Ҳазорсолаҳои баъдӣ, ҳазорсолаҳои 7 ва 6 то пеш аз милод, шоҳиди болоравии фарҳангҳои муҳими "сафолӣ", бахусус Ҳассуна, Самарра ва Ҳалаф шуданд.Ин маданиятхо бо катъиян чорй намудани зироаткорй ва чорводорй, дигаргунихои манзараи иктисодиёт фарк мекарданд.Аз ҷиҳати меъморӣ, ба сӯи сохторҳои мураккабтар, аз ҷумла манзилҳои калони коммуналӣ, ки дар атрофи анборҳои коллективӣ ҷойгир шудаанд, ҳаракат карда шуд.Ҷорӣ намудани системаҳои ирригатсионӣ пешрафти назарраси технологӣ буд, ки барои устувории амалияи кишоварзӣ муҳим аст.Динамикаи фарҳангӣ гуногун буд ва фарҳанги Самарра дар муқоиса бо фарҳанги Ҳалаф, ки гӯё аз ҷамоатҳои хурдтари иерархӣ иборат буд, аломатҳои нобаробарии иҷтимоиро нишон медод.Ҳамзамон, фарҳанги Убайд дар ҷануби Байнаннаворӣ тақрибан дар охири ҳазораи 7-уми пеш аз милод ба вуҷуд омадааст.Қадимтарин макони маълуми ин фарҳанг Тел эл-'Оуэйли мебошад.Фарҳанги Убайд бо меъмории мураккаби худ ва татбиқи обёрӣ, як навоварии муҳим дар минтақае эътироф шудааст, ки кишоварзӣ асосан ба сарчашмаҳои сунъии об такя мекард.Фарҳанги Убайд ба таври назаррас густариш ёфта, эҳтимолан фарҳанги Ҳалафро азхуд карда, таъсири худро ба таври осоишта дар саросари Байнаннавораи Шимолӣ, ҷанубу шарқии Анатолия ва шимолу шарқи Сурия паҳн кард.Ин давра шоҳиди табдил шудан аз ҷомеаҳои деҳаҳои нисбатан иерархӣ ба марказҳои мураккабтари шаҳрӣ буд.Дар охири ҳазораи 4-уми пеш аз милод ин сохторҳои ҷамъиятии инкишофёбанда пайдоиши синфи элитаи бартаридоштаро диданд.Урук ва Тепе Гавра, ду марказҳои бонуфузтарин дар Байнаннаҳрайн, дар ин дигаргуниҳои иҷтимоӣ нақши муҳим бозиданд.Онҳо дар рушди тадриҷии хаттӣ ва консепсияи давлат саҳм гузоштанд.Ин гузариш аз фарҳангҳои пеш аз таърих ба авҷи таърихи сабтшуда як давраи муҳими тамаддуни башариро нишон дода, барои давраҳои таърихии баъдӣ асос мегузорад.