Կիևյան Ռուս

Մինչև Կիևյան Ռուսիայի առաջացումը՝ մ.թ. 9-րդ դարում, Բալթիկ և Սև ծովերի միջև ընկած հողերը հիմնականում բնակեցված էին արևելյան սլավոնական ցեղերով։Նովգորոդի շրջակայքի հյուսիսային շրջանում գտնվում էին Իլմեն սլավոնները և հարևան Կրիվիչին, որոնք գրավել էին Արևմտյան Դվինա, Դնեպր և Վոլգա գետերի ակունքները շրջապատող տարածքները։Նրանց հյուսիսում՝ Լադոգայի և Կարելիայի շրջաններում, գտնվում էր ֆիննական Չուդ ցեղը։Հարավում՝ Կիևի շրջակայքում, գտնվում էին Պոլիանները՝ իրանական ծագում ունեցող սլավոնականացված ցեղերի խումբ, Դնեպրից արևմուտք՝ Դրևլիանները և արևելքում՝ Սևերիանները։Նրանց հյուսիսում և արևելքում գտնվում էին Վյատիչիները, իսկ հարավում՝ սլավոն ֆերմերների կողմից բնակեցված անտառապատ հողերը՝ իրենց տեղը զիջելով քոչվոր անասնապահներով բնակեցված տափաստաններին։Վեճերը շարունակվում են այն հարցի շուրջ, թե արդյոք ռուսները վարանգներ են, թե սլավոններ, ներկայիս գիտական ​​համաձայնության համաձայն, որ նրանք նախնիների սկանդինավյան ժողովուրդ են, որոնք արագորեն ձուլվել են սլավոնական մշակույթին:Այս անորոշությունը հիմնականում պայմանավորված է ժամանակակից աղբյուրների սակավությամբ:Փոխարենը այս հարցին անդրադառնալու փորձերը հիմնվում են հնագիտական ​​ապացույցների, օտարերկրյա դիտորդների պատմությունների և դարեր անց լեգենդների ու գրականության վրա:Որոշ չափով հակասությունները կապված են տարածաշրջանի ժամանակակից պետությունների հիմնարար առասպելների հետ։Այնուամենայնիվ, ռուսների և սկանդինավյան սերտ կապը հաստատվում է ինչպես Բելառուսում, Ռուսաստանում և Ուկրաինայում սկանդինավյան ընդարձակ բնակեցմամբ, այնպես էլ շվեդերենում սլավոնական ազդեցություններով:Նկատի ունենալով ազգայնական գիտնականների կողմից բերված լեզվաբանական փաստարկները, եթե պրոռուսները սկանդինավյան լինեին, ապա նրանք պետք է շուտով հայրենացվեին՝ ընդունելով սլավոնական լեզուներ և մշակութային այլ պրակտիկաներ:

Կոստանդնուպոլսի պաշարումը Ռուսաստանի Խագանատի միակ խոշոր ռազմական արշավախումբն էր, որը գրանցված է բյուզանդական և արևմտաեվրոպական աղբյուրներում։Casus belli-ն բյուզանդացի ինժեներների կողմից Սարքել ամրոցի կառուցումն էր՝ սահմանափակելով Ռուսաստանի առևտրային ճանապարհը Դոն գետի երկայնքով՝ հօգուտ խազարների:Հաշիվները տարբեր են՝ ժամանակակից և ավելի ուշ աղբյուրների միջև անհամապատասխանություններով, և արդյունքը մանրամասնորեն անհայտ է:Բյուզանդական աղբյուրներից հայտնի է, որ ռուսները անպատրաստ բռնեցին Կոստանդնուպոլիսը, մինչդեռ կայսրությունը զբաղված էր շարունակվող արաբա-բյուզանդական պատերազմներով և չկարողացավ արդյունավետորեն պատասխանել հարձակմանը, իհարկե, սկզբում:Բյուզանդական մայրաքաղաքի արվարձանները թալանելուց հետո ռուսները ցերեկը նահանջեցին և գիշերը շարունակեցին պաշարումը բյուզանդական զորքերին հյուծելուց և անկազմակերպություն առաջացնելուց հետո:Ռուսները ետ դարձան նախքան բուն քաղաքը գրոհելը:Հարձակումը ռուսների և բյուզանդացիների միջև առաջին հանդիպումն էր և ստիպեց պատրիարքին ուղարկել միսիոներներ դեպի հյուսիս՝ ներգրավվելու և փորձելով դավանափոխել ռուսներին և սլավոններին:

Ըստ Առաջնային տարեգրության՝ 9-րդ դարում արևելյան սլավոնների տարածքները բաժանվել են վարանգների և խազարների միջև։Վարանգների մասին առաջին անգամ հիշատակվում է 859 թվականին սլավոնական և ֆիննական ցեղերից տուրք պարտադրելու մասին: 862 թվականին Նովգորոդի տարածքում գտնվող ֆիննական և սլավոնական ցեղերը ապստամբեցին վարանգների դեմ՝ ետ մղելով նրանց «ծովից այն կողմ և հրաժարվելով նրանց հետագա տուրք տալուց, մեկնեցին դեպի կառավարել իրենք իրենց»:Այնուամենայնիվ, ցեղերը օրենքներ չունեին, և շուտով սկսեցին պատերազմել միմյանց հետ, ինչը դրդեց նրանց հետ հրավիրել Վարանգներին՝ իրենց կառավարելու և տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատելու համար:Նրանք ասացին իրենք իրենց.Նրանք, համապատասխանաբար, գնացին արտասահման՝ Վարանգյան Ռուսաստան:… Չուդները, սլավոնները, Կրիվիչները և Վեսներն այնուհետև ասացին ռուսներին. «Մեր երկիրը մեծ է և հարուստ, բայց այնտեղ կարգուկանոն չկա: Եկեք իշխեք և թագավորեք մեզ վրա»:Այսպիսով, նրանք ընտրեցին երեք եղբայրների իրենց հարազատներով, ովքեր իրենց հետ տարան ամբողջ Ռուսաստանը և գաղթեցին։Երեք եղբայրները՝ Ռուրիկը, Սինեուսը և Տրուվորը, հաստատվել են համապատասխանաբար Նովգորոդում, Բելոզերոյում և Իզբորսկում։Եղբայրներից երկուսը մահացան, և Ռուրիկը դարձավ տարածքի միակ կառավարիչը և Ռուրիկ դինաստիայի նախահայրը:

Ռուրիկը ղեկավարել է Ռուսաստանը մինչև իր մահը մոտ 879 թվականին՝ իր թագավորությունը կտակելով իր ազգականին՝ արքայազն Օլեգին, որպես ռեգենտ իր փոքր որդու՝ Իգորի համար։880–82-ին Օլեգը գլխավորեց ռազմական ուժերը դեպի հարավ՝ Դնեպր գետի երկայնքով՝ գրավելով Սմոլենսկն ու Լյուբեչը մինչև Կիև հասնելը, որտեղ նա գահընկեց արեց և սպանեց Ասկոլդին և Դիրին, իրեն հռչակեց իշխան և հայտարարեց Կիևը «Ռուսաստանի քաղաքների մայր»։Օլեգը ձեռնամուխ եղավ ամրապնդելու իր իշխանությունը շրջակա տարածաշրջանի և հյուսիսային Նովգորոդ գետերի վրա՝ տուրք տալով արևելյան սլավոնական ցեղերին:

883 թվականին արքայազն Օլեգը նվաճեց Դրևլյաններին՝ նրանց մորթու տուրք պարտադրելով։885 թվականին նա ենթարկեցրեց Պոլիանեին, Սեվերիանեին, Վյատիչիին և Ռադիմիխներին՝ արգելելով նրանց լրացուցիչ տուրք վճարել խազարներին։Օլեգը շարունակեց զարգացնել և ընդլայնել ռուսական ամրոցների ցանցը սլավոնական հողերում, որը սկսել էր Ռուրիկը հյուսիսում:Կիևյան նոր պետությունը բարգավաճում էր արտահանման համար մորթիների, մեղրամոմի, մեղրի և ստրուկների առատ մատակարարման շնորհիվ, և քանի որ վերահսկում էր Արևելյան Եվրոպայի երեք հիմնական առևտրային ուղիները:Հյուսիսում Նովգորոդը ծառայում էր որպես Բալթիկ ծովի և Վոլգայի առևտրային ուղու միջև առևտրային կապը դեպի Վոլգայի բուլղարների, խազարների և Կասպից ծովով մինչև Բաղդադ, ապահովելով շուկաներ և ապրանքներ Կենտրոնական Ասիայից և ապրանքներից: Միջին Արեւելք.Բալթյան երկրների առևտուրը նույնպես շարժվում էր դեպի հարավ՝ Դնեպրի երկայնքով գետերի և կարճ նավահանգիստների ցանցի միջոցով, որը հայտնի է որպես «Վարանգյաններից դեպի հույներ տանող ճանապարհ», շարունակելով դեպի Սև ծով և դեպի Կոստանդնուպոլիս։Կիևը կենտրոնական ֆորպոստ էր Դնեպրի երթուղու երկայնքով և կենտրոն արևելք-արևմուտք ցամաքային առևտրային ճանապարհով Խազարների և Կենտրոնական Եվրոպայի գերմանական հողերի միջև:Այս առևտրային կապերը հարստացրին ռուս վաճառականներին և իշխաններին՝ ֆինանսավորելով ռազմական ուժերը և կառուցեցին եկեղեցիներ, պալատներ, ամրություններ և այլ քաղաքներ։Շքեղ ապրանքների պահանջարկը խթանեց թանկարժեք զարդերի և կրոնական իրերի արտադրությունը՝ թույլ տալով դրանց արտահանումը, և հնարավոր է, որ գործում էր նաև վարկավորման և դրամական վարկավորման առաջադեմ համակարգ:

Վարանգներից դեպի հույներ առևտրային ճանապարհը միջնադարյան առևտրային ուղի էր, որը կապում էր Սկանդինավիան, Կիևյան Ռուսիան և Արևելյան Հռոմեական կայսրությունը։Երթուղին իր երկարությամբ վաճառականներին թույլ տվեց ուղիղ բարգավաճ առևտուր հաստատել կայսրության հետ, և նրանցից մի քանիսին դրդեց բնակություն հաստատել ներկայիս Բելառուսի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի տարածքներում։Երթուղու մեծ մասը ներառում էր հեռավոր ջրային ճանապարհ, ներառյալ Բալթիկ ծովը, Բալթիկ ծով թափվող մի քանի գետեր և Դնեպր գետի համակարգի գետեր՝ դրենաժային բաժանումներով:Այլընտրանքային երթուղին Դնեստր գետի երկայնքով էր՝ կանգառներով Սև ծովի արևմտյան ափին։Այս ավելի կոնկրետ ենթաերթուղիները երբեմն կոչվում են համապատասխանաբար որպես Դնեպրի առևտրային ուղի և Դնեստրի առևտրային երթուղի:Երթուղին սկսվում էր սկանդինավյան առևտրային կենտրոններից, ինչպիսիք են Բիրկան, Հեդեբին և Գոտլանդը, արևելյան երթուղին անցնում էր Բալթիկ ծովով, մտավ Ֆինլանդիայի ծոց և Նևա գետի հետևից մինչև Լադոգա լիճ:Այնուհետև այն հետևեց Վոլխով գետի վերևում՝ Ստարայա Լադոգա և Վելիկի Նովգորոդ քաղաքներով, անցավ Իլմեն լիճը և շարունակեց վերև Լովատ գետով, Կունյա գետով և, հնարավոր է, Սերյոժա գետով:Այնտեղից պորտաժը տանում էր դեպի Տորոպա գետը և հոսանքն ի վար՝ դեպի Արևմտյան Դվինա գետը։Արևմտյան Դվինայից նավերը բարձրանում էին Կասպլյա գետի երկայնքով և նորից տեղափոխվում դեպի Կատինկա գետ (Կատինի մոտ), որը Դնեպրի վտակն է։Հավանական է թվում, որ երբ երթուղին հաստատվել է, ապրանքները բեռնաթափվել են ցամաքային տրանսպորտ՝ բեռնատարը անցնելու համար և վերբեռնվել Դնեպրի մյուս սպասող նավերի վրա:

907 թվականի ռուս-բյուզանդական պատերազմը Հիմնական տարեգրության մեջ ասոցացվում է Նովգորոդցի Օլեգի անվան հետ։Տարեգրությունը ենթադրում է, որ դա Կիևյան Ռուսաստանի ամենահաջող ռազմական գործողությունն էր Բյուզանդական կայսրության դեմ։Պարադոքսալ է, բայց հունական աղբյուրները դա ընդհանրապես չեն նշում։Այն, որ Օլեգի արշավը գեղարվեստական ​​չէ, պարզ է դառնում խաղաղության պայմանագրի իսկական տեքստից, որը ներառված է տարեգրության մեջ:Ընթացիկ գիտությունը հակված է Օլեգի քարոզարշավի վերաբերյալ հունական աղբյուրների լռությունը բացատրել Առաջնային տարեգրության ոչ ճշգրիտ ժամանակագրությամբ:Երբ նրա նավատորմը Կոստանդնուպոլսի տեսադաշտում էր, նա գտավ քաղաքի դարպասը փակված, իսկ Բոսֆորի մուտքը՝ երկաթե շղթաներով:Այս պահին Օլեգը դիմեց խաբեության. նա վայրէջք կատարեց ափին և ուներ մոտ 2000 նավակ (մոնօքսիլա)՝ հագեցած անիվներով։Այն բանից հետո, երբ նրա նավակները փոխադրվեցին մեքենաների, նա դրանք տարավ Կոստանդնուպոլսի պարիսպների մոտ և ամրացրեց իր վահանը կայսերական մայրաքաղաքի դարպասներին:Կոստանդնուպոլսի սպառնացող վտանգը ի վերջո վերացավ խաղաղության բանակցություններից, որոնք արդյունք տվեցին 907 թվականի ռուս-բյուզանդական պայմանագրով: Պայմանագրի համաձայն՝ բյուզանդացիները տուրք էին տալիս տասներկու գրիվնա Ռուսաստանի յուրաքանչյուր նավի համար:

Օլգան Կիևյան Ռուսիայի ռեգենտ էր իր որդու՝ Սվյատոսլավի համար 945-960 թվականներին: Նրա մկրտությունից հետո Օլգան վերցրեց Ելենա անունը:Նա հայտնի է Դրևլյանների ցեղին հպատակեցնելով, որը սպանել էր իր ամուսնուն՝ Կիևցուն՝ Իգորին:Թեև նրա թոռը՝ Վլադիմիրը, կդարձներ ողջ ազգը քրիստոնեություն , սակայն քրիստոնեությունը Ռուսաստանում տարածելու նրա ջանքերի պատճառով, Օլգան Արևելյան ուղղափառ եկեղեցում հարգվում է որպես սուրբ՝ «Հավասար առաքյալներին» վերնագրով և նրա։ տոնը հուլիսի 11-ն է։Նա առաջին կինն էր, ով կառավարեց Կիևան Ռուսիան։Քիչ է հայտնի Օլգայի՝ որպես Կիևի կառավարիչ պաշտոնավարման մասին, սակայն «Պարզական տարեգրությունը» ներկայացնում է նրա գահ բարձրանալը և նրա արյունալի վրեժը Դրևլյաններից՝ ամուսնու սպանության համար, ինչպես նաև որոշակի պատկերացում նրա՝ որպես քաղաքացիական առաջնորդի դերի մասին։ Կիևի ժողովուրդը.

