Սելևկյան կայսրություն

կերպարներ

հղումներ


Play button

312 BCE - 63 BCE

Սելևկյան կայսրություն



Սելևկյանների կայսրությունը հունական պետություն էր Արևմտյան Ասիայում, որը գոյություն ուներ հելլենիստական ​​ժամանակաշրջանում՝ մ.թ.ա. 312-ից մինչև մ.թ.ա. 63-ը։Սելևկյան կայսրությունը հիմնադրվել է մակեդոնացի զորավար Սելևկոս I Նիկատորի կողմից՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից սկզբնապես հիմնադրված Մակեդոնական կայսրության բաժանումից հետո։Մ.թ.ա. 321-ին Միջագետքի Բաբելոնի շրջանը ստանալուց հետո Սելևկոս I-ը սկսեց ընդլայնել իր տիրապետությունները՝ ներառելով Մերձավոր Արևելքի տարածքները, որոնք ներառում են ժամանակակից Իրաքը , Իրանը , Աֆղանստանը, Սիրիան, որոնք բոլորը գտնվում էին Մակեդոնիայի վերահսկողության տակ՝ նախկինի անկումից հետո։ Պարսկական Աքեմենյան կայսրություն .Սելևկյան կայսրության բարձունքում այն ​​բաղկացած էր տարածքներից, որոնք ընդգրկում էին Անատոլիան, Պարսկաստանը, Լևանտը և այժմյան Իրաքը, Քուվեյթը, Աֆղանստանը և Թուրքմենստանի մի մասը:Սելևկյանների կայսրությունը հելլենիստական ​​մշակույթի գլխավոր կենտրոնն էր։Հունական սովորույթներն ու լեզուն արտոնյալ էին.տեղական ավանդույթների բազմազանությունը ընդհանուր առմամբ հանդուրժվել էր, մինչդեռ քաղաքային հունական վերնախավը ձևավորել էր գերիշխող քաղաքական դասը և ամրապնդվել Հունաստանից կայուն ներգաղթով:Կայսրության արևմտյան տարածքները բազմիցս վիճաբանվել ենՊտղոմեոսյան Եգիպտոսի հետ՝ հակառակորդ հելլենիստական ​​պետության հետ։Դեպի արևելք, հակամարտությունըՄաուրիա կայսրության հնդիկ տիրակալ Չանդրագուպտայի հետ մ.թ.ա. 305թ.-ին հանգեցրեց Ինդուսից արևմուտք գտնվող հսկայական տարածքի զիջմանը և քաղաքական դաշինքի։Մ.թ.ա. երկրորդ դարի սկզբին Անտիոքոս III Մեծը փորձեց Սելևկյանների իշխանությունն ու իշխանությունը ներդնել հելլենիստական ​​Հունաստանում , սակայն նրա փորձերը ձախողվեցին Հռոմեական Հանրապետության և նրա հույն դաշնակիցների կողմից։Սելևկյանները ստիպված եղան վճարել թանկարժեք պատերազմական հատուցումներ և ստիպված եղան հրաժարվել հարավային Անատոլիայի Տավրոս լեռներից արևմուտք գտնվող տարածքային պահանջներից՝ նշանավորելով իրենց կայսրության աստիճանական անկումը։Երկրորդ դարի կեսերին Պարթևացին գրավեց Սելևկյան կայսրության մնացած արևելյան հողերի մեծ մասը, մինչդեռ անկախ հունա-բակտրիական թագավորությունը շարունակում էր ծաղկել հյուսիս-արևելքում։Այնուհետև Սելևկյան թագավորները վերածվեցին Ասորիքի կոշտ վիճակի, մինչև նրանց նվաճումը Հայաստանի Տիգրան Մեծի կողմից մ.թ.ա. 83-ին և վերջնական տապալումը հռոմեացի զորավար Պոմպեոսի կողմից մ.թ.ա. 63-ին:
HistoryMaps Shop

Այցելեք խանութ

Դիադոչիների պատերազմները
Դիադոչիների պատերազմները ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
322 BCE Jan 1 - 281 BCE

Դիադոչիների պատերազմները

Persia
Ալեքսանդրի մահը կատալիզատոր եղավ նրա նախկին գեներալների միջև ծագած տարաձայնությունների համար, որոնք հանգեցրին իրավահաջորդության ճգնաժամին:Ալեքսանդրի մահից հետո ձևավորվեցին երկու հիմնական խմբակցություններ.Դրանցից առաջինը գլխավորում էր Մելեագերը, ով պաշտպանում էր Ալեքսանդրի խորթ եղբոր՝ Արրիդեոսի թեկնածությունը։Երկրորդը ղեկավարում էր Պերդիկան՝ առաջատար հեծելազորի հրամանատարը, ով կարծում էր, որ ավելի լավ կլիներ սպասել մինչև Ալեքսանդրի չծնված երեխայի ծնունդը՝ Ռոքսանան:Երկու կողմերն էլ համաձայնեցին փոխզիջման, որի համաձայն Արրիդեուսը թագավոր կդառնար որպես Ֆիլիպ III և կառավարեր Ռոքսանայի երեխայի հետ միասին՝ պայմանով, որ դա արու ժառանգորդ լիներ։Պերդիկան նշանակվեց կայսրության ռեգենտ, իսկ Մելեգերը հանդես էր գալիս որպես նրա լեյտենանտ։Այնուամենայնիվ, շուտով Պերդիկասը սպանեց Մելեգերին և նրա դեմ հանդես եկող մյուս առաջնորդներին, և նա ստանձնեց լիակատար վերահսկողությունը:Զորավարները, ովքեր աջակցում էին Պերդիկային, պարգևատրվեցին Բաբելոնի բաժանման ժամանակ՝ դառնալով կայսրության տարբեր մասերի սատրապներ։Պտղոմեոսն ընդունեցԵգիպտոսը .Լաոմեդոնը ստացավ Ասորիքը և Փյունիկիան.Ֆիլոտասը վերցրեց Կիլիկիան;Փեյթոնը վերցրեց Մեդիան;Անտիգոնոսը ստացել է Ֆրիգիան, Լիկիան և Պամֆիլիան;Ասանդերն ընդունեց Կարիային;Մենանդերն ընդունեց Լիդիային;Լիսիմաքոսը ստացավ Թրակիան;Լեոննատը ստացել է Հելլեսպոնտինյան Ֆրիգիա;իսկ Նեոպտոլեմոսն ուներ Հայաստան։Մակեդոնը և մնացած Հունաստանը պետք է գտնվեին Անտիպատրի, ով կառավարում էր դրանք Ալեքսանդրի համար, և Կրատերուսի՝ Ալեքսանդրի լեյտենանտի համատեղ իշխանության ներքո։Ալեքսանդրի քարտուղար Եվմենես Կարդիացին պետք է ընդուներ Կապադովկիան և Պաֆլագոնիան։Դիադոչիների պատերազմները կամ Ալեքսանդրի իրավահաջորդների պատերազմները մի շարք հակամարտություններ էին, որոնք կռվում էին Ալեքսանդր Մակեդոնացու գեներալների միջև, որոնք հայտնի էին որպես Դիադոչի, այն հարցի շուրջ, թե ով է ղեկավարելու իր կայսրությունը նրա մահից հետո:Կռիվները տեղի են ունեցել մ.թ.ա. 322-ից 281 թվականներին։
▲
●
312 BCE - 281 BCE
Ձևավորում և վաղ ընդլայնումornament
Սելևկուսի վերելքը
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
312 BCE Jan 1 00:01

