თურქეთის რესპუბლიკის ისტორია

ოსმალეთის იმპერია , რომელიც შედგებოდა საბერძნეთის , თურქეთისა და ბულგარეთისგან , დაარსების დღიდან იყო ქ.1299, მართავდა როგორც აბსოლუტური მონარქია.1839-1876 წლებში იმპერიამ გაიარა რეფორმების პერიოდი.ახალგაზრდა ოსმალები, რომლებიც უკმაყოფილო იყვნენ ამ რეფორმებით, მუშაობდნენ სულთან აბდულჰამიდ II-თან ერთად გარკვეული სახის კონსტიტუციური მოწყობის განსახორციელებლად 1876 წელს. იმპერიის კონსტიტუციურ მონარქიად გადაქცევის ხანმოკლე მცდელობის შემდეგ, სულთანმა აბდულჰამიდ II-მ ის კვლავ აბსოლუტურ მონარქიად აქცია. 1878 წლისთვის კონსტიტუციისა და პარლამენტის შეჩერებით.რამდენიმე ათწლეულის შემდეგ ახალმა რეფორმის მოძრაობამ ახალგაზრდა თურქების სახელით შეთქმულება მოაწყო სულთან აბდულჰამიდ II-ის წინააღმდეგ, რომელიც ჯერ კიდევ იმპერიას ხელმძღვანელობდა, ახალგაზრდა თურქების რევოლუციის დაწყებით.მათ აიძულეს სულთანი აღედგინა კონსტიტუციური წესი 1908 წელს. ამან გამოიწვია სამხედროების აქტიური მონაწილეობა პოლიტიკაში.1909 წელს მათ გადააყენეს სულთანი და 1913 წელს გადატრიალების გზით აიღეს ძალაუფლება.1914 წელს ოსმალეთის იმპერია შევიდა პირველ მსოფლიო ომში ცენტრალური ძალების მხარეზე, როგორც გერმანიის იმპერიის მოკავშირე და შემდგომში წააგო ომი.მიზანი იყო აღმოსავლეთში ტერიტორიის მოგება, რათა აენაზღაურებინა დასავლეთში ზარალი წინა წლებში იტალო-თურქეთის ომისა და ბალკანეთის ომების დროს.1918 წელს ახალგაზრდა თურქების ლიდერებმა აიღეს სრული პასუხისმგებლობა წაგებულ ომზე და გაიქცნენ ქვეყნიდან ემიგრაციაში, რის გამოც ქვეყანა ქაოსში იყო.ხელმოწერილი იქნა მუდროსის ზავი, რომელიც მოკავშირეებს ფართო და ბუნდოვნად ფორმულირებულ პუნქტში მიანიჭა უფლებას შემდგომ დაეკავებინათ ანატოლია „არეულობის შემთხვევაში“.რამდენიმე დღეში საფრანგეთისა და ბრიტანეთის ჯარებმა დაიწყეს ოსმალეთის იმპერიის მიერ კონტროლირებადი დარჩენილი ტერიტორიის ოკუპაცია.მუსტაფა ქემალ ათათურქმა და სხვა ჯარის ოფიცრებმა დაიწყეს წინააღმდეგობის მოძრაობა.1919 წელს დასავლეთ ანატოლიის ბერძნული ოკუპაციის შემდეგ, მუსტაფა ქემალ ფაშამ ფეხი დადგა სამსუნში, რათა დაეწყო თურქეთის დამოუკიდებლობის ომი ანატოლიაში მუსლიმთა ოკუპაციისა და დევნის წინააღმდეგ.ის და მის გვერდით სხვა არმიის ოფიცრები დომინირებდნენ იმ პოლიტიკაში, რომელმაც საბოლოოდ დააარსა თურქეთის რესპუბლიკა ოსმალეთის იმპერიიდან დარჩენილი.თურქეთი შეიქმნა ქვეყნის ოსმალამდელ ისტორიაში ნაპოვნი იდეოლოგიის საფუძველზე და ასევე იყო მიმართული საერო პოლიტიკური სისტემისკენ, რათა შეემცირებინა რელიგიური ჯგუფების გავლენა, როგორიცაა ულემები.

თურქეთის რესპუბლიკა გამოცხადდა 1923 წლის 29 ოქტომბერს და ათათურქი აირჩიეს პირველ პრეზიდენტად.მთავრობა ჩამოყალიბდა ანკარაში დაფუძნებული რევოლუციური ჯგუფისგან, რომელსაც მუსტაფა ქემალ ათათურქი და მისი კოლეგები ხელმძღვანელობდნენ.მეორე კონსტიტუცია რატიფიცირებული იქნა დიდი ეროვნული ასამბლეის მიერ 1924 წლის 20 აპრილს.

დაახლოებით მომდევნო 10 წლის განმავლობაში ქვეყანა ხედავდა სეკულარული ვესტერნიზაციის მუდმივ პროცესს ათათურქის რეფორმებით, რაც მოიცავდა განათლების გაერთიანებას;რელიგიური და სხვა წოდებების შეწყვეტა;ისლამური სასამართლოების დახურვა და ისლამური კანონიკური სამართლის ჩანაცვლება საერო სამოქალაქო კოდექსით, შვეიცარიის და იტალიის სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით შექმნილი სისხლის სამართლის კოდექსით;სქესთა თანასწორობის აღიარება და ქალებისთვის სრული პოლიტიკური უფლებების მინიჭება 1934 წლის 5 დეკემბერს;ახლად დაარსებული თურქული ენის ასოციაციის მიერ ინიცირებული ენის რეფორმა;ოსმალური თურქული ანბანის შეცვლა ლათინური ანბანიდან მიღებული ახალი თურქული ანბანით;ჩაცმის კანონი (ფესის ტარება, აკრძალულია);კანონი გვარების შესახებ;და მრავალი სხვა.

თანდათანობით დაინერგა ოფიციალური ზომები რელიგიური ტანსაცმლისა და რელიგიური კუთვნილების სხვა აშკარა ნიშნების აღმოსაფხვრელად.1923 წლიდან მოყოლებული, მთელი რიგი კანონები თანდათან ზღუდავდა ტრადიციული ტანსაცმლის შერჩეული ნივთების ტარებას.მუსტაფა ქემალმა პირველად გახადა ქუდი საჯარო მოხელეებისთვის სავალდებულო.სტუდენტებისა და სახელმწიფო თანამშრომლების (სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი საჯარო სივრცე) სათანადო ჩაცმულობის სახელმძღვანელო მის სიცოცხლეში იყო მიღებული.მას შემდეგ, რაც შედარებით უკეთ განათლებული საჯარო მოხელეების უმეტესობამ ქუდი გამოიყენა, ის თანდათან უფრო შორს წავიდა.1925 წლის 25 ნოემბერს პარლამენტმა მიიღო კანონი ქუდების შესახებ, რომელმაც შემოიღო დასავლური სტილის ქუდების გამოყენება ფესის ნაცვლად.კანონმდებლობა ცალსახად არ კრძალავდა ფარდას ან თავსაბურავს და ამის ნაცვლად ფოკუსირებული იყო მამაკაცებისთვის ფეზებისა და ტურბანების აკრძალვაზე.კანონმა გავლენა მოახდინა სასკოლო სახელმძღვანელოებზეც.ქუდების კანონის გამოცემის შემდეგ, სასკოლო სახელმძღვანელოებში გამოსახულებები, რომლებზეც ნაჩვენები იყო მამაკაცები ფეზებით, გაცვალეს სურათებით, რომლებზეც გამოსახული იყო მამაკაცები ქუდებით.კაბაზე კიდევ ერთი კონტროლი 1934 წელს მიიღეს კანონით, რომელიც ეხებოდა "აკრძალული სამოსის" ტარებას.ის კრძალავდა რელიგიაზე დაფუძნებულ ტანსაცმელს, როგორიცაა ფარდა და თაბაშირი, თაყვანისმცემლობის ადგილების გარეთ და მთავრობას აძლევდა უფლებამოსილებას დაენიშნა მხოლოდ ერთი ადამიანი თითო რელიგიისა თუ სექტისთვის რელიგიური ტანსაცმლის ტარება თაყვანისმცემლობის ადგილების გარეთ.