Սվյատոսլավի ներխուժումը Բուլղարիա վերաբերում է 967/968-ին և ավարտված 971-ին արևելյան Բալկաններում և ընդգրկելով Կիևյան Ռուսիան, Բուլղարիան և Բյուզանդական կայսրությունը:Բյուզանդացիները խրախուսեցին Ռուսաստանի կառավարիչ Սվյատոսլավին հարձակվել Բուլղարիայի վրա, ինչը հանգեցրեց բուլղարական զորքերի պարտությանը և երկրի հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան մասի օկուպացմանը Ռուսաստանի կողմից հաջորդ երկու տարիների ընթացքում:Այդ ժամանակ դաշնակիցները շրջվեցին միմյանց դեմ, և դրան հաջորդած ռազմական առճակատումն ավարտվեց բյուզանդական հաղթանակով:Ռուսաստանը դուրս եկավ և արևելյան Բուլղարիան ներառվեց Բյուզանդական կայսրության մեջ:927 թվականին Բուլղարիայի և Բյուզանդիայի միջև կնքվել էր հաշտության պայմանագիր, որով վերջ դրվեց երկար տարիների պատերազմներին և հաստատվեց քառասուն տարվա խաղաղություն։Երկու պետություններն էլ բարգավաճեցին այս ընդմիջման ընթացքում, բայց ուժերի հավասարակշռությունը աստիճանաբար փոխվեց հօգուտ բյուզանդացիների, որոնք մեծ տարածքային նվաճումներ ունեցան Արևելքում Աբբասյան խալիֆայության դեմ և ստեղծեցին դաշինքների ցանց, որը շրջապատում էր Բուլղարիան:965/966 թվականներին պատերազմական նոր բյուզանդական կայսր Նիկեփորոս II Ֆոկասը հրաժարվեց թարմացնել ամենամյա տուրքը, որը խաղաղության պայմանագրի մաս էր կազմում և պատերազմ հայտարարեց Բուլղարիայի դեմ։Զբաղված լինելով Արևելքում իր արշավներով՝ Նիկեփորոսը որոշեց պատերազմել վստահված անձի միջոցով և հրավիրեց Ռուսաստանի կառավարիչ Սվյատոսլավին ներխուժել Բուլղարիա։Սվյատոսլավի հետագա արշավը զգալիորեն գերազանցեց բյուզանդացիների ակնկալիքները, որոնք նրան համարում էին միայն որպես բուլղարների վրա դիվանագիտական ​​ճնշում գործադրելու միջոց։Ռուսական արքայազնը 967–969 թվականներին գրավեց Բուլղարական պետության հիմնական շրջանները հյուսիսարևելյան Բալկաններում, գրավեց բուլղարական ցար Բորիս II-ին և փաստացի կառավարեց երկիրը նրա միջոցով։

Ռուսական զորավարները մի քանի պատերազմներ սկսեցին Խազար Քաղանատի դեմ և արշավեցին դեպի Կասպից ծով։Schechter Letter-ը պատմում է HLGW-ի (վերջերս ճանաչված որպես Չեռնիգովցի Օլեգ) արշավի պատմությունը 941 թվականին, երբ Օլեգը պարտություն կրեց խազար գեներալ Պեսախի կողմից:Խազարների դաշինքը Բյուզանդական կայսրության հետ սկսեց փլուզվել 10-րդ դարի սկզբին։Բյուզանդական և խազար ուժերը կարող էին բախվել Ղրիմում, և 940-ականներին բյուզանդական կայսր Կոնստանտին VII Պորֆիրոգենիտոսը De Administrando Imperio-ում ենթադրություններ էր անում խազարների մեկուսացման և հարձակման ուղիների մասին:Նույն ժամանակահատվածում բյուզանդացիները սկսեցին դաշինքներ կնքել պեչենեգների և Ռուսաստանի հետ՝ տարբեր աստիճանի հաջողությամբ:Սվյատոսլավ I-ին վերջապես հաջողվեց ոչնչացնել Խազարի կայսերական իշխանությունը 960-ական թվականներին, շրջանաձև ավերման արդյունքում, որը ճնշեց Խազար ամրոցները, ինչպիսիք են Սարկելը և Տամատարխան, և հասավ մինչև կովկասյան կասոգներ/չերքեզներ, այնուհետև վերադարձավ Կիև:Սարկելը ընկել է 965 թվականին, որին հաջորդել է մայրաքաղաք Աթիլը, մ.թ.968 կամ 969 թ.: Այսպիսով, Կիևյան Ռուսիան գերիշխող կլիներ հյուսիս-հարավ առևտրային ճանապարհներին տափաստանով և Սև ծովով:Թեև Պոլյակը պնդում էր, որ Խազարների թագավորությունը ամբողջությամբ չի ենթարկվել Սվյատոսլավի արշավին, այլ տևել է մինչև 1224 թվականը, երբ մոնղոլները ներխուժեցին Ռուսիա, ըստ մեծամասնության, ռուս-օղուզների արշավանքները ավերված թողեցին Խազարիան, թերևս բազմաթիվ ղազար հրեաներ փախչում էին։ և լավագույն դեպքում թողնելով աննշան կոշտ վիճակ:Այն քիչ հետք է թողել, բացառությամբ որոշ տեղանունների, և նրա բնակչության մեծ մասը, անկասկած, կլանված էր իրավահաջորդների հորդաներով:

Վլադիմիրը Նովգորոդի արքայազնն էր, երբ նրա հայրը՝ Սվյատոսլավ I-ը մահացավ 972 թվականին: Նա ստիպված եղավ փախչել Սկանդինավիա 976 թվականին այն բանից հետո, երբ իր խորթ եղբայր Յարոպոլկը սպանեց իր մյուս եղբորը՝ Օլեգին և վերահսկողության տակ վերցրեց Ռուսաստանը:Սկանդինավիայում, Նորվեգիայի կառավարիչ, իր ազգական Էրլ Հակոն Սիգուրդսոնի օգնությամբ Վլադիմիրը հավաքեց վիկինգների բանակ և Յարոպոլկից վերանվաճեց Նովգորոդն ու Կիևը։Որպես Կիևի արքայազն՝ Վլադիմիրի ամենանշանավոր ձեռքբերումը Կիևյան Ռուսիայի քրիստոնեացումն էր, գործընթաց, որը սկսվեց 988 թվականին։

