Na de dood van Bolesław I de Dappere leidde zijn expansieve beleid tot een druk op de middelen van de vroege Poolse staat, met als hoogtepunt een ineenstorting van de monarchie.Het herstel werd geïnitieerd door Casimir I de Hersteller, die regeerde van 1039 tot 1058. Zijn zoon, Bolesław II de Generous, kreeg tijdens zijn regering van 1058 tot 1079 echter te maken met aanzienlijke uitdagingen, waaronder een berucht conflict met bisschop Stanislaus van Szczepanów.De moord op de bisschop door Bolesław, na zijn excommunicatie wegens beschuldigingen van overspel, leidde tot een opstand van de Poolse edelen, resulterend in de afzetting en ballingschap van Bolesław.De fragmentatie van Polen werd verder verergerd na 1138 toen Bolesław III in zijn Testament zijn rijk onder zijn zonen verdeelde, wat leidde tot verminderde monarchale controle en frequente interne conflicten gedurende de 12e en 13e eeuw.Gedurende deze tijd probeerden opmerkelijke figuren als Casimir II de Rechtvaardige in 1180 hun heerschappij te versterken door zich nauwer aan te sluiten bij de Kerk, terwijl de kroniekschrijver Wincenty Kadłubek rond 1220 aanvullende historische inzichten verschafte.De interne verdeeldheid maakte Polen kwetsbaar voor externe bedreigingen, zoals blijkt uit de invasie van de Duitse Ridders in opdracht van Konrad I van Mazovië in 1226, aanvankelijk om de Baltische Pruisische heidenen te bestrijden, maar resulterend in langdurige conflicten over territorium.De Mongoolse invasies die in 1240 begonnen, destabiliseerden de regio verder, met de aanzienlijke nederlaag bij de Slag om Legnica in 1241. Ondanks deze uitdagingen werd de periode ook gekenmerkt door economische groei en stedelijke ontwikkeling, waarbij Wrocław in 1242 de eerste geïncorporeerde Poolse gemeente werd en Talrijke steden werden opgericht onder de wet van Magdeburg.Pogingen om Polen te herenigen kregen aan het einde van de 13e eeuw terrein, waarbij de korte regering van hertog Przemysł II als koning in 1295 een kortstondig herstel van de monarchie markeerde.Pas toen Władysław I de Ellebooghoge in 1320 opsteeg, werd er substantiëlere vooruitgang geboekt op de weg naar hereniging.Zijn zoon, Casimir III de Grote, die regeerde van 1333 tot 1370, versterkte en breidde het koninkrijk Polen aanzienlijk uit, hoewel de verliezen zoals Silezië aanhielden.Casimir III bevorderde ook de integratie van diverse bevolkingsgroepen en bevestigde in 1334 de privileges van de Joodse gemeenschap die in 1264 door Bolesław de Vrome was opgericht, waardoor Joodse nederzettingen werden aangemoedigd.Zijn regering zag ook het begin van de verovering van Rood Roethenië in 1340 en de oprichting van wat de Jagiellonische Universiteit zou worden in 1364, wat een periode van aanzienlijke culturele en territoriale expansie onderstreepte ondanks aanhoudende uitdagingen.