Tayvanın tarixi

1937

Kamin

əlavələr

personajlar

qeydlər

istinadlar


Play button

6000 BCE - 2023

Tayvanın tarixi



Tayvanın tarixi on minlərlə ili əhatə edir, [1] insanların məskunlaşmasına dair ən erkən dəlillərdən və bugünkü Tayvanın yerli xalqlarının əcdadlarına aid edilən əkinçilik mədəniyyətinin eramızdan əvvəl 3000-ci illərdə meydana çıxmasından başlayır.[2] Ada 13-cü əsrin sonlarındaHan Çinliləri və 17-ci əsrdə sonrakı yaşayış məntəqələri ilə əlaqə gördü.Avropa kəşfiyyatı Portuqallar tərəfindən adanın Formosa adlandırılmasına səbəb oldu, hollandlar cənubu,ispanlar isə şimalı müstəmləkə etdilər.Avropadakı mövcudluğu Hoklo və Hakka çinli mühacirlərinin axını izlədi.1662-ci ilə qədər Koxinqa hollandları məğlub edərək, daha sonra 1683-cü ildə Qing sülaləsi tərəfindən ilhaq edilmiş bir qala qurdu. Qing hakimiyyəti altında Tayvanın əhalisi artdı və materik Çindən gələn köçlər səbəbindən əsasən Han Çinliləri oldu.1895-ci ildə Qing Birinci Çin-Yapon müharibəsində məğlub olduqdan sonra Tayvan və PenqhuYaponiyaya verildi.Yapon hakimiyyəti altında Tayvan sənaye artımına məruz qaldı, düyü və şəkərin əhəmiyyətli ixracatçısı oldu.O, həmçinin İkinci Çin-Yapon müharibəsi zamanı strateji baza rolunu oynayıb, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Çinin və digər bölgələrin işğalını asanlaşdırıb.Müharibədən sonra, 1945-ci ildə Tayvan İkinci Dünya Müharibəsindən sonra hərbi əməliyyatların dayandırılmasından sonra Kuomintang (KMT) başçılıq etdiyi Çin Respublikasının (ROC) nəzarəti altına keçdi.Bununla belə, ROC-un nəzarətinin qanuniliyi və xarakteri, o cümlədən suverenliyin ötürülməsi müzakirə mövzusu olaraq qalır.[3]1949-cu ilə qədər Çin Vətəndaş Müharibəsində materik Çini itirən ÇXR Tayvana çəkildi, burada Çan Kay-şek hərbi vəziyyət elan etdi və KMT təkpartiyalı dövlət qurdu.Bu, 1996-cı ildə ilk birbaşa prezident seçkiləri ilə yekunlaşan 1980-ci illərdə demokratik islahatlar baş verənə qədər dörd onillik davam etdi. Müharibədən sonrakı illərdə Tayvan məşhur şəkildə "Tayvan möcüzəsi" adlandırılan əlamətdar sənayeləşmənin və iqtisadi tərəqqinin şahidi oldu. "Dörd Asiya Pələngindən" biri.
HistoryMaps Shop

Mağazanı ziyarət et

Play button
3000 BCE Jan 1

Tayvanın ilk insan sakinləri

Taiwan
Son Pleistosendə dəniz səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə aşağı idi, bu da Tayvan Boğazının döşəməsini quru körpüsü kimi ifşa etdi.[4] Tayvan və Penqhu adaları arasında əhəmiyyətli onurğalı fosilləri, xüsusilə Homo cinsinin naməlum bir növünə aid olan və 450.000 ilə 190.000 il arasında olduğu təxmin edilən bir çənə sümüyü aşkar edildi.[5] Tayvan haqqında müasir insan sübutları 20.000 ilə 30.000 il əvvələ aiddir, [1] ən qədim artefaktlar Paleolit ​​Çanqbin mədəniyyətinə aid yonma-çınqıl alətlərdir.Bu mədəniyyət 5000 il əvvələ qədər mövcud olmuşdur [6] , Eluanbidəki yerlər sübut edir.Bundan əlavə, Sun Moon gölündən çöküntü analizi göstərir ki, əkinçilik 11.000 il əvvəl başlayıb, 4200 il əvvəl düyü becərilməsinin artması ilə dayandırılıb.[7] Holosen 10.000 il əvvəl başladığı kimi, dəniz səviyyəsi yüksələrək Tayvan boğazını meydana gətirdi və Tayvanı materikdən təcrid etdi.[4]Təxminən eramızdan əvvəl 3000-ci ildə Tayvan sahillərində sürətlə yayılan Neolit ​​Dapenkeng mədəniyyəti meydana çıxdı.Simli saxsı qablar və cilalanmış daş alətləri ilə seçilən bu mədəniyyət düyü və darı becərmiş, lakin dəniz ehtiyatlarından çox asılı idi.Dapenkeng mədəniyyətinin Tayvana erkən avstroneziya dillərində danışan hazırkı Tayvan aborigenlərinin əcdadları tərəfindən gətirildiyinə inanılır.[2] Bu insanların nəsilləri Tayvandan Cənub-Şərqi Asiya, Sakit okean və Hind okeanlarının müxtəlif bölgələrinə köç etmişlər.Qeyd edək ki, hazırda geniş ərazilərdə danışılan Malayo-Polinezya dilləri Avstroneziya ailəsinin yalnız bir qolunu təşkil edir, qalan filiallar isə Tayvana aiddir.[8] Bundan əlavə, Filippin arxipelaqı ilə ticarət eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin əvvəllərindən başlamış və Filippin yeşim mədəniyyətində Tayvan nəfsiminin istifadəsini birləşdirmişdir.[9] Niaosung [10] kimi mədəniyyətlərdə dəmirin tətbiqi ilə Dapenkengdən sonra bir neçə mədəniyyət müvəffəq oldu və eramızın 400-cü illərində yerli çiçəkləmə zavodları, ehtimal ki, Filippindən əldə edilmiş texnologiya olan işlənmiş dəmir istehsal etdi.[11]
▲
●
1292 Jan 1

Han Çin Tayvan ilə əlaqə

Taiwan
Yuan sülaləsi dövründə (1271-1368) Han Çinliləri Tayvanı kəşf etməyə başladılar.[12] Yuan imperatoru Xubilay Xan, 1292-ci ildə Yuanın hökmranlığını təsdiq etmək üçün Ryukyu Krallığına məmurlar göndərdi, lakin onlar səhvən Tayvana endilər.Üç əsgərin ölümü ilə nəticələnən münaqişədən sonra onlar dərhal Çinin Quanzhou şəhərinə qayıtdılar.Wang Dayuan 1349-cu ildə Tayvanı ziyarət edərək, onun sakinlərinin Penqhudakılardan fərqli adətlərə sahib olduğunu müşahidə etdi.O, digər çinli köçkünləri xatırlatmadı, lakin Liuqiu və Pisheye adlı bölgələrdəki müxtəlif həyat tərzini vurğuladı.[13] Zhejiangdan Çuhou qablarının tapılması Çin tacirlərinin 1340-cı illərdə Tayvanı ziyarət etdiyini göstərir.[14]
▲
●
Tayvanın ilk yazılı hesabı
Tayvanın aborigen qəbilələri ©HistoryMaps
1349 Jan 1

Tayvanın ilk yazılı hesabı

Taiwan
1349-cu ildə Van Dayuan Tayvana səfərini sənədləşdirərək [15] adada çinli köçkünlərin olmadığını, lakin onların Penqhuda mövcudluğunu qeyd etdi.[16] O, Tayvanın müxtəlif bölgələrini Liuqiu və Pişeye kimi fərqləndirdi.Liuqiu, Penqhudan daha isti iqlimi olan geniş meşələr və dağlar ölkəsi kimi təsvir edilmişdir.Sakinlərinin özünəməxsus adət-ənənələri var idi, nəqliyyatda sallara güvənər, rəngli paltar geyər, dəniz suyundan duz, şəkər qamışından içki alırdılar.Düşmənlərə qarşı adamyeyənliklə məşğul olurdular və müxtəlif yerli məhsullar və ticarət əşyaları var idi.[17] Digər tərəfdən, şərqdə yerləşən Pişeye dağlıq ərazisi və məhdud kənd təsərrüfatı ilə xarakterizə olunurdu.Sakinlərinin fərqli döymələri var idi, saçlarını tutamlar taxırdılar, basqın və adam oğurluğu ilə məşğul olurdular.[18] Tarixçi Efren B. Isorena belə nəticəyə gəldi ki, Tayvanın Pişeye xalqı və Filippindən olan Visayanlar yaxın qohumdurlar, çünki Visayanların Çinə basqın etməzdən əvvəl Tayvana səyahət etdikləri bilinirdi.[19]
▲
●
Tayvanın Erkən Ticarət və Pirat Dövrü
Qılınc və qalxan tutan anti-wokou Ming əsgərləri. ©Anonymous
1550 Jan 1

Tayvanın Erkən Ticarət və Pirat Dövrü

Taiwan
16-cı əsrin əvvəllərində Tayvanın cənub-qərb hissəsinə tez-tez gələnçinli balıqçıların, tacirlərin və dəniz quldurlarının sayında nəzərəçarpacaq artım oldu.Bəzi Fujian tacirləri hətta Formosan dillərini mükəmməl bilirdilər.Əsr irəlilədikcə Tayvan Çin tacirləri və quldurları üçün Ming hakimiyyətindən qaçan strateji bir nöqtəyə çevrildi, bəziləri adada qısa yaşayış məntəqələri qurdu.Xiaodong dao və Dahui guo kimi adlar bu dövrdə Tayvana istinad etmək üçün istifadə edilmişdir, "Tayvan" Tayouan qəbiləsindən alınmışdır.Lin Daoqian və Lin Feng kimi görkəmli quldurlar da yerli qrupların və Ming donanmasının müqaviməti ilə üzləşməzdən əvvəl Tayvanı müvəqqəti baza kimi istifadə edirdilər.1593-cü ildə Ming məmurları Çin zibillərinə orada ticarət etmək üçün lisenziyalar verərək Tayvanın şimalında mövcud olan qeyri-qanuni ticarəti rəsmən etiraf etməyə başladılar.[20]Çinli tacirlər əvvəlcə kömür, kükürd, qızıl və geyik əti kimi ehtiyatlar müqabilində Tayvanın şimalındakı yerli əhali ilə dəmir və toxuculuq ticarəti edirdilər.Ancaq vaxt keçdikcə Tayvanın cənub-qərb bölgəsi kefal balığı və maral dərilərinin bolluğuna görə Çinli tacirlərin əsas diqqət mərkəzinə çevrildi.Sonuncular xüsusilə gəlirli idi, çünki onlaryaponlara əhəmiyyətli gəlir əldə etmək üçün satıldılar.[21] Bu ticarət 1567-ci ildən sonra inkişaf etdi və qadağalara baxmayaraq çinlilər üçün Çin-Yapon ticarəti ilə məşğul olmaq üçün dolayı yolla xidmət etdi.1603-cü ildə Çen Di Vokou dəniz quldurları ilə mübarizə aparmaq üçün Tayvana ekspedisiyaya rəhbərlik etdi, [20] bu ekspedisiya zamanı "Dongfanji (Şərqi Barbarların Hesabatı)" əsərində yerli yerli qəbilələrlə və onların həyat tərzləri ilə qarşılaşdı və onları sənədləşdirdi.
▲
●
Tayvanda ilk avropalılar
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1582 Jan 1

Tayvanda ilk avropalılar

Tainan, Taiwan
1544-cü ildə Tayvanı keçən portuqal dənizçilər ilk dəfə gəminin jurnalına adanın adını "Gözəl ada" mənasını verən Ilha Formosa qeyd etdilər.1582-ci ildə Portuqaliya gəmisinin batmasından sağ çıxanlar salla Makaoya qayıtmazdan əvvəl on həftə (45 gün) malyariya və aborigenlərlə mübarizə apardılar.
▲
●
1603 Jan 1

Şərq Barbarlarının Hesabatı

Taiwan
17-ci əsrin əvvəllərində Çen DiVokou quldurlarına qarşı ekspedisiya zamanı Tayvanı ziyarət etdi.[21] Qarşıdurmadan sonra Vuyu generalı Şen dəniz quldurlarına qalib gəldi və yerli başçı Damila minnətdarlıq üçün hədiyyələr təqdim etdi.[22] Çen Dongfanjidə (Şərqi Barbarların Hesabatı) [23] müşahidələrini diqqətlə sənədləşdirərək, Tayvanın yerli sakinləri və onların həyat tərzi haqqında məlumat verdi.Çen Şərq Barbarları kimi tanınan yerli xalqı Tayvanın Wanggang, Dayuan və Yaogang kimi müxtəlif bölgələrində yaşayan kimi təsvir etdi.500-dən 1000 nəfərə qədər olan bu icmalarda mərkəzləşdirilmiş rəhbərlik yox idi, çox vaxt ən çox nəsli olan şəxsə hörmət edir və onu izləyirdi.Sakinlər atletik və çevik idilər, at sürəti ilə böyük məsafələrə qaça bilirdilər.Onlar mübahisələri razılaşdırılmış döyüş yolu ilə həll edirdilər, baş ovlamağı məşq edirdilər [24] və açıq edam yolu ilə oğrularla məşğul olurdular.[25]Bölgənin iqlimi isti idi, bu da yerli əhalinin minimal geyim geyinməsinə səbəb olurdu.Kişilər qısa saçları və deşilmiş qulaqları ilə idman edirdilər, qadınlar isə saçlarını uzun saxlayır və dişlərini bəzəyirdilər.Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, qadınlar zəhmətkeş və əsas çörək pulu verənlər, kişilər isə boş-boş gəzməyə meyllidirlər.[25] Yerli xalqın formal təqvim sistemi yox idi, nəticədə onlar zaman və yaşlarını itirdilər.[24]Onların yaşayış yerləri bölgədə bol olan materiallardan, bambukdan və samandan tikilirdi.Qəbilə icmalarında subay kişilər üçün "ümumi ev" var idi ki, bu da müzakirələr üçün görüş yeri kimi xidmət edirdi.Evlilik adətləri özünəməxsus idi;bir oğlan tərəfdaş seçərkən, maraqlandığı qıza əqiq muncuq hədiyyə edərdi.Hədiyyənin qəbulu musiqili görüşə gətirib çıxaracaq, ardınca oğlan qızın ailəsi ilə evləndikdən sonra köçəcək, bu da qızlara daha çox üstünlük verilməsinin səbəbi idi.Kənd təsərrüfatında yerli sakinlər əkinçiliklə məşğul olurdular.Onlar soya paxlası, mərcimək və küncüt kimi bitkilər becərdilər və şirin kartof, sitron və şəkər qamışı da daxil olmaqla müxtəlif tərəvəz və meyvələrdən həzz alırdılar.Onların düyüləri Çenin tanış olduğu ilə müqayisədə dad və uzunluq baxımından daha üstün idi.Ziyafətlərdə mahnı və rəqsin müşayiəti ilə qıcqırdılmış düyü və otlardan hazırlanmış içki içilirdi.[26] Onların qida rasionuna maral və donuz əti daxil idi, lakin toyuq istisna olmaqla, [27] və onlar bambuk və dəmir nizələrdən istifadə edərək ovla məşğul olurdular.Maraqlıdır ki, ada sakinləri olmasına baxmayaraq, onlar balıq ovunu kiçik dərələrlə məhdudlaşdıraraq dənizə girmirdilər.Tarixən, Yongle dövründə məşhur kəşfiyyatçı Zheng He bu yerli qəbilələrlə əlaqə yaratmağa çalışdı, lakin onlar əlçatmaz qaldılar.1560-cı illərə qədər, Vokou quldurlarının hücumlarından sonra yerli qəbilələr Çinlə əlaqə qurmağa başladılar.Müxtəlif limanlardan olan çinli tacirlər malları maral məhsulları ilə mübadilə edərək ticarət əlaqələri yaratdılar.Yerli insanlar Çin paltarları kimi əşyaları qiymətləndirir, onları yalnız ticarət əlaqələri zamanı geyinirdilər.Çen, onların həyat tərzini düşünərək, onların sadəliyini və məmnunluğunu yüksək qiymətləndirdi.
▲
●
Tokugawa Shogunate Tayvana işğalı
Yapon Qırmızı suiti gəmisi ©Anonymous
1616 Jan 1