Սելևկուսի վերելքը

Babylon, Iraq
Ալեքսանդրի գեներալները, որոնք հայտնի են որպես դիադոչի, պայքարում էին նրա մահից հետո գերակայության հասնելու համար իր կայսրության որոշ մասերում:Պտղոմեոս I Սոթերը՝Եգիպտոսի նախկին գեներալ, իսկ այնուհետև ներկայիս սատրապը, առաջինն էր, որ մարտահրավեր նետեց նոր համակարգին, որն ի վերջո հանգեցրեց Պերդիկասի մահվանը։Պտղոմեոսի ապստամբությունը ստեղծեց կայսրության նոր ստորաբաժանում՝ Ք.ա. 320 թվականին Տրիպարադիսի բաժանմամբ։Սելևկոսը, ով եղել է «Ուղեկից հեծելազորի գլխավոր հրամանատարը» (hetairoi) և նշանակվել է առաջին կամ պալատական ​​արքեպիսկոպոս (որը նրան դարձրել է թագավորական բանակի ավագ սպա՝ ռեգենտ և գլխավոր հրամանատար Պերդիկասից հետո՝ մ.թ.ա. 323 թվականից, թեև նա օգնեց սպանել նրան ավելի ուշ) ստացավ Բաբելոնը և այդ պահից շարունակեց անխղճորեն ընդլայնել իր տիրապետությունները։Սելևկուսը հաստատվեց Բաբելոնում մ.թ.ա. 312թ.-ին, որը հետագայում օգտագործվեց որպես Սելևկյան կայսրության հիմնադրման տարեթիվ։
▲
●
Բաբելոնյան պատերազմ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
311 BCE Jan 1 - 309 BCE

Բաբելոնյան պատերազմ

Babylon, Iraq
Բաբելոնյան պատերազմը հակամարտություն էր, որը տեղի ունեցավ մ.թ.ա. 311–309 թվականներին Անտիգոն I Մոնոֆթալմուսի և Սելևկոս I Նիկատորի միջև, որն ավարտվեց Սելևկոսի հաղթանակով։Այս հակամարտությունը վերջ դրեց Ալեքսանդր Մակեդոնացու նախկին կայսրության վերականգնման ցանկացած հնարավորության, ինչը հաստատվեց Իփսուսի ճակատամարտում:Ճակատամարտը նաև նշանավորեց Սելևկյան կայսրության ծնունդը՝ Սելևկուսին վերահսկողություն տալով Ալեքսանդրի նախկին տարածքի արևելյան սատրապությունների վրա։Անտիգոնոսը նահանջեց և ընդունեց, որ Բաբելոնը, Մեդիան և Էլամը պատկանում են Սելևկոսին։Հաղթողն այժմ շարժվեց դեպի արևելք և հասավ Ինդուսի հովիտ, որտեղ պայմանագիր կնքեց Չանդրագուպտա Մաուրյայի հետ։Մաուրյան կայսրը ստացավ Սելևկյան կայսրության արևելյան մասերը, որոնք ներառում էին Աֆղանստանը, Պակիստանը և արևմտյան Հնդկաստանը, և Սելևկուսին տվեց հինգ հարյուր մարտական ​​փղերի ահռելի ուժ։Ավելացնելով ողջ Իրանը և Աֆղանստանը, Սելևկոսը դարձավ Ալեքսանդր Մակեդոնացուց ի վեր ամենահզոր տիրակալը:Բաբելոնյան պատերազմից հետո Ալեքսանդրի կայսրության վերականգնումն այլևս հնարավոր չէր։Այս արդյունքը հաստատվեց Դիադոչիների չորրորդ պատերազմում և Իփսուսի ճակատամարտում (301 թ.):
▲
●
Դիադոչիների չորրորդ պատերազմը
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
308 BCE Jan 1 - 301 BCE

Դիադոչիների չորրորդ պատերազմը

Egypt
Պտղոմեոսը ընդլայնում էր իր իշխանությունը դեպի Էգեյան ծով և Կիպրոս։Այսպիսով, Անտիգոնոսը վերսկսեց պատերազմը Պտղոմեոսի հետ մ.թ.ա. 308 թվականին՝ սկսելով Դիադոխիների չորրորդ պատերազմը։Անտիգոնոսը ուղարկեց իր որդուն՝ Դեմետրիոսին Հունաստանի նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու համար, և մ.թ.ա. 307 թվականին նա գրավեց Աթենքը։Դեմետրիոսն այնուհետև իր ուշադրությունը դարձրեց Պտղոմեոսի վրա՝ ներխուժելով Կիպրոս և ջախջախելով Պտղոմեոսի նավատորմը Սալամիս-Կիպրոսի ճակատամարտում։306 թվականին Անտիգոնոսը փորձեց ներխուժելԵգիպտոս , բայց փոթորիկները խանգարեցին Դեմետրիոսի նավատորմին մատակարարել նրան, և նա ստիպված եղավ վերադառնալ տուն:Քանի որ Կասանդրը և Պտղոմեոսը երկուսն էլ թուլացել էին, իսկ Սելևկոսը դեռևս զբաղված էր՝ փորձելով իր վերահսկողությունը հաստատել Արևելքի վրա, Անտիգոնոսը և Դեմետրիոսն այժմ իրենց ուշադրությունը դարձրեցին դեպի Հռոդոսը, որը պաշարված էր Դեմետրիոսի զորքերի կողմից մ.թ.ա. 305 թվականին:Կղզին ամրապնդվում էր Պտղոմեոսի, Լիսիմաքոսի և Կասանդրի զորքերով։Ի վերջո, Ռոդիացիները փոխզիջման գնացին Դեմետրիոսի հետ. նրանք կաջակցեին Անտիգոնոսին և Դեմետրիոսին բոլոր թշնամիների դեմ, բացի իրենց դաշնակից Պտղոմեոսից:Պտղոմեոսը վերցրեց Սոթեր («Փրկիչ») տիտղոսը՝ Հռոդոսի անկումը կանխելու գործում ունեցած դերի համար, բայց հաղթանակը, ի վերջո, Դեմետրիոսինն էր, քանի որ նրան ազատ ձեռք էր թողել Հունաստանում Կասանդրի վրա հարձակվելու համար։Դեմետրիոսը, այսպիսով, վերադարձավ Հունաստան և ձեռնամուխ եղավ Հունաստանի քաղաքների ազատագրմանը, Կասանդրի կայազորներին և հակապատրիդամետ օլիգարխիաներին արտաքսելուն։Կասանդերը խորհրդակցեց Լիսիմաքոսի հետ, և նրանք համաձայնեցին համատեղ ռազմավարության վրա, որը ներառում էր բանագնացներ ուղարկել Պտղոմեոսին և Սելևկոսին՝ խնդրելով նրանց միանալ հակագոնիդների սպառնալիքի դեմ պայքարին։Կասանդրի օգնությամբ Լիսիմաքոսը գրավեց արևմտյան Անատոլիայի մեծ մասը, բայց շուտով (մ.թ.ա. 301թ.) Անտիգոնոսը և Դեմետրիոսը մեկուսացրեցին Իփսուսի մոտ։
▲
●
Սելևկիա-ի Տիգրիս
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
305 BCE Jan 1