ოსმალეთის იმპერიის დროს თურქეთის სამართლებრივი სისტემა იყო შარიათი, ისევე როგორც სხვა მუსულმანური ქვეყნები.კომიტეტმა აჰმედ ჯევდეტ ფაშას ხელმძღვანელობით 1877 წელს შეადგინა შარიათის წესები.მიუხედავად იმისა, რომ ეს გაუმჯობესება იყო, მას მაინც აკლდა თანამედროვე კონცეფციები.გარდა ამისა, მიღებულ იქნა ორი განსხვავებული სამართლებრივი სისტემა;ერთი მაჰმადიანებისთვის და მეორე იმპერიის არამუსლიმ ქვეშევრდომებისთვის.1923 წლის 29 ოქტომბერს თურქეთის რესპუბლიკის გამოცხადების შემდეგ თურქეთმა დაიწყო თანამედროვე კანონების მიღება.თურქეთის პარლამენტმა ევროპული ქვეყნების სამოქალაქო კოდექსების შედარების კომიტეტი შექმნა.ავსტრიის, გერმანიის, საფრანგეთის და შვეიცარიის სამოქალაქო კოდექსები განიხილება საბოლოოდ 1925 წლის 25 დეკემბერს კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება შვეიცარიის სამოქალაქო კოდექსის შესახებ, როგორც თურქეთის სამოქალაქო კოდექსის მოდელი.თურქეთის სამოქალაქო კოდექსი ამოქმედდა 1926 წლის 17 თებერვალს. კოდექსის პრეამბულა დაწერა თურქეთის მე-4 მთავრობის იუსტიციის მინისტრმა მაჰმუთ ესათ ბოზკურტმა.მიუხედავად იმისა, რომ კოდექსი მოიცავდა თანამედროვე ცხოვრების ბევრ სფეროს, ყველაზე მნიშვნელოვანი მუხლები ეხებოდა ქალთა უფლებებს.პირველად აღიარეს ქალი და მამაკაცი თანასწორად.წინა სამართლებრივი სისტემის მიხედვით, როგორც ქალის წილი მემკვიდრეობაში, ისე სასამართლოში ქალების ჩვენების წონა იყო მამაკაცების ნახევარი.კოდექსის თანახმად, მამაკაცი და ქალი თანაბარი გახდნენ მემკვიდრეობითა და ჩვენებით.ასევე კანონიერი ქორწინება გახდა სავალდებულო და მრავალცოლიანობა აიკრძალა.ქალებს მიეცათ ნებისმიერი პროფესიის არჩევის უფლება.ქალებმა სრული საყოველთაო ხმის უფლება მიიღეს 1934 წლის 5 დეკემბერს.

ამჟამინდელი 29 ასოანი თურქული ანბანი შეიქმნა თურქეთის რესპუბლიკის დამფუძნებლის, მუსტაფა ქემალ ათათურქის პირადი ინიციატივით.ეს იყო საკვანძო ნაბიჯი ათათურქის რეფორმების კულტურულ ნაწილში, რომელიც დაინერგა მისი ძალაუფლების კონსოლიდაციის შემდეგ.დააარსა ერთპარტიული სახელმწიფო, რომელსაც მართავდა მისი რესპუბლიკური სახალხო პარტია, ათათურქმა შეძლო განეშორებინა წინა ოპოზიცია ანბანის რადიკალური რეფორმის განსახორციელებლად და დააარსა ენის კომისია.კომისიას ევალებოდა ლათინური დამწერლობის ადაპტაცია თურქული ენის ფონეტიკური მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად.შედეგად მიღებული ლათინური ანბანი შეიქმნა იმისათვის, რომ ასახავდეს სალაპარაკო თურქულის რეალურ ბგერებს, ვიდრე უბრალოდ ძველი ოსმალური დამწერლობის ახალ ფორმაში გადაწერას.თავად ათათურქი პირადად იყო ჩართული კომისიაში და გამოაცხადა "ანბანის მობილიზაცია" ცვლილებების გასაჯაროებისთვის.მან დაათვალიერა ქვეყანა, ახსნა დამწერლობის ახალი სისტემა და წაახალისა ახალი ანბანის სწრაფი მიღება.ენის კომისიამ შემოგვთავაზა ხუთწლიანი გარდამავალი პერიოდი;ათათურქმა ეს ძალიან დიდხანს დაინახა და სამ თვემდე შეამცირა.ცვლილება გაფორმდა თურქეთის რესპუბლიკის კანონით 1353, კანონი თურქული ანბანის მიღებისა და განხორციელების შესახებ, მიღებული 1928 წლის 1 ნოემბერს. 1928 წლის 1 დეკემბრიდან გაზეთები, ჟურნალები, ტიტრები ფილმებში, რეკლამა და ნიშნები უნდა დაწერილიყო. ახალი ანბანის ასოებით.1929 წლის 1 იანვრიდან ახალი ანბანის გამოყენება სავალდებულო იყო ყველა საჯარო კომუნიკაციაში, ასევე ბანკებისა და პოლიტიკური თუ სოციალური ორგანიზაციების შიდა კომუნიკაციებში.წიგნები ახალი ანბანით უნდა დაბეჭდილიყო 1929 წლის 1 იანვრიდანაც.სამოქალაქო მოსახლეობას უფლება ჰქონდა გამოეყენებინა ძველი ანბანი დაწესებულებებთან გარიგებებში 1929 წლის 1 ივნისამდე.

ოსმალეთის საზოგადოება იყო ტრადიციული საზოგადოება და ქალებს არ ჰქონდათ პოლიტიკური უფლებები, მეორე კონსტიტუციური ეპოქის შემდეგაც კი, 1908 წელს. თურქეთის რესპუბლიკის პირველ წლებში განათლებული ქალები იბრძოდნენ პოლიტიკური უფლებებისთვის.ერთ-ერთი ცნობილი პოლიტიკური აქტივისტი ქალი იყო ნეზიჰე მუჰიტინი, რომელმაც დააარსა პირველი ქალთა პარტია 1923 წლის ივნისში, რომელიც, თუმცა არ იყო ლეგალიზებული, რადგან რესპუბლიკა ოფიციალურად არ იყო გამოცხადებული.ინტენსიური ბრძოლით, თურქმა ქალებმა მიაღწიეს ხმის მიცემის უფლებას ადგილობრივ არჩევნებზე 1930 წლის 3 აპრილს 1580 წლის აქტით. ოთხი წლის შემდეგ, 1934 წლის 5 დეკემბერს მიღებული კანონმდებლობით, მათ მიიღეს სრული საყოველთაო ხმის უფლება, უფრო ადრე, ვიდრე სხვა ქვეყნებში.თურქეთის სამოქალაქო კოდექსში გატარებული რეფორმები, მათ შორის ის, რაც გავლენას ახდენს ქალთა საარჩევნო უფლებებზე, იყო "გარღვევა არა მხოლოდ ისლამურ სამყაროში, არამედ დასავლურ სამყაროშიც".1935 წელს საყოველთაო არჩევნებზე თვრამეტი ქალი დეპუტატი შეუერთდა პარლამენტს, იმ დროს, როდესაც ქალებს ევროპის სხვა ქვეყნების მნიშვნელოვან რაოდენობაში არ ჰქონდათ ხმის უფლება.

