Play button

1718 - 1895

ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਰੂਸੀ ਜਿੱਤ



ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਜਿੱਤ ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।ਰੂਸੀ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਬਣ ਗਈ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁਣ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਕਿਰਗਿਸਤਾਨ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਸੀ ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।
HistoryMaps Shop

ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਜਾਓ

1556 Jan 1

ਪ੍ਰੋਲੋਗ

Orenburg, Russia
1556 ਵਿਚ ਰੂਸ ਨੇ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਅਸਤਰਖਾਨ ਖਾਨਤੇ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਨੋਗਾਈ ਹੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨੋਗਾਇਸ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਕਜ਼ਾਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ, ਵੋਲਗਾ ਅਤੇ ਯੂਰਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਬਸ਼ਕੀਰ ਸਨ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਕੁਝ ਮੁਫਤ ਕੋਸਾਕਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਰਲ ਨਦੀ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।1602 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੀਵਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਨੇ-ਉਰਗੇਂਚ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਲੁੱਟ ਨਾਲ ਲੱਦਿਆ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੀਵਾਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਮੁਹਿੰਮ ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਗੁਆ ਬੈਠੀ, ਭੁੱਖੇ ਮਰ ਗਈ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਬਚੇ ਖੀਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੋ ਗਏ।ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਤੀਸਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸੀ ਜੋ ਗਲਤ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਹੈ।ਪੀਟਰ ਮਹਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਧੱਕਾ ਸੀ।ਉਪਰੋਕਤ ਇਰਤਿਸ਼ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੀਵਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ 1717 ਦੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।ਰੂਸੋ- ਫ਼ਾਰਸੀ ਯੁੱਧ (1722-1723) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਨੇ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਲਗਭਗ 1734 ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਚਾਲ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਸ਼ਕੀਰ ਯੁੱਧ (1735-1740) ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ।ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਸ਼ਕੀਰੀਆ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਰੂਸ ਦੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਸਰਹੱਦ ਓਰੇਨਬਰਗ ਲਾਈਨ ਸੀ ਜੋ ਲਗਭਗ ਯੂਰਲ ਅਤੇ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀ।ਸਾਇਬੇਰੀਅਨ ਲਾਈਨ: ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਰੂਸ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਰੱਖੀ, ਜੋ ਕਿ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਸਟੈਪ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਭਗ ਸੀਮਾ ਹੈ।ਸੰਦਰਭ ਲਈ ਇਹ ਕਿਲੇ (ਅਤੇ ਨੀਂਹ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ) ਸਨ:ਗੁਰਯੇਵ (1645), ਉਰਲਸਕ (1613), ਓਰੇਨਬਰਗ (1743), ਓਰਸਕ (1735)।ਟ੍ਰੋਇਟਸਕ (1743), ਪੈਟ੍ਰੋਪਾਵਲੋਵਸਕ (1753), ਓਮਸਕ (1716), ਪਾਵਲੋਦਰ (1720), ਸੇਮੀਪਾਲਿਟਿੰਸਕ (1718) ਉਸਟ-ਕਾਮੇਨੋਗੋਰਸਕ (1720)।Uralsk ਮੁਫ਼ਤ Cossacks ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਬੰਦੋਬਸਤ ਸੀ.ਓਰੇਨਬਰਗ, ਓਰਸਕ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਇਟਸਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1740 ਦੇ ਲਗਭਗ ਬਸ਼ਕੀਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਭਾਗ ਨੂੰ ਓਰੇਨਬਰਗ ਲਾਈਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਓਰੇਨਬਰਗ ਲੰਬਾ ਅਧਾਰ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਰੂਸ ਨੇ ਕਜ਼ਾਖ ਸਟੈਪ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਚਾਰ ਪੂਰਬੀ ਕਿਲੇ ਇਰਤਿਸ਼ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਨ।1759 ਵਿੱਚਚੀਨ ਨੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੁਝ ਸਰਹੱਦੀ ਚੌਕੀਆਂ ਸਨ।
1700 - 1830
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜornament
ਕਜ਼ਾਖ ਸਟੈਪ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ
ਕਜ਼ਾਖਾਂ ਨਾਲ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਯੂਰਲ ਕੋਸੈਕਸ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1718 Jan 1 - 1847

ਕਜ਼ਾਖ ਸਟੈਪ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ

Kazakhstan
ਕਿਉਂਕਿ ਕਜ਼ਾਖ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੂਸੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧਿਆ.ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਕਜ਼ਾਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਜ਼ਾਖ-ਰੂਸੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਸੀ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ, ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰਡੋਮ ਨੇ ਸਿਰਫ 1692 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਪੀਟਰ ਪਹਿਲੇ ਨੇ ਤਾਉਕੇ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਅਗਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਜ਼ਾਖ-ਰੂਸੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਚੌਕੀਆਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਜ਼ਾਖ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ।1718 ਵਿੱਚ ਕਜ਼ਾਖ ਸ਼ਾਸਕ ਅਬੂਲ-ਖੈਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਡਜ਼ੰਗਰ ਖਾਨਤੇ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।ਅਬੂਲ-ਖੈਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਨੂਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੇ 1752 ਵਿਚ ਗਠਜੋੜ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਜ਼ਾਖ ਕਮਾਂਡਰ ਨਸਰੁੱਲਾ ਨੌਰੀਜ਼ਬਾਈ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਰੂਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।ਰੂਸੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਅਰਥ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਜ਼ਾਖ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਮਿਲੀ ਸੀ।ਨੂਰ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਫਿਰ ਰੂਸੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਖਾਨਤੇ, ਜੂਨੀਅਰ ਜੂਜ਼, ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ।1781 ਤੱਕ, ਅਬੂਲ-ਮਨਸੂਰ ਖਾਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਜ਼ਾਖ ਖਾਨਤੇ ਦੇ ਮੱਧ ਜੂਜ਼ ਡਿਵੀਜ਼ਨ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ, ਵੀ ਰੂਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ।ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਅਬੂਲ-ਖੈਰ ਵਾਂਗ, ਅਬੂਲ-ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਵੀ ਕਿੰਗ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਿਹਤਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।ਉਸਨੇ ਤਿੰਨੋਂ ਕਜ਼ਾਖ ਜੁਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਬੂ-ਉਲ-ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਨਸਰੁੱਲਾ ਨੌਰੀਜ਼ਬਾਈ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਜ਼ਾਖ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਮਿਆਰੀ-ਧਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਇਆ।ਇਹਨਾਂ ਕਦਮਾਂ ਨੇ ਰੂਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ।
ਸਿਰ ਦਰਿਆ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1817 Jan 1