Սելևկիա-ի Տիգրիս

Seleucia, Iraq
Սելևկիան, որպես այդպիսին, հիմնադրվել է մոտավորապես մ.թ.ա 305 թվականին՝ որպես Սելևկյան կայսրության առաջին մայրաքաղաք։Թեև Սելևկոսը շուտով իր գլխավոր մայրաքաղաքը տեղափոխեց Անտիոք՝ հյուսիսային Սիրիայում, Սելևկիան դարձավ առևտրի, հելլենիստական ​​մշակույթի և Սելևկյանների օրոք տարածաշրջանային կառավարման կարևոր կենտրոն։Քաղաքը բնակեցված էր հույներով, սիրիացիներով և հրեաներով։Իր մայրաքաղաքը մետրոպոլիայի վերածելու համար Սելևկոսը ստիպեց Բաբելոնի գրեթե բոլոր բնակիչներին, բացառությամբ տաճարի տեղական քահանաների/աջակցող աշխատողների, հեռանալ և վերաբնակվել Սելևկիայում։Մ.թ.ա. 275 թվագրված մի տախտակի մեջ ասվում է, որ Բաբելոնի բնակիչներին տեղափոխել են Սելևկիա, որտեղ կառուցվել է պալատ և տաճար (Էսագիլա)։Կանգնած Տիգրիս գետի միախառնման կետում Եփրատից եկող խոշոր ջրանցքի հետ՝ Սելևկիան տեղավորվել էր երկու մեծ ջրային ուղիներից երթևեկություն ընդունելու համար:
▲
●
Սելևկյան-Մավրյան պատերազմ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
305 BCE Jan 1 - 303 BCE

Սելևկյան-Մավրյան պատերազմ

Indus Valley, Pakistan
Սելևկյան-Մավրյան պատերազմը տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 305-303 թվականներին։Այն սկսվեց այն ժամանակ, երբ Սելևկյան կայսրությունից Սելևկոս I Նիկատորը փորձեց հետ վերցնել Մակեդոնիայի կայսրության հնդկական սատրապությունները, որոնք օկուպացված էին Մաուրիա կայսրության կայսր Չանդրագուպտա Մաուրիայի կողմից:Պատերազմն ավարտվեց կարգավորմամբ, որի արդյունքում Ինդուսի հովտի շրջանը և Աֆղանստանի մի մասը միացվեցին Մաուրյան կայսրությանը, ընդ որում Չանդրագուպտան ապահովեց վերահսկողությունը իր փնտրած տարածքների վրա և ամուսնական դաշինք երկու տերությունների միջև:Պատերազմից հետո Մաուրյան կայսրությունը հայտնվեց որպես Հնդկական թերակղզու գերիշխող ուժ, և Սելևկյան կայսրությունն իր ուշադրությունը դարձրեց արևմուտքում իր մրցակիցներին հաղթելու վրա:
▲
●
հիմնադրվել է Անտիոքը
Անտիոք ©Jean-Claude Golvin
301 BCE Jan 1

հիմնադրվել է Անտիոքը

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
Մ.թ.ա. 301թ.-ին Իփսուսի ճակատամարտից հետո Սելևկոս I Նիկատորը հաղթեց Սիրիայի տարածքը, և նա սկսեց հիմնադրել չորս «քույր քաղաքներ» Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում, որոնցից մեկը Անտիոքն էր, քաղաք, որն անվանվել էր իր հոր՝ Անտիոքոսի պատվին;Ըստ Սուդայի, այն կարող է կոչվել իր որդու՝ Անտիոքոսի անունով։Քաղաքի դիրքն աշխարհագրական, ռազմական և տնտեսական օգուտներ էր տալիս նրա բնակիչներին.Անտիոքը մեծապես ներգրավված էր համեմունքների առևտրով և գտնվում էր Մետաքսի ճանապարհից և Թագավորական ճանապարհից հեշտությամբ:Ուշ հելլենիստական ​​ժամանակաշրջանում և վաղ հռոմեական ժամանակաշրջանում Անտիոքի բնակչությունը հասել է իր գագաթնակետին՝ ավելի քան 500,000 բնակիչների (հաշվարկները հիմնականում կազմում են 200,000–250,000), ինչը քաղաքը դարձնում է կայսրության երրորդ ամենամեծը Հռոմից և Ալեքսանդրիայից հետո։Քաղաքը եղել է Սելևկյան կայսրության մայրաքաղաքը մինչև մ.թ.ա. 63 թվականը, երբ հռոմեացիները վերահսկողության տակ առան՝ այն դարձնելով Սիրիայի նահանգի կառավարչի նստավայրը։Չորրորդ դարի սկզբից քաղաքը եղել է Արևելքի կոմսի նստավայրը՝ տասնվեց գավառների մարզային վարչակազմի ղեկավարը։Այն նաև եղել է հելլենիստական ​​հուդայականության գլխավոր կենտրոնը Երկրորդ տաճարի շրջանի վերջում։Անտիոքը Հռոմեական կայսրության արևելյան միջերկրածովյան կեսի կարևորագույն քաղաքներից էր։Այն զբաղեցնում էր գրեթե 1100 ակր (4,5 կմ2), որի պարիսպների ներսում մեկ քառորդը լեռ էր։Անտիոքն անվանվել է « Քրիստոնեության օրրան»՝ իր երկարակեցության և առանցքային դերի, որը նա խաղացել է ինչպես հելլենիստական ​​հուդայականության, այնպես էլ վաղ քրիստոնեության առաջացման գործում:Քրիստոնեական Նոր Կտակարանը պնդում է, որ «Քրիստոնյա» անունը առաջին անգամ առաջացել է Անտիոքում:Այն Ասորիքի Սելևկյան չորս քաղաքներից մեկն էր, և նրա բնակիչները հայտնի էին Անտիոքենես անունով։Օգոստոսյան ժամանակաշրջանում քաղաքը կարող էր ունենալ մինչև 250 000 մարդ, սակայն միջնադարում այն ​​համեմատաբար աննշան է դարձել պատերազմի, կրկնվող երկրաշարժերի և առևտրային ուղիների փոփոխության պատճառով, որոնք այլևս չեն անցնում Անտիոքով հեռավոր արևելքից՝ հետևելով մոնղոլներին ։ արշավանքներն ու նվաճումները։
▲
●
Իփսուսի ճակատամարտը
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
301 BCE Jan 1

Իփսուսի ճակատամարտը

Çayırbağ, Fatih, Çayırbağ/Afyo
Իփսուսի ճակատամարտը տեղի ունեցավ որոշ Դիադոչիների (Ալեքսանդր Մակեդոնացու իրավահաջորդների) միջև մ.թ.ա. 301 թվականին Ֆրիգիայի Իփսուս քաղաքի մոտ։Անտիգոնոս I Մոնոֆթալմոսը՝ Ֆրիգիայի տիրակալը, և նրա որդի Դեմետրիոս I Մակեդոնացին հակադրվեցին Ալեքսանդրի երեք այլ իրավահաջորդների կոալիցիայի դեմ.Լիսիմաքոս, Թրակիայի տիրակալ;և Սելևկոս I Նիկատորը՝ Բաբելոնի և Պարսկաստանի տիրակալը։Ճակատամարտը վճռական պարտություն էր Անտիգոնոսի համար, ով զոհվեց մարտի ժամանակ։Ալեքսանդրյան կայսրությունը վերամիավորելու վերջին հնարավորությունն արդեն անցել էր, երբ Անտիգոնոսը կորցրեց Բաբելոնյան պատերազմը և իր կայսրության երկու երրորդը։Ipsus-ը հաստատել է այս ձախողումը:Ինչպես գրում է Փոլ Կ. Դևիսը, «Իփսուսը Ալեքսանդր Մակեդոնացու իրավահաջորդների միջև պայքարի ամենաբարձր կետն էր միջազգային հելլենիստական ​​կայսրություն ստեղծելու համար, ինչը Անտիգոնոսը չկարողացավ անել»:Փոխարենը, կայսրությունը բաժանվեց հաղթողների միջև, որտեղ Պտղոմեոսը պահպանեցԵգիպտոսը , Սելևկուսը ընդլայնեց իր իշխանությունը դեպի Փոքր Ասիա արևելք, իսկ Լիսիմաքոսը ստացավ Փոքր Ասիայի մնացած մասը:
▲
●
281 BCE - 223 BCE
Ուժի բարձրություն և մարտահրավերներornament
Ընդարձակում դեպի արևմուտք
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
281 BCE Jan 1

