Дели Султанат

МЭ 962 он гэхэд Өмнөд Азийн Хинду болон Буддын хаант улсууд Төв Азиас ирсэн лалын армиас хэд хэдэн удаа дайралт хийжээ.Тэдний дунд 997-1030 оны хоорондЭнэтхэгийн хойд хэсгээс Инд мөрний зүүнээс Ямуна мөрний баруун тийш 17 удаа довтолж, дээрэм хийсэн Түрэг Мамлюкийн цэргийн боолын хүү Газнигийн Махмуд байсан. Тэр болгонд зөвхөн баруун Пунжаб руу Исламын засаглалыг өргөжүүлж байв.Лалын дайны удирдагчдын хойд Энэтхэг болон баруун Энэтхэгийн хаант улсуудад хийсэн цуврал дайралт Газнигийн Махмудын дараа ч үргэлжилсэн.Энэхүү дайралтууд нь Исламын хаант улсуудын байнгын хил хязгаарыг тогтоож, өргөтгөсөнгүй.Үүний эсрэгээр Гурид Султан Муизз ад-Дин Мухаммад Гори (ихэвчлэн Горын Мухаммед гэгддэг) 1173 онд хойд Энэтхэг рүү тэлэх системтэй дайн эхлүүлсэн. Тэрээр өөртөө вант улс байгуулж, Исламын ертөнцийг тэлэхийг эрмэлзэж байв.Горын Мухаммед Инд мөрний зүүн талд өөрийн гэсэн суннит исламын хаант улсыг байгуулж, Дели Султанат хэмээх Лалын хаант улсын үндэс суурийг тавьсан юм.Зарим түүхчид 1192 оноос хойш Дели Султант улсыг тэр үед Өмнөд Азид Мухаммед Гори оршин тогтнож, газарзүйн байр сууриа илэрхийлж байсантай холбоотой гэж бичжээ.Гори 1206 онд Исламын Шиа шашинтнууд, заримд нь Хохарууд алагдсан байдаг.Алагдсаны дараа Горигийн боолуудын нэг Түрэг Кутб ад-Дин Айбак засгийн эрхийг гартаа авч Делигийн анхны султан болов.

Муизз ад-Дин Мухаммед Горигийн боол асан Кутб ад-Дин Айбак (Горын Мухаммед гэгддэг) Дели Султанатын анхны захирагч байв.Айбак нь Куман-Кипчак (Түрэг) гаралтай байсан бөгөөд угсаа гарал үүслийн улмаас түүний угсаа Мамлюк (Боол гаралтай) гүрэн гэж нэрлэгддэг ( Иракийн Мамлюк гүрэн эсвэлЕгипетийн Мамлюк гүрэнтэй андуурч болохгүй).Айбак Делигийн султанаар 1206-1210 он хүртэл дөрвөн жил хаан суусан бөгөөд Айбак өгөөмөр зангаараа алдартай байсан бөгөөд хүмүүс түүнийг Лахдата гэж дууддаг байв.

1210 онд Кутб ад-Дин Айбак Лахор хотод поло тоглож байгаад залгамжлагчаа нэрлээгүй байхад гэнэт нас баржээ.Лахор дахь түрэг язгууртнууд (малик, амирууд) хаант улсад тогтворгүй байдлаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд Арам Шахыг Лахор дахь залгамжлагчаар томилов.Цэргийн шүүгч (Амир-и Дад) Али-и Исмаил тэргүүтэй хэсэг язгууртнууд Илтутмишийг хаан ширээнд суухыг урив.Илтутмиш Дели рүү хөдөлж, тэнд засгийн эрхийг булаан авч, дараа нь Баг-и Жүд Арам Шахын цэргүүдийг бут цохив.Дайны талбарт амь үрэгдсэн үү, эсвэл олзлогдон цаазлагдсан уу гэдэг нь тодорхойгүй байна.Илтутмишийн эрх мэдэл найдваргүй байсан бөгөөд лалын шашинтнуудын хэд хэдэн амирууд (язгууртнууд) Кутб ад-Дин Айбакыг дэмжигч байсан тул түүний эрх мэдлийг эсэргүүцэв.Хэд хэдэн байлдан дагуулалт, сөрөг хүчнийг харгис хэрцгийгээр цаазалсаны дараа Илтутмиш эрх мэдлээ бататгав.Түүний засаглалыг Кубача зэрэг хэд хэдэн удаа эсэргүүцэж байсан бөгөөд энэ нь хэд хэдэн дайнд хүргэсэн.Илтутмиш Мултан, Бенгалыг лалын шашинт удирдагчдаас, мөн Хинду удирдагчдаас Рантамбор, Сиваликийг байлдан дагуулсан.Тэрээр мөн Муизз ад-Дин Мухаммед Горигийн өв залгамжлагчийн эрхээ баталгаажуулсан Таж ад-Дин Йылдыз руу дайрч, ялж, цаазалсан.Илтутмишийн засаглал 1236 он хүртэл үргэлжилсэн. Түүнийг нас барсны дараа Дели Султант улсад лалын язгууртнуудын маргаан, аллага, богино хугацааны албан тушаалын талаар маргаантай сул дорой удирдагчид бий болсон.

Кутб Минар нь Дхилликийн цайз болох Лал Котын балгас дээр баригдсан.Кутуб Минарыг Дели Султанатын анхны захирагч Кутб-уд-дин Айбак 1192 онд эхлүүлсэн Кувват-ул-Исламын сүмийн дараа эхлүүлсэн.

Монголын эзэнт гүрэн 1221-1327 он хүртэл Энэтхэгийн хойг руу хэд хэдэн довтолгоон хийсэн ба хожим нь Монгол гаралтай Караунас довтолгоон хийсэн байдаг.Монголчууд тивийн зарим хэсгийг хэдэн арван жил эзэлсэн.Монголчууд Энэтхэгийн ар тал руу урагшлан Дели хотын захад хүрэхэд Дели Султант улс тэдний эсрэг аян дайн хийж, Монголын арми ноцтой ялагдал хүлээв.

1235 оноос хойш хэсэг хугацааны дараа өөр нэг монгол цэрэг Кашмир руу довтолж, тэнд хэдэн жил даругачи (захиргааны захирагч) байрлуулснаар Кашмир Монголын хараат болсон.Ойролцоогоор Кашмирийн буддын шашны их багш Оточи болон түүний ах Намо Өгөдэйн ордонд ирэв.Пакчак хэмээх өөр нэг монгол жанжин Пешавар руу довтолж, Жалал ад-Диныг орхин явсан ч монголчуудад заналхийлсээр байсан овгуудын армийг бут ниргэжээ.Голдуу халжууд байсан эдгээр эрчүүд Мултан руу зугтаж Дели султан улсын цэрэгт элсүүлэв.1241 оны өвөл Монголын цэрэг Инд мөрний хөндийг довтолж, Лахорыг бүслэв.Гэсэн хэдий ч 1241 оны 12-р сарын 30-нд Мунггетугийн удирдлаган дор байсан монголчууд Дели Султант улсаас гарахын өмнө хотыг нядалгаад авав.Үүний зэрэгцээ Их хаан Өгэдэй нас барав (1241).