ਸਿਰ ਦਰਿਆ

Syr Darya, Kazakhstan
ਸਾਇਬੇਰੀਅਨ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਸੀਰ ਦਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸੀ।ਇਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦਾ ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਖਾਨ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਹੋ ਗਿਆ।19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕੋਕੰਦ ਨੇ ਫਰਗਨਾ ਘਾਟੀ ਤੋਂ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।1814 ਦੇ ਲਗਭਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀਰ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਹਜ਼ਰਤ-ਏ-ਤੁਰਕਸਤਾਨ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ 1817 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕ-ਮੇਚੇਤ ('ਵਾਈਟ ਮਸਜਿਦ') ਨੂੰ ਹੋਰ ਹੇਠਾਂ ਦਰਿਆ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਕ-ਮੇਚੇਤ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਛੋਟੇ ਕਿਲੇ ਬਣਾਏ।ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਅਕ ਮੇਚੇਤ ਦੇ ਬੇਗ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਕਜ਼ਾਖਾਂ 'ਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਕਲਪਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਲੈ ਗਏ ਸਨ।ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਕ-ਮੇਚੇਤ ਕੋਲ 50 ਅਤੇ ਜੁਲੇਕ 40 ਦੀ ਇੱਕ ਗੜੀ ਸੀ। ਖੀਵਾ ਦੇ ਖਾਨ ਦਾ ਨਦੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਿਲਾ ਸੀ।
1839 - 1859
ਖਾਨੇਟ ਪੀਰੀਅਡ ਅਤੇ ਮਿਲਟਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂornament
1839 ਦੀ ਖੀਵਨ ਮੁਹਿੰਮ
ਜਨਰਲ-ਐਡਜੂਟੈਂਟ ਕਾਉਂਟ VA ਪੇਰੋਵਸਕੀ।ਕਾਰਲ ਬ੍ਰੀਉਲੋਵ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ (1837) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1839 Oct 10 - 1840 Jun

1839 ਦੀ ਖੀਵਨ ਮੁਹਿੰਮ

Khiva, Uzbekistan
ਕਾਉਂਟ ਵੀਏ ਪੇਰੋਵਸਕੀ ਦਾ ਖੀਵਾ ਉੱਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ, ਰੂਸੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਅਭਿਆਨ ਪੇਰੋਵਸਕੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਰਸਦ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਊਠ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਸਭ ਤੋਂ ਠੰਢੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਹਮਲਾ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਊਠ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੀ ਇਹਨਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ ਅਤੇ ਪਾਲਿਆ।ਅਪਮਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੂਸੀ ਗ਼ੁਲਾਮ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਕਥਿਤ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰ ਕੇ ਓਰੇਨਬਰਗ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਅਪਮਾਨ ਤੋਂ ਜੋ ਸਬਕ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵੱਲ ਮੁੜੇ।ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਖੀਵਾ 'ਤੇ ਚਾਰ ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।1602 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਕੁਝ ਮੁਫਤ ਕੋਸੈਕਸ ਨੇ ਖੀਵਾ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ।1717 ਵਿੱਚ, ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਬੇਕੋਵਿਚ-ਚਰਕਾਸਕੀ ਨੇ ਖੀਵਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾਇਆ ਗਿਆ, ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਆਦਮੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਬਚ ਨਿਕਲੇ।1839-1840 ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1873 ਦੀ ਖੀਵਾਨ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ ਖੀਵਾ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧੋ
ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ©Nikolay Karazin
1847 Jan 1 - 1864

ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧੋ

Almaty, Kazakhstan
ਕਜ਼ਾਖ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਿਰੇ ਨੂੰ ਰੂਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੇਮੀਰੇਚੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ, ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਰਗਿਜ਼ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਟਿਏਨ ਸ਼ਾਨ ਪਹਾੜ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਲਗਭਗ 640 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (400 ਮੀਲ) ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਕਸਬਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਫ਼ਲੇ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੀ ਫਰਗਨਾ ਘਾਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਖਾਨਤੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਫਰਗਨਾ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਰੇਂਜ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਧਰਤੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਲੋਕ ਬੈਕਟਰੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਉੱਤਰੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤਾਮਰਲੇਨ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਮਰਕੰਦ ਹੈ।1847 ਵਿੱਚ ਕੋਪਾਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਬਲਕਾਸ਼ ਝੀਲ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।1852 ਵਿਚ ਰੂਸ ਨੇ ਇਲੀ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਤੁਚੁਬੇਕ ਦੇ ਕਜ਼ਾਖ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।1854 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫੋਰਟ ਵਰਨੋਏ (ਅਲਮਾਟੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਵਰਨੋਏ ਸਾਇਬੇਰੀਅਨ ਲਾਈਨ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 800 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (500 ਮੀਲ) ਹੈ।ਅੱਠ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 1862 ਵਿੱਚ, ਰੂਸ ਨੇ ਟੋਕਮਾਕ (ਟੋਕਮੋਕ) ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਪੇਕ (ਬਿਸ਼ਕੇਕ) ਨੂੰ ਲੈ ਲਿਆ।ਰੂਸ ਨੇ ਕੋਕੰਦ ਤੋਂ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਾਸਟੇਕ ਪਾਸ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬਲ ਲਗਾਇਆ।ਕੋਕਾਂਡੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪਾਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਚੌਕੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਕੋਲਪਾਕੋਵਸਕੀ ਕਾਸਟੇਕ ਤੋਂ ਭੱਜਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾਇਆ।1864 ਵਿੱਚ ਚੇਰਨਾਯੇਵ ਨੇ ਪੂਰਬ ਦੀ ਕਮਾਨ ਸੰਭਾਲੀ, ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਤੋਂ 2500 ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਔਲੀ-ਅਤਾ (ਤਰਾਜ) ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਰੂਸ ਹੁਣ ਪਹਾੜੀ ਲੜੀ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਸਿਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ ਅਤੇ ਵਰਨੋਏ ਅਤੇ ਅਕ-ਮੇਚੇਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਰਸਤਾ ਸੀ।1851 ਵਿਚ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੇ ਨਵੀਂ ਸਰਹੱਦ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਲਜਾ ਦੀ ਸੰਧੀ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ।1864 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਰਬਾਗਤਾਈ ਦੀ ਸੰਧੀ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਲਗਭਗ ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਨੀ-ਕਜ਼ਾਖ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਜ਼ਾਖ ਸਟੈਪ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸੀ।
ਹੌਲੀ ਪਰ ਯਕੀਨੀ ਪਹੁੰਚ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1847 Jan 1