Ընդարձակում դեպի արևմուտք

Sart, Salihli/Manisa, Turkey
Իր և Լիսիմաքոսի վճռական հաղթանակից հետո Անտիգոնոսի դեմ մ.թ.ա. 301 թվականին Իփսուսի ճակատամարտում, Սելևկոսը վերահսկողության տակ վերցրեց արևելյան Անատոլիան և հյուսիսային Սիրիան։Վերջին շրջանում նա հիմնեց նոր մայրաքաղաք Անտիոքում՝ Օրոնտեսի վրա, քաղաք, որը նա անվանեց իր հոր անունով:Այլընտրանքային մայրաքաղաք ստեղծվեց Սելևկիա Տիգրիսի վրա, Բաբելոնից հյուսիս։Սելևկուսի կայսրությունը հասել է իր ամենամեծ սահմանին այն բանից հետո, երբ մ.թ.ա. 281 թվականին Կորուպեդիոնում իր նախկին դաշնակից Լիսիմաքոսին պարտություն կրեց, որից հետո Սելևկոսն ընդլայնեց իր վերահսկողությունը՝ ընդգրկելով արևմտյան Անատոլիան։Նա հույս ուներ հետագա վերահսկողության տակ առնել Լիսիմաքոսի հողերը Եվրոպայում՝ հիմնականում Թրակիան և նույնիսկ հենց Մակեդոնիան, բայց Եվրոպա վայրէջք կատարելիս սպանվեց Պտղոմեոս Կերունոսի կողմից:Սա նշանավորեց Դիադոչիների պատերազմների ավարտը:Նրա որդուն և իրավահաջորդին՝ Անտիոքոս I Սոթերին, մնաց մի հսկայական թագավորություն, որը բաղկացած էր կայսրության գրեթե բոլոր ասիական մասերից, բայց բախվելով Մակեդոնիայում Անտիգոն II Գոնատասին և Եգիպտոսում Պտղոմեոս II Ֆիլադելֆոսին, նա չկարողացավ հասկանալ, թե որտեղ է իր հայրը դադարեցրել էր Ալեքսանդրի կայսրության եվրոպական մասերը նվաճելը:
▲
●
Գալլական ներխուժում
Գալլական ներխուժումը Անատոլիա ©Angus McBride
278 BCE Jan 1

Գալլական ներխուժում

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/

Մ.թ.ա. 278 թվականին Գալերը ներխուժեցին Անատոլիա, և Անտիոքոսը հաղթանակ տարավ այս Գալների նկատմամբ՝ օգտագործելով հնդկական պատերազմական փղերը (մ.թ.ա. 275), ասվում է, որ նրա տիտղոսը Սոտեր (հունարեն «փրկիչ») է եղել:

▲
●
Առաջին սիրիական պատերազմ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
274 BCE Jan 1 - 271 BCE

Առաջին սիրիական պատերազմ

Syria
Իր իշխանությունից մեկ տասնամյակ անց Պտղոմեոս II-ը հանդիպեց Անտիոքոս I-ին՝ Սելևկյան թագավորին, ով փորձում էր ընդլայնել իր կայսրության տիրապետությունը Սիրիայում և Անատոլիայում:Պտղոմեոսը դրսևորեց որպես ուժգին տիրակալ և հմուտ զորավար։Բացի այդ, նրա վերջին ամուսնությունը իր պալատական ​​քրոջ՝ Արսինո II-իԵգիպտոսի հետ կայունացրել էր անկայուն եգիպտական ​​արքունիքը՝ թույլ տալով Պտղոմեոսին հաջողությամբ իրականացնել արշավը։Առաջին սիրիական պատերազմը մեծ հաղթանակ էր Պտղոմեոսների համար:Անտիոքոսը գրավեց Պտղոմեոսի հսկողության տակ գտնվող տարածքները ծովափնյա Սիրիայում և հարավային Անատոլիայում իր սկզբնական շտապում:Պտղոմեոսը վերանվաճեց այս տարածքները մ.թ.ա. 271 թվականին՝ ընդարձակելով Պտղոմեոսի իշխանությունը մինչև Կարիա և Կիլիկիայի մեծ մասը։Պտղոմեոսի աչքն ուղղված դեպի արևելք, նրա խորթ եղբայր Մագասը հայտարարեց իր Կիրենայկա նահանգը անկախ:Այն կմնար անկախ մինչև մ.թ.ա. 250 թվականը, երբ այն կրկին կլանվեց Պտղոմեական թագավորության մեջ, բայց ոչ նախքան Պտղոմեացիների և Սելևկյանների պալատական ​​ինտրիգների հաջորդականությունը, պատերազմը և, ի վերջո, հանգեցնելով Թեոսի և Բերենիկեի ամուսնությանը:
▲
●
Երկրորդ սիրիական պատերազմ
©Sasha Otaku
260 BCE Jan 1 - 253 BCE

Երկրորդ սիրիական պատերազմ

Syria
Անտիոքոս II-ը հաջորդեց իր հորը մ.թ.ա. 261 թվականին և այդպիսով սկսվեց նոր պատերազմ Սիրիայի համար։Նա համաձայնություն ձեռք բերեց Մակեդոնիայում գործող Անտիգոնիդ թագավոր Անտիգոնոս II Գոնատասի հետ, ով նույնպես շահագրգռված էր Պտղոմեոս II-ին Էգեյան ծովից դուրս մղելու մեջ։Մակեդոնիայի աջակցությամբ Անտիոքոս II-ը հարձակում սկսեց Ասիայում Պտղոմեոսյան ֆորպոստների վրա։Սիրիական Երկրորդ պատերազմի մասին տեղեկատվության մեծ մասը կորել է։Հասկանալի է, որ Անտիգոնոսի նավատորմը հաղթեց Պտղոմեոսի նավատորմին Քոսի ճակատամարտում մ.թ.ա. 261 թվականին՝ նվազեցնելով Պտղոմեոսի ծովային հզորությունը։Պտղոմեոսը, ըստ երևույթին, կորցրել է իր դիրքերը Կիլիկիայում, Պամփիլիայում և Իոնիայում, մինչդեռ Անտիոքոսը վերականգնեց Միլետոսն ու Եփեսոսը։Մակեդոնի մասնակցությունը պատերազմին դադարեց, երբ Անտիգոնոսը զբաղված էր մ.թ.ա. 253-ին Կորնթոսի և Խալկիդայի ապստամբությամբ, որը հավանաբար հրահրվել էր Պտղոմեոսի կողմից, ինչպես նաև թշնամու ակտիվության աճը Մակեդոնիայի հյուսիսային սահմանի երկայնքով:Պատերազմն ավարտվեց մ.թ.ա. մոտ 253 թվականին Անտիոքոսի ամուսնությամբ Պտղոմեոսի դստեր՝ Բերենիկե Սիրայի հետ։Անտիոքոսը մերժեց իր նախորդ կնոջը՝ Լաոդիկեին, և զգալի տիրույթ հանձնեց նրան։Նա մահացավ Եփեսոսում մ.թ.ա. 246 թվականին՝ որոշ աղբյուրների համաձայն՝ թունավորվելով Լաոդիկեի կողմից։Նույն թվականին մահացավ Պտղոմեոս II-ը։
▲
●
Երրորդ սիրիական պատերազմ
©Radu Oltean
246 BCE Jan 1 - 241 BCE