Tokugawa Shogunate Tayvana işğalı

Nagasaki, Japan
1616-cı ildə Murayama Toan Tokuqava Şoqunluğu tərəfindən Tayvanı işğal etmək üçün rəhbərlik etdi.[28] Bu, 1609-cu ildə Arima Harunobunun ilk kəşfiyyat missiyasından sonra baş verdi. Məqsəd ipəyi Portuqaliya tərəfindən idarə olunan Makao və yaİspaniyanın nəzarətində olan Maniladan tədarük etmək əvəzinə,Çindən birbaşa tədarükü üçün baza yaratmaq idi [29] .Murayamanın oğullarından birinin komandanlığı altında 13 gəmi və təxminən 4000 adamdan ibarət donanması var idi.Onlar 1616-cı il mayın 15-də Naqasakini tərk etdilər. İşğal cəhdi uğursuzluqla başa çatdı.Bir tayfun donanmanı dağıtdı və işğal səylərinə erkən son qoydu.[30] Ryukyu Şo Nei kralı Min Çinə adanı tutmaq və ondan Çinlə ticarət bazası kimi istifadə etmək niyyətləri barədə xəbərdarlıq etmişdi [29] , lakin hər halda adaya yalnız bir gəmi çata bildi və o, yerli qüvvələr tərəfindən dəf edilib.Tək gəmi Formosan çayında pusquya düşdü və bütün ekipajı ələ keçməmək üçün intihar etdi (“seppuku”).[28] Bir neçə gəmi Çin sahillərini qarət etmək üçün yollarını dəyişdi və bildirilir ki, "1200-dən çox çinlini öldürüb və qarşılarına çıxan bütün qabıqları və ya zibilləri götürərək insanları dənizə atıblar".[31]
▲
●
1624 - 1668
Hollandiya və İspan koloniyalarıornament
Hollandiya Formoza
Holland Şərqi Hindistan şirkəti ©Anonymous
1624 Jan 2 - 1662

Hollandiya Formoza

Tainan, Taiwan
1624-cü ildən 1662-ci ilə qədər və 1664-cü ildən 1668-ci ilə qədər tez-tez Formosa adlanan Tayvan adası Hollandiya Respublikasının müstəmləkə nəzarəti altında idi.Kəşflər dövründə Hollandiya Şərqi Hindistan ŞirkətiÇindəki Ming İmperiyası vəYaponiyadakı Tokuqava şoqunluğu kimi qonşu bölgələrlə ticarəti asanlaşdırmaq üçün Formosa üzərində baza qurdu.Bundan əlavə, onlar Şərqi Asiyada portuqalların vəispanların ticarət və müstəmləkəçilik cəhdlərinə qarşı durmağı hədəflədilər.Bununla belə, hollandlar müqavimətlə üzləşdilər və həm yerli xalqın, həm də son Han Çinli köçkünlərinin üsyanlarını yatırtmalı oldular.17-ci əsrdə Qing sülaləsi meydana gəldikdə, Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkəti ticarət yollarına məhdudiyyətsiz giriş müqabilində Mingdən Qingə sədaqətini dəyişdi.Bu müstəmləkə fəsli Koxinqa qüvvələrinin 1662-ci ildə Fort Zeelandia-nı mühasirəyə almasından sonra başa çatdı və bu, Hollandiyanın qovulmasına və Ming-sadiq, anti-Qing Tungning Krallığının qurulmasına səbəb oldu.
▲
●
İspan Formoza
İspan Formoza. ©Andrew Howat
1626 Jan 1 - 1642

İspan Formoza

Keelung, Taiwan
İspan Formosa 1626-1642-ci illərdə Tayvanın şimalında yerləşən İspan İmperiyasının müstəmləkəsi idi. Filippinlə regional ticarəti Hollandiyanın müdaxiləsindən qorumaq üçün yaradılan o, Manilada yerləşən İspan Şərqi Hindistanının bir hissəsi idi.Bununla belə, koloniyanın əhəmiyyəti azaldı və Maniladakı İspan səlahiyyətliləri onun müdafiəsinə əlavə sərmayə qoymaqdan çəkindilər.17 ildən sonra hollandlar Tayvanın böyük bir hissəsinə nəzarəti ələ keçirərək son İspan qalasını mühasirəyə aldılar və ələ keçirdilər.Səksən illik müharibə zamanı ərazi sonda Hollandiya Respublikasına verildi.
▲
●
Tayvanda başladı
Tayvanda Hakka qadını. ©HistoryMaps
1630 Jan 1

Tayvanda başladı

Taoyuan, Taiwan
Hakkalar təxminən eramızdan əvvəl III əsrdə mərkəziÇinin şimalındakı Honan və Şantunq əyalətlərində yaşayırdılar.Sonra onlar şimaldan gələn köçəri qoşunlardan qaçmaq üçün Yantszı çayının cənubuna getməyə məcbur oldular.Onlar nəhayət Kiangsi, Fukien, Kwangtung, Kwangsi və Hainanda məskunlaşdılar.Onları yerli xalqlar “yad” adlandırırdılar.Hakkasın Tayvana ilk köçü təxminən 1630-cu ildə materikdə şiddətli qıtlıq baş verdikdə baş verdi.[33] Hakkaların gəlişi zamanı ən yaxşı torpaqlar Hoklolar tərəfindən alınmış və şəhərlər artıq qurulmuşdu.Bundan əlavə, iki xalq fərqli dialektlərdə danışırdı.“Qəriblər” Hoklo icmalarında yer tapmaqda çətinlik çəkirdilər.Hakkaların əksəriyyəti kənd yerlərinə köçürüldü və burada marjinal torpaqları əkin etdilər.Hakkaların əksəriyyəti hələ də Taoyuan, Hsinchu, Miaoli və Pingtung kimi kənd təsərrüfatı əyalətlərində yaşayır.Chiayi, Hualien və Taitungdakılar Yapon işğalı zamanı başqa ərazilərdən oraya köçüblər.Hakkasın Tayvana ikinci köçü 1662-ci ildən sonra, Ming sarayının generalı və Qərbdə Koxinqa kimi tanınan Cheng Cheng-kung Hollandiyalıları adadan qovduğu zaman oldu.Bəzi tarixçilər Amoydan olan Çenqin Hakka olduğunu iddia edirlər.Beləliklə, Hakkalar bir daha "yad" oldular, çünki Tayvana köç edənlərin əksəriyyəti 16-cı əsrdən sonra gəldi.
▲
●
Liaoluo körfəzindəki döyüş
©Anonymous
1633 Jul 7 - Oct 19

Liaoluo körfəzindəki döyüş

Fujian, China
17-ci əsrdə Çin sahillərində dəniz ticarətində artım yaşandı, lakin zəifləmiş Ming donanması dəniz quldurlarının bu ticarəti idarə etməsinə icazə verdi.Tanınmış pirat lideri Zheng Zhilong, Avropa texnologiyasından istifadə edərək, Fujian sahillərində hökmranlıq etdi.1628-ci ildə tənəzzülə uğrayan Min sülaləsi onu işə götürmək qərarına gəldi.Bu arada,Çində azad ticarəti hədəfləyən hollandlar əvvəlcə Pescadores üzərində mövqe qurdular.Ancaq Ming tərəfindən məğlub edildikdən sonra Tayvana köçdülər.İndi Ming admiralı olan Zheng, piratçılığa qarşı mübarizə aparmaq üçün Tayvanın Hollandiya qubernatoru Hans Putmans ilə müttəfiq olub.Yenə də, Zheng tərəfindən yerinə yetirilməmiş ticarət vədləri üzərində gərginlik yarandı və 1633-cü ildə Zheng bazasına Hollandiyanın sürpriz hücumu ilə nəticələndi.Avropa dizaynından çox təsirlənən Zheng donanması, onları müttəfiq hesab edərək, Hollandiyanın hücumu ilə ehtiyatsız qaldı.Donanmanın çox hissəsi məhv edildi, gəmidə yalnız bir neçə işçi hadisə yerindən qaçdı.Bu hücumdan sonra hollandlar dənizdə hökmranlıq etdilər, kəndləri qarət etdilər və gəmiləri ələ keçirdilər.Hətta pirat koalisiyası da yaratdılar.Lakin onların aqressiv taktikası Zheng-i siyasi rəqibləri ilə birləşdirdi.Cavab verməyə hazırlaşan Zheng donanmasını yenidən qurdu və dayanma taktikalarından istifadə edərək, zərbə vurmaq üçün mükəmməl fürsət gözləyirdi.1633-cü ilin oktyabrında Liaoluo körfəzində genişmiqyaslı dəniz döyüşü baş verdi.Ming donanması atəş gəmilərindən istifadə edərək Hollandiyaya əhəmiyyətli ziyan vurdu.Sonuncunun üstün yelkənli texnologiyası bəzilərinə qaçmağa imkan verdi, lakin ümumi qələbə Mingə verildi.Mingin Liaoluo körfəzindəki zəfəri Çinin Tayvan boğazında hakimiyyətini bərpa etdi və hollandların Çin sahillərində dəniz quldurluğunu dayandırmasına səbəb oldu.Hollandiyalılar güclərini nümayiş etdirdiklərinə inansalar da, Minq əhəmiyyətli bir qələbə qazandıqlarını hiss edirdi.Döyüşdən sonra Zheng Zhilongun mövqeyi yüksəldi və o, Hollandiyaya istədikləri ticarət imtiyazlarını vermək üçün nüfuzundan istifadə etdi.Nəticədə, Zheng 1633-cü il hücumunda itirilən Avropa tipli gəmiləri bərpa etməməyi seçsə də, xaricdəki Çin ticarəti üzərində gücünü birləşdirərək Çinin ən varlı şəxslərindən birinə çevrildi.
▲
●
Hollandiya Sakitləşdirmə Kampaniyası
Robert Junius, Mattau ekspedisiyasının liderlərindən biri ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1635 Jan 1 - 1636 Feb

Hollandiya Sakitləşdirmə Kampaniyası

Tainan, Taiwan
1630-cu illərdə Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkəti (VOC) Tayouanda dayaq qurduqları, lakin yerli aborigen kəndlərin müqaviməti ilə üzləşdikləri Tayvanın cənub-qərbi üzərində nəzarətini genişləndirməyi hədəflədilər.Mattau kəndi xüsusilə düşmən idi, 1629-cu ildə altmış holland əsgərini pusquya salaraq öldürdü. 1635-ci ildə Bataviadan əlavə qüvvələr aldıqdan sonra hollandlar bu kəndlərə qarşı kampaniyaya başladılar.Hollandiya ordusunun güclü nümayişi Mattau və Soulanq kimi əsas kəndlərin sürətlə tabe edilməsinə səbəb oldu.Bunun şahidi olan çoxsaylı ətraf kəndlər könüllü olaraq hollandlarla sülhə can atdılar, təslim olmağı qarşıdurmaya üstünlük verdilər.Cənub-qərbdə Hollandiya hökmranlığının möhkəmlənməsi koloniyanın gələcək uğurlarına yol açdı.Yeni alınan ərazilər maral ticarətində imkanlar açdı ki, bu da hollandlar üçün yüksək gəlirli oldu.Bundan əlavə, münbit torpaqlar onları becərmək üçün gətirilən çinli fəhlələri cəlb etdi.Müttəfiq aborigen kəndləri nəinki ticarət tərəfdaşları oldular, həm də müxtəlif münaqişələrdə hollandlara kömək etmək üçün döyüşçülər verdilər.Üstəlik, sabitləşən bölgə holland missionerlərinə öz dini inanclarını yaymağa imkan verdi və koloniyanın əsasını daha da qurdu.Bu nisbi sabitlik dövrü bəzən Pax Romana ilə paralel olaraq alimlər və tarixçilər tərəfindən Pax Hollandica (Hollandiya Sülhü) adlandırılır.[39]
▲
●
1652 Sep 7 - Sep 11

Guo Huaiyi üsyanı

Tainan, Taiwan
17-ci əsrin ortalarında hollandlar Tayvana, ilk növbədə Fujianın cənubundan geniş miqyaslıHan Çin immiqrasiyasını təşviq etdilər.Əsasən gənc subay kişilər olan bu mühacirlər dənizçilər və kəşfiyyatçılar arasında qorxulu şöhrət qazanmış adada məskunlaşmağa tərəddüd edirdilər.Gərginlik düyü qiymətlərinin qalxması, Hollandiyanın zalım vergiləri və korrupsioner məmurlar səbəbindən artdı və 1652-ci ildə Guo Huaiyi üsyanı ilə nəticələndi. Üsyan bu amillərə birbaşa cavab idi və üsyançıların 25%-i öldürülməklə hollandlar tərəfindən vəhşicəsinə yatırıldı. qısa müddətdə.[32]1640-cı illərin sonlarında əhalinin artımı, Hollandiyanın tətbiq etdiyi vergilər və məhdudiyyətlər daxil olmaqla müxtəlif problemlər Çinli köçkünlər arasında daha da narazılığa səbəb oldu.1643-cü ildə Kinvanq adlı bir pirat yerli kəndlərə hücumlar etməyə başladı və bölgədə sabitliyi daha da pozdu.Nəhayət yerlilər tərəfindən tutuldu və edam edilmək üçün hollandlara təhvil verildi.Bununla belə, çinliləri hollandlara qarşı üsyana təhrik edən sənəd aşkarlananda onun irsi davam etdi.1652-ci ildə Guo Huaiyinin başçılıq etdiyi üsyanda böyük bir Çin kəndli ordusu Sakama hücum etdi.Onların sayına baxmayaraq, Hollandiyalı atəş gücü və yerli döyüşçülərin birləşməsi onları geridə qoydu.Bundan sonra minlərlə çinli üsyançı həyatını itirən əhəmiyyətli bir qırğına şahid oldu.Üsyandan sonra Tayvan kənd işçi qüvvəsinin itirilməsi səbəbindən kənd təsərrüfatı böhranı ilə üzləşdi, çünki üsyançıların çoxu fermer idi.1653-cü ildə sonrakı məhsul işçi qüvvəsi çatışmazlığı səbəbindən xüsusilə zəif idi.Bununla belə, materikdəki iğtişaşlar səbəbindən daha çox Çinlinin Tayvana miqrasiyası gələn il kənd təsərrüfatının təvazökar bərpasına səbəb oldu.Çinlilər və hollandlar arasındakı münasibətlər daha da pisləşdi, hollandlar özlərini Çin ekspansiyasına qarşı doğma torpaqların müdafiəçisi kimi yerləşdirdilər.Bu dövr həm də anti-Çin əhval-ruhiyyəsinin artmasının şahidi oldu, yerli əhaliyə Çinli köçkünlərdən məsafə saxlamağı tövsiyə etdi.Əhəmiyyətli üsyana baxmayaraq, hollandlar çoxlu varlı çinlilərin onlara sadiq qaldıqlarına arxalanaraq minimal hərbi hazırlıq gördülər.
▲
●
Tayvanda Hollandiya təsirinin sonu
Fort Zeelandia'nın təslim olması. ©Jan van Baden
1661 Mar 30 - 1662 Feb 1

Tayvanda Hollandiya təsirinin sonu

Fort Zeelandia, Guosheng Road,
Fort Zeelandia'nın mühasirəsi (1661-1662) Tayvanın tarixində mühüm bir məqamı qeyd etdi, Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkətinin hökmranlığına son qoydu və Tungning Krallığının hakimiyyətinə başladı.Hollandiyalılar Tayvanda, xüsusən Fort Zeelandia və Fort Provintia-da varlıqlarını qurmuşdular.Bununla belə, 1660-cı illərin ortalarında Mingə sadiq olan Koxinqa Tayvanın strateji əhəmiyyətini gördü.Defektordan ətraflı məlumatlarla silahlanmış və nəhəng donanma və orduya sahib olan Koxinga işğala başladı.İlkin müqavimətə baxmayaraq, hollandlar manevr etdilər və silahdan üstün oldular.Uzun müddət davam edən mühasirədən, azalan təchizatdan və əlavə qüvvələrə ümid qalmadıqdan sonra, qubernator Frederik Koyett başda olmaqla hollandlar Fort Zeelandia-nı Koxinqaya təslim etdilər.Münaqişə zamanı hər iki tərəf qəddar taktikalara əl atıb.Çinlilər bir çox holland məhbusunu ələ keçirdilər və uğursuz danışıqlar cəhdlərindən sonra missioner Antonius Hambroek də daxil olmaqla bir neçəsini edam etdilər.Hollandiyalı qadınlar və uşaqlar kölə edildi, bəzi qadınlar cariyə olmağa məcbur edildi.Hollandiyalılar müxtəlif vaxtlarda həm hollandlarla, həm də çinlilərlə müttəfiq olan yerli Tayvanın yerli icmaları ilə də qarşıdurma yaşadılar.Mühasirədən sonra hollandlar itirilmiş ərazilərini geri qaytarmağa çalışdılar, lakin davamlı problemlərlə üzləşdilər.Çjen qüvvələrinə qarşı Qing sülaləsi ilə ittifaq yaratdılar, nəticədə ara-sıra dəniz döyüşləri baş verdi.1668-ci ilə qədər aborigenlərin müqaviməti və strateji çağırışlar Hollandiyanı Keelunqdakı son qalalarını tərk etməyə məcbur etdi, bu da onların Tayvandan tam çıxışını qeyd etdi.Bununla belə, hollandlar və Koxinqanın varisləri arasında dəniz döyüşləri davam etdi, hollandlar daha çox məğlubiyyətə uğradılar.
▲
●
Play button
1661 Jun 14 - 1683