მთელი თავისი ცხოვრების განმავლობაში ათათურქი ზომიერად მსმელი იყო, ხშირად სვამდა დღეში ნახევარ ლიტრ რაკიას;ის ასევე ეწეოდა თამბაქოს, ძირითადად სიგარეტის სახით.1937 წელს გამოჩნდა მინიშნებები, რომ ათათურქის ჯანმრთელობის მდგომარეობა გაუარესდა.1938 წლის დასაწყისში, იალოვაში მოგზაურობისას, მძიმე ავადმყოფობა განიცადა.სამკურნალოდ სტამბულში გაემგზავრა, სადაც ციროზის დიაგნოზი დაუსვეს.სტამბულში ყოფნის დროს ის ცდილობდა შეენარჩუნებინა თავისი რეგულარული ცხოვრების წესი, მაგრამ საბოლოოდ დაემორჩილა ავადმყოფობას.გარდაიცვალა 1938 წლის 10 ნოემბერს, 57 წლის ასაკში, დოლმაბაჰჩეს სასახლეში.ათათურქის დაკრძალვამ თურქეთში მწუხარება და სიამაყე გამოიწვია და 17 ქვეყანამ გაგზავნა სპეციალური წარმომადგენლები, ხოლო ცხრამ შეიარაღებული რაზმი შეიტანა კორტეჟში.ათათურქის ნეშტი თავდაპირველად ანკარის ეთნოგრაფიის მუზეუმში დაასვენეს, მაგრამ ისინი 1953 წლის 10 ნოემბერს (მისი გარდაცვალებიდან 15 წლის შემდეგ) გადაასვენეს 42 ტონა სარკოფაგში მავზოლეუმში, რომელიც გადაჰყურებს ანკარას, ანიტკაბირს.ანდერძით, ათათურქმა მთელი თავისი ქონება შესწირა რესპუბლიკურ სახალხო პარტიას, იმ პირობით, რომ მისი სახსრების წლიური პროცენტი გამოიყენებოდა მისი დის მაკბულესა და მისი ნაშვილები შვილების მოვლაზე და ისმეთ ინონუს შვილების უმაღლესი განათლების დასაფინანსებლად.დარჩენილი ნაწილი გადაეცა თურქული ენის ასოციაციას და თურქეთის ისტორიულ საზოგადოებას.

თურქეთის მიზანი იყო მეორე მსოფლიო ომის დროს ნეიტრალიტეტის შენარჩუნება.ანკარაში ღერძის ქვეყნებისა და მოკავშირეების ელჩები ერთმანეთში აირია.ინონუმ ხელი მოაწერა თავდაუსხმელობის ხელშეკრულებას ნაცისტურ გერმანიასთან 1941 წლის 18 ივნისს, 4 დღით ადრე, სანამ ღერძის ძალები საბჭოთა კავშირში შეიჭრებოდნენ.ნაციონალისტური ჟურნალები Bozrukat და Chinar Altu მოუწოდებდნენ ომის გამოცხადებას საბჭოთა კავშირისა და საბერძნეთის წინააღმდეგ.1942 წლის ივლისში ბოზრუკატმა გამოაქვეყნა დიდი თურქეთის რუკა, რომელშიც შედიოდა საბჭოთა კონტროლირებადი კავკასია და ცენტრალური აზიის რესპუბლიკები.1942 წლის ზაფხულში თურქეთის უმაღლესმა სარდლობამ საბჭოთა კავშირთან ომი თითქმის გარდაუვალი მიიჩნია.დაიგეგმა ოპერაცია, რომლის თავდაპირველი მიზანი ბაქო იყო.თურქეთი ორივე მხარეს ვაჭრობდა და იარაღს ორივე მხრიდან ყიდულობდა.მოკავშირეები ცდილობდნენ შეეჩერებინათ გერმანული ქრომის შესყიდვები (გამოიყენებოდა უკეთესი ფოლადის დასამზადებლად).ინფლაცია მაღალი იყო, რადგან ფასები გაორმაგდა.1944 წლის აგვისტოსთვის ღერძი აშკარად კარგავდა ომს და თურქეთმა ურთიერთობა გაწყვიტა.მხოლოდ 1945 წლის თებერვალში თურქეთმა ომი გამოუცხადა გერმანიასა დაიაპონიას , სიმბოლური ნაბიჯი, რამაც თურქეთს საშუალება მისცა გაწევრიანებულიყო მომავალი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში.

თურქული ბრიგადა იყო თურქეთის არმიის ქვეითი ბრიგადა, რომელიც მსახურობდა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სარდლობის ქვეშ კორეის ომის დროს (1950–1953).თურქეთი იყო ერთ-ერთი იმ 22 ქვეყნიდან, რომელმაც გაათავისუფლა ცოცხალი ძალა გაეროს ძალებში და ერთ-ერთი თექვსმეტიდან, რომელიც უზრუნველყოფდა სამხედრო პერსონალს.თურქული ბრიგადის პირველი 5000 ჯარისკაცი ჩავიდა 1950 წლის 19 ოქტომბერს, ივნისში საომარი მოქმედებების დაწყებიდან მალევე და 1954 წლის ზაფხულამდე რჩებოდა სხვადასხვა სიძლიერით. შეერთებული შტატების 25-ე ქვეით დივიზიასთან მიმაგრებული თურქული ბრიგადა იყო გაეროს ერთადერთი დანაყოფი. მისი ზომა მუდმივად ერთვის აშშ-ს დივიზიას კორეის ომის განმავლობაში.თურქულმა ბრიგადამ მონაწილეობა მიიღო რამდენიმე მოქმედებაში, განსაკუთრებით კუნურის ბრძოლაში, სადაც მათი სასტიკი წინააღმდეგობა იყო გადამწყვეტი მტრის წინსვლის შეფერხებაში.მისმა ქმედებებმა დაიმსახურა ბრიგადის Unit Citations კორეიდან და აშშ-დან და შემდგომში მან შეიმუშავა რეპუტაცია მისი საბრძოლო უნარის, ჯიუტი თავდაცვის, მისიისადმი ერთგულებისა და სიმამაცის გამო.

1945 წელს ნური დემირაღმა დააარსა ეროვნული განვითარების პარტია (Milli Kalkınma Partisi).მომდევნო წელს შეიქმნა დემოკრატიული პარტია და აირჩიეს 1950 წელს. მისი პრემიერ-მინისტრობის 10 წლის განმავლობაში თურქეთის ეკონომიკა იზრდებოდა წლიურად 9%-ით.მან მხარი დაუჭირა საბოლოო სამხედრო ალიანსს დასავლეთის ბლოკთან და მისი მმართველობის პერიოდში თურქეთი ნატოში 1952 წელს მიიღეს. მარშალის გეგმის მეშვეობით შეერთებული შტატების ეკონომიკური მხარდაჭერით სოფლის მეურნეობა მექანიზებული იყო;პროგრესი განვითარდა ტრანსპორტი, ენერგეტიკა, განათლება, ჯანდაცვა, დაზღვევა და საბანკო საქმე.სხვა ისტორიული ცნობები ხაზს უსვამს ეკონომიკურ კრიზისს 1950-იანი წლების შუა პერიოდში, მენდერესის მმართველობის დროს, რომლის დროსაც თურქეთის ეკონომიკა შემცირდა (11% მშპ/მოსახლეზე შემცირდა 1954 წელს), როგორც მთავრობის მიერ სტამბოლის პოგრომის ორკესტრირების ერთ-ერთი მიზეზი. ბერძნული ეთნიკური უმცირესობა (იხ. ქვემოთ).მთავრობა ასევე ცდილობდა არმიის გამოყენებას პოლიტიკური მეტოქეების დასათრგუნად.არმია აჯანყდა 1960 წლის გადატრიალების დროს, დასრულდა მენდერესის მთავრობა და მალევე დაუბრუნდა მმართველობას სამოქალაქო ადმინისტრაციას.ის გაასამართლეს და ჩამოახრჩვეს სამხედრო ხუნტას ქვეშ 1960 წლის სახელმწიფო გადატრიალების შემდეგ, კაბინეტის ორ სხვა წევრთან, ფათინ რიუშტუ ზორლუსთან და ჰასან პოლატკანთან ერთად.