Երրորդ սիրիական պատերազմ

Syria
Անտիոքոս II-ի որդի Սելևկոս II Կալինիկոսը գահ է բարձրացել մ.թ.ա. մոտ 246 թվականին։Սելևկոս II-ը շուտով կտրուկ պարտություն կրեց Երրորդ սիրիական պատերազմումԵգիպտոսի Պտղոմեոս III-ի դեմ, իսկ հետո ստիպված եղավ քաղաքացիական պատերազմ մղել իր եղբոր՝ Անտիոքոս Հիերաքսի դեմ։Օգտվելով այս շեղումից՝ Բակտրիան և Պարթևան անջատվեցին կայսրությունից։Փոքր Ասիայում նույնպես Սելևկյանների դինաստիան կարծես կորցնում էր վերահսկողությունը. հաստատելով իր անկախությունը Աթտալիդների դինաստիայի օրոք։Սելևկյանների տնտեսությունը սկսեց ցույց տալ թուլության առաջին նշանները, քանի որ Գաղատացիները անկախություն ձեռք բերեցին, իսկ Պերգամոնը վերահսկողության տակ առավ Անատոլիայի ափամերձ քաղաքները։Հետեւաբար, նրանց հաջողվեց մասամբ արգելափակել շփումը Արեւմուտքի հետ։
▲
●
Կենտրոնական Ասիայի տարածքների պառակտում
Բակտրիան մարտիկ ©JFoliveras
245 BCE Jan 1

Կենտրոնական Ասիայի տարածքների պառակտում

Bactra, Afghanistan
Դիոդոտոսը՝ Բակտրիական տարածքի կառավարիչը, անկախություն հաստատեց մոտ մ.թ.ա. 245 թվականին, թեև ճշգրիտ ամսաթիվը դեռևս հստակ չէ՝ ստեղծելու հունա-բակտրիական թագավորությունը։Այս թագավորությունը բնութագրվում էր հարուստ հելլենիստական ​​մշակույթով և պետք է շարունակեր իր տիրապետությունը Բակտրիայում մինչև մ.թ.ա. մոտ 125 թվականը, երբ այն տիրեց հյուսիսային քոչվորների արշավանքին։Հունա-բակտրիական թագավորներից մեկը՝ Դեմետրիոս I Բակտրացին, ներխուժեց Հնդկաստան մ.թ.ա. մոտ 180 թվականին՝ ստեղծելով Հնդկա-Հունական թագավորություններ։Պարսկաստանի կառավարիչները, որոնք կոչվում են Ֆրատարակաս, նույնպես, թվում է, թե որոշ մակարդակի անկախություն են հաստատել Սելևկյաններից մ.թ.ա. 3-րդ դարում, հատկապես Վահբարզի ժամանակներից։Նրանք հետագայում բացահայտորեն կվերցնեն Պարսից թագավորների տիտղոսը՝ նախքան նորաստեղծ Պարթևական կայսրության վասալներ դառնալը։
▲
●
Պարթեւստանը հավակնում է անկախության
Պարթեւ նետաձիգներ ©Karwansaray Publishers
238 BCE Jan 1

Պարթեւստանը հավակնում է անկախության

Ashgabat, Turkmenistan
Պարթեւստանի Սելեւկյան սատրապը, Անդրագորաս անունով, առաջին անգամ հռչակեց անկախություն՝ իր բակտրիացի հարեւանի անջատմանը զուգահեռ:Շուտով, սակայն, պարթևական մի ցեղապետ, որը կոչվում է Արշակ, ներխուժեց պարթևական տարածք մ.թ.ա. մոտ 238 թվականին՝ ձևավորելով Արշակյանների դինաստիան, որտեղից էլ ծագել է Պարթևական կայսրությունը ։
▲
●
223 BCE - 187 BCE
Անտիոքոս III-ի թագավորությունը և վերածնունդըornament
Վերածնունդ Անտիոքոս III Մեծի հետ
Դաշինք Մաուրյանների հետ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
223 BCE Jan 1 - 191 BCE

Վերածնունդ Անտիոքոս III Մեծի հետ

Indus Valley, Pakistan
Վերածնունդը կսկսվի, երբ Սելևկոս II-ի կրտսեր որդին՝ Անտիոքոս III Մեծը, գահ բարձրացավ մ.թ.ա. 223 թվականին։Թեև ի սկզբանե անհաջող էր Չորրորդ սիրիական պատերազմումԵգիպտոսի դեմ, որը հանգեցրեց պարտության Ռաֆիայի ճակատամարտում (մ.թ.ա. 217), Անտիոքոսը ապացուցեց, որ ինքը Սելևկյան կառավարիչներից ամենամեծն է Սելևկոս I-ից հետո:Հաջորդ տասը տարիները նա անցկացրեց իր անաբասիսի (ճանապարհորդության) վրա իր տիրույթի արևելյան մասերով և վերականգնելով ապստամբ վասալներին, ինչպիսիք են Պարթևը և հունա-Բակտրիան, առնվազն անվանական հնազանդության:Նա ձեռք բերեց բազմաթիվ հաղթանակներ, ինչպիսիք են Լաբուս լեռան ճակատամարտը և Արիուսի ճակատամարտը և պաշարեց Բակտրիայի մայրաքաղաքը:Նա նույնիսկ ընդօրինակեց Սելևկուսին Հնդկաստան կատարած արշավանքով, որտեղ նա հանդիպեց Սոֆագասենուս թագավորին (սանսկր. Subhagasena)՝ ընդունելով պատերազմական փղեր, հավանաբար համաձայն գործող պայմանագրի և դաշինքի, որը հաստատվել էր Սելևկյան-Մավրյան պատերազմից հետո:
▲
●
Չորրորդ սիրիական պատերազմ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
219 BCE Jan 1 - 217 BCE

Չորրորդ սիրիական պատերազմ

Syria
Սիրիական պատերազմները վեց պատերազմների շարք էին Սելևկյան կայսրության և Եգիպտոսի Պտղոմեոսյան թագավորության միջև՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու կայսրության իրավահաջորդ պետությունների միջև, մ.թ.ա. Եգիպտոս.Այս հակամարտությունները սպառեցին երկու կողմերի նյութական և մարդկային ուժերը և հանգեցրին նրանց վերջնական կործանմանը և նվաճմանը Հռոմի և Պարթևաստանի կողմից:Դրանք հակիրճ հիշատակվում են Մակաբայեցիների աստվածաշնչյան գրքերում։
▲
●
Ռաֆիայի ճակատամարտ
Ռաֆիայի ճակատամարտը, մ.թ.ա. 217թ. ©Igor Dzis
217 BCE Jun 22

Ռաֆիայի ճակատամարտ

Rafah
Ռաֆիայի ճակատամարտը, որը նաև հայտնի է որպես Գազայի ճակատամարտ, տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 217 թվականի հունիսի 22-ին ժամանակակից Ռաֆահի մոտ Պտղոմեոս IV Փիլոպատորի՝Պտղոմեոսյան Եգիպտոսի թագավոր և փարավոնի և Սելևկյան կայսրության Անտիոքոս III Մեծի զորքերի միջև՝ Սիրիական պատերազմների ժամանակ։ .Դա հելլենիստական ​​թագավորությունների և հին աշխարհի ամենամեծ ճակատամարտերից մեկն էր և որոշեց Քոելի Սիրիայի ինքնիշխանությունը:
▲
●
Հինգերորդ սիրիական պատերազմ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
202 BCE Jan 1 - 195 BCE

