Ufalme wa Parthian

wahusika

marejeleo


Play button

247 BCE - 224

Ufalme wa Parthian



Milki ya Parthian, ambayo pia inajulikana kama Empire ya Arsacid, ilikuwa nguvu kuu ya kisiasa na kitamaduni ya Irani katika Irani ya zamani kutoka 247 BCE hadi 224 CE.Jina lake la mwisho linatokana na mwanzilishi wake, Arsaces I, ambaye aliongoza kabila la Parni katika kuliteka eneo la Parthia kaskazini-mashariki mwa Iran, kisha satrapy (jimbo) chini ya Andragoras, katika uasi dhidi ya Milki ya Seleucid .Mithridates I alipanua sana himaya kwa kunyakua Media na Mesopotamia kutoka kwa Seleucids.Katika kilele chake, Milki ya Parthian ilienea kutoka sehemu za kaskazini za Euphrates, katika kile ambacho sasa ni Uturuki ya kati-mashariki, hadi Afghanistan ya sasa na magharibi mwa Pakistani .Milki hiyo, iliyoko kwenye njia ya biashara ya Silk Road kati ya Milki ya Roma katika Bonde la Mediterania na nasaba ya Han ya Uchina, ikawa kitovu cha biashara na biashara.Waparthi kwa kiasi kikubwa walikubali sanaa, usanifu, imani za kidini, na alama ya kifalme ya himaya yao ya kitamaduni tofauti, ambayo ilijumuisha tamaduni za Kiajemi, Kigiriki, na kieneo.Kwa takriban nusu ya kwanza ya kuwepo kwake, mahakama ya Arsacid ilipitisha vipengele vya utamaduni wa Kigiriki , ingawa hatimaye iliona ufufuo wa taratibu wa mila za Irani.Watawala wa Arsacid waliitwa "Mfalme wa Wafalme", ​​kama madai ya kuwa warithi wa Ufalme wa Achaemenid ;kwa hakika, waliwakubali wafalme wengi wa mahali hapo kama vibaraka ambapo Waamenidi wangewateua wakuu, ingawa kwa kiasi kikubwa walijitawala, maliwali.Korti iliteua idadi ndogo ya satrap, kwa kiasi kikubwa nje ya Irani, lakini satrapi hizi zilikuwa ndogo na zisizo na nguvu kuliko watawala wa Achaemenid.Pamoja na upanuzi wa nguvu ya Arsacid, kiti cha serikali kuu kilihama kutoka Nisa hadi Ctesiphon kando ya Tigris (kusini mwa Baghdad ya kisasa, Iraqi), ingawa maeneo mengine kadhaa pia yalitumika kama miji mikuu.Maadui wa kwanza kabisa wa Waparthi walikuwa Waseleucus upande wa magharibi na Waskiti upande wa kaskazini.Walakini, Parthia ilipopanuka kuelekea magharibi, waliingia kwenye mzozo na Ufalme wa Armenia, na hatimaye Jamhuri ya Kirumi ya marehemu.Roma na Parthia walishindana na kuwaweka wafalme wa Armenia kama wateja wao wa chini.Waparthi waliharibu jeshi la Marcus Licinius Crassus kwenye Vita vya Carrhae mnamo 53 KK, na mnamo 40-39 KK, vikosi vya Waparthi viliteka Walawi wote isipokuwa Tiro kutoka kwa Warumi.Hata hivyo, Mark Antony aliongoza mashambulizi dhidi ya Parthia, ingawa mafanikio yake kwa ujumla yalipatikana bila kuwepo kwake, chini ya uongozi wa Luteni wake Ventidius.Maliki mbalimbali wa Kirumi au majenerali wao walioteuliwa waliivamia Mesopotamia katika kipindi cha Vita vya Waroma na Washiriki wa karne chache zilizofuata.Warumi waliteka miji ya Seleucia na Ctesiphon mara nyingi wakati wa migogoro hii, lakini hawakuweza kushikilia.Vita vya mara kwa mara vya wenyewe kwa wenyewe kati ya Waparthi waliogombea kiti cha enzi vilikuwa hatari zaidi kwa uthabiti wa Milki kuliko uvamizi wa kigeni, na nguvu ya Waparthi iliyeyuka wakati Ardashir I, mtawala wa Istakhr huko Persis, alipowaasi Arsacids na kumuua mtawala wao wa mwisho, Artabanus IV, mnamo 224 CE .Ardashir alianzisha Milki ya Sasania , ambayo ilitawala Irani na sehemu kubwa ya Mashariki ya Karibu hadi ushindi wa Waislamu wa karne ya 7BK, ingawa nasaba ya Arsacid iliishi kupitia matawi ya familia iliyotawala Armenia ,Iberia , na Albania katika Caucasus.
HistoryMaps Shop

Tembelea Duka

247 BCE - 141 BCE
Malezi na Upanuzi wa Mapemaornament
Parni ushindi wa Parthia
Parni ushindi wa Parthia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
247 BCE Jan 1 00:01

Parni ushindi wa Parthia

Ashgabat, Turkmenistan
Mnamo 245 KK, Andragoras, gavana wa Seleucid (satrap) wa Parthia alitangaza uhuru kutoka kwa Waseleucid, wakati - baada ya kifo cha Antiochus II - Ptolemy III alinyakua udhibiti wa mji mkuu wa Seleucid huko Antiokia, na "hivyo akaacha mustakabali wa nasaba ya Seleucid. "Wakati huo huo, "mtu mmoja anayeitwa Arsaces, mwenye asili ya Scythian au Bactrian, [alichaguliwa] kuwa kiongozi wa makabila ya Parni."Kufuatia kujitenga kwa Parthia kutoka kwa Milki ya Seleucid na matokeo yake kupoteza msaada wa kijeshi wa Seleucid, Andragoras alikuwa na shida katika kudumisha mipaka yake, na karibu 238 KK-chini ya amri ya "Arsaces na Tiridates ndugu yake" - Parni walivamia Parthia na kuchukua udhibiti. ya Astabene (Astawa), eneo la kaskazini la eneo hilo, mji mkuu wake wa kiutawala ambao ulikuwa Kabuchan (Kuchan katika vulgate).Muda mfupi baadaye Parni walimkamata Parthia wengine kutoka Andragoras, na kumuua katika mchakato huo.Pamoja na ushindi wa jimbo hilo, Arsacids ilijulikana kama Waparthi katika vyanzo vya Kigiriki na Kirumi.Arsaces I akawa mfalme wa kwanza wa Parthia na pia mwanzilishi na eponym ya nasaba ya Arsacid ya Parthia.
▲
●
Kampeni za Antioko III
Kalvari ya Seleusidi dhidi ya Jeshi la Wana wachanga la Kirumi ©Igor Dzis
209 BCE Jan 1