Tungning Krallığı

Tainan, Taiwan
Tunninq Krallığı 1661-1683-cü illərdə Tayvanın cənub-qərbində və Penqhu adalarının bəzi hissələrini idarə edən sülalə dəniz dövləti idi. O, Tayvan üzərində nəzarəti ələ keçirdikdən sonra Zeelandiya adını Anpinq və Provintia adını Çikan adlandıran Koxinga (Zheng Chenggong) tərəfindən təsis edilmişdir [40] hollanddan .29 may 1662-ci ildə Çikan "Ming Şərq Paytaxtı" (Dongdu Mingjing) olaraq dəyişdirildi.Daha sonra "Şərq Paytaxtı" (Dongdu) "Şərq Sakitləşməsi" mənasını verən Dongning (Tungning) adlandırıldı [41]Tayvan tarixində əsasən etnik Han olan ilk dövlət kimi tanınan, onun dəniz təsiriYaponiyadan Cənub-Şərqi Asiyaya çatan ticarət əlaqələri ilə hər iki Çin dənizindəki əsas dəniz yolları boyunca uzanırdı.Krallıq materikÇində Qing sülaləsi tərəfindən ələ keçirilən Ming sülaləsinin sadiqləri üçün baza rolunu oynayırdı.Tayvan hakimiyyəti dövründə Zheng sülaləsinin Qingə qarşı müqavimətini gücləndirməyi hədəflədiyi üçün cinsizləşmə yaşadı.Krallıq 1683-cü ildə Qing sülaləsinə daxil olana qədər mövcud idi.
▲
●
Sinikləşdirmə
Zheng Jing ©HistoryMaps
1665 Jan 1

Sinikləşdirmə

Taiwan
Zheng Jing, Ming sadiqlərinin dəstəyini qazanaraq Tayvanda Ming idarəçiliyinin mirasını davam etdirdi.Ailəsinin və zabitlərinin rəhbərlik etdiyi idarəsi kənd təsərrüfatı və infrastrukturun inkişafına diqqət yetirirdi.1666-cı ilə qədər Tayvan taxıl məhsulu baxımından özünü təmin edirdi.[42] Onun hakimiyyəti dövründə müxtəlif mədəni-maarif müəssisələri, o cümlədən İmperator Akademiyası və Konfutsi ziyarətgahı yaradıldı, müntəzəm dövlət qulluğu imtahanları həyata keçirildi.[43] Zheng Jing də aborigen tayfaları öyrətməyə, onları qabaqcıl əkinçilik üsulları və Çin dili ilə tanış etməyə çalışırdı.[44]Aborigenləri assimilyasiya etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Çin məskənlərinin genişlənməsi gərginlik və üsyanlara səbəb oldu.Zheng Jing-in hakimiyyəti onun siyasətinə müqavimət göstərənlərə qarşı sərt idi;məsələn, bir kampaniya zamanı bir neçə yüz Şalu qəbilə üzvü öldürüldü.Eyni zamanda, Tayvanda Çin əhalisi iki dəfədən çox artdı [45] və hərbi qoşunlar hərbi koloniyalara çevrildi.1684-cü ilə qədər Tayvanın əkin sahəsi 1660-cı ildə Hollandiya dövrünün sonundakı ilə müqayisədə üç dəfə artdı. [46] Zheng ticarət donanması Tayvan boğazı vasitəsilə mənfəət əldə edərək Yaponiya və Cənub-Şərqi Asiya ilə ticarət əlaqələri saxlaya bildi.Zheng Jing-in rəhbərliyi altında Tayvan nəinki maral dərisi və şəkər qamışı kimi müəyyən mallar üzərində monopoliyaya sahib idi, həm də əvəz etdiyi Hollandiya koloniyasından daha çox iqtisadi diversifikasiya əldə etdi.Bundan əlavə, 1683-cü ildə Zheng hakimiyyətinin sonuna qədər hökumət 1655-ci ildə Hollandiya hakimiyyəti altında olduğundan gümüşdə illik 30% daha çox gəlir əldə edirdi.
▲
●
Qing Tayvanın fəthi
Qing sülaləsi Donanması ©Anonymous
1683 Jul 1

Qing Tayvanın fəthi

Penghu, Taiwan
Əvvəlcə Zheng Zhilong altında hərbi lider olan Şi Lanq, daha sonra Zheng Chenggong ilə münaqişələrdən sonra Qing sülaləsinə keçdi.Qing-in bir hissəsi olaraq, Şi Zheng qüvvələrinə qarşı kampaniyalarda əsas rol oynadı, Zheng'in daxili işlərinə dair yaxın biliyini istifadə etdi.O, rütbələri yüksəldi və 1662-ci ildə Fujian dəniz komandiri təyin edildi. İllər ərzində o, ardıcıl olaraq Zhenglərə qarşı təcavüzkar hərəkətləri müdafiə etdi və onlara rəhbərlik etdi, hətta təqiblərində Hollandiya qüvvələri ilə toqquşdu.1664-cü ilə qədər, bəzi uğurlara baxmayaraq, Şi materik Çindəki Zheng qalasını tamamilə aradan qaldıra bilmədi.Şi Lanq, Zhenglərə qarşı qabaqlayıcı zərbənin vacibliyini vurğulayaraq Tayvana strateji işğal təklif etdi.Ancaq Yao Qisheng kimi rəsmilərlə yanaşmada fikir ayrılıqları bürokratik gərginliyə səbəb oldu.Şi-nin planı ilk növbədə Penqhunu ələ keçirməyə yönəlmişdi, lakin Yao bir neçə cəbhədə eyni vaxtda hücumlar etməyi təklif etdi.Kangxi İmperatoru əvvəlcə Şiyə işğal üzərində tam nəzarət etmədi.Bu arada, Tayvanda daxili çəkişmələr və xarici təzyiqlər Zheng-in mövqeyini zəiflətdi, bu da ixtilaflara və daha da qeyri-sabitliyə səbəb oldu.1683-cü ilə qədər, Şi indi böyük bir donanma və ordu ilə Tayvanı işğal etməyə başladı.Bəzi ilkin uğursuzluqlar və taktiki yenidən qruplaşmadan sonra Şi qüvvələri Maqonq körfəzində Zheng donanmasını qətiyyətlə məğlub etdi və nəticədə əhəmiyyətli Zheng itkiləri oldu.Bu qələbədən sonra Qing qüvvələri tez bir zamanda Penqhu və sonra Tayvanı ələ keçirdilər.Adanın rəhbərliyi, o cümlədən Zheng Keshuang, rəsmi olaraq təslim oldu, Qing adətlərini qəbul etdi və Zheng'in Tayvanda hakimiyyətinə son qoydu.
▲
●
1683 - 1895
Qing qaydasıornament
1684 Jan 1 - 1795

Qing Tayvan: Kişilər, Miqrasiya və Evlilik

Taiwan
Qing sülaləsinin Tayvan üzərində hökmranlığı zamanı hökumət əhalinin həddindən artıq çox olması və nəticədə yaranan qarşıdurma qorxusu səbəbindən ilkin olaraq materikdən Tayvana miqrasiyanı məhdudlaşdırdı.Buna baxmayaraq, qeyri-qanuni miqrasiya çiçəkləndi, çünki yerli işçi qüvvəsi çatışmazlığı məmurları başqa tərəfə baxmağa və ya hətta insanları fəal şəkildə gətirməyə sövq etdi.18-ci əsrdə Qing hökuməti miqrasiya siyasətlərini dəyişdirdi, bəzən ailələrin Tayvana daxil olmasına icazə verdi və digər vaxtlarda onları qadağan etdi.Bu uyğunsuzluqlar əksəriyyət təşkil edən kişi miqrant əhalinin tez-tez yerli olaraq evlənməsinə gətirib çıxardı və "atası Tanşan var, anası Tanşan yoxdur" deyimini doğurdu.Qing hökuməti Tayvana inzibati yanaşmada, xüsusən ərazinin genişləndirilməsi və adanın aborigen əhalisi ilə qarşılıqlı əlaqədə ehtiyatlı idi.Onlar ilkin olaraq inzibati nəzarəti əsas limanlar və müəyyən düzənlik əraziləri ilə məhdudlaşdırdılar, məskunlaşanların bu bölgələrdən kənara çıxması üçün icazə tələb etdilər.Zaman keçdikcə qeyri-qanuni meliorasiya və miqrasiyanın davam etməsi səbəbindən Qing bütün qərb düzənliklərinə nəzarəti genişləndirdi.Aborigenlər mədəniyyətə sahib olanlar (şufan) və olmayanlar (şengfan) olaraq təsnif edilirdilər, lakin bu qrupları idarə etmək üçün səylər minimal idi.Aborigenləri köçkünlərdən ayırmaq üçün sərhədlər quruldu və illər ərzində dəfələrlə gücləndirildi.Bununla belə, tətbiq zəif idi və bu, məskunlaşanların aborigen ərazilərə davamlı təcavüzünə səbəb oldu.Qing administrasiyasının ehtiyatlı mövqeyinə və aborigenlərin işlərini idarə etmək səylərinə baxmayaraq, məskunlaşanlar tez-tez torpaq iddiası vasitəsi kimi aborigen qadınlarla evlənməkdən istifadə edirdilər və bu, 1737-ci ildə belə birliklərə qarşı qadağaya səbəb olur.18-ci əsrin sonlarında Qing hökuməti boğazlararası miqrasiya ilə bağlı sərt qaydaları yumşaltmağa başladı və nəticədə aktiv şəkildə müdaxilə etməyi dayandırdı, nəhayət, 1875-ci ildə Tayvana girişlə bağlı bütün məhdudiyyətləri ləğv etdi.
▲
●
Aborigen üsyanları
Zhuang Datianın tutulması. ©Anonymous
1720 Jan 1 - 1786

Aborigen üsyanları

Taiwan
Qing sülaləsinin Tayvan üzərində hakimiyyəti dövründə müxtəlif etnik qruplar və dövlət arasında mürəkkəb dinamikanı əks etdirən müxtəlif üsyanlar baş verdi.1723-cü ildə mərkəzi sahil düzənliyindəki aborigen tayfalar və Fengshan qraflığındaki Han köçkünləri ayrı-ayrılıqda üsyan qaldıraraq yerli əhali ilə Qing idarəçiliyi arasındakı gərginliyi vurğuladılar.1720-ci ildə Zhu Yigui üsyanı yerli əhalinin hiss etdiyi iqtisadi təzyiqləri göstərən artan vergilərə cavab olaraq ortaya çıxdı.Zhu Yigui və Hakka lideri Lin Junying üsyançılara Tayvanda Qing qüvvələri üzərində böyük bir qələbə qazandırdı.Bununla belə, onların ittifaqı qısamüddətli oldu və üsyanı yatırmaq üçün Şi Şibianın rəhbərliyi altında Qing donanması göndərildi.Zhu Yigui tutuldu və edam edildi, bu dövrdə Tayvanda ən əhəmiyyətli anti-Qing üsyanlarından birini söndürdü.1786-cı ildə Tiandihui cəmiyyətindən Lin Şuanqvenin başçılığı ilə yeni bir üsyan başladı, cəmiyyət üzvlərinin vergidən yayındıqlarına görə həbs edilməsinə səbəb oldu.Üsyan başlanğıcda sürət qazandı, bir çox üsyançı materik Çindən torpaq tapmaq üçün mübarizə aparan yeni gələnlərdən ibarət idi.Hakka xalqından dəstək almaq cəhdlərinə baxmayaraq, Qing 1788-ci ilə qədər Li Şiyaonun başçılıq etdiyi 50.000 qoşun və daha sonra Fuk'anggan və Hailanqa'nın başçılıq etdiyi əlavə qüvvələrlə üsyanı yatırmağı bacardı.Əvvəlki üsyanlardan fərqli olaraq, Tiandihuinin üsyanı ilk növbədə milli və ya etnik narazılıqlarla bağlı deyildi, daha çox geniş sosial iğtişaşların əlaməti idi.Lin Şuanqven edam edildi, bu da Tayvanda Qing hakimiyyətinə qarşı daha bir əhəmiyyətli problemin sonunu qeyd etdi.Qing hakimiyyətinin 200 ili ərzində qeyd edilir ki, düzənlik aborigenləri əsasən üsyankar deyildilər və dağ aborigenləri Qing administrasiyasının son onilliklərinə qədər əsasən tək qaldılar.Əksər üsyanlar etnik və ya milli maraqlardan daha çox vergi və ya sosial nifaq kimi səbəblərə görə Han köçkünləri tərəfindən başlanmışdır.
▲
●
İngilislərin Tayvanı uğursuz işğalı
Şərqi Hindistan şirkətinin gəmisi (19-cu əsr) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1840 Jan 1 - 1841

İngilislərin Tayvanı uğursuz işğalı

Keelung, Taiwan
1831-ci ilə qədər Şərqi Hindistan Şirkəti artıqÇinlilərlə onların şərtləri əsasında ticarət etmək istəmədiyinə qərar verdi və daha aqressiv tədbirlər planlaşdırdı.Tayvanın strateji və kommersiya dəyərini nəzərə alaraq, 1840 və 1841-ci illərdə adanı ələ keçirmək üçün Britaniya təklifləri var idi.Uilyam Huttman Lord Palmerstona "Çinin Tayvan üzərində xeyirxah hökmranlığına və adanın strateji və kommersiya əhəmiyyətinə" işarə edərək məktub yazdı.[47] O, Tayvanın yalnız bir döyüş gəmisi və 1500-dən az qoşunla işğal oluna biləcəyini və ingilislərin xristianlığı yerli əhali arasında yaymaqla yanaşı, ticarəti də inkişaf etdirə biləcəyini təklif etdi.[48] ​​1841-ci ildə Birinci Tiryək Müharibəsi zamanı İngilislər Keelunq limanı ətrafındakı yüksəklikləri üç dəfə artırmağa çalışdılar, lakin buna nail ola bilmədilər.[49] Nəhayət, ingilislər güclü dayaq qura bilmədilər və ekspedisiya uğursuzluq hesab olunur.
▲
●
Formosa Ekspedisiyası
Amerika Birləşmiş Ştatlarının dəniz piyadaları və dənizçilərinin Formosa adasının quldurlarına hücumu, Şərqi Hindistan, Harper's Weekly ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1867 Jun 1

Formosa Ekspedisiyası

Hengchun, Hengchun Township, P
Formosa Ekspedisiyası Birləşmiş Ştatların yerli Tayvan qəbiləsi olan Paivana qarşı başlatdığı cəza ekspedisiyası idi.Ekspedisiya 1867-ci ilin martında Amerika qabığı olan Roverin dağıldığı və ekipajının Paiwan döyüşçüləri tərəfindən qırıldığı Rover hadisəsinə cavab olaraq həyata keçirildi. Birləşmiş Ştatların Hərbi Dəniz Qüvvələri və Dəniz Piyadaları şirkəti Tayvanın cənubuna endi və orada irəliləməyə cəhd etdi. Paiwan kəndi.Paiwan partizan müharibəsi ilə cavab verdi, dəfələrlə pusqu qurdu, atışdı, ayrıldı və geri çəkildi.Nəhayət, dəniz piyadalarının komandiri öldürüldü və onlar yorğunluq və istilik tükənməsi səbəbindən gəmilərinə geri çəkildilər və Paiwan dağıldı və cəngəlliyə çəkildi.Bu hərəkət Amerikanın uğursuzluğu kimi qiymətləndirilir.
▲
●
Mudan hadisəsi
Ryūjo, Tayvan ekspedisiyasının flaqmanı idi. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1874 May 6 - Dec 3

Mudan hadisəsi

Taiwan
1871-ci ilin dekabrında Tayvan sahillərində Ryukyuan gəmisi qəzaya uğradı və Paiwan aborigenlərinin əli ilə 54 dənizçi həlak oldu.Mudan hadisəsi kimi tanınan bu hadisə sonda beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini çəkdi.Başlanğıcda, Ryukyuan gəmi qəzasında sağ qalanları geri qaytarmaqda uzun bir tarixə malik olan Qing sülaləsi , sağ qalan dənizçilərin geri qayıtmasını asanlaşdırmaqla vəziyyəti idarə etdi.Lakin bu hadisə, xüsusən də yapon generalı Sukenori Kabayama Tayvana qarşı hərbi əməliyyatların aparılmasını müdafiə etdikdə vəYaponiya Ryukyuan kralını taxtdan saldıqda, siyasi gərginliyi alovlandırdı.Yaponiya və Çin Çini arasında diplomatik danışıqlar intensivləşdi və 1874-cü ildə Yaponiyanın Tayvana hərbi ekspedisiyası ilə yekunlaşdı. İlkin uğurlarına baxmayaraq, ekspedisiya uğursuzluqlarla, o cümlədən yerli qəbilələrin partizan müharibəsi və qoşunlara ciddi təsir göstərən malyariya epidemiyası ilə üzləşdi.Qing nümayəndələri və yerli tayfalar Yapon təcavüzündən şikayətləndilər, lakin onlara məhəl qoyulmadı.Yaponlar qarşılaşdıqları ərazilər üzərində öz yurisdiksiyalarını təsdiq edərək düşərgələr və bayraqlar qurdular.Nəhayət, beynəlxalq təzyiq və Yapon ekspedisiya qüvvələrinin səhhətinin pisləşməsi Yaponiya və Qing Çin arasında diplomatik danışıqlara səbəb oldu və nəticədə Pekin Sazişi əldə edildi.Yaponiya Ryukyu-nu öz vassal dövləti kimi tanıdı və Çindən təzminat ödənişi aldı, nəticədə 1874-cü ilin dekabrında Tayvandan qoşunları çıxardı. Mudan hadisəsi və onun nəticələri Çin-Yaponiya münasibətlərində kritik nöqtəni qeyd etdi və Yaponiyanın regionda artan iddialılığını vurğuladı. işlər və iki xalq arasında gələcək münaqişələr üçün presedent yaratmaq.
▲
●
Akkulturasiya və Müqavimət: Qing qaydası altında Tayvanın aborigenləri
©Anonymous
1875 Jan 1 - 1895