Հինգերորդ սիրիական պատերազմ

Syria
Պտղոմեոս IV-ի մահը մ.թ.ա. 204թ.-ին հաջորդեց արյունալի հակամարտությունը ռեգենտի շուրջ, քանի որ նրա ժառանգորդ Պտղոմեոս V-ը դեռ երեխա էր։Հակամարտությունը սկսվեց մահացած թագավորի կնոջ և քրոջ՝ Արսինոեի սպանությամբ՝ նախարարներ Ագոտոկլեսի և Սոսիբիոսի կողմից։Սոսիբիուսի ճակատագիրը պարզ չէ, բայց Ագոտոկլեսը, կարծես, որոշ ժամանակ պահել է ռեգենտը, մինչև որ նրան լինչավորել են Ալեքսանդրիայի անկայուն ամբոխը:Regency-ը փոխանցվում էր մի խորհրդականից մյուսին, և թագավորությունը գրեթե անարխիայի մեջ էր։Ձգտելով օգտվել այս խառնաշփոթից՝ Անտիոքոս III-ը երկրորդ արշավանքը կազմակերպեց Կոել-Սիրիա։Նա համոզեց Մակեդոնացի Ֆիլիպ V-ին միանալ պատերազմին և գրավել Պտղոմեոսների տարածքները Փոքր Ասիայում, գործողությունները, որոնք հանգեցրին Մակեդոնիայի երկրորդ պատերազմին Մակեդոնիայի և հռոմեացիների միջև:Անտիոքոսը արագորեն անցավ տարածաշրջանը:Գազայում կարճատև անհաջողությունից հետո նա ջախջախիչ հարված հասցրեց Պտղոմեոսներին Պանիումի ճակատամարտում Հորդանան գետի գագաթին, որը նրան բերեց Սիդոնի կարևոր նավահանգիստը:Մ.թ.ա. 200-ին հռոմեական էմիսարները եկան Փիլիպոսի և Անտիոքոսի մոտ՝ պահանջելով, որ նրանք զերծ մնանԵգիպտոս ներխուժելուց։Հռոմեացիները չեն խանգարի Եգիպտոսից հացահատիկի ներմուծմանը, ինչը կարևոր է Իտալիայի զանգվածային բնակչությանը աջակցելու համար:Քանի որ ոչ մի միապետ չէր ծրագրել ներխուժել հենց Եգիպտոսը, նրանք պատրաստակամորեն կատարեցին Հռոմի պահանջները։Անտիոքոսը ավարտեց Քոել-Սիրիայի հպատակեցումը մ.թ.ա. 198 թվականին և շարունակեց արշավել Պտղոմեոսի մնացած ափամերձ հենակետերը Կարիայում և Կիլիկիայում:Տանը խնդիրները ստիպեցին Պտղոմեոսին արագ և անբարենպաստ եզրակացության փնտրել:Նատիվիստական ​​շարժումը, որը սկիզբ առավ եգիպտական ​​ապստամբության հետ պատերազմից առաջ և ընդլայնվեց եգիպտական ​​քահանաների աջակցությամբ, խառնաշփոթ և խռովություն առաջացրեց ամբողջ թագավորությունում։Տնտեսական անախորժությունները ստիպեցին Պտղոմեոսյան կառավարությանը բարձրացնել հարկերը, որն իր հերթին կերակրեց ազգայնական կրակին:Ներքին ճակատի վրա կենտրոնանալու համար Պտղոմեոսը հաշտության պայմանագիր կնքեց Անտիոքոսի հետ մ.թ.ա. 195 թվականին՝ թողնելով Սելևկյան թագավորին Կոել-Սիրիայի տիրապետության տակ և համաձայնվելով ամուսնանալ Անտիոքոսի դստեր՝ Կլեոպատրայի I-ի հետ։
▲
●
Հռոմեա-Սելևկյան պատերազմ
Հռոմեա-Սելևկյան պատերազմ ©Graham Sumner
192 BCE Jan 1 - 188 BCE

Հռոմեա-Սելևկյան պատերազմ

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
Մ.թ.ա. 197-ին Հռոմի կողմից իր նախկին դաշնակից Ֆիլիպի պարտությունից հետո Անտիոքոսը հնարավորություն տեսավ ընդլայնվելու դեպի Հունաստան։Ոգեշնչված կարթագենացի աքսորված զորավար Հաննիբալի կողմից և դաշինք կնքելով դժգոհ Էտոլիայի լիգայի հետ՝ Անտիոքոսը արշավանք սկսեց Հելլեսպոնտով։Իր հսկայական բանակով նա նպատակ ուներ հաստատել Սելևկյան կայսրությունը որպես հելլենական աշխարհի առաջնահերթ տերություն, սակայն այս ծրագրերը կայսրությունը կանգնեցրին Միջերկրական ծովի նոր աճող հզորության՝ Հռոմեական Հանրապետության հետ բախման ճանապարհին:Թերմոպիլեի (մ.թ.ա. 191) և Մագնեզիայի (մ.թ.ա. 190) ճակատամարտերում Անտիոքոսի զորքերը ջախջախիչ պարտություններ կրեցին, և նա ստիպված եղավ հաշտություն կնքել և ստորագրել Ապամեայի պայմանագիրը (մ.թ.ա. 188), որի հիմնական կետը սելևկյանները համաձայնեցին. վճարել մեծ փոխհատուցում, նահանջել Անատոլիայից և այլևս երբեք չփորձել ընդարձակել Սելևկյանների տարածքը Տավրոսի լեռներից արևմուտք։Պատերազմում Հռոմի դաշնակից Պերգամոնի թագավորությունը և Հռոդոսի Հանրապետությունը ձեռք բերեցին Անատոլիայում գտնվող նախկին Սելևկյան հողերը։Անտիոքոսը մահացավ մ.թ.ա. 187 թվականին մեկ այլ արշավանքի ժամանակ դեպի արևելք, որտեղ նա ձգտում էր գումար կորզել փոխհատուցումը վճարելու համար։
▲
●
Մագնեզիայի ճակատամարտ
Սելևկյան գողգոգն ընդդեմ հռոմեական հետևակի ©Igor Dzis
190 BCE Jan 1

Մագնեզիայի ճակատամարտ

Manisa, Yunusemre/Manisa, Turk
Մագնեզիայի ճակատամարտը կռվել է որպես հռոմեա-սելևկյան պատերազմի մի մաս՝ հյուպատոս Լուցիուս Կոռնելիուս Սկիպիոն Ասիատիկուսի գլխավորությամբ հռոմեական հանրապետության ուժերը և Եվմենես II-ի ղեկավարությամբ դաշնակից Պերգամոնի թագավորությունը ընդդեմ Անտիոքոս III Մեծի սելևկյան բանակի։Երկու բանակները սկզբում բանակատեղեցին Փոքր Ասիայի Մագնեզիայի ad Sipylum-ից հյուսիս-արևելք (ներկայիս Մանիսա, Թուրքիա)՝ փորձելով միմյանց հրահրել մի քանի օր բարենպաստ տեղանքով մարտերում:Երբ վերջապես սկսվեց ճակատամարտը, Եվմենեսին հաջողվեց անկարգությունների մեջ գցել Սելևկյան ձախ թեւը։Մինչ Անտիոքոսի հեծելազորը հաղթում էր նրա հակառակորդներին մարտադաշտի աջ եզրում, նրա բանակի կենտրոնը փլուզվեց, նախքան նա կկարողանար այն ուժեղացնել:Ժամանակակից գնահատականները տալիս են 10000 սպանված Սելևկյանների և 5000 սպանված հռոմեացիների համար։Ճակատամարտը հանգեցրեց հռոմեա-պերգամենյան վճռական հաղթանակին, որը հանգեցրեց Ապամեայի պայմանագրին, որը վերջ դրեց Սելևկյանների տիրապետությանը Փոքր Ասիայում։
▲
●
187 BCE - 129 BCE
Անկում և մասնատումornament
Մակաբայական ապստամբություն
Մակաբայական ապստամբություն ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
167 BCE Jan 1 - 141 BCE