Kampeni za Antioko III

Turkmenistan
Antioko wa Tatu alianzisha kampeni ya kurejesha udhibiti wa majimbo ya mashariki, na baada ya kuwashinda Waparthi katika vita, alifanikiwa kutawala tena eneo hilo.Waparthi walilazimishwa kukubali hadhi ya kibaraka na sasa walidhibiti tu ardhi inayolingana na mkoa wa zamani wa Seleucid wa Parthia.Walakini, kibaraka cha Parthia kilikuwa cha kawaida tu na kwa sababu tu jeshi la Seleucid lilikuwa kwenye mlango wao.Kwa kutwaa tena majimbo ya mashariki na kuanzisha mipaka ya Waseleuko hadi mashariki ya mbali kama ilivyokuwa chini ya Seleucus wa Kwanza Nicator, Antioko alitunukiwa cheo kikubwa na wakuu wake.Kwa bahati nzuri kwa Waparthi, Milki ya Seleucid ilikuwa na maadui wengi, na haikuchukua muda mrefu kabla Antioko aliongoza majeshi yake magharibi kupigana naMisri ya Ptolemaic na Jamhuri ya Kirumi inayoinuka.Waseleucids hawakuweza kuingilia zaidi mambo ya Waparthi kufuatia kushindwa kwa Waseleucid huko Magnesia mnamo 190 KK.Priapatius (miaka 191-176 KK) alirithi kiti cha enzi cha Waparthi, na Phraates I (karibu 176-171 KK) alipanda kiti cha enzi cha Waparthi.Phraates I alitawala Parthia bila kuingiliwa zaidi na Seleucid.
▲
●
Tishio kutoka Mashariki
Saka Warriors ©JFoliveras
177 BCE Jan 1

Tishio kutoka Mashariki

Bactra, Afghanistan
Wakati Waparthi walipata tena maeneo yaliyopotea magharibi, tishio lingine lilitokea mashariki.Mnamo 177-176 KK shirikisho la kuhamahama la Xiongnu liliwafukuza Wayuezhi wahamaji kutoka nchi zao katika eneo ambalo sasa ni jimbo la Gansu huko Kaskazini-magharibi mwaUchina ;Wayuezhi kisha wakahamia magharibi hadi Bactria na kuyahamisha makabila ya Saka (Scythian).Wasaka walilazimika kuelekea magharibi zaidi, ambapo walivamia mipaka ya kaskazini-mashariki ya Milki ya Parthian.Kwa hivyo Mithridates alilazimika kustaafu kwa Hyrcania baada ya ushindi wake wa Mesopotamia .Baadhi ya Wasaka waliandikishwa katika vikosi vya Phraates dhidi ya Antioko.Hata hivyo, walifika wakiwa wamechelewa sana kujihusisha na mzozo huo.Wakati Phraates walipokataa kulipa ujira wao, Wasaka waliasi, jambo ambalo alijaribu kulizima kwa usaidizi wa wanajeshi wa zamani wa Seleucid, lakini wao pia waliwaacha Waphraates na kujiunga na Wasaka.Phraates II aliandamana dhidi ya nguvu hii iliyojumuishwa, lakini aliuawa vitani.Mwanahistoria wa Kirumi Justin anaripoti kwamba mrithi wake Artabanus I (karibu 128-124 KK) alishiriki hatima kama hiyo akipigana na wahamaji huko mashariki.
▲
●
Vita katika Mashariki
©Angus McBride
163 BCE Jan 1 - 155 BCE

Vita katika Mashariki

Balkh, Afghanistan
Phraates I imerekodiwa kama kupanua udhibiti wa Parthia kupita Gates of Alexander na kukalia Apamea Ragiana.Maeneo ya haya hayajulikani.Bado upanuzi mkubwa zaidi wa mamlaka na eneo la Waparthi ulifanyika wakati wa utawala wa kaka yake na mrithi wake Mithridates I (karibu 171-132 KK), ambaye Katouzian anamlinganisha na Koreshi Mkuu (aliyekufa 530 KK), mwanzilishi wa Milki ya Achaemenid.Mithridates I alielekeza macho yake kwenye Ufalme wa Greco-Bactrian ambao ulikuwa umedhoofishwa kwa kiasi kikubwa kutokana na vita vyake dhidi ya Wasogdian, Wadrangi na Wahindi jirani.Mfalme mpya wa Kigiriki-Bactrian Eucratides I (r. 171–145 KK) alinyakua kiti cha enzi na matokeo yake alikumbana na upinzani, kama vile uasi wa Waarian, ambao pengine uliungwa mkono na Mithridates I, kama ungetumika faida yake.Wakati fulani kati ya 163–155 KK, Mithridates I alivamia milki ya Eucratides, ambaye alishinda na kunyakua Aria, Margiana na Bactria ya magharibi kutoka kwao.Eucratides ilidaiwa kufanywa kibaraka wa Waparthi, kama inavyoonyeshwa na wanahistoria wa kitambo Justin na Strabo.Merv ikawa ngome ya utawala wa Waparthian kaskazini-mashariki.Baadhi ya sarafu za shaba za Mithridates I zinaonyesha tembo kinyume na hadithi "ya Mfalme Mkuu, Arsaces."Greco-Bactrians walitengeneza sarafu zilizo na picha za tembo, jambo ambalo linapendekeza kwamba minti ya Mithridates I ya mnyama huyo iliwezekana kusherehekea ushindi wake wa Bactria.
▲
●
141 BCE - 63 BCE
Enzi ya Dhahabu na Migogoro na Romaornament
Kupanuka kwa Babeli
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
141 BCE Jan 1 00:01

Kupanuka kwa Babeli

Babylon, Iraq
Akigeuza mtazamo wake kwenye milki ya Seleucid , Mithridates I alivamia Media na kuikalia Ecbatana mwaka wa 148 au 147 KK;eneo hilo hivi majuzi lilikuwa halina utulivu baada ya Waseleucidi kukandamiza uasi ulioongozwa na Timarchus.Mithridates I baadaye alimteua kaka yake Bagasis kuwa gavana wa eneo hilo.Ushindi huu ulifuatiwa na ushindi wa Parthian wa Media Atropatene.Mnamo mwaka wa 141 KWK, Mithridates I aliteka Babiloni huko Mesopotamia , ambako alitengeneza sarafu huko Seleukia na kufanya sherehe rasmi ya uchunguzi.Huko Mithridates I yaonekana kuwa alianzisha gwaride la sikukuu ya Mwaka Mpya huko Babiloni, ambapo sanamu ya mungu wa kale wa Mesopotamia Marduk iliongozwa kwenye gwaride kutoka kwenye hekalu la Esagila kwa kushika mikono ya mungu mke Ishtar.Huku Mesopotamia sasa ikiwa mikononi mwa Waparthi, mwelekeo wa kiutawala wa ufalme ulihamishwa kuelekea huko badala ya mashariki mwa Iran .Mithridates I muda mfupi baadaye alistaafu hadi Hyrcania, huku majeshi yake yaliposhinda falme za Elymais na Characene na kukalia Susa.Kufikia wakati huu, mamlaka ya Parthian ilienea hadi mashariki ya mbali kama Mto Indus.
▲
●
Ushindi wa Persis
Katafrati za Parthian ©Angus McBride
138 BCE Jan 1