ਹੌਲੀ ਪਰ ਯਕੀਨੀ ਪਹੁੰਚ

Kazalinsk, Kazakhstan
1839 ਵਿੱਚ ਪੇਰੋਵਸਕੀ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਰੂਸ ਨੇ ਇੱਕ ਹੌਲੀ ਪਰ ਯਕੀਨੀ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।1847 ਵਿੱਚ ਕੈਪਟਨ ਸ਼ੁਲਟਜ਼ ਨੇ ਸੀਰ ਡੈਲਟਾ ਵਿੱਚ ਰੇਮਸਕ ਬਣਾਇਆ।ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਾਜ਼ਾਲਿੰਸਕ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ।ਦੋਵਾਂ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੋਰਟ ਅਰਾਲਸਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਖੀਵਾ ਅਤੇ ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਾਨਕ ਕਜ਼ਾਖਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੂਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਓਰੇਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਤਿੰਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਸਟੈਪੇ ਤੱਕ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਹ ਝੀਲ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ.1852/3 ਵਿੱਚ ਸਵੀਡਨ ਤੋਂ ਦੋ ਸਟੀਮਰਾਂ ਨੂੰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸਥਾਨਕ ਸੈਕਸੌਲ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡੌਨ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਐਂਥਰਾਸਾਈਟ ਨਾਲ ਬਾਲਣਾ ਪਿਆ।ਹੋਰ ਸਮਿਆਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਟੀਮਰ ਸੈਕਸੌਲ ਦਾ ਇੱਕ ਬਾਰਜ-ਲੋਡ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਬਾਲਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਸੀਰ ਖੋਖਲਾ, ਰੇਤ ਦੀਆਂ ਬਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਹੜ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਨੈਵੀਗੇਟ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।
ਕਜ਼ਾਖ ਖਾਨਤੇ ਦਾ ਪਤਨ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1847 Jan 1

ਕਜ਼ਾਖ ਖਾਨਤੇ ਦਾ ਪਤਨ

Turkistan, Kazakhstan
1837 ਤੱਕ, ਕਜ਼ਾਖ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਇਸ ਵਾਰ, ਤਣਾਅ ਕਜ਼ਾਖ ਦੇ ਸਹਿ-ਸ਼ਾਸਕਾਂ Ğਬੈਦੁੱਲਾ ਖ਼ਾਨ, ਸ਼ੇਰ ਗਾਜ਼ੀ ਖ਼ਾਨ, ਅਤੇ ਕੇਨੇਸਰੀ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਕਾਸਿਮ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਅਬੂਲ-ਮਨਸੂਰ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਪੋਤੇ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਤਿੰਨ ਸਹਿ-ਸ਼ਾਸਕ ਉਸ ਸਾਪੇਖਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਕਜ਼ਾਖ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਬੂਲ-ਮਨਸੂਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਟੈਕਸਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।1841 ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨਾਂ ਖਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਈਦ-ਦੀਨ ਬਹਾਦਰ, ਕਜ਼ਾਖ ਕਮਾਂਡਰ ਨਸਰੁੱਲਾ ਨੌਰੀਜ਼ਬਾਈ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮਦਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਜ਼ਾਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ।ਕਜ਼ਾਖੀਆਂ ਨੇ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਈ ਕੋਕੰਦ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹਜ਼ਰਤ-ਏ-ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਲਖਾਸ਼ ਝੀਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੁਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ ਜਦੋਂ ਓਰਮੋਨ ਖਾਨ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਰਗਿਜ਼ ਖਾਨ ਨੇ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ।ਗੁਬੈਦੁੱਲਾ, ਸ਼ੇਰ ਗਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੇਨੇਸਰੀ ਨੂੰ ਕਿਰਗਿਜ਼ ਦਲ-ਬਦਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਰੂਸੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।1847 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਨੇ ਹਜ਼ਰਤ-ਏ-ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸਿਘਨਾਕ ਦੀਆਂ ਕਜ਼ਾਖ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਕਜ਼ਾਖ ਖਾਨੇਟ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਲਾਈਨ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1853 Aug 9

ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਲਾਈਨ

Kyzylorda, Kazakhstan
1840 ਅਤੇ 1850 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਧਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ 1853 ਵਿੱਚ ਏਕ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਖੋਖੰਡੀ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸੀਰ ਦਰਿਆ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।ਰਾਇਮ, ਕਜ਼ਾਲਿੰਸਕ, ਕਰਮਾਕਚੀ ਅਤੇ ਪੇਰੋਵਸਕ ਦੇ ਨਵੇਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੰਡ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੂਣ ਦਲਦਲ, ਦਲਦਲ ਅਤੇ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਉਜਾੜ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਸਨ।ਗੈਰੀਸਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਬੁਖਾਰਾ ਅਨਾਜ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕੋਕੰਦ ਦੀ ਚੌਕੀ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਏ।ਸੀਰ ਦਰਿਆ ਸਰਹੱਦ ਰੂਸੀ ਖੁਫੀਆ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਲਈ, ਖੋਕੰਦ ਤੋਂ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਧਾਰ ਸੀ, ਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਸਾਕਸ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਉਥੇ ਵਸਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸਨ।1850 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਓਰੇਨਬਰਗ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਆਈਆਂ, ਪਰ ਆਮ ਦਲੀਲ - ਵੱਕਾਰ ਦੀ ਦਲੀਲ - ਜਿੱਤ ਗਈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ "ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਸਥਾਨ" ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਤਾਸ਼ਕੰਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਸੀ।
ਸਿਰ ਦਰਿਆ ਉੱਪਰ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1859 Jan 1 - 1864

ਸਿਰ ਦਰਿਆ ਉੱਪਰ

Turkistan, Kazakhstan
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਰੂਸ ਅਕ-ਮੇਚੇਤ ਤੋਂ ਸੀਰ ਦਰਿਆ ਵੱਲ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ।1859 ਵਿੱਚ ਕੋਕੰਦ ਤੋਂ ਜੁਲੇਕ ਲਿਆ ਗਿਆ।1861 ਵਿੱਚ ਜੁਲੇਕ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਰੂਸੀ ਕਿਲਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਯਾਨੀ ਕੁਰਗਨ (ਜ਼ਾਨਾਕੋਰਗਨ) 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (50 ਮੀਲ) ਉੱਪਰੀਵਰ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।1862 ਵਿੱਚ ਚੇਰਨਯੇਵ ਨੇ ਹਜ਼ਰਤ-ਏ-ਤੁਰਕਸਤਾਨ ਤੱਕ ਨਦੀ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਦੀ ਦੇ ਲਗਭਗ 105 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (65 ਮੀਲ) ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸੁਜ਼ਾਕ ਦੇ ਛੋਟੇ ਓਸਿਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਜੂਨ 1864 ਵਿਚ ਵੇਰੀਓਵਕਿਨ ਨੇ ਕੋਕੰਦ ਤੋਂ ਹਜ਼ਰਤ-ਏ-ਤੁਰਕਸਤਾਨ ਲੈ ਲਿਆ।ਉਸ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਕਬਰੇ 'ਤੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰਕੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕੀਤਾ।ਦੋ ਰੂਸੀ ਕਾਲਮ ਹਜ਼ਰਤ ਅਤੇ ਔਲੀ-ਅਤਾ ਵਿਚਕਾਰ 240 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (150 ਮੀਲ) ਦੇ ਪਾੜੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀਰ-ਦਰਿਆ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।
1860 - 1907
ਪੀਕ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰਤਾornament
ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦਾ ਪਤਨ
1865 ਵਿੱਚ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1865 Jan 1

ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦਾ ਪਤਨ

Tashkent, Uzbekistan
ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਜਿੱਤ 1865 ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਚੇਰਨੈਵ ਦੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦੇ ਪਤਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ 1840 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸਟੈੱਪ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਉਸ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ ਜਿਸ 'ਤੇ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਸਟੈਪ ਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੈਟਲ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਉੱਦਮ ਸੀ, ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਚੇਰਨੈਵ ਨੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ।ਚੇਰਨਯੇਵ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਣਆਗਿਆਕਾਰੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਉਤਪਾਦ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਭੂਗੋਲ ਬਾਰੇ ਰੂਸੀ ਅਗਿਆਨਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਯੁੱਧ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ 'ਕੁਦਰਤੀ ਸਰਹੱਦ' ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗੀ ਜਦੋਂ ਇਸਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।ਔਲੀ-ਅਤਾ, ਚਿਮਕੇਂਟ ਅਤੇ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੇਰਨਯੇਵ ਨੂੰ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਨੂੰ ਖੋਕੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੰਤਕਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਲੇਰਾਨਾ ਤਖਤਾਪਲਟ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਚੇਰਨਯੇਵ ਦਾ ਹਮਲਾ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਤਾਸ਼ਕੰਦ 'ਉਲਾਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰਿਹਾਇਸ਼' ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਦਿਨ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ।
ਬੁਖਾਰਾ ਨਾਲ ਜੰਗ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1866 Jan 1

ਬੁਖਾਰਾ ਨਾਲ ਜੰਗ

Bukhara, Uzbekistan
ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਨਰਲ ਐਮ.ਜੀ. ਚੇਰਨਯੇਵ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਿੱਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਬਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਬੁਖਾਰਾ ਦੇ ਅਮੀਰ, ਸੱਯਦ ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਧਮਕੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਗਲੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ।ਫਰਵਰੀ 1866 ਵਿੱਚ ਚੇਰਨਾਯੇਵ ਹੰਗਰੀ ਸਟੈੱਪ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਜਿਜ਼ਾਖ ਦੇ ਬੋਖਾਰਨ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ।ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅਸੰਭਵ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੋਖਾਰਨਾਂ ਨੇ ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕੋਕਾਂਡੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਗਏ ਸਨ।ਇਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਚੇਰਨਾਯੇਵ ਨੂੰ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਲਈ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਰੋਮਨੋਵਸਕੀ ਨੇ ਲੈ ਲਈ।ਰੋਮਾਨੋਵਸਕੀ ਨੇ ਬੋਹਕਾਰਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਅਮੀਰ ਪਹਿਲਾਂ ਚਲੇ ਗਏ, ਦੋ ਫੌਜਾਂ ਇਰਜਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਮਿਲੀਆਂ।ਬੁਖਾਰੀਅਨ ਖਿੰਡ ਗਏ, ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤੋਪਖਾਨੇ, ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਅਤੇ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੂਸੀ 12 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।ਉਸ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਰੋਮਨੋਵਸਕੀ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ ਅਤੇ ਖੁਜੰਦ ਲੈ ਗਿਆ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਰਗਾਨਾ ਘਾਟੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ।ਫਿਰ ਉਹ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰਾ ਤੋਂ ਉਰਾ-ਟੇਪੇ ਅਤੇ ਜਿਜ਼ਾਖ ਉੱਤੇ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।ਹਾਰਾਂ ਨੇ ਬੁਖਾਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਰਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।
ਰੂਸੀ ਸਮਰਕੰਦ ਲੈ ਗਏ
1868 ਵਿਚ ਸਮਰਕੰਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ©Nikolay Karazin
1868 Jan 1

ਰੂਸੀ ਸਮਰਕੰਦ ਲੈ ਗਏ

Samarkand, Uzbekistan
ਜੁਲਾਈ 1867 ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜਨਰਲ ਵੌਨ ਕੌਫਮੈਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਵਿੱਚ ਸੀ।ਬੋਖਾਰਨ ਅਮੀਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਅਤੇ ਬਗਾਵਤ ਹੋਏ, ਇਸਲਈ ਕੌਫਮੈਨ ਨੇ ਸਮਰਕੰਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।ਇਸਨੇ ਬੋਖਰਨ ਫੌਜ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮਰਕੰਦ ਨੇ ਬੋਖਰਨ ਫੌਜ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ (ਮਈ 1868)।ਉਸਨੇ ਸਮਰਕੰਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੜ੍ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।ਗੜੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੌਫਮੈਨ ਦੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਸੀ।2 ਜੂਨ, 1868 ਨੂੰ, ਜ਼ੇਰਾਬੁਲਕ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ, ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਬੁਖਾਰਾ ਅਮੀਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, 100 ਤੋਂ ਘੱਟ ਲੋਕ ਗੁਆਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੁਖਾਰਾ ਫੌਜ 3.5 ਤੋਂ 10,000 ਤੱਕ ਹਾਰ ਗਈ।5 ਜੁਲਾਈ 1868 ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੰਧੀ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਬੋਖਾਰਾ ਦੀ ਖਾਨੇਟ ਨੇ ਸਮਰਕੰਦ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਤੱਕ ਅਰਧ-ਸੁਤੰਤਰ ਜਾਲਦਾਰ ਰਿਹਾ।ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਖਾਨਤੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਗੁਆ ਲਿਆ ਸੀ, ਫਰਗਨਾ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 10 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਰਿਹਾ।ਬ੍ਰੇਗੇਲ ਦੇ ਐਟਲਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ 1870 ਵਿੱਚ ਬੋਖਾਰਾ ਦੇ ਹੁਣ-ਵਾਸਲ ਖਾਨੇਟ ਨੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਅਤੇ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਰੇਂਜ, ਪਾਮੀਰ ਪਠਾਰ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਸਰਹੱਦ ਦੁਆਰਾ ਘਿਰੇ ਬੈਕਟਰੀਆ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ।
ਜ਼ਰਾਬੁਲਕ ਦੀ ਲੜਾਈ
ਜ਼ੇਰਾਬੁਲਕ ਹਾਈਟਸ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ©Nikolay Karazin
1868 Jun 14