Мамлюк Султан Шамсуддин Илтутмишийн охин Разия 1231-1232 онд аав нь Гвалиорын кампанит ажилд завгүй байх үед Делиг захирч байжээ.Илтутмиш энэ хугацаанд түүний үзүүлбэрт гүн сэтгэгдэл төрүүлсэн байж болзошгүй домогт өгүүлснээр Делид буцаж ирснийхээ дараа Разиаг өв залгамжлагчаар томилжээ.Илтутмишийг Разиагийн төрсөн ах Рукнуддин Фируз залгамжилсан бөгөөд түүний эх Шах Туркан түүнийг цаазлахаар төлөвлөж байжээ.Рукнуддины эсрэг бослогын үеэр Разиа олон нийтийг Шах Турканы эсрэг турхирч, 1236 онд Рукнуддиныг огцруулсны дараа хаан ширээнд суув. Разиагийн өргөмжлөлийг язгууртны хэсэг эсэргүүцэж, зарим нь эцэст нь түүнтэй нэгдсэн бол бусад нь ялагдсан.Түүнийг дэмжиж байсан Түрэгийн язгууртнууд түүнийг том хүн болно гэж найдаж байсан ч тэрээр хүчээ улам бүр бататгаж байв.Энэ нь түүний турк бус офицеруудыг чухал албан тушаалд томилсонтой хавсарч тэдний дургүйцлийг хүргэсэн юм.Түүнийг дөрвөн жил хүрэхгүй хугацаанд захирсны эцэст 1240 оны 4-р сард хэсэг язгууртнууд огцруулжээ.

Монголын цэрэг давшиж, 1241 онд эртний Лахор хотыг 30 мянган морьт цэрэг дайрчээ.Монголчууд Лахорын амбан захирагч Малик Ихтяруддин Каракашыг ялан дийлж, хүн амыг бүхэлд нь хядаж, хотыг газар шороонд нь буулгажээ.Лахор хотод монголчуудын сүйрлээс өмнөх барилга байгууламж, хөшөө дурсгал байхгүй.

Гияс уд Дин бол сүүлчийн Шамси султан Насируддин Махмудын ван юм.Тэрээр язгууртны эрх мэдлийг бууруулж, султаныг өндөрт өргөв.Түүний анхны нэр нь Баха Уд Дин байв.Тэрээр Илбари турк байсан.Түүнийг бага байхад нь монголчууд олзолж, Газни руу аваачиж, суфи шашинтай Басрагийн Хаважа Жамал уд-динд заржээ.Дараа нь сүүлчийнх нь түүнийг бусад боолуудын хамт 1232 онд Делид авчирсан бөгөөд бүгдийг нь Илтутмиш худалдаж авчээ.Балбан нь Илтутмишийн 40 түрэг боолын алдартай бүлэгт багтдаг байв.Гияс хэд хэдэн байлдан дагуулалт хийсэн бөгөөд зарим нь вазир байв.Тэрээр Делиг хавчиж, Бенгалыг дахин байлдан дагуулсан Меватчуудыг бут ниргэж, хүү болон өв залгамжлагчийнх нь амь насыг хохироосон Монголын аюулыг амжилттай даван туулж байв.Цөөн хэдэн цэргийн ололт амжилтыг үл харгалзан Балбан иргэний болон цэргийн шугамыг шинэчилсэн нь түүнд тогтвортой, чинээлэг засгийн газар болж, Шамс ад-дин Илтутмиш, хожмын Делигийн хамгийн хүчирхэг захирагчдын нэг Алауддин Халжи нартай хамт энэ албан тушаалыг олгосон. Султанат.

Амир Хусрау нэрээрээ алдаршсан Абу'л Хасан Ямин уд-Дин Хусрау нь Дели Султант улсын дор амьдарч байсанИндо - Персийн суфи дуучин, хөгжимчин, яруу найрагч, эрдэмтэн байв.Тэрээр Энэтхэгийн хойгийн соёлын түүхэнд нэр хүндтэй хүн юм.Тэрээр Энэтхэгийн Дели хотын Низамуддин Аулиагийн ид шидийн болон оюун санааны шавь байсан.Тэрээр голдуу перс хэлээр шүлэг бичдэг төдийгүй хиндави хэлээр шүлэг бичжээ.Араб, Перс, Хиндави хэл дээрх нэр томьёог агуулсан Ḳhāliq Bārī хэмээх шүлгийн толь бичгийг ихэвчлэн түүнд хамааруулдаг.Хусравыг заримдаа "Энэтхэгийн дуу хоолой" эсвэл "Энэтхэгийн тоть" (Тути-э-Хинд) гэж нэрлэдэг бөгөөд "Урду уран зохиолын эцэг" гэж нэрлэдэг.

Биас голын тулалдаан бол 1285 онд Цагадайн хаант улс болон Мамлюкийн султан улсын хооронд болсон тулалдаан юм. Гияс уд дин Балбан Мултан дахь "цус ба төмөр" бэхлэлтийн гинжин хэлхээний стратегийн нэг хэсэг болгон Беас голын дээгүүр цэргийн хамгаалалтын шугамыг зохион байгуулжээ. Цагадайн хаант улсын түрэмгийллийн эсрэг арга хэмжээ болгон Лахор.Балбан довтолгоог няцааж чаджээ.Гэвч түүний хүү Мухаммед Хан тулалдаанд алагдсан юм.

Лахнаути мужийн захирагч Туграл Туган хааны бослогыг дарахад Бугра хаан өөрийн эцэг Султан Гиясуддин Балбанд тусалжээ.Дараа нь Бугра Бенгалын захирагчаар томилогдов.Том ах, хунтайж Мухаммедыг нас барсны дараа түүнийг Делигийн хаан ширээнд суухыг Султан Гиясуддин шаардав.Гэвч Бугра Бенгал мужийн захирагчдаа өөгшүүлж, саналаас татгалзав.Султан Гиясуддин оронд нь хунтайж Мухаммедын хүү Кайхасравыг нэр дэвшүүлэв.1287 онд Гиясуддин нас барсны дараа Бугра хаан Бенгалийн тусгаар тогтнолыг зарлав.Ерөнхий сайд Нижамуддин Делигийн султанаар Насируддин Бугра хааны хүү Кайкабадыг томилов.Гэвч Кайкабадын үр ашиггүй засаглал Дели хотод эмх замбараагүй байдлыг дэлгэрүүлэв.Кайкабад нь вазир Нижамуддины гарт зүгээр л хүүхэлдэй болжээ.Бугра хаан Дели дэх эмх замбараагүй байдлыг зогсоохоор шийдэж, асар их армитай Дели рүү хөдөлсөн.Үүний зэрэгцээ Нижамуддин эцэгтэйгээ сөргөлдөхийн тулд Кайкабадыг асар их армитай давшихыг албадав.Хоёр цэрэг Сарю голын хөвөөнд уулзав.Гэвч аав хүү хоёр цуст тулаанд орохын оронд ойлголцолд хүрчээ.Кайкабад Бугра хааныг Делигээс тусгаар тогтносон болохыг хүлээн зөвшөөрч, Нажимуддиныг өөрийн вазираар томилов.Бугра хаан Лахнаути руу буцаж ирэв.