თურქეთი ცდილობდა გამხდარიყო ნატოს წევრი, რადგან მას სურდა უსაფრთხოების გარანტია საბჭოთა კავშირის პოტენციური შემოჭრის წინააღმდეგ, რამაც რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა დარდანელის სრუტეების კონტროლისკენ.1945 წლის მარტში საბჭოთა კავშირმა შეწყვიტა მეგობრობისა და არა აგრესიის ხელშეკრულება, რომელზეც საბჭოთა კავშირი და თურქეთი შეთანხმდნენ 1925 წელს. 1945 წლის ივნისში საბჭოთა კავშირმა მოითხოვა საბჭოთა ბაზების შექმნა სრუტეებზე ამ ხელშეკრულების აღდგენის სანაცვლოდ. .თურქეთის პრეზიდენტმა ისმეთ ინონუმ და პარლამენტის თავმჯდომარემ გადამწყვეტად გამოეხმაურნენ და აღნიშნეს, რომ თურქეთი მზადაა თავის დასაცავად.1948 წელს თურქეთმა დაიწყო ნატოში გაწევრიანების სურვილის გამოხატვა და მთელი 1948 და 1949 წლებში ამერიკელი ოფიციალური პირები უარყოფითად პასუხობდნენ თურქეთის თხოვნას გაწევრიანების შესახებ.1950 წლის მაისში, ისმეთ ინონუს პრეზიდენტობის დროს, თურქეთმა გაწევრიანებაზე პირველი ოფიციალური განაცხადი გააკეთა, რაც უარყო ნატოს წევრმა ქვეყნებმა.იმავე წლის აგვისტოში და რამდენიმე დღის შემდეგ, რაც თურქეთმა დააპირა თურქული კონტიგენტი კორეის ომისთვის , მეორე წინადადება გაკეთდა.მას შემდეგ, რაც 1950 წლის სექტემბერში სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ დინ აჩესონმა კოორდინირება მოახდინა საფრანგეთთან და გაერთიანებულ სამეფოსთან , ნატოს სარდლობამ მიიწვია როგორც საბერძნეთი , ასევე თურქეთი, რათა წარმოედგინათ თავიანთი გეგმები საბოლოო თავდაცვითი თანამშრომლობის შესახებ.თურქეთი შეუერთდა, მაგრამ გამოთქვა იმედგაცრუება, რომ ნატოში სრულ გაწევრიანება არ განიხილებოდა.როდესაც ამერიკელი ბიუროკრატი ჯორჯ მაკგი ეწვია თურქეთს 1951 წლის თებერვალში, თურქეთის პრეზიდენტმა ჯელალ ბაიარმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თურქეთი სრულ წევრობას ელოდა, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც კორეის ომში ჯარები გაგზავნა.თურქეთს სურდა უსაფრთხოების გარანტია საბჭოთა კავშირთან კონფლიქტის წარმოშობის შემთხვევაში.ნატოს შტაბ-ბინაში და ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს (CIA) და აშშ-ს სამხედრო ჩინოვნიკების მიერ მიღებული შემდგომი შეფასებების შემდეგ, 1951 წლის მაისში გადაწყდა, რომ თურქეთს სრულფასოვანი წევრობის შეთავაზება.პოტენციური როლი, რომელიც თურქეთს შეეძლო შეესრულებინა საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ომში, ნატოსთვის მნიშვნელოვანი იყო.1951 წლის განმავლობაში აშშ მუშაობდა ნატოს თანამოაზრეების დარწმუნებაზე თურქეთისა და საბერძნეთის ალიანსში გაწევრიანების უპირატესობებში.1952 წლის თებერვალში ბაიარმა ხელი მოაწერა მის მიერთების დამადასტურებელ დოკუმენტს.ინჯირლიკის ავიაბაზა 1950-იანი წლებიდან არის სამხედრო ავიაბაზა და მას შემდეგ სულ უფრო მეტი მნიშვნელობა იძენს.იგი აშენდა 1951-1952 წლებში აშშ-ს სამხედრო კონტრაქტორების მიერ და ფუნქციონირებს 1955 წლიდან. ბაზაში განთავსებულია დაახლოებით 50 ბირთვული იარაღი.კონიას საჰაერო ბაზა დაარსდა 1983 წელს და მასპინძლობს AWACS-ის სათვალთვალო თვითმფრინავებს ნატოსთვის.2012 წლის დეკემბრიდან ნატოს სახმელეთო ჯარების შტაბი მდებარეობს ბუჩაში, იზმირის მახლობლად ეგეოსის ზღვაზე.სამხრეთ ევროპის მოკავშირეთა საჰაერო სარდლობა ასევე დაფუძნებული იყო ბუკაში 2004-2013 წლებში. 2012 წლიდან კურეციკის სარადარო სადგური, რომელიც მდებარეობს ირანიდან დაახლოებით 500 კმ-ში, მუშაობს ნატოს რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემის შემადგენლობაში.

როდესაც შეერთებული შტატების დახმარება ტრუმენის დოქტრინისა და მარშალის გეგმიდან იწურებოდა და ამიტომ პრემიერ-მინისტრი ადნან მენდერესი გეგმავდა მოსკოვის ჩამოსვლას საკრედიტო ალტერნატიული ხაზების დამყარების იმედით.პოლკოვნიკი ალფარსლან ტურკეში იყო იმ ოფიცრებს შორის, ვინც ხელმძღვანელობდა გადატრიალებას.ის იყო ხუნტას (ეროვნული ერთიანობის კომიტეტის) წევრი და იყო იმ პირველ 16 ოფიცერს შორის, რომელიც გაწვრთნიდა შეერთებული შტატების მიერ 1948 წელს, რათა ჩამოეყალიბებინა კონტრ-პარტიზანი.როგორც ასეთი, მან ცალსახად გამოხატა თავისი ანტიკომუნიზმი და მისი რწმენა და ერთგულება ნატოსა და CENTO-სადმი ერისთვის თავის მოკლე მიმართვაში, მაგრამ ის ბუნდოვანი დარჩა გადატრიალების მიზეზებთან დაკავშირებით.მეორე დღეს გამართულ პრესკონფერენციაზე ჯემალ გიურსელმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ „გადატრიალების მიზანი და მიზანია ქვეყნის მთელი სისწრაფით მიყვანა სამართლიან, სუფთა და მყარი დემოკრატიისკენ... მე მინდა გადავიტანო ძალაუფლება და ადმინისტრაცია. ერი ხალხის თავისუფალი არჩევანისთვის“ თუმცა, ჰუნტაში ახალგაზრდა ჯგუფი თურქეშის ირგვლივ მხარს უჭერდა მტკიცე სამხედრო ხელმძღვანელობას, ავტორიტარულ მმართველობას, როგორც ეს იყო კავშირისა და პროგრესის კომიტეტთან ან მუსტაფა ქემალ ათათურქის რეჟიმის დროს.შემდეგ ამ ჯგუფმა სცადა ოფისიდან 147 უნივერსიტეტის მასწავლებლის გათავისუფლება.შემდეგ ამან გამოიწვია ხუნტას ოფიცრების რეაქცია, რომლებიც მოითხოვდნენ დემოკრატიისა და მრავალპარტიული სისტემის დაბრუნებას, რის შემდეგაც თურქეში და მისი ჯგუფი საზღვარგარეთ გაგზავნეს.ხუნტამ აიძულა პენსიაზე გასულიყო 235 გენერალი და 3000-ზე მეტი სხვა ოფიცერი;გაასუფთავეს 500-ზე მეტი მოსამართლე და პროკურორი და 1400 უნივერსიტეტის ფაკულტეტის წევრი და დააპატიმრეს გენერალური შტაბის უფროსი, პრეზიდენტი, პრემიერი და ადმინისტრაციის სხვა წევრები.ტრიბუნალები დასრულდა 1961 წლის 16 სექტემბერს კუნძულ იმრალიზე საგარეო საქმეთა მინისტრის ფათინ რიუშტუ ზორლუსა და ფინანსთა მინისტრის ჰასან პოლატკანის და 1961 წლის 17 სექტემბერს ადნან მენდერესის სიკვდილით დასჯით. მენდერესისა და თურქეთის მთავრობის სხვა წევრების სიკვდილით დასჯიდან ერთი თვის შემდეგ. , საყოველთაო არჩევნები ჩატარდა 1961 წლის 15 ოქტომბერს. ადმინისტრაციული უფლებამოსილება დაუბრუნდა სამოქალაქო მოსახლეობას, მაგრამ სამხედროები განაგრძობდნენ პოლიტიკურ ასპარეზზე დომინირებას 1965 წლის ოქტომბრამდე.