Արդեն 911 թվականին Վարանգները հիշատակվում են որպես վարձկաններ կռվող բյուզանդացիների համար։Մոտ 700 Վարանգներ դալմատացիների հետ միասին ծառայել են որպես ծովայիններ բյուզանդական ծովային արշավախմբերում Կրետեի էմիրության դեմ 902 թվականին, իսկ 629-անոց զորքը վերադարձել է Կրետե Կոնստանտին Պորֆիրոգենիտոսի օրոք 949 թվականին։ Արձանագրվել է նաև, որ 955 թվականին Սիրիայում արաբների դեմ կռված ուժերի մեջ կային վարանգյան զորախումբ:988 թվականին Վասիլ II-ը Կիևի Վլադիմիր I-ից ռազմական օգնություն խնդրեց՝ իր գահը պաշտպանելու համար։Դորոստոլոնի պաշարումից (971) հետո իր հոր կնքած պայմանագրի համաձայն՝ Վլադիմիրը 6000 մարդ ուղարկեց Բազիլի մոտ։Վլադիմիրը, օգտվելով առիթից, ազատվեց իր ամենաանկարգ մարտիկներից, որոնք ամեն դեպքում նա ի վիճակի չէր վճարել:Սա էլիտար պահակախմբի պաշտոնական, մշտական ​​հաստատության ենթադրյալ ժամկետն է:Ռազմիկների դիմաց Վլադիմիրին կնության տվեցին Բասիլի քրոջը՝ Աննային։Վլադիմիրը նույնպես համաձայնել է ընդունել քրիստոնեությունը և իր ժողովրդին բերել քրիստոնեական հավատքի։989 թվականին այս Վարանգները՝ հենց Բասիլ II-ի գլխավորությամբ, իջավ Քրիսոպոլս՝ հաղթելու ապստամբ գեներալ Բարդաս Ֆոկասին։Ճակատամարտի դաշտում Ֆոկասը մահացավ ինսուլտից՝ հակառակորդի աչքի առաջ.Իրենց առաջնորդի մահից հետո Ֆոկասի զորքերը շրջվեցին և փախան:Վարանգների դաժանությունը նկատվեց, երբ նրանք հետապնդեցին փախչող բանակին և «զվարթորեն ջարդեցին նրանց»։Այս մարդիկ ձևավորեցին Վարանգյան գվարդիայի կորիզը, որը տասնմեկերորդ դարում լայնածավալ ծառայություն տեսավ հարավային Իտալիայում, երբ նորմաններն ու լոմբարդներն աշխատում էին այնտեղ բյուզանդական իշխանությունը մարելու համար:1018 թ.-ին Վասիլ II-ը խնդրանք ստացավ Իտալիայի իր կատեփանից՝ Բազիլ Բոյաննեսից, ամրապնդման համար՝ ճնշելու Մելուս Բարիի Լոմբարդների ապստամբությունը:Ուղարկվեց Վարանգյան գվարդիայի ջոկատը և Կաննայի ճակատամարտում բյուզանդացիները հասան վճռական հաղթանակի։

Կիևյան Ռուսաստանի քրիստոնեացումը տեղի ունեցավ մի քանի փուլով.867 թվականի սկզբին Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Ֆոտիոսը հայտարարեց մյուս քրիստոնյա պատրիարքներին, որ իր եպիսկոպոսի կողմից մկրտված ռուսները առանձնահատուկ ոգևորությամբ ընդունեցին քրիստոնեությունը:Երկիրը քրիստոնեացնելու Ֆոտիոսի փորձերը, թվում է, չհանգեցրին տեւական հետեւանքների, քանի որ Հիմնական տարեգրությունը և այլ սլավոնական աղբյուրները նկարագրում են տասներորդ դարի Ռուսաստանը որպես հեթանոսության մեջ ամուր արմատավորված։Հետևելով Առաջնային տարեգրությանը, Կիևյան Ռուսիայի վերջնական քրիստոնեացումը սկսվում է 988 թվականից (տարին վիճելի է), երբ Վլադիմիր Մեծը մկրտվեց Խերսոնեսում և սկսեց մկրտել իր ընտանիքին և ժողովրդին Կիևում:Վերջին իրադարձությունները ուկրաինական և ռուս գրականության մեջ ավանդաբար կոչվում են Ռուսաստանի մկրտություն:Բյուզանդական քահանաներ, ճարտարապետներ և արվեստագետներ հրավիրվեցին աշխատելու Ռուսաստանի շրջակայքում գտնվող բազմաթիվ տաճարների և եկեղեցիների վրա՝ ավելի ընդլայնելով բյուզանդական մշակութային ազդեցությունը։

Յարոսլավը, ով հայտնի է որպես «Իմաստուն», իր եղբայրների հետ պայքարում էր իշխանության համար։Վլադիմիր Մեծի որդին՝ նա Նովգորոդի փոխռեգենտն էր հոր մահվան ժամանակ՝ 1015 թվականին: Այնուհետև, նրա ավագ եղբայրը՝ Սվյատոպոլկ Անիծյալը, սպանեց իր մյուս երեք եղբայրներին և զավթեց իշխանությունը Կիևում:Յարոսլավը նովգորոդցիների ակտիվ աջակցությամբ և վիկինգ վարձկանների օգնությամբ հաղթեց Սվյատոպոլկին և դարձավ Կիևի մեծ իշխանը 1019 թվականին։Յարոսլավը հրապարակեց արևելյան սլավոնական իրավունքի առաջին օրենսգիրքը՝ «Ռուսկայա պրավդան».կառուցել է Կիևի Սուրբ Սոֆիայի տաճարը և Նովգորոդի Սուրբ Սոֆիայի տաճարը;հովանավորվում է տեղի հոգևորականությունը և վանականությունը.և ասում են, որ հիմնադրել է դպրոցական համակարգ:Յարոսլավի որդիները ստեղծեցին մեծ Կիևյան Պեչերսկի Լավրան (վանքը), որը գործում էր Կիևյան Ռուսաստանում որպես եկեղեցական ակադեմիա։Պետության հիմնադրմանը հաջորդած դարերում Ռուրիկի ժառանգները կիսում էին իշխանությունը Կիևյան Ռուսիայի վրա։Արքայական իրավահաջորդությունը ավագից կրտսեր եղբոր և հորեղբորից եղբորորդի, ինչպես նաև հորից որդի էր անցնում։Դինաստիայի կրտսեր անդամները սովորաբար սկսում էին իրենց պաշտոնական կարիերան որպես փոքր շրջանի կառավարիչներ, առաջադիմում էին դեպի ավելի եկամտաբեր իշխանությունները, իսկ հետո մրցում Կիևի բաղձալի գահի համար:Յարոսլավ I-ի (Իմաստունի) գահակալությունը Կիևյան Ռուսիայում ֆեդերացիայի բարձրակետն էր բոլոր առումներով:

Մեծ հերձվածությունը հաղորդության խզումն էր, որը տեղի ունեցավ 11-րդ դարում կաթոլիկ եկեղեցու և արևելյան ուղղափառ եկեղեցու միջև:Պառակտումից անմիջապես հետո գնահատվում է, որ արևելյան քրիստոնեությունը կազմում էր քրիստոնյաների մի փոքր մեծամասնությունը ամբողջ աշխարհում, իսկ մնացած քրիստոնյաների մեծամասնությունը կաթոլիկ է:Արդյունքում Յարոսլավի կողմից մշակված առևտրային կապերը անկում ապրեցին. լատինական աշխարհը ռուսներին համարում էր հերետիկոսներ:

Ստեղծվեց իշխանության իրավահաջորդության ոչ ավանդական համակարգ (ռոտա համակարգ), որով իշխանությունը փոխանցվում էր իշխող դինաստիայի ավագ անդամին, այլ ոչ թե հորից որդուն, այսինքն՝ շատ դեպքերում տիրակալի ավագ եղբորը՝ թագավորականում մշտական ​​ատելություն և մրցակցություն հրահրելով։ ընտանիք.Ընտանիքի սպանությունը հաճախ օգտագործվում էր իշխանություն ստանալու համար, և դա կարելի է նկատել հատկապես Յարոսլավիչի (Յարոսլավի որդիների) ժամանակ, երբ հաստատված համակարգը բաց թողնվեց Վլադիմիր II Մոնոմախի` որպես Կիևի Մեծ արքայազնի հաստատման ժամանակ, որն իր հերթին մեծ վեճեր առաջացրեց. Օլեգովիչին Չեռնիգովից, Մոնոմախս Պերեյասլավից, Իզյասլավիչ Տուրովից/Վոլինիայից և Պոլոցկի իշխանները։Կիևյան Ռուսիայի աստիճանական քայքայումը սկսվել է 11-րդ դարում՝ Յարոսլավ Իմաստունի մահից հետո։Կիևի մեծ արքայազնի դիրքերը թուլացել են տարածաշրջանային կլանների աճող ազդեցության պատճառով։Պոլոցկի հակառակորդ իշխանությունը վիճարկում էր Մեծ իշխանի իշխանությունը՝ գրավելով Նովգորոդը, մինչդեռ Ռոստիսլավ Վլադիմիրովիչը կռվում էր Չեռնիգովին պատկանող Սևծովյան Տմուտարական նավահանգստի համար։Յարոսլավի երեք որդիները, որոնք առաջին անգամ դաշնակցեցին, հայտնվեցին միմյանց դեմ կռվելու մեջ:

Կումանները/Պոլովցին/Կիպչակները առաջին անգամ հիշատակվել են Հիմնական տարեգրությունում որպես Պոլովցի մոտ 1055 թվականին, երբ արքայազն Վսևոլոդը խաղաղության պայմանագիր կնքեց նրանց հետ:Չնայած պայմանագրին, 1061 թվականին Կիպչակները, ենթադրաբար, խախտեցին արքայազններ Վլադիմիրի և Յարոսլավի կողմից կառուցված հողային աշխատանքներն ու պալատները և ջախջախեցին արքայազն Վսևոլոդի գլխավորած բանակը, որը դուրս էր եկել նրանց խափանելու համար:Ալտա գետի ճակատամարտը 1068 թվականին Ալտա գետի վրա տեղի ունեցած բախում էր մի կողմից Կումանյան բանակի և Կիևան Ռուսական զորքերի՝ Կիևի մեծ արքայազն Յարոսլավ I-ի, Չեռնիգովի արքայազն Սվյատոսլավի և Պերիասլավլի արքայազն Վսևոլոդի միջև, մյուս կողմից, որում Ռուսաստանը Ուժերը ջախջախվեցին և փախան Կիև և Չերնիգով՝ որոշակի անկարգությունների պատճառով:Ճակատամարտը հանգեցրեց Կիևում ապստամբության, որը կարճ ժամանակով գահընկեց արեց Մեծ արքայազն Յարոսլավին:Յարոսլավի բացակայության ժամանակ արքայազն Սվյատոսլավին հաջողվեց 1068 թվականի նոյեմբերի 1-ին հաղթել շատ ավելի մեծ կումանյան բանակին և կասեցնել կումացիների արշավանքների ալիքը:1071 թվականին տեղի ունեցած փոքրիկ փոխհրաձգությունը Կումանցիների միակ անհանգստությունն էր հաջորդ երկու տասնամյակների ընթացքում:Այսպիսով, մինչ Ալտա գետի ճակատամարտը խայտառակություն էր Կիևյան Ռուսաստանի համար, հաջորդ տարի Սվյատոսլավի հաղթանակը զգալի ժամանակով թեթևացրեց Կումանցիների վտանգը Կիևի և Չեռնիգովի համար:

1096 թվականին Կումանի խան Բոնիակը հարձակվեց Կիևի վրա, կողոպտեց Կիևի քարանձավների վանքը և այրեց Բերեստովոյի արքայազնի պալատը։1107 թվականին պարտվել է Վլադիմիր Մոնոմախի, Օլեգի, Սվյատոպոլկի և այլ ռուս իշխանների կողմից։

882 թվականին արքայազն Օլեգը հիմնեց Կիևյան Ռուսիան, որի մի մասն էր կազմում Նովգորոդն այդ ժամանակվանից մինչև 1019–1020 թվականները։Նովգորոդի իշխանները նշանակվում էին Կիևի մեծ իշխանի կողմից (սովորաբար ավագ որդիներից մեկը):Նովգորոդի Հանրապետությունը բարգավաճեց, քանի որ վերահսկում էր Վոլգա գետից Բալթիկ ծով առևտրային ուղիները։Քանի որ Կիևան Ռուսիան անկում ապրեց, Նովգորոդը դարձավ ավելի անկախ:Նովգորոդը կառավարում էր տեղական օլիգարխիան.Կառավարության հիմնական որոշումներն ընդունվում էին քաղաքային ժողովի կողմից, որը նաև ընտրում էր արքայազնին որպես քաղաքի զորավար։1136 թվականին Նովգորոդը ապստամբեց Կիևի դեմ և անկախացավ։Այժմ անկախ քաղաքային հանրապետություն, որը կոչվում է «Լորդ Նովգորոդ Մեծ», նա իր «առևտրական շահերը» կտարածի դեպի արևմուտք և հյուսիս.դեպի Բալթիկ ծով և համապատասխանաբար ցածր բնակեցված անտառային շրջաններ։1169 թվականին Նովգորոդը ձեռք բերեց իր սեփական արքեպիսկոպոսը, որը կոչվում էր Իլյա, ինչը վկայում էր հետագա մեծ կարևորության և քաղաքական անկախության մասին:Նովգորոդն ուներ լայն ինքնավարություն, թեև սերտորեն կապված էր Կիևյան Ռուսաստանի հետ:

Մոսկվան հիմնադրել է արքայազն Յուրի Դոլգորուկին՝ ռուս ռուրիկյան արքայազնը։Մոսկվայի մասին առաջին հայտնի հիշատակումը թվագրվում է 1147 թվականին՝ որպես Յուրի Դոլգորուկիի և Սվյատոսլավ Օլգովիչի հանդիպման վայր։Այն ժամանակ դա փոքր քաղաք էր Վլադիմիր-Սուզդալ իշխանապետության արևմտյան սահմանին:Տարեգրությունն ասում է՝ «Եկ, եղբայրս, Մոսկով»։

Բնիկ իշխանների կոալիցիան Վլադիմիրի Անդրեյ Բոգոլյուբսկու գլխավորությամբ թալանեց Կիևը:Սա փոխեց Կիևի ընկալումը և վկայեց Կիևյան Ռուսիայի մասնատվածության մասին:12-րդ դարի վերջին Կիևյան պետությունն էլ ավելի մասնատվեց՝ մոտավորապես տասներկու տարբեր իշխանությունների։

Խաչակրաց արշավանքները փոխեցին եվրոպական առևտրային ուղիները, որոնք արագացրեցին Կիևյան Ռուսիայի անկումը:1204 թվականին Չորրորդ խաչակրաց արշավանքի ուժերը գրավեցին Կոստանդնուպոլիսը՝ Դնեպրի առևտրային ճանապարհը դարձնելով մարգինալ։Միևնույն ժամանակ Սրի Լիվոնյան եղբայրները գրավում էին Բալթյան տարածաշրջանը և սպառնում էին Նովգորոդի հողերին։Դրան զուգահեռ, Կիևյան Ռուսիայի ռութենական դաշնությունը սկսեց տրոհվել ավելի փոքր իշխանությունների, քանի որ մեծանում էր Ռուրիկների դինաստիան:Կիևյան Ռուսիայի տեղական ուղղափառ քրիստոնեությունը , մինչդեռ պայքարում էր հաստատվելու հիմնականում հեթանոսական պետության մեջ և կորցնելով իր հիմնական բազան Կոստանդնուպոլսում, գտնվում էր ոչնչացման եզրին:Հետագայում զարգացած հիմնական շրջանային կենտրոններից են Նովգորոդը, Չեռնիգովը, Հալիչը, Կիևը, Ռյազանը, Վլադիմիր-Վոլին Կլյազման, Վոլոդիմիր-Վոլինը և Պոլոցկը։