Халжийн угсаа нь Турк-Афганчуудын өв уламжлалтай байв.Тэд анх түрэг гаралтай байсан.ТэдЭнэтхэгийн Дели рүү явахаасаа өмнө одоогийн Афганистанд удаан суурьшсан байв."Халжи" гэдэг нэр нь Калати Халжи ("Гилжи цайз") гэгддэг Афганистаны хотыг хэлдэг.Афганистаны зарим зуршил, зан заншлыг өөртөө шингээсэн тул тэднийг бусад хүмүүс афган гэж үздэг байв.Халжийн удмын анхны захирагч нь Жалал ад-Дин Фируз Халжи байв.Тэрээр Халжийн хувьсгалын дараа засгийн эрхэнд гарсан бөгөөд энэ нь түрэг язгууртнуудын монополь эрх мэдлээс Энэтхэг-Лалын шашинт язгууртнуудад эрх мэдлийг шилжүүлсэн юм.Халжи ба Энэтхэг-Лалын бүлэглэл нь байнга өсөн нэмэгдэж буй хөрвөгчдийн тоогоор хүчирхэгжиж, хэд хэдэн аллагын үр дүнд засгийн эрхийг авсан.Муиз ад-Дин Кайкабад алагдаж, цэргийн эргэлтээр Жалал-аддин засгийн эрхийг авсан.Тэрээр хаан ширээнд залрах үедээ 70 орчим настай байсан бөгөөд олон түмэнд эелдэг зөөлөн, даруу, эелдэг хаан гэгддэг байжээ.Тэрээр Султаны хувьд монголчуудын довтолгоог няцааж, Исламын шашинд орсноос хойш олон монголчуудыг Энэтхэгт суурьшихыг зөвшөөрсөн юм.Тэрээр Чахаманагийн нийслэл Рантамборыг булаан авч чадаагүй ч Чахаманагийн хаан Хаммирагаас Мандавар, Жайн нарыг олзолжээ.

1296 оны 7-р сард Жалал-уд-дин гэгээн рамазан сард Алитай уулзахаар олон тооны армитай Кара руу явав.Тэрээр командлагч Ахмад Чапдаа армийн дийлэнх хэсгийг хуурай газраар Кара руу аваачиж өгөхийг тушаасан бол өөрөө 1000 цэрэгтэй Ганга мөрнийг уруудан явжээ.Жалал-ад-дины дагалдан яваа хүмүүс Карад ойртоход Али Алмас бегийг түүнтэй уулзахаар илгээв.Алмас Бег Жалал-уд-динд цэргүүдээ үлдээхийг ятгаж, тэдний оршихуй Алиг амиа хорлоход хүргэнэ гэж хэлэв.Жалал-уд-дин зэвсгээ тайлахад хүргэсэн хэдэн нөхдийнхөө хамт завинд суув.Тэд завин дээр явж байхдаа голын эрэг дагуу Алигийн зэвсэгт цэргүүд байрлаж байхыг харав.Эдгээр цэргийг Жалал-ад-динийг зохих ёсоор хүлээн авахаар дуудсан гэж Алмас тэдэнд хэлэв.Жалал-ад-дин Алигийн эелдэг зан авиргүй, энэ үед түүнтэй мэндчилгээнд ирээгүйд гомдолложээ.Гэсэн хэдий ч Али Девагиригийн олзыг танилцуулах, түүнд зориулж найр хийх завгүй байсан гэж Алмас түүнийг Алигийн үнэнч гэдэгт итгүүлжээ.Энэ тайлбарт сэтгэл хангалуун байсан Жалал-уд-дин Кара руу аяллаа үргэлжлүүлж, завин дээр Коран судар уншив.Карад буухад Алигийн дагалдан яваа хүмүүс түүнийг угтан авч Али ёслол төгөлдөр түүний хөл рүү шидсэн.Жалал-ад-дин Алиг хайраар өсгөж, хацар дээр нь үнсэж, авга ахын хайр сэтгэлд эргэлзсэн тул түүнийг зэмлэв.Энэ үед Али өөрийн дагалдагч Мухаммед Салим руу дохио өгөв, тэр нь Жалал-ад-динийг илдээрээ хоёр удаа цохив.Жалал-ад-дин эхний цохилтыг даван гарч, завь руугаа гүйсэн боловч хоёр дахь цохилт нь түүнийг алав.Али толгой дээрээ хааны халхавчийг өргөж, өөрийгөө шинэ Султан хэмээн тунхаглав.Жалал-ад-диний толгойг жад зүүж, Алигийн Кара-Маникпур, Авад мужуудаар жагсав.Завин дээр байсан түүний хамтрагчид мөн амь үрэгдэж, Ахмад Чапын арми Дели рүү ухарчээ.

1296 онд Алауддин Девагири руу дайрч, Жалалуддины эсрэг амжилттай бослого гаргахын тулд олз олж авав.Жалалуддиныг алсны дараа тэрээр Делид эрх мэдлээ бэхжүүлж, Мултанд Жалалуддины хөвгүүдийг эрхшээлдээ оруулав.Дараагийн хэдэн жилд Алауддин Цагадайн хаант улсаас Жаран-Манжур (1297–1298), Сивистан (1298), Кили (1299), Дели (1303), Амроха (1305) зэрэг газруудад хийсэн Монголчуудын довтолгоог амжилттай хамгаалсан.1306 онд түүний цэргүүд Рави голын эрэг орчимд монголчуудын эсрэг шийдэмгий ялалт байгуулж, хожим нь одоогийн Афганистан дахь Монголын газар нутгийг цөлмөсөн юм.Түүний армийг монголчуудын эсрэг амжилттай удирдсан цэргийн командлагчдын тоонд Зафар хан, Улуг хан, түүний боол жанжин Малик Кафур нар багтжээ.Алауддин Гужарат (1299 онд дайрч, 1304 онд хавсаргав), Рантхамбор (1301), Читтор (1303), Малва (1305), Сивана (1308), Жалор (1311) зэрэг хаант улсуудыг эзлэн авав.