ადნან მენდერესის მიერ პოტენციურ მომავალ პრემიერ მინისტრად გამოვლენილი დემირელი 1964 წელს სამართლიანობის პარტიის ლიდერად აირჩიეს და 1965 წელს ისმეთ ინონუს მთავრობის დამხობა მოახერხა, მიუხედავად იმისა, რომ პარლამენტის წევრი არ იყო.დემირელმა საპრეზიდენტო პოსტზე გენერალური შტაბის უფროსი ჯევდეტ სუნაი წარადგინა, რათა არმიის დამოკიდებულება შეემსუბუქებინა სამართლიანობის პარტიის მიმართ, რომელიც პრეზიდენტი გახდა 1966 წელს.მომდევნო არჩევნებში 1969 წლის 10 ოქტომბერს, სამართლიანობის პარტია იყო ერთადერთი გამარჯვებული მეწყერით კიდევ ერთხელ.დემირელი ხელმძღვანელობდა ქებანის კაშხლის, ბოსფორის ხიდის და ნავთობსადენის საძირკვლის ჩაყრას ბატმანსა და ისკენდერუნს შორის.ეკონომიკურმა რეფორმებმა დაასტაბილურა ინფლაცია და თურქეთი გახდა ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდი ეკონომიკა.თუმცა 1968 წელს უნივერსიტეტის სტუდენტების ბოიკოტმა და გაფიცვამ დაიწყო პოლიტიკური არასტაბილურობა, რამაც განსაკუთრებით შეაწუხა თურქეთის არმია.ზეწოლა ასევე იზრდებოდა შეერთებული შტატების მხრიდან, რადგან ნიქსონის ადმინისტრაციას სურდა, რომ თურქეთს აეკრძალა ოპიუმის კულტივაცია, რომლის განხორციელებაც დემირელს პოლიტიკურად ძვირი დაუჯდებოდა.არმიამ 1971 წელს გამოსცა მემორანდუმი, რომელიც აფრთხილებდა სამოქალაქო მთავრობას, რასაც მოჰყვა მორიგი გადატრიალება, რასაც მოჰყვა დემირელის მთავრობის დაცემა და დროებითი მთავრობების დამყარება.

1960-იანი წლების შემდეგ, ძალადობა და არასტაბილურობა აწუხებდა თურქეთს.ამ ათწლეულის ბოლოს ეკონომიკურმა რეცესიამ გამოიწვია სოციალური არეულობის ტალღა, რომელიც აღინიშნა ქუჩის დემონსტრაციებით, შრომითი გაფიცვებით და პოლიტიკური მკვლელობებით.ჩამოყალიბდა მემარცხენე მუშათა და სტუდენტური მოძრაობები, რომლებსაც მემარჯვენეზე დაუპირისპირდნენ ისლამისტური და მებრძოლი თურქული ნაციონალისტური ჯგუფები.მემარცხენეები ახორციელებდნენ აფეთქებებს, ძარცვას და გატაცებებს;1968 წლის ბოლოდან და უფრო მეტად 1969 და 1970 წლებში, მემარცხენე ძალადობა დაემთხვა და აჯობა ულტრამემარჯვენე ძალადობას, განსაკუთრებით რუხი მგლების მხრიდან.პოლიტიკურ ფრონტზე, პრემიერ-მინისტრ სულეიმან დემირელის მემარჯვენე სამართლიანობის პარტიის მთავრობა, რომელიც ხელახლა იქნა არჩეული 1969 წელს, ასევე განიცადა პრობლემები.მის პარტიაში სხვადასხვა ფრაქციები გადავიდნენ და ჩამოაყალიბეს საკუთარი დანაწევრებული ჯგუფები, თანდათანობით შეამცირეს მისი საპარლამენტო უმრავლესობა და შეაჩერეს საკანონმდებლო პროცესი.1971 წლის იანვრისთვის თურქეთი ქაოსის მდგომარეობაში აღმოჩნდა.უნივერსიტეტებმა ფუნქციონირება შეწყვიტეს.სტუდენტები, ლათინური ამერიკის ქალაქური პარტიზანების მიბაძვით, გაძარცვეს ბანკები და გაიტაცეს ამერიკელი სამხედროები, ასევე თავს დაესხნენ ამერიკულ სამიზნეებს.ნეოფაშისტმა ბოევიკებმა დაბომბეს ხელისუფლებისადმი კრიტიკული უნივერსიტეტის პროფესორების სახლები.ქარხნები გაფიცულები იყვნენ და უფრო მეტი სამუშაო დღე დაიკარგა 1971 წლის 1 იანვრიდან 12 მარტამდე, ვიდრე ნებისმიერ წინა წელს.ისლამისტური მოძრაობა გახდა უფრო აგრესიული და მისმა პარტიამ, ეროვნული წესრიგის პარტიამ, ღიად უარყო ათათურქი და ქემალიზმი, რამაც გამოიწვია თურქეთის შეიარაღებული ძალების აღშფოთება.დემირელის მთავრობა, რომელიც დასუსტებული იყო განდგომებით, პარალიზებული ჩანდა კამპუსისა და ქუჩის ძალადობის ფონზე და ვერ ახერხებდა რაიმე სერიოზული კანონმდებლობის მიღებას სოციალური და ფინანსური რეფორმების შესახებ.1971 წლის თურქეთის სამხედრო მემორანდუმი (თურქ. 12 Mart Muhtırası), რომელიც გამოქვეყნდა იმავე წლის 12 მარტს, იყო მეორე სამხედრო ინტერვენცია, რომელიც განხორციელდა თურქეთის რესპუბლიკაში, მისი წინამორბედიდან 11 წლის შემდეგ, 1960 წელს.ეს ცნობილია, როგორც "გადატრიალება მემორანდუმით", რომელიც სამხედროებმა განახორციელეს ტანკების გაგზავნის ნაცვლად, როგორც ამას ადრე აკეთებდნენ.მოვლენა მოხდა საშინაო კონფლიქტის გაუარესების ფონზე, მაგრამ საბოლოოდ ცოტა რამ გააკეთა ამ ფენომენის შესაჩერებლად.