Մակաբայական ապստամբություն

Palestine
Մակաբայական ապստամբությունը հրեական ապստամբություն էր, որը գլխավորում էին մակաբայները Սելևկյան կայսրության դեմ և հրեական կյանքի վրա հելլենիստական ​​ազդեցության դեմ։Ապստամբության հիմնական փուլը տևեց մ.թ.ա. 167–160 թվականներին և ավարտվեց Սելևկյանների վերահսկողությամբ Հրեաստանում, սակայն հակամարտությունը Մակաբայների, հելլենացված հրեաների և Սելևկյանների միջև շարունակվեց մինչև մ.թ.ա.Սելևկյան թագավոր Անտիոքոս IV Եպիփանեսը մ.թ.ա. 168-ին հրեական կրոնի դեմ բռնաճնշումների զանգվածային արշավ սկսեց։Պատճառը, որ նա դա արեց, լիովին պարզ չէ, բայց կարծես թե կապված էր թագավորի կողմից հրեական քահանայության միջև ներքին հակամարտությունը որպես լայնամասշտաբ ապստամբություն ընկալելու հետ:Հրեական սովորույթներն արգելվեցին, Երուսաղեմը դրվեց ուղղակի Սելևկյանների վերահսկողության տակ, իսկ Երուսաղեմի Երկրորդ տաճարը դարձավ սինկրետիկ հեթանոս-հրեական պաշտամունքի վայր:Այս ռեպրեսիան առաջացրեց հենց այն ապստամբությունը, որից վախենում էր Անտիոքոս IV-ը, երբ մի խումբ հրեա մարտիկներ՝ Հուդա Մակաբեոսի (Հուդա Մակաբե) և նրա ընտանիքի գլխավորությամբ, ապստամբեցին մ.թ.ա. 167-ին և անկախության ձգտեցին։Ապստամբությունը սկսվեց որպես պարտիզանական շարժում Հուդայի գյուղերում՝ հարձակվելով քաղաքների վրա և ահաբեկելով հույն պաշտոնյաներին, որոնք հեռու էին Սելևկյանների անմիջական վերահսկողությունից, բայց ի վերջո ձևավորվեց պատշաճ բանակ, որը կարող էր հարձակվել Սելևկյան ամրացված քաղաքների վրա:Մ.թ.ա. 164-ին Մակաբայեցիները գրավեցին Երուսաղեմը, ինչը նշանակալի վաղ հաղթանակ էր։Կիսլևի 25-ի տաճարի հետագա մաքրումը և զոհասեղանի վերաօծումը Հանուկայի տոնի աղբյուրն է:Սելևկյաններն ի վերջո զիջեցին և արգելեցին հուդայականությունը , բայց ավելի արմատական ​​Մակաբայները, չբավարարվելով միայն Սելևկյանների տիրապետության տակ գտնվող հրեական սովորույթների վերահաստատմամբ, շարունակեցին պայքարել՝ մղելով ավելի անմիջական խզման Սելևկյաններից:Ի վերջո, Սելևկյանների միջև ներքին պառակտումը և նրանց կայսրության այլ վայրերում առկա խնդիրները Մակաբայներին պատշաճ անկախության հնարավորություն կտան:Հռոմեական Հանրապետության հետ դաշինքը օգնեց երաշխավորել նրանց անկախությունը։
▲
●
Սելևկյան դինաստիկ պատերազմներ
Սելևկյան դինաստիկ պատերազմներ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
157 BCE Jan 1 - 63 BCE

Սելևկյան դինաստիկ պատերազմներ

Syria
Սելևկյան դինաստիկ պատերազմները իրավահաջորդական պատերազմների մի շարք էին, որոնք կռվում էին Սելևկյան թագավորական տան մրցակից ճյուղերի միջև՝ Սելևկյան կայսրության վերահսկողության համար։Սկսվելով որպես մի շարք հաջորդական ճգնաժամերի հետևանք, որոնք առաջացել են Սելևկոս IV Փիլոպատորի և նրա եղբոր՝ Անտիոքոս IV Եպիփանեսի թագավորության ժամանակաշրջանում 170-160-ական թվականներին, պատերազմները բնորոշեցին կայսրության վերջին տարիները և եղան նրա անկման կարևոր պատճառ։ Մերձավոր Արևելքի և հելլենիստական ​​աշխարհի խոշոր տերություն։Վերջին պատերազմն ավարտվեց թագավորության փլուզմամբ և նրա միացմամբ Հռոմեական Հանրապետության կողմից մ.թ.ա. 63 թվականին։Սելևկյան կայսրության հետագա տարիները բնութագրող քաղաքացիական պատերազմներն իրենց սկիզբն են ունեցել հռոմեացի-սելևկյան պատերազմում Անտիոքոս III Մեծի պարտությունից, որի համաձայն խաղաղության պայմանները երաշխավորում էին, որ Սելևկյան թագավորական ընտանիքի ներկայացուցիչը գտնվում էր Հռոմում որպես պատանդ.Սկզբում ապագա Անտիոքոս IV Եպիփանեսը պատանդ էր պահվել, բայց 187 թվականին իր եղբոր՝ Սելևկոս IV Փիլոպատորի իրավահաջորդությամբ և Հռոմի հետ Ապամեայի պայմանագրի ակնհայտ խախտմամբ, Սելևկոսը ստիպված եղավ հետ կանչել Անտիոքոսին Սիրիա և փոխարենը փոխարինել նրան իր հետ։ որդի, ապագա Դեմետրիոս I Սոթերը մ.թ.ա. 178 թ.
▲
●
Արշակիդների վերելքը
Սելևկյան-պարթևական պատերազմներ ©Angus McBride
148 BCE Jan 1