ਜ਼ਰਾਬੁਲਕ ਦੀ ਲੜਾਈ

Bukhara, Uzbekistan
ਜ਼ੈਰਾਬੁਲਕ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਬੁਖਾਰਾ ਦੇ ਅਮੀਰ ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਦੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਜਨਰਲ ਕੌਫਮੈਨ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਦੀ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਲੜਾਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜੂਨ 1868 ਵਿਚ, ਜ਼ੇਰਾ-ਤਾਉ ਪਹਾੜੀ ਲੜੀ ਦੀਆਂ ਢਲਾਣਾਂ 'ਤੇ, ਸਮਰਕੰਦ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਸੀ। ਬੁਖਾਰਾ।ਇਹ ਬੁਖਾਰਾ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਹਾਰ, ਅਤੇ ਬੁਖਾਰਾ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੋਇਆ।
1873 ਦੀ ਖੀਵਨ ਮੁਹਿੰਮ
1873 ਵਿੱਚ ਖੀਵਾ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਰੂਸੀ ©Nikolay Karazin
1873 Mar 11 - Jun 14

1873 ਦੀ ਖੀਵਨ ਮੁਹਿੰਮ

Khiva, Uzbekistan
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਰੂਸ ਖੀਵਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।1717 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਿੰਸ ਬੇਕੋਵਿਚ-ਚੇਰਕਾਸਕੀ ਨੇ ਕੈਸਪੀਅਨ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖੀਵਨ ਫੌਜ ਨਾਲ ਲੜਿਆ।ਖੀਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਉਸਦੀ ਪੂਰੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਲਗਭਗ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ।1839 ਦੀ ਖੀਵਾਨ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ, ਕਾਉਂਟ ਪੇਰੋਵਸਕੀ ਨੇ ਓਰੇਨਬਰਗ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ।ਅਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਠੰਡੇ ਸਰਦੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੂਸੀ ਊਠਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।1868 ਤੱਕ, ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰੂਸੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਅਤੇ ਸਮਰਕੰਦ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਖਾਨੇਟਾਂ ਅਤੇ ਔਕਸ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬੁਖਾਰਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਇਹ ਕੈਸਪੀਅਨ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ, ਫਾਰਸੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਇੱਕ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਕੋਣੀ ਖੇਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।ਖੀਵਾ ਦਾ ਖਾਨੇਟ ਇਸ ਤਿਕੋਣ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਸੀ।ਦਸੰਬਰ 1872 ਵਿਚ ਜ਼ਾਰ ਨੇ ਖੀਵਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ 61 ਪੈਦਲ ਫੌਜਾਂ, 26 ਕੋਸੈਕ ਘੋੜਸਵਾਰ, 54 ਤੋਪਾਂ, 4 ਮੋਰਟਾਰ ਅਤੇ 5 ਰਾਕੇਟ ਟੁਕੜੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੀਆਂ।ਖੀਵਾ ਨੂੰ ਪੰਜ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ:ਜਨਰਲ ਵੌਨ ਕੌਫਮੈਨ, ਸੁਪਰੀਮ ਕਮਾਂਡ ਵਿੱਚ, ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਦੂਜੀ ਫੋਰਸ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰੇਗਾ।ਫੋਰਟ ਅਰਾਲਸਕ.ਦੋਵੇਂ ਮਿਨ ਬੁਲਕ ਵਿਖੇ ਕਿਜ਼ਿਲਕੁਮ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣਗੇ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਆਕਸਸ ਡੈਲਟਾ ਦੇ ਸਿਰ ਵੱਲ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ.ਵੇਰੀਓਵਕਿਨ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਓਰੇਨਬਰਗ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ ਲੋਮਾਕਿਨਮਾਰਕੋਜ਼ੋਵ ਕ੍ਰਾਸਨੋਵੋਡਸਕ ਤੋਂ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਕਰੇਗਾ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਿਕਿਸ਼ਲਯਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ)।ਇਸ ਅਜੀਬ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਓਰੇਨਬਰਗ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਲਈ ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ।ਕਾਫਮੈਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰਗਰਮ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਕੇਸਸ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਕੋਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜਾਂ ਸਨ।ਵੇਰੀਓਵਕਿਨ ਡੈਲਟਾ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਕੋਨੇ 'ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਕੌਫਮੈਨ ਦੱਖਣ ਕੋਨੇ 'ਤੇ, ਪਰ ਇਹ 4 ਅਤੇ 5 ਜੂਨ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ।ਵੇਰੀਓਵਕਿਨ ਨੇ ਲੋਮਾਕਿਨ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਨ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਖੋਜਾਲੀ (55 ਮੀਲ ਦੱਖਣ) ਅਤੇ ਮਾਂਗਿਤ (ਉਸ ਤੋਂ 35 ਮੀਲ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ) ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 27 ਮਈ ਨੂੰ ਕੁੰਗਾਰਡ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਾਰਨ, ਮੰਗਿਤ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਖੀਵਾਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਕਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ।7 ਜੂਨ ਤੱਕ ਉਹ ਖੀਵਾ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਸੀ।ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਸੀ ਕਿ ਕੌਫਮੈਨ ਨੇ ਔਕਸਸ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।9 ਜੂਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਨਤ ਪਾਰਟੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਗੇਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬੈਰੀਕੇਡ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪੌੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ, ਪਰ ਵੇਰੀਓਵਕਿਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਇਆ, ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਬੰਬਾਰੀ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਸੀ.ਕੁੜਮਾਈ ਦੌਰਾਨ Veryovkin ਸੱਜੀ ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ.ਬੰਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਜਦੂਤ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਹੁੰਚਿਆ।ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਬੰਬਾਰੀ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ।ਰਾਤ 11 ਵਜੇ ਫਿਰ ਬੰਬਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਕੌਫਮੈਨ ਤੋਂ ਸੁਨੇਹਾ ਆਇਆ ਕਿ ਖਾਨ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕੁਝ ਤੁਰਕਮੈਨਾਂ ਨੇ ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਤੋਪਖਾਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਸ਼ਾਟਾਂ ਨੇ ਗੇਟ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਅਤੇ 1,000 ਆਦਮੀ ਦੌੜੇ ਅਤੇ ਖਾਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕਾਫਮੈਨ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਪੱਛਮੀ ਗੇਟ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ਮੈਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲੱਗਾ।
ਕੋਕੰਦ ਖਾਨਤੇ ਦੀ ਤਰਲਤਾ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1875 Jan 1 - 1876