თურქების შეჭრა კვიპროსზე 1974 წლის 20 ივლისს დაიწყო და მომდევნო თვეში ორ ეტაპად განვითარდა.კვიპროსელ ბერძენსა და თურქებს შორის საზოგადოებათაშორისი ძალადობის ფონზე და ხუთი დღით ადრე ბერძნული ხუნტას მიერ დაფინანსებული კვიპროსის სახელმწიფო გადატრიალების საპასუხოდ, მან გამოიწვია თურქების მიერ კუნძულის ჩრდილოეთი ნაწილის დაპყრობა და ოკუპაცია.გადატრიალება დაკვეთა სამხედრო ხუნტამ საბერძნეთში და მოაწყო კვიპროსის ეროვნულმა გვარდიამ EOKA B-სთან ერთად. მან გადააყენა კვიპროსის პრეზიდენტი არქიეპისკოპოსი მაკარიოს III და დააყენა ნიკოს სამპსონი.გადატრიალების მიზანი იყო კვიპროსის გაერთიანება (ენოზისი) საბერძნეთთან და გამოცხადებულიყო კვიპროსის საბერძნეთის რესპუბლიკა.თურქული ძალები კვიპროსზე დაეშვნენ 20 ივლისს და დაიპყრეს კუნძულის 3% ცეცხლის შეწყვეტის გამოცხადებამდე.საბერძნეთის სამხედრო ხუნტა დაინგრა და მას სამოქალაქო მთავრობამ შეცვალა.სამშვიდობო მოლაპარაკებების ჩაშლის შემდეგ, 1974 წლის აგვისტოში თურქეთის მორიგი შემოსევამ გამოიწვია კუნძულის დაახლოებით 36% დაკავება.ცეცხლის შეწყვეტის ხაზი 1974 წლის აგვისტოდან გახდა გაეროს ბუფერული ზონა კვიპროსში და ჩვეულებრივ მოიხსენიება როგორც მწვანე ხაზი.დაახლოებით 150 000 ადამიანი (კვიპროსის მთლიანი მოსახლეობის მეოთხედზე მეტი და მისი ბერძნული კვიპროსელი მოსახლეობის ერთი მესამედი) განდევნილი იქნა კუნძულის ჩრდილოეთ ნაწილიდან, სადაც კვიპროსელები ბერძნები შეადგენდნენ მოსახლეობის 80%-ს.მომდევნო წლის განმავლობაში, დაახლოებით 60,000 კვიპროსელი თურქი, რაც შეადგენს კვიპროსელი თურქების მოსახლეობის ნახევარს, გადაასახლეს სამხრეთიდან ჩრდილოეთისკენ.თურქეთის შეჭრა დასრულდა კვიპროსის გაყოფით გაეროს მიერ მონიტორინგის ქვეშ მყოფი მწვანე ხაზის გასწვრივ, რომელიც ჯერ კიდევ ჰყოფს კვიპროსს, და ჩრდილოეთში დე ფაქტო ავტონომიური თურქული კვიპროსის ადმინისტრაციის ჩამოყალიბებით.1983 წელს ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქულმა რესპუბლიკამ (TRNC) გამოაცხადა დამოუკიდებლობა, თუმცა თურქეთი ერთადერთი ქვეყანაა, რომელიც აღიარებს მას.საერთაშორისო თანამეგობრობა TRNC-ის ტერიტორიას კვიპროსის რესპუბლიკის თურქეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიად მიიჩნევს.ოკუპაცია განიხილება, როგორც უკანონო საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, რაც წარმოადგენს ევროკავშირის ტერიტორიის უკანონო ოკუპაციას მას შემდეგ, რაც კვიპროსი გაწევრიანდა.

რევოლუციური ჯგუფი, ქურთისტანის მუშათა პარტია (PKK) დაარსდა 1978 წელს სოფელ ფისში, ლიცში, ქურთი სტუდენტების ჯგუფის მიერ აბდულა ოჯალანის მეთაურობით.ამის თავდაპირველი მიზეზი PKK-ის მიერ თურქეთში ქურთების ჩაგვრა იყო.იმ დროს ქურთებით დასახლებულ რაიონებში აკრძალული იყო ქურთული ენის, ჩაცმულობის, ფოლკლორისა და სახელების გამოყენება.მათი არსებობის უარყოფის მცდელობისას, თურქეთის მთავრობამ ქურთები 1930-40-იან წლებში დაასახელა „მთის თურქებად“.თურქეთის მთავრობამ ოფიციალურად აკრძალა სიტყვები „ქურთები“, „ქურთისტანი“ ან „ქურთული“.1980 წლის სამხედრო გადატრიალების შემდეგ, ქურთული ენა ოფიციალურად აკრძალული იყო საჯარო და პირად ცხოვრებაში 1991 წლამდე. ბევრი, ვინც საუბრობდა, აქვეყნებდა ან მღეროდა ქურთულ ენაზე, დააპატიმრეს და დააპატიმრეს.PKK ჩამოყალიბდა თურქეთის ქურთი უმცირესობისთვის ენობრივი, კულტურული და პოლიტიკური უფლებების დამყარების მიზნით.თუმცა, სრულმასშტაბიანი აჯანყება არ დაწყებულა 1984 წლის 15 აგვისტომდე, როდესაც PKK-მ ქურთების აჯანყება გამოაცხადა.კონფლიქტის დაწყებიდან 40 000-ზე მეტი დაიღუპა, რომელთა დიდი უმრავლესობა ქურთი მშვიდობიანი მოქალაქე იყო.კონფლიქტის დროს ორივე მხარე დაადანაშაულეს ადამიანის უფლებების მრავალრიცხოვან დარღვევაში.მიუხედავად იმისა, რომ ქურთ-თურქული კონფლიქტი ბევრ რეგიონში გავრცელდა, კონფლიქტის უმეტესობა მოხდა ჩრდილოეთ ქურთისტანში, რომელიც შეესაბამება სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთს.PKK-ის ერაყის ქურთისტანში ყოფნამ გამოიწვია თურქეთის შეიარაღებული ძალების ხშირი სახმელეთო შეტევები და საჰაერო და საარტილერიო დარტყმები რეგიონში, ხოლო მისმა გავლენამ სირიის ქურთისტანში გამოიწვია იქ მსგავსი აქტივობა.კონფლიქტი თურქეთის ეკონომიკას დაახლოებით 300-დან 450 მილიარდ დოლარამდე დაუჯდა, ძირითადად სამხედრო ხარჯებით.

ცივი ომის ეპოქაში თურქეთმა დაინახა პოლიტიკური ძალადობა (1976–1980) ულტრამემარცხენე, ულტრამემარჯვენე (რუხი მგლები), ისლამისტურ სამხედრო ჯგუფებსა და სახელმწიფოს შორის.ძალადობამ გადატრიალების შემდეგ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მკვეთრი ვარდნა იხილა, რასაც ზოგიერთი მიესალმა წესრიგის აღდგენის გამო 50 ადამიანის სწრაფად სიკვდილით დასჯით და 500 000-ის დაპატიმრებით, საიდანაც ასობით ციხეში მოკვდებოდა.1980 წლის თურქეთის სახელმწიფო გადატრიალება, რომელსაც ხელმძღვანელობდა გენერალური შტაბის უფროსი გენერალი კენან ევრენი, იყო მესამე სახელმწიფო გადატრიალება თურქეთის რესპუბლიკის ისტორიაში.მომდევნო სამი წლის განმავლობაში თურქეთის შეიარაღებული ძალები მართავდნენ ქვეყანას ეროვნული უშიშროების საბჭოს მეშვეობით, სანამ დემოკრატია აღდგება 1983 წლის თურქეთის საყოველთაო არჩევნებით.ამ პერიოდში გაძლიერდა სახელმწიფოს თურქული ნაციონალიზმი, მათ შორის ქურთული ენის აკრძალვა.თურქეთი ნაწილობრივ დაუბრუნდა დემოკრატიას 1983 წელს და მთლიანად 1989 წელს.