Ushindi wa Persis

Persia
Mtawala wa Seleucid Demetrius II Nicator mwanzoni alifaulu katika juhudi zake za kuteka tena Babeli, hata hivyo, Waseleucids hatimaye walishindwa na Demetrius mwenyewe alitekwa na majeshi ya Waparthi mnamo 138 KK.Baadaye alionyeshwa gwaride mbele ya Wagiriki wa Media na Mesopotamia kwa nia ya kuwafanya wakubali utawala wa Waparthi.Baadaye, Mithridates I alituma Demetrius kwenye moja ya majumba yake huko Hyrcania.Hapo Mithridates nilimtendea mateka wake kwa ukarimu mkubwa;hata alimwoza binti yake Rhodogune kwa Demetrius.Kulingana na Justin, Mithridates I alikuwa na mipango kwa ajili ya Shamu, na alipanga kumtumia Demetrius kama chombo chake dhidi ya mtawala mpya wa Seleucid Antiochus VII Sidetes (r. 138–129 KK).Ndoa yake na Rhodogune kwa kweli ilikuwa jaribio la Mithridates I kujumuisha ardhi ya Waseleucid katika eneo linalopanuka la Waparthi.Mithridates I kisha aliadhibu ufalme kibaraka wa Parthian wa Elymais kwa kuwasaidia Waseleucids–alivamia eneo hilo kwa mara nyingine na kuteka miji yao miwili mikuu.Katika kipindi hicho hicho, Mithridates I aliliteka eneo la kusini-magharibi mwa Iran la Persis na kuweka Wadfradad II kama frataraka yake;alimpa uhuru zaidi, uwezekano mkubwa katika jitihada za kudumisha uhusiano mzuri na Persis kwani Milki ya Parthian ilikuwa chini ya migogoro ya mara kwa mara na Wasaka, Seleucids, na Mesenians.Inaonekana alikuwa mfalme wa kwanza wa Parthian kuwa na ushawishi juu ya mambo ya Persis.Sarafu ya Wadfradad II inaonyesha ushawishi kutoka kwa sarafu zilizotengenezwa chini ya Mithridates I. Mithridates I alikufa mnamo c.132 KK, na kufuatiwa na mwanawe Phraates II.
▲
●
Kupungua kwa Dola ya Seleucid
Wanajeshi wa Parthian wakiwapiga risasi maadui ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
129 BCE Jan 1

Kupungua kwa Dola ya Seleucid

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
Antiochus VII Sidetes, ndugu ya Demetrius, alitwaa kiti cha ufalme cha Seleucid na kuoa mke wa marehemu Cleopatra Thea.Baada ya kumshinda Diodotus Tryphon, Antiochus alianzisha kampeni mwaka 130 KK ili kutwaa tena Mesopotamia , ambayo sasa iko chini ya utawala wa Phraates II (karibu 132-127 KK).Jenerali wa Parthian Indates alishindwa kando ya Great Zab, na kufuatiwa na uasi wa ndani ambapo gavana wa Parthian wa Babylonia aliuawa.Antioko alishinda Babeli na kumiliki Susa, ambako alitengeneza sarafu.Baada ya kulipeleka jeshi lake katika Umedi, Waparthi walisukuma amani, ambayo Antioko alikataa kuikubali isipokuwa Waasidi wangemwachilia yeye ardhi zote isipokuwa Parthia, walilipa kodi kubwa, na kumwachilia Demetrius kutoka utumwani.Arsaces alimwachilia Demetrius na kumpeleka Syria, lakini alikataa madai mengine.Kufikia majira ya kuchipua ya 129 KWK, Wamedi walikuwa katika uasi wa waziwazi dhidi ya Antioko, ambaye jeshi lake lilikuwa limemaliza mali za mashambani wakati wa majira ya baridi kali.Wakati wakijaribu kukomesha uasi, jeshi kuu la Waparthi liliingia katika eneo hilo na kumuua Antioko kwenye Vita vya Ecbatana mnamo 129 KK.Mwili wake ulirudishwa Siria katika jeneza la fedha;mwanawe Seleucus alifanywa mateka wa Waparthi na binti akajiunga na familia ya Phraates.
▲
●
Mithradates II
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
124 BCE Jan 1 - 115 BCE

Mithradates II

Sistan, Afghanistan
Kulingana na Justin, Mithridates II alilipiza kisasi kifo cha "wazazi au mababu" wake ( utor iniuriae parentum ), jambo ambalo linaonyesha kwamba alipigana na kuwashinda Watochari, ambao walikuwa wamewaua Artabanus I na Phraates II.Mithridates II pia alishinda Bactria ya magharibi kutoka kwa Waskiti.Sarafu za Parthian na ripoti zilizosambaa zinadokeza kwamba Mithridates II alitawala Bactra, Kampyrtepa, na Termez, ambayo ina maana kwamba alikuwa ameteka tena ardhi zile zile ambazo zilitekwa na jina lake Mithridates I (r. 171 - 132 KK).Udhibiti juu ya Amu Darya wa kati ikiwa ni pamoja na Amul ulikuwa muhimu kwa Waparthi, ili kuzuia uvamizi wa wahamaji kutoka Transoxiana, hasa kutoka Sogdia.Sarafu za Parthian ziliendelea kutengenezwa katika Bactria ya magharibi na katikati Amu Darya hadi utawala wa Gotarzes II (r. 40–51 CE).Uvamizi wa kuhamahama pia ulikuwa umefika katika mkoa wa mashariki wa Parthian wa Drangiana, ambapo milki zenye nguvu za Saka zilikuwa zimeanzishwa, na hivyo kutoa jina la Sakastan ("nchi ya Saka").Wahamaji hawa pengine walikuwa wamehamia eneo hilo kutokana na shinikizo ambalo Artabanus I na Mithridates II walikuwa wakiweka dhidi yao kaskazini.Wakati fulani kati ya 124 na 115 KK, Mithridates II alituma jeshi likiongozwa na jenerali wa Nyumba ya Suren ili kuteka tena eneo hilo.Baada ya Sakastan kujumuishwa tena katika milki ya Waparthi, Mithridates II alitunuku eneo hilo kwa jenerali wa Surenid kama mamlaka yake.Upeo wa mashariki wa Milki ya Waparthi chini ya Mithridates II ulifika hadi Arachosia.
▲
●
Mahusiano ya kibiashara ya Han-Parthian
Samarkand kando ya Barabara ya Silk ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
121 BCE Jan 1

Mahusiano ya kibiashara ya Han-Parthian

China
Kufuatia mradi wa kidiplomasia wa Zhang Qian katika Asia ya Kati wakati wa utawala wa Mfalme Wu wa Han (r. 141-87 KK), Milki ya Han yaUchina ilituma wajumbe kwenye mahakama ya Mithridates II mwaka wa 121 KK.Ubalozi wa Han ulifungua uhusiano rasmi wa kibiashara na Parthia kupitia Njia ya Hariri bado haukupata muungano wa kijeshi uliotaka dhidi ya shirikisho la Xiongnu.Milki ya Parthian ilitajirishwa kwa kutoza ushuru kwa biashara ya msafara wa Eurasia katika hariri, bidhaa ya kifahari ya bei ya juu iliyoagizwa na Warumi.Lulu pia zilinunuliwa sana kutoka Uchina, wakati Wachina walinunua viungo, manukato na matunda ya Parthian.Wanyama wa kigeni pia walitolewa kama zawadi kutoka kwa Arsacid kwa mahakama za Han;katika 87 CE Pacorus II wa Parthia alituma simba na swala wa Kiajemi kwa Maliki Zhang wa Han (r. 75–88 CE).Mbali na hariri, bidhaa za Waparthi zilizonunuliwa na wafanyabiashara Waroma zilitia ndani chuma kutoka India, viungo, na ngozi nzuri.Misafara iliyosafiri kupitia Milki ya Parthian ilileta bidhaa za kioo za Asia Magharibi na wakati mwingine za Kirumi hadi Uchina.Wafanyabiashara wa Sogdia, wakizungumza lugha ya Mashariki ya Irani, walitumika kama watu wa kati wa biashara hii muhimu ya hariri kati ya Parthia na Han China.
▲
●
Ctesiphon ilianzishwa
Njia kuu ya Ctesiphon ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