1297 оны өвөл Монголын Цагадайн хаант улсын ноян Кадар Алауддин Халжийн захирч байсан Дели Султант улс руу довтлов.Монголчууд Пенжаб мужийг сүйтгэж, Касур хүртэл урагшлав.Алауддин ах Улуг хаан (мөн магадгүй Зафар хаан) тэргүүтэй цэргийг тэдний давшилтыг шалгахаар илгээв.Энэ арми 1298 оны 2-р сарын 6-нд түрэмгийлэгчдийг бут ниргэж, тэдний 20 мянга орчим хүнийг устгаж, монголчуудыг ухрахад хүргэв.

1298–99 онд Монголын арми (Нэгүдэрийн дүрвэгсэд байж магадгүй) Дели Султант улсын Синд муж руу довтолж, одоогийн Пакистан дахь Сивистан цайзыг эзэлжээ.Дели Султан Алауддин Халжи өөрийн жанжин Зафар хааныг монголчуудыг хөөн гаргахаар илгээв.Зафар хан цайзыг эргүүлэн авч, Монголын удирдагч Салди болон түүний хамтрагчдыг шоронд хийв.

1296 онд Делигийн султан болсныхоо дараа Алауддин Халжи эрх мэдлээ бататгахад хэдэн жил зарцуулсан.Тэрээр Энэтхэг-Гангуудын тал нутагт хяналтаа бэхжүүлсний дараа Гужарат руу довтлохоор шийдэв.Гужарат нь үржил шимтэй хөрс, Энэтхэгийн далайн худалдаа эрхэлдэг тул Энэтхэгийн хамгийн баян бүс нутгийн нэг байв.Түүгээр ч барахгүй Гужаратын боомт хотуудад олон тооны лалын худалдаачид амьдардаг байв.Алауддин Гужаратыг байлдан дагуулснаар хойд Энэтхэгийн лалын худалдаачдад олон улсын худалдаанд оролцоход таатай байх болно.1299 онд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи Вагела хаан Карнагийн захирч байсан Энэтхэгийн Гужарат мужийг цөлмөхөөр арми илгээжээ.Делигийн цэргүүд Анахилавада (Патан), Хамбхат, Сурат, Сомнат зэрэг Гужаратын хэд хэдэн томоохон хотуудыг дээрэмджээ.Карна хожмын жилүүдэд өөрийн хаант улсынхаа зарим хэсгийг дахин хяналтандаа авч чадсан.Гэсэн хэдий ч 1304 онд Алауддины хоёр дахь довтолгоо нь Вагела гүрнийг бүрмөсөн устгаж, Гужаратыг Дели Султант улсад нэгтгэв.

Алауддины үед Монгол ноян Кадар 1297-98 оны өвөл Пенжаб руу дайрчээ.Тэрээр Алауддины жанжин Улуг хаанд ялагдаж, ухрахаар болжээ.Салди тэргүүтэй Монголын хоёр дахь довтолгоог Алауддины жанжин Зафар Хан таслан зогсоов.Энэхүү гутамшигт ялагдлын дараа Монголчууд Энэтхэгийг байлдан дагуулах санаатай бүрэн бэлтгэлтэй гурав дахь довтолгоог эхлүүлэв.1299 оны сүүлээр Монголын Цагадайн хаант улсын захирагч Дува өөрийн хүү Кутлуг Хужаагаа Дели хотыг эзлэхээр илгээв.Монголчууд Дели Султант улсыг эзлэн түрэмгийлэхээс гадна захирч байх зорилготой байв.Иймээс тэд Энэтхэг рүү 6 сар үргэлжилсэн жагсаалынхаа үеэр хотуудыг дээрэмдэж, цайзуудыг сүйтгэж байсангүй.Тэднийг Делигийн ойролцоох Кили хотод буудаллах үед Дели Султан Алауддин Халжи тэдний давшилтыг шалгахаар армийг удирдав.Алауддины жанжин Зафар Хан Алауддины зөвшөөрөлгүйгээр Хижлак тэргүүтэй монгол анги руу дайрчээ.Монголчууд Зафар ханыг хууран мэхэлж, Алауддины хуарангаас холдож, улмаар түүний хэсгийг отолтод оруулав.Зафар хан нас барахынхаа өмнө Монголын армид ихээхэн хохирол учруулж чадсан юм.Монголчууд хоёр хоногийн дараа ухрахаар шийджээ.Монголчууд ухрах болсон жинхэнэ шалтгаан нь Кутлуг Хужа хүнд шархадсантай холбоотой бололтой: тэрээр буцах замдаа нас баржээ.

1301 онд Энэтхэгийн Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи хөрш зэргэлдээх Ранастамбхапура (орчин үеийн Рантамбор) хаант улсыг эзлэн авав.Рантамборын Чахамана (Чаухан) хаан Хаммира 1299 онд Делигээс зарим монгол босогчдод орогнол олгосон бөгөөд тэрээр эдгээр босогчдыг устгах эсвэл Алауддинд хүлээлгэн өгөх хүсэлтээс татгалзаж, Дели хотыг довтлоход хүргэв.Дараа нь Алауддин өөрөө Рантхамбор дахь үйл ажиллагааг хяналтандаа авчээ.Тэрээр ханыг нь томруулахын тулд овоо босгохыг тушаав.Удаан хугацааны бүслэлтийн дараа хамгаалагчид өлсгөлөн, гажиг зовлонд нэрвэгджээ.Цөхрөнгөө барсан нөхцөл байдалтай тулгараад 1301 оны 7-р сард Хаммира болон түүний үнэнч хамтрагчид цайзаас гарч ирээд үхтлээ тулалдав.Түүний эхнэр, охид болон бусад эмэгтэй төрөл төрөгсөд нь Жаухар (өөрийгөө бөөнөөр нь шатаах) үйлдсэн.Алауддин цайзыг эзлэн Улуг хааныг захирагчаар томилов.

1303 онд Цагадайн хаант улсын монгол арми Делигийн султан улс руу довтолж, Делигийн армийн хоёр том анги хотоос хол байх үед.Монголчуудыг жагсаж эхлэх үед Читторт эзгүй байсан Дели Султан Алауддин Халжи Дели рүү яаран буцав.Гэсэн хэдий ч тэрээр дайнд хангалттай бэлтгэл хийж чадаагүй тул баригдаж буй Сири Форт дахь сайн хамгаалалттай хуаранд хоргодохоор шийджээ.Тарагай тэргүүтэй монголчууд Дели хотыг хоёр сар гаруй бүслэн, захын дүүргүүдийг нь цөлмөсөн.Эцэст нь тэд Алауддины хуаранг эвдэж чадаагүй тул ухрахаар шийджээ.Энэхүү түрэмгийлэл нь Монголчуудын Энэтхэгт хийсэн хамгийн ноцтой довтолгооны нэг байсан бөгөөд Алауддин дахин давтагдахаас сэргийлэхийн тулд хэд хэдэн арга хэмжээ авахад хүргэв.ТэрээрЭнэтхэг рүү явсан монголчуудын зам дагуу цэргийн байдлаа бэхжүүлж, хүчирхэг армийг хадгалахад шаардлагатай орлогын урсгалыг хангахын тулд эдийн засгийн шинэчлэл хийжээ.

