвэгсдийн хуаран бий болсон бол бусад ньЭнэтхэг , Тайланд , Малайз болон Өмнөд болон Зүүн өмнөд Азийн бусад хэсэгт дүрвэн, хавчлагад өртсөөр байна.Бусад олон улс энэ үйл явдлыг "үндэсний цэвэрлэгээ" гэж нэрлэдэг.[94]Мьянмарт Рохинжа лалын шашинтнуудыг хавчиж хавчиж байсан нь наад зах нь 1970-аад оноос эхтэй.[95] Түүнээс хойш Рохинжа ард түмэн засгийн газар болон Буддын үндсэрхэг үзэлтнүүдийн зүгээс тогтмол хавчигдаж байна.[96] 2016 оны сүүлээр Мьянмарын зэвсэгт хүчин болон цагдаа нар тус улсын баруун хойд бүс нутагт орших Ракхайн мужид ард түмний эсрэг томоохон ажиллагаа явуулж эхэлсэн.НҮБ [97] хүний ​​эрхийн өргөн хүрээний зөрчлийн нотлох баримт олсон бөгөөд үүнд шүүхээс гадуур аллага;хураангуй гүйцэтгэл;бүлэг хүчингийн хэрэг;рохинжа тосгон, аж ахуйн нэгж, сургуулиудыг шатаах;болон нялхсын үхэл.Бирмийн засгийн газар эдгээр дүгнэлтийг "хэтрүүлсэн" гэж үзэн үгүйсгэв.[98]Цэргийн ажиллагаа нь олон тооны хүмүүсийг нүүлгэн шилжүүлж, дүрвэгсдийн хямралыг үүсгэсэн.Рохинжа дүрвэгсдийн хамгийн том давалгаа 2017 онд Мьянмараас дүрвэсэн нь Вьетнамын дайнаас хойшхи Ази тивд хүн төрөлхтний дүрвэсэн хамгийн том давалгаа болсон юм.[99] НҮБ-ын мэдээлснээр, 2018 оны 9-р сарын байдлаар 700,000 гаруй хүн Ракхайн мужаас дүрвэж, хөөгдөж, хөрш зэргэлдээ Бангладеш руу дүрвэгсдийн хувиар орогносон. 2017 оны арванхоёрдугаар сард Инн Диний аллагыг сурвалжилж байсан Ройтерс агентлагийн хоёр сэтгүүлч баривчлагджээ. шоронд хоригдсон.Мьянмар 2018 оны арваннэгдүгээр сард Бангладеш дахь хуаран дахь 2000 рохинжа дүрвэгчийг хүлээн авахад бэлэн байна гэж Гадаад хэргийн сайд Миинт Тху сэтгүүлчдэд мэдэгдэв [. 100] Үүний дараа 2017 оны арваннэгдүгээр сард Бангладеш, Мьянмарын засгийн газар Рохинжа мужуудад дүрвэгсдийг буцаах гэрээнд гарын үсэг зурсан. хоёр сарын дотор энэ нь олон улсын үзэгчдийн янз бүрийн хариултыг авчирсан.[101]2016 онд Рохинжа үндэстний эсрэг явуулсан цэргийн ажиллагааг НҮБ ("хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг" байж болзошгүйг дурджээ), хүний ​​эрхийн Эмнести Интернэшнл байгууллага, АНУ-ын Төрийн департамент, хөрш Бангладешийн засгийн газар, Малайзын засгийн газар зэмлэн буруушаасан.Бирмийн удирдагч, Төрийн зөвлөх (засгийн газрын бодит тэргүүн), Нобелийн Энх тайвны шагналт Аун Сан Су Чи энэ асуудалд идэвхгүй, чимээгүй байсных нь төлөө шүүмжлэгдэж, цэргийн хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх талаар дорвитой зүйл хийсэнгүй.[102]
2021 он Мьянмарын төрийн эргэлт
Кайин мужийн нийслэл Хпа-Ан хотод багш нар жагсаал хийж байна (2021 оны 2-р сарын 9) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Мьянмарт 2021 оны 2-р сарын 1-ний өглөө төрийн эргэлт эхэлсэн бөгөөд тус улсын эрх баригч Ардчиллын төлөөх үндэсний лиг (NLD) намын ардчилсан замаар сонгогдсон гишүүдийг Мьянмарын арми Татмадав огцруулж, дараа нь эрх мэдлийг эрх мэдэлд шилжүүлсэн юм. цэргийн хунта.Ерөнхийлөгчийн үүрэг гүйцэтгэгч Майнт Све бүтэн жилийн турш онц байдал зарлаж, эрх мэдлийг Батлан ​​хамгаалахын ерөнхий командлагч Мин Аун Хлайнд шилжүүлсэн байна.Энэ нь 2020 оны арваннэгдүгээр сарын сонгуулийн үр дүнг хүчингүйд тооцож, онц байдал дууссаны дараа дахин сонгууль явуулах бодолтой байгаагаа мэдэгдэв.