ਕੋਕੰਦ ਖਾਨਤੇ ਦੀ ਤਰਲਤਾ

Kokand, Uzbekistan
1875 ਵਿਚ ਕੋਕੰਦ ਖਾਨਤੇ ਨੇ ਰੂਸੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ।ਕੋਕੰਦ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਅਬਦੁਰਖਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਲਟ ਬੇ ਨੇ ਖਾਨਤੇ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਰੂਸੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।ਜੁਲਾਈ 1875 ਤੱਕ ਖਾਨ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੌਂਡ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਜੇਂਟ ਵਿਖੇ ਰੂਸੀਆਂ ਕੋਲ ਭੱਜ ਗਿਆ।ਕੌਫਮੈਨ ਨੇ 1 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਖਾਨਤੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ 10 ਸਤੰਬਰ 1875 ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਿਖਾਇਲ ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਨੂੰ ਕਮਾਂਡ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ।ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਅਤੇ ਕੌਫਮੈਨ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਮਖਰਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।1876 ​​ਵਿਚ, ਰੂਸੀ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਕੰਦ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਖਾਨਤੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਫਰਗਾਨਾ ਓਬਲਾਸਟ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ
ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਲੜਾਈ (1879) ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨ ਵਿਚਕਾਰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਲੜਾਈ ©Archibald Forbes
1879 Sep 9

ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ

Geok Tepe, Turkmenistan
ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ (1879) ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰੂਸੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ, ਅਖਲ ਟੇਕੇ ਤੁਰਕਮੇਨਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਬੁਖਾਰਾ ਦੀ ਅਮੀਰਾਤ (1868) ਅਤੇ ਖੀਵਾ ਦੇ ਖਾਨਤੇ (1873) ਉੱਤੇ ਰੂਸ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤੁਰਕੋਮਾਨ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਰਹੇ, ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ, ਆਕਸਸ ਨਦੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਰਹੇ।ਟੇਕੇ ਤੁਰਕੋਮਾਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਓਏਸਿਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਲੜਾਈ ਦੀ ਲੀਡ-ਅਪ ਵਿੱਚ, ਜਨਰਲ ਲਾਜ਼ਰੇਵ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸਫਲ ਨਿਕੋਲਾਈ ਲੋਮਾਕਿਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ, 18,000 ਆਦਮੀਆਂ ਅਤੇ 6,000 ਊਠਾਂ ਨੂੰ ਚਿਕਿਸ਼ਲੀਅਰ ਵਿਖੇ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ।ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਅਖਲ ਓਏਸਿਸ ਵੱਲ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਾਰਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੋਜਾ ਕਾਲੇ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਪਲਾਈ ਅਧਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।ਲੌਜਿਸਟਿਕਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਿਕਿਸ਼ਲਯਾਰ ਵਿਖੇ ਹੌਲੀ ਸਪਲਾਈ ਲੈਂਡਿੰਗ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰੂਥਲ ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਲਾਜ਼ਰੇਵ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਝਟਕਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਮਾਕਿਨ ਨੇ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲ ਲਈ।ਲੋਮਾਕਿਨ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡੇਂਗਿਲ ਟੇਪੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਡਿਫੈਂਡਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਕਿਲੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ, ਲੋਮਾਕਿਨ ਨੇ ਬੰਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।8 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹਮਲਾ ਮਾੜਾ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੌੜੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਪੈਦਲ ਫੌਜ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।ਬੇਰਦੀ ਮੁਰਾਦ ਖਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨ, ਜੋ ਕਿ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।ਰੂਸੀ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਨੇ ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ, ਲੋਮਾਕਿਨ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀ ਘਾਟ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬੇਲੋੜਾ ਖੂਨ-ਖਰਾਬਾ ਹੋਇਆ।ਰੂਸੀਆਂ ਨੂੰ 445 ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਟੇਕੇਸ ਦੇ ਲਗਭਗ 4,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜਨਰਲ ਤੇਰਗੁਕਾਸੋਵ ਨੇ ਲਾਜ਼ਾਰੇਵ ਅਤੇ ਲੋਮਾਕਿਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕੈਸਪੀਅਨ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਹਟ ਗਈਆਂ।ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਲੌਜਿਸਟਿਕਲ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਵਿਰੋਧ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਕੁਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ।
ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਲੜਾਈ
1880-81 ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਦੇ ਕਿਲੇ 'ਤੇ ਰੂਸੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤੇਲ ਪੇਂਟਿੰਗ ©Nikolay Karazin
1880 Dec 1 - 1881 Jan

ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਲੜਾਈ

Geok Tepe, Turkmenistan
1881 ਵਿੱਚ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੇਂਗਿਲ-ਟੇਪੇ ਜਾਂ ਡੰਗਿਲ ਟੇਪੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1880/81 ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨੀਆਂ ਦੇ ਟੇਕੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰੂਸੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਰੂਸੀ ਕੰਟਰੋਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਜਿੱਤ.ਜੀਓਕ ਟੇਪੇ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਇਸਦੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਖਲ ਓਏਸਿਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ, ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਖੇਤਰ।1879 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰੂਸ ਨੇ, ਮਿਖਾਇਲ ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਹਮਲੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਲਈ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਬਿਲਡਅੱਪ ਅਤੇ ਹੌਲੀ, ਵਿਧੀਗਤ ਅਗਾਊਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕੀਤਾ।ਦਸੰਬਰ 1880 ਤੱਕ, ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ, ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਲ ਸੈਨਾ, ਘੋੜਸਵਾਰ, ਤੋਪਖਾਨੇ, ਅਤੇ ਰਾਕੇਟ ਅਤੇ ਹੈਲੀਓਗ੍ਰਾਫਾਂ ਸਮੇਤ ਆਧੁਨਿਕ ਫੌਜੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਨ।ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਜਨਵਰੀ 1881 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਲਈ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ।ਕਈ ਤੁਰਕਮੇਨ ਘੋਲਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਪਰ ਟੇਕੇਸ ਲਈ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋਇਆ, ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ।23 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਇੱਕ ਸੁਰੰਗ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।24 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਅੰਤਮ ਹਮਲਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੇ ਬੈਰਾਜ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਖਾਨ ਦੇ ਵਿਸਫੋਟ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਲੰਘਣਾ ਹੋਈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈਆਂ।ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ, ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਟੇਕੇਸ ਭੱਜਣ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ।ਲੜਾਈ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬੇਰਹਿਮ ਸੀ: ਜਨਵਰੀ ਲਈ ਰੂਸੀ ਮੌਤਾਂ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਨ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਸਲਾ ਖਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਟੇਕੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ 20,000 ਸੀ।30 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਅਸ਼ਗਾਬਤ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਜਿੱਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਰ ਭਾਰੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਨੂੰ ਕਮਾਂਡ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਤਰੱਕੀ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਰੂਸੀ ਓਬਲਾਸਟ ਵਜੋਂ ਟ੍ਰਾਂਸਕਾਸਪੀਆ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਰਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ।ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਗ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਛਾਣ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮੇਰਵ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ
©Vasily Vereshchagin
1884 Jan 1