1303 онд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи Читтор цайзыг найман сар үргэлжилсэн бүслэлтийн дараа Гухила хаан Ратнасимхагаас булаан авчээ.Энэхүү мөргөлдөөнийг хэд хэдэн домогт түүх, тухайлбал Алауддины зорилго нь Ратнасимхагийн үзэсгэлэнт эхнэр Падмаватийг олж авах зорилготой байсан гэж үздэг Падмават хэмээх түүхэн туульс шүлэгт дүрслэгдсэн байдаг;Энэ домгийг ихэнх түүхчид түүхэн алдаатай гэж үздэг.

1305 онд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи Энэтхэгийн төв хэсэгт орших Малвагийн Парамара хаант улсыг эзлэхээр арми илгээжээ.Делигийн арми хүчирхэг Парамара сайд Гогаг ялж, хөнөөсөн бол Парамара хаан Махалакадева Манду цайзад орогнов.Алауддин Малвагийн захирагчаар Айн аль-Мулк Мултани томилов.Малвад эрх мэдлээ бататгасны дараа Айн аль-Мулк Мандуг бүсэлж, Махалакадевааг алжээ.

Алауддины арга хэмжээг үл харгалзан Али Бег тэргүүтэй монгол цэрэг 1305 онд Дели Султант улс руу довтолсон бөгөөд Алауддин Монголчуудыг дарахын тулд Малик Наякаар удирдуулсан 30 мянган хүнтэй морьт цэргийг илгээжээ.Монголчууд Делигийн арми руу ганц хоёр сул довтолгоо хийсэн.Делигийн арми түрэмгийлэгчдийг бут ниргэжээ.Амрохагийн тулалдаан нь 1305 оны 12-р сарын 20-нд Энэтхэгийн Дели Султант улс болон Төв Азийн Монгол Цагадайн хаант улсын арми хооронд болсон.Малик Наякаар удирдуулсан Делигийн хүч Али Бег, Тартак тэргүүтэй Монголын армийг одоогийн Уттар Прадеш мужийн Амрохагийн ойролцоо бут цохив.Алауддин олзлогдсон хүмүүсийн заримыг нь хороож, заримыг нь шоронд хорихыг тушаав.Гэсэн хэдий ч Алауддин олзлогдсон бүх хүмүүсийг зааны хөлд гишгэж алахыг тушаасан гэж Барани мэдэгджээ.

1306 онд Цагадайн хаант улсын захирагч Дува 1305 онд Монголчуудын ялагдлын өшөөг авахаар Энэтхэг рүү экспедиц илгээв. Түрэмгийлэгч армид Копек, Икбалманд, Тай-Бу тэргүүтэй гурван цэрэг багтжээ.Түрэмгийлэгчдийн давшилтыг шалгахын тулд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи Малик Кафур тэргүүтэй армийг илгээж, Малик Туглук зэрэг бусад жанжнуудын дэмжлэгтэй байв.Делигийн арми шийдэмгий ялалт байгуулж, хэдэн арван мянган түрэмгийлэгчдийг устгав.Олзлогдсон монголчуудыг Делид авчирч, нэг бол алж, эсвэл боол болгон худалдсан.Энэ ялагдлын дараа Монголчууд Алауддины үед Дели Султант улс руу довтолсонгүй.Энэхүү ялалт нь Алауддины жанжин Туглукийг зоригжуулж, одоогийн Афганистаны Монгол нутагт хэд хэдэн удаа шийтгэх довтолгоон хийсэн юм.

13-р зууны эхэн үед Энэтхэгийн өмнөд хэсэгт орших Декан муж ньЭнэтхэгийн хойд хэсгийг цөлмөсөн гадаадын армиас хамгаалагдсан асар их баян нутаг байв.Какатия гүрэн нийслэл Варангал хоттой Декан мужийн зүүн хэсгийг захирч байв.1296 онд Алауддин Делигийн хаан ширээнд суухаасаа өмнө Какатиягийн хөрш Ядавасын нийслэл Девагири руу дайрч байжээ.Девагиригаас олдсон дээрэм нь түүнийг Варангал руу довтлох төлөвлөгөө гаргахад хүргэв.1301 онд Рантамборыг байлдан дагуулсны дараа Алауддин жанжин Улуг хаанд Варангал руу аян дайнд бэлтгэхийг тушаасан боловч Улуг хаан цаг бусаар нас барснаар энэ төлөвлөгөө тасалдсан.1309 оны сүүлээр Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи өөрийн жанжин Малик Кафурыг Какатиягийн нийслэл Варангал руу экспедицээр илгээв.Малик Кафур 1310 оны 1-р сард Какатиягийн хил дээрх цайзыг эзлэн, тэдний газар нутгийг эзлэн авсны дараа Варангалд хүрчээ.Сар үргэлжилсэн бүслэлтийн дараа Какатиягийн захирагч Пратапудра эвлэрлийн гэрээ байгуулахаар шийдэж, Дели рүү жил бүр алба гувчуур илгээх амлалтаас гадна асар их баялгийг түрэмгийлэгчдэд хүлээлгэн өгчээ.

Ойролцоогоор 1308 онд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи өөрийн жанжин Малик Кафураар удирдуулсан томоохон армийг Ядава хааны Рамачандрагийн нийслэл Девагири руу илгээв.Алп хааны командалсан Делигийн армийн хэсэг Ядавагийн хаант улс дахь Карнагийн ноёд руу довтолж, дараа нь Алауддины хүү Хизр хантай гэрлэсэн Вагела гүнж Деваладевиг олзолжээ.Малик Кафурын удирдсан өөр нэг хэсэг нь хамгаалагчдын сул эсэргүүцлийн дараа Девагириг барьж авав.Рамачандра Алауддины вассал болохыг зөвшөөрч, дараа нь Малик Кафурт өмнөд хаант улсуудыг довтлоход тусалсан.

1311 онд Дели Султанатын захирагч Алауддин Халжи одоогийнЭнэтхэгийн Ражастан дахь Жалор цайзыг эзлэхээр арми илгээжээ.Жалорыг Чахаманагийн захирагч Канхададева захирч байсан бөгөөд түүний арми Делигийн цэргүүдтэй хэд хэдэн удаа тулалдаж байсан, ялангуяа Алауддин хөрш Сивана цайзыг эзлэн авснаас хойш.Канхададевагийн арми түрэмгийлэгчдийн эсрэг анхны амжилтад хүрсэн боловч эцэст нь Жалор цайз Алауддины генерал Малик Камал ад-Дин тэргүүтэй армид унав.Канхададева болон түүний хүү Вирамадева амь үрэгдэж, Жалорын Чахамана гүрнийг дуусгавар болгов.