Akkulturasiya və Müqavimət: Qing qaydası altında Tayvanın aborigenləri

Taiwan
1874-cü ildən Tayvanda Qing hakimiyyətinin sonuna qədər olan dövr adaya nəzarət etmək və onu modernləşdirmək üçün əhəmiyyətli səylərlə yadda qaldı.1874-cü ildəYaponiyanın müvəqqəti işğalından sonra Qing administrasiyası Tayvan üzərində, xüsusən də aborigenlərin məskunlaşdığı ərazilərdə öz nəzarətini gücləndirməyi hədəflədi.İnfrastruktur layihələri, o cümlədən dağ yolları və teleqraf xətləri başladıldı və aborigen tayfalar rəsmi olaraq Qinq hakimiyyəti altına alındı.Bu səylərə baxmayaraq, Qing, Fransızların Tayvanın bəzi hissələrini müvəqqəti işğal etdiyini görən Çin-Fransız müharibəsi kimi çətinliklərlə üzləşdi.Tayvan Qing hakimiyyəti altında idarəetmə və infrastrukturda müxtəlif dəyişikliklərə məruz qaldı.Tayvan müdafiə komissarı Liu Mingchuan elektrik işıqlandırma, dəmir yolları və sənaye maşınlarının tətbiqi də daxil olmaqla modernləşdirmə səylərində xüsusilə fəal idi.Bununla belə, bu səylər məhdud müvəffəqiyyətlə qarşılaşdı və faydalarına nisbətən yüksək xərclərə görə tənqidlərə səbəb oldu.Liu nəhayət 1891-ci ildə istefa verdi və aktiv müstəmləkəçilik səyləri dayandırıldı.Qing dövrünün sonunda adanın qərb düzənliklərində cəmləşmiş təxminən 2,5 milyon çinli əhalisi var idi, dağlıq ərazilər isə əsasən muxtar olaraq qalır və aborigenlər yaşayırdı.Təxminən 148.479-un rəsmi şəkildə təqdim edilməsi ilə aborigenləri Qing nəzarəti altına almaq üçün səylər göstərilsə də, bu səylərin dəyəri yüksək idi və tamamilə effektiv deyildi.Üstəlik, akulturasiya düzənliklərin aborigenlərinin mədəni və torpaq mülkiyyət statusunu pozaraq əhəmiyyətli irəliləyişlər etdi.
▲
●
Keelung Kampaniyası
La Galissonnière, 5 avqust 1884-cü ildə Keelungda Çin müdafiəsini bombalayır ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1884 Aug 1 - 1885 Mar

Keelung Kampaniyası

Taiwan, Northern Taiwan
Çin-Fransız müharibəsi zamanı fransızlar 1884-cü il Keelunq kampaniyasında Tayvanı hədəfə aldılar. Əvvəlcə Sebastien Lespesin başçılıq etdiyi fransız qüvvələri Keelunq limanını bombaladı, lakin Liu Mingçuanın rəhbərliyi altında daha böyük birÇin qüvvəsinin müqaviməti ilə üzləşdi və onları geri çəkilməyə məcbur etdi.Bununla belə, oktyabrın 1-də Amédée Courbet, Tamsui ala bilməməsinə baxmayaraq, 2250 fransız əsgərinə rəhbərlik edərək Keelunq şəhərini müvəffəqiyyətlə tutdu.Daha sonra fransızlar Tayvana qarşı blokada tətbiq etdilər, lakin bu, yalnız qismən təsirli oldu.Fransız gəmiləri Çinin materik sahilləri ətrafında zibilləri ələ keçirərək, sakinlərdən Keelunqda müdafiə işlərini qurmaq üçün istifadə etdilər, lakin tədarük tullantıları Takau və Anpinqə gəlməyə davam edərək blokadanı pozdu.1885-ci ilin yanvar ayının sonlarında Çin qüvvələri Keelunq ətrafında əhəmiyyətli bir məğlubiyyətə uğradı.Fransızlar şəhəri ələ keçirmələrinə baxmayaraq, nəzarətlərini onun hüdudlarından kənara çıxara bilmədilər.Mart ayında Tamsui ələ keçirmək cəhdləri yenə uğursuz oldu və Fransanın dəniz bombardmanı Penqhunun təslim olmasına səbəb oldu.Ancaq bir çox fransız əsgərləri qısa müddət sonra xəstələndilər və onların döyüş qabiliyyətini zəiflətdi.1885-ci il aprelin 15-də hərbi əməliyyatların başa çatdığını göstərən atəşkəs əldə edildi.Fransızlar 21 iyun tarixinə qədər Keelunqdan evakuasiyasını tamamladılar və Penqhu Çinin nəzarəti altında qaldı.Erkən uğurlarına və blokada tətbiq etmələrinə baxmayaraq, Fransanın Tayvandakı kampaniyası nəticədə məhdud strateji qazanclar verdi.
▲
●
1895 - 1945
Yapon İmperiyasıornament
Qing sülaləsi Tayvanı Yaponiyaya verdi
Şimonoseki danışıqlarının Woodblock Print ©Courtesy of Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution, Washington, D.C.
1895 Apr 17

Qing sülaləsi Tayvanı Yaponiyaya verdi

Shimonoseki, Yamaguchi, Japan
Şimonoseki müqaviləsi 1895-ci il aprelin 17-də Yaponiyanın Şimonoseki şəhərindəki Şunpanro otelindəYaponiya İmperiyası ilə Çin Çini arasında imzalanmış və Birinci Çin-Yapon müharibəsinə son qoyan müqavilədir.Müqavilənin şərtləri arasında,Maddə 2 və 3: Çin Pescadores qrupunun, Formosa (Tayvan) və Liaodong yarımadasının (Dalian) körfəzinin şərq hissəsinin bütün istehkamları, arsenalları və ictimai əmlakı ilə birlikdə əbədi və tam suverenliyini Yaponiyaya verir.1895-ci ilin mart və aprel aylarında Yaponiya və Qing nümayəndələri arasında keçirilən sammit zamanı baş nazir Hirobumi İto və xarici işlər naziri Munemitsu Mutsu Qing sülaləsinin təkcə Koreya yarımadasında deyil, Tayvan adalarında da gücünü azaltmaq istəyirdilər.Üstəlik, Mutsu Yaponiyanın hərbi gücünü Cənubi Çin və Cənub-Şərqi Asiyaya doğru genişləndirmək üçün onun əhəmiyyətini artıq sezmişdi.Həm də imperializm əsri idi, ona görə də Yaponiya Qərb dövlətlərinin etdiklərini təqlid etmək istəyirdi.İmperator Yaponiya o dövrdə Qərb güclərinin mövcudluğu ilə rəqabət aparmaq üçün Koreya yarımadasında və materik Çində müstəmləkələr və qaynaqlar axtarırdı.Bu, Yaponiya rəhbərliyinin 1867-ci ildə Meiji bərpasından sonra İmperator Yaponiyanın Qərblə müqayisədə nə qədər sürətlə irəlilədiyini və Qərb dövlətləri tərəfindən Uzaq Şərqdə bağlanmış qeyri-bərabər müqavilələrə nə dərəcədə dəyişiklik etmək istədiyini göstərmək üçün seçdiyi yol idi.İmperator Yaponiya və Qing sülaləsi arasında sülh konfransında, Qing sülaləsinin danışıqlar masasındakı səfirlər Li Hongzhang və Li Jingfang, əvvəlcə Tayvanı tərk etməyi planlaşdırmırdılar, çünki onlar da Tayvanın Qərblə ticarət üçün əla yerini dərk edirdilər.Buna görə də, Qing 19-cu əsrdə İngiltərə və Fransaya qarşı müharibələrdə məğlub olsa da, Qing İmperatoru 1683-cü ildə başlayan Tayvanı öz hakimiyyəti altında saxlamağa ciddi yanaşırdı.Konfransın birinci yarısında İto və Mutsu Tayvanın tam suverenliyinə tabe olmağın mütləq şərt olduğunu iddia etdi və Li-dən Penqhu adalarının tam suverenliyini və Liaotunq körfəzinin (Dalian) şərq hissəsini təhvil verməsini istədi.Li Hongzhang, Tayvanın 1894-1895-ci illər arasındakı birinci Çin-Yapon müharibəsi zamanı heç vaxt döyüş meydanı olmadığını əsas gətirərək bundan imtina etdi. Konfransın son mərhələsində Li Honqçhang Penqhu adalarının və şərq adalarının tam suverenliyinin verilməsinə razılıq verdi. Liaotunq yarımadasının körfəzinin bir hissəsini İmperator Yaponiyaya, o, hələ də Tayvanı təslim etməkdən imtina etdi.Tayvan 1885-ci ildən bəri bir əyalət olduğu üçün Li, "Tayvan artıq bir əyalətdir və buna görə də ona verilməməlidir" dedi.Bununla belə, İmperator Yaponiya militarist üstünlüyə malik olduğu üçün Li Tayvanı tərk etdi.17 aprel 1895-ci ildə Yaponiya İmperatorluğu ilə Qing sülaləsi arasında sülh müqaviləsi imzalandı və Yaponiyanın Tayvanı uğurlu işğalı izlədi.Bu, Tayvana böyük və qalıcı təsir göstərdi, adanın Yaponiya İmperatorluğuna təhvil verilməsi, ilhaqın əleyhinə yerli Çin müqavimətinə baxmayaraq, yaponlar tərəfindən sürətlə ləğv edilən Qing hakimiyyətinin 200 illik sonunu qeyd etdi.
▲
●
Play button
1895 Apr 17 - 1945

Tayvan Yaponiya hakimiyyəti altındadır

Taiwan
Tayvan 1895-ci ildəBirinci Çin-Yapon müharibəsini yekunlaşdıran Şimonoseki müqaviləsindən sonra Yaponiyanın hakimiyyəti altına keçdi.Qing sülaləsi əraziniYaponiyaya verdi, bu da Yaponiyanın beş onillik idarəçiliyinə səbəb oldu.Ada Yaponiyanın ilk müstəmləkəsi kimi xidmət edirdi və onun iqtisadi və ictimai inkişafına geniş sərmayə qoyuluşu ilə "nümunəvi koloniya" olmaq nəzərdə tutulurdu.Yaponiya həmçinin Tayvanı mədəni şəkildə assimilyasiya etməyi qarşısına məqsəd qoydu və tiryək, duz və neft kimi vacib mallar üzərində müxtəlif inhisarlar qurdu.İkinci Dünya Müharibəsinin sonu Yaponiyanın Tayvan üzərində inzibati nəzarətinin bağlanması ilə əlamətdar oldu.Yaponiya 1945-ci ilin sentyabrında təslim oldu və 1 nömrəli Ümumi Sərəncamın verilməsindən sonra Çin Respublikası (ROC) əraziyə nəzarəti öz üzərinə götürdü. Yaponiya 28 apreldə qüvvəyə minən San Fransisko müqaviləsi ilə Tayvan üzərində suverenlikdən rəsmən imtina etdi. 1952.Yapon hökmranlığı dövrü Tayvanda mürəkkəb bir miras buraxdı.Tayvanda İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı müzakirələr, 1947-ci il 28 Fevral qırğını, Tayvanın Retrosessiya Günü və Tayvanlı qadınların təsəllisi də daxil olmaqla, bu dövrlə bağlı bir sıra məsələlərə dair fərqli fikirlərə malikdir.Təcrübə həm də Tayvanın milli və etnik kimliyi, eləcə də rəsmi müstəqillik hərəkatı ilə bağlı davam edən müzakirələrdə rol oynayır.
▲
●
Yaponiyanın Tayvanı işğalı
Yapon qoşunları Taypeyi işğal etdi, 7 iyun 1895-ci il ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1895 May 29 - Oct 18

Yaponiyanın Tayvanı işğalı

Tainan, Taiwan
Yaponiyanın Tayvanı işğalı , Birinci Çin-Yapon müharibəsinin sonunda Qing sülaləsinin 1895-ci ilin aprelində Tayvanı Yaponiyaya verməsindən sonraYaponiya İmperiyası ilə qısamüddətli Formosa Respublikasının silahlı qüvvələri arasında münaqişə idi.Yaponlar yeni sahibliklərinə nəzarəti ələ keçirməyə çalışırdılar, Respublika qüvvələri isə Yapon işğalına müqavimət göstərmək üçün mübarizə aparırdılar.Yaponlar 29 may 1895-ci ildə Tayvanın şimal sahilindəki Keelunq yaxınlığında yerə endi və beş aylıq bir kampaniyada Taynana qədər cənuba doğru süpürüldü.Onların irəliləyişləri partizan fəaliyyəti ilə yavaşlasa da, yaponlar hər dəfə mövqe tutmağa cəhd etdikdə Formosan qüvvələrini (müntəzəm Çin bölmələri və yerli Hakka milislərinin qarışığı) məğlub etdilər.Avqustun 27-də Tayvan torpağında indiyə qədər aparılan ən böyük döyüş olan Baguaşanda yaponların qələbəsi Formosan müqavimətini erkən məğlubiyyətə məhkum etdi.Oktyabrın 21-də Taynanın süqutu Yaponiya işğalına qarşı mütəşəkkil müqavimətə son qoydu və Tayvanda beş onillik Yapon hökmranlığının əsasını qoydu.
▲
●
Yapon qaydalarına silahlı müqavimət
1930-cu ildə Seediq xalqının başçılıq etdiyi Muşa (Uşe) üsyanı. ©Seediq Bale (2011)
1895 Nov 1 - 1930 Jan

Yapon qaydalarına silahlı müqavimət

Taiwan
1895-ci ildə Tayvanda başlayanYapon müstəmləkəçiliyi 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər davam edən əhəmiyyətli silahlı müqavimətlə qarşılandı.İlkin müqavimətə Formosa Respublikası, Qing rəsmiləri və yerli milislər rəhbərlik edirdi.Silahlı üsyanlar Taypeyin süqutundan sonra da davam etdi, Hakka kəndliləri və Çin millətçiləri tez-tez üsyanlara rəhbərlik etdilər.Qeyd edək ki, Yunlin qırğını və 1895-ci ilin ilk müqavimət müharibəsi kimi müxtəlif qırğınlarda və üsyanlarda minlərlə insan həlak olub. Böyük üsyanlar 1902-ci ilə qədər az-çox yatırıldı, lakin 1907-ci ildə Beipu üsyanı və 1915-ci ildə Tapani Hadisəsi kimi hadisələr davam edən gərginlik və üsyanlardan xəbər verirdi. yapon hakimiyyətinə qarşı müqavimət.Yerli icmalar da 1930-cu illərə qədər Yapon nəzarətinə şiddətlə müqavimət göstərdilər.Hökumətin Tayvanın dağlıq ərazilərində apardığı hərbi kampaniyalar, xüsusilə Atayal və Bunun qəbilələrinə təsir edən çoxsaylı aborigen kəndlərinin dağıdılması ilə nəticələndi.Aborigenlərin sonuncu əhəmiyyətli üsyanı 1930-cu ildə Seediq xalqının başçılıq etdiyi Muşa (Vuşe) üsyanı idi.Bu üsyan yüzlərlə itki ilə nəticələndi və Seediq liderlərinin intiharı ilə nəticələndi.Yapon hakimiyyətinə şiddətli müxalifət Muşa hadisəsindən sonra yerli əhaliyə qarşı daha barışdırıcı mövqe də daxil olmaqla, müstəmləkə siyasətində dəyişikliyə səbəb oldu.Buna baxmayaraq, müqavimət irsi Tayvanın tarixinə və kollektiv yaddaşına dərin təsir göstərərək, müstəmləkəçilərlə müstəmləkəçilər arasında mürəkkəb və çox vaxt qəddar münasibətləri vurğulayır.Bu dövrün hadisələri Tayvanın sosial və siyasi quruluşuna dərindən kök salaraq, milli kimlik və tarixi travma ilə bağlı müzakirələrə və perspektivlərə təsir etməyə davam edir.
▲
●
Play button
1927 Aug 1 - 1949 Dec 7