Կենտրոնական Ասիա մոնղոլների ներխուժումից և Խվարեզմյան կայսրության հետագա փլուզումից հետո մոնղոլական զորքերը գեներալներ Ջեբեի և Սուբութայի հրամանատարությամբ առաջ շարժվեցին դեպի Իրաք-ի Աջամ:Ջեբեն թույլտվություն խնդրեց մոնղոլական կայսր Չինգիզ խանից ՝ շարունակելու իր նվաճումները մի քանի տարի, մինչև Կովկասով վերադառնա հիմնական բանակ:Սպասելով Չինգիզ Խանի պատասխանին, զույգը արշավեց, որտեղ նրանք հարձակվեցին Վրաստանի թագավորության վրա:Չինգիզ խանը դուետին թույլտվություն տվեց ձեռնարկելու իրենց արշավանքը և Կովկասով ճանապարհ անցնելուց հետո նրանք ջախջախեցին կովկասյան ցեղերի կոալիցիան՝ նախքան կումացիներին հաղթելը:Կուման խանը փախավ իր փեսայի՝ Հալիչ իշխան Մստիսլավ Համարձակի դատարանը, որին նա համոզեց օգնել մոնղոլների դեմ պայքարելու հարցում։Մստիսլավ Համարձակը դաշինք կազմեց Ռուսաստանի իշխաններից, ներառյալ Կիևի Մստիսլավ III-ը:Ռուսական միացյալ բանակը սկզբում ջախջախեց մոնղոլական թիկունքին։Ռուսները մի քանի օր հետապնդեցին կեղծ նահանջի մեջ գտնվող մոնղոլներին, որոնք տարածեցին իրենց բանակները։Մոնղոլները կանգ առան և մարտական ​​կազմավորում ստանձնեցին Կալկա գետի ափին։Մստիսլավ Համարձակը և նրա կումացի դաշնակիցները հարձակվեցին մոնղոլների վրա՝ չսպասելով Ռուսաստանի մնացած բանակին և պարտություն կրեցին։Հետագա շփոթության ժամանակ Ռուսաստանի մի քանի այլ իշխաններ պարտվեցին, և Կիևի Մստիսլավը ստիպված եղավ նահանջել ամրացված ճամբար։Երեք օր պահելուց հետո նա հանձնվեց իր և իր մարդկանց անվտանգ վարքագծի խոստման դիմաց:Երբ նրանք հանձնվեցին, սակայն, մոնղոլները կոտորեցին նրանց և մահապատժի ենթարկեցին Կիևի Մստիսլավին:Մստիսլավ Համարձակը փախավ, իսկ մոնղոլները վերադարձան Ասիա, որտեղ միացան Չինգիզ խանին:

Մոնղոլական կայսրությունը ներխուժեց և նվաճեց Կիևյան Ռուսիան 13-րդ դարում՝ ավերելով հարավային բազմաթիվ քաղաքներ, այդ թվում ամենամեծերը՝ Կիևը (50,000 բնակիչ) և Չերնիգովը (30,000 բնակիչ), միակ խոշոր քաղաքները, որոնք խուսափում էին կործանումից՝ հյուսիսում գտնվող Նովգորոդն ու Պսկովն էին։ .Արշավը ազդարարվեց 1223 թվականի մայիսին Կալկա գետի ճակատամարտով, որը հանգեցրեց մոնղոլների հաղթանակին ռուսական մի քանի իշխանությունների ուժերի նկատմամբ։Մոնղոլները նահանջեցին՝ հավաքելով իրենց հետախուզության նպատակը։Հետևեց Բաթու խանի լայնածավալ արշավանքը դեպի Ռուսաստան՝ 1237-1242 թվականներին: Արշավանքը ավարտվեց մոնղոլական իրավահաջորդության գործընթացով Օգեդեյ խանի մահից հետո:Ռուսական բոլոր իշխանությունները ստիպված եղան ենթարկվել մոնղոլական տիրապետությանը և դարձան Ոսկե Հորդայի վասալները, որոնց մի մասը գոյատևեց մինչև 1480 թվականը:13-րդ դարում Կիևյան Ռուսիայի փլուզման սկզբով նպաստված ներխուժումը խորը հետևանքներ ունեցավ Արևելյան Եվրոպայի պատմության համար, ներառյալ արևելյան սլավոնական ժողովրդի բաժանումը երեք առանձին ազգերի՝ ժամանակակից Ռուսաստան, Ուկրաինա և Բելառուս։ .

Պետությունը վերջնականապես կազմալուծվեց մոնղոլների ներխուժման ճնշման ներքո՝ մասնատելով այն իրավահաջորդ իշխանությունների, որոնք տուրք էին տալիս Ոսկե Հորդային (այսպես կոչված՝ թաթարական լուծին)։15-րդ դարի վերջին մոսկվացի մեծ դքսերը սկսեցին գրավել նախկին Կիևյան տարածքները և իրենց հռչակեցին Կիևյան իշխանությունների միակ իրավահաջորդները՝ համաձայն translatio imperii միջնադարյան տեսության արձանագրությունների:Արևմտյան ծայրամասում Կիևյան Ռուսաստանին հաջորդեց Գալիսիա-Վոլինիայի իշխանությունը։Ավելի ուշ, երբ այս տարածքները, որոնք այժմ ժամանակակից կենտրոնական Ուկրաինայի և Բելառուսի մաս են կազմում, ընկան Գեդիմինիդների ձեռքում, Լիտվայի հզոր, հիմնականում ռութենացված Մեծ Դքսությունը մեծապես հիմնված էր Ռուսաստանի մշակութային և իրավական ավանդույթների վրա:1398 թվականից մինչև 1569 թվականի Լյուբլինի միությունը նրա ամբողջական անվանումն էր Լիտվայի Մեծ Դքսություն, Ռութենիա և Սամոգիտիա։Քանի որ Ռուսաստանի տնտեսական և մշակութային միջուկը գտնվում է ժամանակակից Ուկրաինայի տարածքում, ուկրաինացի պատմաբաններն ու գիտնականները Կիևան Ռուսիան համարում են հիմնադիր ուկրաինական պետություն։Կիևյան Ռուսիայի հյուսիս-արևելյան ծայրամասում Վլադիմիր-Սուզդալ Իշխանությունում ավանդույթները հարմարեցվեցին, որոնք աստիճանաբար ձգվեցին դեպի Մոսկվա:Հյուսիսում Նովգորոդի և Պսկովի ֆեոդալական հանրապետությունները ավելի քիչ ավտոկրատ էին, քան Վլադիմիր-Սուզդալ-Մոսկվան, մինչև որ դրանք կլանվեցին Մոսկվայի Մեծ Դքսության կողմից:Ռուս պատմաբանները Կիևյան Ռուսիան համարում են Ռուսաստանի պատմության առաջին շրջանը։