Ctesiphon ilianzishwa

Salman Pak, Madain, Iraq
Ctesiphon ilianzishwa mwishoni mwa miaka ya 120 KK.Ilijengwa kwenye tovuti ya kambi ya kijeshi iliyoanzishwa ng'ambo ya Seleukia na Mithridates I wa Parthia.Utawala wa Gotarzes niliona Ctesiphon akifikia kilele kama kituo cha kisiasa na kibiashara.Jiji hilo likawa mji mkuu wa Dola karibu 58 KK wakati wa utawala wa Orodes II.Hatua kwa hatua, jiji hilo liliunganishwa na mji mkuu wa zamani wa Kigiriki wa Seleukia na makazi mengine ya karibu na kuunda jiji kuu la ulimwengu.
▲
●
Armenia inakuwa kibaraka wa Parthian
wapiganaji wa Armenia ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
120 BCE Jan 1

Armenia inakuwa kibaraka wa Parthian

Armenia
Takriban 120 KK, mfalme wa Parthian Mithridates II (r. 124–91 KK) aliivamia Armenia na kumfanya mfalme wake Artavasdes I akubali suzerainty ya Parthian.Artavasdes I alilazimishwa kuwapa Waparthi Tigranes, ambaye alikuwa mtoto wake au mpwa wake, kama mateka.Tigranes aliishi katika mahakama ya Parthian huko Ctesiphon, ambapo alisomea katika utamaduni wa Waparthi.Tigranes alibaki mateka katika mahakama ya Parthian hadi c.96/95 KK, wakati Mithridates II alipomwachilia na kumteua kuwa mfalme wa Armenia.Tigranes ilitoa eneo linaloitwa "mabonde sabini" katika Caspiane hadi Mithridates II, ama kama ahadi au kwa sababu Mithridates II alidai.Binti ya Tigranes Ariazate pia alikuwa ameolewa na mwana wa Mithridates II, jambo ambalo limependekezwa na mwanahistoria wa kisasa Edward Dąbrowa kuwa lilifanyika muda mfupi kabla ya kukwea kiti cha enzi cha Armenia kama hakikisho la uaminifu wake.Tigranes ingebaki kuwa kibaraka wa Waparthi hadi mwisho wa miaka ya 80 KK.
▲
●
Kuwasiliana na Warumi
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
96 BCE Jan 1

Kuwasiliana na Warumi

Rome, Metropolitan City of Rom
Mwaka uliofuata, Mithridates II alishambulia Adiabene, Gordyene na Osrhoene na kuyateka majimbo haya ya jiji, akihamisha mpaka wa magharibi wa milki ya Waparthi hadi Euphrates.Huko Waparthi walikutana na Warumi kwa mara ya kwanza.Mnamo 96 KK Mithridates II alimtuma mmoja wa maafisa wake, Orobazus, kama mjumbe kwa Sulla.Warumi walipokuwa wakiongezeka mamlaka na ushawishi, Waparthi walitafuta mahusiano ya kirafiki na Warumi na hivyo walitaka kufikia makubaliano ambayo yalihakikisha kuheshimiana kati ya mamlaka hizo mbili.Mazungumzo yalifuata ambapo Sulla alipata ushindi mkubwa, ambayo ilifanya Orobazus na Waparthi waonekane kama waombaji.Orobazus angenyongwa baadaye.
▲
●
Wakati wa Giza wa Parthian
Wakati wa Giza wa Parthian ©Angus McBride
91 BCE Jan 1 - 57 BCE

Wakati wa Giza wa Parthian

Turkmenistan
Kile kinachoitwa "Enzi ya Giza ya Washiriki" inarejelea kipindi cha miongo mitatu katika historia ya Milki ya Waparthi kati ya kifo (au miaka ya mwisho) ya Mithridates II mnamo 91 KK, na kutawazwa kwa kiti cha enzi cha Orodes II mnamo 57 KK. na safu mbalimbali za tarehe zikitajwa na wanachuoni.Inaitwa "Enzi ya Giza" kwa sababu ya ukosefu wa habari wazi juu ya matukio ya kipindi hiki katika ufalme, isipokuwa mfululizo wa, inaonekana, hutawala.Hakuna chanzo chochote cha maandishi kinachoelezea kipindi hiki ambacho kimesalia, na wasomi wameshindwa kuunda upya mfululizo wa watawala na miaka yao ya utawala kwa kutumia vyanzo vya numismatic vilivyopo kutokana na utata wao.Hakuna hati ya kisheria au ya kiutawala kutoka kipindi hiki imehifadhiwa.Nadharia nyingi zimependekezwa ili kushughulikia kwa kiasi tatizo hili la numismatic.Kulingana na vyanzo vya zamani, majina ya watawala katika kipindi hiki ni Sinatruces na mtoto wake Phraates (III), Mithridates (III/IV), Orodes (II), wana wa Phraates III, na Dario fulani (I). mtawala wa Media (au Media Aropatene?).Majina mengine mawili, Gotarzes (I) na Orodes (I) yanathibitishwa katika mabamba ya kikabari yenye tarehe kutoka Babiloni.
▲
●
Seti ya mpaka ya Parthia-Roma
Vita vya Tigranocerta ©Angus McBride
69 BCE Oct 6

Seti ya mpaka ya Parthia-Roma

Euphrates River, Iraq
Kufuatia kuzuka kwa Vita vya Tatu vya Mithridatic, Mithridates VI wa Ponto (r. 119–63 KK), mshirika wa Tigranes II wa Armenia, aliomba msaada kutoka Parthia dhidi ya Roma, lakini Sinatruces alikataa msaada.Wakati kamanda wa Kirumi Luculus alipoandamana dhidi ya mji mkuu wa Armenia Tigranocerta mwaka wa 69 KK, Mithridates VI na Tigranes II waliomba msaada wa Phraates III (rc 71–58).Phraates hakutuma msaada kwa aidha, na baada ya kuanguka kwa Tigranocerta alithibitisha tena na Luculus Euphrates kama mpaka kati ya Parthia na Roma.
▲
●
Play button
53 BCE Jan 1

Carrhae

Harran, Şanlıurfa, Turkey
Marcus Licinius Crassus, mmoja wa triumvirs, ambaye sasa alikuwa liwali wa Siria, alivamia Parthia mwaka wa 53 KK kwa msaada wa Mithridates.Jeshi lake lilipoelekea Carrhae (Harran ya kisasa, kusini-mashariki mwa Uturuki), Orodes II aliivamia Armenia, na kukata usaidizi kutoka kwa mshirika wa Roma Artavasdes II wa Armenia (r. 53–34 KK).Orodes alimshawishi Artavasdes kwenye muungano wa ndoa kati ya mkuu wa taji Pacorus I wa Parthia (aliyefariki mwaka wa 38 KK) na dadake Artavasdes.Surena, akiwa na jeshi lililopanda farasi kabisa, alipanda farasi kukutana na Crassus.Kataphracts 1,000 za Surena (wenye mikuki) na wapiga mishale 9,000 wa farasi zilizidishwa takriban nne hadi moja na jeshi la Crassus, likijumuisha vikosi saba vya Kirumi na wasaidizi ikiwa ni pamoja na Gauls zilizopanda na askari wa miguu nyepesi.Kwa kutumia gari-moshi la mizigo la ngamia 1,000 hivi, jeshi la Waparthi liliwapa wapiga-mishale wa farasi ugavi wa kila mara wa mishale.Wapiga mishale wa farasi walitumia mbinu ya "Parthian risasi": kujifanya kurudi nyuma ili kuwaondoa adui, kisha kuwageukia na kuwafyatulia risasi wanapofichuliwa.Mbinu hii, iliyotekelezwa kwa pinde nzito zenye mchanganyiko kwenye uwanda tambarare, iliharibu askari wa miguu wa Crassus.Huku Warumi wapatao 20,000 wakiwa wamekufa, takriban 10,000 walitekwa, na takriban wengine 10,000 walitoroka magharibi, Crassus alikimbilia mashambani mwa Armenia.Katika kichwa cha jeshi lake, Surena alimwendea Crassus, akitoa parley, ambayo Crassus alikubali.Hata hivyo, aliuawa wakati mmoja wa maafisa wake wa chini, akishuku kuwa kuna mtego, alipojaribu kumzuia asipande kwenye kambi ya Surena.Kushindwa kwa Crassus huko Carrhae ilikuwa mojawapo ya kushindwa kwa kijeshi mbaya zaidi katika historia ya Kirumi.Ushindi wa Parthia uliimarisha sifa yake kama nguvu ya kutisha ikiwa si sawa na Roma.Akiwa na wafuasi wake wa kambi, mateka wa vita, na nyara za Waroma zenye thamani, Surena alisafiri kilomita 700 hivi kurudi Seleukia ambako ushindi wake uliadhimishwa.Hata hivyo, akihofia matarajio yake hata kwa kiti cha enzi cha Arsacid, Orodes aliamuru Surena auawe muda mfupi baadaye.
▲
●
50 BCE - 224
Kipindi cha Kukosekana Utulivu na Migogoro ya Ndaniornament
Vita vya Milango ya Cilician
Warumi wakipigana na Waparthi ©Angus McBride
39 BCE Jan 1