Çin vətəndaş müharibəsi

China
Çin Vətəndaş Müharibəsi 1927-ci ildən sonra fasilələrlə davam edən Çin Respublikasının (ÇK) Kuomintang (KMT) rəhbərlik etdiyi hökuməti ilə Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) qüvvələri arasında vuruşdu.Müharibə ümumiyyətlə intermediya ilə iki mərhələyə bölünür: 1927-ci ilin avqustundan 1937-ci ilə qədər KMT-ÇKP Alyansı Şimal Ekspedisiyası zamanı dağıldı və Millətçilər Çinin çox hissəsini nəzarətdə saxladılar.1937-ci ildən 1945-ci ilə qədər hərbi əməliyyatlar əsasən dayandırıldı, çünki İkinci Birləşmiş Cəbhə Yaponiyanın İkinci Dünya Müharibəsi müttəfiqlərinin köməyi ilə Çinə hücumu ilə mübarizə apardı, lakin o zaman da KMT və ÇKP arasında əməkdaşlıq minimal idi və silahlı toqquşmalar baş verdi. ümumi idilər.Çin daxilindəki parçalanmaları daha da gücləndirən o oldu ki, Yaponiya tərəfindən maliyyələşdirilən və nominal olaraq Vanq Jinqvey tərəfindən idarə olunan bir kukla hökumət, Çinin Yaponiya işğalı altında olan hissələrini nominal olaraq idarə etmək üçün quruldu.Yaponların məğlubiyyətinin qaçılmaz olduğu bəlli olan kimi vətəndaş müharibəsi yenidən başladı və ÇKP 1945-ci ildən 1949-cu ilə qədər müharibənin ikinci mərhələsində üstünlük əldə etdi, ümumiyyətlə Çin Kommunist İnqilabı adlandırıldı.Kommunistlər materik Çinə nəzarəti ələ keçirdilər və 1949-cu ildə Çin Xalq Respublikasını (ÇXR) qurdular və Çin Respublikasının rəhbərliyini Tayvan adasına çəkilməyə məcbur etdilər.1950-ci illərdən başlayaraq, Tayvan boğazının iki tərəfi arasında davamlı siyasi və hərbi qarşıdurma baş verdi, Tayvandakı ROC və materik Çindəki ÇXR rəsmi olaraq bütün Çinin qanuni hökuməti olduqlarını iddia etdilər.İkinci Tayvan Boğazı Böhranından sonra hər ikisi 1979-cu ildə səssizcə atəşi dayandırdılar;lakin heç bir atəşkəs və ya sülh müqaviləsi imzalanmayıb.
▲
●
Play button
1937 Jan 1 - 1945

Kamin

Taiwan
TayvandaYapon müstəmləkəçiliyi dövründə Meiji hökuməti nəzarəti qurmaq üçün güclü və assimilyativ siyasətlərin qarışığını həyata keçirdi.Dördüncü general-qubernator qraf Kodama Gentaro və onun daxili işlər üzrə rəhbəri Qoto Şinpei idarəetməyə “kök və çubuq” yanaşmasını təqdim etdilər.[34] Qotonun əsas islahatlarından biri icma nəzarətini həyata keçirmək üçün Qing sülaləsinin baojia sistemindən uyğunlaşdırılmış Hoko sistemi idi.Bu sistem vergilərin toplanması və əhalinin monitorinqi kimi vəzifələr üçün icmaların Ko adlı on ailədən ibarət qruplara təşkil edilməsini əhatə edirdi.Goto, həmçinin kənd və aborigen ərazilərdə təhsil və kiçik barter iqtisadiyyatlarını saxlamaq kimi əlavə rolları öz üzərinə götürən ada boyunca polis bölmələri qurdu.1914-cü ildə İtaqaki Taisukenin rəhbərlik etdiyi Tayvan assimilyasiya hərəkatı Tayvan elitalarının müraciətlərinə cavab olaraq Tayvanı Yaponiya ilə birləşdirməyə çalışdı.Tayvan Dōkakai cəmiyyəti bu məqsədlə yaradıldı və tez bir zamanda həm Yapon, həm də Tayvan əhalisinin dəstəyini qazandı.Lakin sonda cəmiyyət dağıldı, rəhbərləri həbs olundu.Tam assimilyasiya nadir hallarda əldə edilirdi və 1922-ci ilə qədər yaponlar və tayvanlılar arasında ciddi seqreqasiya siyasəti davam etdirildi. [35] Təhsil almaq üçün Yaponiyaya köçən tayvanlılar daha sərbəst inteqrasiya edə bildilər, lakin öz fərqli şəxsiyyətlərinin fərqində qaldılar.1937-ci ildə YaponiyaÇinlə müharibəyə başladıqda, müstəmləkə hökuməti Tayvan cəmiyyətini tamamilə yaponlaşdırmaq məqsədi daşıyan kominka siyasətini həyata keçirdi.Bu, Tayvan mədəniyyətinin kökünü kəsmək, o cümlədən Çin dilini qəzetlərdə və təhsildə qadağan etmək, [36] Çin və Tayvanın tarixini silmək, [37] və ənənəvi Tayvan təcrübələrini Yapon adətləri ilə əvəz etməkdən ibarət idi.Bu səylərə baxmayaraq, nəticələr qarışıq oldu;Tayvanlıların yalnız 7%-i yapon adlarını qəbul etdi [38] və bir çox yaxşı təhsilli ailələr yapon dilini öyrənə bilmədilər.Bu siyasətlər Tayvanın müstəmləkəçilik tarixinin mürəkkəb təbiətini vurğulayaraq, onun mədəni mənzərəsinə qalıcı təsir göstərdi.
▲
●
1945
Çin Respublikasıornament
Tayvanın Retrosessiya Günü
Çen (sağda) Taypey meriyasında Tayvanın son yapon general-qubernatoru Rikiçi Ando (solda) tərəfindən imzalanmış 1 saylı Sərəncamın qəbzini qəbul edir. ©Anonymous
1945 Oct 25

Tayvanın Retrosessiya Günü

Taiwan
1945-ci ilin sentyabrında Çin Respublikası Tayvan Əyalət Hökumətini [50] yaratdı və 25 oktyabr 1945-ci il tarixini Yapon qoşunlarının təslim olduğu günü qeyd edərək, "Tayvanın geri çəkilmə günü" elan etdi.Bununla belə, Tayvanın bu birtərəfli ilhaqı İkinci Dünya Müharibəsi müttəfiqləri tərəfindən tanınmadı, çünkiYaponiya hələ də ada üzərində suverenlikdən rəsmən imtina etməmişdi.Müharibədən sonrakı ilk illərdə Çen Yinin rəhbərlik etdiyi Kuomintang (KMT) administrasiyası komandanlıq zəncirini ciddi şəkildə pozan korrupsiya və hərbi intizamın pozulması ilə üzləşdi.Adanın iqtisadiyyatı da ciddi çətinliklərlə üzləşdi, tənəzzülə girdi və geniş maliyyə çətinliklərinə səbəb oldu.Müharibə bitənə qədər Tayvanda təxminən 309.000 yapon sakini yaşayırdı.[51] Yaponların 1945-ci ildə təslim olmasından sonra 25 aprel 1946-cı ilə qədər Çin Respublikası qüvvələri bu yapon sakinlərinin 90%-ni Yaponiyaya geri göndərdi.[52] Bu repatriasiya ilə yanaşı, mədəni çatlara səbəb olan "Yaponiyadan çıxarma" siyasəti həyata keçirildi.Keçid dövrü materik Çindən gələn əhali ilə adanın müharibədən əvvəlki sakinləri arasında da gərginlik yaratdı.Çen Yinin hakimiyyəti inhisara alması bu məsələləri daha da kəskinləşdirdi və bu, həm iqtisadi çətinliklərlə, həm də sosial gərginliklə qeyd olunan qeyri-sabit mühitə gətirib çıxardı.
▲
●
Play button
1947 Feb 28 - May 16

28 fevral hadisəsi

Taiwan
1947-ci ildə 28 fevral hadisəsi Tayvanın müstəqillik hərəkatını alovlandıran Tayvanın müasir tarixində kritik dönüş nöqtəsi oldu.Hökumət əleyhinə üsyan Tütün Monopoliyasının agentləri mülki əhali ilə toqquşduqda başladı və nəticədə bir adam güllələnərək öldürüldü.Taybeydə və nəticədə Tayvanda izdiham Çin Respublikasının Kuomintang (KMT) başçılıq etdiyi hökumətə etiraz etdiyi üçün insident sürətlə böyüdü.Onların şikayətlərinə korrupsiya, inflyasiya və işsizlik daxildir.İslahat üçün 32 tələbin siyahısını təqdim edən Tayvanlı mülki şəxslərin ilkin nəzarətinə baxmayaraq, əyalət qubernatoru Çen Yinin rəhbərliyi altında hökumət materik Çindən əlavə qüvvələr gözləyirdi.Ardıcıl qüvvələr gəldikdən sonra amansız əməliyyat başladıldı.Məlumatlarda qoşunlar tərəfindən ayrı-seçkilik olmadan öldürülmə və həbslər təfərrüatlı şəkildə bildirilir.Tayvanın aparıcı təşkilatçıları sistematik olaraq həbs edilmiş və ya edam edilmiş, ümumi ölənlərin sayı 18,000 ilə 28,000 arasında dəyişir.[53] Bəzi Tayvan qrupları "kommunist" elan edildi, bu da üzvlərinin həbsinə və edamına səbəb oldu.Bu hadisə əvvəllər Yaponiya İmperator Ordusunda xidmət etmiş tayvanlılar üçün xüsusilə sarsıdıcı oldu, çünki onlar hökumətin cavab tədbirləri zamanı xüsusi olaraq hədəfə alındılar.Fevralın 28-də baş verən hadisənin uzunmüddətli siyasi nəticələri oldu.Üsyanın yatırılmasında göstərilən "amansız vəhşiliyə" baxmayaraq, Çen Yi yalnız bir ildən çox vaxt keçdikdən sonra general-qubernator vəzifəsindən azad edildi.Nəhayət, 1950-ci ildə Çin Kommunist Partiyasına keçməyə cəhd etdiyi üçün edam edildi.Hadisələr Tayvan müstəqillik hərəkatını çox gücləndirdi və Tayvan-ROC münasibətlərində qaranlıq bir səhifə olaraq qalır.
▲
●
Tayvanda hərbi vəziyyət
Hərbi vəziyyətin ləğvi və Tayvanın açılması ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1949 May 20 - 1987 Jul 15

Tayvanda hərbi vəziyyət

Taiwan
Tayvanda hərbi vəziyyət 19 may 1949-cu ildə Tayvan Əyalət Hökumətinin sədri Çen Çenq tərəfindən Çin Vətəndaş Müharibəsi dövründə elan edildi.Bu əyalət bəyannaməsi daha sonra 14 mart 1950-ci ildə Qanunverici Yuan tərəfindən ratifikasiya olunmuş Çin Respublikasının mərkəzi Hökumətinin ümummilli hərbi vəziyyət bəyannaməsi ilə əvəz olundu. Kuomintang rəhbərlik etdiyi hökumət, 15 iyul 1987-ci ildə prezident Çanq Çinq-kuo tərəfindən ləğv edilənə qədər davam etdi. Tayvanda hərbi vəziyyətin müddəti 38 ildən çox uzandı və bu, onu Tayvanda hər hansı bir rejim tərəfindən tətbiq edilən ən uzun hərbi vəziyyətə çevirdi. o zaman dünya.Bu rekord daha sonra Suriyanı üstələyib.
▲
●
Ağ terror
Tayvanlı çap ustası Li Junun Dəhşətli Yoxlama. O, Ağ Terror dövrünün başlanğıcını qeyd edən 28 Fevral hadisəsindən qısa müddət sonra Tayvandakı düşmən mühiti təsvir edir. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1949 May 20 00:01 - 1990

Ağ terror

Taiwan
Tayvanda “Ağ terror” Kuomintang (KMT, yəni Çin Millətçi Partiyası) hakimiyyəti altında olan hökumət tərəfindən adada və onun nəzarəti altında olan ətraf ərazilərdə yaşayan mülki şəxslərə qarşı siyasi repressiyaları təsvir etmək üçün istifadə olunur.Ağ Terror dövrü ümumiyyətlə Tayvanda 1949-cu il mayın 19-da Kommunist Üsyanına qarşı 1948-ci il Müvəqqəti Müddəaları ilə qüvvəyə minən hərbi vəziyyətin elan edilməsi ilə başlanmış və 21 sentyabr 1992-ci il tarixdə 100-cü maddənin ləğvi ilə sona çatmış hesab edilir. İnsanların "dövlət əleyhinə" fəaliyyətə görə məsuliyyətə cəlb edilməsinə imkan verən Cinayət Məcəlləsi;Müvəqqəti Müddəalar bir il əvvəl, 22 aprel 1991-ci ildə ləğv edildi və 15 iyul 1987-ci ildə hərbi vəziyyət ləğv edildi.
▲
●
Play button
1949 Oct 25 - Oct 27

Tayvanı xilas edən döyüş: Guningtou döyüşü

Jinning, Jinning Township, Kin
Kinmen döyüşü kimi də tanınan Kuningtou döyüşü 1949-cu ildə Çin Vətəndaş Müharibəsi zamanı baş verdi.Bu, Tayvan boğazındakı Kinmen adası uğrunda gedən əsas döyüş idi.Kommunist Xalq Qurtuluş Ordusu (PLA) Kinmen və Matsu adalarını Çan Kay-şek altında Çin Respublikası (ROC) tərəfindən idarə olunan Tayvana daha böyük bir işğal üçün pilləkən kimi ələ keçirməyi planlaşdırırdı.PLA, 19.000 əsgəri ilə onları asanlıqla məğlub edəcəklərini düşünərək, Kinmen üzərindəki ROC qüvvələrini düzgün qiymətləndirmirdi.Bununla belə, ROC qarnizonu yaxşı hazırlanmış və güclü şəkildə möhkəmləndirilmiş, PLA-nın amfibiya hücumunun qarşısını almış və ağır itkilərə səbəb olmuşdur.Döyüş oktyabrın 25-də PLA qüvvələrinin göründüyü və şiddətli müqavimətlə qarşılaşdığı zaman başladı.Zəif planlaşdırma, ROC-un imkanlarının düzgün qiymətləndirilməməsi və maddi-texniki çətinliklər nizamsız enişə və PLA üçün sahil başlıqlarının təmin edilməməsinə səbəb oldu.ROC qüvvələri yaxşı qurulmuş müdafiə sistemlərindən, quru minalarından və zirehlərindən istifadə edərək effektiv əks-hücuma keçdi.PLA ağır itkilərə məruz qaldı və onların eniş gəmiləri gelgit dəyişikliklərinə görə qapalı qaldı və onları ROC Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmiləri və quru qüvvələrinin hücumlarına qarşı həssas etdi.PLA-nın Kinmeni ələ keçirməməsi çox geniş nəticələrə səbəb oldu.ROC üçün bu, kommunistlərin Tayvanı işğal etmək planlarını effektiv şəkildə dayandıran mənəvi gücləndirici bir qələbə idi.1950-ci ildə Koreya müharibəsinin başlaması və ardınca 1954-cü ildə Çin-Amerika Qarşılıqlı Müdafiə Müqaviləsi imzalanması kommunistlərin işğal planlarını daha da dayandırdı.Döyüş materik Çində geniş şəkildə açıqlanmadı, lakin Tayvanda əhəmiyyətli hesab olunur, çünki Tayvan və materik Çin arasında davam edən siyasi status-kvo üçün zəmin yaratdı.
▲
●
Play button
1949 Dec 7

Kuomintang'ın Tayvana çəkilişi

Taiwan
Kuomintangın Tayvana geri çəkilməsi Çin Respublikasının (ÇR) beynəlxalq səviyyədə tanınmış Kuomintang tərəfindən idarə olunan hökumətinin qalıqlarının Çin vətəndaş müharibəsində uduzduqdan sonra 7 dekabr 1949-cu ildə Tayvan adasına (Formosa) köçməsinə aiddir. materik.Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) Xalq Azadlıq Ordusunun irəliləməsindən qaçan çoxlu mülki vətəndaş və qaçqınlarla yanaşı, Kuomintang (Çin Milliyyətçi Partiyası), onun zabitləri və təxminən 2 milyon ÇXR əsgəri geri çəkilmədə iştirak etdi.ÇXR qoşunları əsasən Çinin cənubundakı əyalətlərdən, xüsusən də ÇXR-in əsas ordusunun son dayanışmasının yer aldığı Sıçuan əyalətindən Tayvana qaçdı.Tayvana uçuş Mao Zedong 1 oktyabr 1949-cu ildə Pekində Çin Xalq Respublikasının (ÇXR) yaradılmasını elan etdikdən dörd ay sonra baş verdi. Yaponiya ərazi iddialarını kəsənə qədər Tayvan adası işğal zamanı Yaponiyanın tərkibində qaldı. 1952-ci ildə qüvvəyə minən San Fransisko müqaviləsində.Geri çəkildikdən sonra, ÇXR rəhbərliyi, xüsusən Generalissimo və Prezident Çan Kay-şek, yenidən birləşmək, möhkəmləndirmək və materiki yenidən fəth etmək ümidi ilə geri çəkilməyi yalnız müvəqqəti etməyi planlaşdırdılar.[54] Heç vaxt baş tutmayan bu plan "Milli Şöhrət Layihəsi" kimi tanınırdı və ÇXR-in Tayvana dair milli prioritetinə çevrildi.Belə bir planın həyata keçirilə bilməyəcəyi məlum olduqdan sonra, ROC-un milli diqqəti Tayvanın modernləşdirilməsinə və iqtisadi inkişafına yönəldi.
▲
●
İqtisadi inkişaf
1950-ci illərdə Tayvanda ərzaq mağazası ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1

