Het koninkrijk Pagan was het eerste Birmese koninkrijk dat de regio's verenigde die later het huidige Myanmar zouden vormen.Pagan's 250-jarige heerschappij over de Irrawaddy-vallei en haar periferie legde de basis voor de opkomst van de Birmese taal en cultuur, de verspreiding van de Bamar-etniciteit in Boven-Myanmar en de groei van het Theravada- boeddhisme in Myanmar en op het vasteland van Zuidoost-Azië.^[22]Het koninkrijk groeide uit een kleine 9e-eeuwse nederzetting in Pagan (het huidige Bagan) door de Mranma / Birmanen, die onlangs vanuit het koninkrijk Nanzhao de Irrawaddy-vallei waren binnengekomen.In de daaropvolgende tweehonderd jaar groeide het kleine vorstendom geleidelijk uit tot het absorberen van de omringende regio's tot de jaren 1050 en 1060 toen koning Anawrahta het heidense rijk stichtte en voor het eerst de Irrawaddy-vallei en zijn periferie onder één staatsbestel verenigde.Tegen het einde van de 12e eeuw hadden de opvolgers van Anawrahta hun invloed verder naar het zuiden uitgebreid tot op het bovenste Maleisische schiereiland , in het oosten tenminste tot aan de rivier de Salween, in het verder noorden tot onder de huidige grens met China, en in het westen, in het noorden. Arakan en de Chin-heuvels.^[23] In de 12e en 13e eeuw was Pagan, naast het Khmer-rijk , een van de twee belangrijkste rijken op het vasteland van Zuidoost-Azië.^[24]De Birmese taal en cultuur werden geleidelijk dominant in de bovenste Irrawaddy-vallei en overschaduwden tegen het einde van de 12e eeuw de Pyu-, Mon- en Pali-normen.Het Theravada-boeddhisme begon zich langzaam naar het dorpsniveau te verspreiden, hoewel tantrische, mahayana-, brahmaanse en animistische praktijken in alle sociale lagen zwaar verankerd bleven.De heersers van Pagan bouwden meer dan 10.000 boeddhistische tempels in de archeologische zone van Bagan, waarvan er nog ruim 2000 over zijn.De rijken schonken belastingvrij land aan religieuze autoriteiten.^[25]Het koninkrijk raakte halverwege de 13e eeuw in verval, omdat de voortdurende groei van de belastingvrije religieuze rijkdom tegen de jaren 1280 het vermogen van de kroon om de loyaliteit van hovelingen en militaire militairen te behouden ernstig had aangetast.Dit luidde een vicieuze cirkel in van interne wanorde en externe uitdagingen door de Arakanese, Mons, Mongolen en Shans.Herhaalde Mongoolse invasies (1277–1301) brachten het vier eeuwen oude koninkrijk in 1287 ten val. De ineenstorting werd gevolgd door 250 jaar van politieke fragmentatie die tot ver in de 16e eeuw duurde.^[26] Het heidense koninkrijk werd onherstelbaar opgesplitst in verschillende kleine koninkrijken.Tegen het midden van de 14e eeuw was het land georganiseerd langs vier grote machtscentra: Boven-Birma, Neder-Birma, Shan-staten en Arakan.Veel van de machtscentra bestonden zelf uit (vaak losjes bezette) kleine koninkrijken of prinselijke staten.Dit tijdperk werd gekenmerkt door een reeks oorlogen en wisselende allianties.Kleinere koninkrijken speelden een precair spel van trouw betuigen aan machtiger staten, soms tegelijkertijd.