Гази Малик засгийн эрхийг авсны дараа өөрийгөө Гиясуддин Туглак хэмээн нэрлэж, Туглак гүрнийг байгуулж, нэрлэжээ.Тэрээр Турк-Энэтхэгийн холимог гаралтай байсан;Түүний ээж нь Жат язгууртан байсан бөгөөд аав нь Энэтхэгийн Түрэг боолуудаас гаралтай байж магадгүй юм.Тэрээр Халжи гүрний үед дэлгэрч байсан лалын шашинтнуудын татварыг бууруулсан боловч Хиндучуудын татварыг нэмэгдүүлсэн.Тэрээр Дели хотоос зүүн тийш зургаан километрийн зайд монголчуудын дайралтаас илүү хамгаалагдсан цайзтай хот байгуулж, түүнийг Туглакабад гэж нэрлэсэн.1321 онд тэрээр өөрийн ууган хүү Улуг хааныг хожим Мухаммед бин Туглак гэгддэг Арангал, Тиланг (одоо Теланганагийн хэсэг) гэх Хиндугийн хаант улсыг дээрэмдүүлэхээр Деогир руу илгээв.Түүний анхны оролдлого бүтэлгүйтсэн.Дөрвөн сарын дараа Гиясуддин Туглак хүүгээ Арангал, Тиланг дахин дээрэмдэх оролдлого хийхийг хүсэн армийн их хүч илгээжээ.Энэ удаад Улуг хаан амжилттай болов.Арангалыг унагаж, Султанпур гэж нэрлэж, дээрэмдсэн бүх эд баялаг, улсын сан хөмрөг, олзлогдсон хүмүүсийг олзлогдсон хаант улсаас Дели Султант руу шилжүүлэв.Таван жилийн дараа 1325 онд учир битүүлэг нөхцөл байдалд нас барснаар түүний хаанчлал богиноссон.

Мухаммед бин Туглак нь Коран судар, Фикх, яруу найраг болон бусад салбарын өргөн мэдлэгтэй сэхээтэн байв.Тэрээр өөрийн төрөл төрөгсөд, сайд нараа (сайд нараа) маш их хардаж, өрсөлдөгчиддөө маш хатуу хандаж, эдийн засгийн хямралд хүргэсэн шийдвэрүүдийг гаргадаг байв.Жишээлбэл, тэрээр мөнгөн зоосны нэрлэсэн үнэ бүхий үнэт металлаар зоос хийхийг тушаажээ - жирийн хүмүүс гэртээ байсан энгийн металлаар хуурамч зоос цутгаж, түүгээрээ татвар, жизя төлдөг байсан тул бүтэлгүйтэв.

1327 онд Туглук нийслэлээ Делигээс Энэтхэгийн Декан муж дахь Даулатабад (одоогийн Махараштра) руу нүүлгэхийг тушаажээ.Лалын элитийг бүхэлд нь Даулатабад руу шилжүүлэх зорилго нь тэднийг дэлхийг байлдан дагуулах номлолд оруулах явдал байв.Тэрээр тэдний үүргийг Исламын шашны бэлгэдлийг эзэнт гүрний үг хэллэгт тохируулан сурталчлах үүрэг гүйцэтгэгч гэж үзсэн бөгөөд суфичууд ятгах замаар Деканы олон оршин суугчдыг лалын шашинтай болгож чадна гэж үзжээ.1334 онд Мабар хотод бослого гарчээ.Түүнийг бослогыг дарахаар явж байтал Бидарт тахал өвчин дэгдэж, Туглаг өөрөө өвдөж, олон цэрэг нас баржээ.Түүнийг Даулатабад руу буцаж ирэхэд Мабар, Дварсамудра нар Туглукийн хяналтаас салжээ.Үүний дараа Бенгалд бослого гарчээ.Султанатын хойд хил довтолгоонд өртөхөөс эмээж, 1335 онд тэрээр нийслэлээ Дели рүү буцаан шилжүүлэхээр шийдэж, иргэдэд өмнөх хот руугаа буцах боломжийг олгожээ.

1330 онд Деогири руу хийсэн амжилтгүй экспедицийн дараа тэрээр жетон валют гаргасан;Энэ нь алт, мөнгөн зоосны үнэ цэнтэй тэнцэх хэмжээний гуулин, зэс зоос цутгажээ.Барани султаны алтаар шагнуулж, бэлэг сэлт өгөх үйлдлээс болж эрдэнэсийн сан шавхагдаж дууслаа гэж бичжээ.Үүний үр дүнд зоосны үнэ буурч, Сатиш Чандрагийн хэлснээр зоос "чулуу шиг үнэ цэнэгүй" болжээ.Энэ нь мөн худалдаа, худалдааг тасалдуулж байв.Токен мөнгөн тэмдэгт нь перс, араб хэл дээр хааны тамганы оронд шинэ зоос ашигласан гэсэн бичээстэй байсан тул иргэд албан ёсны болон хуурамч зоосыг ялгаж чаддаггүй байв.

Карната вант гүрэн гэж нэрлэгддэг Вижаянагара эзэнт гүрэн нь ӨмнөдЭнэтхэгийн Декан өндөрлөгийн бүсэд байрладаг байв.Үүнийг 1336 онд Сангама удмын ах дүү Харихара I, Букка Рая I нар Ядавагийн удмын гэж үздэг бэлчээрийн мал аж ахуй эрхэлдэг үхэрчдийн нийгэмлэгийн гишүүд байгуулжээ.13-р зууны эцэс гэхэд өмнөд гүрнүүд Исламын довтолгооноос сэргийлэх гэсэн оролдлогын оргил нь эзэнт гүрэн болж алдаршжээ.Оргил үедээ энэ нь Өмнөд Энэтхэгийн бараг бүх эрх баригч гэр бүлүүдийг захирч, Декан султануудыг Тунгабхадра-Кришна голын доаб бүсээс цааш түлхэж, орчин үеийн Одишаг (эртний Калинга) Гажапати хаант улсаас өөртөө нэгтгэж, улмаар мэдэгдэхүйц хүчирхэг гүрэн болсон.Энэ нь 1565 онд Таликотагийн тулалдаанд Деккан султануудын нэгдсэн армиудад томоохон хэмжээний цэргийн ялагдал хүлээсний дараа түүний хүч чадал буурсан ч 1646 он хүртэл үргэлжилсэн.Энэхүү эзэнт гүрэн нь Энэтхэгийн Карнатака мужийн Дэлхийн өвд бүртгэгдсэн өнөөгийн Хампи хотыг тойрон хүрээлэгдсэн нийслэл Вижаянагара хотын нэрээр нэрлэгдсэн юм.Эзэнт гүрний эд баялаг, алдар нэр нь Доминго Паес, Фернао Нунес, Никколо де' Конти зэрэг дундад зууны Европын аялагчдын зочлон, зохиол бүтээлд нь сүнслэг нөлөө үзүүлсэн.Эдгээр аяллын тэмдэглэл, орон нутгийн хэл дээрх орчин үеийн уран зохиол, эпиграфи, Вижаянагара дахь орчин үеийн археологийн малтлага нь эзэнт гүрний түүх, хүч чадлын талаар хангалттай мэдээлэл өгсөн.Эзэнт гүрний өв нь Өмнөд Энэтхэгт тархсан хөшөө дурсгалуудыг багтаасан бөгөөд хамгийн алдартай нь Хампи дахь бүлэг юм.Өмнөд болон Төв Энэтхэгт сүм хийд барих янз бүрийн уламжлалуудыг Вижаянагара архитектурын хэв маягт нэгтгэсэн.