1980 წლის თურქეთის სახელმწიფო გადატრიალების შემდეგ ორი წლის განმავლობაში სამხედროებმა მთავრობა დაუბრუნეს სამოქალაქო პირებს, თუმცა ინარჩუნებდნენ მჭიდრო კონტროლს პოლიტიკურ სცენაზე.პოლიტიკური სისტემა ერთპარტიული მმართველობის ქვეშ მოექცა ტურგუტ ოზალის (პრემიერი მინისტრი 1983 წლიდან 1989 წლამდე) სამშობლოს პარტიის (ANAP) ქვეშ.ANAP-მა გააერთიანა გლობალურად ორიენტირებული ეკონომიკური პროგრამა კონსერვატიული სოციალური ღირებულებების პოპულარიზაციასთან.ოზალის დროს ეკონომიკა აყვავდა, გაზიანტეპის მსგავსი ქალაქები მცირე პროვინციების დედაქალაქებიდან საშუალო ზომის ეკონომიკურ ბუმქალაქებად გადაკეთდა.სამხედრო მმართველობა ეტაპობრივად გაუქმება დაიწყო 1983 წლის ბოლოს. კერძოდ, თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთის პროვინციებში იგი შეიცვალა საგანგებო მდგომარეობით.

ტანსუ ჩილერი არის თურქი აკადემიკოსი, ეკონომისტი და პოლიტიკოსი, რომელიც იყო თურქეთის 22-ე პრემიერ-მინისტრი 1993 წლიდან 1996 წლამდე. ის არის თურქეთის პირველი და ერთადერთი პრემიერ მინისტრი დღემდე.როგორც პარტია „ჭეშმარიტი გზის“ ლიდერი, იგი პარალელურად მუშაობდა თურქეთის ვიცე-პრემიერად და საგარეო საქმეთა მინისტრად 1996-1997 წლებში.მისი პრემიერობა წინ უძღოდა გაძლიერებულ შეიარაღებულ კონფლიქტს თურქეთის შეიარაღებულ ძალებსა და PKK-ს შორის, რის შედეგადაც ჩილერმა გაატარა მრავალი რეფორმა ეროვნული თავდაცვის სფეროში და განახორციელა ციხე-სიმაგრის გეგმა.უკეთ აღჭურვილი არმიით, ჩილერის მთავრობამ შეძლო დაერწმუნებინა შეერთებული შტატები და ევროკავშირი PKK-ს ტერორისტულ ორგანიზაციად დარეგისტრირებაზე.თუმცა, ჩილერი იყო პასუხისმგებელი სამხედრო დანაშაულებებზე და კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი ქურთი ხალხის წინააღმდეგ თურქული სამხედროების, უსაფრთხოების ძალების და გასამხედროებული ძალების მიერ.1994 წლის ადგილობრივ არჩევნებში გამარჯვებიდან მალევე, კაპიტალის ფართომასშტაბიანმა გაქცევამ ჩილერის ბიუჯეტის დეფიციტის მიზნებისადმი ნდობის ნაკლებობის გამო გამოიწვია თურქული ლირასა და უცხოური ვალუტის რეზერვების თითქმის დაშლა.შემდგომი ეკონომიკური კრიზისისა და მკაცრი მკაცრი ზომების ფონზე, მისმა მთავრობამ ხელი მოაწერა ევროკავშირ-თურქეთის საბაჟო კავშირს 1995 წელს. მისი მთავრობა, სავარაუდოდ, მხარს უჭერდა 1995 წლის აზერბაიჯანის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობას და ხელმძღვანელობდა საბერძნეთთან დაძაბულობის ესკალაციას მას შემდეგ, რაც აცხადებდა სუვერენიტეტს. იმია/კარდაკის კუნძულები.

ეკონომიკურმა შოკებმა გამოიწვია ახალი არჩევნები 2002 წელს, რომელმაც ხელისუფლებაში მოიყვანა კონსერვატიული სამართლიანობისა და განვითარების პარტია (AKP).მას სტამბოლის ყოფილი მერი რეჯეფ თაიფ ერდოღანი ხელმძღვანელობდა.AKP-ის პოლიტიკურმა რეფორმებმა უზრუნველყო ევროკავშირთან მოლაპარაკებების დაწყება.AKP-მ კვლავ მოიგო 2007 წლის არჩევნები, რომელიც მოჰყვა 2007 წლის აგვისტოს საკამათო საპრეზიდენტო არჩევნებს, რომლის დროსაც AKP-ის წევრი აბდულა გიული მესამე ტურში პრეზიდენტად აირჩიეს.ერაყში ბოლოდროინდელი მოვლენები (ახსნილი ტერორიზმთან და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული პოზიციებით), სეკულარული და რელიგიური საზრუნავი, სამხედროების ჩარევა პოლიტიკურ საკითხებში, ევროკავშირთან, შეერთებულ შტატებთან და მუსულმანურ სამყაროსთან ურთიერთობა იყო მთავარი საკითხები.ამ არჩევნების შედეგმა, რომელმაც თურქი და ქურთული ეთნიკური/ნაციონალისტური პარტიები (MHP და DTP) პარლამენტში მოიყვანა, გავლენა მოახდინა თურქეთის ევროკავშირში გაწევრიანებაზე.AKP ერთადერთი მთავრობაა თურქეთის პოლიტიკურ ისტორიაში, რომელმაც მოახერხა ზედიზედ სამი საყოველთაო არჩევნების მოგება თითოეულში მიღებული ხმების მზარდი რაოდენობით.AKP-მ დაიკავა თავი თურქეთის პოლიტიკური სცენის შუა წერტილში, სტაბილური ეკონომიკური ზრდის წყალობით, რაც მათ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ 2002 წელს მოუტანა.

2015 წლის 10 ოქტომბერს, ადგილობრივი დროით 10:04 საათზე (EEST) ანკარაში, თურქეთის დედაქალაქში, ორი ბომბი აფეთქდა ანკარის ცენტრალური რკინიგზის სადგურთან.109 მშვიდობიანი მოქალაქის დაღუპვით, თავდასხმამ გადააჭარბა 2013 წლის რეიჰანლის აფეთქებებს, როგორც ყველაზე სასიკვდილო ტერაქტს თურქეთის ისტორიაში.კიდევ 500 ადამიანი დაშავდა.თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა ჯერ არცერთ ორგანიზაციას არ აუღია.ანკარის გენერალურმა პროკურორმა განაცხადა, რომ ისინი იძიებენ თვითმკვლელი ტერორისტების ორი შემთხვევის შესაძლებლობას.19 ოქტომბერს, ორი თვითმკვლელი ტერორისტიდან ერთ-ერთი ოფიციალურად იქნა იდენტიფიცირებული, როგორც სურუჩის აფეთქების დამკვეთის უმცროსი ძმა;ორივე ძმას ეჭვმიტანილი ჰქონდა კავშირი ერაყისა და ლევანტის ისლამურ სახელმწიფოსთან (ISIL) და ISIL-თან დაკავშირებულ Dokumacılar ჯგუფთან.