İqtisadi inkişaf

Taiwan
İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı illərdə və Çin Vətəndaş Müharibəsi zamanı Tayvan kəskin inflyasiya və mal qıtlığı da daxil olmaqla ciddi iqtisadi çətinliklərlə üzləşdi.Kuomintang (KMT) partiyası Tayvana nəzarəti ələ keçirdi və əvvəlləryaponlara məxsus olan aktivləri milliləşdirdi.Əvvəlcə kənd təsərrüfatına diqqət yetirərək, Tayvan iqtisadiyyatı 1953-cü ilə qədər müharibədən əvvəlki səviyyələrinə qayıtdı. Amerikanın yardımı və "Sənayeni kənd təsərrüfatı ilə inkişaf etdirin" kimi daxili siyasətlər tərəfindən dəstəklənən hökumət, iqtisadiyyatı sənayeləşmə istiqamətində diversifikasiya etməyə başladı.Yerli sənayeləri dəstəkləmək üçün idxalı əvəz edən siyasətlər qəbul edildi və 1960-cı illərdə Tayvan diqqətini ixrac yönümlü böyüməyə, xarici investisiyaları cəlb etməyə və Kaohsiungda Asiyanın ilk ixrac emal zonasını qurmağa başladı.Səylər öz bəhrəsini verdi, çünki Tayvan 1968-ci ildən 1973-cü il neft böhranına qədər yüksək illik orta iqtisadi artımı saxladı.Bu bərpa və böyümə dövründə KMT hökuməti genişmiqyaslı müsbət təsirləri olan əhəmiyyətli torpaq islahatı siyasəti həyata keçirdi.375 saylı İcarənin Azaldılması Aktı kəndlilər üzərində vergi yüklərini azaldıb, digər bir akt isə torpaqları kiçik fermerlər arasında yenidən bölüşdürür və iri torpaq sahiblərinə dövlət sənayelərində əmtəə və paylarla kompensasiya verirdi.Bu ikili yanaşma kənd təsərrüfatı cəmiyyətinin maliyyə yükünü yüngülləşdirməklə yanaşı, Tayvanın ilk nəsil sənaye kapitalistlərinin yaranmasına səbəb oldu.Hökumətin ehtiyatlı maliyyə siyasəti, məsələn, Çinin qızıl ehtiyatlarını Tayvana köçürmək, yeni buraxılan Yeni Tayvan dollarını sabitləşdirməyə və hiperinflyasiyanın qarşısını almağa kömək etdi.Yaponiyadan milliləşdirilmiş daşınmaz əmlak aktivləri, Çinə Yardım Aktı və Çin-Amerika Kənd Təsərrüfatı üzrə Birgə Komissiyası kimi Amerika yardımı da Tayvanın müharibədən sonrakı sürətli bərpasına töhfə verdi.Bu təşəbbüslərdən və xarici yardımlardan yararlanaraq Tayvan uğurla aqrar iqtisadiyyatdan inkişaf edən ticarət və sənaye güc mərkəzinə keçdi.
▲
●
Tayvanda torpaq islahatı
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1

Tayvanda torpaq islahatı

Taiwan
1950 və 1960-cı illərdə Tayvan üç əsas mərhələdə həyata keçirilən əhəmiyyətli torpaq islahatına məruz qaldı.1949-cu ildəki birinci mərhələ məhsulun 37,5%-i həcmində kənd təsərrüfatı icarə haqqının məhdudlaşdırılmasını əhatə edirdi.İkinci mərhələ 1951-ci ildə başladı və əsas diqqəti ictimai torpaqların icarədar fermerlərə satmasına yönəldi.Üçüncü və son mərhələ 1953-cü ildə başladı və geniş torpaq sahələrini icarəçi fermerlərə yenidən bölüşdürmək üçün dağıdılmasına yönəldi, bu yanaşma adətən “torpaqdan əkinçiyə” adlanır.Milliyyətçi hökumət Tayvana çəkildikdən sonra, Çin-Amerika Kəndlərin Yenidənqurulması üzrə Birgə Komissiyası torpaq islahatına və icma inkişafına nəzarət etdi.Bu islahatları daha dadlı edən amillərdən biri də böyük torpaq sahiblərinin çoxunun adanı tərk etmiş yaponlar olması idi.Qalan iri torpaq sahiblərinə Tayvan 1945-ci ildə Çin hökmranlığına qayıtdıqdan sonra müsadirə edilmiş Yapon ticarət və sənaye aktivləri ilə kompensasiya verildi.Bundan əlavə, torpaq islahatı proqramı Kuomintang rəhbərliyinin əksəriyyətinin Çin Xalq Respublikasından gəldiyi və yerli Tayvan torpaq sahibləri ilə məhdud əlaqələrə malik olmasından faydalandı.Bu yerli əlaqələrin olmaması hökumətin torpaq islahatlarını səmərəli şəkildə həyata keçirməsini asanlaşdırdı.
▲
●
Amerika yardımı
1960-cı ilin iyununda Taybeyə səfəri zamanı ABŞ Prezidenti Dwight D. Eisenhower prezident Çan Kay-şekin yanında izdihamlara əl yellədi. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1 - 1962

Amerika yardımı

United States
1950-1965-ci illər arasında Tayvan Birləşmiş Ştatlardan 1,5 milyard dollar iqtisadi yardım və əlavə 2,4 milyard dollarlıq hərbi dəstək olmaqla əhəmiyyətli maliyyə yardımı alan ölkə olmuşdur.[55] Bu yardım 1965-ci ildə Tayvanın möhkəm maliyyə təməlini uğurla qurması ilə sona çatdı.Bu maliyyə sabitləşməsi dövründən sonra, Çan Kay-şekin oğlu, ROC prezidenti Çanq Çinq-kuo, On Əsas Tikinti Layihəsi kimi dövlətin rəhbərlik etdiyi səylərə başladı.[56] Bu layihələr ixraca əsaslanan güclü iqtisadiyyatın inkişafı üçün zəmin yaratdı.
▲
●
San Fransisko müqaviləsi
Yoşida və Yaponiya nümayəndə heyətinin üzvləri Müqaviləni imzalayırlar. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1951 Sep 8

San Fransisko müqaviləsi

San Francisco, CA, USA
San-Fransisko Müqaviləsi 8 sentyabr 1951-ci ildə imzalanmış və 28 aprel 1952-ci ildə qüvvəyə minmiş,Yaponiya ilə Müttəfiq Dövlətlər arasındakı müharibə vəziyyətini rəsmi olaraq dayandırmış və İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Yaponiyanın sülh müqaviləsi kimi xidmət etmişdir.Qeyd edək ki,Çin Xalq Respublikasının (ÇXR) və ya Çin Xalq Respublikasının (ÇXR) qanuni şəkildə təmsil olunması ilə bağlı mübahisələrə görə Çin müqavilə müzakirələrində iştirak etməyə dəvət olunmayıb.Müqavilə Yaponiyanın Tayvana, Peskadora, Spratli adalarına və Parasel adalarına olan bütün iddialarından imtina etməli idi.Müqavilənin Tayvanın siyasi statusu ilə bağlı qeyri-müəyyən ifadəsi Tayvanın qeyri-müəyyən statusu nəzəriyyəsinə gətirib çıxardı.Bu nəzəriyyə ya ROC və ya ÇXR-in Tayvan üzərində suverenliyinin qeyri-qanuni və ya müvəqqəti ola biləcəyini təklif edir və məsələnin öz müqəddəratını təyinetmə prinsipi ilə həll edilməli olduğunu vurğulayır.Nəzəriyyə ümumiyyətlə Tayvanın müstəqilliyinə söykənir və adətən bəzi istisnalar olsa da, Yaponiyanın hələ də Tayvan üzərində suverenliyinə malik olması lazım olduğunu iddia etmir.
▲
●
Play button
1954 Sep 3 - 1955 May 1

İlk Tayvan Boğazı Böhranı

Penghu County, Taiwan
Birinci Tayvan Boğazı Böhranı 3 Sentyabr 1954-cü ildə Çin Kommunist Xalq Respublikasının (ÇXR) Xalq Azadlıq Ordusunun (ÇXR) Çin Respublikasının (ÇXR) nəzarətində olan Quemoy adasını bombalamağa başlaması ilə başladı. materik Çin.Münaqişə daha sonra Matsu və Dachen kimi yaxınlıqdakı ROC-un nəzarətində olan digər adaları əhatə etməklə genişləndi.Birləşmiş Ştatlar əvvəlcə bu adaları hərbi baxımdan əhəmiyyətsiz hesab etməsinə baxmayaraq, materik Çini geri almaq üçün gələcək potensial kampaniya üçün ÇXR üçün həyati əhəmiyyət kəsb edirdi.PLA-nın hərəkətlərinə cavab olaraq, ABŞ Konqresi 24 yanvar 1955-ci ildə Formosa qətnaməsini qəbul edərək, prezidentə Tayvanı və onun dənizdəki adalarını müdafiə etmək səlahiyyətini verdi.PLA-nın hərbi fəaliyyəti 1955-ci ilin yanvarında Yijiangshan adasının tutulması ilə yekunlaşdı, burada 720 ROC əsgəri öldürüldü və ya yaralandı.Bu, Birləşmiş Ştatlar və ÇXR-i 1954-cü ilin dekabrında Çin-Amerika Qarşılıqlı Müdafiə Müqaviləsini rəsmiləşdirməyə sövq etdi ki, bu da ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə Dachen adaları kimi həssas mövqelərdən millətçi qüvvələri evakuasiya etmək üçün dəstək verməyə imkan verdi.Böhran 1955-ci ilin martında AXC atəşfəşanlıq fəaliyyətini dayandırdıqda müvəqqəti deeskalasiya gördü.Birinci Tayvan Boğazı Böhranı 1955-ci ilin aprelində Bandunq Konfransı zamanı baş nazir Çjou Enlay Çinin ABŞ-la danışıqlar aparmaq niyyətini açıqladığı zaman rəsmi olaraq sona çatdı.Sonrakı səfirlər səviyyəsində müzakirələr 1955-ci ilin avqustunda Cenevrədə başladı, baxmayaraq ki, münaqişənin əsasını təşkil edən əsas məsələlər həll edilməmiş qalır və üç il sonra növbəti böhrana zəmin yaradır.
▲
●
Play button
1958 Aug 23 - Dec 1

İkinci Tayvan Boğazı Böhranı

Penghu, Magong City, Penghu Co
İkinci Tayvan Boğazı Böhranı 23 avqust 1958-ci ildə Çin Xalq Respublikası (ÇXR) və Çin Respublikası (ROC) arasında hərbi hava və dəniz qüvvələrinin iştirakını əhatə etdi.ÇXR ROC-un nəzarətində olan Kinmen (Quemoy) adaları və Matsu adalarını artilleriya bombardmanlarına başladı, ÇXR qisasda isə Amoy adalarını materikdən atəşə tutdu.Birləşmiş Ştatlar ÇXR-ə döyüş təyyarələri, zenit raketləri və amfibiya hücum gəmiləri tədarük etməklə müdaxilə etdi, lakin Çan Kay-şekin materik Çini bombalamaq istəyini yerinə yetirməkdən çəkindi.Qeyri-rəsmi atəşkəs ÇXR oktyabrın 25-də Kinmenləri yalnız tək nömrəli günlərdə atəşə tutacaqlarını bəyan etdikdən sonra qüvvəyə mindi və bu, ÇXR-ə cüt nömrəli günlərdə öz ordusunu yenidən təchiz etməyə imkan verdi.Böhran əhəmiyyətli idi, çünki yüksək gərginliyə gətirib çıxardı və ABŞ-ı daha geniş, hətta potensial olaraq nüvə münaqişəsinə cəlb etmək riski ilə üzləşdi.ABŞ Fransa və Yaponiya kimi əsas müttəfiqlərini özgəninkiləşdirmək riski də daxil olmaqla diplomatik problemlərlə üzləşdi.1960-cı ilin iyununda prezident Eisenhower Taypeyə səfər edərkən diqqətəlayiq bir eskalasiya baş verdi;ÇXR hər iki tərəfdən itkilərə səbəb olan bombardmanlarını gücləndirməklə cavab verdi.Lakin Eyzenhauerin səfərindən sonra vəziyyət əvvəlki gərgin gərginlik vəziyyətinə qayıtdı.Böhran nəhayət dekabrın 2-də, ABŞ ehtiyatlı şəkildə Tayvan boğazından əlavə hərbi-dəniz qüvvələrini geri götürdükdə, ROC Hərbi Dəniz Qüvvələrinə döyüş və müşayiət vəzifələrini bərpa etməyə imkan verəndə gərginləşdi.Böhran status-kvonun nəticəsi hesab edilsə də, ABŞ-ın dövlət katibi Con Foster Dalles belə bir vəziyyətin təkrarlanmasına yol verilməməsi qənaətinə gəlib.Bu münaqişənin ardınca yalnız 1995-1996-cı illərdə Tayvan boğazında növbəti böhran yaşandı, lakin 1958-ci ildən bəri regionda ABŞ-ın iştirak etdiyi başqa böhran baş verməyib.
▲
●
Tayvan Birləşmiş Millətlər Təşkilatından çıxarıldı
Tayvan BMT-dən çıxarıldı. ©Anonymous
1971 Oct 25

Tayvan Birləşmiş Millətlər Təşkilatından çıxarıldı

United Nations Headquarters, E
1971-ci ildə Çin Respublikası (ÇXR) hökuməti təşkilat Çin Xalq Respublikasını (ÇXR) Çinin BMT-dəki yerini qanuni nümayəndəsi kimi tanımadan dərhal əvvəl Birləşmiş Millətlər Təşkilatını tərk etdi.İkili nümayəndəlik təklifi masada olarkən, ÇXR lideri Çan Kay-şek BMT Təhlükəsizlik Şurasında yer saxlamaqda israr etdi, bu şərtlə ÇXR razılaşmayacaq.Chiang, "göy iki günəş üçün kifayət qədər böyük deyil" deyən diqqətəlayiq bir çıxışında mövqeyini ifadə etdi.Nəticədə, BMT Baş Assambleyası 1971-ci ilin oktyabrında 2758 saylı qətnamə qəbul edərək, "Çan Kay-şek nümayəndələrini" və beləliklə, ÇXR-i kənarlaşdırdı və ÇXR-i BMT daxilində rəsmi "Çin" olaraq təyin etdi.1979-cu ildə ABŞ da diplomatik tanınmasını Taypeydən Pekinə keçirdi.
▲
●
On əsas tikinti layihəsi
On əsas tikinti layihəsindən biri olan Taichung limanı ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1974 Jan 1

On əsas tikinti layihəsi

Taiwan
On Əsas Tikinti Layihəsi Tayvanda 1970-ci illərdə milli infrastruktur layihələri idi.Çin Respublikası hökuməti hesab edirdi ki, ölkədə magistral yollar, dəniz limanları, hava limanları və elektrik stansiyaları kimi əsas kommunal xidmətlər yoxdur.Üstəlik, Tayvan 1973-cü il neft böhranının əhəmiyyətli təsirlərini yaşayırdı.Buna görə də, sənayeni təkmilləşdirmək və ölkənin inkişafı üçün hökumət on nəhəng tikinti layihəsini öz üzərinə götürməyi planlaşdırdı.Bunlar 1974-cü ildən başlayaraq, 1979-cu ilə qədər başa çatdırılması planlaşdırılan Baş Nazir Chiang Ching-kuo tərəfindən təklif edilmişdir. Nəhayət, ümumilikdə 300 milyard NT$-dan çox dəyəri olan altı nəqliyyat layihəsi, üç sənaye layihəsi və bir elektrik stansiyasının tikintisi layihəsi var idi.On Layihə:Şimal-Cənub Magistral Yolu (Milli Magistral №1)West Coast Line dəmir yolunun elektrikləşdirilməsiNorth-Link Line dəmir yoluChiang Kai-shek Beynəlxalq Hava Limanı (sonradan Taoyuan Beynəlxalq Hava Limanı adlandırıldı)Taichung limanıSu-ao limanıBöyük Gəmiqayırma Zavodu (Çin Gəmiqayırma Korporasiyasının Kaohsiung Gəmiqayırma Zavodu)İnteqrasiya edilmiş polad dəyirmanı (China Steel Corporation)Neft emalı və sənaye parkı (CPC Corporation-ın Kaohsiung emalı zavodu)Atom elektrik stansiyası (Jinshan Atom Elektrik Stansiyası)
▲
●
1979 Apr 10

