قبل از ظهور اقوام ایرانی در اوایل عصر آهن، فلات ایران میزبان تمدن های باستانی متعددی بوده است.عصر مفرغ اولیه شاهد شهرنشینی به دولت شهرها و اختراع نوشتن در خاور نزدیک بود.شوش، یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های جهان، در حدود سال 4395 قبل از میلاد، ^[4] کمی پس از شهر سومری اوروک در سال 4500 پیش از میلاد تأسیس شد.باستان شناسان معتقدند شوش تحت تأثیر اوروک بوده و بسیاری از جنبه های فرهنگ بین النهرین را در خود جای داده است.^[5] شوش بعداً پایتخت ایلام شد که در حدود 4000 سال قبل از میلاد تأسیس شد.^[4]عیلام با مرکزیت غرب و جنوب غربی ایران، تمدن باستانی مهمی بود که تا جنوب عراق گسترش داشت.نام آن، ایلام، از ترجمه های سومری و اکدی گرفته شده است.عیلام یک نیروی سیاسی پیشرو در خاور نزدیک باستان بود که پس از پایتخت آن شوش، در ادبیات کلاسیک به سوزیانا معروف بود.فرهنگ عیلام بر سلسله هخامنشیان ایرانی تأثیر گذاشت و زبان ایلامی که به عنوان زبان منزوی به حساب می آمد، در آن دوره به طور رسمی مورد استفاده قرار گرفت.تصور می‌شود که ایلامی‌ها اجداد لرهای امروزی باشند که زبان آنها، لری، از پارسی میانه جدا شده است.علاوه بر این، فلات ایران دارای مکان‌های پیش از تاریخ متعددی است که نشان‌دهنده وجود فرهنگ‌های باستانی و سکونت‌گاه‌های شهری در هزاره چهارم پیش از میلاد است.^[6] بخش‌هایی از شمال غربی ایران کنونی زمانی بخشی از فرهنگ کورا-آراکس (حدود 3400 سال قبل از میلاد - حدود 2000 پیش از میلاد) بوده و تا قفقاز و آناتولی گسترش یافته است.^[7] فرهنگ جیرفت در جنوب شرقی ایران از قدیمی ترین فرهنگ های فلات است.جیرفت یک سایت باستان شناسی قابل توجه با آثار باستانی هزاره چهارم قبل از میلاد است که دارای حکاکی های منحصر به فرد از حیوانات، شخصیت های اساطیری و نقوش معماری است.این آثار که از موادی مانند کلریت، مس، برنز، سفال و لاجورد ساخته شده‌اند، میراث فرهنگی غنی را نشان می‌دهند.ایگور ام. دیاکونوف، مورخ روسی تأکید کرد که ایرانیان امروزی عمدتاً از گروه‌های غیرهندواروپایی، به‌ویژه ساکنان پیش از ایران در فلات ایران، به جای قبایل پروتو-هندواروپایی سرچشمه می‌گیرند.^[8]