[103] Мьянмарын парламент 2020 оны сонгуулиар сонгогдсон гишүүдээ тангараг өргөхөөс өмнөх өдөр төрийн эргэлт гарсан нь ийм хэрэг гарахаас сэргийлсэн юм.[104] Ерөнхийлөгч Вин Мынт, Төрийн зөвлөх Аун Сан Су Чи нарыг сайд нар, тэдгээрийн орлогч, парламентын гишүүдийн хамт баривчилжээ.[105]2021 оны 2-р сарын 3-нд Win Myint-г Байгалийн гамшгаас хамгаалах тухай хуулийн 25-р хэсэгт заасны дагуу кампанит ажлын удирдамж, COVID-19 тахлын хязгаарлалтыг зөрчсөн гэж буруутгасан.Аун Сан Су Чиг Ковид-19-ийн онцгой байдлын тухай хуулийг зөрчсөн, радио, холбооны хэрэгсэл, тухайлбал Мьянмарт хязгаарлагдмал, цэргийн алба хаагчдаас зөвшөөрөл авах шаардлагатай хамгаалалтын багийнх нь зургаан ICOM төхөөрөмж, радио холбооны хэрэгслийг хууль бусаар оруулж ирсэн, ашигласан хэргээр буруутгаж байгаа юм. худалдан авахаас өмнө агентлагууд.[106] Хоёуланг нь хоёр долоо хоног цагдан хорьсон.[107] Аун Сан Су Чи 2-р сарын 16-нд Үндэсний гамшгийн тухай хуулийг зөрчсөн, [108] харилцаа холбооны хууль зөрчсөн, 3-р сарын 1-нд олон нийтийг хамарсан эмх замбараагүй байдал үүсгэх зорилготой гэсэн хоёр нэмэлт, албан ёсны нууцын тухай хуулийг зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр нэмэлт эрүүгийн хариуцлага хүлээсэн байна. дөрөвдүгээр сарын 1-нд.[109]Төрийн эргэлтийн эсрэг жагсаалыг цэргийн засгийн газар нухчин дарсны хариуд Үндэсний эв нэгдлийн засгийн газрын Ардын батлан ​​хамгаалах хүчний зэвсэгт бослого Мьянмар даяар өрнөж байна.[110] 2022 оны 3-р сарын 29-ний байдлаар хунтагийн хүчний гарт наад зах нь 1719 энгийн иргэн, түүний дотор хүүхдүүд амь үрэгдэж, 9984 хүн баривчлагджээ.[111] 2021 оны 3-р сард NLD-ийн гурван алдартай гишүүн мөн цагдаад хоригдож байхдаа нас барж, [112] ардчиллыг дэмжигч дөрвөн идэвхтэнг 2022 оны 7-р сард хунта цаазлав [. 113]
Мьянмарын иргэний дайн
Мьянмарын Ардын Батлан ​​хамгаалах хүчин. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
Мьянмарын иргэний дайн бол 2021 онд цэргийн эргэлт хийж, улмаар төрийн эргэлтийн эсрэг жагсаалыг хүчирхийллийн аргаар дарсны хариуд ихээхэн хурцадсан Мьянмар улсад удаан үргэлжилсэн бослогын дараа үргэлжилж буй иргэний дайн юм.[114] Төрийн эргэлт хийснээс хойшхи саруудад сөрөг хүчин Үндэсний эв нэгдлийн засгийн газрыг тойрон нэгдэж эхэлсэн бөгөөд энэ нь хунтагийн эсрэг довтолгоо эхлүүлсэн юм.2022 он гэхэд сөрөг хүчнийхэн хүн ам цөөтэй ч нэлээд газар нутгийг хяналтдаа авчээ.[115] Олон тосгон, хотуудад хунтагийн дайралт олон арван мянган хүнийг хөөн зайлуулжээ.Төрийн эргэлтийн хоёр жилийн ой буюу 2023 оны хоёрдугаар сард Төрийн захиргааны зөвлөлийн дарга Мин Аун Хлайн хот суурингуудын "гуравны нэгээс илүү"-д тогтвортой хяналтаа алдсанаа хүлээн зөвшөөрсөн.Бие даасан ажиглагчид бодит тоо нь хамаагүй өндөр байх магадлалтай бөгөөд 330 суурингаас 72 нь цөөхөн, бүх томоохон хүн амын төвүүд тогтвортой хяналтанд байгаа гэж тэмдэглэжээ.[116]2022 оны есдүгээр сарын байдлаар 1.3 сая хүн дотооддоо дүрвэж, 13 мянга гаруй хүүхэд амь насаа алдсан байна.НҮБ-ын тооцоогоор 2023 оны гуравдугаар сар гэхэд төрийн эргэлт гарснаас хойш Мьянмарт 17.6 сая хүн хүмүүнлэгийн тусламж авах шаардлагатай болсон бол 1.6 сая хүн дотооддоо дүрвэж, 55 мянган иргэний барилга нурсан байна.UNOCHA мэдээлснээр 40 мянга гаруй хүн хөрш орнууд руу дүрвэсэн байна.[117]
A Quiz is available for this HistoryMap.