Сатгаон дахь Изз ад-Дин Яхьягийн захирагчийн үед Шамсуддин Ильяс Шах түүний дор алба хааж байжээ.1338 онд Яхьяаг нас барсны дараа Ильяс Шах Сатгаоныг захирч, Делигээс хараат бусаар өөрийгөө султан хэмээн зарлав.Дараа нь тэрээр кампанит ажил явуулж, 1342 он гэхэд Лахнаути болон Сонаргаоны султан Алауддин Али Шах, Ихтияруддин Гази Шахыг хоёуланг нь ялан дийлсэн. Энэ нь Бенгал улс улс төрийн нэгдэл болж, Бенгалын султан улс болон түүний анхны хаант улс болох Ильясыг байгуулахад хүргэсэн. Шахи.

Тэрээр үеэл Мухаммед бин Туглакыг Гужаратын захирагч Тагигийн хойноос хөөцөлдөж явсан Синд дахь Татта хотод нас барсны дараа залгамжлагч болжээ.Түгээмэл үймээн самууны улмаас түүний хаант улс Мухаммедынхоос хамаагүй бага байв.Тэрээр Бенгал, Гужарат, Варангал зэрэг олон бослоготой тулгарсан.Гэсэн хэдий ч тэрээр эзэнт гүрний дэд бүтцийг сайжруулахын тулд суваг, амралтын газар, эмнэлэг барьж, усан сан байгуулж, сэргээн засварлаж, худаг ухаж байв.Тэрээр Делигийн эргэн тойронд Жаунпур, Фирозпур, Хисар, Фирозабад, Фатехабад зэрэг хэд хэдэн хотыг байгуулжээ.Тэрээр өөрийн хаант улс даяар шариатыг тогтоосон.

Султан Фируз Шах Туглук 1359 онд Бенгалийн хоёр дахь довтолгоог эхлүүлсэн. Туглакууд Персийн язгууртан, Фахруддин Мубарак Шахын хүргэн Зафар Хан Фарсыг Бенгалын хууль ёсны захирагчаар зарлав.Фируз Шах Туглук 80 000 морьт цэрэг, олон тооны явган цэрэг, 470 заанаас бүрдсэн армийг удирдан Бенгал руу явжээ.Сикандар Шах эцгийнхээ өмнөх шигээ Экдала цайзад хоргодож байжээ.Делигийн цэргүүд цайзыг бүслэв.Бенгалын арми борооны эхэн үе хүртэл бэхлэлтээ хүчтэй хамгаалсан.Эцэст нь Сикандар Шах, Фируз Шах нар энхийн гэрээ байгуулснаар Дели Бенгалийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрч, зэвсэгт хүчээ эргүүлэн татав.

Эхний иргэний дайн МЭ 1384 онд Фироз Шах Туглак нас барахаас дөрвөн жилийн өмнө эхэлсэн бол хоёр дахь иргэний дайн Фироз Шахыг нас барснаас хойш зургаан жилийн дараа МЭ 1394 онд эхэлсэн.Эдгээр иргэний дайнууд нь голчлон суннит исламын язгууртны өөр өөр бүлгүүдийн хооронд байсан бөгөөд тус бүр нь зимми нараас татвар авч, оршин суугч тариачдаас орлого олохын тулд тусгаар тогтнол, газар нутгийг эрэлхийлдэг байв.Иргэний дайн өрнөж байх үедЭнэтхэгийн хойд хэсэгт орших Гималайн нурууны голдуу Хинду шашинтнууд бослого гаргаж, Султаны түшмэдэд Жизя, Харажийн татвар төлөхөө больжээ.Энэтхэгийн өмнөд хэсгийн Доаб (одоо Этава) нутгийн хиндучууд МЭ 1390 онд бослогод нэгдсэн.Татар хаан 1394 оны сүүлээр анхны султаны суудлаас хэдхэн километрийн зайд орших Ферозабад хотод Насир-ал-дин Нусрат Шах хэмээх хоёр дахь Султаныг суулгав. Хоёр Султан өөрсдийгөө Өмнөд Азийн хууль ёсны захирагч гэж зарлаж, тус бүр нь цөөн тооны армитай, тэдний хяналтад байдаг. лалын язгууртны бүлэг.Сар бүр тулалдаанууд болж, амируудын хоёрдмол байдал, тал солигдох нь энгийн үзэгдэл болж, Султаны хоёр бүлгийн хоорондох иргэний дайн 1398 он хүртэл буюу Төмөрийн довтолгоо хүртэл үргэлжилсэн.

1398 онд ТөмөрЭнэтхэгийн хойг (Хиндустан) руу аян дайнаа эхлүүлэв.Тухайн үед дэд тивд ноёрхсон хүч нь Дели Султанатын Туглак гүрэн байсан боловч бүс нутгийн султант улсууд үүсч, эзэн хааны гэр бүлийн хүрээнд залгамжлах тэмцлээс болж аль хэдийн суларсан байв.Төмөр замаа Самаркандаас эхэлжээ.Тэрээр 1398 оны 9-р сарын 30-нд Инд мөрнийг гатлан ​​Энэтхэгийн хойд хойг (одоогийн Пакистан , Хойд Энэтхэг ) руу довтлов. Түүнийг Ахир, Гужжар, Жац нар эсэргүүцэж байсан ч Дели Султанат түүнийг зогсоож чадсангүй.1398 оны 12-р сарын 17-нд Маллу Икбалтай холбоотон Султан Насир-ад-Дин Туглак хоёрын хооронд болсон тулаан 1398 оны 12-р сарын 17-нд болсон. Энэтхэгийн цэргүүд соёондоо гинжний шуудан, хорт бодисоор хуягласан дайны заануудтай байсан нь Төмөрийн цэргүүдэд хүнд хэцүү цаг үеийг тулгарсан тул Татарууд анх удаагаа тулалдсан. .Гэвч хэсэг хугацааны дараа Төмөр заан амархан сандардгийг ойлгов.Тэрээр Насир-ад-Дин Туглугын цэргүүдийн дараачийн үймээн самууныг ашиглаж, амархан ялалт байгуулав.Делигийн Султан цэргүүдийнхээ үлдэгдэлтэй зугтав.Делиг халж, балгас болгов.Тулалдааны дараа Төмөр Мултаны захирагч Хизр хааныг өөрийн эрхшээлд Дели Султанатын шинэ султан болгожээ.Дели хотыг байлдан дагуулсан нь Төмөрийн хамгийн том ялалтуудын нэг байсан бөгөөд тухайн үеийн дэлхийн хамгийн баян хотыг булаан авч чадсанаар аян замын хүнд хэцүү нөхцөл байдлаас шалтгаалан Их Дариус, Их Александр , Чингис хааныг давж гарсан юм.Үүнээс болж Дели маш их хохирол амссан бөгөөд сэргэхэд зуун жил зарцуулсан.