Vita vya Milango ya Cilician

Mersin, Akdeniz/Mersin, Turkey
Vikosi vya Parthian vilifanya mashambulizi kadhaa katika eneo la Warumi baada ya kushindwa kwa jeshi la Warumi chini ya Crassus kwenye Vita vya Carrhae.Warumi chini ya Gaius Cassius Longinus walilinda mpaka dhidi ya uvamizi huu wa Parthian kwa mafanikio.Hata hivyo, mwaka wa 40 KK jeshi la uvamizi la Waparthi walioshirikiana na vikosi vya waasi wa Kirumi waliohudumu chini ya Quintus Labienus walishambulia majimbo ya Kirumi ya mashariki, walifurahia mafanikio makubwa kwani Labienus aliteka Asia Ndogo yote isipokuwa miji michache, huku mwanamfalme mdogo Pacorus I wa Parthia. alichukua Shamu na jimbo la Hasmonean katika Yudea.Baada ya matukio haya Mark Antony alitoa amri ya majeshi ya Kirumi ya mashariki kwa luteni wake, Publius Ventidius Bassus, jemadari wa kijeshi mwenye ujuzi ambaye alihudumu chini ya Julius Caesar.Ventidius alitua bila kutarajia kwenye pwani ya Asia Ndogo, ambayo ilimlazimu Labienus kurudi Kilikia ambako alipokea uimarisho wa ziada wa Waparthi kutoka kwa Pacorus.Baada ya Labienus kujikusanya pamoja na vikosi vya ziada vya Pacorus, majeshi yake na ya Ventidius yalikutana mahali fulani kwenye Milima ya Taurus.Mapigano ya Milango ya Cilician mwaka wa 39 KK yalikuwa ushindi madhubuti kwa jenerali wa Kirumi Publius Ventidius Bassus dhidi ya jeshi la Waparthi na washirika wake wa Kirumi ambao walihudumu chini ya Quintus Labienus huko Asia Ndogo.
▲
●
Kampeni ya Parthian ya Antony imeshindwa
©Angus McBride
36 BCE Jan 1

Kampeni ya Parthian ya Antony imeshindwa

Lake Urmia, Iran
Vita vya Parthian vya Antony vilikuwa kampeni ya kijeshi ya Mark Antony, triumvir ya mashariki ya Jamhuri ya Kirumi, dhidi ya Milki ya Parthian chini ya Phraates IV.Julius Caesar alikuwa amepanga uvamizi wa Parthia lakini aliuawa kabla ya kutekeleza hilo.Mnamo mwaka wa 40 KK, Waparthi waliunganishwa na vikosi vya Pompeian na kuteka kwa ufupi sehemu kubwa ya Mashariki ya Kirumi, lakini jeshi lililotumwa na Antony liliwashinda na kugeuza faida zao.Akishirikiana na falme kadhaa, ikiwa ni pamoja na Armenia , Antony alianza kampeni dhidi ya Parthia kwa nguvu kubwa mwaka wa 36 KK.Mbele ya Euphrates ilionekana kuwa na nguvu na hivyo Antony alichagua njia kupitia Armenia.Baada ya kuingia Atropatene, treni ya mizigo ya Kirumi na injini za kuzingirwa, ambazo zilikuwa zimechukua njia tofauti, ziliharibiwa na kikosi cha wapanda farasi wa Parthian.Antony bado aliuzingira mji mkuu wa Aropatene lakini hakufanikiwa.Safari ngumu ya kurejea Armenia na kisha Syria ilizidi kuleta hasara kubwa kwa jeshi lake.Vyanzo vya Kirumi vinamlaumu mfalme wa Armenia kwa kushindwa vibaya, lakini vyanzo vya kisasa vinabainisha usimamizi na mipango duni ya Antony.Baadaye Antony aliivamia na kuteka nyara Armenia na kumuua mfalme wake.
▲
●
Ufalme wa Indo-Parthian
Ufalme wa Indo-Parthian ulioanzishwa na Gondophares ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
19 Jan 1 - 226

Ufalme wa Indo-Parthian

Taxila, Pakistan
Ufalme wa Indo-Parthian ulikuwa ufalme wa Waparthi ulioanzishwa na Gondophares, na ulifanya kazi kutoka 19 CE hadi c.226 CE.Katika kilele chao, walitawala eneo linalofunika sehemu za mashariki mwa Iran , sehemu mbalimbali za Afghanistan na maeneo ya kaskazini-magharibi yabara Hindi (wengi wa Pakistan ya kisasa na sehemu za kaskazini-magharibi mwa India).Huenda watawala hao walikuwa washiriki wa Nyumba ya Suren, na ufalme huo hata umeitwa "Ufalme wa Suren" na baadhi ya waandishi. Ufalme huo ulianzishwa mwaka wa 19 wakati gavana wa Drangiana (Sakastan) Gondophares alitangaza uhuru kutoka kwa Milki ya Waparthi.Baadaye angefanya safari za kuelekea mashariki, akishinda eneo kutoka kwa Indo-Scythians na Indo-Greeks, na hivyo kubadilisha ufalme wake kuwa milki.Vikoa vya Indo-Parthians vilipunguzwa sana kufuatia uvamizi wa Wakushan katika nusu ya pili ya 1.karne.Waliweza kuhifadhi udhibiti wa Sakastan, hadi ushindi wake na Milki ya Sasania katika c.224/5.Huko Baluchistan, Waparatarajas, nasaba ya ndani ya Indo-Parthian, ilianguka katika mzunguko wa Milki ya Sasania karibu 262 CE.
▲
●
Vita vya Urithi wa Armenia
©Angus McBride
58 Jan 1 - 63