Tayvan Münasibətləri Aktı

United States
Tayvan Münasibətləri Aktı (TRA) 1979-cu ildə ABŞ Konqresi tərəfindən ABŞ və Tayvan arasında qeyri-rəsmi, lakin əsaslı münasibətləri tənzimləmək üçün, ABŞ-ın Çin Xalq Respublikasını (ÇXR) rəsmi olaraq tanımasından sonra qəbul edilib.Bu akt Tayvanın idarəedici orqanı olan Çin Respublikası (ROC) ilə Çin-Amerika Qarşılıqlı Müdafiə Müqaviləsi ləğv edildikdən sonra baş verib.Hər iki palata tərəfindən qəbul edilən və Prezident Cimmi Karter tərəfindən imzalanan TRA, rəsmi diplomatik nümayəndəlik olmadan kommersiya, mədəni və digər qarşılıqlı əlaqələri idarə etmək üçün qeyri-kommersiya korporasiyası kimi Tayvanda Amerika İnstitutunu (AIT) yaratdı.Akt 1 yanvar 1979-cu il tarixindən geriyə qüvvəyə minib və ABŞ və ROC arasında 1979-cu ildən əvvəlki beynəlxalq müqavilələrin açıq şəkildə ləğv edilmədiyi təqdirdə hələ də qüvvədə olduğunu müdafiə edir.TRA hərbi və müdafiə sahəsində əməkdaşlıq üçün çərçivə təmin edir.Bu, Tayvanın ÇXR tərəfindən hücumuna məruz qalacağı təqdirdə ABŞ-ın hərbi müdaxiləsinə zəmanət vermir, lakin ABŞ-dan Tayvana “Tayvanın kifayət qədər özünümüdafiə qabiliyyətini saxlamaq imkanı vermək üçün lazım ola biləcək miqdarda” müdafiə məhsulları və xidmətləri təqdim etməyi tapşırır.Akt Tayvanın gələcəyinə qərar vermək üçün hər hansı qeyri-dinc səylərin ABŞ üçün "ciddi narahatlıq" doğuracağını vurğulayır və ABŞ-dan Tayvanın təhlükəsizliyinə, sosial və ya iqtisadi sisteminə təhlükə yaradan istənilən gücə müqavimət göstərmək qabiliyyətinə malik olmasını tələb edir.İllər ərzində, ÇXR-in tələblərinə və ABŞ-ın Tək Çin siyasətinə baxmayaraq, ABŞ-ın ardıcıl administrasiyaları TRA-nın müddəalarına uyğun olaraq Tayvana silah satışını davam etdiriblər.Akt həm Tayvanı müstəqillik elan etməkdən, həm də ÇXR-i Tayvanı materik Çinlə zorla birləşdirməkdən çəkindirmək məqsədi daşıyan “strateji qeyri-müəyyənlik” mövqeyini özündə birləşdirən ABŞ-ın Tayvana qarşı siyasətini əks etdirən əsas sənəd kimi xidmət edir.
▲
●
Play button
1987 Feb 1

Tayvanın əsas yarımkeçirici sənayesində yüksəlişi

Hsinchu, Hsinchu City, Taiwan
1986-cı ildə Morris Çanq Tayvanın yarımkeçirici sənayesini gücləndirmək məqsədi ilə Tayvanın İcraçı Yuanını təmsil edən Li Kvoh-tinq tərəfindən Sənaye Texnologiyaları Tədqiqat İnstitutuna (ITRI) rəhbərlik etməyə dəvət edildi.O zaman yarımkeçiricilər sektoru ilə bağlı yüksək xərclər və risklər investorların tapılmasını çətinləşdirirdi.Nəhayət, Philips yeni yaradılmış Tayvan Yarımkeçirici İstehsalat Şirkətində (TSMC) 27,5% pay üçün 58 milyon dollar və texnologiya transferlərinə töhfə verərək birgə müəssisə yaratmağa razı oldu.Tayvan hökuməti başlanğıc kapitalın 48%-ni təmin etdi, qalan hissəsi isə varlı Tayvanlı ailələrdən gəldi və TSMC-ni yarandığı gündən kvazi-dövlət layihəsinə çevirdi.TSMC o vaxtdan bəri bazar tələbi ilə bağlı dalğalanmalara baxmayaraq, əhəmiyyətli artıma məruz qalmışdır.2011-ci ildə şirkət artan rəqabətə qarşı çıxmaq üçün tədqiqat və inkişaf xərclərini demək olar ki, 39% artıraraq 50 milyard NT$-a çatdırmağı hədəfləyib.O, həmçinin güclü bazar tələbatını ödəmək üçün istehsal imkanlarını 30% genişləndirməyi planlaşdırırdı.Sonrakı illərdə şirkət istehsal imkanlarını artırmaq üçün 2014-cü ildə şura tərəfindən təsdiqlənmiş 568 milyon dollar və həmin ilin sonunda əlavə 3,05 milyard dollar da daxil olmaqla kapital qoyuluşlarını daha da artırdı.Bu gün TSMC Tayvanın çoxmillətli yarımkeçirici istehsalı və dizayn firmasıdır və o, dünyanın ilk xüsusi yarımkeçirici tökmə zavodu olmaq xüsusiyyətinə malikdir.O, qlobal miqyasda ən qiymətli yarımkeçirici şirkət və Tayvanın ən böyük şirkətidir.Xarici investorların əksəriyyətinə malik olmasına baxmayaraq, Tayvanın mərkəzi hökuməti ən böyük səhmdar olaraq qalır.TSMC, qərargahı və Tayvanın Hsinchu şəhərindəki Hsinchu Elm Parkında yerləşən əsas əməliyyatları ilə öz sahəsində lider olmağa davam edir.
▲
●
Play button
1990 Mar 16 - Mar 22

Vəhşi Zanbaq Tələbə Hərəkatı

Liberty Square, Zhongshan Sout
Vəhşi Zanbaq Tələbə Hərəkatı 1990-cı ilin martında Tayvanda demokratiyanı təşviq etmək məqsədi daşıyan altı günlük nümayiş idi.Milli Tayvan Universitetinin tələbələrinin təşəbbüsü ilə Taypeydəki Xatirə Meydanında (sonralar hərəkatın şərəfinə Azadlıq Meydanı adlandırıldı) oturaq aksiya keçirildi və 22.000 nümayişçi iştirak etdi.Demokratiyanın simvolu kimi ağ Formoza zanbaqları ilə bəzədilmiş etirazçılar Tayvanın prezidenti və vitse-prezidenti üçün birbaşa seçkilərin keçirilməsini, həmçinin Milli Assambleyadakı bütün nümayəndələr üçün yeni xalq seçkilərinin keçirilməsini tələb ediblər.Nümayiş Kuomintang birpartiyalı idarəetmə sistemi ilə seçilən Li Teng-huinin andiçmə mərasimi ilə üst-üstə düşdü.Prezident Lee Teng-hui səlahiyyətlərinin ilk günündə əlli tələbə nümayəndəsi ilə görüşdü və onların demokratik istəklərini dəstəklədiyini bildirdi və həmin yay demokratik islahatlara başlayacağını vəd etdi.Tələbələrin rəhbərlik etdiyi bu hərəkat Tayvanın siyasi mənzərəsində mühüm dönüş nöqtəsi oldu və demokratik islahatlar üçün zəmin yaratdı.Hərəkatdan 6 il sonra Li 95%-dən çox seçici fəallığı ilə Tayvanın ilk xalq tərəfindən seçilmiş lideri oldu.Hərəkatın sonrakı anım mərasimləri hər il martın 21-də keçirilməyə davam edir və tələbələrin demokratiyaya verdiyi töhfələrin tanınması üçün Tayvanın Gənclər Gününün bu tarixə keçirilməsi çağırışları olub.Vəhşi Zanbaq Tələbə Hərəkatının təsiri, Çin hökumətinin Tayvan hərəkatından cəmi bir il əvvəl baş vermiş Tiananmen meydanındakı etirazlara reaksiyası ilə müqayisədə xüsusilə diqqəti çəkir.Linin varisi Chen Shui-bian, iki hökumətin tələbə etirazlarını idarə etməsində kəskin fərqə diqqət çəkdi.Tiananmen etirazları şiddətli repressiya ilə başa çatsa da, Tayvan hərəkatı 2005-ci ildə Milli Assambleyada özünü dağıtmaq üçün səsvermə də daxil olmaqla, maddi demokratik islahatlara səbəb oldu.
▲
●
Play button
1996 Mar 23

1996 Tayvan prezident seçkiləri

Taiwan
1996-cı il martın 23-də Tayvanda keçirilən prezident seçkiləri ölkənin ilk birbaşa prezident seçkiləri kimi tarixi bir mərhələyə çevrildi.Əvvəllər prezident və vitse-prezident Milli Assambleyanın deputatları tərəfindən seçilirdi.Seçkilərdə hakim Kuomintang partiyasının namizədi və hazırkı prezident Li Teng-hui 54% səslə qalib gəlib.Onun qələbəsi Çin Xalq Respublikasının (ÇXR) tayvanlı seçiciləri raket sınaqları vasitəsilə qorxutmaq cəhdlərinə baxmayaraq, nəticədə uğursuzluqla nəticələndi.Seçici fəallığı 76,0% təşkil edib.Seçkilər ərəfəsində Çin Xalq Azadlıq Ordusu martın 8-dən martın 15-dək Tayvanın Keelunq və Kaohsiung limanları yaxınlığındakı sulara ballistik raketlər atdı. Bu aksiya tayvanlı seçicilərin Li və onun namizədliyini dəstəkləməkdən çəkindirmək məqsədi daşıyırdı. Pekinin "vətəni bölmək" cəhdində ittiham etdiyi Penq.Chen Li-an kimi digər siyasi xadimlər hətta Li-yə səs vermənin müharibəni seçəcəyi barədə xəbərdarlıq etdilər.Birləşmiş Ştatlar Tayvan yaxınlığında iki təyyarədaşıyan döyüş qrupunu yerləşdirdikdə böhran aradan qaldırıldı.Seçkilər təkcə Li üçün qələbə deyil, həm də onu ÇXR qarşısında dayanmağa qadir olan güclü lider kimi nümayiş etdirdi.Bu insident bir çox seçiciləri, o cümlədən müstəqilliyə tərəfdar olan Tayvanın cənubundan olan seçiciləri Li üçün səs verməyə məcbur etdi.Taipei qəzeti olan United Daily News-a görə, Li-nin 54% səs payının 14-15% -i Demokratik Tərəqqi Partiyasının (DPP) tərəfdarları tərəfindən verilmişdir və bu, böhranı idarə etdiyi üçün topladığı geniş müraciəti nümayiş etdirir. .
▲
●
Play button
2000 Jan 1

Kuomintang (KMT) hakimiyyətinin sonu

Taiwan
2000-ci il prezident seçkiləri Kuomintang (KMT) hakimiyyətinin sona çatdığını qeyd etdi.DPP namizədi Chen Shui-bian, Pan-Blue səslərinin müstəqil Ceyms Soong (keçmiş Kuomintang) və Kuomintang namizədi Lien Chan tərəfindən bölündüyü üç tərəfli yarışda qalib gəldi.Çen 39% səs toplayıb.
▲
●
2005 Mar 14

Ayrılıq əleyhinə qanun

China
Ayrılığa Qarşı Qanun 14 mart 2005-ci ildə Çin Xalq Respublikasının Ümumçin Xalq Nümayəndələri Konqresi tərəfindən qəbul edilmiş və dərhal qüvvəyə minmişdir.Prezident Hu Jintao tərəfindən rəsmiləşdirilən qanun on maddədən ibarətdir və xüsusilə açıq şəkildə göstərir ki, Tayvanın müstəqilliyinin qarşısını almaq üçün dinc vasitələr tükənərsə, Çin Tayvana qarşı hərbi güc tətbiq edə bilər.Qanun “Çin”i Çin Xalq Respublikası kimi açıq şəkildə müəyyən etməsə də, bu, Ümumçin Xalq Nümayəndələri Konqresi tərəfindən “Çin Xalq Respublikası” prefiksi və ya “Qərar/Qətnamə” kimi təyin edilmədən qəbul edilən yeganə qanun olması ilə unikaldır. ."Qanun Tayvanda əhəmiyyətli etirazlara səbəb oldu, yüz minlərlə insan öz narazılıqlarını ifadə etmək üçün 26 mart 2005-ci ildə Taypey küçələrinə çıxdı.Qanunun qəbulundan sonra Çin və Tayvan arasında bəzi siyasi dialoqlar baş versə də, boğazlararası münasibətlər qeyri-müəyyənliklə dolu olaraq qalır.
▲
●
Play button
2014 Mar 18 - Apr 10

Günəbaxan Tələbə Hərəkatı

Legislative Yuan, Zhongshan So
Tayvanda Günəbaxan Tələbə Hərəkatı 2014-cü ilin 18 mart və 10 aprel 2014-cü il tarixləri arasında hakim Kuomintang (KMT) partiyası tərəfindən Çinlə Boğazlar arası Xidmət Ticarət Sazişinin (CSSTA) hərtərəfli nəzərdən keçirilmədən keçməsi ilə başladı.Əsasən tələbələr və vətəndaş qrupları olan etirazçılar, Tayvanın iqtisadiyyatına zərər verəcəyinə və Çinin siyasi təzyiqinə həssaslığını artıracağına inandıqları ticarət paktına qarşı çıxaraq Qanunverici Yuanı və daha sonra İcra Yuanını işğal etdilər.Onların müqavilənin maddə-maddə nəzərdən keçirilməsi ilə bağlı ilkin tələbləri nəticədə onun tamamilə rədd edilməsi, Çinlə gələcək müqavilələrin yaxından izlənilməsi üçün qanunvericiliyin yaradılması və konstitusiyaya düzəlişlər üzrə vətəndaşların apardığı müzakirələrə çevrildi.KMT-nin müqaviləni ardıcıl olaraq nəzərdən keçirmək üçün açıq olmasına baxmayaraq, partiya onu komitəyə qaytarmaqdan imtina etdi.Müxalifətdə olan Demokratik Tərəqqi Partiyası (DPP) də KMT-nin sonradan birgə araşdırma komitəsi yaratmaq təklifini rədd edərək, bütün boğazlararası razılaşmaların əsas ictimai rəyə istinad edərək nəzərdən keçirilməli olduğunu təkid etdi.DPP-nin təklifi öz növbəsində KMT tərəfindən rədd edildi.Martın 30-da keçirilən mitinqdə, təşkilatçıların sözlərinə görə, yüz minlərlə insan Günəbaxan Hərəkatını dəstəkləmək üçün toplaşıb, Çin tərəfdarı olan fəallar və qruplar da müxalifət mitinqləri keçirib.Qanunvericilik orqanının spikeri Vanq Jin-pinq sonda bütün boğazlararası razılaşmaların monitorinqi üçün qanun qüvvəyə minənə qədər ticarət paktının hər hansı nəzərdən keçirilməsini təxirə salacağını vəd etdi və etirazçılar aprelin 10-da işğal olunmuş əraziləri boşaltacaqlarını elan etdilər. DPP təktərəfli qərara dəstək verdi.Əvvəlcədən Wang'ın hərəkətləri ilə tanış olmayan prezident Ma Ying-jeou, güzəştləri qeyri-real olaraq etiketləyərək ticarət paktının erkən keçməsini tələb etməyə davam etdi.Etirazçılar nəhayət, daha geniş Tayvan cəmiyyətində hərəkətlərini davam etdirəcəklərini vəd edərək qanunverici orqanı boşaltdılar və yola düşməzdən əvvəl qanunvericilik palatasını təmizlədilər.
▲
●
2020 Jan 11

2020 Tayvan Prezident Seçkiləri

Taiwan
Tayvanda prezident seçkiləri 11 yanvar 2020-ci ildə 10-cu Qanunvericilik Yuan seçkiləri ilə birlikdə baş tutdu.Hazırkı prezident Tsay İnq-ven və onun namizədi, keçmiş baş nazir Lai Çinq-te, hər ikisi Demokratik Tərəqqi Partiyasından (DPP) qalib gəldilər.Onlar Kuomintangdan (KMT) olan Kaohsiung meri Han Kuo-yu və onun namizəd yoldaşı Çanq San-çenqi, eləcə də üçüncü tərəfin namizədi Ceyms Soongu məğlub etdilər.Qələbə Tsay 2018-ci il yerli seçkilərində böyük itkilərdən sonra partiyasının sədrliyindən istefa verdikdən və Lai Çinq-tenin əsas problemi ilə üzləşdikdən sonra gəldi.KMT tərəfində Han Kuo-yu keçmiş prezidentliyə namizəd Erik Çu və Foxconn-un baş direktoru Terri Qounu rəqabətli praymerizdə məğlub etdi.Kampaniya həm əmək islahatı, iqtisadi idarəetmə, həm də Boğazlar arası münasibətlər kimi daxili məsələlər ətrafında cərəyan edirdi.Han, Tsaini müxtəlif siyasət sahələrində qəbul edilən uğursuzluqlara görə tənqid etdi, lakin Tsainin Pekinin birləşmə üçün təzyiqlərinə qarşı sərt mövqeyi seçicilərdə rezonans doğurdu.Bu, Honq-Konqda geniş şəkildə izlənilən ekstradisiya əleyhinə etirazlar fonunda xüsusilə doğru idi.Seçkidə 74,9% yüksək seçici fəallığı olub ki, bu da 2008-ci ildən bəri ümummilli seçkilərdə ən yüksək göstəricidir. Tsai rekord qıran 8,17 milyon səs və ya xalq səsinin 57,1%-ni alıb, prezident seçkilərində DPP namizədi üçün ən yüksək səs payı olub.DPP, KMT-nin böyük metropoliten ərazilərində, xüsusən də Kaohsiungda taleyini geri qaytarmağı bacardı.Bu arada, KMT müəyyən şərq bölgələrində və adadan kənar seçki dairələrində güc nümayiş etdirməyə davam etdi.Tsai İnq-ven və Lai Çinq-te 2020-ci il mayın 20-də səlahiyyətlərinin başlanğıcını qeyd edərək inauqurasiya edildi.
▲
●