Appendices



APPENDIX 1

Myanmar's Geographic Challenge


Play button




APPENDIX 2

Burmese War Elephants: the Culture, Structure and Training


Play button




APPENDIX 3

Burmese War Elephants: Military Analysis & Battlefield Performance


Play button




APPENDIX 4

Wars and Warriors: Royal Burmese Armies: Introduction and Structure


Play button




APPENDIX 5

Wars and Warriors: The Burmese Praetorians: The Royal Household Guards


Play button




APPENDIX 6

Wars and Warriors: The Ahmudan System: The Burmese Royal Militia


Play button




APPENDIX 7

The Myin Knights: The Forgotten History of the Burmese Cavalry


Play button

Footnotes



  1. Cooler, Richard M. (2002). "Prehistoric and Animist Periods". Northern Illinois University, Chapter 1.
  2. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6, p. 45.
  3. Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system", Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, p. 1.
  4. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8–10.
  5. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p. 236.
  6. Aung Thaw (1969). "The 'neolithic' culture of the Padah-Lin Caves" (PDF). The Journal of Burma Research Society. The Burma Research Society. 52, p. 16.
  7. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 114–115.
  8. Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1, p. 8-10.
  9. Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2, p.236.
  10. Hall 1960, p. 8–10.
  11. Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6. p. 51–52.
  12. Jenny, Mathias (2015). "Foreign Influence in the Burmese Language" (PDF). p. 2. Archived (PDF) from the original on 20 March 2023.
  13. Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29, p. 264–282.
  14. Myint-U 2006, p. 51–52.
  15. Coedès, George (1968). Walter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1, p. 63, 76–77.
  16. Coedès 1968, p. 208.
  17. Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press, p. 32–33.
  18. South, Ashley (2003). Mon nationalism and civil war in Burma: the golden sheldrake. Routledge. ISBN 978-0-7007-1609-8, p. 67.
  19. Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd., p. 307.
  20. Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7, p. 91.
  21. Aung-Thwin, Michael (2005). The Mists of Rāmañña: the Legend that was Lower Burma. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2886-8, p. 167–178, 197–200.
  22. Lieberman 2003, p. 88–123.
  23. Lieberman 2003, p. 90–91, 94.
  24. Lieberman 2003, p. 24.
  25. Lieberman 2003, p. 92–97.
  26. Lieberman 2003, p. 119–120.
  27. Coedès, George (1968), p. 205–206, 209 .
  28. Htin Aung 1967, p. 78–80.
  29. Myint-U 2006, p. 64–65.
  30. Historical Studies of the Tai Yai: A Brief Sketch in Lak Chang: A Reconstruction of Tai Identity in Daikong by Yos Santasombat
  31. Nisbet, John (2005). Burma under British Rule - and before. Volume 2. Adamant Media Corporation. p. 414. ISBN 1-4021-5293-0.
  32. Maung Htin Aung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press. p. 66.
  33. Jon Fernquest (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  34. Williams, Benjamin (25 January 2021). "Ancient Vesali: Second Capital of the Rakhine Kingdom". Paths Unwritten.
  35. Ba Tha (Buthidaung) (November 1964). "The Early Hindus and Tibeto-Burmans in Arakan. A brief study of Hindu civilization and the origin of the Arakanese race" (PDF).
  36. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  37. Sandamala Linkara, Ashin (1931). Rakhine Yazawinthit Kyan (in Burmese). Yangon: Tetlan Sarpay. Vol. 2, p. 11.
  38. William J. Topich; Keith A. Leitich (9 January 2013). The History of Myanmar. ABC-CLIO. pp. 17–22. ISBN 978-0-313-35725-1.
  39. Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484, p.25-50.