Vita vya Urithi wa Armenia

Armenia
Vita vya Warumi-Parthian vya 58-63 au Vita vya Urithi wa Waarmenia vilipiganwa kati ya Milki ya Kirumi na Milki ya Waparthi juu ya udhibiti wa Armenia, hali muhimu ya buffer kati ya milki hizo mbili.Armenia ilikuwa nchi mteja wa Kirumi tangu enzi za Mtawala Augustus, lakini mnamo 52/53, Waparthi walifanikiwa kuweka mgombea wao, Tiridates, kwenye kiti cha enzi cha Armenia.Matukio haya yaliambatana na kutawazwa kwa Nero kwenye kiti cha kifalme huko Roma, na mfalme huyo mchanga aliamua kujibu kwa nguvu.Vita, ambayo ilikuwa kampeni kuu pekee ya kigeni ya utawala wake, ilianza kwa mafanikio ya haraka kwa majeshi ya Kirumi, yakiongozwa na jenerali mahiri Gnaeus Domitius Corbulo.Walishinda vikosi vya waaminifu kwa Tiridates, wakaweka mgombea wao, Tigranes VI, kwenye kiti cha enzi cha Armenia, na wakaondoka nchini.Warumi walisaidiwa na ukweli kwamba mfalme wa Parthian Vologases alihusika katika kukandamiza safu ya uasi katika nchi yake mwenyewe.Mara tu haya yaliposhughulikiwa, hata hivyo, Waparthi walielekeza fikira zao kwa Armenia, na baada ya miaka michache ya kampeni isiyokamilika, waliwashinda Warumi katika Vita vya Rhandeia.Mzozo huo uliisha hivi karibuni, kwa msuguano mzuri na maelewano rasmi: mkuu wa Parthian wa safu ya Arsacid angekaa kwenye kiti cha enzi cha Armenia, lakini uteuzi wake ulipaswa kuidhinishwa na mfalme wa Kirumi.Mgogoro huu ulikuwa mzozo wa kwanza wa moja kwa moja kati ya Parthia na Warumi tangu msafara mbaya wa Crassus na kampeni za Mark Antony karne moja kabla, na ungekuwa wa kwanza kati ya mfululizo mrefu wa vita kati ya Roma na mamlaka ya Irani juu ya Armenia.
▲
●
Uvamizi wa Alans
©JFoliveras
72 Jan 1

Uvamizi wa Alans

Ecbatana, Hamadan Province, Ir
Waalani pia wametajwa katika muktadha wa uvamizi wa kuhamahama wa Milki ya Parthian mwaka wa 72 BK.Walipitia eneo la Parthian kutoka kaskazini-mashariki na kufika Media katika Irani ya sasa ya magharibi, na kukamata nyumba ya kifalme ya mfalme mtawala wa Arsacid, Vologeses I (Valakhsh I).Kutoka Media, walishambulia Armenia na kushinda majeshi ya Tiridates, ambayo yalikuwa karibu kutekwa.Waparthi na Waarmenia walishtushwa sana na uharibifu uliofanywa na wavamizi hao wa kuhamahama hata wakaomba msaada kwa Roma kwa msaada wa haraka, lakini Warumi walikataa kusaidia (Frye: 240).Kwa bahati nzuri kwa Waparthi na Waarmenia, Alani walirudi kwenye nyika kubwa za Eurasia baada ya kukusanya kiasi kikubwa cha ngawira (Chuo: 52).
▲
●
Ujumbe wa Kidiplomasia wa China kwenda Roma
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
97 Jan 1

Ujumbe wa Kidiplomasia wa China kwenda Roma

Persian Gulf (also known as th
Mnamo mwaka wa 97 BK, jenerali wa Han Wachina, Ban Chao, Mlinzi Mkuu wa Mikoa ya Magharibi, alimtuma mjumbe wake Gan Ying kwa ujumbe wa kidiplomasia kufikia Milki ya Roma.Gan alitembelea mahakama ya Pacorus II huko Hecatompylos kabla ya kuondoka kuelekea Roma.Alisafiri hadi magharibi hadi Ghuba ya Uajemi, ambapo wenye mamlaka wa Waparthi walimsadikisha kwamba safari ya baharini ya kuzunguka Rasi ya Arabia ndiyo njia pekee ya kufika Roma.Akiwa amekatishwa tamaa na hili, Gan Ying alirudi kwenye mahakama ya Han na kumpa Maliki He wa Han (r. 88–105 CE) ripoti ya kina juu ya Milki ya Rumi iliyotegemea simulizi za wenyeji wake Waparthi.William Watson anakisia kwamba Waparthi wangefarijika kutokana na juhudi zilizofeli za Dola ya Han kufungua uhusiano wa kidiplomasia na Roma, haswa baada ya ushindi wa kijeshi wa Ban Chao dhidi ya Xiongnu mashariki mwa Asia ya Kati.
▲
●
Kampeni ya Trajan ya Parthian
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
115 Jan 1 - 117

Kampeni ya Trajan ya Parthian

Levant
Kampeni ya Waparthi ya Trajan ilishughulikiwa na Mtawala wa Kirumi Trajan mnamo 115 dhidi ya Milki ya Waparthi huko Mesopotamia .Vita hivyo vilikuwa na mafanikio kwa Warumi, lakini mfululizo wa vikwazo, ikiwa ni pamoja na uasi mkubwa katika Mashariki ya Mediterania na Afrika Kaskazini na kifo cha Trajan mwaka 117, kilimalizika kwa kujiondoa kwa Warumi.Mnamo 113, Trajan aliamua kwamba wakati ulikuwa tayari kwa azimio la mwisho la "swali la mashariki" kwa kushindwa kwa Parthia na kuingizwa kwa Armenia .Ushindi wake uliashiria mabadiliko ya makusudi ya sera ya Kirumi kuelekea Parthia na mabadiliko ya msisitizo katika "mkakati mkuu" wa himaya.Mnamo 114, Trajan alivamia Armenia;alilitwaa kama jimbo la Kirumi na kumuua Parthamasiris, ambaye alikuwa amewekwa kwenye kiti cha enzi cha Armenia na jamaa yake, Parthia King Osroes I.Mnamo 115, mfalme wa Kirumi alishinda Mesopotamia ya kaskazini na kuiunganisha na Roma pia.Ushindi wake ulionekana kuwa wa lazima kwani vinginevyo, mkuu wa Armenia angeweza kukatwa na Waparthi kutoka kusini.Kisha Warumi waliteka mji mkuu wa Parthian, Ctesiphon, kabla ya kusafiri kwa meli kuelekea Ghuba ya Uajemi.Hata hivyo, maasi yalizuka mwaka huo katika Mediterania ya Mashariki, Afrika Kaskazini na Mesopotamia kaskazini, huku maasi makubwa ya Wayahudi yalipozuka katika eneo la Roma, ambayo yalieneza kwa ukali rasilimali za kijeshi za Waroma.Trajan alishindwa kuchukua Hatra, ambayo iliepuka kushindwa kabisa kwa Parthian.Vikosi vya Parthian vilishambulia nyadhifa kuu za Warumi, na ngome za Warumi huko Seleucia, Nisibis na Edessa zilifukuzwa na watu wa eneo hilo.Trajan aliwatiisha waasi huko Mesopotamia;alimweka mkuu wa Parthian, Parthamaspates, kama mtawala mteja na akaondoka kwenda Syria.Trajan alikufa mnamo 117 kabla ya kuanza tena vita
▲
●
Vita vya Parthian vya Lucius Verus
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
161 Jan 1 - 166

Vita vya Parthian vya Lucius Verus

Armenia
Vita vya Warumi na Waparthi vya 161-166 (pia viliitwa Vita vya Parthian vya Lucius Verus) vilipiganwa kati ya Milki ya Warumi na Waparthi juu ya Armenia na Mesopotamia ya Juu.Ilihitimishwa mnamo 166 baada ya Warumi kufanya kampeni zilizofanikiwa katika Mesopotamia ya Chini na Media na kumfukuza Ctesiphon, mji mkuu wa Parthian.
▲
●
Vita vya Kirumi-Parthian vya Severus
Kuzingirwa kwa Hatra ©Angus McBride
195 Jan 1