ਮੇਰਵ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ

Merv, Turkmenistan
ਟਰਾਂਸ-ਕੈਸਪੀਅਨ ਰੇਲਵੇ ਸਤੰਬਰ 1881 ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਕਿਜ਼ਿਲ ਅਰਬਟ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਲੈਸਰ ਨੇ ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਪਾਸੇ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਰੇਲਵੇ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।ਅਪ੍ਰੈਲ 1882 ਤੋਂ ਉਸਨੇ ਹੇਰਾਤ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਫੌਜੀ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਨਜ਼ੀਰੋਵ ਜਾਂ ਨਜ਼ੀਰ ਬੇਗ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਵ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮਾਰੂਥਲ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਬੁਖਾਰਾ ਅਤੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਅਸ਼ਕੇਬਤ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮਾਰੂਥਲ ਹੈ, ਫਿਰ ਤੇਜੈਂਟ ਦਾ ਛੋਟਾ ਓਏਸਿਸ, ਹੋਰ ਮਾਰੂਥਲ, ਅਤੇ ਮੇਰਵ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਓਏਸਿਸ ਹੈ।ਮੇਰਵ ਕੋਲ ਕੌਸ਼ੁਤ ਖਾਨ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕਿਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਵ ਟੇਕੇਸ ਵੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਵਿਖੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸਖਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ, ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਜਾਸੂਸ ਵੀ ਕੋਪੇਟ ਦਾਗ ਅਤੇ ਮੇਰਵ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਣ ਲੱਗੇ।ਮੇਰਵ ਦੇ ਕੁਝ ਬਜ਼ੁਰਗ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪੈਟਰੋਅਲੈਕਸੈਂਡਰੋਵਸਕ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਰੂਸੀਆਂ ਨੂੰ ਅਧੀਨਗੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ।ਅਸਖਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਰੂਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਪਿਆ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਸਮੂਹ ਇੱਕੋ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ।ਫਰਵਰੀ 1882 ਵਿੱਚ ਅਲੀਖਾਨੋਵ ਨੇ ਮੇਰਵ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਖਦੂਮ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ।ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਅਲੀਖਾਨੋਵ ਨੇ ਮਖਦੂਮ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਵ੍ਹਾਈਟ ਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ।ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਨੂੰ 1881 ਦੀ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਰੋਹਰਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ 1883 ਦੀ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਕੋਮਾਰੋਵ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1883 ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਜਨਰਲ ਕੋਮਾਰੋਵ ਨੇ 1500 ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜੇਨ ਓਏਸਿਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਕੋਮਾਰੋਵ ਦੇ ਤੇਜੇਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਲੀਖਾਨੋਵ ਅਤੇ ਮਖਦੂਮ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਮੇਰਵ ਗਏ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਬੁਲਾਈ, ਇੱਕ ਨੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੇ ਮਨਾ ਲਿਆ।ਜਿਓਕ ਟੇਪੇ ਵਿਖੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਇੱਛਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, 28 ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਸਖਾਬਾਦ ਗਏ ਅਤੇ 12 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਕੋਮਾਰੋਵ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ।ਮੇਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਧੜੇ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕੁਝ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ।16 ਮਾਰਚ 1884 ਨੂੰ ਕੋਮਾਰੋਵ ਨੇ ਮੇਰਵ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਖੀਵਾ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾ ਖਾਨੇ ਹੁਣ ਰੂਸੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਪੰਜਦੇਹ ਘਟਨਾ
ਪੰਜਦੇਹ ਘਟਨਾ.ਉਹ ਬੈਠਾ ਸੀ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1885 Mar 30

ਪੰਜਦੇਹ ਘਟਨਾ

Serhetabat, Turkmenistan
ਪੰਜਦੇਹ ਘਟਨਾ (ਰਸ਼ੀਅਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਕਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ) ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਮੀਰਾਤ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ 1885 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਰੂਸੀ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਮੀਰਾਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ) ਵੱਲ।ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ (ਰੂਸੀ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ) ਉੱਤੇ ਰੂਸੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਫਗਾਨ ਸਰਹੱਦੀ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ।ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨੇ ਜੰਗ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਮਲਾ ਸੁਲਝਾਇਆ ਗਿਆ।ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਪਾਮੀਰ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ।
ਪਾਮੀਰਾਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ
©HistoryMaps
1893 Jan 1

ਪਾਮੀਰਾਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ

Pamír, Tajikistan
ਰੂਸੀ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਕੋਨਾ ਉੱਚ ਪਾਮੀਰਸ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ ਦਾ ਗੋਰਨੋ-ਬਦਾਖਸ਼ਾਨ ਆਟੋਨੋਮਸ ਖੇਤਰ ਹੈ।ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਉੱਚੇ ਪਠਾਰ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਚਰਾਗਾਹ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਪੱਛਮ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਔਖੀਆਂ ਖੱਡਾਂ ਪੰਜ ਨਦੀ ਅਤੇ ਬੈਕਟਰੀਆ ਤੱਕ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ।1871 ਵਿੱਚ ਅਲੈਕਸੀ ਪਾਵਲੋਵਿਚ ਫੇਡਚੇਂਕੋ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੀ।ਉਹ ਅਲੇ ਵੈਲੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਾਮੀਰ ਪਠਾਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।1876 ​​ਵਿੱਚ ਸਕੋਬੇਲੇਵ ਨੇ ਅਲੇ ਘਾਟੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਬਾਗੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੋਸਟੇਨਕੋ ਨੇ ਕਿਜ਼ਾਇਲਾਰਟ ਦੱਰੇ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਠਾਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਾਰਕੁਲ ਝੀਲ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ।ਅਗਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਮੈਪ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।1891 ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਯੰਗਹਸਬੈਂਡ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਡੇਵਿਡਸਨ ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਗਿਆ ('ਪਾਮੀਰ ਘਟਨਾ')।1892 ਵਿੱਚ ਮਿਖਾਇਲ ਇਓਨੋਵ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਬਟਾਲੀਅਨ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਰਗਬ, ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ।ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਉਚਿਤ ਕਿਲਾ ਬਣਾਇਆ (ਪਾਮੀਰਸਕੀ ਪੋਸਟ)।1895 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬੇਸ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਖਰੋਗ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।1893 ਵਿੱਚ ਡੁਰੰਡ ਲਾਈਨ ਨੇ ਰੂਸੀ ਪਾਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਵਾਖਾਨ ਲਾਂਘੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
1907 Jan 1

