در اواخر قرن نوزدهم، ظهور ناسیونالیسم عربی در عراق شکل گرفت، همانطور که در سایر نقاط امپراتوری عثمانی شکل گرفت.این جنبش ناسیونالیستی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله نارضایتی از حکومت عثمانی، نفوذ افکار اروپایی و احساس فزاینده هویت عربی به وجود آمد.روشنفکران و رهبران سیاسی در عراق و مناطق همسایه شروع به دفاع از خودمختاری بیشتر و در برخی موارد استقلال کامل کردند.نهضت النهضه، یک رنسانس فرهنگی، نقشی تعیین کننده در شکل دادن به تفکرات فکری عرب در این دوره ایفا کرد.اصلاحات تنظیمات با هدف مدرنیزه کردن دولت عثمانی، ناخواسته دریچه ای را به روی تفکر اروپایی گشود.روشنفکران عرب مانند رشید رضا و جمال الدین الافغانی این عقاید، به ویژه مفهوم سراسیمه تعیین سرنوشت را بلعیدند و آنها را از طریق روزنامه های عربی در حال رشد مانند الجوائب به اشتراک گذاشتند.این دانه‌های چاپ شده در ذهن‌های بارور ریشه دوانید و آگاهی تازه‌ای از میراث و تاریخ مشترک عربی را تقویت کرد.نارضایتی از حکومت عثمانی، زمینه مناسبی را برای جوانه زدن این بذرها فراهم کرد.امپراتوری که به طور فزاینده‌ای متمركز و متمركز می‌شد، برای پاسخگویی به نیازهای رعایای مختلف خود تلاش می‌كرد.در عراق، به حاشیه راندن اقتصادی جوامع عربی را که علیرغم زمین حاصلخیزشان از ثروت امپراتوری محروم بودند، آزار داد.تنش‌های مذهبی با اکثریت جمعیت شیعه که تبعیض و نفوذ سیاسی محدودی را تجربه می‌کردند فرو نشست.زمزمه های پان عربیسم که نوید دهنده وحدت و توانمندی بود، عمیقاً در میان این جوامع محروم طنین انداز شد.وقایع در سراسر امپراتوری شعله آگاهی اعراب را شعله ور ساخت.شورش هایی مانند قیام نایف پاشا در سال 1827 و شورش ضیاء پاشا الشاهیر در سال 1843، اگرچه به صراحت ناسیونالیستی نبودند، اما مقاومتی در حال جوشیدن علیه حکومت عثمانی را نشان دادند.در خود عراق، شخصیت هایی مانند محقق میرزا کاظم بیگ و افسر عثمانی عراقی الاصل، محمود شوکت پاشا، از خودمختاری محلی و مدرنیزاسیون دفاع می کردند و بذرهایی را برای درخواست های آینده برای خودمختاری کاشتند.تحولات اجتماعی و فرهنگی نیز نقش داشتند.افزایش سواد و گردش ادبیات و شعر عرب هویت فرهنگی مشترک را بیدار کرد.شبکه‌های قبیله‌ای، اگرچه به طور سنتی بر وفاداری‌های محلی متمرکز بودند، اما به‌طور ناخواسته چارچوبی برای همبستگی گسترده‌تر اعراب، به‌ویژه در مناطق روستایی فراهم کردند.حتی اسلام نیز با تأکید بر اجتماع و وحدت، به رشد آگاهی اعراب کمک کرد.ناسیونالیسم عربی در قرن نوزدهم عراق یک پدیده پیچیده و در حال تحول بود، نه یکپارچگی.در حالی که پان عربیسم دیدگاه قانع‌کننده‌ای از وحدت ارائه می‌کرد، جریان‌های ملی‌گرای متمایز عراق بعداً در قرن بیستم شتاب بیشتری گرفتند.اما این تکان‌های اولیه که توسط بیداری‌های فکری، اضطراب‌های اقتصادی و تنش‌های مذهبی ایجاد شد، در زمینه‌سازی مبارزات آینده برای هویت و تعیین سرنوشت عرب در امپراتوری عثمانی، و بعداً، ملت مستقل عراق، حیاتی بود.