Vita vya Kirumi-Parthian vya Severus

Baghdad, Iraq
Mapema 197 Severus aliondoka Roma na kusafiri kwa meli kuelekea mashariki.Alipanda meli huko Brundisium na huenda akatua kwenye bandari ya Aegeae huko Kilikia, akasafiri hadi Siria kwa njia ya nchi kavu.Mara moja alikusanya jeshi lake na kuvuka Eufrate.Abgar IX, Mfalme wa Osroene mwenye cheo lakini kimsingi tu mtawala wa Edessa tangu kunyakuliwa kwa ufalme wake kama mkoa wa Kirumi, aliwakabidhi watoto wake kama mateka na kusaidia msafara wa Severus kwa kutoa wapiga mishale.Mfalme Khosrov I wa Armenia pia alituma mateka, pesa na zawadi.Severus alisafiri hadi Nisibis, ambayo jenerali wake Julius Laetus alikuwa amemzuia kuanguka katika mikono ya Parthian.Baadaye Severus alirejea Syria ili kupanga kampeni kabambe zaidi.Mwaka uliofuata aliongoza kampeni nyingine, iliyofaulu zaidi dhidi ya Dola ya Waparthi, iliyoripotiwa kulipiza kisasi kwa uungwaji mkono uliotoa kwa Pescennius Niger.Vikosi vyake viliuteka mji wa kifalme wa Parthian wa Ctesiphon na akaunganisha nusu ya kaskazini ya Mesopotamia kwenye himaya;Severus alichukua jina la Parthicus Maximus, akifuata mfano wa Trajan.Hata hivyo, hakuweza kukamata ngome ya Hatra, hata baada ya kuzingirwa mara mbili kwa muda mrefu—kama vile Trajan, ambaye alikuwa amejaribu karibu karne moja kabla.Hata hivyo, wakati wake wa mashariki, Severus pia alipanua Limes Arabicus, akijenga ngome mpya katika Jangwa la Arabia kutoka Basie hadi Dumatha.Vita hivi vilipelekea Warumi kutwaa Mesopotamia ya kaskazini, hadi maeneo ya karibu na Nisibis na Singara.
▲
●
Vita vya Parthian vya Caracalla
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
216 Jan 1 - 217

Vita vya Parthian vya Caracalla

Antakya, Küçükdalyan, Antakya/
Vita vya Parthian vya Caracalla vilikuwa kampeni isiyofaulu ya Dola ya Kirumi chini ya Caracalla dhidi ya Dola ya Waparthi mnamo 216-17 CE.Ilikuwa ni kilele cha kipindi cha miaka minne, kuanzia mwaka wa 213, wakati Caracalla ilipofuata kampeni ndefu katika Ulaya ya kati na mashariki na Mashariki ya Karibu.Baada ya kuingilia kati kupindua watawala katika falme za wateja zilizoungana na Parthia, alivamia mnamo 216 kwa kutumia pendekezo la kuavya ndoa kwa binti wa mfalme wa Parthian Artabanus kama casus belli.Majeshi yake yalifanya kampeni ya mauaji katika maeneo ya kaskazini ya Milki ya Parthia kabla ya kuondoka hadi Asia Ndogo, ambako aliuawa Aprili 217. Vita hivyo vilimalizika mwaka uliofuata baada ya ushindi wa Waparthi kwenye pigano huko Nisibis, na Warumi wakilipa. kiasi kikubwa cha malipo ya vita kwa Waparthi.
▲
●
Play button
217 Jan 1

Vita vya Nisibis

Nusaybin, Mardin, Turkey
Vita vya Nisibis vilipiganwa katika majira ya joto ya 217 kati ya majeshi ya Dola ya Kirumi chini ya mfalme mpya aliyepaa Macrinus na jeshi la Parthian la Mfalme Artabanus IV.Ilidumu kwa siku tatu, na kumalizika kwa ushindi wa umwagaji damu wa Parthian, na pande zote mbili zikipata hasara kubwa.Kama matokeo ya vita hivyo, Macrinus alilazimika kutafuta amani, akiwalipa Waparthi kiasi kikubwa na kuacha uvamizi wa Mesopotamia ambao Caracalla ilikuwa imeanza mwaka mmoja kabla.Mnamo Juni 218, Macrinus alishindwa na vikosi vinavyomuunga mkono Elagabalus nje ya Antiokia, wakati Artabanus alikabiliana na uasi wa ukoo wa Sassanid wa Kiajemi chini ya Ardashir I. Nisibis kwa hiyo ilikuwa vita kuu ya mwisho kati ya Roma na Parthia, kama nasaba ya Parthian ilipinduliwa na Ardashir wachache. miaka baadaye.Hata hivyo, vita kati ya Roma na Uajemi vilianza tena upesi, kwani mrithi wa Ardashir na Macrinus Alexander Severus walipigana juu ya Mesopotamia, na uhasama uliendelea mara kwa mara hadi ushindi wa Waislamu .
▲
●
224 - 226
Kukataa na Kuanguka kwa Sassanidsornament
Mwisho wa Dola ya Parthian
©Angus McBride
224 Jan 1 00:01

Mwisho wa Dola ya Parthian

Fars Province, Iran
Milki ya Waparthi, iliyodhoofishwa na ugomvi na vita vya ndani na Roma, ingefuatwa upesi na Milki ya Wasasania .Kwa hakika, muda mfupi baadaye, Ardashir I, mtawala wa ndani wa Iran wa Persis (Mkoa wa kisasa wa Fars, Iran) kutoka Istakhr alianza kutiisha maeneo ya jirani kinyume na utawala wa Arsacid.Alikabiliana na Artabanus IV kwenye Vita vya Hormozdgan tarehe 28 Aprili 224 CE, labda kwenye tovuti karibu na Isfahan, akamshinda na kuanzisha Dola ya Sasania.Kuna ushahidi, hata hivyo, unaoonyesha kwamba Vologases VI iliendelea kutengeneza sarafu huko Seleucia hadi 228 CE.Wasassania hawakuchukua tu urithi wa Parthia kama adui wa Uajemi wa Roma, lakini pia wangejaribu kurejesha mipaka ya Milki ya Achaemenid kwa kuwateka kwa ufupi Walevanti, Anatolia, naMisri kutoka Milki ya Roma ya Mashariki wakati wa utawala wa Khosrau II (r. 590-628 CE).Hata hivyo, wangepoteza maeneo haya kwa Heraclius—maliki wa mwisho wa Kirumi kabla ya ushindi wa Waarabu.Hata hivyo, kwa kipindi cha zaidi ya miaka 400, walirithi milki ya Waparthi wakiwa mpinzani mkuu wa Roma.
▲
●