Արշակիդների վերելքը

Mesopotamia, Iraq
Սելևկյանների իշխանությունը սկսեց թուլանալ Մագնեսիայի ճակատամարտում հռոմեացիների կողմից Անտիոքոս III-ի պարտությունից հետո, որը փաստորեն կոտրեց Սելևկյանների իշխանությունը և մասնավորապես Սելևկյան բանակը:Այս պարտությունից հետո Անտիոքոսը սկսեց արշավանքը դեպի Իրան , բայց սպանվեց Ելիմայում: Այնուհետև Արշակյանները իշխանությունը վերցրին Պարթեւստանում և հայտարարեցին իրենց ամբողջական անկախությունը Սելևկյան կայսրությունից:148 թվականին պարթևների թագավոր Միտրիդատ I-ը ներխուժեց Մեդիա, որն արդեն ապստամբում էր Սելևկյան կայսրության դեմ, և մ.թ.ա. 141 թվականին պարթևները գրավեցին Սելևկյան գլխավոր Սելևկիան (որը Սելևկյան կայսրության արևելյան մայրաքաղաքն էր): Այս հաղթանակները տվեցին Միտրիդատին։ վերահսկողություն Միջագետքի և Բաբելոնի վրա։Մ.թ.ա. 139 թվականին պարթևները ջախջախեցին Սելևկյանների հիմնական հակահարձակումը, կոտրելով Սելևկյան բանակը և գերեցին Սելևկյան թագավոր Դեմետրիոս II-ին, այդպիսով փաստացիորեն վերջ տալով Սելևկյանների հավակնություններին Եփրատ գետից արևելք գտնվող ցանկացած հողի նկատմամբ։Այս տարածքը վերականգնելու համար Անտիոքոս VII Սիդեցիները մ.թ.ա. 130-ին հակահարձակման անցան պարթևների դեմ՝ սկզբում երկու անգամ ջախջախելով նրանց ճակատամարտում։Պարթեւները պատվիրակություն ուղարկեցին՝ բանակցելու հաշտության համաձայնագրի շուրջ, սակայն, ի վերջո, մերժեցին Անտիոքոսի առաջարկած պայմանները։Սելևկյան բանակը ցրվեց ձմեռային թաղամասերում:Հարվածելու հնարավորություն տեսնելով՝ պարթևները, Փրաատ II-ի գլխավորությամբ, հաղթեցին և սպանեցին Անտիոքոսին Էկբատանայի ճակատամարտում մ.թ.ա. 129-ին և սկսեցին ոչնչացնել և գրավել նրա մնացած զանգվածային բանակը՝ դրանով իսկ վերջ տալով Պարսկաստանը հետ գրավելու Սելևկյանների փորձին։
▲
●
129 BCE - 64 BCE
Կայսրության վերջին տարիները և վերջըornament
Էկբատանայի ճակատամարտ
Պարթևական հեծելազոր ©Angus McBride
129 BCE Jan 1

Էկբատանայի ճակատամարտ

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
Էկբատանայի ճակատամարտը տեղի ունեցավ մ.թ.ա. 129 թվականին Անտիոքոս VII Սիդետի գլխավորած Սելևկյանների և Փրաատ II-ի գլխավորած պարթևների միջև և նշանավորեց Սելևկյանների վերջին փորձը՝ վերականգնելու իրենց իշխանությունը արևելքում պարթևների դեմ։Նրանց պարտությունից հետո Սելեւկյանների տարածքը սահմանափակվեց Սիրիայի տարածքով։
▲
●
Սելևկյան կայսրության փլուզումը
Սելևկյան բանակ ©Angus McBride
100 BCE Jan 1 - 63 BCE

Սելևկյան կայսրության փլուզումը

Persia
Մ.թ.ա. 100–ին երբեմնի ահեղ Սելևկյան կայսրությունը ընդգրկում էր Անտիոքից և սիրիական որոշ քաղաքներից ավելին։Չնայած իրենց իշխանության ակնհայտ փլուզմանը և իրենց շուրջը գտնվող թագավորության անկմանը, ազնվականները շարունակում էին կանոնավոր կերպով թագավորներ խաղալ՝Պտղոմեոսյան Եգիպտոսի և այլ արտաքին ուժերի երբեմն միջամտությամբ:Սելևկյանները գոյություն ունեին բացառապես այն պատճառով, որ ոչ մի այլ ազգ չէր ցանկանում կլանել նրանց, քանի որ նրանք օգտակար բուֆեր էին իրենց մյուս հարևանների միջև:Անատոլիայում Միտրիդատ VI Պոնտոսի և Սուլլայի միջև տեղի ունեցած պատերազմներում Սելևկյանները հիմնականում մենակ մնացին երկու հիմնական մարտիկների կողմից:
▲
●
Տիգրինները ներխուժում են Սիրիա
Տիգրան II Մեծ թագավոր ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
83 BCE Jan 1

Տիգրինները ներխուժում են Սիրիա

Syria
Միթրիդատի փառասեր փեսան՝ Տիգրան Մեծը , Հայոց թագավորը, սակայն, ընդարձակման հնարավորություն տեսավ հարավում շարունակվող քաղաքացիական կռիվներում։Մ.թ.ա. 83-ին, անվերջ քաղաքացիական պատերազմների խմբակցություններից մեկի հրավերով, նա ներխուժեց Սիրիա և շուտով հաստատվեց որպես Սիրիայի տիրակալ՝ փաստացիորեն վերջ դնելով Սելևկյան կայսրությանը։
▲
●
Սելևկյան կայսրության ավարտը
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
69 BCE Jan 1 - 63 BCE

Սելևկյան կայսրության ավարտը

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
Այնուամենայնիվ, Սելևկյանների իշխանությունը լիովին ավարտված չէր:Մ.թ.ա. 69-ին հռոմեացի զորավար Լուկուլլոսի՝ Միտրիդատի և Տիգրանի պարտությունից հետո, Անտիոքոս XIII-ի օրոք վերականգնվեց սելևկյան թագավորությունը:Չնայած դրան, քաղաքացիական պատերազմները չկարողացան կանխել, քանի որ մեկ այլ Սելևկյան Ֆիլիպ II-ը վիճարկում էր Անտիոքոսի կառավարումը։Պոնտոսի հռոմեական նվաճումից հետո հռոմեացիներն ավելի ու ավելի էին անհանգստանում Սելևկյանների օրոք Սիրիայում անկայունության մշտական ​​աղբյուրից:Երբ Մ.թ.ա. 63-ին Միտրիդատեսը պարտվեց Պոմպեոսի կողմից, Պոմպեոսը ձեռնամուխ եղավ հելլենիստական ​​արևելքի վերակազմավորմանը՝ ստեղծելով նոր պատվիրատու թագավորություններ և հիմնելով գավառներ:Մինչ հաճախորդ ազգերին, ինչպիսիք են Հայաստանը և Հրեաստանը, թույլատրվում էր շարունակել որոշակի աստիճանի ինքնավարություն տեղական թագավորների օրոք, Պոմպեոսը Սելևկյաններին չափազանց դժվար էր համարում շարունակելու համար.վերացնելով երկու մրցակից Սելևկյան իշխաններին՝ նա Սիրիան դարձրեց հռոմեական գավառ:
▲
●

Characters



Antiochus III the Great

Antiochus III the Great

6th ruler of the Seleucid Empire

Tigranes the Great

Tigranes the Great

King of Armenia

Mithridates I of Parthia

Mithridates I of Parthia

King of the Parthian Empire

Seleucus I Nicator

Seleucus I Nicator

Founder of the Seleucid Empire

References



  • D. Engels, Benefactors, Kings, Rulers. Studies on the Seleukid Empire between East and West, Leuven, 2017 (Studia Hellenistica 57).
  • G. G. Aperghis, The Seleukid Royal Economy. The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire, Cambridge, 2004.
  • Grainger, John D. (2020) [1st pub. 2015]. The Seleucid Empire of Antiochus III. 223–187 BC (Paperback ed.). Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-52677-493-4.
  • Kosmin, Paul J. (2014). The Land of the Elephant Kings: Space, Territory, and Ideology in Seleucid Empire. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-72882-0.
  • R. Oetjen (ed.), New Perspectives in Seleucid History, Archaeology and Numismatics: Studies in Honor of Getzel M. Cohen, Berlin – Boston: De Gruyter, 2020.
  • Michael J. Taylor, Antiochus the Great (Barnsley: Pen and Sword, 2013).