Zradykalizowani ostatnimi wydarzeniami polscy reformatorzy wkrótce zajęli się przygotowaniami do powstania narodowego.Na jej przywódcę wybrano Tadeusza Kościuszkę, popularnego generała i weterana rewolucji amerykańskiej .Wrócił z zagranicy i 24 marca 1794 r. wydał w Krakowie odezwę Kościuszki, wzywającą do powstania narodowego pod jego naczelnym dowództwem.Kościuszko wyemancypował wielu chłopów, aby zaciągnąć ich jako kosynierów do swojej armii, ale zacięte powstanie, pomimo szerokiego poparcia narodowego, okazało się niezdolne do wygenerowania pomocy zagranicznej niezbędnej do jego powodzenia.Ostatecznie został stłumiony przez połączone siły Rosji i Prus, a Warszawa została zdobyta w listopadzie 1794 r. w następstwie bitwy na Pradze.W 1795 r. dokonano trzeciego rozbioru Polski przez Rosję, Prusy i Austrię jako ostatecznego podziału terytorium, który doprowadził do faktycznego rozwiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów.Król Stanisław August Poniatowski został eskortowany do Grodna, zmuszony do abdykacji i wycofany do Sankt Petersburga.Tadeusz Kościuszko, początkowo więziony, otrzymał pozwolenie na emigrację do Stanów Zjednoczonych w 1796 roku.Reakcja polskiego przywództwa na ostatni rozbiór jest przedmiotem debaty historycznej.Literaturoznawcy stwierdzili, że dominującą emocją pierwszej dekady była rozpacz, która doprowadziła do moralnej pustyni rządzonej przemocą i zdradą.Z drugiej strony historycy szukali oznak oporu wobec obcych rządów.Oprócz tych, którzy udali się na wygnanie, szlachta składała przysięgę wierności nowym władcom i służyła jako oficerowie w ich armiach.