Characters



Artabanus IV of Parthia

Artabanus IV of Parthia

Last Ruler of the Parthian Empire

Ardashir I

Ardashir I

Founder of the Sasanian Empire

Arsaces I of Parthia

Arsaces I of Parthia

Founder of the Arsacid dynasty of Parthia

Orodes II

Orodes II

King of the Parthian Empire

Mithridates I of Parthia

Mithridates I of Parthia

King of the Parthian Empire

References



  • An, Jiayao (2002), "When Glass Was Treasured in China", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 79–94, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Asmussen, J.P. (1983). "Christians in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 924–948. ISBN 0-521-24693-8.
  • Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. Vol. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. ISBN 978-8-881-47453-0. ISSN 1128-6342.
  • Ball, Warwick (2016), Rome in the East: Transformation of an Empire, 2nd Edition, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-72078-6.
  • Bausani, Alessandro (1971), The Persians, from the earliest days to the twentieth century, New York: St. Martin's Press, pp. 41, ISBN 978-0-236-17760-8.
  • Bickerman, Elias J. (1983). "The Seleucid Period". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 3–20. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 21–99. ISBN 0-521-20092-X..
  • Bivar, A.D.H. (2007), "Gondophares and the Indo-Parthians", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 26–36, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Boyce, Mary (1983). "Parthian Writings and Literature". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1151–1165. ISBN 0-521-24693-8..
  • Bringmann, Klaus (2007) [2002]. A History of the Roman Republic. Translated by W. J. Smyth. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-3371-8.
  • Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-32089-4.
  • Burstein, Stanley M. (2004), The Reign of Cleopatra, Westport, CT: Greenwood Press, ISBN 978-0-313-32527-4.
  • Canepa, Matthew (2018). The Iranian Expanse: Transforming Royal Identity Through Architecture, Landscape, and the Built Environment, 550 BCE–642 CE. Oakland: University of California Press. ISBN 9780520379206.
  • Colpe, Carsten (1983). "Development of Religious Thought". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 819–865. ISBN 0-521-24693-8..
  • Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 7–25, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD), Leiden: Koninklijke Brill, ISBN 978-90-04-15605-0.
  • De Jong, Albert (2008). "Regional Variation in Zoroastrianism: The Case of the Parthians". Bulletin of the Asia Institute. 22: 17–27. JSTOR 24049232..
  • Demiéville, Paul (1986), "Philosophy and religion from Han to Sui", in Twitchett and Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 808–872, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Duchesne-Guillemin, J. (1983). "Zoroastrian religion". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 866–908. ISBN 0-521-24693-8..
  • Ebrey, Patricia Buckley (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-66991-7 (paperback).
  • Emmerick, R.E. (1983). "Buddhism Among Iranian Peoples". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 949–964. ISBN 0-521-24693-8..
  • Frye, R.N. (1983). "The Political History of Iran Under the Sasanians". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 116–180. ISBN 0-521-20092-X..
  • Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 978-1-55786-860-2.
  • Green, Tamara M. (1992), The City of the Moon God: Religious Traditions of Harran, BRILL, ISBN 978-90-04-09513-7.
  • Howard, Michael C. (2012), Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: the Role of Cross Border Trade and Travel, Jefferson: McFarland & Company.
  • Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press, ISBN 978-0-300-12118-6.
  • Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", in Kennedy, David L.; Braund, David (eds.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, pp. 67–90, ISBN 978-1-887829-18-2
  • Kurz, Otto (1983). "Cultural Relations Between Parthia and Rome". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 559–567. ISBN 0-521-20092-X..
  • Lightfoot, C.S. (1990), "Trajan's Parthian War and the Fourth-Century Perspective", The Journal of Roman Studies, 80: 115–126, doi:10.2307/300283, JSTOR 300283, S2CID 162863957
  • Lukonin, V.G. (1983). "Political, Social and Administrative Institutions: Taxes and Trade". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 681–746. ISBN 0-521-24693-8..
  • Mawer, Granville Allen (2013), "The Riddle of Cattigara", in Nichols, Robert; Woods, Martin (eds.), Mapping Our World: Terra Incognita to Australia, Canberra: National Library of Australia, pp. 38–39, ISBN 978-0-642-27809-8.
  • Mommsen, Theodor (2004) [original publication 1909 by Ares Publishers, Inc.], The Provinces of the Roman Empire: From Caesar to Diocletian, vol. 2, Piscataway (New Jersey): Gorgias Press, ISBN 978-1-59333-026-2.
  • Morton, William S.; Lewis, Charlton M. (2005), China: Its History and Culture, New York: McGraw-Hill, ISBN 978-0-07-141279-7.
  • Neusner, J. (1983). "Jews in Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 909–923. ISBN 0-521-24693-8..
  • Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids. I. Fire Cult and Kingly Glory". Anabasis. 7: 91–106.
  • Posch, Walter (1998), "Chinesische Quellen zu den Parthern", in Weisehöfer, Josef (ed.), Das Partherreich und seine Zeugnisse, Historia: Zeitschrift für alte Geschichte, vol. 122 (in German), Stuttgart: Franz Steiner, pp. 355–364.
  • Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". In Potts, Daniel T. (ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
  • Roller, Duane W. (2010), Cleopatra: a biography, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536553-5.
  • Schlumberger, Daniel (1983). "Parthian Art". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1027–1054. ISBN 0-521-24693-8..
  • Sellwood, David (1976). "The Drachms of the Parthian "Dark Age"". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Cambridge University Press. 1 (1): 2–25. doi:10.1017/S0035869X00132988. JSTOR 25203669. S2CID 161619682. (registration required)
  • Sellwood, David (1983). "Parthian Coins". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 279–298. ISBN 0-521-20092-X..
  • Shahbazi, Shahpur A. (1987), "Arsacids. I. Origin", Encyclopaedia Iranica, 2: 255
  • Shayegan, Rahim M. (2007), "On Demetrius II Nicator's Arsacid Captivity and Second Rule", Bulletin of the Asia Institute, 17: 83–103
  • Shayegan, Rahim M. (2011), Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-76641-8
  • Sheldon, Rose Mary (2010), Rome's Wars in Parthia: Blood in the Sand, London & Portland: Valentine Mitchell, ISBN 978-0-85303-981-5
  • Skjærvø, Prods Oktor (2004). "Iran vi. Iranian languages and scripts". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Volume XIII/4: Iran V. Peoples of Iran–Iran IX. Religions of Iran. London and New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 348–366. ISBN 978-0-933273-90-0.
  • Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua, 46 (3): 239–252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
  • Syme, Ronald (2002) [1939], The Roman Revolution, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-280320-7
  • Torday, Laszlo (1997), Mounted Archers: The Beginnings of Central Asian History, Durham: The Durham Academic Press, ISBN 978-1-900838-03-0
  • Wang, Tao (2007), "Parthia in China: a Re-examination of the Historical Records", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 87–104, ISBN 978-1-84511-406-0.
  • Waters, Kenneth H. (1974), "The Reign of Trajan, part VII: Trajanic Wars and Frontiers. The Danube and the East", in Temporini, Hildegard (ed.), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Principat. II.2, Berlin: Walter de Gruyter, pp. 415–427.
  • Watson, William (1983). "Iran and China". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 537–558. ISBN 0-521-20092-X..
  • Widengren, Geo (1983). "Sources of Parthian and Sasanian History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1261–1283. ISBN 0-521-24693-8..
  • Wood, Frances (2002), The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 978-0-520-24340-8.
  • Yarshater, Ehsan (1983). "Iranian National History". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 359–480. ISBN 0-521-20092-X..
  • Yü, Ying-shih (1986), "Han Foreign Relations", in Twitchett, Denis and Michael Loewe (ed.), Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 377–462, ISBN 978-0-521-24327-8.
  • Young, Gary K. (2001), Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy, 31 BC - AD 305, London & New York: Routledge, ISBN 978-0-415-24219-6.
  • Zhang, Guanuda (2002), "The Role of the Sogdians as Translators of Buddhist Texts", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner (ed.), Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, vol. 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 75–78, ISBN 978-2-503-52178-7.
  • Daryaee, Touraj (2012). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. pp. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7. Archived from the original on 2019-01-01. Retrieved 2019-02-10.