  40. Htin Aung 1967, p. 117–118.
  41. Santarita, J. B. (2018). Panyupayana: The Emergence of Hindu Polities in the Pre-Islamic Philippines. Cultural and Civilisational Links Between India and Southeast Asia, 93–105.
  42. Scott, William Henry (1989). "The Mediterranean Connection". Philippine Studies. 37 (2), p. 131–144.
  43. Pires, Tomé (1944). Armando Cortesao (translator) (ed.). A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 - 1515] (in Portuguese). Cambridge: Hakluyt Society.
  44. Harvey 1925, p. 153–157.
  45. Aung-Thwin, Michael A.; Maitrii Aung-Thwin (2012). A History of Myanmar Since Ancient Times (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-1-86189-901-9, p. 130–132.
  46. Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (in Burmese). Vol. 1–3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar, p. 195.
  47. Hmannan Vol. 2 2003: 204–213
  48. Hmannan Vol. 2 2003: 216–222
  49. Hmannan Vol. 2 2003: 148–149
  50. Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2nd ed.). ISBN 978-0-300-08475-7., p. 80.
  51. Hmannan, Vol. 3, p. 48
  52. Hmannan, Vol. 3, p. 363
  53. Wood, William A. R. (1924). History of Siam. Thailand: Chalermit Press. ISBN 1-931541-10-8, p. 112.
  54. Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta, p. 100.
  55. Liberman 2003, p. 158–164.
  56. Harvey (1925), p. 211–217.
  57. Lieberman (2003), p. 202–206.
  58. Myint-U (2006), p. 97.
  59. Scott, Paul (8 July 2022). "Property and the Prerogative at the End of Empire: Burmah Oil in Retrospect". papers.ssrn.com. doi:10.2139/ssrn.4157391.
  60. Ni, Lee Bih (2013). Brief History of Myanmar and Thailand. Universiti Malaysi Sabah. p. 7. ISBN 9781229124791.
  61. Lieberman 2003, p. 202–206.
  62. Harvey, pp. 250–253.
  63. Wyatt, David K. (2003). History of Thailand (2 ed.). Yale University Press. ISBN 9780300084757., p. 122.
  64. Baker, et al., p. 21.
  65. Wyatt, p. 118.
  66. Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk. A History of Ayutthaya (p. 263-264). Cambridge University Press. Kindle Edition.
  67. Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397, p. 145.
  68. Giersch, Charles Patterson (2006). Asian borderlands: the transformation of Qing China's Yunnan frontier. Harvard University Press. ISBN 0-674-02171-1, pp. 101–110.
  69. Whiting, Marvin C. (2002). Imperial Chinese Military History: 8000 BC – 1912 AD. iUniverse. pp. 480–481. ISBN 978-0-595-22134-9, pp. 480–481.
  70. Hall 1960, pp. 27–29.
  71. Giersch 2006, p. 103.
  72. Myint-U 2006, p. 109.
  73. Myint-U 2006, p. 113.
  74. Htin Aung 1967, p. 214–215.
  75. "A Short History of Burma". New Internationalist. 18 April 2008.
  76. Tarun Khanna, Billions entrepreneurs : How China and India Are Reshaping Their Futures and Yours, Harvard Business School Press, 2007, ISBN 978-1-4221-0383-8.
  77. Smith, Martin (1991). Burma – Insurgency and the Politics of Ethnicity. London and New Jersey: Zed Books.
  78. Micheal Clodfelter. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500–2000. 2nd Ed. 2002 ISBN 0-7864-1204-6. p. 556.
  79. Aung-Thwin & Aung-Thwin 2013, p. 245.
  80. Taylor 2009, pp. 255–256.
  81. "The System of Correlation of Man and His Environment". Burmalibrary.org. Archived from the original on 13 November 2019.
  82. (U.), Khan Mon Krann (16 January 2018). Economic Development of Burma: A Vision and a Strategy. NUS Press. ISBN 9789188836168.
  83. Ferrara, Federico. (2003). Why Regimes Create Disorder: Hobbes's Dilemma during a Rangoon Summer. The Journal of Conflict Resolution, 47(3), pp. 302–303.
  84. "Hunger for food, leadership sparked Burma riots". Houston Chronicle. 11 August 1988.
  85. Tweedie, Penny. (2008). Junta oppression remembered 2 May 2011. Reuters.