ਐਪੀਲੋਗ

Central Asia
ਗ੍ਰੇਟ ਗੇਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਰੂਸੀ ਵਿਸਤਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀਆਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਰੂਸੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਏਜੰਟ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰੂਸੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।ਜਦੋਂ ਵੀ ਰੂਸੀ ਏਜੰਟਾਂ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਫਰ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ।ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਰੂਸੀ ਹਮਲਾ ਅਸੰਭਵ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਭੂਗੋਲ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖੀਵਾ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਔਕਸਸ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਵਧੇਰੇ ਯਥਾਰਥਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਫ਼ਾਰਸ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹ ਲੁੱਟ ਦੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਗੇ।ਵਿਕਲਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਹ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੇਸੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣਗੇ।ਟੀਚਾ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਂਸਟੈਂਟੀਨੋਪਲ ਲੈਣਾ।1886 ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਫਗਾਨ ਸਰਹੱਦ ਅਤੇ 1907 ਦੇ ਐਂਗਲੋ-ਰਸ਼ੀਅਨ ਐਂਟੇਂਟ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰੇਟ ਗੇਮ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ।

Appendices



APPENDIX 1

Russian Expansion in Asia


Russian Expansion in Asia
Russian Expansion in Asia

Characters



Mikhail Skobelev

Mikhail Skobelev

Russian General

Nicholas II of Russia

Nicholas II of Russia

Emperor of Russia

Ablai Khan

Ablai Khan

Khan of the Kazakh Khanate

Abul Khair Khan

Abul Khair Khan

Khan of the Junior Jüz

Alexander III of Russia

Alexander III of Russia

Emperor of Russia

Konstantin Petrovich von Kaufmann

Konstantin Petrovich von Kaufmann

Governor-General of Russian Turkestan

Ormon Khan

Ormon Khan

Khan of the Kara-Kyrgyz Khanate

Alexander II of Russia

Alexander II of Russia

Emperor of Russia

Ivan Davidovich Lazarev

Ivan Davidovich Lazarev

Imperial Russian Army General

Nasrullah Khan

Nasrullah Khan

Emir of Bukhara

Mikhail Chernyayev

Mikhail Chernyayev

Russian Major General

Vasily Perovsky

Vasily Perovsky

Imperial Russian General

Abdur Rahman Khan

Abdur Rahman Khan

Emir of Afghanistan

Nicholas I of Russia

Nicholas I of Russia

Emperor of Russia

References



  • Bregel, Yuri. An Historical Atlas of Central Asia, 2003.
  • Brower, Daniel. Turkestan and the Fate of the Russian Empire (London) 2003
  • Curzon, G.N. Russia in Central Asia (London) 1889
  • Ewans, Martin. Securing the Indian frontier in Central Asia: Confrontation and negotiation, 1865–1895 (Routledge, 2010).
  • Hopkirk, Peter. The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia, John Murray, 1990.
  • An Indian Officer (1894). "Russia's March Towards India: Volume 1". Google Books. Sampson Low, Marston & Company. Retrieved 11 April 2019.
  • Johnson, Robert. Spying for empire: the great game in Central and South Asia, 1757–1947 (Greenhill Books/Lionel Leventhal, 2006).
  • Malikov, A.M. The Russian conquest of the Bukharan emirate: military and diplomatic aspects in Central Asian Survey, volume 33, issue 2, 2014.
  • Mancall, Mark. Russia and China: Their Diplomatic Relations to 1728, Harvard University press, 1971.
  • McKenzie, David. The Lion of Tashkent: The Career of General M. G. Cherniaev, University of Georgia Press, 1974.
  • Middleton, Robert and Huw Thomas. Tajikistan and the High Pamirs, Odyssey Books, 2008.
  • Morris, Peter. "The Russians in Central Asia, 1870–1887." Slavonic and East European Review 53.133 (1975): 521–538.
  • Morrison, Alexander. "Introduction: Killing the Cotton Canard and getting rid of the Great Game: rewriting the Russian conquest of Central Asia, 1814–1895." (2014): 131–142.
  • Morrison, Alexander. Russian rule in Samarkand 1868–1910: A comparison with British India (Oxford UP, 2008).
  • Peyrouse, Sébastien. "Nationhood and the minority question in Central Asia. The Russians in Kazakhstan." Europe–Asia Studies 59.3 (2007): 481–501.
  • Pierce, Richard A. Russian Central Asia, 1867–1917: a study in colonial rule (1960)
  • Quested, Rosemary. The expansion of Russia in East Asia, 1857–1860 (University of Malaya Press, 1968).
  • Saray, Mehmet. "The Russian conquest of central Asia." Central Asian Survey 1.2-3 (1982): 1–30.
  • Schuyler, Eugene. Turkistan (London) 1876 2 Vols.
  • Skrine, Francis Henry, The Heart of Asia, circa 1900.
  • Spring, Derek W. "Russian imperialism in Asia in 1914." Cahiers du monde russe et soviétique (1979): 305–322
  • Sunderland, Willard. "The Ministry of Asiatic Russia: the colonial office that never was but might have been." Slavic Review (2010): 120–150.
  • Valikhanov, Chokan Chingisovich, Mikhail Ivanovich Venyukov, and Other Travelers. The Russians in Central Asia: Their Occupation of the Kirghiz Steppe and the line of the Syr-Daria: Their Political Relations with Khiva, Bokhara, and Kokan: Also Descriptions of Chinese Turkestan and Dzungaria, Edward Stanford, 1865.
  • Wheeler, Geoffrey. The Russians in Central Asia History Today. March 1956, 6#3 pp 172–180.
  • Wheeler, Geoffrey. The modern history of Soviet Central Asia (1964).
  • Williams, Beryl. "Approach to the Second Afghan War: Central Asia during the Great Eastern Crisis, 1875–1878." 'International History Review 2.2 (1980): 216–238.
  • Yapp, M. E. Strategies of British India. Britain, Iran and Afghanistan, 1798–1850 (Oxford: Clarendon Press 1980)