Appendices



APPENDIX 1

Taiwan's Indigenous Peoples, Briefly Explained


Play button




APPENDIX 2

Sun Yunsuan, Taiwan’s Economic Mastermind


Play button




APPENDIX

From China to Taiwan: On Taiwan's Han Majority


Play button




APPENDIX 4

Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples


Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples
Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples ©Bstlee

Characters



Chiang Kai-shek

Chiang Kai-shek

Chinese Nationalist Leader

Tsai Ing-wen

Tsai Ing-wen

President of the Republic of China

Koxinga

Koxinga

King of Tungning

Yen Chia-kan

Yen Chia-kan

President of the Republic of China

Sun Yat-sen

Sun Yat-sen

Chinese Revolutionary Statesman

Zheng Zhilong

Zheng Zhilong

Chinese Admiral

Chiang Ching-kuo

Chiang Ching-kuo

President of the Republic of China

Sun Yun-suan

Sun Yun-suan

Premier of the Republic of China

Zheng Jing

Zheng Jing

King of Tungning

Lee Teng-hui

Lee Teng-hui

President of the Republic of China

Zheng Keshuang

Zheng Keshuang

King of Tungning

Gotō Shinpei

Gotō Shinpei

Japanese Politician

Seediq people

Seediq people

Taiwanese Indigenous People

Chen Shui-bian

Chen Shui-bian

President of the Republic of China

Morris Chang

Morris Chang

CEO of TSMC

Footnotes



  1. Olsen, John W.; Miller-Antonio, Sari (1992), "The Palaeolithic in Southern China", Asian Perspectives, 31 (2): 129–160, hdl:10125/17011.
  2. Jiao, Tianlong (2007), The neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast, Cambria Press, ISBN 978-1-934043-16-5, pp. 91–94.
  3. "Foreign Relations of the United States". US Dept. of State. January 6, 1951. The Cairo declaration manifested our intention. It did not itself constitute a cession of territory.
  4. Chang, K.C. (1989), translated by W. Tsao, ed. by B. Gordon, "The Neolithic Taiwan Strait" (PDF), Kaogu, 6: 541–550, 569.
  5. Chang, Chun-Hsiang; Kaifu, Yousuke; Takai, Masanaru; Kono, Reiko T.; Grün, Rainer; Matsu'ura, Shuji; Kinsley, Les; Lin, Liang-Kong (2015). "The first archaic Homo from Taiwan". Nature Communications. 6 (6037): 6037.
  6. Jiao (2007), pp. 89–90.
  7. 李壬癸 [ Li, Paul Jen-kuei ] (Jan 2011). 1. 台灣土著民族的來源 [1. Origins of Taiwan Aborigines]. 台灣南島民族的族群與遷徙 [The Ethnic Groups and Dispersal of the Austronesian in Taiwan] (Revised ed.). Taipei: 前衛出版社 [Avanguard Publishing House]. pp. 46, 48. ISBN 978-957-801-660-6.
  8. Blust, Robert (1999), "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics", in E. Zeitoun; P.J.K Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, Taipei: Academia Sinica, pp. 31–94.
  9. Bellwood, Peter; Hung, Hsiao-Chun; Iizuka, Yoshiyuki (2011), "Taiwan Jade in the Philippines: 3,000 Years of Trade and Long-distance Interaction" (PDF), in Benitez-Johannot, Purissima (ed.), Paths of Origins: The Austronesian Heritage in the Collections of the National Museum of the Philippines, the Museum Nasional Indaonesia, and the Netherlands Rijksmuseum voor Volkenkunde, Singapore: ArtPostAsia, pp. 31–41, hdl:1885/32545, ISBN 9789719429203, pp. 35–37, 41.
  10. Jiao (2007), pp. 94–103.
  11. Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158.
  12. Andrade, Tonio (2008f), "Chapter 6: The Birth of Co-colonization", How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press.
  13. Thompson, Lawrence G. (1964). "The earliest eyewitness accounts of the Formosan aborigines". Monumenta Serica. 23: 163–204. doi:10.1080/02549948.1964.11731044. JSTOR 40726116, p. 168–169.
  14. Knapp, Ronald G. (1980), China's Island Frontier: Studies in the Historical Geography of Taiwan, The University of Hawaii, p. 7–8.
  15. Rubinstein, Murray A. (1999), Taiwan: A New History, East Gate Books, p. 86.
  16. Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer, p. 82.
  17. Thompson, Lawrence G. (1964). "The earliest eyewitness accounts of the Formosan aborigines". Monumenta Serica. 23: 163–204. doi:10.1080/02549948.1964.11731044. JSTOR 40726116, p. 168–169.
  18. Thompson 1964, p. 169–170.
  19. Isorena, Efren B. (2004). "The Visayan Raiders of the China Coast, 1174–1190 Ad". Philippine Quarterly of Culture and Society. 32 (2): 73–95. JSTOR 29792550.
  20. Andrade, Tonio (2008), How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press.
  21. Jenco, Leigh K. (2020). "Chen Di's Record of Formosa (1603) and an Alternative Chinese Imaginary of Otherness". The Historical Journal. 64: 17–42. doi:10.1017/S0018246X1900061X. S2CID 225283565.
  22. Thompson 1964, p. 178.
  23. Thompson 1964, p. 170–171.
  24. Thompson 1964, p. 172.
  25. Thompson 1964, p. 175.
  26. Thompson 1964, p. 173.
  27. Thompson 1964, p. 176.
  28. Jansen, Marius B. (1992). China in the Tokugawa World. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-06-7411-75-32.
  29. Recent Trends in Scholarship on the History of Ryukyu's Relations with China and Japan Gregory Smits, Pennsylvania State University, p.13.
  30. Frei, Henry P.,Japan's Southward Advance and Australia, Univ of Hawaii Press, Honolulu, ç1991. p.34.
  31. Boxer, Charles. R. (1951). The Christian Century in Japan. Berkeley: University of California Press. OCLC 318190 p. 298.
  32. Andrade (2008), chapter 9.
  33. Strangers in Taiwan, Taiwan Today, published April 01, 1967.
  34. Huang, Fu-san (2005). "Chapter 6: Colonization and Modernization under Japanese Rule (1895–1945)". A Brief History of Taiwan. ROC Government Information Office.
  35. Rubinstein, Murray A. (1999). Taiwan: A New History. Armonk, NY [u.a.]: Sharpe. ISBN 9781563248153, p. 220–221.
  36. Rubinstein 1999, p. 240.
  37. Chen, Yingzhen (2001), Imperial Army Betrayed, p. 181.
  38. Rubinstein 1999, p. 240.
  39. Andrade (2008), chapter 3.
  40. Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer, p. 105–106.
  41. Hang, Xing (2010), Between Trade and Legitimacy, Maritime and Continent, p. 209.
  42. Wong 2017, p. 115.
  43. Hang 2010, p. 209.
  44. Hang 2010, p. 210.
  45. Hang 2010, p. 195–196.
  46. Hang 2015, p. 160.
  47. Shih-Shan Henry Tsai (2009). Maritime Taiwan: Historical Encounters with the East and the West. Routledge. pp. 66–67. ISBN 978-1-317-46517-1.
  48. Leonard H. D. Gordon (2007). Confrontation Over Taiwan: Nineteenth-Century China and the Powers. Lexington Books. p. 32. ISBN 978-0-7391-1869-6.
  49. Elliott, Jane E. (2002), Some Did it for Civilisation, Some Did it for Their Country: A Revised View of the Boxer War, Chinese University Press, p. 197.
  50. 去日本化「再中國化」：戰後台灣文化重建（1945–1947）,Chapter 1. Archived 2011-07-22 at the Wayback Machine publisher: 麥田出版社, author: 黃英哲, December 19, 2007.
  51. Grajdanzev, A. J. (1942). "Formosa (Taiwan) Under Japanese Rule". Pacific Affairs. 15 (3): 311–324. doi:10.2307/2752241. JSTOR 2752241.
  52. "Taiwan history: Chronology of important events". Archived from the original on 2016-04-16. Retrieved 2016-04-20.
  53. Forsythe, Michael (July 14, 2015). "Taiwan Turns Light on 1947 Slaughter by Chiang Kai-shek's Troops". The New York Times.
  54. Han, Cheung. "Taiwan in Time: The great retreat". Taipei Times.
  55. Chan (1997), "Taiwan as an Emerging Foreign Aid Donor: Developments, Problems, and Prospects", Pacific Affairs, 70 (1): 37–56, doi:10.2307/2761227, JSTOR 2761227.
  56. "Ten Major Construction Projects - 台灣大百科全書 Encyclopedia of Taiwan".

References



  • Andrade, Tonio (2008f), "Chapter 6: The Birth of Co-colonization", How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press
  • Bellwood, Peter; Hung, Hsiao-Chun; Iizuka, Yoshiyuki (2011), "Taiwan Jade in the Philippines: 3,000 Years of Trade and Long-distance Interaction" (PDF), in Benitez-Johannot, Purissima (ed.), Paths of Origins: The Austronesian Heritage in the Collections of the National Museum of the Philippines, the Museum Nasional Indonesia, and the Netherlands Rijksmuseum voor Volkenkunde, Singapore: ArtPostAsia, pp. 31–41, hdl:1885/32545, ISBN 9789719429203.
  • Bird, Michael I.; Hope, Geoffrey; Taylor, David (2004), "Populating PEP II: the dispersal of humans and agriculture through Austral-Asia and Oceania" (PDF), Quaternary International, 118–119: 145–163, Bibcode:2004QuInt.118..145B, doi:10.1016/s1040-6182(03)00135-6, archived from the original (PDF) on 2014-02-12, retrieved 2007-04-12.
  • Blusse, Leonard; Everts, Natalie (2000), The Formosan Encounter: Notes on Formosa's Aboriginal Society – A selection of Documents from Dutch Archival Sources Vol. I & II, Taipei: Shung Ye Museum of Formosan Aborigines, ISBN 957-99767-2-4 and ISBN 957-99767-7-5.
  • Blust, Robert (1999), "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics", in E. Zeitoun; P.J.K Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, Taipei: Academia Sinica, pp. 31–94.
  • Borao Mateo, Jose Eugenio (2002), Spaniards in Taiwan Vol. II:1642–1682, Taipei: SMC Publishing, ISBN 978-957-638-589-6.
  • Campbell, Rev. William (1915), Sketches of Formosa, London, Edinburgh, New York: Marshall Brothers Ltd. reprinted by SMC Publishing Inc 1996, ISBN 957-638-377-3, OL 7051071M.
  • Chan (1997), "Taiwan as an Emerging Foreign Aid Donor: Developments, Problems, and Prospects", Pacific Affairs, 70 (1): 37–56, doi:10.2307/2761227, JSTOR 2761227.
  • Chang, K.C. (1989), translated by W. Tsao, ed. by B. Gordon, "The Neolithic Taiwan Strait" (PDF), Kaogu, 6: 541–550, 569, archived from the original (PDF) on 2012-04-18.
  • Ching, Leo T.S. (2001), Becoming "Japanese" – Colonial Taiwan and The Politics of Identity Formation, Berkeley: University of California Press., ISBN 978-0-520-22551-0.
  • Chiu, Hsin-hui (2008), The Colonial 'Civilizing Process' in Dutch Formosa, 1624–1662, BRILL, ISBN 978-90-0416507-6.
  • Clements, Jonathan (2004), Pirate King: Coxinga and the Fall of the Ming Dynasty, United Kingdom: Muramasa Industries Limited, ISBN 978-0-7509-3269-1.
  • Diamond, Jared M. (2000), "Taiwan's gift to the world", Nature, 403 (6771): 709–710, Bibcode:2000Natur.403..709D, doi:10.1038/35001685, PMID 10693781, S2CID 4379227.
  • Everts, Natalie (2000), "Jacob Lamay van Taywan: An Indigenous Formosan Who Became an Amsterdam Citizen", Ed. David Blundell; Austronesian Taiwan:Linguistics' History, Ethnology, Prehistory, Berkeley, CA: University of California Press.
  • Gates, Hill (1981), "Ethnicity and Social Class", in Emily Martin Ahern; Hill Gates (eds.), The Anthropology of Taiwanese Society, Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-1043-5.
  • Guo, Hongbin (2003), "Keeping or abandoning Taiwan", Taiwanese History for the Taiwanese, Taiwan Overseas Net.
  • Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; Macaulay, Vincent; Clarke, Dougie; Blumbach, Petya B.; Vizuete-Forster, Matthieu; Forster, Peter; Bulbeck, David; Oppenheimer, Stephen; Richards, Martin (2007), "A Mitochondrial Stratigraphy for Island Southeast Asia", The American Journal of Human Genetics, 80 (1): 29–43, doi:10.1086/510412, PMC 1876738, PMID 17160892.
  • Hsu, Wen-hsiung (1980), "From Aboriginal Island to Chinese Frontier: The Development of Taiwan before 1683", in Knapp, Ronald G. (ed.), China's Island Frontier: Studies in the historical geography of Taiwan, University Press of Hawaii, pp. 3–29, ISBN 978-0-8248-0743-6.
  • Hu, Ching-fen (2005), "Taiwan's geopolitics and Chiang Ching-Kuo's decision to democratize Taiwan" (PDF), Stanford Journal of East Asian Affairs, 1 (1): 26–44, archived from the original (PDF) on 2012-10-15.
  • Jiao, Tianlong (2007), The neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast, Cambria Press, ISBN 978-1-934043-16-5.
  • Katz, Paul (2005), When The Valleys Turned Blood Red: The Ta-pa-ni Incident in Colonial Taiwan, Honolulu, HA: University of Hawaii Press, ISBN 978-0-8248-2915-5.
  • Keliher, Macabe (2003), Out of China or Yu Yonghe's Tales of Formosa: A History of 17th Century Taiwan, Taipei: SMC Publishing, ISBN 978-957-638-608-4.
  • Kerr, George H (1966), Formosa Betrayed, London: Eyre and Spottiswoode, archived from the original on March 9, 2007.
  • Knapp, Ronald G. (1980), China's Island Frontier: Studies in the Historical Geography of Taiwan, The University of Hawaii
  • Leung, Edwin Pak-Wah (1983), "The Quasi-War in East Asia: Japan's Expedition to Taiwan and the Ryūkyū Controversy", Modern Asian Studies, 17 (2): 257–281, doi:10.1017/s0026749x00015638, S2CID 144573801.
  • Morris, Andrew (2002), "The Taiwan Republic of 1895 and the Failure of the Qing Modernizing Project", in Stephane Corcuff (ed.), Memories of the Future: National Identity issues and the Search for a New Taiwan, New York: M.E. Sharpe, ISBN 978-0-7656-0791-1.
  • Olsen, John W.; Miller-Antonio, Sari (1992), "The Palaeolithic in Southern China", Asian Perspectives, 31 (2): 129–160, hdl:10125/17011.
  • Rubinstein, Murray A. (1999), Taiwan: A New History, East Gate Books
  • Shepherd, John R. (1993), Statecraft and Political Economy on the Taiwan Frontier, 1600–1800, Stanford, California: Stanford University Press., ISBN 978-0-8047-2066-3. Reprinted 1995, SMC Publishing, Taipei. ISBN 957-638-311-0
  • Spence, Jonathan D. (1999), The Search for Modern China (Second Edition), USA: W.W. Norton and Company, ISBN 978-0-393-97351-8.
  • Singh, Gunjan (2010), "Kuomintang, Democratization and the One-China Principle", in Sharma, Anita; Chakrabarti, Sreemati (eds.), Taiwan Today, Anthem Press, pp. 42–65, doi:10.7135/UPO9781843313847.006, ISBN 978-0-85728-966-7.
  • Takekoshi, Yosaburō (1907), Japanese rule in Formosa, London, New York, Bombay and Calcutta: Longmans, Green, and co., OCLC 753129, OL 6986981M.
  • Teng, Emma Jinhua (2004), Taiwan's Imagined Geography: Chinese Colonial Travel Writing and Pictures, 1683–1895, Cambridge MA: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01451-0.
  • Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158, doi:10.7152/bippa.v20i0.11751, archived from the original on 2012-03-25, retrieved 2012-06-07.
  • Wills, John E., Jr. (2006), "The Seventeenth-century Transformation: Taiwan under the Dutch and the Cheng Regime", in Rubinstein, Murray A. (ed.), Taiwan: A New History, M.E. Sharpe, pp. 84–106, ISBN 978-0-7656-1495-7.
  • Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer
  • Xiong, Victor Cunrui (2012), Emperor Yang of the Sui Dynasty: His Life, Times, and Legacy, SUNY Press, ISBN 978-0-7914-8268-1.
  • Zhang, Yufa (1998), Zhonghua Minguo shigao 中華民國史稿, Taipei, Taiwan: Lian jing (聯經), ISBN 957-08-1826-3.