  86. Ferrara (2003), pp. 313.
  87. Steinberg, David. (2002). Burma: State of Myanmar. Georgetown University Press. ISBN 978-0-87840-893-1.
  88. Ottawa Citizen. 24 September 1988. pg. A.16.
  89. Wintle, Justin. (2007). Perfect Hostage: a life of Aung San Suu Kyi, Burma’s prisoner of conscience. New York: Skyhorse Publishing. ISBN 978-0-09-179681-5, p. 338.
  90. "ILO seeks to charge Myanmar junta with atrocities". Reuters. 16 November 2006.
  91. "Suu Kyi's National League for Democracy Wins Majority in Myanmar". BBC News. 13 November 2015.
  92. "World Court Rules Against Myanmar on Rohingya". Human Rights Watch. 23 January 2020. Retrieved 3 February 2021.
  93. Hunt, Katie (13 November 2017). "Rohingya crisis: How we got here". CNN.
  94. Griffiths, David Wilkinson,James (13 November 2017). "UK says Rohingya crisis 'looks like ethnic cleansing'". CNN. Retrieved 3 February 2022.
  95. Hussain, Maaz (30 November 2016). "Rohingya Refugees Seek to Return Home to Myanmar". Voice of America.
  96. Holmes, Oliver (24 November 2016). "Myanmar seeking ethnic cleansing, says UN official as Rohingya flee persecution". The Guardian.
  97. "Rohingya Refugee Crisis". United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. 21 September 2017. Archived from the original on 11 April 2018.
  98. "Government dismisses claims of abuse against Rohingya". Al Jazeera. 6 August 2017.
  99. Pitman, Todd (27 October 2017). "Myanmar attacks, sea voyage rob young father of everything". Associated Press.
  100. "Myanmar prepares for the repatriation of 2,000 Rohingya". The Thaiger. November 2018.
  101. "Myanmar Rohingya crisis: Deal to allow return of refugees". BBC. 23 November 2017.
  102. Taub, Amanda; Fisher, Max (31 October 2017). "Did the World Get Aung San Suu Kyi Wrong?". The New York Times.
  103. Chappell, Bill; Diaz, Jaclyn (1 February 2021). "Myanmar Coup: With Aung San Suu Kyi Detained, Military Takes Over Government". NPR.
  104. Coates, Stephen; Birsel, Robert; Fletcher, Philippa (1 February 2021). Feast, Lincoln; MacSwan, Angus; McCool, Grant (eds.). "Myanmar military seizes power, detains elected leader Aung San Suu Kyi". news.trust.org. Reuters.
  105. Beech, Hannah (31 January 2021). "Myanmar's Leader, Daw Aung San Suu Kyi, Is Detained Amid Coup". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  106. Myat Thura; Min Wathan (3 February 2021). "Myanmar State Counsellor and President charged, detained for 2 more weeks". Myanmar Times.
  107. Withnall, Adam; Aggarwal, Mayank (3 February 2021). "Myanmar military reveals charges against Aung San Suu Kyi". The Independent.
  108. "Myanmar coup: Aung San Suu Kyi faces new charge amid protests". BBC News. 16 February 2021.
  109. Regan, Helen; Harileta, Sarita (2 April 2021). "Myanmar's Aung San Suu Kyi charged with violating state secrets as wireless internet shutdown begins". CNN.
  110. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  111. "AAPP Assistance Association for Political Prisoners".
  112. "Myanmar coup: Party official dies in custody after security raids". BBC News. 7 March 2021.
  113. Paddock, Richard C. (25 July 2022). "Myanmar Executes Four Pro-Democracy Activists, Defying Foreign Leaders". The New York Times. ISSN 0362-4331.
  114. "Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says". voanews.com. Agence France-Presse. 27 June 2021.
  115. Regan, Helen; Olarn, Kocha. "Myanmar's shadow government launches 'people's defensive war' against the military junta". CNN.
  116. "Myanmar junta extends state of emergency, effectively delaying polls". Agence France-Presse. Yangon: France24. 4 February 2023.
  117. "Mass Exodus: Successive Military Regimes in Myanmar Drive Out Millions of People". The Irrawaddy.