2019 წლის 6 ოქტომბერს ტრამპის ადმინისტრაციამ უბრძანა ამერიკულ ჯარებს გასულიყვნენ ჩრდილო-აღმოსავლეთ სირიიდან, სადაც შეერთებული შტატები მხარს უჭერდა თავის ქურთ მოკავშირეებს.სამხედრო ოპერაცია 2019 წლის 9 ოქტომბერს დაიწყო, როდესაც თურქეთის საჰაერო ძალებმა სასაზღვრო ქალაქებზე ავიაიერიშები განახორციელეს.კონფლიქტმა გამოიწვია 300 000-ზე მეტი ადამიანის იძულებით გადაადგილება და 70-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქის დაღუპვა სირიაში და 20 მშვიდობიანი მოქალაქე თურქეთში.თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის თქმით, ოპერაცია მიზნად ისახავდა SDF-ის განდევნას, რომელიც თურქეთმა ტერორისტულ ორგანიზაციად დაასახელა "ქურთისტანის მუშათა პარტიასთან (PKK) კავშირების გამო", მაგრამ შერეული ერთობლივი ამოცანის მიხედვით ითვლებოდა ISIL-ის წინააღმდეგ მოკავშირედ. ძალები - ოპერაცია Inherent Resolve - სასაზღვრო რეგიონიდან, ასევე 30 კმ სიღრმის (20 მილი) "უსაფრთხო ზონის" შექმნა ჩრდილოეთ სირიაში, სადაც თურქეთში 3,6 მილიონი სირიელი ლტოლვილიდან ზოგიერთი განსახლდება.ვინაიდან შემოთავაზებული დასახლების ზონა დემოგრაფიულად ძლიერ ქურთებს მიეკუთვნება, ეს განზრახვა გააკრიტიკეს, როგორც ეთნიკური წმენდის მცდელობა, კრიტიკა, რომელიც უარყო თურქეთის მთავრობამ, რომელიც ამტკიცებდა, რომ აპირებდა დემოგრაფიის „გამოსწორებას“, რომლის მტკიცებით შეიცვალა SDF.სირიის მთავრობა თავდაპირველად აკრიტიკებდა SDF-ს თურქეთის თავდასხმისთვის, ადანაშაულებდა მას სეპარატიზმში და მთავრობასთან არ შერიგებაში, ამავდროულად ასევე დაგმო სირიის ტერიტორიაზე უცხოური შეჭრა.თუმცა, რამდენიმე დღის შემდეგ, SDF-მა მიაღწია შეთანხმებას სირიის მთავრობასთან, რომლის მიხედვითაც იგი სირიის არმიას ნებას მისცემს შესულიყო SDF-ის მიერ კონტროლირებად ქალაქებში მანბიჯსა და კუბანში, რათა დაეცვა ქალაქები თურქეთის შეტევისგან.ცოტა ხნის შემდეგ, სირიის სახელმწიფო მაუწყებელმა SANA-მ გამოაცხადა, რომ სირიის არმიის ჯარებმა დაიწყეს განლაგება ქვეყნის ჩრდილოეთში.თურქეთმა და SNA-მ იმავე დღეს დაიწყეს შეტევა მანბიჯის დასაკავებლად.2019 წლის 17 ოქტომბერს, აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტმა მაიკ პენსმა გამოაცხადა, რომ აშშ და თურქეთი შეთანხმდნენ შეთანხმებაზე, რომლის მიხედვითაც თურქეთი დათანხმდა ხუთდღიან ცეცხლის შეწყვეტას სირიაში, SDF-ის სრული გაყვანის სანაცვლოდ სირია-თურქეთის პოზიციებიდან. საზღვარი.2019 წლის 22 ოქტომბერს, რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა და თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა მიაღწიეს შეთანხმებას ცეცხლის შეწყვეტის 150 საათით გახანგრძლივებაზე, თუ SDF დაშორდება საზღვრიდან 30 კილომეტრით, ასევე ტალ რიფაატსა და მანბიჯს.შეთანხმების პირობები ასევე მოიცავდა რუსეთ-თურქეთის ერთობლივ პატრულირებას საზღვრიდან 10 კილომეტრში სირიაში, გარდა ქალაქ ქამიშლისა.ახალი ცეცხლის შეწყვეტა 23 ოქტომბერს ადგილობრივი დროით 12 საათზე დაიწყო.აღებული ტერიტორია რჩება ჩრდილოეთ სირიის თურქული ოკუპაციის ნაწილი.

2023 წლის 6 თებერვალს, TRT 04:17 საათზე (01:17 UTC), 7.8 Mw სიმძლავრის მიწისძვრა მოხდა სამხრეთ და ცენტრალურ თურქეთსა და ჩრდილოეთ და დასავლეთ სირიაში.მიწისძვრის ეპიცენტრი იყო გაზიანთეპიდან დასავლეთით-ჩრდილო-დასავლეთით 37 კმ (23 მილი).მიწისძვრა მერკალის მაქსიმალური ინტენსივობით იყო XII (ექსტრემალური) ანტაკიის ნაწილებში, ჰატაის პროვინციაში.მას 13:24 საათზე 7.7 Mw სიმძლავრის მიწისძვრა მოჰყვა.ეს მიწისძვრა პირველიდან ჩრდილო-ჩრდილო-აღმოსავლეთით 95 კმ (59 მილი) იყო.იყო ფართომასშტაბიანი ზარალი და ათობით ათასი ადამიანი დაიღუპა.Mw 7.8 მიწისძვრა ყველაზე დიდია თურქეთში 1939 წლის ერზინჯანის იმავე მაგნიტუდის მიწისძვრის შემდეგ და ერთობლივად მეორე ყველაზე ძლიერი მიწისძვრა ქვეყანაში, 1668 წლის ჩრდილოეთ ანატოლიის მიწისძვრის შემდეგ.ეს არის ასევე ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მიწისძვრა, რომელიც ოდესმე დაფიქსირებულა ლევანტში.ის იგრძნობოდაეგვიპტეში , ისრაელში , პალესტინაში, ლიბანში, კვიპროსში და თურქეთის შავი ზღვის სანაპირომდე.მომდევნო სამ კვირაში 10000-ზე მეტი ბიძგები იყო.სეისმური თანმიმდევრობა იყო ზედაპირული დარტყმის რღვევის შედეგი.ფართომასშტაბიანი ზიანი მიაყენა დაახლოებით 350,000 კმ2 (140,000 კვადრატული მილი) ფართობს (დაახლოებით გერმანიის ზომის).დაახლოებით 14 მილიონი ადამიანი, ანუ თურქეთის მოსახლეობის 16 პროცენტი დაზარალდა.გაეროს განვითარების ექსპერტებმა შეაფასეს, რომ დაახლოებით 1,5 მილიონი ადამიანი დარჩა უსახლკაროდ.2023 წლის 10 მარტის მდგომარეობით, დადასტურდა 55,100-ზე მეტი გარდაცვალება: 47,900-ზე მეტი თურქეთში და 7,200-ზე მეტი სირიაში.ეს არის ყველაზე მომაკვდინებელი მიწისძვრა დღევანდელ თურქეთში 526 წლის ანტიოქიის მიწისძვრის შემდეგ, რაც მას ყველაზე სასიკვდილო სტიქიად აქცევს მის თანამედროვე ისტორიაში.ის ასევე ყველაზე მომაკვდინებელია სირიაში 1822 წლის ალეპოს მიწისძვრის შემდეგ;ყველაზე მომაკვდინებელი მსოფლიოში 2010 წლის ჰაიტის მიწისძვრის შემდეგ;და 21-ე საუკუნის მეხუთე ყველაზე მომაკვდინებელი.ზარალი შეფასდა 100 მილიარდ აშშ დოლარზე მეტი თურქეთში და 5.1 მილიარდ აშშ დოლარზე სირიაში, რაც მათ მეოთხე ყველაზე ძვირადღირებულ მიწისძვრებად აქცევს.