Okres panowania szwedzkiego rodu Wazów rozpoczął się w Rzeczypospolitej w roku 1587. Dwaj pierwsi królowie z tej dynastii, Zygmunt III (1587–1632) i Władysław IV (1632–1648), wielokrotnie podejmowali próby intrygi o wstąpienie na tron ​​​​Szwecji, co było ciągłym źródłem odwracania uwagi od spraw Rzeczypospolitej.W tym czasie Kościół katolicki podjął ideologiczną kontrofensywę, a kontrreformacja pochłonęła wielu konwertytów ze środowisk protestanckich z Polski i Litwy.W 1596 r. unia brzeska podzieliła wschodnich chrześcijan Rzeczypospolitej, tworząc Kościół unicki obrządku wschodniego, ale podlegający władzy papieża.Bunt Zebrzydowskiego przeciwko Zygmuntowi III wybuchł w latach 1606–1608.Pragnąc dominacji w Europie Wschodniej, Rzeczpospolita toczyła wojny z Rosją w latach 1605–1618 w następstwie Czasu Kłopotów w Rosji;serię konfliktów określa się mianem wojny polsko-moskiewskiej lub dymitriad.Wysiłki te zaowocowały ekspansją wschodnich ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jednak cel, jakim było przejęcie tronu rosyjskiego przez polską dynastię panującą, nie został osiągnięty.Szwecja zabiegała o dominację na Bałtyku podczas wojen polsko-szwedzkich toczonych w latach 1617–1629, a Imperium Osmańskie naciskało od południa w bitwach pod Cecorą w 1620 r. i Chocimiem w 1621 r. Ekspansja rolnicza i polityka pańszczyzny na polskiej Ukrainie zaowocowały serią powstań kozackich .Rzeczpospolita, sprzymierzona z monarchią habsburską, nie brała bezpośredniego udziału wwojnie trzydziestoletniej. Panowanie Władysława IV było w większości pokojowe, a inwazja rosyjska w postaci wojny smoleńskiej 1632–1634 została skutecznie odparta.Hierarchia cerkiewna, zakazana w Polsce po unii brzeskiej, została przywrócona w 1635 roku.