References



  • Aung-Thwin, Michael, and Maitrii Aung-Thwin. A history of Myanmar since ancient times: Traditions and transformations (Reaktion Books, 2013).
  • Aung-Thwin, Michael A. (2005). The Mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0824828860.
  • Brown, Ian. Burma’s Economy in the Twentieth Century (Cambridge University Press, 2013) 229 pp.
  • Callahan, Mary (2003). Making Enemies: War and State Building in Burma. Ithaca: Cornell University Press.
  • Cameron, Ewan. "The State of Myanmar," History Today (May 2020), 70#4 pp 90–93.
  • Charney, Michael W. (2009). A History of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-61758-1.
  • Charney, Michael W. (2006). Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: University of Michigan.
  • Cooler, Richard M. (2002). "The Art and Culture of Burma". Northern Illinois University.
  • Dai, Yingcong (2004). "A Disguised Defeat: The Myanmar Campaign of the Qing Dynasty". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 38: 145–189. doi:10.1017/s0026749x04001040. S2CID 145784397.
  • Fernquest, Jon (Autumn 2005). "Min-gyi-nyo, the Shan Invasions of Ava (1524–27), and the Beginnings of Expansionary Warfare in Toungoo Burma: 1486–1539". SOAS Bulletin of Burma Research. 3 (2). ISSN 1479-8484.
  • Hall, D. G. E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
  • Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
  • Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
  • Hudson, Bob (March 2005), "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system" (PDF), Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference, archived from the original (PDF) on 26 November 2013
  • Kipgen, Nehginpao. Myanmar: A political history (Oxford University Press, 2016).
  • Kyaw Thet (1962). History of Burma (in Burmese). Yangon: Yangon University Press.
  • Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
  • Luce, G. H.; et al. (1939). "Burma through the fall of Pagan: an outline, part 1" (PDF). Journal of the Burma Research Society. 29: 264–282.
  • Mahmood, Syed S., et al. "The Rohingya people of Myanmar: health, human rights, and identity." The Lancet 389.10081 (2017): 1841-1850.
  • Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 978-974-9863-31-2.
  • Myint-U, Thant (2001). The Making of Modern Burma. Cambridge University Press. ISBN 0-521-79914-7.
  • Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6.
  • Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta.
  • Seekins, Donald M. Historical Dictionary of Burma (Myanmar) (Rowman & Littlefield, 2017).
  • Selth, Andrew (2012). Burma (Myanmar) Since the 1988 Uprising: A Select Bibliography. Australia: Griffith University.
  • Smith, Martin John (1991). Burma: insurgency and the politics of ethnicity (Illustrated ed.). Zed Books. ISBN 0-86232-868-3.
  • Steinberg, David I. (2009). Burma/Myanmar: what everyone needs to know. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-539068-1.
  • Wyatt, David K. (2003). Thailand: A Short History (2 ed.). p. 125. ISBN 978-0-300-08475-7.