Төмөр 1398 онд Дели хотыг эзэлсэний дараа тэрээр Хизр хааныг Мултаны (Пунжаб) орлогчоор томилов.Хизр хаан 1414 оны 5-р сарын 28-нд Делиг эзлэн авч Сайид гүрнийг байгуулжээ.Хизр хаан султан цол аваагүй бөгөөд нэрээр нь Төмөридүүдийн Раят-и-Ала (вассал) хэвээр байсан бөгөөд эхлээд Төмөр, дараа нь түүний ач хүү Шах Рух байв.Хизр хааныг 1421 оны 5-р сарын 20-нд нас барсны дараа түүний хүү Сайид Мубарак шах залгамжлав. Сайдуудын сүүлчийн захирагч Ала-уд-Дин 1451 оны 4-р сарын 19-нд Бахлул Хан Лодигийн талд Дели Султант улсын хаан ширээг сайн дураараа огцруулжээ. Тэгээд Бадаун руу явж 1478 онд нас баржээ.

Лоди гүрэн нь Паштун Лоди овогт харьяалагддаг байв.Бахлул Хан Лоди Лоди гүрнийг үүсгэн байгуулж, Дели Султант улсыг захирсан анхны Пуштун байв.Түүний хаанчлалын хамгийн чухал үйл явдал бол Жаунпурыг байлдан дагуулах явдал байв.Бахлул ихэнх цагаа Шарки гүрний эсрэг тулалдаанд зарцуулж, эцэст нь түүнийг өөртөө нэгтгэсэн.Үүний дараа Делигээс Варанаси хүртэлх бүс нутаг (тэр үед Бенгал мужийн хил дээр байсан) Дели Султанатын нөлөөнд дахин оржээ.Бахлул өөрийн нутаг дэвсгэрт гарсан бослого, бослогыг зогсоохын тулд их зүйл хийж, Гвалиор, Жаунпур, Уттар Прадешийн дээд хэсэгт эзэмшиж байсан.Өмнөх Дели султануудын нэгэн адил тэрээр Дели хотыг хаант улсынхаа нийслэл хэвээр үлдээжээ.

Бахлулын хоёр дахь хүү Сикандар Лоди (төрсөн Низам хаан) 1489 оны 7-р сарын 17-нд түүнийг нас барсны дараа түүнийг залгамжилж, Сикандар Шах цолыг авсан.Тэрээр 1504 онд Агра хотыг байгуулж, сүм хийдүүдийг барьсан.Тэрээр нийслэлийг Делигээс Агра руу шилжүүлэв.Тэрээр эрдэнэ шишийн татварыг цуцалж, худалдаа, худалдааг ивээн тэтгэв.Тэрээр Гулрук хэмээх нэрээр зохиосон нэр хүндтэй яруу найрагч байсан.Тэрээр мөн суралцахыг ивээн тэтгэгч байсан бөгөөд анагаах ухааны санскрит хэлийг перс хэл рүү орчуулахыг тушаажээ.Тэрээр Пуштун язгууртнуудынхаа хувь хүний ​​хандлагыг таслан зогсоож, тайлан тооцоогоо улсын шалгалтад оруулахыг албаддаг байв.Тиймээс тэрээр удирдлагад эрч хүч, сахилга батыг бий болгож чадсан юм.Түүний хамгийн том амжилт бол Бихарыг байлдан дагуулж, өөртөө нэгтгэсэн явдал юм.1501 онд тэрээр захирагч Винаяка-дева Гвалиор руу зугтсан Гвалиорын хараат Дхолпурыг эзлэн авчээ.1504 онд Сикандар Лоди Томарагийн эсрэг дайнаа үргэлжлүүлэв.Эхлээд тэрээр Гвалиорын зүүн талд байрлах Мандраял цайзыг эзлэн авав.Тэрээр Мандраял орчмын газрыг довтолсон боловч түүний олон цэргүүд дараагийн тахлын дэгдэлтээр амиа алдаж, түүнийг Дели рүү буцаж очиход хүргэв.Сикандар Лодигийн Гвалиорын цайзыг эзлэх гэж таван удаа оролдсон нь биелэгдэхгүй байсан тул Ража Ман Сингх I-д ялагдах бүртээ байв.

Сикандар Лоди 1517 онд байгалийн үхлээр нас барж, түүний хоёр дахь хүү Ибрахим Лоди засгийн эрхийг авсан.Ибрахим Афганистан, Персийн язгууртнууд болон бүс нутгийн удирдагчдын дэмжлэгийг хүлээж аваагүй.Панжабын амбан захирагч, Ибрахимын авга ах Даулат Хан Лоди Могал Бабурт хүрч, Дели Султант улс руу дайрахыг урив.Ибрахим Лоди маш сайн дайчин шинж чанартай байсан ч шийдвэр, үйлдэлдээ яаруу, бодлогогүй ханддаг байв.Түүний хааны абсолютизмыг оролдох оролдлого нь эрт байсан бөгөөд засаг захиргааг бэхжүүлэх, цэргийн нөөцийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авалгүйгээр дарангуйлах бодлого нь бүтэлгүйтэх нь дамжиггүй.Ибрахим олон тооны бослоготой тулгарсан бөгөөд бараг 10 жилийн турш сөрөг хүчнийг орхисон.Лоди гүрэн 1526 онд Панипатын анхны тулалдааны дараа унасан бөгөөд энэ үеэр Бабур илүү том Лодигийн армийг ялж, Ибрахим Лодиг алжээ.Бабур 1857 ондБританийн Раж улсыг мөхөөх хүртэл Энэтхэгийг захирч байсан Могалын эзэнт гүрнийг байгуулжээ.

Гол олдворууд: -Султант улсын хамгийн том хувь нэмэр бол XIII зуунд Төв Азиас ирсэн Монголчуудын түрэмгийллийн болзошгүй сүйрлээс хойг тивийг тусгаарлах түр зуурын амжилт байсан юм.- Султант улс Энэтхэгийн соёлын сэргэн мандалтын үеийг эхлүүлсэн.Үүний үр дүнд "Индо-Лалын" нэгдэл нь архитектур, хөгжим, уран зохиол, шашин шүтлэгт үл мэдэгдэх дурсгалуудыг үлдээжээ.-Султан улс нь нутаг дэвсгэрээ үргэлжлүүлэн тэлсээр байсан Моголын эзэнт гүрний үндэс суурийг тавьсан.